VOLUME 55No. 4, 2010

SOÁ 4

NA

ÊM 2

010

KHOA HOÏC GIAÙO DUÏCEDUCATIONAL SCIENCE

MÖC LÖCBòi V«n Nghà, R±n luy»n ph÷ìng ph¡p s¡ng t¤o b i to¡n cho sinh vi¶n s÷ph¤m to¡n ð tr÷íng �¤i håc s÷ ph¤m 3Nguy¹n Sìn H , R±n luy»n håc sinh trung håc phê thæng kh£ n«ng to¡n håcho¡ theo ti¶u chu©n cõa PISA 9Nguy¹n M¤nh Th£o, Nghi¶n cùu ch¸ t¤o bë th½ nghi»m �Nghi¶n cùu dáng�i»n mët chi·u, xoay chi·u v  dáng �i»n trong ch§t b¡n d¨n� s¡ch gi¡o khoa lîp11, 12 trung hoc phê thæng 16Vô Thà Thu Ho i, H¼nh th nh v  ph¡t triºn kh¡i ni»m ph£n ùng th¸ tronghâa håc húu cì b¬ng b i tªp hâa håc 27Nguy¹n Ch½ Trung v  Hç C©m H , Truy·n t£i ki¸n thùc tîi ng÷íi håcb¬ng ph÷ìng ph¡p L m màn d¦n 38Ngæ Tù Th nh v  Tr¦n Quang Tuy¸t, Mæ h¼nh tr÷íng �¤i håc cæng ngh»thæng tin v  truy·n thæng trong xu th¸ hëi nhªp 49L¶ Huy Ho ng, Thüc tr¤ng v  gi£i ph¡p n¥ng cao ch§t l÷ñng d¤y håc Cængngh» ph¦n Cæng nghi»p ð trung håc phê thæng theo ch÷ìng tr¼nh, s¡ch gi¡o khoamîi 56Bòi Minh Hi·n v  Nguy¹n Xu¥n H£i, Ti¸p cªn x¥y düng nëi dung gi¡otr¼nh L¢nh �¤o v  qu£n lþ nh  tr÷íng hi»u qu£ trong � o t¤o th¤c sÿ chuy¶nng nh Qu£n lþ gi¡o döc ð tr÷íng �¤i håc S÷ ph¤m H  Nëi 63Nguy¹n Lëc, Ph÷ìng ph¡p SWOT trong qu£n l½ gi¡o döc 73Nguy¹n Thà B½ch Ngåc v  Nguy¹n Hçng Anh, Nghi¶n cùu v  x¥y düngbë ti¶u chu©n �¡nh gi¡ ch÷ìng tr¼nh � o t¤o cõa tr÷íng �¤i håc S÷ ph¤m H Nëi 82S¾ su v«n S¾phæmPh«c�y, Thüc nghi»m n¥ng cao k¾ n«ng tü håc cho sinhvi¶n �¤i håc Quèc gia L o 92Nguy¹n Thà Ho ng Y¸n v  T¤ Thà H£i Giang, Cæng t¡c thüc h nh trong� o t¤o cæng t¡c x¢ hëi 98L¶ Ph÷îc Minh, Gi¡o döc trong �i·u ki»n n·n kinh t¸ thà tr÷íng câ �ànhh÷îng XHCN trong thíi k¼ hªu gia nhªp WTO 105

Ph¤m Trång To n, �êi mîi gi£ng d¤y thanh nh¤c trong � o t¤o gi¡o vi¶n¥m nh¤c cho tr÷íng phê thæng 112�°ng Hçng Ph÷ìng, X¥y düng v  thû nghi»m bë c¥u häi tr­c nghi»m kh¡chquan �º kiºm tra �¡nh gi¡ k¸t qu£ håc tªp mæn Ph÷ìng ph¡p Gi¡o döc thºch§t cho tr´ m¦m non cõa sinh vi¶n khoa Gi¡o döc M¦m non tr÷íng �¤i håc S÷ph¤m H  Nëi 117�é Thà Minh Li¶n, Nghi¶n cùu h¼nh th nh biºu t÷ñng sè l÷ñng cho tr´ m¨ugi¡o 4-5 tuêi theo h÷îng t½ch hñp 126Tr¦n Thà Mai Ph÷ìng, Mët sè chó þ trong d¤y håc nhúng ki¸n thùc kinh t¸ð mæn Gi¡o döc cæng d¥n cho håc sinh THPT 135Tr¦n Thà L» Thu, Ph¡t triºn �ành h÷îng gi¡ trà ngh· nghi»p cho håc sinh tøtuêi thì §u thæng qua tham v§n 140Nguy¹n Thà Thu H¬ng, Thi¸t k¸ c¡c mæ �un gi¡o döc mæi tr÷íng v¼ sü ph¡ttriºn b·n vúng 147

JOURNAL OF SCIENCE OF HNUEEducational Sci. 2010, Vol. 55, No. 4, pp. 38-48TRUY�N T�I KI�N THÙC TÎI NG×ÍI HÅCB�NG PH×ÌNG PH�P L�M MÀN D�NNguy¹n Ch½ Trung v  Hç C©m H Tr÷íng �¤i håc S÷ ph¤m H  Nëi1. Mð �¦uTrong �íi sèng h ng ng y, công nh÷ trong khoa håc k¾ thuªt, méi khi g°p mëtv§n �· c¦n gi£i quy¸t, ta v¨n th÷íng �÷a nâ v· c¡c v§n �· �ìn gi£n hìn. Qu¡ tr¼nh�l m màn d¦n� s³ �÷ñc ti¸p töc cho �¸n khi d¨n �¸n c¡c v§n �· con câ thº gi£i quy¸t�÷ñc d¹ d ng.Vîi nhúng ng÷íi thuëc chuy¶n ng nh Cæng ngh» thæng tin, �l m màn d¦n�l  mët thuªt ngú quen thuëc. Hìn 20 n«m tr÷îc, trong �Data Structure and Algo-rithms� [1], Aho A.V., Hopcroft J.E. v  Ullman J.D �¢ �· xu§t chi¸n l÷ñc �Divide &Conquer� (Chia �º Trà) thº hi»n mët þ t÷ðng tuy»t víi cho c¡ch ti¸p cªn lªp tr¼nhh÷îng chùc n«ng ng y nay. �º câ thº �¤t �÷ñc hi»u qu£ trong d¤y håc lªp tr¼nh,håc ph¦n Ph÷ìng ph¡p d¤y håc tin håc [2] y¶u c¦u c¡c sinh vi¶n s÷ ph¤m Tin håcph£i n­m vúng �K¾ thuªt lªp tr¼nh tø tr¶n xuèng�. Trong håc ph¦n Tr½ tu» nh¥n t¤o[3], c¡ch biºu di¹n v§n �· trong m¡y t½nh, chi¸n l÷ñc qui v§n �· v· c¡c v§n �· con�º gi£i quy¸t l  mët trong nhúng ki¸n thùc cì sð �÷ñc cung c§p cho sinh vi¶n.Ð t§t c£ nhúng t¼nh huèng n¶u tr¶n, þ t÷ðng �l m màn d¦n� �º gi£i quy¸t v§n�· �÷ñc c i �°t v o ng÷íi håc ho°c m¡y t½nh. Trong nghi¶n cùu n y, d÷îi gâc �ëph÷ìng ph¡p d¤y håc, chóng tæi sû döng thuªt ngú ph÷ìng ph¡p l m màn d¦n cho�èi t÷ñng l  ng÷íi d¤y khi v§n �· c¦n gi£i quy¸t l  mët b i to¡n s÷ ph¤m. B i to¡n�â câ thº ph¡t biºu ð mùc têng qu¡t l : Cho tr÷îc mët nëi dung ki¸n thùc c¦n d¤y,h¢y t¼m ki¸m v  x¥y düng c¡ch truy·n t£i ki¸n thùc mët c¡ch câ hi»u qu£ nh§t �¸nng÷íi håc.2. Nëi dung nghi¶n cùu2.1. Kh¡i ni»m gi£i quy¸t v§n �· theo ph÷ìng ph¡p l m mànd¦nThuªt ngú �v§n �·� ð �¥y ch¿ mët b i to¡n c¦n gi£i, mët thuªt to¡n c¦n x¥ydüng, mët ch÷ìng tr¼nh c¦n thi¸t k¸ v  thüc hi»n, ho°c mët c¡ch kh¡i qu¡t, l  b§t38

Truy·n t£i ki¸n thùc tîi ng÷íi håc b¬ng ph÷ìng ph¡p L m màn d¦ncù mët �èi t÷ñng n o �â c¦n tîi t¡c �ëng t÷ duy cõa con ng÷íi �º thu �÷ñc c¡c k¸tqu£ mong �ñi. �°c bi»t, �v§n �·� nâi tîi trong nghi¶n cùu n y l  mët b i d¤y ho°cmët l÷ñng ki¸n thùc c¦n �em �¸n theo c¡ch m  ng÷íi håc d¹ d ng l¾nh hëi �÷ñc.Xu§t ph¡t tø þ t÷ðng trong [3], ph÷ìng ph¡p l m màn d¦n l  mët ph÷ìngph¡p gi£i quy¸t v§n �· b¬ng c¡ch ph¥n t½ch v§n �· ban �¦u th nh c¡c v§n �· con�ìn gi£n hìn. C¡c v§n �· con, n¸u c¦n thi¸t, l¤i câ thº �÷ñc ti¸p töc �÷ñc ph¥nt½ch th nh c¡c v§n �· con �ìn gi£n hìn núa. Qu¡ tr¼nh qui v§n �· th nh c¡c v§n�· con døng l¤i khi thu �÷ñc mët tªp hñp c¡c v§n �· con sì c§p (l  c¡c v§n �· �¢bi¸t c¡ch gi£i ho°c d¹ d ng gi£i �÷ñc). Thuªt ngú l m màn ð �¥y bao h m c£ thuªtngú �l m màn� trong [2] (l  qu¡ tr¼nh c£i ti¸n �º tèi ÷u hâa mët thuªt to¡n), bði l³sau qu¡ tr¼nh l m màn th¼ k¸t qu£ thu �÷ñc - tùc l  líi gi£i cho v§n �· ban �¦u - l mët k¸t qu£ câ t½nh tèi ÷u theo mët ti¶u ch½ n o �â ch§p nhªn �÷ñc.2.2. Truy·n t£i ki¸n thùc �¸n ng÷íi håc b¬ng ph÷ìng ph¡p l mmàn d¦nNhúng sinh vi¶n s÷ ph¤m khoa CNTT mîi ra tr÷íng v  ngay c£ nhi·u th¦ycæ gi¡o d¤y bë mæn Tin håc nhi·u n«m, v¨n th÷íng khâ kh«n trong t¼m ki¸m mëtph÷ìng ph¡p n o �â �º truy·n t£i ki¸n thùc mët c¡ch d¹ hiºu tîi håc sinh (HS),nh§t l  khi gi£ng d¤y ph¦n lªp tr¼nh. Mët nëi dung ki¸n thùc khâ hiºu �èi vîi ng÷íihåc th¼ th÷íng l  khâ truy·n t£i �èi vîi ng÷íi d¤y. Ta �·u bi¸t, khi ng÷íi th¦y th nhcæng trong truy·n �¤t mët nëi dung ki¸n thùc cho ng÷íi håc, th¼ ng÷íi håc s³ thunhªn �÷ñc khæng ch¿ nëi dung ki¸n thùc �â m  cán c£ c¡ch t÷ duy, ph÷ìng ph¡pgi£i quy¸t v§n �· cõa ng÷íi th¦y.Chóng tæi muèn xem x²t ph÷ìng ph¡p l m màn d¦n c¦n �÷ñc ng÷íi d¤y vªndöng nh÷ th¸ n o �º câ thº truy·n �¤t nëi dung ki¸n thùc theo y¶u c¦u, sao chong÷íi håc ti¸p nhªn �÷ñc mët c¡ch hi»u qu£. Nëi dung ki¸n thùc ð �¥y câ thº l c£ mët ch÷ìng tr¼nh håc trån gâi cho mët khèi lîp, câ thº l  mët b i d¤y, câ thºl  mët ki¸n thùc n o �â �÷ñc xem l  khâ hiºu �èi vîi ng÷íi håc. Chóng tæi dòngph÷ìng ph¡p l m màn d¦n cho: nëi dung ki¸n thùc v  ti¸n tr¼nh gi£ng d¤y.2.2.1. L m màn �èi vîi nëi dung ki¸n thùcKhi xem nëi dung ki¸n thùc c¦n truy·n t£i l  v§n �· c¦n ph£i gi£i quy¸t.Ng÷íi d¤y s³ t¼m c¡ch chia nhä nëi dung ki¸n thùc �â th nh c¡c nëi dung nhä hìn(l m màn) m  ng÷íi håc câ thº d¹ d ng ti¸p cªn chóng v  ph¥n bê v o trong ti¸ntr¼nh gi£ng d¤y cõa m¼nh.* Ph¥n bê l¤i nëi dung v  thíi l÷ñng theo chu©n ki¸n thùc.L÷ñng ki¸n thùc c¦n truy·n t£i �èi vîi ng÷íi d¤y h¦u nh÷ �¢ �÷ñc mæ-�unhâa th nh c¡c ch÷ìng, b i cö thº trong gi¡o tr¼nh mæn håc. Ð bªc phê thæng, ngo i39

Nguy¹n Ch½ Trung v  Hç C©m H s¡ch gi¡o khoa (SGK), cán câ s¡ch gi¡o vi¶n (SGV) n¶u rã ph¥n phèi ch÷ìng tr¼nh,�ành l÷ñng ki¸n thùc v  thíi l÷ñng theo tøng ph¦n, thªm ch½ câ nhúng h÷îng d¨nv  gñi þ cho c¡c ti¸t l¶n lîp cõa GV [4]. GV th÷íng tu¥n thõ tuy»t �èi theo c¡cmöc (§) trong SGK v  thíi l÷ñng trong SGV. Vi»c tu¥n thõ n y câ nh÷ñc �iºm l GV phö thuëc nhi·u v o SGK, khæng tªp trung �÷ñc v o v§n �· khâ, c¡c nëi dungquan trång, v  khæng ph¡t huy �÷ñc t½nh chõ �ëng s¡ng t¤o cõa ng÷íi d¤y.Gi¡o vi¶n câ thº ph¥n bê l¤i c¡c nëi dung ki¸n thùc, �°c bi»t l  v· m°t thíil÷ñng �º kh­c phöc �÷ñc c¡c h¤n ch¸ tr¶n. Qu¡ tr¼nh thüc hi»n cæng vi»c n y v k¸t qu£ cõa nâ ch½nh l  mët thº hi»n ð mùc �ìn gi£n nh§t v· ph÷ìng ph¡p l mmàn d¦n �º gi£i quy¸t b i to¡n s÷ ph¤m: �Vîi mët khèi l÷ñng ki¸n thùc cho tr÷îcc¦n truy·n t£i (v§n �· xu§t ph¡t), c¦n ph£i ph¥n bê l¤i nëi dung ki¸n thùc v  thíil÷ñng (c¡c v§n �· con) nh÷ th¸ n o �º phò hñp vîi þ �ç v  ti¸n tr¼nh l¶n lîp�. Qu¡tr¼nh l m màn d¦n n y ph£i tu¥n theo ph¡p l½, ngh¾a l , nâ ph£i �£m b£o chu©n ki¸nthùc theo y¶u c¦u cõa SGK. �º b£o v» cho quan �iºm ph¥n bê l¤i ti¸n tr¼nh gi£ngd¤y cõa m¼nh, ½t nh§t GV ph£i �÷a ra �÷ñc c¡c chùng cù �º chùng minh c¡ch l mcõa m¼nh l  �óng �­n. D÷îi �¥y l  v½ dö v· ba c¡ch lüa chån ti¸n tr¼nh gi£ng d¤ych÷ìng tr¼nh tin håc 10.Tr÷îc h¸t, düa v o SGV, GV c¦n thèng k¶ l¤i vi»c ph¥n chia nëi dung ki¸nthùc v  thíi l÷ñng t÷ìng ùng trong SGK nh÷ B£ng 1 d÷îi �¥y:B£ng 1. Ch÷ìng tr¼nh Tin håc 10Section T¶n Section L½ thuy¸t B i tªp v  b itªp l½ thuy¸t B i tªp1 Tin håc l  mët ng nh KH 1 0 02 Thæng tin v  dú li»u 2 1 03 Giîi thi»u m¡y t½nh 3 2 04 B i to¡n v  thuªt to¡n 5 0 15 Ngæn ngú lªp tr¼nh 1 0 06 Gi£i b i to¡n tr¶n m¡y t½nh 1 0 07 Ph¦n m·m m¡y t½nh 1 0 08 Nhúng ùng döng cõa tin håc 1 0 09 Tin håc v  x¢ hëi 1 0 0Cëng 16 3 1Câ thº câ mët sè ph÷ìng ¡n lüa chån ti¸n tr¼nh gi£ng d¤y tin håc 10. Ð �¥y,chóng tæi ch¿ �· cªp �¸n hai ph÷ìng ¡n trong so s¡nh �º l m rã kh¡i ni»m l m mànd¦n khi chõ �ëng ph¥n bê l¤i thíi l÷ñng cho c¡c nëi dung gi£ng d¤y.- Ph÷ìng ¡n 1. D¤y theo �óng tr¼nh tü c¡c möc trong SGK v  thíi l÷ñngtrong SGV×u �iºm: Trung th nh vîi cì sð ph¡p l½ l  SGK v  SGV. Tªn döng tr¼nh tü40

Truy·n t£i ki¸n thùc tîi ng÷íi håc b¬ng ph÷ìng ph¡p L m màn d¦nlogic cõa c¡c �ìn và ki¸n thùc trong SGK.H¤n ch¸: Phö thuëc nhi·u v o SGK, h¤n ch¸ t½nh chõ �ëng s¡ng t¤o cõa GV.Khæng tªp trung �÷ñc v o v§n �· khâ, nëi dung quan trång.Ph÷ìng ¡n 2. D¤y theo h÷îng chó trång nëi dung khâ (ho°c nëi dung c¦nquan t¥m).+ Cì sð thüc hi»n:Cì sð 1: Trang 16, SGV vi¸t: �Khæng n¶n �çng nh§t tuy»t �èi ho n to n SGKv  b i gi£ng SGV�. GV c¦n chõ �ëng bi¶n so¤n gi¡o ¡n, thi¸t k¸ kàch b£n b i d¤ysao cho phò hñp vîi �i·u ki»n cö thº (�èi t÷ñng HS, mæi tr÷íng v  c¡c �i·u ki»nhåc tªp), mi¹n l  HS �¤t �÷ñc tèi thiºu ki¸n thùc v  k¾ n«ng �¢ �÷ñc qui �ành theochu©n ban h nh.Cì sð 2: Câ thº chia Ch÷ìng I th nh 3 ph¦n ch½nhPh¦n Mët, Nhªp mæn tin håc bao gçm c¡c v§n �·:Tin håc l  mët ng nh KH (b i 1);Nhúng ùng döng cõa tin håc (b i 8);Tin håc v  x¢ hëi (b i 9);Giîi thi»u v· m¡y t½nh (b i 3).Ph¦n Hai, Biºu di¹n thæng tin trong m¡y t½nh, tªp trung v o b i 2 v  hai b i�åc th¶m (1 v  2), �· cªp nhúng v§n �·:Kh¡i ni»m thæng tin v  dú li»u;�ìn và �o thæng tin v  c¡c bëi cõa thæng tin;C¡c d¤ng thæng tin;M¢ hâa v  c¡c v§n �· biºu di¹n thæng tin trong m¡y t½nh.Ph¦n Ba, Thuªt to¡n �· cªp �¸n nhúng v§n �·:B i to¡n v  thuªt to¡n (Kh¡i ni»m b i to¡n, thuªt to¡n, qu¡ tr¼nhx¥y düng thuªt to¡n gi£i mët b i to¡n (b i 4));N«m b÷îc gi£i mët b i to¡n tr¶n m¡y t½nh, m  trång t¥m v¨n l b÷îc 2 (b i 6).C¡c nëi dung li¶n quan gçm c¡c v§n �· (Ngæn ngú lªp tr¼nh (b i 5);Ph¦n m·m m¡y t½nh (b i 7)).Nhªn x²t: Ki¸n thùc n°ng nh§t rìi v o ph¦n hai v  ph¦n ba, t÷ìng ùng vîic¡c b i 2,4 v  b i 5.Câ thº ph¥n bê l¤i thíi l÷ñng cho ba ph¦n nëi dung ki¸n thùc tr¶n nh÷ sau:41

Nguy¹n Ch½ Trung v  Hç C©m H B£ng 2. Ph¥n bê l¤i tr¼nh tü v  thíi l÷ñng ch÷ìng tr¼nh Tin håc 10Ph¦n Nëi dung Sè ti¸tPh¦n 1 Nhªp mæn tin håc- Tin håc l  mët ng nh KH- Nhúng ùng döng cõa tin håc- Tin håc v  XH- Giîi thi»u m¡y t½nh 3(1+3 +1+1 =6),D÷ ra 3 2(2) 0(0)Ph¦n 2 Biºu di¹n thæng tin trong m¡yt½nh- Kh¡i ni»m thæng tin v  dúli»u- �ìn và �o thæng tin v  c¡cbëi cõa thæng tin- C¡c d¤ng thæng tin- M¢ hâa v  v§n �· biºu di¹nthæng tin trong m¡y t½nh

3(2) suy ra k²od i �÷ñc th¶m 1,cán d÷ 2 1(1) 0(0)

Ph¦n 3Thuªt to¡n- B i to¡n v  thuªt to¡n: Kh¡ini»m b i to¡n, thuªt to¡n, qu¡tr¼nh x¥y düng thuªt to¡n gi£imët b i to¡n (b i 4 - (5,0,1))- N«m b÷îc gi£i b i tâan tr¶nm¡y t½nh m  trång t¥m l b÷îc 2 (b i 6 - (1,0,0))- C¡c nëi dung tr¶n li¶n quan�¸n c¡c v§n �· sau:Ngæn ngú lªp tr¼nh (b i 5 -(1,0,0))Ph¦n m·m m¡y t½nh (b i 7 -(1,0,0))

8(5+1+1+1=8) 0(0) 3(1) K²o d i�÷ñc 2 ti¸tCëng 16 3 1×u �iºm: Chõ �ëng s¡ng t¤o trong so¤n gi¡o ¡n v  b i gi£ng; Tªp trung v o�÷ñc ph¦n khâ, l  trång t¥m cõa ch÷ìng tr¼nh; Ti¸t ki»m �÷ñc thíi gian công nh÷tªn döng quÿ thíi gian v o nhúng m¤ch ki¸n thùc quan trång.H¤n ch¸: �ái häi GV ph£i s¡ng t¤o trong b i gi£ng v  c¥n �èi thíi l÷ñng; �áihäi GV ph£i câ c¡ch �°t v§n �· hñp l½ trong vi»c chuyºn m¤ch c¡c nëi dung ki¸nthùc khi muèn gh²p c¡c section v o vîi nhau.* T¼m ki¸m nhúng nëi dung t÷ìng tü nh÷ng d¹ hiºu.Khæng ph£i nëi dung ki¸n thùc n o công d¹ d ng ph¥n chia, l m màn d¦n,�iºn h¼nh l  nhúng nëi dung ki¸n thùc m  b£n th¥n nâ �¢ l  �ìn và ki¸n thùc �nhänh§t� trong SGK. N¸u �â l  �ìn và ki¸n thùc nhä nh§t v  khâ gi£ng (v§n �· xu§t42

Truy·n t£i ki¸n thùc tîi ng÷íi håc b¬ng ph÷ìng ph¡p L m màn d¦nph¡t), th¼ l m màn d¦n cõa ng÷íi d¤y câ thº l  khai th¡c c¡c �ìn và ki¸n thùc kh¡cm  ng÷íi håc �¢ bi¸t ho°c d¹ hiºu nh¬m gióp ng÷íi håc ti¸p cªn d¦n �¸n �ìn vàki¸n thùc mîi c¦n l¾nh hëi.V½ dö 1: D¤y håc sinh v· �ìn và �o thæng tin bit. N¸u kh¡i ni»m bit �÷ñc GVgiîi thi»u mët c¡ch trüc ti¸p th¼ ngay sau �â, HS th÷íng tü n£y sinh c¥u häi (m nâ vèn �¢ �÷ñc GV tr£ líi) �bit l  c¡i g¼?� v  cù v÷îng m­c ð ché muèn h¼nh dungcö thº v· bit. �º t¥m l½ cõa HS di¹n ti¸n thuªn lñi, GV s³ �i theo �÷íng váng (l mmàn), b¬ng c¡ch n¶u ra c¡c v½ dö t÷ìng tü. Ch¯ng h¤n, �ìn và �o cõa chi·u d i, nhänh§t th÷íng l  mi-li-met; �ìn và �o cõa khèi l÷ñng, nhä nh§t th÷íng l  mi-li-gam;...Ti¸p �¸n, GV ph¡t biºu: �T÷ìng tü nh÷ th¸, thæng tin �÷ñc l÷u trú trong m¡y t½nhth¼ công c¦n ph£i câ �ìn và �o, v  ng÷íi ta gåi �ìn và nhä nh§t cõa thæng tin l bit�. Mët c¡ch tü nhi¶n, GV câ thº ti¸p töc n¶u ra kh¡i ni»m �byte� l  �ìn và ch½nh�º �o thæng tin, công gièng nh÷ �ìn và ch½nh �º �o chi·u d i l  m²t; v  c¡c bëi cõabyte l  MB, GB, TB,... công gièng nh÷ c¡c bëi cõa m²t l  KB, DM, HM, KM,...Sau �â GV mîi tr¼nh b y v· xu§t xù, þ ngh¾a, v· b£n ch§t cõa �ìn và �o thængtin. �º cõng cè ni·m tin v o kh¡i ni»m vøa �÷ñc giîi thi»u, GV câ thº kh¯ng �ànhvîi HS r¬ng c¡c em câ quy·n sû döng �ìn và �o thæng tin mët c¡ch �b¼nh th÷íng�,ngh¾a l  ch¿ c¦n hiºu �÷ñc t¡c döng v  þ ngh¾a cõa nâ. �i·u �â gièng nh÷ ta câ thºdòng ki-lo-gam �º c¥n �o c£ khi khæng bi¸t ki-lo-gam tø �¥u ra, b£n ch§t nâ l  g¼.* Ph¥n chia nëi dung ki¸n thùc th nh c¡c nëi dung �ìn gi£n hìn.Nâi chung, mët nëi dung ki¸n thùc c¦n gi£ng (v§n �· xu§t ph¡t), th÷íng l hñp th nh cõa nhúng �ìn và ki¸n thùc n o �â. Ng÷íi d¤y c¦n câ þ thùc lüa chånc¡ch t¡ch nâ ra th nh c¡c nëi dung nhä hìn (c¡c v§n �· con) nh¬m cho ng÷íi håcd¹ d ng hiºu �÷ñc. Vîi þ thùc n y, GV s³ t½ch lôy �÷ñc nhúng chi¸n thuªt l m mànhi»u qu£, �°c bi»t �èi vîi c¡c ki¸n thùc vèn �÷ñc xem l  khâ hiºu �èi vîi ng÷íi håc.V½ dö 2: D¤y håc sinh biºu di¹n v  hiºu thuªt to¡n phùc t¤p vîi sì �ç khèi.Nhi·u GV th÷íng nh¼n sì �ç khèi cho mët thuªt to¡n l  mët �khèi nguy¶n�trån vµn, ch¿ câ thº v³ nâ xong xuæi, mîi gi£i th½ch cho ng÷íi håc hiºu. Theo quan�iºm l m màn d¦n b i to¡n c¦n gi£i câ thº �÷ñc chia nhä th nh c¡c b i con �ìn gi£nhìn. Méi thuªt to¡n cõa mët b i to¡n con câ mët sì �ç khèi t÷ìng ùng thº hi»nnâ. N¸u ta ��âng gâi� c¡c sì �ç khèi con t÷ìng ùng vîi c¡c b i to¡n con b¬ng mët�khèi �âng gâi� (ch¯ng h¤n, k½ hi»u l  mët h¼nh chú nhªt) th¼ vi»c �÷a khèi �ânggâi �â v o trong sì �ç gi£i b i to¡n xu§t ph¡t s³ l m cho sì �ç thuªt to¡n têng thºtrð n¶n gån g ng, s¡ng sõa v  d¹ hiºu, công nh÷ d¹ d ng gi£i th½ch cho ng÷íi håc.Câ hai c¡ch ti¸p cªn l m màn qu¡ tr¼nh v³ sì �ç thuªt to¡n: l m màn tø ngo iv o (theo þ t÷ðng ti¸p cªn lªp tr¼nh top-down) v  l m màn tø trong ra (theo þ t÷ðngti¸p cªn lªp tr¼nh bottom-up).- Qu¡ tr¼nh l m màn tø ngo i v o l  qu¡ tr¼nh v³ sì �ç thuªt to¡n theo tønggiai �o¤n nh÷ sau: 43

Nguy¹n Ch½ Trung v  Hç C©m H Ð giai �o¤n �¦u, b i to¡n xu§t ph¡t �÷ñc ph¥n t½ch th nh c¡c b i to¡n conð d¤ng ��âng gâi�, ngh¾a l  t¶n cõa c¡c b i to¡n con �÷ñc ch¿ ra, nh÷ng vi»c gi£iquy¸t c¡c b i to¡n con n y nh÷ th¸ n o th¼ t¤m thíi ch÷a c¦n ph£i quan t¥m �¸n.Vªy trong giai �o¤n �¦u, sì �ç khèi �÷ñc ch¿ ra ð mùc têng thº, �thæ� nh§t (hayk²m màn nh§t), trong �â c¡c b i to¡n con �÷ñc �âng gâi (b¬ng mët khèi h¼nh chúnhªt), do �â HS d¹ d ng ti¸p cªn hìn so vîi mët sì �ç khèi m  måi cæng vi»c �¢�÷ñc ch¿ ra mët c¡ch chi ti¸t.Ð giai �o¤n thù hai, líi gi£i c¡c b i to¡n con �÷ñc quan t¥m v  sì �ç khèibiºu thà c¡c thuªt to¡n cho c¡c b i to¡n con �÷ñc v³ chi ti¸t v  câ thº v³ �ëc lªpb¶n ngo i sì �ç khèi ð giai �o¤n mët. N¸u khîp c¡c sì �ç n y v o trong sì �ç ban�¦u th¼ ta nâi r¬ng c¡c b i to¡n con �¢ �÷ñc �mð ra�.N¸u c¡c b i to¡n con n y khæng c¦n ti¸p töc ph¥n chia th nh c¡c b i to¡ncon nhä hìn núa th¼ vi»c v³ sì �ç khèi cho b i to¡n xu§t ph¡t l  ho n t§t, sì �ç�÷ñc thº hi»n ð mùc chi ti¸t nh§t (màn nh§t). Ng÷ñc l¤i, n¸u câ mët b i to¡n conn o �â câ thº ti¸p töc ph£i ph¥n chia th nh c¡c b i to¡n con nhä hìn núa th¼ trongsì �ç thuªt to¡n cõa b i to¡n con n y, c¡c b i to¡n con nhä hìn l¤i �÷ñc �âng gâiv  chí mð ra ð giai �o¤n ti¸p theo.Nh÷ vªy, ð c¡c giai �o¤n sau, sì �ç khèi s³ �÷ñc chi ti¸t d¦n (½t thæ d¦n - haymàn d¦n) v  �¸n giai �o¤n cuèi còng ta thu �÷ñc sì �ç khèi �¦y �õ nh§t, chi ti¸tnh§t (màn nh§t) biºu thà thuªt to¡n c¦n x¥y düng cho b i to¡n xu§t ph¡t.�ë khâ cõa c¡c b i to¡n trong SGK ch¿ døng l¤i ð mùc qu¡ tr¼nh l m màndi¹n ra câ hai giai �o¤n: giai �o¤n �¦u �l m thæ� v  giai �o¤n hai �l m màn�.V½ dö v· ph÷ìng ph¡p l m màn tø ngo i v o: X¥y düng thuªt to¡n kiºm trat½nh ch§t nguy¶n tè cõa mët sè nguy¶n d÷ìng b§t k¼ cho tr÷îc.Gåi P l  b i to¡n c¦n gi£i.Þ t÷ðng thuªt to¡n cho P nh÷ sau:N¸u N = 1 th¼ thæng b¡o N khæng l  sè nguy¶n tè;N¸u 1 < N < 4 th¼ thæng b¡o N l  sè nguy¶n tè;N¸u N ≥ 4 th¼ dòng b i to¡n Q �º kiºm tra v  thæng b¡o t½nh ch§t nguy¶ntè cõa sè nguy¶n d÷ìng N �â.Giai �o¤n 1: V³ sì �ç thº hi»n thuªt to¡n gi£i b i to¡n xu§t ph¡t P (h¼nh b¶ntr¡i), trong �â sû döng b i to¡n con Q �¢ �÷ñc �âng gâi.Giai �o¤n 2: Ti¸n h nh gi£i quy¸t b i to¡n con Q v  v³ sì �ç thuªt to¡n t÷ìngùng cho Q (h¼nh b¶n ph£i).Qu¡ tr¼nh l m màn tø trong ra l  qu¡ tr¼nh v³ sì �ç thuªt to¡n theo tøng giai�o¤n ng÷ñc l¤i vîi qu¡ tr¼nh l m màn tø ngo i v o.Ð giai �o¤n �¦u, mët lo¤t c¡c b i to¡n con nhä nh§t (theo ngh¾a �ìn gi£nnh§t) �÷ñc v³ sì �ç thuªt to¡n.44

Truy·n t£i ki¸n thùc tîi ng÷íi håc b¬ng ph÷ìng ph¡p L m màn d¦n

H¼nh 1. Sì �ç thuªt to¡n gi£i b i to¡n sè nguy¶n tèÐ méi giai �o¤n sau �â, sì �ç thuªt to¡n cõa c¡c b i to¡n con �÷ñc khîp l¤itrong mët sì �ç mîi thº hi»n thuªt to¡n cho mët b i to¡n con cï lîn hìn (theongh¾a phùc t¤p hìn).Giai �o¤n cuèi còng, sì �ç thuªt to¡n chi ti¸t thu �÷ñc ch½nh l  sì �ç thuªtto¡n cho b i to¡n xu§t ph¡t.Qu¡ tr¼nh l m màn tø trong ra giîi h¤n �èi vîi c¡c b i to¡n trong SGK ch¿gçm hai giai �o¤n: giai �o¤n mët, ti¸n h nh v³ sì �ç thuªt to¡n gi£i c¡c b i to¡ncon tr÷îc, v  giai �o¤n hai, ti¸n h nh khîp c¡c b i to¡n con n y v o trong mët sì�ç têng thº cõa b i to¡n c¦n gi£i. L m màn tø trong ra th÷íng thüc hi»n vîi möc�½ch x¥y düng s®n c¡c b i to¡n con �âng gâi �º dòng cho c¡c b i to¡n kh¡c sau n y.V½ dö v· ph÷ìng ph¡p l m màn tø trong ra: X¥y düng sì �ç thuªt to¡n s­px¸p b¬ng tr¡o �êi.X²t d¢y ban �¦u c¦n s­p x¸p câ N ph¦n tû a1, a2, ..., aN .B i to¡n con Q: X²t d¢y con tø ph¦n tû thù nh§t �¸n ph¦n tû thù M n o �â(M ≤ N), tùc l  d¢y a1, a2, ..., aM (M ≤ N), ta thüc hi»n thuªt to¡n chuyºn ph¦ntû lîn nh§t v· cuèi d¢y.V½ dö Input(Q): 3 2 9 7 6 → Output(Q): 2 3 7 6 9Þ t÷ðng thuªt to¡n gi£i Q l  þ t÷ðng �nêi båt�.Giai �o¤n 1: Þ t÷ðng thuªt to¡n gi£i b i to¡n Q �¢ rã r ng, sì �ç cho Q nh÷h¼nh b¶n tr¡i.Giai �o¤n 2: Ti¸n h nh cæng vi»c gi£i b i to¡n P (�· b i) nh÷ h¼nh b¶n ph£i.Ti¸n h nh thû nghi»m vi»c �l m màn d¦n� nh÷ tr¶n ð tr÷íng Chu V«n An v tr÷íng Phan �¼nh Phòng (H  nëi), chóng tæi nhªn �÷ñc k¸t qu£ r§t kh£ quan. 45

Nguy¹n Ch½ Trung v  Hç C©m H 

H¼nh 2. Sì �ç khèi gi£i b i to¡n s­p x¸p d¢y2.2.2. L m màn �èi vîi ti¸n tr¼nh gi£ng d¤yL m màn �èi vîi mët ti¸n tr¼nh gi£ng d¤y l  lüa chån mët sè ph÷ìng ph¡pd¤y håc th½ch hñp v  ho¤ch �ành mët chi¸n thuªt d¨n d­t ng÷íi håc d¦n d¦n chi¸ml¾nh �÷ñc to n bë nëi dung ki¸n thùc c¦n thi¸t, theo þ �ç cõa ng÷íi d¤y. Ð �¥y,chóng tæi �· cªp �¸n vi»c d¨n d­t ng÷íi håc theo cì ch¸ suy di¹n ti¸n trong [3]. Sau�¥y l  mët v½ dö.V½ dö 3: D¤y §9 �Tin håc v  x¢ hëi�, Tin håc lîp 10, Nxb Gi¡o döc, 2006.�¥y l  mët b i d¤y câ �nguy cì� g¥y ra sü nh m ch¡n �èi vîi HS. �º g¥y hùng thó,GV s³ y¶u c¦u HS �åc qua tøng möc trong SGK. Sau �â phi¸u c¥u häi tr­c nghi»m�÷ñc ph¡t cho tøng b n HS, méi b n v i phi¸u sao cho sè l÷ñng c¡c c¥u häi phõh¸t nëi dung ki¸n thùc c¦n truy·n �¤t. C¡c c¥u häi khæng �ái häi HS ph£i suy luªnnhi·u m  ch¿ y¶u c¦u x¡c nhªn l¤i thæng tin �÷a ra ��óng hay sai�, �câ hay khængcâ�. GV dòng c¡c ph¡t biºu v· nhúng mèi quan h» giúa tin håc v  x¢ hëi �º t¤on¶n nhúng c¥u häi tr­c nghi»m, trong �â câ mët sè ph¡t biºu vîi nëi dung khængthº suy d¨n ra �÷ñc tø nhúng ki¸n thùc �¢ câ. HS c¦n ch¿ ra c¡c ph÷ìng ¡n sai n y.Ngo i ra, cuèi méi möc ki¸n thùc, câ mët c¥u häi tü luªn, vîi möc �½ch HS ph£i lüachån nhúng þ ch½nh c¦n ghi nhî.Kàch b£n d¨n d­t ð v½ dö tr¶n thº hi»n þ t÷ðng suy di¹n ti¸n nh÷ sau. Câthº xem c¡c �ìn và ki¸n thùc (ð c¡c b i håc tr÷îc v  ð c£ b i �ang d¤y �÷ñc gåil  c¡c �sü ki»n� (fact or assertion), chóng �÷ñc xem l  �óng v  �÷ñc dòng cho suydi¹n. C¡c k¸t luªn ho°c c¡c kh¯ng �ành m  th¦y n¶u ra �÷ñc xem l  �cì sð luªt�(rule base). Ng÷íi håc, d÷îi sü �i·u khiºn cõa th¦y, s³ thüc hi»n cì ch¸ suy di¹nti¸n b¬ng c¡ch sû döng c¡c luªt trong cì sð luªt v  �èi s¡nh vîi c¡c sü ki»n �¢ bi¸t,�º rót ra �÷ñc c¡c k¸t luªn x¡c �ành. Sau qu¡ tr¼nh suy di¹n, ng÷íi håc s³ thu �÷ñcki¸n thùc l  mët tªp k¸t luªn �¦y �õ. Khæng nhúng th¸ tªp k¸t luªn �â câ thº �÷ñc46

Truy·n t£i ki¸n thùc tîi ng÷íi håc b¬ng ph÷ìng ph¡p L m màn d¦ns­p x¸p mët c¡ch h» thèng. Theo qu¡ tr¼nh thüc hi»n cì ch¸ suy di¹n ti¸n, ng÷íihåc s³ rót ra �÷ñc c¡c k¸t luªn câ d¤ng: if A then C ; if A and B then D. Trong �â,v¸ tr¡i cõa c¡c luªt if-then l  c¡c sü ki»n �¢ cho ho°c c¡c sü ki»n rót ra �÷ñc trongqu¡ tr¼nh suy di¹n. K¸t luªn thu �÷ñc mët c¡ch �¦y �õ nh§t v  �÷ñc h» thèng l¤icâ d¤ng: A, B, C, D.Khi GV ph¡t phi¸u c¥u häi tr­c nghi»m cho HS, nëi dung phi¸u häi thº hi»nþ �ç suy di¹n ti¸n. Mët ph÷ìng ¡n �óng s³ t÷ìng ùng vîi mët luªt if-then m  ph¦ngi£ thi¸t v  k¸t luªn l  nhúng ki¸n thùc (�óng) �¢ câ. Mët ph÷ìng ¡n sai s³ t÷ìngùng vîi mët luªt if-then m  câ ½t nh§t mët trong hai ph¦n gi£ thi¸t v  k¸t luªnkhæng rót ra �÷ñc tø nhúng ki¸n thùc �¢ câ.�º gióp HS d¹ d ng hìn trong ti¸p thu mët sè ki¸n thùc khâ, GV c¦n canthi»p s¥u hìn v o qu¡ tr¼nh suy di¹n ti¸n. C¡c luªt if-then �÷ñc thi¸t k¸ thªt mànv  kh¡c �i mët chót �º gâp ph¦n thº hi»n nëi dung ki¸n thùc v  �÷ñc truy·n t£i tîing÷íi håc. C¡c ki¸n thùc khâ s³ �÷ñc GV �tü luªn� (tü �°t v§n �·, tü tr£ líi), cánc¡c ki¸n thùc d¹ hìn (c¡c v§n �· con) s³ �÷ñc GV d¨n d­t b¬ng c¡ch �°t c¡c c¥uhäi câ d¤ngif A then B ? (c¦n x¡c nhªn kh¯ng �ành n y �óng hay sai);if ? then B (c¦n t¼m nguy¶n nh¥n);if A then ? (c¦n t¼m k¸t qu£);if A and B then ? (rót ra �÷ñc k¸t luªn g¼?, ti¸n �¸n so s¡nh g¼, nhªn x²t g¼?).Câ thº l§y nhúng v½ dö thi¸t k¸ cho ti¸t b i tªp theo þ t÷ðng �â. Nâi chung,dò l  thuy¸t tr¼nh, � m tho¤i, t¤o t¼nh huèng hay dòng phi¸u häi,. . . GV �·u câ thºthi¸t k¸ vîi möc �½ch d¨n d­t theo suy di¹n ti¸n. Qu¡ tr¼nh d¨n d­t cõa GV �÷ñcthº hi»n b¬ng mët d¢y c¡c luªt if-then v  chia th nh tøng lîp (question-layers), méilîp t÷ìng ùng vîi tøng b÷îc l m màn d¦n �º gi£i quy¸t b i to¡n s÷ ph¤m �ang �÷ñcxem x²t trong b i b¡o n y.3. K¸t luªnPh÷ìng ph¡p l m màn hay qui v§n �· v· c¡c v§n �· con l  mët ph÷ìng ph¡phi»u qu£ �º gi£i quy¸t v§n �·, �÷ñc ¡p döng trong c£ l½ thuy¸t v  thüc ti¹n, d÷îinhi·u gâc �ë, l¾nh vüc kh¡c nhau.B i b¡o n y �· xu§t mët c¡ch nh¼n khi t¼m �÷íng gi£i quy¸t b i to¡n s÷ ph¤m.Input cõa b i to¡n l  mët nëi dung ki¸n thùc c¦n ph£i d¤y, cán output c¦n t¼m l ph÷ìng ph¡p truy·n t£i ki¸n thùc nh¬m l m ng÷íi håc ti¸p nhªn ki¸n thùc �÷ñcd¹ d ng, nh§t l  nhúng ki¸n thùc khâ �èi vîi ng÷íi håc. Câ thº dòng chi¸n l÷ñcl m màn d¦n �º gi£i b i to¡n s÷ ph¤m �â. Câ thº l m màn tr¶n hai �èi t÷ñng: nëidung ki¸n thùc c¦n truy·n t£i v  ti¸n tr¼nh l¶n lîp cõa ng÷íi d¤y. Khi nëi dung ki¸nthùc c¦n l m màn, c¡c b i to¡n con thu �÷ñc tø b i to¡n ban �¦u ch½nh l  c¡c kh½a47

Nguy¹n Ch½ Trung v  Hç C©m H c¤nh, nëi dung ki¸n thùc nhä hìn ho°c t÷ìng tü nh÷ng d¹ hiºu (ho°c �¢ n­m b­t�÷ñc). Khi ti¸n tr¼nh l¶n lîp c¦n l m màn, c¡c ph÷ìng ph¡p d¤y håc hi»n �¤i �÷ñclüa chån v  �÷ñc phèi hñp mët c¡ch phò hñp, ch¯ng h¤n chi¸n thuªt d¨n d­t theosuy di¹n ti¸n. Vîi mët sè nghi¶n cùu ban �¦u, chóng tæi �· xu§t mët c¡ch nh¼n mîinh¬m n¥ng cao hi»u qu£ gi£ng d¤y. M°c dò cán nhi·u v§n �· li¶n quan c¦n ti¸p töcnghi¶n cùu, hi vång nhúng �· xu§t v  k¸t qu£ tr¼nh b y ð �¥y chia s´ v  �âng gâpth¶m v o c¡c k¸t qu£ nghi¶n cùu ph÷ìng ph¡p d¤y håc nâi chung v  ph÷ìng ph¡pd¤y Tin håc nâi ri¶ng. T�I LI�U THAM KH�O[1] Aho A.V., Hopcroft J.E., Ullman J.D, 1987.Data Structure and Algorithms.Addison-Wesley.[2] L¶ Kh­c Th nh, 2008. Ph÷ìng ph¡p d¤y håc chuy¶n ng nh mæn tin håc.Nxb �¤i håc S÷ Ph¤m H  Nëi.[3] �inh M¤nh T÷íng, 2002. Tr½ tu» nh¥n t¤o. Nxb Khoa håc v  k¾ thuªt.[4] Hç Sÿ � m (chõ bi¶n), Hç C©m H , Tr¦n �é Hòng, Nguy¹n Xu¥n My,Nguy¹n �ùc Ngh¾a, Nguy¹n Thanh Tòng, Ngæ �nh Tuy¸t, 2006. Tin håc lîp 10,Tin håc lîp 10 - S¡ch gi¡o vi¶n. Nxb Gi¡o döc, H  Nëi.[5] Rudolf Batliner, John Collum, Sê tay ph÷ìng ph¡p luªn d¤y håc cõa ch÷ìngtr¼nh hé trñ LNXH. Vi»n nghi¶n cùu gi¡o döc tr÷íng �¤i håc S÷ Ph¤m TP.HCM.Available at website: http://ceea.ier.edu.vn[6] Nguy¹n Vô Quèc H÷ng, 2009. Thi¸t k¸ v  x¥y düng b i gi£ng �i»n tû theoph÷ìng ph¡p ch÷ìng tr¼nh hâa. �¤i håc S÷ Ph¤m, T¤p ch½ Khoa håc, ISSN 0806-3719, Volume 54, No. 8, 2009. ABSTRACTTeaching by refinement methodThe paper proposes a "refinement" approach in the IT teaching method inhigh schools, which allows teachers to improve their teaching effectiveness. The"refinement" approach is applied to two objects including the knowledge whichstudents should gain and the teaching process led by teachers. We have applied thisapproach when selecting and combining teaching methods in grade 10 and 11 ITcurriculum, and have attained some significant results.48