به نام خدا

موضوع : دکتر مهدی گلشنی

استاد مربوطه: دکتر توفیقی

سید مجتبی بابایی

98زمستان و نظریه پرداز فیزیک دان  در اصفهان،1317متولد سال  دکتر مهدی گلشنی

شورای عالی ، عضودانشگاه صنعتی شریف ، استاد بازنشستهمترجم ،فلسفه علم پژوهشگر ایرانی، چهره های ، و عضو پیوسته فرهنگستان علوم ایران است. او از برگزیدگان همایشانقالب فرهنگی

است. وی همچنین عضو هیئت امنای جایزه کتاب سال ایران و برنده فیزیک در عرصه ماندگارفریدون منصوری در نظریه ریسمان است.

تحصیالت 133۹، در سال تهران مهدی گلشنی تحصیالت مقدماتی را در اصفهان گذراند و بعد از عزیمت به

در رشته فیزیک شد. سپس به منظور ادامه دانشگاه تهران موفق به اخذ دانشنامه لیسانس از

در آمریکا دانشگاه برکلی  هـ. ش از13۴۸شد و در سال ایاالت متحده آمریکا تحصیل رهسپاردکتری نائل آمد.ٔرشته فیزیک با گرایش ذرات بنیادی به درجه

با رتبه دانشگاه صنعتی شریف بازگشت و در ایران همزمان با اتمام تحصیل در آمریکا، به در همان دانشگاه، به رتبه استادی ارتقاء یافت. وی13۶۴استادیاری به تدریس پرداخت و در سال

به زبان های فارسی، عربی و انگلیسی تسلط دارد و به هر سه زبان دارای تألیفات متعدد است. الهیات و پژوهش های دینی و گذشته از دانش فیزیک که رشته تخصصی اوست، گلشنی در عرصه

نیز در زمینه مطالعات تطبیقی میان دو حوزه »علم و دین« صاحب نظر است و به عنوان بنیان گذار در عرصه چهره های ماندگار همایش گروه فلسفه علم دانشگاه شریف شناخته می شود. وی برگزیده

کتاب »جشن نامه دکتر مهدی13۹۰است. در سال کتاب سال ایراندو جایزه فیزیک و برنده فرهنگستان علوم جمهوری اسالمی گلشنی« به مناسبت بزرگداشت مقام علمی وی از سوی

وی در گروه فلسفه علم دانشگاه شریف مشغول تحقیق و تدریس نیز بوده به چاپ رسی. ایراناست.

نظرات مهدی گلشنی یکی از مدافعان سر سخت نظریه علم دینی است و از دیدگاه کسانی که علم

اسالمی را قبول ندارند انتقاد می کند. به نظر دکتر گلشنی علم هم در مرحله نظر و هم در مرحله عمل تحت تأثیر پیش فرض های دینی و متافیزیکی است. مهدی گلشنی اعتقاد دارد که میان دین

و علم رابطه ای وجود دارد. او بر این باور است که علم نیز نوعی پرستش. عبادت در میان دیگر پرستش ها و عبادات است چنان که دین و علم هر دو قصد دارند ما را به تحقیق و پژوهش در آثار

خداوند فراخوانند. وی موضوع تنظیم دقیق در قوانین فیزیکی را به عنوان شاهدی بر وجود طراح و ناظمی با قصد برمی شمارد؛ و بر این باور است که علم به تنهایی انسان را به تعالی نمی رساند بله به

دین و متافیزیک نیز در این سیر نیاز است. او چندان از روند »دیپلماسی علمی« در کشور رضایت ندارد چرا که بر این باور است که به جای

»تعامل علمی«، جریان یکسویه ای میان جامعه ما و یافته های علمی غربی حاکم است و بیشتر واردکننده و مصرف کننده این یافته های علمی هستیم و هنوز تولیدات علمی ما چندان قابل توجه نیست که این جریان را به جریانی »دوسویه« و »تعاملی« بدل کند که بتوان بر آن نام »دیپلماسی

علمی« نهاد. ایشان همچنین در مصلحبه ای که با فرهنگستان علوم داشته اند گفته اند: لیکن معتقدم که ما

باید ضمن جذب علم غرب، به خودمان متکی باشیم و علم غرب را پرورش دهیم و منفعل نباشیم. چیزی که امروز تحت عنوان »دیپلماسی علمی« در جریان است، به زعم من یکسویه است. در

واقع معتقدم جوامعی که از این طریق با ما وارد گفت و گو می شوند، بیشتر می کوشند تا تحت عنوان دیپلماسی علمی، به انتقال فرهنگ خود و تأمین منافع شان همت گمارند، زیرا تصورم بر این

نیست که علمی تر کردن کشور ما برای آنها مطرح باشد.

سخنان دکتر مهدی گلشنی ، درباره اظهارات الحادی استفان هاوکینگفیزیكدان مشهور انگلیسی

عصر شیعه در این رابطه گفتند: مسأله ای که "ایشان هم چنین، در مصاحبه ای با سایت " هاوکینگ مطرح کرده است امر مهمی را در ذهن ما تداعی می کند و آن وضعیتی است که در رسانه های جهان حاکم است. شخصی که به هر دلیلی مشهور شده است، حرفی که می زند به

عنوان حرف آخر و نهایی تلقی می شود و بدون این که تجزیه و تحلیل شود انعکاس گسترده ای پیدا می کند. مقداری عوام زدگی بر رسانه های جهانی حاکم است. در غرب هم رسانه ها از این گونه

موضوعات استفاده تبلیغاتی می کنند، برای این که کار و فعالیت خود را گرم نگه دارند. ایشان دارد فلسفه را طرد می کند و می گوید فلسفه مرده است از طرف دیگر صریحا می گوید که

یک پوزیتیویست است و بدون این که اطالع کافی داشته باشد، پوزیتیویسم را به پوپر نسبت می دهد که حاکی از کم اطالعی وی از فلسفه و فلسفه علم است. او می گوید یک پوزیتیویست

است، در حالی که پوزیتیویسم یک مکتب مهم فلسفی است که در فلسفه مرده است، البته آثار آن هنوز در فیزیک باقی است، گرچه بسیاری از فیزیکدانان طراز اول دیگر به پوزیتیویسم معتقد

نیستند و آن را کنار گذاشته اند، ولی تکیه گاه هاوکینگ پوزیتیویسم است؛ پس او چگونه می گوید فلسفه مرده است، در حالی که به نحله ای از آن تعلق دارد. ایشان دارد نوعی فلسفه را به کار

می گیرد تا نوعی دیگر از فلسفه را نفی کند. فیزیکدانان گاهی از واقع گرایی دور شده اند و خیلی مغرورانه با قضایا برخورد می کنند. زمانی یک

فیزیکدان بسیار برجسته از دانشگاه هاروارد ـ باکال ـ سخنی گفته بود که به نظرم اندرز خیلی خوبی بود. او گفته بود: براساس چند داده تجربی ما نباید تکلیف اول و آخر عالم را تعیین کنیم.

ثانیه بعد از بیگ بنگ فالن واقعه اتفاق افتاد. این گونه اظهار3۹ به توان منهای 1۰مثال بگوییم نظرها خیلی دور از تواضع است. اکنون هم برخی از فیزیکدانان بزرگ هشدار می دهند که قدری

تواضع را رعایت کنید و این قدر ادعاهای گزاف نکنید. هاوکینگ به این قبیل سخن ها عادت کرده است؛ )و چون آن وضعیت خاص جسمانی برای او پیش آمد، پوشش رسانه ها در مورد او بسیار

گسترده تر شد.( او هر چه دلش می خواهد می گوید ولی این وظیفه محافل علمی است که بیایند و مسائل را تحلیل کنند. یکی از اخترفیزیکدانان منتقد هاوکینگ گفته است که حرف های هاوکینگ

عین حرف های طالبان است، یعنی همان طور که حرف های طالبان بی سروته است حرف های هاوکینگ نیز چنین است. این ادعاهای هاوکینگ نشان از عوام زدگی او دارد و از ساحت واقعی

فیزیک دور است.انتقادات

در دانشگاه شریف که آن را وصیت نامه علمی خود۹۶مهدی گلشنی در سخنرانی بهمن ماه خوانده، صراحتاً هشدار داد که دانشگاه در حال سقوط است، بی کیفیتی در دانشگاه را فریاد زد، از

مقاله محوری شدیداً انتقاد کرد و سیاست هایی مانند جذب دانشجوی پولی در پردیس ها را زیر سؤال برد. همچنین از واقعیت مهمی در نحوه مواجهه مدیریت آموزش عالی در ایران با دانشجویان،

".فرار مغزها عبارت درستی نیست، فراردهی مغزها درست است " پرده برداشت و گفت: به عنوان ابراهیم آزادگان اعالم شد و خبر بازنشستگی مهدی گلشنی از طرف دانشگاه ۹7تیرماه

جایگزین وی در گروه فلسفه علم معرفی گردید. این خبر واکنش تعدادی از دانشجویان و اساتید را از رئیس دانشگاه ندانستند.۹۶در پی داشت، آن ها این حکم را بی ارتباط با انتقادات بهمن

دانشكده های فیزیک در برابر فلسفه مقاومت می کنند. دکتر مهدی گلشنی در سمیناری تحت عنوان تحوالت جدید در ریاضی و فیزیک که در

فرهنگستان علوم برگزار شد، با ابراز تأسف از این که برخی تحوالت اخیراً در غرب رخ داده که وارد دانشگاه های ما نشده گفت: در حال حاضر نه دانشکده های فیزیک می پذیرند که به بحث های

فلسفی بپردازند و نه دانشکده های فلسفه ورود علوم را به فلسفه قبول می کنند .امروزه نخبگان فیزیک به فلسفه بازگشته اند اما دانشکده های علوم ما در برابر بحث های فلسفی مقاومت می کنند.

در گذشته، فلسفه چتری برای همه علوم بود. در شروع علم جدید نیز این دیدگاه حاکم بود، طوری که نیوتن اسم کتاب خود را »اصول ریاضی فلسفه طبیعی« گذاشته است. در زمان نیوتن،

الک گفت که ما فقط به چیزهایی اعتقاد داریم که ریشه در تجربه دارند. این دیدگاه باعث شد کهفلسفه به طور ظاهری از علوم جدا شود.

وی هم چنین در رابطه با این جدایی ها افزود: این جدایی ظاهری چند دلیل عمده دارد. اولین دلیل ارتباط متافیزیک با دین است. از آن جایی که دین در غرب تضعیف شد متافیزیک نیز ضعیف شد. یکی دیگر از دالیل آن رشد تخصص گرایی است که باعث شد دانشمندان دچار

باریک بینی شوند و فقط به رشته تخصصی خود بپردازند.آثار خداباوری وبه گلشنی کتابهای متعددی چاپ و ترجمه کرده اند که از آخرین تالیفات ایشان می توان دکتر

13۹5) توسعۀ پایدار در پرتو جهان بینی اسالمی( و 13۹5) دانشمندان معاصر غربی: چالش ها و تبیین ها ، با همکاری آقای ناصر مقبلیدیوید هالیدی و رابرت رزنیک فیزیک( اشاره کرد. هم چنین ایشان کتاب

شد.13۶۴ ترجمه کرده اند که برنده جایزه کتاب سالاز سه فصل، به شرح زیر تشکیل شده است: « خداباوری و دانشمندان معاصر غربی»

فصل اول: خداباوری از منظر دانشمندان معاصر غربیفصل دوم: علم جدید و بعضی چالش ها در برابر ادیان توحیدی

فصل سوم: اسلوب جدید برهان نظم تبیین فصول مختلف این کتاب چنین می نویسد: دکتر گلشنی در بخشی از پیشگفتار کتاب، و در

در این رساله ما سه مطلب زیر را در سه فصل مطرح کرده ایم:

در فصل اول به نظرات مختلف درباره رابطه علم و دین در جهان غرب و نگرش عالمان معاصر غربی به. 1 فیزیک دانان غربی و مسئله خداباوری، خداباوری پرداخته ایم. این فصل قباًل به نحو خالصه تر در کتاب

آمده و در اینجا توسعه داده شده است. در فصل دوم، شبهات مطرح شده از طرف ملحدان و عالمان دین ستیز را مطرح کرده و عمدتاً پاسخ های. ۲

استاد"داده شده به آنها در غرب را مطرح کرده ایم. بخشی از این فصل قباًل به نحو مختصرتر در مقاله چاپ شده بود و اکنون بسط داده شده و موضوعات" و نقش بنیادی فلسفه در ربط علم به دین مطهری

جدیدی در آن مطرح شده است. بر وجود خداوند را که در چند دهه اخیر مطرح شده، آورده ایم و در فصل سوم، اسلوب جدید برهان نظم .3

را مطرح کرده و پاسخ عالمان شبهات مخالفان ادیان الهی درخصوص این استدالل و راه های گریز آنها از آنو فیلسوفان خداباور غربی به این شبهات را ذکر کرده ایم.

اخیر شبهات چند نفر از عالمان غربی در مورد اعتقاد به خالق جهان به شدت در میهن متأسفانه در دو دهه اسالمی ما مطرح شده است و این درحالی است که حتی پاسخ هایی که در خود غرب به این شبهات داده

شده نیز ترجمه نشده است. نیز آمده است :"توسعۀ پایدار در پرتو جهان بینی اسالمی"در بخشی از کتاب

در بعد عملی، علم و فناوری قدرت زیادی به ما در استفاده از منابع طبیعت داده است و منافع بسیاری برای بشر ببار آورده است. اّما علم و فناوری در جهت نابودی انسانها و تخریب محیط

زیست نیز بکار رفته است و متاسفانه محافل علمی عکس العمل کافی در این مورد نداشته اند؛ گرچه بعضی از بزرگان علم و فلسفه در جهان به این وضعیت اعتراض داشته اند و در مورد آن

هشدار داده اند. در کتابی هشدار داد که او می ترسد علم قدرت گروههایبرتراند راسلبعد از جنگ جهانی اول

غالب را باال ببرد، به عوض آنکه انسانها را شاد سازد. او حتی احساس خطر کرد که علم زمینهنابودی تمّدن را فراهم سازد.

مسئولیت ها هرچند مسئولیتهای علمی و دانشگاهی ایشان بسیار است لیکن از مهمترین مسؤلیتهای علمی- دانشگاهی

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف و استاد دانشگاه صنعتی شریف ، عضو شورایایشان میتوان به عالی انقالب فرهنگی، رئیس دانشکده فیزیک دانشگاه صنعتی شریف و رئیس) و بنیانگذار ( گروه فلسفه علم

دانشگاه صنعتی شریف اشاره کرد. فرهنگی–عضویت در جوامع علمی

تنها پاره ای از عضویت های ایشان را در ذیل مشاهده میکنید :عضو فرهنگستان علوم جمهوری اسالمی ایران

137۴ تا 13۶۹عضووابسته ارشد مرکز بین المللی فیزیک نظری در تریست ایتالیا از عضو آکادمی علوم جهان اسالم

عضو انجمن اروپائی علم و الهیاتعضو انجمن استادان فیزیک آمریکا

عضو مرکز الهیات و علوم طبیعی در برکلی، آمریکاعضو مو سس انجمن بین المللی علم و دین در کمبریج ، انگلیس

انجمن فیزیک ایرانانجمن فیزیک آمریکا

انجمن مدرسان فیزیک آمریکاانجمن مدرسان فیزیک آمریکا

انجمن بین المللی علم و دین کمبریج، انگلستانانجمن فلسفه علم میشیگان، آمریکا

انجمن اروپایی علم و الهیاتانجمن مطالعه علمِی دین نیویورک، آمریکامرکز الهیات و علوم طبیعی برکلی، آمریکا

مرکز بین المللی فیزیک نظری تریست، ایتالیامرکز اسالم و علم کانادا

مؤسسه تعامل الهّیات با علم و تکنولوژی میسوری، آمریکا…مؤسسه علم و دین ِمتانِکسوس فیالدلفیا، آمریکا، و

جوایز و عناوین افتخاریبخشی از استاد نمونه دانشگاه صنعتی شریف

استاد نمونه آموزش عالی کشوراستاد ممتاز فیزیک دانشگاه صنعتی شریف

استاد ممتاز دانشگاه صنعتی شریفجایزه تمپلتون برای درس علم و دین

داور بین المللی جایزه علم و دین تمپلتون )بزرگترین جایزهء مالی در جهان در زمینه علم و دین(برنده دو دوره جایزه کتاب سال ایران

13۸1چهره ماندگار فیزیک ، سال دریافت نشان درجه یک دانش در مراسم بزرگداشت مشترک فرهنگستانها،به عنوان برگزیده

13۸۸فرهنگستان علوم، 13۹1دریافت جایزه عالمه طباطبائی،

منابع :mgolshani.irسایت دکتر گلشنی به نشانی

ias.ac.irسایت فرهنگستان علوم به نشانی

asreshia.comسایت عصر شیعه به نشانی

تذکر: دلیل استفاده از سایت های اینترنتی، دسترسی مستقیم و بروز آرای دکتر گلشنی و مصاحبه هایی بوده است که در این سایت ها انجام گرفته است.

والسالم