UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam (http://dare.uva.nl)

UvA-DARE (Digital Academic Repository)

De grote uitleg van Amsterdam : stadsontwikkeling in de zeventiende eeuwAbrahamse, J.E.

Link to publication

Citation for published version (APA):Abrahamse, J. E. (2010). De grote uitleg van Amsterdam : stadsontwikkeling in de zeventiende eeuw

General rightsIt is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s),other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open content license (like Creative Commons).

Disclaimer/Complaints regulationsIf you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please let the Library know, statingyour reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material inaccessible and/or remove it from the website. Please Askthe Library: http://uba.uva.nl/en/contact, or a letter to: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam,The Netherlands. You will be contacted as soon as possible.

Download date: 05 Mar 2019

98

Literatuur Abrahamse 2004 Jaap Evert Abrahamse, ‘Over schoonheid, nut en geld: Motieven in de 17e-eeuwse stadsontwikkeling van Amsterdam’, R.M. van Heeringen, E.H.M. Cordfunke, M. Ilsink en H. Sarfatij (red.), Geordend Landschap: 3000 jaar ruimtelijke ordening in Nederland, Hilversum 2004, 103-124. Abrahamse 2006 Jaap Evert Abrahamse, ‘Wegh der Weegen: Ontwerp en aanleg van de Amersfoortseweg. Een zeventiende-eeuws landinrichtingsproject door Jacob van Campen’, Jaarboek Flehite 7 (2006), 72-97, 113-121. Abrahamse en Battjes 2000 J.E. Abrahamse en H. Battjes, ‘De optimale stad: grondgebruik, structuur en stedenbouwkundige theorie in de zeventiende-eeuwse stadsuitbreidingen van Amsterdam’, Jaarboek Amstelodamum 92 (2000), 95-108. Abrahamse en Van de Koppel 2001 Jaap Evert Abrahamse en Menno van de Koppel, ‘Opgeruimd staat netjes’, Rob Pistor, Dick van der Horst, Ko van Geemert en Desirée Schreurs (red.), Vernieuwde Dam, Amsterdam 2001. Van Agt 1974 J.F. van Agt, Synagogen in Amsterdam, Den Haag 1974. d’Ailly 1922 A.J. d’Ailly, ‘Boomen langs de stadsgrachten’, Maandblad Amstelodamum 9 (1922), 35-36. d’Ailly 1926 A.E. d’Ailly, ‘Brug 246’, Maandblad Amstelodamum 13 (1926), 57-60, 71-72. d’Ailly 1926a A.E. d’A[illy], ‘De Sint Antonieswaag’, Maandblad Amstelodamum 13 (1926), 25-30. d’Ailly 1946 A.E. d’Ailly (red.), Zeven eeuwen Amsterdam II: De zeventiende eeuw: leven en levenskracht’ Amsterdam, s.a. [1946]. Alberdingk Thijm en Vorsterman van Oyen 1881

J.A. Alberdingk Thijm en A.A. Vorsterman van Oyen, Het geslacht Hooft, Amsterdam 1881. Alings 1963 H.W. Alings, ‘Lijnbaansstraat’, Maandblad Amstelodamum 50 (1963), 204-205. Anoniem 1837 Anoniem, Generale lijst van alle steenen en houten bruggen, schutsluizen, waterkeeringen, duikers en beeren liggende binnen de jurisdictie der stad Amsterdam, Amsterdam 1837. Anoniem 1929 Anoniem, ‘Bruggen over de Amstel’, De Amsterdamsche Gids 5 (1929), 41-54. Anoniem 1931 Anoniem, ‘Het laatste windas’, Maandblad Amstelodamum 18 (1931), 93-94. Anoniem 1935 Anoniem, ‘De Lindengracht zal haar naam behouden’, Maandblad Amstelodamum 22 (1935), 112-114. Anoniem 1940 Anoniem, ‘De geschiedenis van de Waag’, Maandblad Amstelodamum 27 (1940), 81-82. Anoniem 1947 Anoniem, ‘Een tweede grachtengordel’, Maandblad Amstelodamum 34 (1947), 44-47. Anoniem 1961 Anoniem, ‘Suggestie van de wethouder: Jan Roodenpoorttoren weer op Torensluis’, Het Vrije Volk, 28 augustus 1961. Arends 1994 G.J. Arends, Sluizen en stuwen: De ontwikkeling van de sluis- en stuwbouw in Nederland tot 1940, Delft 1994. Asaert 2004 Gustaaf Asaert, 1585: De val van Antwerpen en de uittocht van Vlamingen en Brabanders, Tielt 2004. Aten 1999 D. Aten, ‘Amsterdamse gilden en regenten contra de Zaanse nijverheid, 1600-1800’, Clé Lesger en Leo Noordegraaf (red.), Ondernemers & bestuurders: Economie en politiek in de noordelijke Nederlanden in de late

Middeleeuwen en vroegmoderne tijd, Amsterdam 1999, 61-76. B. 1919 H.J.B., ‘Sluizen in de Leliegracht en bij de Raampoort’, Maandblad Amstelodamum 6 (1919). Baart, Krook en Lagerweij 1986 J.M. Baart, W. Krook en A.C. Lagerweij, ‘Opgravingen aan de Oostenburgermiddenstraat’, J.B. Kist et al. (red.), Van VOC tot Werkspoor: Het Amsterdamse industrieterrein Oostenburg, Utrecht 1986, 83-142. Bakker, Fleurbaay en Gerlagh 1988 B. Bakker, E. Fleurbaay en A.W. Gerlagh, De verzameling Van Eeghen: Amsterdamse tekeningen 1600-1950, Zwolle 1988. Bakker 1995 B. Bakker, ‘De stadsuitleg van 1610 en het ideaal van de ‘volcomen stadt’: Meesterplan of mythe?’, Jaarboek Amstelodamum 87 (1995), 71-96. Bakker, Van Berge-Gerbaud, Schmitz en Peeters 1998 Boudewijn Bakker, Mària van Berge-Gerbaud, Erik Schmitz en Jan Peeters, Het landschap van Rembrandt: Wandelingen in en om Amsterdam, Bussum/Amsterdam/ Parijs 1998. Bakker 2004 Boudewijn Bakker, ‘De zichtbare stad 1578-1813’, Willem Frijhoff en Maarten Prak (red.), Geschiedenis van Amsterdam 1578-1650: Centrum van de wereld, Amsterdam 2004, 17-102. Bakker 2006 Martha Bakker (red.), Stadsatlas Amsterdam: straatnamen en brugnamen verklaard, Amsterdam 2006. Bakker en Schmitz 2007 Boudewijn Bakker en Erik Schmitz (red.), Het aanzien van Amsterdam: Panorama’s, plattegronden en profielen uit de Gouden Eeuw, Amsterdam/Bussum 2007. De Balbian Verster 1927 J.F.L. de Balbian Verster, ‘De lantaarnpaal van Jan van der Heijden’, Maandblad Amstelodamum 14 (1927), 22-28.

Ballon 1991 Hilary Ballon, The Paris of Henry IV: Architecture and Urbanism, New York/Cambridge MA/Londen 1991. Bardet 1940 Bardet, ‘De Halvemaansbrug’, Maandblad Amstelodamum 27 (1940), 149-151. Van Bavel 2004 Bas J.P. van Bavel, ‘Structures of landownership, mobility of land and farm sizes. Diverging developments in the northern part of the Low Countries’, Bas J.P. van Bavel en Peter Hoppenbrouwers, Landholding and land transfer in the North Sea are (late Middle Ages-19th century), Turnhout 2004, 131-148. Van Bavel 2007 B.J.P. van Bavel, Markets for land, labour and capital between town and countryside, 12th-16th centuries: Northern Italy and the Low Countries compared, Paper for the workshop ‘Economic town-country relations in Europe in the later Middle Ages and at the beginning of the early modern period’ (Vienna 7-9 June 2007). De Bell 1988 Wim de Bell, ‘Een kapitale tak van Neerlands mogendheid: Amsterdam en de VOC, 1602-1799’, Ons Amsterdam 40 (1988). Benevolo 1980 L. Benevolo, The History of the City, Londen 1980. Benevolo 1993 L. Benevolo, De Europese stad, Amsterdam 1993. Van den Berg 1944 F.G. van den Berg, ‘De Haringpakkerij’, Maandblad Amstelodamum 31 (1944), 4-5. Van den Berg, van Leeuwen en Lesger 1998 Willem van den Berg, Marco H.D. van Leeuwen en Clé Lesger, ‘Residentiële segregatie in Hollandse steden. Theorie, methodologie en empirische bevindingen voor Alkmaar en Amsterdam, 16e-19e eeuw’, Tijdschrift voor sociale geschiedenis 24 (1998), 402-436. Betsky 2004 Aaron Betsky, False Flat: Why Dutch Design Is So Good, Londen 2004.

99

Van Beylen 1970 J. van Beylen, Schepen van de Nederlanden: van de late middeleeuwen tot het einde van de 17e eeuw, Amsterdam 1970. Bijtelaar 1950 B. Bijtelaar, ‘De afbraak van de Eilandskerk, en wat daarbij aan de dag kwam’, Maandblad Amstelodamum 37 (1950), 147-152. Bille 1960 Clara Bille, ‘Een dijkdoorbraak te Amsterdam ruim 400 jaar geleden’, Maandblad Amstelodamum 47 (1960), 204-211. Blankert 1999 Albert Blankert et al., Dutch Classicism in seventeenth-century Painting, Rotterdam 1999. De Blécourt en Meijers 1929 A.S. de Blécourt en E.M. Meijers (red.), Memorialen van het Hof (den Raad) van Holland, Zeeland en West-Friesland, van den secretaris Jan Rosa: deelen I, II en III, Haarlem 1929. Blijdenstijn 2005 Roland Blijdenstijn, Tastbare tijd: Cultuurhistorische atlas van de provincie Utrecht, Utrecht 2005. Blijstra 1971 R. Blijstra, Haarlem: heel oud, heel nieuw, Haarlem 1971. Van Bochove 2004 Christiaan van Bochove, ‘De Hollandse haringvisserij tijdens de vroegmoderne tijd’, Tijdschrift voor sociale en economische geschiedenis 1 (2004), 3-27. Boeken en Donath 1950 A. Boeken en W. Donath, Amsterdamse stoepen, Amsterdam 1950. De Boer 1926 M.G. de Boer, De haven van Amsterdam en haar verbinding met de zee, Amsterdam 1926. De Boer 1986 J. de Boer, ‘Normaal Amsterdams peil (N.A.P.): Een zaak van niveau’, Werk in uitvoering 36 (1986), 198-201. De Boer 2009 M. de Boer e.a. (red.), Erfgoedbalans 2009: Archeologie, monumenten en cultuurlandschap in Nederland, Amersfoort 2009.

Den Boer 1962 J.F.M. den Boer, ‘De waterschuit en het drinkwater’, Maandblad Amstelodamum 49 (1962), 129-130. Boerefijn 2003 Wim Boerefijn, ‘Over de ideale uitleg van de stadsstraat circa 12de-16de eeuw: Misvattingen omtrent de ‘Renaissance’ in de stedenbouw’, KNOB Bulletin 102 (2003), 138-147. Bok 1994 Marten Jan Bok, Vraag en aanbod op de Nederlandse kunstmarkt, 1580-1700, (diss.) Utrecht 1994. Bom 1911 G.D. Bom H.Gz., De Zuiderkerk: de eerste nieuwgebouwde kerk der Hervorming in Nederland: Geschiedkundig overzicht van den bouw van, en den dienst in deze kerk, alsook van haren toren en haar kerkhof, van 1600 tot heden, Amsterdam 1911. Bom 1922 G.D. Bom H.Gz, De Oosterkerk te Amsterdam: Geschiedkundig overzicht van den bouw van, en den dienst in deze kerk van 1659 tot heden, Amsterdam 1922. Bonke 1986 A.J. Bonke, ‘De oostelijke eilanden: de aanleg van een zeventiende-eeuws havengebied’, J.B. Kist et al. (red.), Van VOC tot Werkspoor: Het Amsterdamse industrieterrein Oostenburg, Utrecht 1986, 37-64. De Bont 2000 Chris de Bont, Delfts water: Tweeduizend jaar bewoning door waterbeheer in het Delftse, Delft/Zutphen 2000. De Bordes 1856 J.P. de Bordes, De verdediging van Nederland in 1629: Eene bijdrage tot de geschiedenis van het vaderland voor een groot deel uit onuitgegeven bescheiden verzameld, Utrecht 1856. Borger 2003 Guus J. Borger, ‘Amsterdam en de Noorderkerk’, Guda H. Borger-Koetsier (red.), De Noorder: Een kerk in de Jordaan, Amsterdam 2003, 7-20. Borger 2004 Guus Borger, ‘De Beemster – ideaal of compromis’, R.M. van Heeringen, E.H.M. Cordfunke, M. Ilsink en H.

Sarfatij (red.), Geordend Landschap: 3000 jaar ruimtelijke ordening in Nederland, Hilversum 2004, 75-102. Bosma, Mekking, Ottenheym en Van der Woud 2007 Koos Bosma, Aart Mekking, Koen Ottenheym en Auke van der Woud (red.), Bouwen in Nederland 600-2000, Zwolle 2007. Bosman 2004 Frans Bosman, ‘IJs onder de synagoge’, Het Parool, bijlage PS, 27 augustus 2004, 9. Boxer 1974 C.R. Boxer, The Anglo-Dutch Wars of the 17th Century 1652-1674, London 1974. Braunfels 1979 W. Braunfels, Abendländische Stadtbaukunst: Herrschaftsform und Baugestalt, Keulen 1979. Breen 1902 Joh. C. Breen, Rechtsbronnen der stad Amsterdam, ’s Gravenhage 1902. Breen 1908 J.C. Breen, ‘De verordeningen op het bouwen te Amsterdam voor de negentiende eeuw’, Jaarboek Amstelodamum 6 (1908), 109-148. Breen 1909 Joh. C. Breen, ‘Topographische geschiedenis van den Dam te Amsterdam’, Jaarboek Amstelodamum 7 (1909), 99-196. Breen 1911 Joh. C. Breen, ‘Raampoort en Bloemgracht’, Jaarboek Amstelodamum 9 (1911), 152-163. Breen 1914 Joh. C. B[reen], ‘Amsterdam bedreigd en beveiligd’, Maandblad Amstelodamum 1 (1914), 65-67. Brugmans 1930 H. Brugmans, Geschiedenis van Amsterdam, Amsterdam 1930. Brugmans 1972 H. Brugmans, Geschiedenis van Amsterdam II: 80-jarige oorlog, 1544/1621, Utrecht 1972. Brugmans 1973 H. Brugmans, Geschiedenis van Amsterdam 2: Bloeitijd 1621-1697, Utrecht/Antwerpen 1973.

Buis 1985 J. Buis, Historia forestis: Nederlandse bosgeschiedenis, Wageningen/Utrecht 1985. Buisman 1984 J. Buisman, Bar en boos: Zeven eeuwen winterweer in de Lage Landen, Baarn 1984. Buisman 2006 J. Buisman, Duizend jaar weer, wind en water in de Lage Landen, Franeker 2006. Burger 1918 C.P. Burger jr., ‘Amsterdam in het einde der zestiende eeuw: studie bij de uitgaaf van den grooten plattegrond van 1597’, Jaarboek Amstelodamum 16 (1918), 1-103. Burke 1956 G.L. Burke, The Making of Dutch Towns: A Study in Urban Development from the Tenth to the Seventeenth Centuries, Londen 1956. Carr 1691 William Carr, An Accurate Description of the United Netherlands, Londen 1691. De Castro 1950 D.H. de Castro, De synagoge der Portugees-Israëlitische gemeente te Amsterdam, Amsterdam 1950. Chung, Inaba, Koolhaas 2001 Chuihua Judy Chung, Jeffrey Inaba, Rem Koolhaas, Sze Tsung Leong (red.), The Harvard Design School Guide to Shopping, Keulen/Cambridge MA 2001, 28-48. Cladder 1987 F. Cladder, ‘Hinderdam’, Tussen Vecht en Eem: Tijdschrift van de Stichting en van de Vereniging van Vrienden van het Gooi 5 (1987), 98-104. Coelman 2001 B.H. Coelman, Beweegbare bruggen en hun levensduur, Utrecht 2001. Cohen en Fortier 1989 Jean-Louis Cohen en Bruno Fortier (red.), Paris: La ville et ses projets, Parijs 1989. Commelin 1693 Casparus Commelin, Beschryving der stadt Amsterdam, Amsterdam 1693. De la Court 1662 D.C. [Johan de la Court], Politike discoursen handelende in ses onderscheide boeken van Steeden, Landen, Oorlogen,

100

Kerken, Regeeringen en Zeeden, Amsterdam 1662. Crimson 1997 Crimson, Re-Urb: nieuwe plannen voor oude steden, Rotterdam, 1997. Crone 1943 G.C.E. Crone, Onze schepen in de Gouden Eeuw, Amsterdam 1943. Cullen 1961 G. Cullen, Townscape, Londen 1961. Daalder en Spits 2005 Remmelt Daalder en Elisabeth Spits (red.), Schepen van de gouden eeuw, Amsterdam/Zutphen 2005. Dapper 1663 O. Dapper, Historische Beschryving der Stadt Amsterdam, Amsterdam, 1663. Dekker 1977 R.M. Dekker, ‘Oproeren in de provincie Holland 1600-1795: Frequentie en karakter, relatie met de conjunctuur en repressie’, Tijdschrift voor sociale geschiedenis 3 (1977), 299-329. Delfgaauw 1934 Th. J. Delfgaauw, De Grondpolitiek van de gemeente Amsterdam, Amsterdam 1934. Denig 2004 C. Denig, Van aakschipper tot zwikker: gids van historische beroepen, Utrecht 2004. Van Deursen 1981 A.Th. van Deursen, ‘De Raad van State onder de Republiek van 1588-1795’, H. de Schepper (red.), Raad van State 450 jaar, Den Haag 1981, 47-92. Van Deursen 1998 A.Th. van Deursen, Bavianen en slijkgeuzen: Kerk en kerkvolk ten tijde van Maurits en Oldenbarnevelt, Franeker 1998. Van Deursen 2002 A.Th. van Deursen, Maurits van Nassau: De winnaar die faalde, Amsterdam 2002. Van Deursen 2006 A.Th. van Deursen, De last van veel geluk: De geschiedenis van Nederland 1555-1702, Amsterdam 2006. Van Deursen 2006a A.Th. van Deursen, Mensen van klein vermogen: het kopergeld van de Gouden Eeuw, Amsterdam 2006.

Diederiks en Spierenburg 1995 H.A. Diederiks en P.C. Spierenburg, ‘Economische en sociale ontwikkelingen’, J.Th. Bank et al., Deugd boven geweld: Een geschiedenis van Haarlem 1245-1995, Hilversum 1995, 169-197. Dienst Ruimtelijke Ordening Amsterdam 1994 Dienst Ruimtelijke Ordening Amsterdam, Nooit voltooid: De ruimtelijke ordening in Amsterdam, Amsterdam 1994. Van Dillen 1929, 1933, 1974 J.G. van Dillen, Bronnen tot de geschiedenis van het bedrijfsleven en het gildewezen te Amsterdam, ’s Gravenhage, drie delen: 1929, 1933, 1974. Dijkstra 1921 J.G. Dijkstra, Een epidemiologische beschouwing van de Nederlandsche pest-epidemieën der XVIIde eeuw, (diss.) Amsterdam 1921. Dijkstra 1999 C. Dijkstra e.a. (red.), Atlas Amsterdam, Bussum 1999. Van Domselaer 1665 T. van Domselaer (red.), Beschryvinge van Amsterdam, Haar eerste oorspronk uyt den Huyze der Heeren van Aemstel en Aemstellant; met een verhaal van haar Leven en dappere Krijgsdaden, Amsterdam 1665. Donkersloot-De Vrij 1985 Marijke Donkersloot-De Vrij, De Vechtstreek: Oude kaarten en de geschiedenis van het landschap, Weesp 1985. Donkersloot-De Vrij 2003 Marijke Donkersloot-De Vrij, Repertorium van Nederlandse kaartmakers 1500-1900, Utrecht 2003 (raadpleegbaar op www.maphist.nl). Douwes 1961 F.G.M. Douwes, ‘Scheepsbouw te Amsterdam in vroeger eeuwen’, Ons Amsterdam 13 (1961), 34-44, 80-89. Dubelaar 1984 Wim Dubelaar, Steenrijk Amsterdam: een geologische stadswandeling, s.l. [Amsterdam] 1984. Dubiez 1958 F.J. Dubiez, ‘De Montelbaanstoren: Zijn betekenis voor de verdediging van Amsterdam in vroeger dagen’, Ons Amsterdam 10 (1958), 26-32.

Dudok van Heel 1991 S.A.C. Dudok van Heel, ‘Een grote concentratie van zeepzieders aan het Damrak: Amsterdamse zeepziederijen in de 16e en vroege 17e eeuw’, Jaarboek Amstelodamum 83 (1991), 45-112. Dudok van Heel 1996 S.A.C. Dudok van Heel, ‘Het begin van het Damrak en de stadsplattegronden van Cornelis Anthoniszn’, Maandblad Amstelodamum 83 (1996), 75-89. Dudok van Heel 1996a S.A.C. Dudok van Heel, ‘Cornelis Benningh en het Benninghweer’, Maandblad Amstelodamum 83 (1996), 1-11. Dudok van Heel 1997 Bas Dudok van Heel, ‘Regent Families and Urban Development in Amsterdam’, Peter van Kessel en Elisja Schulte (red.), Rome-Amsterdam: Two Growing Cities in Seventeenth-Century Europe, Amsterdam 1997, 124-145. Dudok van Heel 2006 S.A.C. Dudok van Heel, De jonge Rembrandt onder tijdgenoten: Godsdienst en schilderkunst in Leiden en Amsterdam, Nijmegen 2006. Duffy 1996 Christopher Duffy, Siege Warfare: The Fortress in the Early Modern World 1494-1660, New York 1996. Von der Dunk 1993 Thomas H. von der Dunk, ‘Hoe klassiek is de Gothiek? Jacob van Campen en de toren van de Nieuwe Kerk te Amsterdam: Een nieuwe benadering van een oude kwestie’, Jaarboek Amstelodamum 85 (1993), 49-90. J.W.E. 1920 J.W.E., ‘Jordaan’, Maandblad Amstelodamum 9 (1920), 84-85. J.W.E. 1921 J.W.E., ‘Stadsschoon en de Jordaan’, Maandblad Amstelodamum 8 (1921), 51-52. J.W.E. 1922 J.W.E., ‘De Oosterkerk’, Maandblad Amstelodamum 9 (1922), 4-5. Eberstadt 1914 R. Eberstadt, Städtebau und Wohnungswesen in Holland, Jena 1914.

Van Eck 1948 J. van Eck, De Amsterdamsche schans & de buitensingel, Amsterdam 1948. Van Eeghen 1950 I.H. van E[eghen], ‘De Kalverstraat 500 jaar winkelstraat’, Maandblad Amstelodamum 37 (1950), 33-35. Van Eeghen 1952 I.H. van E[eghen], ‘Brandgevaarlijke bedrijven in het 18de eeuwse Amsterdam’, Maandblad Amstelodamum 39 (1952), 24. Van Eeghen 1954 I.H. van Eeghen, ‘De ijsbreker’, Jaarboek Amstelodamum 46 (1954), 61-76. Van Eeghen 1955 I.H. van Eeghen, ‘Het naamloze en onaanzienlijke begin van de Herengracht’, Maandblad Amstelodamum 42 (1955), 126-128. Van Eeghen 1958 I.H. van Eeghen, ‘De brouwerij de Hooiberg’, Jaarboek Amstelodamum 50 (1958), 46-97. Van Eeghen 1961 I.H. van E[eghen], ‘Een drama in de bouwwereld van twee en een halve eeuw geleden’, Maandblad Amstelodamum 48 (1961), 51-58. Van Eeghen 1961a I.H. van E[eghen], ‘Speculatiebouw en beleggingsbouw aan de Prinsengracht’, Maandblad Amstelodamum 48 (1961), 73-84. Van Eeghen 1961b I.H. van E[eghen], ‘De Amstelkerk en het Walenweeshuis’, Maandblad Amstelodamum 48 (1961), 169-176. Van Eeghen 1961c I.H. van Eeghen, ‘Buitenlandse monopolies voor de Amsterdamse kooplieden in de tweede helft der zeventiende eeuw’, Jaarboek Amstelodamum 53 (1961), 176-184. Van Eeghen 1971 I.H. van Eeghen, ‘De stadsuitleg van 1585/1586’, Jaarboek Amstelodamum 63 (1971), 44-67.

101

Van Eeghen 1971a I.H. van Eeghen, ‘Het Walenweeshuis drie eeuwen oud’, Maandblad Amstelodamum 58 (1971), 74-79. Van Eeghen 1971b I.H. van E[eghen], ‘De huizen van Coenraad van Beuningen’, Maandblad Amstelodamum 58 (1971), 98-108. Van Eeghen 1975 I.H. van E[eghen], ‘Een burgemeestershuis in de Jordaan’, Maandblad Amstelodamum 62 (1975), 127-130. Van Eeghen 1976 I.H. van Eeghen, ‘De historische ontwikkeling en het aanzien van de Herengracht’, H. de la Fontaine Verwey, Isabella H. van Eeghen en G. Roosegaarde Bisschop, Vier eeuwen Herengracht, Amsterdam 1976, 105-144. Van Eeghen 1982 I.H. v. E[eghen], ‘De restauratie van Lijnbaansgracht 333 en 334’, Maandblad Amstelodamum 69 (1982), 87-89. Van Eeghen 1983 I.H. van E[eghen], ‘Ing. P.S. Teeling, Repertorium van oude Nederlandse landmeters 14e tot 18e eeuw’ (recensie), Maandblad Amstelodamum 70 (1983), 18-19. Van Eeghen 1987 I.H. van E[eghen], ‘Het Noortse Bos’, Maandblad Amstelodamum 74 (1987), 7-11. Van Eeghen 1989 I.H. van Eeghen, ‘Van Karthuizerklooster tot Karthuizerhof’, Jaarboek Amstelodamum 81 (1989), 29-62. Elias 1923 Johan E. Elias, Schetsen uit de geschiedenis van ons zeewezen: tweede gedeelte 1652, ’s-Gravenhage 1923. Elias 1963 Johan E. Elias, De vroedschap van Amsterdam 1578-1795, Amsterdam 1963. Engel en Gramsbergen 2006 Henk Engel en Esther Gramsbergen, ‘Het eerste beursgebouw en de vorming van het centrum van Amsterdam’, OverHolland 3 (2006), 56-87.

Erenstein 1996 R.L. Erenstein (red.), Een theatergeschiedenis der Nederlanden: Tien eeuwen drama en theater in Nederland en Vlaanderen, Amsterdam 1996. Van Essen 1998 Gea van Essen, Daniel Stalpaert (1615-1676): Stadsarchitect van Amsterdam, doctoraalscriptie Utrecht 1998. Van Essen 2002 G. van Essen, ‘De eerste fase (1650-1662) van de Vierde Vergroting van Amsterdam herbezien’, Jaarboek Amstelodamum 94 (2002), 90-109. Van Essen 2009 Gea van Essen, Het stadsfabrieksambt: De organisatie van de publieke werken in de Noordelijke Nederlanden in de zeventiende eeuw, diss. Utrecht 2009. Faber, Diederiks en Hart 1973 J.A. Faber, H.A. Diederiks en S. Hart, ‘Urbanisering, industrialisering en milieuaantasting in Nederland in de periode van 1500 tot 1800’, A.A.G Bijdragen 18 (1973), 251-271. Faber, Huisken en Lammertse 1987 Sjoerd Faber, Jacobine Huisken en Friso Lammertse, Van Heeren, die hunn’ stoel en kussen niet beschaemen: het stadsbestuur van Amsterdam in de 17e en 18e eeuw, Amsterdam 1987. De Fabryck 2004 De Fabryck – Bureau voor gebouwhistorisch onderzoek, Nederlands Scheepvaartmuseum Amsterdam: Bouwhistorisch onderzoek, Utrecht 2004. Fockema Andreae 1957 S.J. Fockema Andreae, ‘Stad en dorp’, S.J. Fockema Andreae, E.H. ter Kuile en R.C. Hekker, Duizend jaar bouwen in Nederland: de bouwkunst na de middeleeuwen, deel II, Amsterdam 1957, 9-76. Fockema Andreae 1957a S.J. Fockema Andreae, ‘Hessenwegen’, Mededelingen der Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, afd. Letterkunde, nieuwe reeks, deel 20, no. 11 (1957), 283-301.

Fockema Andreae 1961 S.J. Fockema Andreae, De Nederlandse Staat onder de Republiek, Amsterdam 1961. Fockema Andreae 1982 S.J. Fockema Andreae, Hoogheemraadschap van Rijnland: Zijn recht en zijn bestuur van den vroegsten tijd tot 1857, Alphen aan den Rijn 1982. De la Fontaine Verwey, Van Eeghen en Roosegaarde Bisschop 1976 H. de la Fontaine Verwey, Isabella H. van Eeghen en G. Roosegaarde Bisschop, Vier eeuwen Herengracht: Geveltekeningen van alle huizen aan de gracht, twee historische overzichten en de beschrijving van elk pand met zijn eigenaars en bewoners, Amsterdam 1976. Demangeon en Fortier 1978 Alain Demangeon en Bruno Fortier, Les vaisseaux et les villes, Brussel/Luik 1978. Fortier 1989 B. Fortier, La Métropole Imaginaire: un atlas de Paris, Luik 1989. Fraenkel 1976 F.F. Fraenkel, Het plan Amsterdam-Zuid van H.P. Berlage, Alphen aan den Rijn 1976. Fritschy 2003 Wantje Fritschy, ‘Three centuries of urban and provincial public debt: Amsterdam and Holland’, M. Boone, K. Davids en P. Janssens (red.), Urban public debts: Urban Government and the Market for Annuities in Western Europe (14th-18th centuries), Turnhout 2003, 75-92. v. G. 1967-1968 v. G. ‘Afscheid van dr. L. Jansen’, Werk in uitvoering 18 (1967-68), 351. Gawronski 2002 J. Gawronski, ‘Archeologie op Oostenburg: De Amsterdamse stadsuitleg en het maritieme cultuurlandschap’, J. Gawronski, F. Schmidt e.a. (red.), [Jaarboek] Amsterdam Monumenten en Archeologie 1, Amsterdam 2002, 10-27. Gawronski en Jayasena 2007 Jerzy Gawronski en Ranjith Jayasena, Scherven uit de pottenbakkersgang: Archeologische

opgraving Westerstraat (2003), Amsterdam 2007. Van Gelder 1925 H.A. Enno van Gelder, Memoriën en adviezen van Cornelis Pietersz. Hooft II, Utrecht 1925. Van Gelder 1965 H. Enno van Gelder, De Nederlandse munten, Utrecht/Antwerpen 1965. Van Gelder en Kistemaker 1983 Roelof van Gelder en Renée Kistemaker, Amsterdam 1275-1795: De ontwikkeling van een handelsmetropool, Amsterdam 1983. Gemeente Amsterdam 2000 Gemeente Amsterdam, Toelichting op de Waarderingskaart Beschermd Stadsgezicht, Amsterdam 2000. Gijsbers 1999 W. Gijsbers, Kapitale ossen: De internationale handel in slachtvee in Noordwest-Europa (1300-1750) (diss.) Amsterdam/Hilversum 1999. Goeree 1681 Willem Goeree, d’Algemeene bouwkunde, volgens d’antyke en hedendaagse manier, door een beknopte inleiding afgeschetst, en van veel onvoegsamen bewindselen en verbasteringen ontswagteld en verbeterd, Amsterdam 1681. Gottschalk 1977 Elisabeth Gottschalk, Stormvloeden en rivieroverstromingen in Nederland III: De periode 1600-1700, Assen 1977. Goudeau 2005 Jeroen Goudeau, Nicolaus Goldmann (1611-1665) en de wiskundige architectuurwetenschap, Groningen 2005. Ter Gouw 1880 J. ter Gouw, Geschiedenis van Amsterdam: tweede deel, Amsterdam 1880. Ter Gouw 1882 J. ter Gouw, Amsterdams vergrootingen, Amsterdam 1882. Graafhuis 1962 A. Graafhuis, ‘Water uit de Vecht voor de stad Amsterdam’, Maandblad Amstelodamum 49 (1962), 131-132. Groen 1970 J.A. Groen jr., ‘Drie eeuwen Amstelkerk: Oudste noodkerk van Amsterdam

102

jubileert’, Ons Amsterdam 22 (1970), 2-8. Groen 1978 J.A. Groen jr., Een cent per emmer: Het Amsterdamse drinkwater door de eeuwen heen, Amsterdam s.a. [1978]. Groenveld 2000 Simon Groenveld, ‘De man met de loden schoenen’, Kees Zandvliet (red.), Maurits: Prins van Oranje, Amsterdam/Zwolle 2000, 13-35. Groesbeek 1966 J.W. Groesbeek, Amstelveen: Acht eeuwen geschiedenis, Amsterdam 1966. De Groot 1939 Hugo de Groot, Inleiding tot de Hollandsche rechts-geleerdheid, Arnhem 1939 (oorspronkelijke uitgave 1631). Grotefend 1982 Hermann Grotefend, Taschenbuch der Zeitrechnung des Deutschen Mittelalters und der Neuzeit, Hannover 1982. Gunning 1956 C.P. Gunning, De Westerkerk: Korte beschrijving van de bouw en inrichting van het bedehuis benevens van de toren en het orgel, Amsterdam 1956. Haitsma Mulier 1993 E.O.G. Haitsma Mulier, ‘De eerste Hollandse stadsbeschrijvingen uit de zeventiende eeuw’, De zeventiende eeuw 9 (1993), 97-116. Haitsma Mulier 1998 E.O.G. Haitsma Mulier, ‘De zeventiende-eeuwse stadsbeschrijvingen van Amsterdam’, Maandblad Amstelodamum 85 (1998), 107-115. Halberstadt 1910 A. Halberstadt, ‘Botermarkt en kaasplein’, Jaarboek Amstelodamum 8 (1910), 155-179. Hallema en Emmens 1968 A. Hallema en J.A. Emmens, Het bier en zijn brouwers: De geschiedenis van onze oudste volksdrank, Amsterdam 1968. Hameleers en Schmitz 1994 Marc Hameleers en Erik Schmitz, ‘Zeven kaarten van Cornelis Koel van militaire versterkingen buiten Amsterdam (1674)’, Jaarboek

Amstelodamum 86 (1994), 91-106. Hameleers en Schmitz 1996 Marc Hameleers en Erik Schmitz, ‘Amsterdamse uitgiftekaarten 1586-1769: Basis van de stedelijke verkaveling’, Jaarboek Amstelodamum 88 (1996), 45-64. Handvesten 1613 Handvesten, Privilegien, Willekeuren ende Ordonnantien der stadt Aemstelredam, s.l. [Amsterdam] 1613. Harris, Orgel en Strong 1973 John Harris, Stephen Orgel en Roy Strong, The King’s Arcadia: Inigo Jones and the Stuart Court, [London] 1973. Hart 1951 S. Hart, ‘De eerste houtzaagmolen te Amsterdam’, Maandblad Amstelodamum 38 (1951), 55-58. Hart 1952 S. Hart, ‘Het waterschip’, Maandblad Amstelodamum 39 (1952), 153-154. Harten 1980 J.D.H. Harten, ‘Het landschap in beweging’, Nieuwe algemene geschiedenis der Nederlanden 5: Nieuwe tijd, Bussum 1980, 38-77. Haslinghuis en Janse 2001 E.J. Haslinghuis en H. Janse, Bouwkundige termen: Verklarend woordenboek van de westerse architectuur- en bouwhistorie, Leiden 2001. Hautecoeur 1972 Louis Hautecoeur, Paris: des origines à 1715, Parijs 1972. Heeling, Meyer en Westrik 2002 Jan Heeling, Han Meyer en John Westrik, Het ontwerp van de stadsplattegrond, Amsterdam 2002. Heidinga 1969 H.A. Heidinga, ‘Aardewerkvondst uit Prinsengracht: Misbaksels van Amsterdammertjes’, Ons Amsterdam 21 (1969), 174-185. Heinemeyer 1975 W.F. Heinemeyer, ‘Nieuw werk in de oude Jordaan’, Maandblad Amstelodamum 62 (1975), 97-120.

Hell 2004 Maarten Hell, ‘De Oude Geuzen en de Opstand: Politiek en lokaal bestuur in tijd van oorlog en expansie 1578-1650’, Willem Frijhoff en Maarten Prak (red.), Geschiedenis van Amsterdam II-1: Centrum van de wereld 1578-1650, Amsterdam 2004, 241-298. Hennebo 1979 Dieter Hennebo, Entwicklung des Stadtgrüns von der Antike bis in die Zeit des Absolutismus, Hannover/Berlijn 1979. Den Herder 1949 T. den Herder, ‘Wie was de vrouw van Pieter Jacobsz. Nachtglas en waar was zijn brouwerij’, Maandblad Amstelodamum 36 (1949), 24-28. Den Herder 1949a T. den Herder, ‘Verkeersvoorschriften in vroeger tijden’, Ons Amsterdam 1 (1949), 168-171. Den Herder 1951 T. den Herder, ‘De blokhuizen in de Amstel’, Ons Amsterdam 7 (1951), 168. Van den Heuvel 1982 Charles van den Heuvel, ‘De verspreiding van de Italiaanse vestingbouwkunde in de Nederlanden in de tweede helft van de zestiende eeuw’, J. Sneep, H.A. Treu en M. Tydeman (red.), Vesting: Vier eeuwen vestingbouw in Nederland, Den Haag 1982, 9-17. Van den Heuvel 1991 C. van den Heuvel, Papiere Bolwercken: de introductie van de Italiaanse stede- en vestingbouw in de Nederlanden (1540-1609) en het gebruik van tekeningen, Alphen aan den Rijn 1991. Van den Heuvel 2005 Charles van den Heuvel, ‘De Huysbou’: A reconstruction of an unfinished treatise on architecture, town planning and civil engineering by Simon Stevin, Amsterdam 2005. Heybroek 2002 Hans M. Heybroek, ‘Ulmen in Geschichte und Kultur’, Mitteilungen der Deutschen Dendrologischen Gesellschaft 87 (2002), 147-162. Hiorns 1956 F. Hiorns, Town-Building in History, Londen 1956.

Van Hoboken 1950 W.J. van Hoboken, ‘Wittenburg en het geslacht Witheyn’, Maandblad Amstelodamum 37 (1950), 41-47. Van Hoboken 1954 W.J. van Hoboken, ‘De aanleg en gedeeltelijke dempingen van de Reguliersgracht’, Maandblad Amstelodamum 41 (1954), 6-9. Van den Hoek Ostende 1963 J.H. van den Hoek Ostende, ‘De Montelbaanstoren’, Maandblad Amstelodamum 50 (1963), 69-71. Van den Hoek Ostende 1964 J.H. van den Hoek Ostende, ‘Het Durgerdammer Veerhuis’, Maandblad Amstelodamum 51 (1964), 97-105. Van den Hoek Ostende 1967 J.H. van den Hoek Ostende, ‘Molenaarskarren’, Maandblad Amstelodamum 54 (1967), 185-189. Van den Hoek Ostende 1968 J.H. van den Hoek Ostende, ‘De jeugdjaren van stadsingenieur Van Niftrik’, Jaarboek Amstelodamum 60 (1968), 148-163. Van den Hoek Ostende 1968a J.H. van den Hoek Ostende, ‘Boringen naar drinkwater in Amsterdam’, Maandblad Amstelodamum 55 (1968), 173-180. Van den Hoek Ostende 1969 J.H. van den Hoek Ostende, ‘De amotie van de molen De Leeuw op het bolwerk Westerblokhuis’, Maandblad Amstelodamum 56 (1969), 12-15. Van den Hoek Ostende 1970 J.H. van den Hoek Ostende, ‘Het windgeld’, Maandblad Amstelodamum 57 (1970), 111-117. Van den Hoek Ostende 1972 J.H. van den Hoek Ostende, ‘Het einde van de korenmolens op de Amsterdamse bolwerken’, Jaarboek Amstelodamum 64 (1972), 163-181.

103

Van den Hoek Ostende 1978 J.H. van den Hoek Ostende, ‘Stadsvuilwatermolens’, Maandblad Amstelodamum 65 (1978), 5-11. Van den Hoek Ostende 1981 J.H. van den Hoek Ostende, ‘Rosmolens in Amsterdam 1519-1919’, Jaarboek Amstelodamum 73 (1981), 10-24. Van den Hoek Ostende 1985 J.H. van den Hoek Ostende, ‘Moutmolens’, Maandblad Amstelodamum 72 (1985), 3-9. Van den Hoek Ostende 1986 J.H. van den Hoek Ostende, ‘Het Kwakerseiland in de 18e eeuw: De opkomst van het uitgaansleven naast de industrie’, Maandblad Amstelodamum 73 (1986), 37-39. Van den Hoek Ostende 1990 J.H. van den Hoek Ostende, ‘Molen ’t Haantje van Amsterdam naar Weesp’, Maandblad Amstelodamum 77 (1990), 57-61. Van der Hoeven 1985 H.W. van der Hoeven, ‘De Diaconiebrouwerij 1688-1801’, Jaarboek Amstelodamum 77 (1985), 70-88. Van der Hoeven en Louwe 1985 C. van der Hoeven en J. Louwe, Amsterdam als stedelijk bouwwerk: een morfologiese analyse, Nijmegen 1985. Hogenes 1977 Kees Hogenes, Costelijck stadswater: geschiedenis van de Amsterdamse waterhuishouding in vogelvlucht, Amsterdam 1997. Hollestelle 1961 Johanna Hollestelle, De steenbakkerij in de Nederlanden tot omstreeks 1560, Assen 1961. Hoogendoorn 2002 H. Hoogendoorn, ‘Hennepteelt en touwfabricage in het Groene Hart’, B.R. Feis, H. Hoogendoorn en P.M. Stoppelenburg, Holland in touw: Hennepteelt en touwfabricage in het Groene Hart, Woerden 2002, 7-50. Hoogewoud, Kuyt en Oxenaar 1985

G. Hoogewoud, J.J. Kuyt en A. Oxenaar, P.J.H. Cuypers en Amsterdam: gebouwen en ontwerpen 1860-1898, s.l. [Den Haag] 1985. Hooft 1871 C.P. Hooft, Memoriën en adviezen van Cornelis Pietersz. Hooft, Utrecht 1871. De Hoog 1987 M. de Hoog, ‘Amsterdamse haveneilanden’, Plan 3 (1987), 24-38. Hoogenberk 1980 E.J. Hoogenberk, Het idee van het Hollandse stad: Stedebouw in Nederland 1900-1930 met de internationale voorgeschiedenis, Delft 1980. Horsten 2005 Frits H. Horsten, Doorgaande wegen in Nederland, 16e tot 19e eeuw: Een historische wegenatlas, Amsterdam 2005. Huisken, Ottenheym en Schwartz 1995 Jacobine Huisken, Koen Ottenheym, Gary Schwartz (red.), Jacob van Campen: Het klassieke ideaal in de Gouden Eeuw, Amsterdam 1995 Huizinga 1941 J. Huizinga, Nederland’s beschaving in de zeventiende eeuw: een schets, Haarlem 1941. Huizinga 1968 J. Huizinga, Dutch civilisation in the seventeenth century and other essays, London 1968. De Hullu en Verhoeven 1920 J. de Hullu en A.G. Verhoeven (red.), Andries Vierlingh: Tractaet van Dyckagie, Den Haag 1920. Huussen 1983 A.A. Huussen jr., ‘De opmeting van de Zuiderzeedijk beoosten Amsterdam in 1500’, Maandblad Amstelodamum 70 (1983), 103-108. Israel 1991 Jonathan I. Israel, Nederland als centrum van de wereldhandel 1585-1740, Franeker 1991. Israel 1995 Jonathan Israel, ‘A Golden Age – Innovation in Dutch Cities 1648-1720’, History Today 45 (1995), no. 3, 14-20. Israel 1996 J.I. Israel, De Republiek 1477-1806, Franeker 1996.

Van Iterson en Van der Laan 1986 P.D.J. van Iterson en P.H.J. van der Laan, Resoluties van de vroedschap van Amsterdam, Amsterdam 1986. Jacobs 1990 J.M.M. Jacobs, ‘’Vitruvius moet wel geacht, maar niet alleen gelooft werden’: De Amstelkerk en de architectuur van de 17de eeuw’, Jaarboek Monumentenzorg 1990, 48-70. Jager 2002 Ida Jager, Hoofdstad in gebreke: Manoeuvreren met publieke werken in Amsterdam 1851-1901, Rotterdam 2002. Janse 2002 H. Janse, ‘Hollandse stadsstructuren in de dertiende eeuw’, E.H.P. Cordfunke (red.), De Hollandse stad in de dertiende eeuw, Muiderberg 1988. Jansen s.a. L. Jansen, De geschiedenis van de riolering en de waterverversing te Amsterdam, ongedateerd typoscript. Jansen 1953-1954 L. Jansen, ‘Iets uit de geschiedenis van het straatmakersbedrijf te Amsterdam’, Werk in uitvoering 4 (1953-1954), 78-80. Jansen 1953-1954a L. Jansen, ‘Over roewerkers en daghuurders’, Werk in uitvoering 4 (1953-1954), 113-115. Jansen 1953-1954b L. Jansen, ‘Uitbesteding bestratingswerken’, Werk in uitvoering 4 (1953-1954), 149-151. Jansen 1953-1954c L. Jansen, ‘De oorsprong van het stadswaterkantoor’, Werk in uitvoering 4 (1953-54), 142-143. Jansen 1956-1959 L. Jansen, ‘Iets over de westelijke stadsuitbreidingen van Amsterdam’, Werk in uitvoering 7 (1956-1957), 127-130, 8 (1957-1958), 142-144, 146-147, 9 (1958-1959), 5-6, 17. Jansen 1957-1958 L. Jansen, ‘De Peperwerf’, Werk in uitvoering 8 (1957-1958), 66-67, Ons Amsterdam 10 (1958), 318-319.

Jansen 1958-1959 L. Jansen, ‘Een stukje Jordaan’, Werk in uitvoering 9 (1958-59), 8 Jansen 1959 L. Jansen, ‘De Amsterdamse stadsstraatmaker’, Maandblad Amstelodamum 46 (1959), 35-41. Jansen 1960 L. Jansen, ‘De derde vergroting van Amsterdam’, Jaarboek Amstelodamum 52 (1960), 42-89. Jansen 1960a L. Jansen, ‘De voormalige stadstimmertuin’, Ons Amsterdam 12 (1960), 48-54. Jansen 1960b L. Jansen, ‘Publieke werken in 1599’, Ons Amsterdam 12 (1960), 281-288. Jansen 1960c L. Jansen, ‘Iets uit de voorgeschiedenis van de Nieuwe Gooiseweg’, Ons Amsterdam 12 (1960), 290-292. Jansen 1960-1961 L. Jansen, ‘De Plantage’, Werk in uitvoering 11 (1960-1961), 29-32. Jansen 1961 L. Jansen, ‘De Lastage in 1596’, Ons Amsterdam 13 (1961), 354-356. Jansen 1961a L. Jansen, ‘Een gang in de Jordaan’, Maandblad Amstelodamum 48 (1961), 160-163. Jansen 1962-1963 L. Jansen, ‘Het Prinseneiland’, Werk in uitvoering 13 (1962-63), 171-173, Ons Amsterdam 15 (1963), 298-301. Jansen 1963 L. Jansen, ‘De Weesperstraat’, Ons Amsterdam 15 (1963), 130-133. Jansen 1963a L. Jansen, ‘De stadsuitbreiding van 1663’, Ons Amsterdam 15 (1963), 374-380. Jansen 1963b L. Jansen, ‘Een niet bedoelde verkaveling’, Ons Amsterdam 15 (1963), 136. Jansen 1963-1964 L. Jansen, ‘Het marine-etablissement te Amsterdam’, Ons Amsterdam 16 (1964), 66-

104

67, Werk in Uitvoering 14 (1963-1964), 279-281. Jansen 1963-1964a L. Jansen, ‘De Kattenburger- en de Kortjewandsbrug: De voorgeschiedenis van twee nieuwe bruggen’, Werk in uitvoering 14 (1963-1964), 368-371. Jansen 1964-1965 L. Jansen, ‘De Foeliestraat en omgeving’, Werk in uitvoering 15 (1964-65), 89-92, Ons Amsterdam 17 (1965), 176-179. Jansen 1964-1965a L. Jansen, ‘De oude stadsmuur van Amsterdam’, Werk in uitvoering 15 (1964-1965), 78-82, Ons Amsterdam 17 (1965), 76-79. Jansen 1964-1965b L. Jansen, ‘Nog eens de stadsmuur’, Werk in uitvoering 15 (1964-1965), 151-153, Ons Amsterdam 17 (1965), 252-255. Jansen 1965-1966 L. Jansen, ‘De Burghtschool aan de Herengracht 34’, Werk in uitvoering 16 (1965-1966), 306-308. Jansen 1966 L. Jansen, ‘Het bolwerk Weesp’, Werk in uitvoering 17 (1966), 137-140. Jansen 1968-1969 L. Jansen, ‘Bolwerk “Rijkeroord” en brug no. 165’, Werk in Uitvoering 19 (1968-1969), 117-119. Jansen 1969-1970 L. Jansen, ‘Wolvenstraat 17’, Werk in uitvoering 20 (1969-1970), 126-127. Jansen 1970-1971 L. Jansen, ‘De Looierssloot’, Werk in Uitvoering 21 (1970-1971), 26-28, Ons Amsterdam 22 (1970), 363-365. Jansen 1974 L. Jansen, ‘De brug voor de Wibautstraat’, Werk in uitvoering 24 (1974), 233-235. Jansen 1975-1976 L. Jansen, ‘De Hogesluis, een technisch wonder?’, Werk in uitvoering 1975-1976, 291-295. Jansen 1981 Martin Jansen, ‘De Westertoren 350 jaar’, Werk in uitvoering 31 (1981), 50-58. Jayasena en Veerkamp 2008

Ranjith Jayasena en Jørgen Veerkamp, ‘De Amsterdamse vestingwerken en het Rampjaar 1672’, [Jaarboek] Monumenten Archeologie Amsterdam 7 (2008), 91-103. Jelgersma 1978 H.G. Jelgersma, Galgebergen en galgevelden in West- en Midden-Nederland, Zutphen 1978. Le Jolle 1666 Pierre Le Jolle, Description de la ville d’Amsterdam en vers burlesques selon la visite de six jours d’une semaine, Amsterdam 1666. De Jong 1978 Otto de Jong, Nederlandse kerkgeschiedenis, Nijkerk 1978. De Jong 1993 Erik de Jong, Natuur en kunst: Nederlandse landschapsarchitectuur 1650-1740, Amsterdam 1993. De Jong en Muyen 1995 Henk de Jong en Nico Muyen, 2000 jaar beweegbare bruggen, Rijswijk 1995. De Jonge 1858 J.C. de Jonge, Geschiedenis van het Nederlandsche Zeewezen I, Haarlem 1858. De Jonge en Ottenheym 2007 Krista De Jonge en Konrad Ottenheym (red.), Unity and Discontinuity: Architectural Relationships between the Southern and Northern Low Countries (1530-1700), Turnhout 2007. Jongma 1992 Johan W.D. Jongma, Geschiedenis van het Nederlandse wegvervoer, Drachten/Leeuwarden 1992. Jurgens 2007 Nico Jurgens, ‘Haantje de voorste: of in elk geval de oudste’, Molenwereld 10 (2007), 61-77. Kaljee 2004 Hans Kaljee, ‘Stad en groen: Mokumse bomen’, Plan Amsterdam 7 (2004), no. 1, 1-22. Kamps, Van Kerkum en De Zee 2004 P.J.M. Kamps, P.C. van Kerkum en J. de Zee (red.), Terminologie verdedigingswerken: inrichting, aanval en verdediging, Utrecht 2004. Kannegieter 1962 J.Z. Kannegieter, ‘De Raadhuisstraat’, Maandblad

Amstelodamum 49 (1962), 186-191. Kannegieter 1962a J.Z. Kannegieter, ‘De Bloemstraat en haar zijstraten ± 1613-1625’, Jaarboek Amstelodamum 54 (1962), 82-105. Kannegieter 1962b J.Z. Kannegieter, ‘De namen der straten en grachten in de Jordaan’, Ons Amsterdam 14 (1962), 5-13, 39-45. Kannegieter 1963 J.Z. Kannegieter, ‘De Elandsstraat in haar eerste stadium: Grepen uit de geschiedenis van de vroegere Amsterdamse zeemleerindustrie’, Jaarboek Amstelodamum 55 (1963), 77-105. Kannegieter 1964 J.Z. Kannegieter, ‘Naamgeving van straten en grachten in de zeventiende eeuw: de Spiegelgracht’, Maandblad Amstelodamum 51 (1964), 184-191. Kannegieter 1964a J.Z. Kannegieter, ‘Pest te Amsterdam in 1602 en enkele aantekeningen over daarop volgende epidemieën’, Maandblad Amstelodamum 51 (1964), 197-205, 221-225. Kannegieter 1965 J.Z. Kannegieter, ‘Uit de wordingsgeschiedenis van de Leidsegracht en haar naaste omgeving’, Jaarboek Amstelodamum 57 (1965), 48-69. Kannegieter 1965a J.Z. Kannegieter, ‘De oorspronkelijke functies van de Amsterdamse grachten’, Maandblad Amstelodamum 52 (1965), 25-33. Kannegieter 1972 J.Z. Kannegieter, ‘Het Lindenhofje’, Maandblad Amstelodamum 59 (1972), 81-118. Kempers en Schmidt 1979-1980 B. Kempers en K. Schmidt, ‘In ’t land van belofte: kunstgeschiedenis en sociologie’, Amsterdams Sociologisch Tijdschrift 6 (1979-1980), 340-352. Kernkamp 1897 G.W. Kernkamp, De regeeringe van Amsterdam soo in ’t civiel als crimineel en militaire (1653-1672), ontworpen door Hans

Bontemantel, (2 delen), ’s Gravenhage 1897. Kernkamp 1946 G.W. Kernkamp, Twee memoriën van Gerrit Schaep Pietersz. over de Regeering van Amsterdam, Amsterdam [1946]. Keuning 1979 H.J. Keuning, Kaleidoscoop der Nederlandse Landschappen: de regionale verscheidenheid van Nederland in historisch-geografisch perspectief, Den Haag 1979. Kist 1986 J.B. Kist, ‘De VOC op Oostenburg: gebouwen en terreinen’, J.B. Kist (red.), Van VOC tot Werkspoor: Het Amsterdamse industrieterrein Oostenburg, Utrecht 1986, 13-34. Kistemaker s.a. R.E. Kistemaker, ‘Het gebruik van de openbare ruimte in Amsterdam vóór 1800’, G. van der Plas (red.), De openbare ruimte van de stad, Amsterdam, s.a., 49-61. Kistemaker 1984 Renée Kistemaker, ‘Functiekaarten en de analyse van de economische en sociale structuur van Amsterdam in de zeventiende en achttiende eeuw’, Michiel Jonker, Leo Noordegraaf en Michiel Wagenaar (red.), Van stadskern tot stadsgewest: Stedebouwkundige geschiedenis van Amsterdam, Amsterdam 1984, 101-112. Kistemaker 1997 Renée Kistemaker, ‘Amsterdam’s Municipal Control of Food Supplies’, Peter van Kessel en Elisja Schulte (red.), Rome, Amsterdam: Two Growing Cities in Seventeenth-Century Europe, Amsterdam 1997, 221-235. Kistemaker 1999 Renée E. Kistemaker, ‘Het grimmelt van alderley kleyn vaartuygh: Water als deel van het openbaar gebied in 17de- en 18de-eeuws Amsterdam’, Maandblad Amstelodamum 86 (1999), 129-139. Kistemaker, Wagenaar en Van Assendelft 1984 Renée Kistemaker, Michiel Wagenaar en Jos van Assendelft, Amsterdam marktstad, Amsterdam 1984. De Klerk 1998 Arie de Klerk, Bouwen aan de Hofstad: De geschiedenis van het

105

bouwtoezicht in Den Haag 1250-1900 in sociaal en cultureel perspectief, Delft 1998. Kleintjes 1983 P.R. Kleintjes, ‘De Oosterkerk – een onderhoudszorg-vol bestaan’, Ons Amsterdam 35 (1983), 142-145. Koen 1991 D.T. Koen, ‘Utrecht havenstad? Zeventiende- en achttiende-eeuwse plannen tot aanleg van een scheepvaartverbinding met de Zuiderzee’, Jaarboek Oud-Utrecht 1991, 121-143. Koldeweij 1998 E.F. Koldeweij, Goudleer in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden: Nationale ontwikkelingen en de Europese context, (diss.) Leiden 1998. Koning 1949 J.R. Koning, ‘De bomen van Amsterdam’, Ons Amsterdam 1 (1949), 29-30. Kooijmans 2000 Luuc Kooijmans, Liefde in opdracht: Het hofleven van Willem Frederik van Nassau, Amsterdam 2000. Kooy 1971-1972 A. Kooy, ‘Een groengetooide keizerskroon: Vijf eeuwen Amsterdams stadsgroen’, Werk in uitvoering 22 (1971-1972), 327-355, Ons Amsterdam 24 (1972), 259-279. Kooy 1981 A. Kooy, ‘350 jaar zorg voor het stadsgroen’, Werk in uitvoering 31 (1981), 112-115. Kooy 1982 A. Kooy, ‘Stadskwekerij Frankendael 100 jaar in de Watergraafsmeer’, Werk in uitvoering 32 (1982), 309-313. Kostof 1991 S. Kostof, The City Shaped: Urban Patterns and Meanings Through History, Londen 1991. Kostof 1995 S. Kostof, A History of Architecture: Settings and Rituals, New York 1995. Kouwenaar 1951 D. Kouwenaar, ‘Historisch overzicht: het verkeer te Amsterdam en de bemoeiingen van de overheid daarmede tot 1912’, Ons Amsterdam 3 (1951), 18-27.

Kramer 1998 Walter Kramer, De Noorderkerk in Amsterdam, Zwolle 1998. Kramer 2007 Walter Kramer, Westertoren: Historie en herstel, Zwolle 2007. Kronenberg 1913 M.E. Kronenberg (red.), I. Van Vondels Inwydinge van ’t Stadthuis t’Amsterdam MDCLV, Deventer 1913, 66-67. Kruizinga 1951 J.H. Kruizinga, ‘De dijk brak door: De overstroming van de Watergraafsmeer in 1651 (5 maart)’, Ons Amsterdam 3 (1951), 90-91. Kruizinga 1973 J.H. Kruizinga, Amsterdam: stad der duizend bruggen, Naarden 1973. Kruizinga 1973a J.H. Kruizinga, ‘De Amstelsluizen jubileren’, Ons Amsterdam 25 (1973), 162-167. Kruizinga 1976 J.H. Kruizinga, ‘Is er nog toekomst voor de Oosterkerk?’, Ons Amsterdam 28 (1976), 210-215. Kruizinga 1991 J.H. Kruizinga, ‘Bruggen, spijkers en oorgaten op de Westelijke Eilanden’, Spiegel der Zeilvaart 15 (1991), no. 7, 12-16. Kuijpers 1997 Erika Kuijpers, ‘Lezen en schrijven: Onderzoek naar het alfabetiseringsniveau in zeventiende-eeuws Amsterdam’, Tijdschrift voor sociale geschiedenis 23 (1997), 490-522. Kuijpers 2005 Erika Kuijpers, Migrantenstad: Immigratie en sociale verhoudingen in 17e-eeuws Amsterdam, (diss. Utrecht), Hilversum 2005. Kuijpers-Verbuijs 2000 Marion Kuijpers-Verbuijs, Der stede wateren: Monumenten van waterrijk Amsterdam, Amsterdam 2000. Lambert en De Vries 1990 D. Lambert en A. de Vries (red.), Stadsontwerp Amsterdam, Delft 1990. Lammertse 1988 Friso Lammertse, ‘Rustigh ende niet bekrompen: Voorgeschiedenis van de

bouw van het 17de-eeuwse stadhuis’, Ons Amsterdam 40 (1988), 206-209. Lavedan 1982 P. Lavedan e.a., L’urbanisme à l’époque moderne, Genève 1982. Leeflang 1974 K.W.H. Leeflang, Ons drinkwater in de stroom van de tijd, Rijswijk 1974. Van Leeuwen 2003 Rob van Leeuwen, ‘Het verbouwde landschap’, Willemien Dijkshoorn, Erik de Jong, Lodewijk Odé (red.), Amsterdamse grachtentuinen: Van Singel tot Singelgracht, Zwolle 2003, 31-67. Lawrence 2006 Henry W. Lawrence, City Trees: A Historical Geography from the Renaissance through the Nineteenth Century, Charlottesville/London 2006. Van Leeuwen en Oeppen 1993 M.H.D. van Leeuwen en J.E. Oeppen, ‘Reconstructing the demographic regime of Amsterdam 1681-1920’, Economic and social history of the Netherlands 5 (1993) pp. 61-10. Leguay 1984 Jean-Pierre Leguay, La rue au Moyen Age, Rennes 1984. Van Lennep en Ter Gouw 1868 J. van Lennep en J. ter Gouw, De uithangteekens, in verband met geschiedenis en volksleven beschouwd, 1e deel, Amsterdam 1868. Leonhardt 1979 Gustav Leonhardt, Het huis Bartolotti en zijn bewoners, Amsterdam 1979. Lepage 1992 J.D. Lepage, Vestingbouw stap voor stap: Het bastion hoekpunt in oude stadsomwallingen, ’s Gravenhage 1992. Lesger 1986 Clé Lesger, Huur en conjunctuur: De woningmarkt in Amsterdam 1550-1850, Amsterdam 1986. Lesger 2004 Clé Lesger, ‘De wereld als horizon: De economie tussen 1578 en 1650’, Willem Frijhoff en Maarten Prak (red.), Geschiedenis van Amsterdam: Centrum van de wereld 1578-1650, Amsterdam 2004, 103-187.

Leupen s.a. B. Leupen e.a., Het ontwerpen in beweging: werkboek voor ontwerp en analyse, Delft, s.a. Lievense-Pelser 1977 E. Lievense-Pelser, ‘Amsterdams peil’, Maandblad Amstelodamum 64 (1977), 102-112. Ligthart 1966-1967 H.M. Ligthart, ‘Het stadswaterkantoor’, Werk in uitvoering 17 (1966-1967), 147-151. Van der Linden Vooren 1953 P.A. v.d. Linden Vooren, ‘De Bloemgracht’, Ons Amsterdam 5 (1953), 234-242. Van der Linden Vooren 1953a P.A. v.d. Linden Vooren, ‘Hoog water in Amsterdam’, Ons Amsterdam 5 (1953), 50-53. Van der Linden Vooren 1956 P.A. v.d. Linden Vooren, ‘De Plantage’, Ons Amsterdam 8 (1956), 8-28. De Loches Rambonnet 1993 D. de Loches-Rambonnet, ‘De watercirculatie in het 18de-eeuwse Amsterdam’, Caert-Thresoor 12 (1993), 17-19. Loeff 1972 J.J. Loeff, Oog in ’t zeil: Driehonderd jaar geschiedenis van de pleziervaart in Nederland, Amsterdam 1972. Lombaerde 2002 Piet Lombaerde (red.), The Reception of P.P. Rubens’s Palazzi di Genova during the 17th Century in Europe: Questions and Problems, Turnhout 2002. Louwe, Van der Hoeven en Louët Feisser 1978 J. Louwe, C. van der Hoeven, R. Louët Feisser, Morfologische analyse van Amsterdam, (doctoraalscriptie TU Delft) Delft 1978. Lourens en Lucassen 1997 P. Lourens en J. Lucassen, Inwonertallen van Nederlandse steden ca. 1300-1800, Amsterdam, 1997, 55-57. Lourens en Lucassen 1998 Piet Lourens en Jan Lucassen, ‘Ambachtsgilden binnen een handelskapitalistische stad: aanzetten voor een analyse

106

van Amsterdam rond 1700’, J. Bieleman et al. (red.), NEHA-jaarboek voor economische, bedrijfs- en techniekgeschiedenis 61 (1998), 121-162. Loyer 1988 François Loyer, Paris Nineteenth Century: Architecture and Urbanism, New York 1988. Lucassen en Penninx 1985 Jan Lucassen en Rinus Penninx, Nieuwkomers: Immigranten en hun nakomelingen in Nederland 1550-1985, Amsterdam 1985 Lugt 1915 Frits Lugt, Wandelingen met Rembrandt, Amsterdam 1915. Van Maanen 2003 R.C.J. van Maanen (red.), Leiden: de geschiedenis van een Hollandse stad, Leiden 2003. Maes 1990 Bert Maes, ‘Boomsoorten in Nederland: hun geschiedenis en gebruik’, Gerrit de Graaff e.a., Monumentale bomen in Nederland, Meppel 1990, 15-38. Maes 2000 Bert Maes, ‘Amsterdam als bos: bomen langs grachten en in grachtentuinen’, Willemien Dijkshoorn, Erik de Jong, Lodewijk Odé (red.), Amsterdamse grachtentuinen: Prinsengracht, Zwolle 2000, 49-77. Manten 1991 A.A. Manten, ‘De scheepvaart op de Vecht’, Maandblad Oud-Utrecht 64 (1991), 118-130. Marolois 1615 S. Marolois, Fortification ou architecture militaire tant offensive que defensive, Den Haag 1615. Medema 2008 Geert Medema, ‘In zo goede order als in eenige stad in Holland’: Het stedelijk bouwbedrijf in Holland in de achttiende eeuw, diss. Utrecht 2008. Mehrtens 1985 U.M. Mehrtens, ’s Graveland en zijn buitenplaatsen, Zeist 1985. Meijer 1897 D.C. Meijer, ‘Groei en bloei der stad’, A. Bredius e.a. (red.), Amsterdam in de zeventiende eeuw, ’s Gravenhage 1897, deel I.

Meijer 1888 D.C. Meijer jr, ‘De uitbreiding van Amsterdam in de zeventiende eeuw’, Amsterdamsch Jaarboekje voor geschiedenis en letteren 1 (1888), 137. Meijer 1989 J.L. Meijer, ‘De oostelijke eilanden: Nieuw licht op de wordingsgeschiedenis 1633-1663’, Ons Amsterdam 41 (1989), 36-41, 58-63. Meijer en Veth 1901 D.C. Meijer jr en J. Veth, Stedenschennis: naar aanleiding van de Reguliersgracht-kwestie, Amsterdam 1901. De Meijer 1946 Jan de Meijer, Bruggen oud en nieuw in Nederland, Amsterdam 1946. Meischke s.a. R. Meischke, De huizen van Joan Huijdecoper, ongepubliceerd en ongedateerd typoscript. Meischke 1955 R. Meischke, ‘De Vleeshal op de Herenmarkt’, Maandblad Amstelodamum 42 (1955), 22-27. Meischke 1961 R. Meischke, ‘De toren van de Torensluis’, Ons Amsterdam 13 (1961), 290-208. Meischke 1975 R. Meischke, Amsterdam Burgerweeshuis, Den Haag 1975. Meischke 1978 R. Meischke, ‘Buitenverblijven van Amsterdammers voor 1625’, Jaarboek Amstelodamum 70 (1978), 82-106. Meischke 1980 R. Meischke, ‘Achttiende-eeuwse ‘bovenhuijse’ te Amsterdam’, Jaarverslag Vereniging Hendrick de Keyser 1980, 21-27. Meischke 1983 R. Meischke, Amstelhof 1683-1983, Amsterdam s.a. [1983]. Meischke 1994 R. Meischke, ‘Het Amsterdamse fabrieksambt van 1595-1625’, Bulletin KNOB 93 (1994), 100-122. Mens 1984 P.F.M. Mens, ‘Utrecht in bange dagen’, Jaarboek Oud-Utrecht 1984, 32-51.

Meurs 2000 Paul Meurs, De moderne historische stad: Ontwerpen voor vernieuwing en behoud, 1883-1940, Rotterdam 2000. Middelkoop 1994 Norbert Middelkoop, De anatomische les van Dr. Deyman, Amsterdam 1994. Moll 1950 P.Br. Moll, ‘De kruitmolen “Sollenberg”’, Ons Amsterdam 2 (1950), 256. Mooij 2001 Annet Mooij, Van Pest tot Aids: vijf eeuwen besmettelijke ziekten in Amsterdam, Amsterdam/ Bussum 2001. Morris 1994 A.E.J. Morris, History of Urban Form: Before the Industrial Revolutions, Essex 1994. Muller en Zandvliet 1987 E. Muller en K. Zandvliet (red.), Admissies als landmeter in Nederland voor 1811: Bronnen voor de geschiedenis van de landmeetkunde en haar toepassing in administratie, architectuur, kartografie en vesting- en waterbouwkunde, Alphen aan den Rijn 1987. Mumford 1961 L. Mumford, The City in History: its origins, its transformations, and its prospects, Londen 1961. Mumford 1970 L. Mumford, The Culture of Cities, New York 1970 (oorspronkelijke uitgave 1938). Murray en Stevens 1996 Peter Murray en Mary Anne Stevens (red.), Living Bridges: The Inhabited Bridge: Past, Present and Future, München/New York 1996. Van Nierop 1925 Leonie van Nierop, ‘Verscheuren: Een bijdrage tot de geschiedenis van het Amsterdamsch archief’, Jaarboek Amstelodamum 22 (1925), 13-21. Van Nierop 1956 Leonie van Nierop, ‘Drukinktmakerijen’, Maandblad Amstelodamum 43 (1956), 128. Van Nierop 1957 Leonie van Nierop, ‘De Jordaan in 1731 en 1742: Overzicht’, Maandblad Amstelodamum 44 (1957), 53-57.

Van Nierop 1958 Leonie van Nierop, ‘De Jordaan in 1731 en 1742: Gangen – hoven – hofjes’, Maandblad Amstelodamum 45 (1958), 15-21, 38-44. Van Nierop 1959 Leonie van Nierop, ‘Drukinktmakerijen (aanvulling)’, Maandblad Amstelodamum 46 (1959), 94-95. Van Nierop 1959-1960 Leonie van Nierop, ‘De Jordaan in 1731 en 1742: De leerlooiersfamilie Blok’, Maandblad Amstelodamum 46 (1959), 171-180, 200-204, 229-232 en 47 (1960), 47-48. Van Nierop 1961 Leonie van Nierop, ‘De houtvesterij’, Maandblad Amstelodamum 48 (1961), 114-117. Van Nierop 2008 Henk van Nierop, ‘Het afzien van Amsterdam: Romeyn de Hooghe en de achterkant van de stad’, Jaap Evert Abrahamse, Marijke Carasso-Kok en Erik Schmitz (red.), De verbeelde wereld: Liber amicorum voor Boudewijn Bakker, Bussum 2008, 97-103. Niessen 1966 M.G. Niessen, ‘Straatverlichting’, Ons Amsterdam 18 (1966), 82-85. Niessen 1971 M.G. Niessen, ‘Straatbomen in Amsterdam’, Ons Amsterdam 23 (1971), 282-288. Nieuwenhuis 1986 W.H.M. Nieuwenhuis, Dossier Herenmarkt: Bewoners en eigenaren van de huizen aan de Herenmarkt in de XVIIde eeuw, Amstelveen 1986. Noordam 1995 D.J. Noordam, ‘Leidenaren en hun buitenverblijven in de vroegmoderne tijd’, Jan de Jongste, Juliette Roding en Boukje Thijs, Vermaak van de elite in de vroegmoderne tijd, Hilversum 1999, 15-39. Noordkerk 1748-1778 Hermanus Noordkerk, Handvesten ofte Priviligien ende octroyen, mitsgaders willekeuren, costuimen, ordonnantien en handelingen der stad Amstelredam, Amsterdam 1748-1778.

107

Nusteling 1985 Hubert Nusteling, Welvaart en werkgelegenheid in Amsterdam 1540-1860: Een relaas over demografie, economie en sociale politiek van een wereldstad, Amsterdam/Dieren 1985. Oldewelt 1938 [W.F.H. Oldewelt], ‘Het verkeer in vroeger tijd’, Maandblad Amstelodamum 25 (1938), 58-59. Oldewelt 1938a W.F.H. Oldewelt, ‘De geschiedenis der bewaring en ordening van het archief der gemeente Amsterdam’, Jaarboek Amstelodamum 35 (1938), 1-13. Oldewelt 1938b [W.F.H. Oldewelt], ‘Drinkwater in Amsterdam’, Maandblad Amstelodamum 25 (1938), 139-141. Oldewelt 1942 W.F.H. Oldewelt, ‘De eerste rechtstreeksche verbindingsweg van het oostelijk met het westelijk deel der stad’, Amsterdamsche Archiefvondsten, Amsterdam 1942, 66-70. Oldewelt 1942a W.F.H. Oldewelt, ‘Jan de Bray een kunstschilder-technicus uit de zeventiende eeuw’, Amsterdamsche Archiefvondsten, Amsterdam 1942, 167-171. Oldewelt 1946 W.F.H. Oldewelt, ‘Ambachten en beroepen in de 17e en 18e eeuw’, A.E. d’Ailly (red.), Zeven eeuwen Amsterdam: De zeventiende eeuw, Amsterdam s.l. [1946], 149-160. Oldewelt 1951 W.F.H. Oldewelt, ‘Verkeer te Amsterdam in vroeger tijd’, Maandblad Amstelodamum 38 (1951), 1-3. Oldewelt 1958 W.F.H. Oldewelt, ‘De Duvelshoek’, Jaarboek Amstelodamum 50 (1958), 23-29. Oldewelt 1969 W.F.H. Oldewelt, ‘Het Aalmoezeniersweeshuis’, Jaarboek Amstelodamum 61 (1969), 126-140. Oldewelt 1971 W.F.H. Oldewelt, ‘De boekhouding van Amsterdam’, Jaarboek Amstelodamum 63 (1971), 11-28.

Van Oosterom 1985 P.J. van Oosterom, Een goed begin: De derde vergroting van Amsterdam (doctoraalscriptie Universiteit van Amsterdam) 1985. Ottenheym 1989 K. Ottenheym, Philips Vingboons (1607-1678) Architect, Zutphen 1989. Ottenheym 1997 K. Ottenheym, ‘The Amsterdam Ring of Canals: City Planning and Architecture’, van Kessel e.a. (red.), Rome-Amsterdam: Two Growing Cities in Seventeenth-Century Europe, Amsterdam 1997, 33-49. Ottenheym 1999 Konrad Ottenheym, ‘Nicolaes Listingh (1630-1705), model probably made by the carpenter Roelof Germeling’, Henry A. Millon (red.), The Triumph of the Baroque: Architecture in Europe 1600-1750, London 1999, 566-567, cat. no. 527 T. Ottenheym 2005 Konrad Ottenheym, ‘Amsterdam 1700: Urban Space and Public Buildings’, Henry A. Millon (red.), Circa 1700: Architecture in Europa and the Americas, Washington/New Haven/London 2005. Ottenheym 2006-2007 Konrad Ottenheym, ‘A Bird’s Eye View of the Dissemination of Scamozzi’s Treatise in Northern Europe’, Annali di Architecttura: Rivista del Centro Internazionale di Studi di Architettura Andrea Palladio 18-19 (2006-2007), 187-198. Ottenheym, Rosenberg en Smit 2008 Koen Ottenheym, Paul Rosenberg en Niek Smit, Hendrick de Keijser, Architectura Moderna: Moderne bouwkunst in Amsterdam, 1600-1625, Amsterdam 2008. Ozinga 1929 M.D. Ozinga, De Protestantsche Kerkbouw in Nederland van hervorming tot Franschen tijd, Amsterdam 1929. Palmboom 1987 F. Palmboom, Rotterdam, verstedelijkt landschap, Rotterdam 1987. Parthesius 2007 Robert Parthesius, Dutch Ships in Tropical Waters: The development of the Dutch East India Company (VOC) shipping

network in Asia 1595-1660, (diss.) Amsterdam 2007. Paul 1982 C.F.L. Paul, ‘De Amsterdamse binnenloodsen tijdens de Republiek’, Tijdschrift voor Zeegeschiedenis 1 (1982), 24-42. Peeters 1984 C.J.A.C. Peeters, ‘Het stadsbeeld verwoord: stadsplattegrond en stadsbeschrijving in de zestiende en zeventiende eeuw’, Stad in kaart: Voordrachten gehouden op het congres ‘De historische stadsplattegrond – spiegel van wens en werkelijkheid’ Groningen 18-19 november 1983, Alphen aan den Rijn 1984. Pennock 1951 J.J. Pennock, ‘Zandwinning uit de Slotermeer’, Werk in uitvoering 2 (1951), 26-30. Perry 2004 Jos Perry, Ons fatsoen als natie: Victor de Stuers 1843-1916, Amsterdam 2004. Peteri 1913 W.B. Peteri c.i., Overheidsbemoeiingen met Stedebouw tot aan den Vrede van Munster, (diss.) Delft 1913. Peters 1901 C.H. Peters, ‘Protestantsche kerkgebouwen: De Zuider-, Wester- en inzonderheid de Noorderkerk te Amsterdam, tevens eene bijdrage tot de geschiedenis van het Fabriek-ambt aldaar’, Oud-Holland 19 (1901), 145-168, 198-231. Peters 1909 C.H. Peters, De stad als veste, woon- en handelsplaats (De Nederlandsche stedenbouw, deel 1), Leiden, s.a. [1909]. Peters 1998 Marion Peters, ‘Nepotisme, patronage en boekopdrachten bij Nicolaes Witsen (1641-1717), burgemeester van Amsterdam’, Lias 25 (1998), 83-134. Petri 1943 J.P.L. Petri jr., ‘De Noorderkerk’, Maandblad Amstelodamum 30 (1943), 107-109. Petri 1951 J.P.L. Petri, ‘De Noorder- en Westerkerk’, Maandblad Amstelodamum 38 (1951), 132-137.

Pieterse 1979 W.C. Pieterse, ‘Van charterkast tot gemeentearchief: zeven eeuwen Amsterdams archiefbeheer’, Ons Amsterdam 31 (1979), 254-260. Van der Plaat 1995 G.N. van der Plaat (red.), Gloria Parendi: Dagboeken van Willem Frederik, stadhouder van Friesland, Groningen en Drenthe 1643-1649, 1651-1654, Den Haag 1995. Poelwijk 1999 A. Poelwijk, ‘Wet- en regelgeving in de zeepnijverheid’, Clé Lesger en Leo Noordegraaf (red.), Ondernemers & bestuurders: Economie en politiek in de noordelijke Nederlanden in de late Middeleeuwen en de vroegmoderne tijd, Amsterdam 1999, 417-432. Poelwijk 2003 Arjan Poelwijk, “In dienste vant suyckerbacken”: De Amsterdamse suikernijverheid en haar ondernemers, 1580-1630, Hilversum 2003. Pontanus 1611 I.I. Pontanus, Rerum et Urbis Amstelodamensium Historia, Amsterdam 1611. Pontanus 1614 I.I. Pontanus, Historische beschrijvinghe der seer wijt beroemde coop-stadt Amsterdam, Amsterdam 1614. Prins 1993 Peter Prins, ‘De ontmanteling van Amsterdam’, Jaarboek Amstelodamum 85 (1993), 91-131. Van Prooije 1990 L.A. van Prooije, ‘De invoer van Rijns hout per vlot 1650-1795’, Economisch en sociaal-historisch jaarboek 53 (1990), 30-79. De R. 1953 B. de R., ‘De openbare straatverlichting te Amsterdam’, Ons Amsterdam 5 (1953), 206-207. Ram 1954 B. Ram, ‘Verkeersproblemen in Amsterdam in de zeventiende eeuw’, Ons Amsterdam 6 (1954), 178-180. Rasmussen 1973 S.E. Rasmussen, Towns and Buildings, Cambridge MA 1973 (oorspronkelijke uitgave 1949).

108

Rasterhoff 2007 Claartje Rasterhoff, Res Publica: A comparison of public services in two cities in the Dutch Republic, 1612-1669, masterscriptie Utrecht 2007. Van Rees 1985 Otto van Rees, ‘De economische denkbeelden van Pieter de la Court’, H.W. Blom en I.W. Wildenberg, Pieter de la Court in zijn tijd: Aspecten van een veelzijdig publicist, Amsterdam/Maarssen 1985, 161-184. Reh 1995 W. Reh, Arcadia en metropolis: het landschapsexperiment van de verlichting, Delft 1995. Reinders 1978 H.R. Reinders, Modderwerk: Het uitdiepen van de haven van Amsterdam in de tweede helft van de zeventiende eeuw (RIJP-rapport no. 19), Lelystad 1978. Roegholt 1982 Richter Roegholt, ‘Driehonderd jaar Plantage’, Richter Roegholt, D. Hillenius et al., Wonen en wetenschap in de Plantage: De geschiedenis van de een Amsterdamse buurt in driehonderd jaar, Amsterdam 1982, 9-87. Roetemeijer 1971 H.J.M. Roetemeijer, ‘De Nieuwe Doelenstraat tussen Rondeel en toren Zwijg Utrecht’, Ons Amsterdam 23 (1971), 322-329. Roetemeijer 1971a H.J.M. Roetemeijer, ‘Amsterdamse straatverlichting: Van kaars tot gaslantaarn, Ons Amsterdam 23 (1971), 204-211. De Roever 1890 N. de Roever, Uit onze oude Amstelstad: schetsen en tafereelen betreffende de geschiedenis der veste, het leven en de zeden harer vroegere bewoners, Amsterdam 1890. De Roever 1944 J.G. de Roever, Jan Adriaenszoon Leeghwater: Het leven en werk van een zeventiende-eeuws waterbouwkundige, Amsterdam 1944. De Roever 1969 N. de Roever (red.), De kroniek van Staets: Een bladzijde uit de geschiedenis van het fabriek-ambt der stad Amsterdam, Amsterdam 1969.

De Roever 1998 Margriet de Roever, ‘Mr. Pieter Scheltema, de eerste archivaris van de hoofdstad’, Boudewijn Bakker et al. (red.), Archiefstukken: Het Gemeentearchief Amsterdam honderdvijftig jaar, Amsterdam 1998, 3-28. De Roever 2004 Margriet de Roever, Een gantsch aerdige vindinge: De Keizerskroon op de Westerkerkstoren (rapport in opdracht van Stadsdeel Amsterdam-Centrum en Bureau Monumenten & Archeologie), Amsterdam 2004. Romeijn, Langejan-Brouwer en Brinkkemper 2005 L.A.A. Romeijn, T. Langejan-Brouwer en A.J. Brinkkemper (red.), Torenuurwerken: Tijd voor iedereen: 750 jaar openbare tijdaanwijzing, s.l., 2005. Rommelse 2006 Gijs Rommelse, The Second Anglo-Dutch War (1665-1667): Raison d’état, mercantilism and maritime strife, Hilversum 2006. De Roon 2007 Dik de Roon, ‘Gedragen door water: Drijvende kelders in Amsterdam en omstreken’, KNOB Bulletin 106 (2007), 162-178. Van Rossem 1987 V. van Rossem, ‘Berlage: beschouwingen over stedebouw 1892-1914’, S. Polano (red.), Hendrik Petrus Berlage: het complete werk, Alphen aan den Rijn 1987. Van Rossem 1997 V. van Rossem, ‘Een oude wijk als nieuw ontwerpprobleem’, Spies (red.), De Jordaan gaat nooit verloren, Amsterdam 1997, 119-154. Van Rossem 2002 V. van Rossem, ‘Kaarten lezen’, M. Hameleers (red.), Kaarten van Amsterdam 1866-2000, Amsterdam/Bussum 2002, 8. Van Rossum 1956 P.H. van Rossum, ‘Drukinkt vroeger en nu’, Maandblad Amstelodamum 43 (1956), 143-144. Rottier 1978 H. Rottier, Stedelijke structuren: een inleiding tot de ontwikkeling van de Europese stad, Muiderberg 1978.

Ruse 1654 Henrick Ruse, Versterckte vesting, uijgevende in velerley voorvallen, en geobserveert in den laetste oorloogen, soo in de Vereenigde Nederlanden, als in Vranckrijck, Duyts-lant, Italien, Dalmatien, Albanien en die daer aengelegen landen, Amsterdam 1654 Rutte 2002 Reinout Rutte, Stedenpolitiek en stadsplanning in de Lage Landen (12de-13de eeuw), Zutphen 2002. Rutte 2006 Reinout Rutte, ‘Groei en krimp in de Hollandse stad. Stadsuitbreidingen, stedenbouw en ontstedelijking in Holland van de veertiende tot de negentiende eeuw’, OverHolland 3 (2006), 29-55. Sander 1966 C.A.L. Sander, ‘Amsterdamse potten-, plateel- en andere aardewerkbakkerijen’, Ons Amsterdam 18 (1966), 247-254. Sandifort 1966-1967 P. Sandifort, ‘De geschiedenis van de bestratingswerf van het jaar 1500 tot 1966’, Werk in uitvoering 17 (1966-1967), 36-41. Sandifort 1975-1978 P.A. Sandifort, ‘Onze stadsweg: Grepen uit de historie van de Amsterdamse bestrating’, Werk in uitvoering 25 (1975), 181-190, ook gepubliceerd als ‘De historie van de Amsterdamse stadsweg’, Ons Amsterdam 30 (1978), 229-236. Sandifort 1976 P. Sandifort, ‘Uit de historie van de afdeling wegen’, Werk in uitvoering 26 (1976), 332-333. Sandra 1684 E[lias] S[andra], Ontwerp ende beschrijvinge om het SOET WATER uyt de riviere de Vegt op driederley wijse te brengen binnen de stad AMSTERDAM, en vervolgens door de gehele Stad, om yder Huys met SOET en vars WATER te voorsien, mitsgaders FONTEYNEN te maken, daar men ’t begeerd. Als mede om het Zoet vars Water te vinden op de vaste grond van een gedeelte van het Muyder-zand, daer de stad op legt, en te halen tusschen de Stadts Kruyt-Tuyn en Rapenburger-Graft aen de Nieuwe HEERE-GRAFT, Amsterdam 1684.

Scheltema 1885 P. Scheltema, ‘’s Lands Magazijn, werf en dok (eigendom van den grond), Aemstel’s oudheid of: gedenkwaardigheden van Amsterdam, deel 7, Amsterdam 1885, 51-60. Scheltema 1871 P. Scheltema, ‘Historisch overzigt van de verschillende vergrootingen der stad Amsterdam’, Aemstel’s Oudheid, deel VI, Amsterdam 1871, 61-91. Schoonderwoerd 1932 P. Schoonderwoerd, Na 25 jaren: Beknopt geschiedkundig overzicht van het straatmakersbedrijf gedurende het tijdvak 1300 tot 1800 en de organisatie van straatmakers en beroepsgenooten met een verslag van de Alg. Nederlandsche Straatmakersbond over de laatste zes jaren, s.l. [Rotterdam], s.a. [1932]. Van Schoonenberghe 1996 Eric van Schoonenberghe (red.), Jenever in de Lage Landen, Brugge 1996. Schukking 1941 W.H. Schukking, De oude vestingwerken van Nederland, Amsterdam 1941. Van Seters 1954 W.H. van Seters, ‘De voorgeschiedenis der stichting van de eerste Amsterdamse Hortus Botanicus’, Jaarboek Amstelodamum 46 (1954), 35-45. Siemerink 1979 Jos B.M. Siemerink, De vuilnisverwijdering in Amsterdam 1673-1804: De rol van het Aalmoezeniersweeshuis bij de organisatie van de afvalverwijdering en de betekenis van afvalstoffen voor de agrarische sector, doctoraalscriptie Amsterdam 1979. Sigmond 1989 J.P. Sigmond, Nederlandse zeehavens tussen 1500 en 1800, Amsterdam 1989. Smit 2001 Cor Smit, Leiden met een luchtje: Straten, water, groen en afval in een Hollandse stad, 1200-2000, Leiden 2001. Soly 1977 Hugo Soly, Urbanisme en kapitalisme te Antwerpen in de 16de eeuw: De stedebouwkundige en industriële ondernemingen van

109

Gilbert van Schoonbeke, [Brussel] 1977. Speet 2004 Ben Speet, ‘Verstening, verdichting en vergroting’, Marijke Carasso-Kok (red.), Geschiedenis van Amsterdam I: Tot 1578. Een stad uit het niets, Amsterdam 2004, 75-107. Spies, Kleijn, Smit en Kurpershoek 1991 Paul Spies, Koen Kleijn, Jos Smit en Ernest Kurpershoek (red.), Het grachtenboek, Den Haag 1991. Spitzer en Zimm 1987 Heinz Spitzer en Alfred Zimm, Berlin von 1650 bis 1900: Entwicklung der Stadt in historischen Plänen und Ansichten, Berlin/Leipzig 1987. Sprietsma 1997 Simon Sprietsma, ‘De ruimte openbaar: De Amsterdamse binnenstad wordt opnieuw ingericht’, Plan Amsterdam 3 (1997), 3-14. Stal 1998 Kees Stal, Den Haag in kaart gebracht: 750 jaar groei in plattegronden uit het Gemeentearchief, Den Haag 1998. Starkenburg 2006 Esther Starkenburg, ‘La Santé et Salubrité du Pays: Het streven van Lodewijk Napoleon naar een gezonde woonomgeving’, Nederlands Kunsthistorisch Jaarboek 56/57 (2006), 301-322. Stavast 1976 L. Stavast, ‘Nogmaals de ‘hooghe sluysch’, Werk in uitvoering 26 (1976), 354-358. Stavast 1976a L. Stavast, ‘Vernieuwing van twee bruggen over de Oudezijds Voorburgwal’, Werk in uitvoering 26 (1976), 279-283. Steenmeijer 2005 Guido Steenmeijer, Tot cieraet ende aensien deser stede: Arent van ’s Gravesande architect en ingenieur, ca. 1610-1662, Leiden 2005. Stevin 1660 Simon Stevin, Materiae Politicae/Burgherlicke stoffen: vervanghende Ghedachtenissen der Oeffeninghen des Doorluchtigen Prince Maurits van Orangien, &c., Leiden s.a. [1660].

Stevin 2001 Simon Stevin, Het burgherlick leven: Vita politica, Utrecht 2001. Stol 1992 Taeke Stol, De veenkolonie Veenendaal: Turfwinning en waterstaat in het zuiden van de Gelderse Vallei 1546-1653, [Zutphen] 1992. Stomps 1951 Th. J. Stomps, ‘De geschiedenis van de Amsterdamse Hortus’, Ons Amsterdam 3 (1951), 206-214. Stoob 1979 Heinz Stoob, ‘Frühneuzeitliche Stadtstypen’, Heinz Stoob (red.), Die Stadt: Gestalt und Wandel bis zum industriellen Zeitalter, Köln/Wien 1979, 195-228. Stoovelaar 1991 H. Stoovelaar, Balusters in Amsterdam, Amsterdam 1991 (brochure Dienst Stedelijk Beheer). Summerson 2000 John Summerson, Inigo Jones, New Haven/London 2000. Sutton 2006 Peter C. Sutton, ‘A Life in Full: Artistry, Invention, and Patronage’, Peter C. Sutton (red.), Jan van der Heyden (1637-1712), New Haven/Londen 2006, 17-27. Taverne 1977 E.R.M. Taverne, ‘Architectuurhistorie lijdt onder elitaire opleiding’, Wonen/TABK 1977, no. 15, 14-18. Taverne 1978 Ed Taverne, In’t land van belofte: in de nieue stad: Ideaal en werkelijkheid in de stadsuitleg van de Republiek 1580-1680, Maarssen 1978. Taverne 1979 Ed Taverne, ‘In’t land van belofte: in de nieue stad: Ideaal en werkelijkheid in de stadsuitleg van de Republiek 1580-1680, samenvatting’, Wonen/TABK 18 (1979), 19-24. Taverne 1980 Ed Taverne, ‘Henrick Ruse und die “Verstärkte Festung” von Kalkar’, Guido de Werd (red.), Soweit der Erdkreis reicht: Johann Moritz von Nassau-Siegen, Kleef 1980, 151-158.

Taverne 1986 E.R.M. Taverne, ‘Vragen aan een prille discipline: De geschiedenis van de ruimtelijke planning in Nederland’, Archis 1986-6, 40-43. Taverne 1990 E.R.M. Taverne, ‘Mercator Sapiens: de Amsterdamse stadsuitleg (1613) in het licht van humanistische opvattingen over stad en koopman’, De zeventiende eeuw 6 (1990), 1-6. Taverne 1993 Ed Taverne, ‘Inleiding op een historiografie van de stedengeschiedenis in de Nederlanden’, Ed Taverne en Irmin Visser (red.), Stedebouw: De geschiedenis van de stad in de Nederlanden van 1500 tot heden, Nijmegen 1993, 9-28. Taverne 2007 Ed Taverne, ‘Een ‘tolerante’ stedenbouw: De esthetiek van de Raadhuisstraat in Amsterdam’, OverHolland 4 (2007), 85-99. Teeling 1981 P.S. Teeling, Repertorium van oude Nederlandse landmeters 14e tot 18e eeuw, Alkmaar 1981. Terlouw 1989 E. Terlouw, ‘De zegels van de stedebouw: De stad als architectonisch ontwerp in de Renaissance’, Oase 25 (1989), 2-21. Van Tielhof en Van Dam 2005 Milja van Tielhof en Petra J.E.M. van Dam, Waterstaat in stedenland: het hoogheemraadschap van Rijnland voor 1857, Amsterdam/Utrecht 2005. Tillema 1975 J.A.C. Tillema, Schetsen uit de geschiedenis van de monumentenzorg in Nederland, Den Haag 1975. Tracy 2004 James D. Tracy, For Holland’s Garden: The War Aims of the States of Holland, Amsterdam 2004. Tromp en Six 1975 Heimerick Tromp en Jacobus Six, De buitenplaatsen van ’s Graveland: een verkenning, Zeist 1975. Van Tussenbroek 2008 Gabri van Tussenbroek, ‘Hout voor de derde uitleg: De bouw van de Amsterdamse

grachtengordel’, [Jaarboek] Monumenten Archeologie Amsterdam 7 (2008), 119-129. Van der Valk 1989 Arnold van der Valk, Amsterdam in aanleg: Planvorming en dagelijks handelen 1850-1900, (diss.) Amsterdam 1989. Veerkamp 1999 Jørgen Veerkamp, ‘Het pesthuis bij de Overtoomsevaart: Modelinrichting bestond 300 jaar’, Ons Amsterdam 51 (1999), 314-318. Verhoeff 1982 J.M. Verhoeff, De oude Nederlandse maten en gewichten, Amsterdam 1982. Verkerk 1978 C.L. Verkerk, ‘Het middeleeuwse Clarissenklooster aan de Heiligeweg: Uitgangspunt voor grootschalig bouwen door de eeuwen heen’, Ons Amsterdam 40 (1978), 170-175, 236-240. Vermeer en Rebel 1992 Gerrit Vermeer en Ben Rebel, d’Ailly’s historische gids van Amsterdam, Den Haag 1992, 84. Veth 1916 J. Veth, Bedreigde schoonheid, Amsterdam 1916. Visser 1971-1972 J.B. Visser, ‘Stedelijke verswaterbakken onder de openbare weg: Thans nog slechts obstakels in de grond’, Werk in uitvoering 22 (1971-1972), 295-300. Vitruvius 1998 Vitruvius, Handboek bouwkunde, Amsterdam 1998. Vlaardingerbroek 1996 Pieter Vlaardingerbroek, ‘Adriaen Dortsman en Jan Six: Architectuur en interieurs van Dortsman aan de hand van Herengracht 619’, Bulletin KNOB 95 (1996), 146-169. Vogelsang 1904 W. Vogelsang, ‘Amsterdamsche bruggen’, Onze Kunst 3 (1904), VII, 57-64. Voorbeytel Cannenburg 1946 [W. Voorbeytel Cannenburg], ‘Het scheeprijk IJ’, Maandblad Amstelodamum 33 (1946), 94-96.

110

Vos 1662 Jan Vos, Vergrooting van Amsterdam: Op d’Amsterdamsche Schouwburg, door meer dan tachtentig persoonen uitgesproken en vertoont, Amsterdam 1662. De Vries 1978 Jan de Vries, ‘Barges and capitalism: Passenger transportation in the Dutch economy, 1632-1839’, A.A.G. Bijdragen 21 (1978), 33-398. De Vries 1984 Jan de Vries, European Urbanization 1500-1800, Londen 1984. De Vries 1990 Ben de Vries, Pleinen van Nederland, Utrecht 1990. De Vries en Van der Woude 2005 Jan de Vries en Ad van der Woude, Nederland 1500-1815: De eerste ronde van moderne economische groei, Amsterdam 2005. Vroom 2000 Wim Vroom, ‘De stad behouden: Demping, doorbraken en de strijd tegen stedenschennis’, Martha Bakker, Renée Kistemaker, Henk van Nierop, Wim Vroom en Piet Witteman (red.), Amsterdam in de tweede Gouden Eeuw, Bussum/Amsterdam 2000, 378-403. Van der Waal 1953 A.M. van der Waal, ‘De Zuiderkerk te Amsterdam’, Ons Amsterdam 5 (1953), 19-22. Wagenaar 1760, 1765, 1767 Jan Wagenaar, Amsterdam in zyne opkomst, aanwas, geschiedenissen, voorregten, koophandel, gebouwen, kerkenstaat, schoolen, schutterye, gilden en regeeringe, Amsterdam, drie delen: 1760, 1765, 1767. Weerts en Cleveringa 2002 H.J.T. Weerts en P. Cleveringa, ‘The Vecht river: sedimentation under human influence between the Rhine and the Zuiderzee’, Proceedings NCR-days 2002, 118-121. Weerts, Cleveringa en Gouw 2002 Henk Weerts, Piet Cleveringa en Marc Gouw, ‘De Vecht/Angstel, een riviersysteem in het veen’, Grondboor & Hamer no. 3-4 (2002), 66-71. Wegener Sleeswyk 1993

André Wegener Sleeswyk, Wielen wagens koetsen, Leeuwarden 1993. Westerbeek Dahl 2000 Bjorn Westerbeek Dahl, ‘“Solch eine capable Person”: Der Ingenieur Hendrick Ruse in den Niederlanden, Brandenburg und Dänemark’, Elmar Brohl (red.), Militärische Bedrohung und bauliche Reaktion: Festschrift für Volker Schmidtchen, Marburg 2000, 128-150. Westra 1992 Frans Westra, Nederlandse ingenieurs en de fortificatiewerken in het eerste tijdperk van de Tachtigjarige Oorlog, 1573-1604, Alphen aan den Rijn 1992. Van Wieringen 1982 J.S. van Wieringen, ‘De overgang van het Oudnederlandse naar het Nieuwnederlandse stelsel 1648-1704’, J. Sneep, H.A. Treu en M. Tydeman (red.), Vesting: Vier eeuwen vestingbouw in Nederland, ’s Gravenhage 1982, 37-51. Wildenberg 1985 Ivo W. Wildenberg, Johan en Pieter de la Court (1622-1660 & 1618-1685): Bibliografie en receptiegeschiedenis, Amsterdam/Maarssen 1985. Wijn 1934 Jan Willem Wijn, Het krijgswezen in den tijd van Prins Maurits, Utrecht 1934. Wijnands, Zevenhuizen en Heniger 1994 D.O. Wijnands, E.J.A. Zevenhuizen en J. Heniger, Een Sieraad voor de Stad: De Amsterdamse Hortus Botanicus, Amsterdam 1994. Van Wijnen 2005 J.H. van Wijnen et al., Microbiële kwaliteit grachtenwater Amsterdam, Amsterdam 2005. Wijsenbeek-Olthuis 1998 Thera Wijsenbeek-Olthuis (red.), Het Lange Voorhout: Monumenten, mensen en macht, Zwolle 1998. Witsen 1671 Nicolaes Witsen, Architectura navalis et regimen nauticum, ofte Aaloude en hedendaagsche scheeps-bouw en bestier, waar in wydtloopigh wert verhandelt de wyze van scheeps-timmeren, zoo als de zelve eertydts by de Grieken, en Romeinen, in gebruik was: scheeps-oeffeningen, stryden, tucht, wetten en gewoonten : beneffens evenmatige grootheden van de scheepen onzes

tydts, ontleedt in alle hare deelen, verrykt met een reeks verklaarde zeemans spreek-woorden en benaamingen : doorgaans verciert met kopere pl., Amsterdam 1671. Worsley 2004 Giles Worsley, The British Stable, New Haven/ London 2004. Van der Woud 2006 Auke van der Woud, Een nieuwe wereld: Het ontstaan van het moderne Nederland, Amsterdam 2006. Van der Woude 1983 Ad. van der Woude, ‘La ville néerlandaise’, A. Lottin en J.P. Poussou (red.), Études sur les villes en Europe occidentale (milieu du XVIIe siècle à la veille de la Révolution Française), Parijs 1983, 313-385. Van der Zande 1985 J. van der Zande, ‘Amsterdamse stadsgeschiedschrijving vóór Wagenaar’, Holland 17 (1985), 218-230. Zahn 1911 G.P. Zahn jr., De geschiedenis der verlichting van Amsterdam, Amsterdam 1911. Zandvliet 2006 Kees Zandvliet, De 250 rijksten van de Gouden Eeuw, Amsterdam 2006. Zanstra, Giesen en Sijmons, Boeken, Komter, Staal, Van Woerden 1946 Zanstra, Giesen en Sijmons, A. Boeken, A. Komter, Arthur Staal, S. van Woerden, Bouwen van woning tot stad: eenige aspecten van den stedebouw, het woningbedrijf, de woningarchitectuur, de woningplattegrond en de technische voorzieningen van de woning, alsmede van verschillende daarmede samenhangende onderwerpen, toegelicht met een aantal teekeningen van studie-ontwerpen door de architecten, Amsterdam 1946. Zantkuijl 1978 H.J. Zantkuijl, ‘De kaart van Balthazar Florisz. uit 1625 als informatiebron voor uitkijktorentjes en uitzichtplatten in Amsterdam’, Jaarboek Amstelodamum 70 (1978), 125-145. Zantkuijl 1993 H.J. Zantkuijl, ‘De ontwikkeling van het bouwblok’, J.M. Baart (red.),

Amsterdam, het beschouwen waard, Amsterdam 1993, 53-73. Zantkuijl 1997 H.J. Zantkuijl, Bouwen in Amsterdam: Het woonhuis in de stad, Amsterdam 1997. Zeilmaker 2004 Michel Zeilmaker, Buitenplaatsen in Utrecht, Utrecht 2004. Zeischka 2007 Siger Zeischka, Minerva in de polder: Waterstaat en techniek in het Hoogheemraadschap Rijnland 1500-1865, Hilversum 2007. Von Zesen 1664 F. von Zesen, Beschreibung der Stadt Amsterdam, Amsterdam 1664. Van Zoest 2005 Rob van Zoest (red.), De Amsterdamse haven 1275-2005, Amsterdam 2005. Van Zon 1986 Henk van Zon, Een zeer onfrisse geschiedenis: studies over niet-industriële vervuiling in Nederland, 1850-1920, (diss.) Groningen 1986.