Utrecht University

Teken bij huisdieren

Utrechts Kennisnetwerk Zoönosen, 8 juni 2016

Dr. Paul A.M Overgaauw Dipl. ACVM

dierenarts-microbioloog, parasitoloog

Institute for Risk Assessment Sciences

Division Veterinary Public Health

o Vector-borne diseases: >17% van alle infectieziekten & >1 miljoen doden per jaar

o > 2.5 miljard mensen (> 100 landen) alleen al risico op dengue-infectie

o Malaria > 600.000 doden/jaar (vooral kinderen jonger dan 5 jaar)

o Honderden miljoenen mensen risico op Chagas disease, leishmaniase en schistosomiase

Sterfte door Vector-borne diseases

Agenda

• Teken bij huisdieren in NL

• Door teken overgebrachte infecties bij huisdieren

• Risico overdracht infecties naar de mens

• Tekenbestrijding

Teken bij huisdieren

Door teken overgebrachte infecties bij huisdieren

Risico overdracht infecties naar de mens

Tekenbestrijding

Teken bij dieren in Nederland Tickbuster onderzoek*

Tekenonderzoek 2006 (n=2800) 2010 (n=400)

- Ixodes ricinus 80% (volw. 3/4 onvolw. 1/4) 82%

- Ixodes hexagonus 4.3% 6,8%

- Dermacentor reticulatus 1.6% 0,8%

- Rhipicephalus sanguineus 0.5% 2,3%

* Utrecht Centrum voor Teken-gebonden Ziektes (UCTD), F. Jongejan, A. Conijn

Ixodes ricinus (Schapenteek, Castor Bean Tick)

• Gematigd klimaat (West-Europa)

• (Meest actief in feb/maart – okt/nov)

• (Inactief in winter)

• Geen ogen; lange monddelen

• Vector van o.a:

- Borrelia burgdorferi (ziekte van Lyme)

- Ehrlichia spp.

- Tick-borne encephalitis virus (TBEV)

transmissie: transtadieel (larve nymph adult) & transovarieel

Ixodes hexagonus (Hedgehog tick)

• Teek van de Europese egel

• Vector van o.a:

- Borrelia spp.

- Tick-borne encephalitis virus (TBEV)

- Humane babesiose (Babesia microti)

Rhipicephalus sanguineus (Bruine hondenteek; Gordijnenteek)

• (Sub) tropisch klimaat (Z. Europa, N. Amerika)

• Hond (sporadisch op mens)

• Kan volledige cyclus binnenshuis doormaken

• Ogen, korte monddelen, hexagonale kopbasis

• Vector van o.a:

- Babesia spp.

- Ehrlichia spp.

- Rickettsia conorii (Middellandse Zee koorts)

Rhipicephalus

sanguineus

Dermacentor reticulatus (Vlekkenteek, Marsh Tick, Cow tick)

• Gematigd + (sub)tropisch klimaat (Europa)

• Herkauwers, paard, hond

• Met ogen en gevlekt schild

• Vector van o.a:

- Babesia spp.

- Rickettsia spp.

Ogen

Gevlekt

schild

N=855

1,6% pos. B. canis

N=1092

collected from the vegetation collected from various hosts

Gevaren teken bij huisdieren

• Directe problemen * bloedverlies

* huidontstekingen

* (toxinen)

• Indirecte problemen * transmissie infecties

• Babesia spp.

– B. canis (Dermacentor reticulatus)

– B. vogeli (Rhipicephalus sanguineus)

– B. gibsoni (R. sanguineus, H. longicornis)

– Theileria annae (Ixodex ricinus en I. hexagonus)

• Ehrlichia canis (R. sanguineus)

• Anaplasma phagocytophilum en A. platys (Ixodes ricinus)

• Borrelia burgdorferi (Ixodes spp.)

• Hepatozoon canis – ingestie van teek (R. sanguineus)

Door teken overgedragen infecties

bij de hond

Teken bij huisdieren

Door teken overgebrachte infecties bij huisdieren

Risico overdracht infecties naar de mens

Tekenbestrijding

• Babesia spp.

– B. canis (Dermacentor reticulatus)

– B. vogeli (Rhipicephalus sanguineus)

– B. gibsoni (R. sanguineus, H. longicornis)

– Theileria annae (Ixodex ricinus en I. hexagonus) Spanje & Portugal

• Ehrlichia canis (R. sanguineus)

• Anaplasma phagocytophilum en A. platys (Ixodes ricinus)

• Borrelia burgdorferi (Ixodes spp.)

• Hepatozoon canis – ingestie van teek (R. sanguineus)

Door teken overgedragen infecties

bij de hond

Teken bij huisdieren

Door teken overgebrachte infecties bij huisdieren

Risico overdracht infecties naar de mens

Tekenbestrijding

Canine babesiose West-Europa*

* Halos et al, Parasite 2014, 21, 13

✶ > Western-Europe incidence

< Western-Europe incidence

- eencellige parasiet (protozo) in erythrocyten

- cyclus in speekselklieren teek

(vooral Dermacentor, soms Rhipicephalus)

- na 2-3 dgn. overdracht

- in 2004 – 2005 in NL autochtone uitbraken

Babesia canis babesiose

Babesia canis babesiose

- Peracute vorm

pups, plotseling sloom, hemolyse, anemie,

bloedwateren, shock, sterfte in 1 –2 dgn.

- Acute vorm

importhonden, sloom, koorts, braken,

bloedarmoede (bloedwateren, geelzucht)

- Chronische vorm

endemische honden, vage klachten

- Subklinische vorm

dragers na herstel

Ehrlichia canis canine monocytaire ehrlichiose

- regelmatig import in Nederland (Frankrijk, Spanje, Italië, Portugal, Griekenland)

- 5% v.d. Rhipicephalus teken in Europa drager

- in lymfocyten en monocyten (in milt en lymfeknopen tekort aan bloedplaatjes,

sekwestratie en destructie)

- koorts, eetlustverlies, dyspnoe, oedemen, braken, bloedingsneiging, kreupel

- Duitse herder gevoeliger (bloedneuzen)

Anaplasmose bij hond en kat

Anaplasma phagocytophilum (canine granulocytaire anaplasmose)

In heel Europa incl. Nederland. Vaak in combinatie met B. burgdorferii.

Anaplasma platys (canine cyclische thrombocytopenie)

Rond Middellandse-Zee. Vaak in combinatie met Babesia en/of E. canis

Symptomen

- acute lusteloosheid, slechte eetlust, koorts, kreupel

- vergrote lymfeklieren, vergrote milt, soms neurologische verschijnselen

- bleke slijmvliezen, diarree, braken, petechiae, benauwd (A. platys)

Hond

‐ 2-5 maanden na een beet van besmette teek

‐ Meeste gevallen subklinisch (seroprevalentie hond NL: 10-40%)

‐ Klinisch (m.n. jonge hond): koorts & wisselende kreupelheid, dikke

gewrichten, vergrote lymfeklieren, sloomheid, geen eetlust

‐ Sommige honden ontwikkelen progressief nierlijden (Lyme nefropathie

bij collies, Labradors), hartproblemen of neurologische aandoening

Kat

- Lyme wel beschreven, maar zeldzaam

- Koorts & algemeen ziek

Ziekte van Lyme bij hond en kat

Zoönotische pathogenen in

Europese teken

M & M

• 7050 Ixodes ricinus nymfen uit Frankrijk, Denemarken en NL

• Getest op 25 bacteriële en 12 parasitaire species

Resultaten Nederland (duin + bos)

• Verwachte pathogenen Niet-verwacht

- Borrelia burgdorferi s.l (40%) - Borrelia miyamotoi (50%)

- Anaplasma phagocytophilum (31%)

- Rickettsia helvetica (82%)

- Candidatus Neoehrlichi amikurensis (74%)

- Babesia divergens (4%)

- Babesia venatorum (20%)

Teken bij huisdieren

Door teken overgebrachte infecties bij huisdieren

Risico overdracht infecties naar de mens

Tekenbestrijding

Wat is nu het risico om teken via

huisdieren op te lopen?

Antropomorfisme

(toekennen menselijke eigenschappen aan dieren)

- 92% bezitters praat met zijn huisdier (vrouwen sign. >> man)

Huisdier is geen mens, Waar ligt de grens?

Wat is dan het probleem?

Hond Kat

• Huisdieren in slaapkamer: 61% 63%

• Huisdieren in bed: 18% 30%

• Huisdieren die in gezicht likken: 50% 55%

• Kat op het aanrecht: --- 45%

Huisdieren en hygiëne

Hondentong

gezond???..

Huisdieren mee naar bed?

Willen we teken in de tuin?

Preventie

1. Dagelijkse huidinspectie

2. Tekentang

3. Acariciden

Teken bij huisdieren

Door teken overgebrachte infecties bij huisdieren

Risico overdracht infecties naar de mens

Tekenbestrijding

Preventie

Tekenbestrijding bij hond en kat

Effectief tekenproduct:

• Heeft een snel ‘knock down’ effect

• Heeft nawerking (weken tot maanden)

• Is ook effectief tegen vlooien

• Is veilig voor dier, eigenaar en omgeving

Spot-ons

Sprays

Tabletten

Banden

Repellent effect

Hot foot effect

www.esccap.eu

Producttabellen

• Ehrlichiosis versus Anaplasmosis: Barbara Khön. Veterinary Faculty of Berlin (Germany)

• Lyme disease: Reinhard K. Straubinger. (University of Munich. Germany)

• Babesia spp: Laia Solano Gallego (Veterinary Faculty Barcelona, Spain)

• Canine leishmaniosis: Gad Baneth (Hebrew University, Israel)

• Feline babesiosis. Maria Grazia Pennisi (The University of Messina, Italy)

• Heartworm disease and Wolbachia: Laura Kramer (University of Parma, Italy)

• Flea & flea borne diseases: Patrick Bourdeau (Veterinary Faculty of Nantes. France)

• Feline leishmaniosis: Maria Grazia Pennisi (University of Messina, Italy)

• Feline Vector borne diseases: Michael Lappin. Colorado State University. USA

19th-20th October 2016 Granada, Spain

Dank voor uw aandacht!