Ubuntu Suulgah Zaavar

Бие даалт

Ubuntu

www.zaluu.comwww.zaluu.com

Хүснэгт 1-1. Ubuntu – ийн үүсэл

Ubuntu – ийн хувилбар Тайлбар

Edubuntu Боловсрол сургалтын чиглэлд зориулсан програм хангамж

болон хүүхдэд зориулсан user interface – тэй. Боловсрол

сургалтын орчинд хэрэглэхээр зориулагдсан.

www.edubuntu.org хаягаар орж дэлгэрэнгүй мэдээллийг

авна уу.

Gobuntu 100% үнэгүй програм хангамжын сан ашиглах зарчимтай.

Тиймээс ямар нэгэн хүний оюуны өмч хэрэглэсэн програм

хангамж байдаггүй.

www.ubuntu.com/products/whatisubuntu/gobuntu хаягаар орж

дэлгэрэнгүй мэдээллийг аваарай. Одоогоор энэ төсөл нь

орхигдоод байгаа бөгөөд gNewSense (http://gnewsense.org)

төсөлтэй нэгдэж магадгүй.

JeOS Серверт суурилсан виртуал төхөөрөмжийн туршилтын

хувилбар.

www.ubuntu.com/products/whatisubuntu/serveredition/jeos .

Ubuntu Server Веб, мэйл, файл серверүүдийн техник хангамжид

зориулсан хувилбар юм.

www.ubuntu.com/products/whatisubuntu/serveredition

Mobile and

Embedded

Жижиг хэмжээтэй зөөврийн төхөөрөмжүүдэд зориулсан

хувилбар юм. www.ubuntu.com/products/mobile

MythBuntu MythTV дижитал видео бичигч програмаар тоноглогдсон

хувибар. MythTV –ийн талаар www.mythtv.org MythBuntu-

ийн талаар www.mythbuntu.org хаягаас дэлгэрэнгүй

мэдээллийг үзнэ үү.

Ubuntu Studio Мультимедиа бүтээдэг, засварладаг програм хангамжаар

тоноглогдсон. http://ubuntustudio.org

Kubuntu: Энэ нь Ubuntu –ийн Gnome –ийн оронд KDE ( www.kde.org ) дэлгэцийн орчин

ашигладаг хувилбар юм. KDE гэдэг нь Gnome – той бараг ижилхэн боловч дэлгэцийн

тохиргоо нь илүү өндөр боломжыг олгодог.


http://www.edubuntu.org/

http://www.ubuntu.com/products/whatisubuntu/gobuntu

http://gnewsense.org/

http://www.ubuntu.com/products/whatisubuntu/serveredition/jeos

http://www.ubuntu.com/products/whatisubuntu/serveredition

http://www.ubuntu.com/products/mobile

http://www.mythtv.org/

http://www.mythbuntu.org/

http://ubuntustudio.org/

http://www.kde.org/

Xubuntu: Ubuntu-ийн энэ хувилбар нь дэлгэцийн Xfce ( www.xfce.org ) орчинг ашигладаг.

Энэхүү орчин нь ямар ч техник хангамжийг бүрэн дэмжиж ажилдаг бөгөөд хуучин, хүчин

чадал багатай компьютерт зориулагдсан.

Хувилбар сонгох

6 сар тутам Ubuntu-ийн гол хувилбарууд шинэчлэгддэг. 2 жил тутам long-term support

(LTS) хувилбар гардаг.

LTS

LTS болон жирийн шинэчлэлүүд нь хоорондоо сайжруулалт хийх хугацаагаараа ялгагддаг.

Ubuntu-ийн ердийн хувилбар нь шинэчлэлийг гарсаны дараа 18 сарын турш сайжруулалт

хийгддэг. Харин LTS хувилбар нь шинэ хувилбарыг суулгах шаардлагатай болтол 3 жил

ажилдаг.

Тэмдэглэл. Серверт зориулсан Ubuntu-ийн хувилбар 5 жилийн турш шинэчлэл,

сайжруулалт хийгддэг.

Нэршил

Бүх Ubuntu-ийн хувилбарууд 2 янзаар нэрлэгддэг. Албан ѐсны нэр нь үеээр салгагдсан он

сартай байдаг. Жишээ нь: 2008 оны 4 сарын хувилбар нь 8.04 юм. Мөн хувилбарууд нь

хоч нэртэй байдаг. Энэ хоч нэрийг Mark Shuttleworth өгдөг бөгөөд ихэвчлэн хошигнон

амьтны нэр өгдөг. 8.04 хувилбар нь Hardy Heron (өлчир хөх дэглий) гэх хоч нэртэй. 8.10

хувилбар нь Intrepid Ibex (аймшиггүй Альпийн зэрлэг ямаа‖ккккккк хөгжилтэй юмаа.‖).

Заримдаа албан ѐсны хэллэгт амьтны нэршил нь гээгддэг. 8.04 хувилбар нь ―Ubuntu

Hardy‖ эсвэл зүгээр л ―Hardy‖ гэж нэрлэгддэг. Хүснэгт 1-2 –оос Ubuntu –ийн хувилбарууд

болон хоч нэрсийг харна уу.

Хүснэгт 1-2. Ubuntu хувилбарууд болон дуусах хугацаа

Хувилбарын дугаар Хоч нэр Дуусах хугацаа

4.10 Warty Warthog April 2006

5.04 Hoary Hedgehog October 2006

5.10 Breezy Badger April 2007

6.06 LTS Dapper Drake June 209

6.10 Edgy Eft April 2008

7.04 Feisty Fawn October 2008


http://www.xfce.org/

7.10 Gusty Gibbon April 2009

8.04 LTS Hardy Heron April 2011

8.10 Intrepid Ibex April 2010

9.04 Jaunty Jacklope October 2010

6.06 LTS хувилбар нь өмнөх хувилбараасаа 6 биш 8 сарын дараа гарсан.

Хамгийн сайн сонголтыг хийх

Аль хувилбарыг ашиглах вэ? Яг одоогоор 2008 оны 4 сард гарсан 8.04 LTS эсвэл арай

шинэ 2008 оны 10 сард гарсан 8.10 хувилбарыг ашиглах нь хамгийн оновчтой. Үүнээс

өмнөх хувилбарыг ашиглах нь ямар ч үр ашиггүй юм. Учир нь одоо хугацаа нь дуусаагүй

байгаа ч гэсэн удалгүй дуусах болно.

Тэмдэглэл. 8.04 –өөс өмнөх хувилбарууд нь Wubi програм хангамжаар тоноглогддоггүй

байсан.

8.04 LTS хувилбар нь илүү урт хугацааны ажиллагааг санал болгодог. Мөн найдвартай

тогтвортой ажиллагааг хангахаар загварчлагдсан. Тиймээс энэ нь зайлшгүй сонголт юмаа.

LTS биш ердийн хувилбар нь шинэ технологи програм хангамжыг туршдаг хувилбар учир

тийм ч найдвартай биш юм. Бүр алдаатай ч байж болно.

Хэрвээ та Ubuntu – г санаа зовох зүйлгүйгээр хэрэглэхийг хүсэж байгаа бол 8.04 LTS

хувилбар нь хамгийн сайн сонголт болно. Бас гэр, ажил, оффисын орчинд маш сайн

зохицож ажиллаж чадна. Та энэхүү хувилбарыг 2011 оны 4 сар хүртэл санаа зовох

зүйлгүйгээр хэрэглэж болно.

Гэвч та тэргүүлэгч програм хангамжыг хэрэглэж linux-ийн ертөнц яг одоо танд юу санал

болгож байгааг мэдэхийг хүсвэл 8.10 хувилбарыг сонгох хэрэгтэй. Энэ хувилбар нь 2010

оны 4 сар хүртэл хүчинтэй.

Тэмдэглэл. 8.10 хувилбар нь 8.04 хувилбарыг бодвол илүү сайн wireless network болон

Bluetooth –ийг дэмждэг.

Ubuntu татах

Ubuntu-г татахдаа www.ubuntu.com хаягаар орж Ubuntu-ийн iso хуулбарыг татах холбоосыг

дарна.

32 битийн компьютерт Desktop Edition-ийг сонгоно.

Тэмдэглэл. Та 64 битийн Ubuntu татах боломжтой байхыг сайтнаас харж болно. Миний

бодлоор та 64 битийг дэмждэг CPU –тэй байлаа ч гэсэн 4gb - аас их RAM хэрэглэгдэггүй

бол үүнийг хэрэглэх нь үр ашиггүй юм. 64 битийн Ubuntu нь цөөн хэдэн адармаатай

асуудалтай ажилладаг.


http://www.ubuntu.com/

Санамж: Хэрвээ та Wubi –г ашиглах гэж байгаа бол энэ бүгдийг хийх хэрэггүй. Wubi нь

автоматаар таны компьютерт тохирсон Ubuntu – ийн setup файлуудыг олж өгдөг. Энэ

бүлгийн төгсгөлд Within Windows (Wubi) –ийн тухай байгаа.

Та CD шарахын оронд Ubuntu –ийн Ship-It үйлчилгээг ашиглан Ubuntu –ийн setup CD –ийг

шуудангаар хүлээн авах боломжтой (https://shipt.ubuntu.com).

Зөвлөлгөө. Ship-It үйлчилгээгээр хэд хэдэн CD-г зэрэг захиалах боломжтой бөгөөд

найзууддаа болон бусдад Ubuntu-г суртчилан илүү CD-гээ тарааж болох юм. Мэргэжлийн

түвшинд үйлдвэрлэгдсэн CD нь таны өөрөө бичсэн CD – нээс хувь илүү байдаг.

Ship-It үйлчилгээгээр захиалсан CD нь таны гарт иртэлээ 10 долоо хоног хүртэл таныг

хүлээлгэнэ. Хэрвээ хурдан үйлчилгээг авахыг хүсвэл Ubuntu shop

(https://shop.canonical.com) –оос CD- г нь худалдан авч болох юм. Мөн Amazon.com гэх

мэтийн интернэт худалдааны сайтуудад албан ѐсны Ubuntu CD-г худалдаалдаг.

Тэмдэглэл. Мөн Ubuntu DVD – г худалдан авч болно. Энэ нь Ubuntu – д зориулсан мянга

мянган програм хангамжийг агуулдаг. Гэхдээ DVD нь зайлшгүй шаардлагатай зүйл биш

юм. Учир нь Ubuntu програм хангамж нь интэрнэтээс татах боломжтой, мөн маш түргэн

шинэчлэгддэг тул DVD – г маш хурдан хуучруулдаг.

Хүснэгт 1‐2. Программын шинэ хувилбар, түүний үйлчилгээний дуусах хугацаа

Хувилбарын дугаар: Нэршилыг боловсронгуй болгосон нь

4.10 Warty Warthog (Варти Вартхог) 2006 оны 04 сар

5.04 Hoary Hedgehog (Хоари Хеджихог) 2006 оны 10 сар

5.10 Breezy Badger (Брижи Беджир) 2007 оны 04 сар

6.06 LTS* Dapper Drake (ЛТЭС1 Дайпер Дрейк) 2009 оны 06 сар

6.10 Edgy Eft (Эджи Ефт) 2008 оны 04 сар

7.04 Feisty Fawn (Фиести Фаун) 2008 оны 10 сар

7.10 Gutsy Gibbon (Гатси Гиббон) 2009 оны 04 сар

8.04 LTS Hardy Heron (ЛТЭС Харди Херон) 2011 оны 04 сар

8.10 Intrepid Ibex (Интрепид Айбекс) 2010 оны 04 сар

9.04 Jaunty Jackalope (Жаунти Жакалофи) 2010 оны 10 сар

* 6.06 LTS was released eight months after the previous release, rather than six.


https://shipt.ubuntu.com/

https://shop.canonical.com/

Хамгийн сайн сонголт хийх нь

Юу хийвэл зохистой вэ? Үүнийг бичиж байх үед 2008 оны 4 сард гарсан 8.04 LTS хувилбар

аль эсвэл 2008 оны 10 сард гарсан 8.10 шинэ хувилбарыг сонгож болох байлаа.

Үйлчилгээний нь хугацаа удахгүй дуусах учраас эртний хувилбараас илүүтэй шинийг

хэрэглэсний ялгаа үгүй.

АНХААРУУЛГА 8.04 хүртэлх тус программын шинэ хувилбар нь Wubi (Вуби) програм

хангамжинд ороогүй юм. 8.04LTS нь нэлээдгүй урт хугацааг санал болгох ба тогтвортой

найдвартай байхаар зохиогдсон юм. Тиймээс ч энэ бол боломжийн сонголт. LTS бус

хувилбар нь шинэ онцлог шинж чанар болон программ хангамж бүхий туршилт хийхэд

хэрэглэгддэг бөгөөд тиймдээ ч урьдаас тааварлаж мэдэж болдоггүй билээ.

Хэрэв та бүхэн илүү бодит амьдралд Ubuntu –г илүү хялбар амарханаар солихыг хүсэж

байвал ямар ч эргэлзээгүйгээр 8.04LTS бол хамгийн сайн шилдэг нь байна. Энэ нь мөн

корпорацийн төдийгүй айл гэр, албан газрын орчинд гайхалтай зохицох болно.

Үйлчилгээний хугацаа нь 2011 оны 04 сар хүртэл боловсруулагдсан болно.

Гэсэн ч эн тэргүүний программ хангамжийг хэрэглэхийг хүсэж буй бол Линуксийн ертөнц

үнэхээр яг одоо юу санал болгож байгаа буюу 8.10 хувилбарыг сонгон авч болно. 2010

оны 04 сар хүртэл хүчинтэйгээр хэрэглэгдэнэ.

АНХААРУУЛГА мөн 8.10 хувилбар нь 8.04 хувилбараас илүү сайжруулсан Bluetooth,

болон утасгүй сүлжээтэй бүхий үйлчилгээрээ давуу.

Ubuntu татаж суулгах нь

Үүнийг татаж суулгахдаа дараах сайт www.ubuntu.com руу зочлоод Ubuntu –ний ISO зураг

бүхий холбогдох линкийг дарна. 32 –битт дэлгэцэнд тохирох дэлгэцийг сонгоно.

АНХААРУУЛГА Тус хувилбарыг татаж суулгахдаа Ubuntu программын 64-битт

хувилбарын сонгож болно. Миний бодлоор бол 4GB ийн санах ойгүй бол компютер тань

64 битт дэлгэцтэй байсан ч тус хувилбарыг хэрэглэж үл болно. Ubutu –гийн 64 битт

хувилбар нь хэрэгтэй байгаа шигээ амьдралд нэн хэрэгцээтэй хувилбар бус төвөгтэй

асуудлыг бий болгож буйг та бүхэн мэдэх билээ.


Санамж: хэрэв та бүхэн Wubi хэрэглэхээр болсон бол таньд зориулан Ubuntu суулгах

файлуудыг авч болох учраас үүнийг хийх шаардлагагүй. — энэ бүлгийн сүүлээр Within

Windows (Wubi) харна уу.

CD-г хуулахын оронд Ubuntu-гийн Шип –Ит үйлчилгээ ашиглан үнэ төлбөргүйгээр таньд

очих Ubuntu-н CD авч болно. Зөвхөн https://shipit.ubuntu.com сайтаар зочлон өөрийн цахим

шуудангийн хаягаа оруулахад болно.

ЗӨВЛӨМЖ Чухамдаа Шип – Ит дамжуулан CD захиалж болох ба хэрэв та сургалтанд

ашиглах болон найзууддаа санал болгох бол энэ нь таны хамгийн төгс сонголт байх

болно. you can order a number of CDs thought Ship‐It. This is ideal if you want to evangelize

about Ubuntu and give copies to friends. Мэргэжлийн түвшинд хийгдсэн СD нь өөрийн тань

хийсэн дискээс илүүтэй нөлөөлөх буйзаа!

Тус CD 10 долоo хоног хүртэлх хугацааны дотор таны гар дээр очино. Илүү хурдан

хүргэлтийн тухайд албан ѐсны Ubuntu дэлгүүрээс шууд худалдаж авах замыг сонгож

болно: https://shop.canonical.com. Тус CD нүүдийг мөн Amazon.com. гэх мэт жижиглэн

худалдааны газруудаас авч болно.

АНХААРУУЛГА Ubuntu-г мөн DVD‐ROM хэлбэрээр авах боломжтой. Ubuntu зориулсан

бүхий л программ хангамжууд (мянга мянган ) багтсан. Ubuntu г татаж авч суулгах ба тус

программ хурдацтайгаар шинэчлэгдэн гарч энэ нь DVD нь маш хурдан хугацаанаасаа

өмнө хэрэглээнээс гарах болдог учраас ихэнх тохиолдолд DVD хэрэглэгдэхгүй байх нь

бий.

Программыг суулгах CD г бий болгох нь

ISO хуулбарыг татаж авах ажил дуусах үед дараагийн хийх алхам бол CD- д буулгаж авах

болно:

1. CD-R/RW буюу DVDR/RW драйвер, хоосон CD-R эсвэл CD-RW диск бүхий компьютер

шаардлагатай бөгөөд таны Windows программыг суулгах тухайн программыг хуулж

буулгасан диск шаардлагатай болно. Ниро гэх мэт хэрэглээний программууд нь ISO файл

хуулбарыг хуулж чадах боловч хэрэв тус программ хангамж байхгүй бол дараах сайт


https://shop.canonical.com/

http://isorecorder.alexfeinman.com руу зочлон ISO Recorder- ийг татаж аваарай. Тус үнэгүй

Windows хэрэглээний программ нь CD/DVD ISO –г хуулах болно. Хэрэв та Windows XP

бол С2, Windows Vista-тай бол V3-г татаж авах шаардлагатай. .

Хэрэв Windows 64-бит хуулбарыг хэрэглэж байгаа гэдэгтэй итгэлтэй бус бол ямар ч

тохиолдолд та бүхэнд 32-bit хувилбар хэрэг болох болно.

2. ISO Recorder –г татаж авсан бол суулгаад програмыг дахин ачаал.

3. дэлгэц дахин гарч ирэхэд хоосон CD-R or CD-RW дискээ оруулна. Ubuntu ISO зурагт

файл дээрээ курсороо аваачаад баруун товчоо даран гарч ирсэн цэснээс Image To CD

буюу CD руу хуулах гэсэн командыг өгнө. (хоосон CD-R/RW гээр таны юу хийх гэж буйг

тодруулсан Windows цонх гарч ирвэл хаах хэрэгтэй). ISO Recorder ажиллаж эхэлнэ.

4. Хэрэв Windows Vista –г хэрэглэж буй бол ISO Recorder холбоос цонх дахь доошоо

цуварсан жагсаалтийн Recording Speed дээр даран тохирох хамгийн удаан хурдыг

сонгоно. Хэрэв XP ашиглаж байгаа тохиолдолд ISO Recorder –ээс PROPERTIES хэмээх

товчин дээр дарна. Тэгээд зүүн талд орших the Recording Speed дээр дарна. Тэгээд

хамгийн бага хурд дээр тохиргоо хийгдэх болно. Хэрэв өндөр хурдаар сонговол ISO

хуулах ажил зогсно.

5. Цонхыг хаахын тулд OK товчин дээр дарах ба дискээ хуулах бол NEXT товчийг

сонгоно. Хуулах ажил дуусмагч димк өөрөө гарч ирнэ. Дискээ дахин оруулаад таны

хэрэглэхийг хүсэж буй программ суулгах аргачлалыг дүрсэлсэн доорхи холбогдох хэсгийг

алгасна.

Алхам-алхмаар Ubuntu суулгах нь

Тус программыг суулгаж авах 3 аргачлалыг доор дурьдав.

Стандарт (дахин партишин хийх)

1. Ubuntu-ийнхаа CD- г хийгээд, дахин эхлүүлнэ. BIOS хэмээх бичиг гарч ирэх бөгөөд

цэсэн дээрээс сонгоод ажиллуулах команд өнгө. Компьютер болгон дээр Esc хэмээх товч

байдаг бөгөөд энэ товчыг эсвэл F12 хэмээх товчыг сонгоорой. Дэлгэцэн дээр цэс


http://isorecorder.alexfeinman.com/

харагдах үед команд өгч удирлах хэрэгтэй. Хэрэв CD/DVD-ROM-оос ямар ч удирдах цэс

гарч ирэхгүй байвал BIOS setup гэсэн хэсэг рүү орох хэрэгтэй. Ингээд зааврийн дагуу

удирдан хийх хэрэгтэй.

2. Ubuntu CD-ROM нь ажиллаж байх үед таны цаашид хэрэглэх хэлний сонголт гарч ирэх

бөгөөд энэ сонголтыг курсор буюу заагч сумаар сонгох хэрэгтэй.

Үүний дараа Ubuntu-г ажиллуулах үндсэн хамгийн гол цэснүүд гарч ирнэ.

3. Харин дараа нь Зураг 1-1 дээр харагдаж байгаа шиг цэснүүд харагдах болно. Үүнээс

сонголтоо хийгээд удирдах ѐстой.

4. Хэсэг хугацааны дараа уншиж буй CD нь

Guided—Resize SCSI1 (0,0,0) Partition

Guided—Use Entire Disk

Guided—Resize IDE гэсэн гурван сонголтыг харуулна.

Харин Guided—Resize SCSI1 (0,0,0) Partition гэдэг нь арай бага хэмжээтэй сонголт

гарах бөгөөд үйлдлийг илүү сайн болгохын тулд цэснээс дахин оновчтой сонголыг хийх

хэрэгтэй болдог.

Ингэснээр зураг 1-2 дээр харагдаж байгаа шиг схем гарч ирэх бөгөөд харагдаж байгаа

сул чөлөөтэй зайг нь та өөрчилж болно. Гэхдээ та FORWARD буюу хамгийн өмнөх товчийг

дараанүй тохиолдолд ямарч өөрчлөлт хийгдэхгүй. Энэ нь түгээмэл гаргадаг алдаа юм.

Цонхон дээр харагдаж байгаа зайнаас харж байгаад тохируулах бөгөөд FORWARD

товчыг дарсны дараа магадагүй ―Too small size‖, гэсэн алдаа зааж магадгүй. Хэрэв ийм

алдаа зааж байвал дахин тохируулахаас өөр аргагүй. Хэрэв hard disk-ийг бүхэлд нь

Ubuntu болгохыг хүсвэл Windows-ийг зайлшгүй устгах хэрэгтэй.


Ингэхдээ CD маань бүхэлдээ UBUNTU болох бөгөөд та зөвхөн Guided—Use Entire Disk

heading гэсэн хэсэгээс удирдах хэрэгтэй. Хэрэв та UBUNTU-аас болиод буцаад Windows

болгоно гэвэл энэ нь боломжгүй гэдгийг анхаарах хэрэгтэй шүү. Үүний дараа та шинэ

суулгаж буй UBUNTU цэснийхээ байрлалтай сайн танилцах хэрэгтэй.

Үүний дараа дахин FORWARD гэсэн товчоо дараад үргэлжлүүлэн удирдах хэрэгтэй.

Сонголтоо дахин баталгаажуулах хэрэгтэй. Зааврийн дагуу үйлдлүүдээ хийсэний дараа

танд хэрэглэгчийн мэдээлэл бичих талбар гарч ирнэ. Энэ хэсэгт та өөри йнхөө

мэдээлэлийг оруулж өгнө.

Энэхүү мэдээлэлд таны нууц үг байх ѐстой. Нууц үгэнд тоо болон үсэг мөн тэмдэгт байж

болно. Үүнийг хоѐр удаа давтан бичиж баталгаажуулах хэрэгтэй. Гэхдээ зай авч болохгүй

гэдгийг анхаарах хэрэгтэй. Мөн хэтэрхий үрт байх хэрэггүй. Хэрэглэгч мартах тохиолдол

имх байдаг.

Мөн өөрийнхөө компьютерт нэр өгөх хэрэгтэй . компьютер асах үед таны нэр харагдах

бөгөөд хүсвэл та өөрийн дуртай цагтаа нэрээ дахин өөрчилж болно. Мөн

компьютерийнхээ дэлгэцэн дээр та хүссэн зүйлээ харагдахаар байрлуулж болно. Нэр,

нууц үг болон бусад зүйлийг тохируулсаны дараа ямар нэгэн асуудалгүйнээр шууд

ажиллах ѐстой. Нэгэн зүйлийг анхааруулахад та өөрийнхөө компьютерт ямар нэгэн файл

ч юмуу эсвэл тодорхой нэгэн нууцлал хийх хэрэгтэй бөгөөд энэ нь таны компьютерт

хулгайд алдагдах юмуу ямар нэгэн мүү зүйл тохиолдвол аюуулаас аврах болно.

Хэрваа та Windows үйлдлийн системд хэрэглэгддэг ямар нэгэн цэснээс байрлуулахыг

хүсвэл тэдгээрийг бас харагдаж байхаар байрлуулж болно. Бичиг баримт болон зурагт

хуудас гэх мэтийг байрлуулж болно.

Дараагийн үйлдлүүдийг та INSTALL буюу суурьлуулах гэсэн хэсгийг дараад үргэлжлүүлнэ.

Цаашид хийх үйлдэл үнэхээр хялбархан болох бөгөөд үүнийг суулгахад цаг хагас л

зориулагдана.

Within Windows (Wubi)


Wubi нь Ubuntu-г hard disk хэлбэрээр windows дотор суурилуулж өгөхөд тусалдаг.

Энэ нь Ubunt- г суурилуулах хамгийн хялбар бөгөөд төвөггүй арга юм.

Wubi-г хэрэглэх 2 арга байдаг.

1. Wubi-г суурилуулахад үед Ubuntu file уудыг татаж авсан байх хэрэгтэй.

2. Windows CDнээс Wubi ийг уншиж байх үед Ubuntu ийн CD ийг уншуулна.

Нэг арга нь нөгөөгөөсөө илүү сайн гэх зүйл байхгүй. Install хийгдэх үед адилхан л процес

явагдана. Алийг нь ч сонгосон дараах алхамаар install хийгдэнэ.

1. Хэрвээ Wubi программыг сонговол CDийг нь эхлээд уншуулах шаардлагагүй. Энэ

http://wubiinstaller.org хаягаар ороод download хийнэ.

Download хийгдсэний дараа step 3 руу нь шууд орно.

2. Хэрвээ чи download хийгдсэн ISO хавтаснаас Ubuntu CD-ийг хуулсан бол энэ Ubuntu

CD-ээ Windows ажиллаж байх үед суулгах хэрэгтэй. Run Umenu.exe сонголтыг сонгоод

гарч ирсэн цонхоноос Install Inside Windows Option ийг сонгоно.

3. Зураг 1-3 т үзүүлснээр Wubi програмын цонх гарч ирнэ. Install процесс хийгдэж байх үед

partition эсвэл hard disc ийн аль нэгнийг нь сонгож болно. Ubuntu file дээрээ алинийг нь

суурилуулахыг хүсч байна тэрнийгээ сонгоно. Ихэнхдээ C хувилбарыг сонгох нь

тохиромжтой байдаг.

4. Install хийгдэж байх үед Ubuntu installation ийг хэдий хэрийн багтаамжтай суурилуулахаа

сонгож болно. Ерөнхийдөө хэмжээг нь багасгах хэрэггүй байдаг. Гэхдээ disc-ний хэмжээ

бага байвал хэмжээг нь багасгаж болно.

5. Хэрвээ Ubuntu CD-г ашиглан install хийж байгаа бол Desktop Environment heading ийн

хүрээнд ганц л сонголт хийгдэнэ. Энэ тохиолдолд тухайн сонголыг л хийнэ. Харин

standalone installer ийг ашиглаж байгаа бол Ubuntu, Kubuntu, Xubuntu, MythBuntu ийн аль

нэгийг нь сонгож болно.

6. Хэл сонгох тал дээр бол өөрийнхөө мэддэг хэлийг сонгож болно.


7. Нэр өгөхдөө өөрийнхөө хүссэн нэрээ өгч болно. Windows нэр санал болгодог. Гэхдээ чи

өөр нэр ашиглаж болно.

8. Password ийн хувьд өөрийхөө хүссэн password-оо оруулж болно. Үсэг, тоо, тэмдэгт

болон зай оруулсан password илүү сайн байдаг.

9. Ингээд дууссан бол INSTALL товчоо дарна. 2 шатаар install хийгдэнэ.

Нэгдүгээрт, Windows filesystem-д агуулах хавтаснуудаа суулгана. (Хэрвээ Wubi installer

ашиглаж байгаа бол Ubuntu File-ууд бас download хийгдсэн байх ѐстой. Үүнд жаахан

хугацаа шаардагдана).

Ингээд computer reboot хийж эхлэнэ. Reboot хийгдэж байх үед cursor-оо ашиглан Ubuntu-г

сонгоно.

Install хийгдсэний дараа Ubuntu руу boot menu ашиглан орж болно.

Дараагийн хэсэгт Ubuntu г яаж бүрдүүлах талаар суралцана.

Virtual computer


Виртуал компьютер бол програм хангамж дээр PC-г бүхэлд нь үр ашигтайгаар

шинэчилдэг. Виртуал компьютер энгийн компьютер шиг boot хийдэг ба үйлдлийн систем

нь энэ дотроо суулгагдаж болдог юм. Виртуал компьютерын hard диск нь ―host‖ файл

систем дэх файлыг агуулдаг. Нэг удаа ажиллаж үйлдлийн системийн цонх нь програмын

цонхы доторхыг харуулдаг. Үнэ төлбөргүй виртуал машин тоглуулагч хэрэглээний програм

(VMware Player application) нь хялбар виртуал тооцооллыг зөвшөөрдөг ба энэ нь Ubuntu-г

туршихад зориулсан зорилт юм. Дараах алхмуудыг гүйцэтгэх хэрэгцээтэй:

1. www.vmware.com/products/ player линк рүү орж VMware Player-г татаж авна. Нэг

удаа татаж аваад суулгана. Тэгээд www.ubuntupocketguide.com/vmware.html- руу

орж хоосон virtual computer-г агуулагч zip файлыг татна.

2. Уг zip файлынхаа доторх зүйлийг шинэ фолдерт задлах ба өмнө татсан Ubuntu ISO

image файлаа уг фолдерт хуулна. ISO image-г ubuntu.iso болгож нэрийг нь

өөрчлөнө.

3. Шинэ фолдердох startubuntu файлыг double-click хийж virtual computer-г эхлүүлнэ.

(Магадгүй startubuntu.vmx файл байж болох ба энэ нь ижилхэн файл юм.)

4. Эндээс эхлэн Standard (Repartitioning- дахин хуваарилах)-ын доорх заавруудыг

дагаж мөрдөнө. Хуваалт хийх үе шатанд Guided—Use Entire Disk гэсэн ганцхан

сонголтыг харна. Энэ нь энгийн зүгээр байдаг.

Тэмдэглэл: Ubuntu-г виртуал hard дискрүү суулгах ба энэ нь үнэндээ таны Windows файл

систем доторх файл гэдгийг санах хэрэгтэй. Компьютерын бодит hard дискийг арчиж

болохгүй! Нэг удаагийн суулгалт дуусахад Ubuntu-г виртуал компьютер дотор ―reboot‖ хийх

ба харин бодит компьютерыг reboot хийх ѐсгүй юм. Ubuntu-г хэрэглэж дуусвал бусад

програмаас гардаг шиг зөвхөн VMware-аас гарах ба виртуал Ubuntu суулгалт нь дахин

startubuntu файлыг double-click дарж VMware-г дараагийн удаа ажиллуулах хүртэл түр

зогсох юм. Виртуал үйлдлийн систем рүү гар болон хулганы оролтыг асаахдаа VMware

цонхон дээр хулганаар click хийх хэрэгтэй гэдгийг санаарай. Энэ тохиолдолд хулганы

курсор цонхон дотор түгжигдсэн байна. Үүнийг сул чөлөөтэй болгохын тулд Ctrl+Alt-ыг

хамтад нь дарна.

Эргэлзээтэй суурилуулалт (alternate install- солигдмол, хувьсах install)


http://www.ubuntupocketguide.com/vmware.html-

заримдаа Ubuntu-ын суулгалтын програм нь алдаа гардаг. Ер нь голдуу энэ үр дүнгүүд нь

графикийн асуудлууд байдаг ба энэ нь суулгагч програм нь яг зөв ажилладаггүй гэсэн үг

юм. Энэ мэт төлөв байдлуудад солигдмол, хувьсах install CD-г хэрэглэж болно. Үүнийг яг

үндсэн install CD шиг ISO image-г www.ubuntu.com-оос татаж авч болно. ―installation disk-

ын солигдмол суулгагч дээр суурилсан-текст‖ гэж тэмдэглэсэн холбоос дээр click хийх ба

дараа нь аль ойрхон байрлалаас alternate‐i386.iso-аар төгссөн нэртэй файлыг сонгон

татаж авна. Аlternate CD нь Ubuntu-гийн ижил хувилбарын үндсэн install disc хангаж

бэлтгэж өгдөг ба харин график интерфейс байхгүй ба зөвхөн текст төлвийн суулгагчийг

―installer‖ хэрэглэдэг. Энэ мэт installer нь үнэндээ бүх компьютеруудад тохирдог ба харин

энэ нь үнэ дээр ирдэг яагаад гэвэл үндсэн Ubuntu installer шиг хэрэглэхэд хялбар биш

байдаг. Анхлан хэрэглэгчдэд нэр томъѐо нь мухардалд оруулж болох ба график

интерфейсийн дутагдал нь хулганагүйгээр зөвхөн гар хэрэглэж интерфейсийн орчинг

удирдах ѐстой.

Аlternate install CD-г ашиглахад дараах алхмууд хэрэгтэй:

1. Татаж авсан CD-гээ цэвэрхэн CD-R/RW дискрүү шарах ба өмнө тодорхойлсон шиг

уг дискээ хэрэглэж компьютераа boot хийнэ. CD-R/RW дискээс компьютераа boot

хийхэд хангах Standard (Repartitioning)гарчигийн доорх 1-р алхамыг дагана.

2. Boot цэсэнд хэлээ сонгох ба мөн Ubuntu Install хийх цэсийн сонголтыг сонгоно.

3. Installer эхлэх үед хулганы заагчийг ашиглаж дэлгэц дээрх сонголтын гол анхаарах

анхны суулгалтын алхмуудыг дагах ба дараа нь Enter дарна. Ихэнх тохиолдлуудад

default сонголтууд нь зүгээр байдаг. Нэг шатанд installer нь online-аар оролдох ба

магадгүй report нь алдаатай байж болно. Энэ тухай санаа зоволтгүй юм. Хэрвээ

нарийн утасгүй сүлжээнд сануулсан бол зөвхөн онлайн-ыг сонгохгүй юм. (―Энэ

удаад сүлжээний хэлбэрт оруулахгүй‖ гэсэн хэсгийг сонгоно).

4. Эцсийн дүнд хостын нэрэнд тааруулан сануулна. Энэ нь хэрхэн компьютер

сүлжээнд хандагддагийг илтгэнэ. Default байх нь зүгээр юм.

5. Үндсэн installer-тай хамт хувьсмал installer нь Windows partition-ы хэмжээг

өөрчлөхийг оролддог. Guided—Resize SCSI1 (эсвэл Guided—Resize IDE1)

сонголтыг санал болгоод Enter дарна.

Тэмдэглэл : энэ шатандах анхаарах зүйл бол өмнөх өөрчлөлтүүд нь диск рүү

бичигдсэн байх ѐстой. Суулгалтыг цааш үргэлжлүүлэхийг зөвшөөрөн YES-г онцолж

Enter дарна.


http://www.ubuntu.com-???/

6. Үүний дараачаар Windows partition-ы шинэ хэмжээг тодорхойлно. Мөн хамгийн их

болон хамгийн бага боломжтой хэмжээг хэлж өгнө. Default утгаараа солигдмол

суулгагч нь (alternate installer) Windows хуваалтандах сул чөлөөтэй байгаа зайг

авахыг санал болгодог ба Windows partition-ы хэмжээг өөрчлөн хоѐр тэнцүү хэсэгт

хуваадаг ( өөрөөр хэлбэл Windows-д хоосон зайн 50%-г хадгалах ба 50%-г нь

Ubuntu-д зориулан бэлэн байлгах юм). Энэ нь хааяа маш зөв сонголт болдог ба

ихэнх тохиолдлуудад зөвхөн Enter дарж үргэлжлүүлдэг. Дахин хуваалт нь шууд

хэсэг зайг авдаг учраас үргэлжлүүлэхээсээ өмнө өөрийн сонголтоо зөвшөөрөх

хэрэгтэй. Нэг удаагийн хэмжээг өөрчилж дуусахад шинэ partition-уудыг үүсгэж

болно. Гол нь зөвхөн YES-г чагталж, Enter дарна.

7. Ubuntu суулгалтын үйл ажиллагаа одоо зөвөөр эхлэх юм. Яаралтай шинээр login

account үүсгэх үед суулгалт түр зогсох болно. Шуурхай байхад асуудлуудад

энгийнээр хариулна.

8. Хэрвээ Ubuntu 8.10-г суулгаж байвал хувийн биш/ хувийн фолдер үүсгэхийгхүсэж

байгаагаа хэлж өгнө. Энэ тухай 7-р хэсэгт дэлгэрэнгүй тайлбарласан байгаа. Энэ

бол зөв санаа учраас YES-г чагталж, Enter дарна. Үүний дараачаар хурдан

passphrase үүсгэх, мөн хийнэ (зөвхөн Enter дарахад таамгаар passphrase-ыг

автоматаар үүсгэж сонгож болно). Баталгаа нь passphrase-ын доор бичнэ.

9. Суулгалт дуусахад араас нь шууд GRUB boot ачаалагчийг суулгана. YES-г сонгож,

Enter дарна. Нэг удаа хийгээд дуусах ба шууд компьютерыг reboot хийнэ.

Сайжруулахын тулд дараачийн бүлэгт хэрхэн системээ configure хийх талаар судлах

юм.

Apple Mac дээр Ubuntu-г байрлуулах

Intel CPU-г хэрэглэдэг Macs дээр Ubuntu-г суулгахдаа Ubuntu-гийн суулгагч диск (install

CD) хэрэглэж болно. Энэ нь Mac OS X болон Ubuntu гэсэн давхар-boot (dual-boot) олгох

юм. Хэдий ийм ч орон зай үүсгэх онцлог OS X’s Boot Camp-г эхлээд хэрэглэх хэрэгтэй

болно. Зааврууд нь доор байгаа. Эдгээр алхмууд нь Windows нь Mac дагуу OS X дээр

суудаггүй- танилцуулсан хүндрэлүүд хэрвээ энэ тохиолдол бол энэ тухай авч үздэг.

https://help.ubuntu.com/community/MacBook харна уу.


https://help.ubuntu.com/community/MacBook

UBUNTU тохиргоо

Гар, хулгана

График, дисплей

Дуу

Сүлжээ

Хэвлэх

Гар, хулгана

Хэлний тохируулга

1. Keyboard Preferences dialog-ийг нээ (System > Preferences>Keyboard), дараа нь Layouts

tab-ыг сонго,том + тэмдэг дээр дохи (Ubuntu 8.04-йин хувьд +ADD).

2. Country/Variants дэлгэгддэг жагсаалтаасkeyboard layouт-аа сонго. Тэгээд +ADD button

дар.

3. Өмнөх харилцан ярианы цонхонд шилжиж default-oo сонгоод CLOSE button дар.

4. Дэлгэцийн дээд хэсэгт шугамд Right-click хийгээд Add to Pane-ийг сонго. Keyboard

Indicatoryg panel уруу чир. Дараа нь CLOSE.

Хулгана

System> Preferences >Mouse-аар Acceleration slider-ыг ашиглан тохируулга хийнэ.

Дэлгэцийн тохируулга

System цэсийг нээж Preferences> Screen Resolution-д ханд.

Screensaver

System > Preferences > Screensaver.

Дуу

Чанга яригчийн икон дээр дохиж дууны чанга сулыг тохируулна. 2 дахин дохиж миксерийн

цонхыг нээж дууны системийн бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн тохируулга хийнэ.

Ethernet


DHCP-ыг ашилах үед аливаа тохиргоо шаардагдахгүй.

Харин статик хаяг хэрэглэх бол UBUNTU 8.10-аас дээш хувилбарын хувьд дэлгэцийн

баруун дээр байгаа NetworkManager иконд баруун клик хийгээд Edit Connection-г сонгоно.

Wired tab-ыг нээж Auto etho entry-г сонго. EDIT button-г дар. Шинээр гарсан цонхны IPV4

Settings tab-ыг сонгоод Manual арга сонгож тохируулга хийнэ.

Принтер

Systyem>Administrator>Printing-г ашиглана.

UBUNTU 8.04-ын хувьд System>Administration>Network-оор тохируулга хийнэ.


UBUNTU десктоп тохиргоо

Энэ сэдэвт дараах зүйлүүд багтсан .

Системд анх бүртгэгдэх

Desktop дээр юу гарч болохыг ойлгох

Виртуаль Desktop-той ажиллах

Desktop-оо өөртөө тохируулан өөрчлөх

Бүртгэл

Компьютер өөрийгөө шалгасны дараа үйлдлийн систем сонгох цэсийг дэлгэцэнд гаргана .

Энэ нь Windows Ubuntu 2–оос сонголт хийхийг харуулна.

Wubi (Windows суурилуулах)

Хэрэв Ubuntu – г суурилуулахдаа Wubi-г ашигласан бол Windows Ubuntu 2 системээс

сонголт хийх хэрэгтэй болно.

Хос (dual-) boot

Хэрэв Ubuntu- г уламжлалт аргаар суурилуулсан бол шууд UBUNTU-г ачаалах цэс рүү

орно. Энэ цэс нь 2 сонголттой эхнийх normal mode, хоѐрдахь нь recovery mode.

Санах ойн тест програмыг ажиллуулах цэс бий.

Ачаалах эхний үе дуусмагц системд бүртгэх дэлгэц гарч ирнэ (Зураг 3-1). Хэрэглэгчийн

нэр, нууц үгээ оруулна.

Цаашдаа системд автоматаар бүртгүүлэхийг хисвэл System > Administration

> Login Window-г ашиглаарай. Харилцан ярианы цонх гарангуут хэрглэгчийн нэр, нууц үгээ

оруулна. Security tab-г сонгоно. Enable Automatic Login box-йиг тэмдэглээд дараа

жагсаалтаас өөрийн нэрээ сонгоно, тэгээд CLOSE button-г дарна.


Панель

Ubuntu-ийн дэлгэц Windows-ийнхоос ялгаатай 2 taskbar –тай 1 нь дэлгэцнийхээ дээд талд

нөгөө нь доод талдаа байдаг(UBUNTU-д эдгээрийг панель гэдэг).

Дээд талд байгаа нь мэдээлэл өгөх програм эхлүүлэх ба системийн тохиргоо хийхэд

зориулагдсан. Доод талынх нь програмын жижигрүүлсэн цонхийг үзүүлэх бөгөөд зүүн гар

талд нь Show Desktop button, баруун гар талд нь хогийн сав (trash)-ны икон болон

виртуаль десктопын сэлгүүр байрласан байдаг.

Үндсэн цэснүүд

3 үндсэн цэс нь дэлгэцний дээд талд байрлана. Applications , Places , System гэсэн 3

цэсийг үндсэн цэс гэнэ. Эдгээр нь дэлгэцэн дээр үргэлж байж байдаг. Програм ажиллаж

эхлэх үед түүний хувийн цэснүүд програмын цонхонд гардаг. Application цэс нь системд

суулгасан GUI програмд хандах боломж олгоно. Places файлын систем, дижитал камер ,

MP3 тоглуулагч, USB санах ой гэх мэтэд хурдан хандах боломж олгоно.

Systyem цэс нь компьютерийн тохиргоог удирдах үүрэгтэй. Энэ нь дараах 2 туслах цэстэй

байдаг.

Preferences : Гол төлөв хувь хэрглэгчийн тохиргоо, десктопын ажиллагааг зохицуулахад

хэрэглэгддэг. Хэрэглэгч зарим өөрчлөлтийг, жишээлбэл, дэлгэцийн тохиргоо г.м.-ийг хийж

болох боловч энэ зөвхөн энэ хэрэглэгчийн хувьд л хүчинтэй.


Administration : Энэ цэс нь системийн бүхэл техник хангамжтай холбоотой тохиргоо,

тухайлбал өдөр/ цаг өөрчлөх, Ubuntu системийн мэдэлд байдаг програм хангамж нэмэх

хасах гэх мэт зүйлүүдийг хийхэд хэрэглэдэг.

Icons and applets

Цэснүүдийн зэргэлдээ байрладаг Icon нь web browser , e-mail – ээр харилцах, тусламжийн

системд хурдан хандах ажиллагааг хангахад хэрэглэгддэг.

Жишээ нь интернэтэд холболттой үед Update Manager гэсэн дүрс идэвхждэг ,энэ нь

програмыг update хийхэд боломжтой боллоо гэсэн мэдээ юм.

Дүрс дээр дарахаар Update Manager гэсэн программ ажиллаж эхэлнэ.

Панель бүр тусгай функцтэй жижиг програмуудыг агуулдаг. Үүнийг аплет гэнэ. Аплет

нэмэхдээ альнэг панелийн хоосон зайд хулганы баруун товчыг дараад харагдаж байгаа

жагсаалтуудаас Add to Panel гэснийг сонгоно .

Дараа нь аплетаа буцааж хаахын тулд хулганыхаа баруун товчийг дараад талбараас нь

Remove гэсэн сонголтыг сонгоно.

Виртуаль дэлгэцүүд (Virtual desktops)

Бүх Линукс шиг Ubuntu нь виртуаль дэлгэцүүдийн хэрэглэдэг.Энэ эвтэйхэн функц нь

Windows-д байхгүй боловч үүнийг Macintosh OS X 10.5 -аас олж болно. Virtual desktop-

ийн хэрэглээ нь 2-р (3-р,4-р гэх мэт ) monitor шиг байдаг.Програмын цонхнууд "monitors" -

н ямар нэгэн хэсэгт байрлаж болох ба дэлгэцийн баруун доод талд байрлах аплетийн

тусламжтайгаар десктопыг хооронд нь сэлгэж болно.

36 виртуаль десктопыг үүгэх боломжтой—хулганыхаа баруун товчыг дараад Preferences

гэснийг сонгоод Number of Workspaces гэсэн тоолуурын номерыг өсгөнө.

Бас " Workspace Names" хэсэг дахь тодорхой нэрийг бүгдэд өгч болно- зөвхөн хулганы

товчоо хоѐр даран жагсаалт руу орж дахин шинэ төрөл тодорхойлно.

Хувийн тохиргоо

Хувийн тохиргоогоо үзэхийн тулд System > Preferences > Appearance дээр дарна.

Appearance Preferences гэсэн харилцах хайрцаг нээгдэнэ, та өөрийн сонголтоо хийхдээ

программын цонхон дахь Tab хооронд шилжиж хийнэ .

Themes


Программын цонх болон харилцан ярианы цонх харагдах байдал тэма гэнэ. Ubuntu- д хэд

хэдэн загвар бэлэн байдаг.Appearance Preferences-д Theme tab-г сонгож загвараа

сольж болно.Сонголт тэр дороо хүчинтэй болдог. CUSTOMIZE товчыг дарж харилцах цонх

болон програмын цонх bolon өнгөний зохицолыг дээд зэргээр өөртөө тохируулж болно

(Зураг. 3-2 жишээг харна уу).

Фонт

Фонтын тохиргоог хийхийн тулд System > Preferences > Appearance дараад Fonts tab-ыг

сонгоно.

Нэвтрэх цонх

Таныг Ubuntu руу ачаалах үед нэвтрэх цонх гарч ирэх бөгөөд System - Administration -

Login Window дарж харилцах цонх гарч ирэхэд Local tab дарна. Тэгээд хувилбаруудын

жагсаалтнаас сонголтоо хийнэ.

Цэсний тохируулга


Application ба Systyem цэсийн агуулгыг System > Preferences > Main Menu-г сонгож

хүссэнээрээ өөрчилж болох юм. Цэсийн бүрэлдэхүүнийг сонгон чирэх замаар эрэмбийг нь

өөөрчилөх болон сонголтыг авах замаар (uncheck) цэснээс зайлуулж болно.


Хэрэглэгч ба файл систем

Paths

Драйвер үсэг хэрэглэдэггүй. Windows-ийн хувьд хэрглэдэг root of the filesystem C:\-ийн

оронд гэдэргээ ташуу зураас(/) хэрэглэдэг.

Ийнхүү Windows-ийн C:\Documents and Settings\Owner\MyDocuments гэсэн нь Ubuntu-д

/home/frank/Documents гэдэгтэй адил юм.

Mounting

Ubuntu-д драйвэрийн үсгэн нэр байдагүй юм бол CD/DVD, USB flash-т яаж хандах вэ?

Энд Ubuntu-гийн файлын систем доторх фолдерт эдгээр нь холбогддог байна.

Хэрэв холболт амжилттай болсон бол тавьсан CD/DVD-ийн агуулгыг /media/cdrom

фолдероос үзэж болно. Файлууд нь энэ фолдерт хуулагддаггүй виртуаль замаар хандах

боломжтой болдог.

USB flash залгасан бол тэр нь десктоп дээр икон болон дүрслэгдэх бөгөөд double-click

хийж нээж болно.

Файл фолдерын нэр

Файл фолдерын нэр нь Windows-ийн адил хоосон агуулж болох боловч том бага үсгүүд нь

Ubuntu-д хоорондоо ялгаатай, Report.doc, REPORT.doc, report.doc, RePORT.doc г.м өөр

файлын нэр болно. Windows-ийн хувьд нэг л файл болно.

Ubuntu-д файл фолдер-ын нэр нь (/)-ээс бусад бүх усэг, тэмдэгт, цифрийг агуулж болно.

Файл системийн чухал байршилууд

/home фолдер нь хэрэглэгч болгоны хувийн фолдерыг агуулдаг, жишээлбэл хэрэглэгч

jane-ийн фолдер нь /home/jane bolno. Энэ нь Windows-ийн C:\Documents and Settings-тэй

адил юм.


Үүнээс гадна бүх чухал програмуудыг агуулсан /usr/bin, системийн тохиргооны файлуудыг

агуулсан /etc фолдер нь хэрэглэгчдэд нэн чухал болно.

Table 4‐1. Ubuntu filesystem-ийн гол фолдерүүд.

Location Details

/bin Систем ажиллахад шаардагдах үндсэн програмууд

/boot Boot menu/loader-д хамаарах файлууд

/dev Тоног төхөөрөмжийг таниулах виртуаль файлууд

/etc Системийн тохиргооны файлууд

/home Хэрэглэгчдийн хувийн фолдер

/lib Програм ажиллуулах библиотек

/media Гадаад хадгалах төхөөрөмж холбох дэд фолдерүүдыг

агуулсан фолдер

/proc Статистик ба тохируулгыг агуулсан виртуаль фолдер

/root root хэрэглэгчийн хувийн фолдер

/sbin Системийг үйлчлэх үндсэн програмууд (голдуу root хэрэглэдэг)

/tmp Түр зуур хэрэглэх файл фолдерүүд

/usr Системд хэрэглэгддэг ихэнх програм библиотек, бичиг баримтыг

агуулсан дэд фолдерууд

/var Системийн ажиллагаанд амин чухал үргэлж өөрчлөгдөж байдаг

өгөгдөл

Файл өргөтгөл

Ubuntu-г Windows-тэй төстэй .exe, .txt г.м файл өргөтгөл хэрэглэдэг гэж үзэж болохгүй.

Root user

Ихэнх Linux үйлдлийн системийг суулгах үед стандарт хэрэглэгч root гэсэн 2 хэрэглэгч

үүсдэг.


Koмманд мөрөөс ажиллах

Shell

Command-line буюу текс горимд ажиллахдаа Ubuntu bash—the Bourne

Again Shell ашигладаг.

Тэкст горимд ажиллах

Коммандын мөрөөс ажиллах 2 зам байдаг.

1.Десктоп терминал

2. Виртуаль терминал

Виртуаль терминал горимд Ctrl+Alt+F2 дараад орно. Гарахдаа Ctrl+Alt+F7 дарна.

6 виртуаль терминал ашигладаг. (Ctrl+Alt болон F1,F2,F3,F4,F5, F6)

Десктоп терминал ашиглахдаа Applications>Accessories>Terminal хэрэглэнэ.

Текст горимд ажиллах үед дараахтай төстэй урилга гарна.

keir@keir‐desktop:~$

keir – хэрэглэгчийн нэр

keir‐desktop – инсталл хийх үед өгсөн компьютерийн нэр

~ /tilde тэмдэг/ нь хэрэглэгчийн хувийн фолдерыг зааж байна. Өөрөөр хэлбэл /home/keir

фолдер болно.

Хэрэв root хэрэглэгчийн эрхээр орсон нөхцөлд $ тэмдэг # - ээр солигдоно.

Хэрэв өөрийн Documents фолдерт орьѐ гэвэл дараах комманд бичид л болно.

cd Documents

Комманд биелэхэд урилга дараах байдалтай болно.

keir@keir‐desktop:~/Documents$


Коммандууд нь аргументгүйгээр ажиллаж болно. Жишээ нь DOS, Windows-ын dir-тэй йжил

үүрэгтэй.

ls

Desktop Documents Examples Music Pictures Public

Templates Videos

Ихэнх командууд аргумент шаарддаг.

Файл болон фолдер хувилдаг cd комманд ашиглахдаа бид хуулах файлаа 1-р аргументэд,

хааш нь хуулахаа 2-р аргумэнтэд зааж өгнө.

cp ~/Documents/report.doc ~/Desktop/

Комманд бас сонголт (option)-тай байна. Ж-нь ls коммандыг сонголтгүй болон –l

сонголттой ажиллуулж үзье.

ls

Desktop Documents Examples Music Pictures Public

Templates Videos

ls –l

total 28

drwxr‐xr‐x 2 keir keir 4096 2008‐10‐24 10:07 Desktop

drwxr‐xr‐x 2 keir keir 4096 2008‐10‐24 10:07 Documents

lrwxrwxrwx 1 keir keir 26 2008‐10‐24 09:51 Examples ‐> /usr/share/example‐content

etc.

Өдөр тутам өргөн хэрэглэгддэг коммандууд

Table 5‐1. Useful day‐to‐day commands.

Command Description

ls List files and folders.


Typical example: ls ‐l

‐l : Long listing (show permissions, ownerships

etc.)

‐a : Show all files, including hidden files

‐h : Show KB, MB etc., rather than bytes

cd Change folder. Type cd .. to change to parent folder.

Typical example: cd Documents

cp Copy file or folder; first specify file (and path if necessary),

then specify destination.

Typical example: cp myfile.doc Desktop/

‐r : Copy folders too, including contents (otherwise

folders will be ignored)

mv Move file or folder; can also be used to rename files/folders

if

a new destination isn’t specified. Note that, unlike cp, it is

not

necessary to specify the ‐r option in order to move folders.

Typical example: (moving): mv myfile.doc Desktop/

Typical example: (renaming): mv old.doc new.doc

rm Delete file(s) or folder(s); multiple files/folders can be

specified.

Typical example: rm –rf myfolder

‐r : Delete folder; must be used if a folder is to be

deleted

‐f : Force deletion; don’t prompt user for

confirmation

when deleting (useful when deleting lots of folders,

but

must be used with care)

ln Create a link to a file (similar to a shortcut under Windows);

first specify the file (including path if necessary), and then

the


location where the link should be created. A different

filename

may be specified for the new link.

Typical example: ln –s myfile.doc ~/Desktop/

‐s : Create symbolic link, rather than hard link. In

nearly all situations, a symbolic link is preferable,

making this practically a prerequisite command

option

less Open specified plain text file in a viewer (use cursor keys

to

scroll; hit Q to quit). Useful for viewing configuration files.

Typical example: less myfile.txt

df Show amount of free disk space on all attached

filesystems.

Typical example: df –h

‐h : Show KB, MB, GB etc. rather than bytes

free Show amount of free memory.

Typical example: free –mt

‐m : Show output in megabytes, rather than

kilobytes

‐g : Show output in gigabytes

‐t : Show totals column

grep Search through specified file for a word or phrase. First,

specify the phrase, and then the file to be searched

through.

Typical example: grep –i wireless myfile.txt

‐i : Ignore upper/lowercase when searching

man View the manual (man) page for specified command. A

man

page is built-in technical documentation—see Appendix B.

Typical example: man ls

nano Simple text editor that’s ideal for creating, editing or

viewing


files (particularly configuration files); hit Ctrl+J to re-justify

current line should you create a line-break during editing.

Typical example: sudo nano /etc/fstab

umount Unmount attached storage device. Not a typo! The

command

is umount and not unmount. Needs root powers. Specify

the

mount point.

Typical example: sudo umount /media/cdrom

locate Find specified file; relies on a background database that is

periodically and automatically updated. The database can

be

manually updated by typing the sudo updatedb command.

Typical example: locate filename.doc

‐i : Ignore upper/lowercase when searching

Root эрхээр ажиллах

Энгийн хэрэглэгч root эрх эдлэхгүй боловч эрх шилжүүлж авах боломжтой.

sudo (super-user do)

dpkg коммандаар програм суулгах тохиолдолд супер хэрэглэгчийн эрх хэрэгтэй.

sudo dpkg ‐i package.deb

Маягийн комманд оруулахад таны нууц үгийг нэхнэ, оруулангуут шууд биелнэ.

Супер хэрэглэгч болон энгийн хэрэглэгчийн хувьд сэлгээ хийх бололцоотой. Дараах

коммандыг хийхэд таны урилга # тэмдэгтэй болж эрх солигдсоныг мэдэж болно.

sudo su

Энгийн эрхэнд шилжихдээ exit коммандаар эсвэл CTRL+D –г ашиглана.


Програм удирдах

APT ба dpkg

Дараах 2 пакет ашиглаж програм суулгах болон арилгах ажил хийдэг.

Advanced Packaging Tool (APT)

Debian Package system (dpkg)

2 замаар програм суулгах болон зайлуулах ажлыг хийж болно.

1. Synaptic Package Manager энэ нь график интерфайстэй болно

2. Комманд мөрөөс гүйцэтгэх

Програм суулгах ажлыг Bust-a-Move видео тоглоомын програм суулгах шат бүрээр авч

үзье.

1. Systyem>administration>Synaptic Package Manager

2. Toolbar дээрх SEARCH товчийг дар

3. Хэдэн секундын дараа пакетүүдын жагсаалт гарна

4. Frozen-bubble оролтыг чагтал

5. Сонголт хийсний дараа нэмэлт пакет инсталл хийх ярианы цонх гарна, сонголтоо

хий

6. Одоо toolbar дээрх APPLY товчийг дар

Коммандийн мөрөөс ажиллах

Хэрэглээндээ бол Synaptic нь APT праграмм хангамжийн дэд системд арай илүү

хэргэлэгдэдэг. Хамгийн чухал 2 комманд нь apt-get, apt- cache. Гараар татаж авсан

програм суулгахад dpkg –г ашиглавал илүү хялбар байдаг.

Мэдээж хэрэг коммандийн мөрөнд програм хангамжийг суулгахад GUI ажиллахгүй үедч

боломжтой энэ нь эвдэрсэн системийг засварлахад хэрэглэгдэдэг. Энэ удаа коммандийн

мөрөний тухай авч үзье.


Зарим хүмүүс APT коммандийн оронд aptitude-ийг илүүд үздэг. Aptitude нь semi‐GUI

болон түүний онцлогийг ашиглахад илүү хялбар байдаг. Дэлгэрэнгүй мэдээллийг

http://algebraicthunk.net/~dburrows/projects/aptitude/doc/en/. хаягаас үзээрэй.

Программ хангамжийг суулгах

Доор өгөгдсөн зүйл нь Frozen-Bubble гэдэг тоглоомыг суулгах үе шат юм.

1. Ямар нэг програм суулгахдаа эхлээд sudo apt‐get update комманд оруулна. Энэ нь

хэрэгцээтэй програм хангамжийг авах боломжийг олгоно.

2. apt-catch нь боломжтой байгаа програм хангамжаас хэрэгцээтэйг нь түүж авдаг.

Frozen-Bubble-ийг хайхдаа эдгээр үйлдлийг хийнэ.

apt‐cache search frozen bubble

Дараах зүйлс нь тестийн системд гарсан үйлдэл юм.

fb‐music‐high ‐ High quality, large music files for

Frozen‐Bubble

fb‐music‐low ‐ Lower quality, small music files for

Frozen‐Bubble

frozen‐bubble ‐ Pop out the bubbles!

frozen‐bubble‐data ‐ Data files for Frozen‐Bubble

pengupop ‐ Online multiplayer clone of Bust a Move

.

3. Өөрийн package-ийн бүтэн нарийвчлан үзэхийг хүсвэл apt-cache show комманд

ашиглана.

apt‐cache show frozen‐bubble|less

Энэ нь less-ийг ашигласанаар текст хэлбэрийн зүйлийг уншихад хялбар болно.


http://algebraicthunk.net/~dburrows/projects/aptitude/doc/en/

4. Зөв пакэтынхаа нэрийг олсоны дараа apt-get командаар програмаа суулгана.

Програм хангамжийг суулгахад root эрх хэрэгтэй бөгөөд sudo-г ашиглана.

sudo apt‐get install frozen‐bubble

Uninstalling software

Устгахдаа apt-catch –ийг ашгилна.

apt-get autoremove command командыг ашиглаж програмаа устгана.

sudo apt‐get autoremove frozen‐bubble

Reinstalling software

Өмнө суулгасан програмаа дахин сайжруулхийн тулд үүний дагуу суулгана.

sudo apt‐get ‐‐ reinstall install packagename байна.

Manually installing/uninstalling packages

Хэрвээ package –ийг гараар суулгах болон устгах бол dpkg command гүйцэтгэнэ.

-i комманд нь суулгах

-r комманд нь устгах

sudo dpkg ‐i packagename.deb

sudo dpkg ‐r packagename


Date post:	14-Oct-2014
Category:	Documents
Upload:	bayar-jargal
View:	581 times
Download:	9 times