Web viewIk merk dat je door brainstormen getriggerd word om ideeën op te noemen, ... The Sydney...

Handboek Workshop‘’Lachende ouderen’’

Lachen als hulpmiddel voor het geestelijke welzijn bij dementerende ouderen

(Michael & Smith, 2014)

Datum: 06-10-2015

Angela van den Berg – 2048755Myrte Cornelissen – 2061055Nina de Rooij – 2102062Frank Roorda – 2063285

Informatiepagina

Onderwijsinstelling: Avans HogeschoolHogeschoollaan 14818 CR BredaPostbus 90. 166. 4800 RA BredaReceptie: 088 – 525 75 00

Begeleiding: I. [email protected]

Studenten: Naam: Angela van den BergOpleiding: Verpleegkunde, 4e jaar.Mobiel: +31 6 11 92 48 25Mail: [email protected] nummer: 2048755

Naam: Myrte CornelissenOpleiding: Verpleegkunde, 4e jaar.Mobiel: +31 6 28871768Mail: [email protected] Student nummer: 2061055

Naam: Nina de RooijOpleiding: Sport en welzijn, 3e jaar. Mobiel: +31 6 81 94 61 47Mail: [email protected] nummer: 21020062

Naam: Frank RoordaOpleiding: Gezondheidszorgtechnologie, 4e jaar.Mobiel: +31 6 25 44 76 00Mail: [email protected] nummer: 2063285

Onderwijseenheid: Minor Active Ageing, periode 1.

Gelegenheid: 1

Datum: 16-10-2015

Aantal woorden: 8790(inleiding t/m proces beschrijving)

2Handboek workshop “Lachende ouderen”

Inhoudsopgave

Informatiepagina...................................................................................................................... 2

1. Inleiding............................................................................................................................ 1

2. Plan van aanpak................................................................................................................2

2.1. Groepsleden, opleiding en taakverdeling...................................................................2

2.2. Persoonlijke leerdoelen..............................................................................................2

2.3. Twee mogelijke onderwerpen....................................................................................3

2.4. Oriënterende koppeling onderwerp met de minor Active Ageing..............................3

2.5. Doel workshop en kernvraag uiteindelijk onderwerp................................................4

2.6. Literatuur....................................................................................................................4

2.7. Mogelijke contactpersonen........................................................................................4

3. Thema workshop.............................................................................................................. 5

3.1. Thema workshop............................................................................................................5

3.2. Aanleiding van het thema..............................................................................................5

3.3 Thema in relatie met de minor Active Ageing.................................................................6

4. Inhoud...............................................................................................................................8

4.1. Uitleg thema...............................................................................................................8

4.1.1. Aanleiding & belang............................................................................................8

4.1.2. De 6 onderzoeksvragen.......................................................................................8

4.1.3. Afbakening..........................................................................................................9

4.2. Onderbouwing thema................................................................................................9

4.2.1. Definitie van lachen en humor............................................................................9

4.2.2. Praktische toepassing van lachen........................................................................9

4.2.3. Hoe kan men het effect van lachen op de geestelijke gezondheid meten?......11

4.2.4. Positieve effecten van lachen voor hulpverleners en andere betrokkenen......12

4.2.5. Negatieve effecten van het lachen....................................................................15

4.2.6. Niet-Experimentele (verstorende) variabelen bij het lachen............................15

5. Werkvorm workshop......................................................................................................16

5.1. Beschrijving werkvorm.............................................................................................16

5.1.1. Onderdeel 1: Quiz, neusje op neusje af.............................................................16

5.1.2. Onderdeel 2: Inleidende informatie onderwerp workshop...............................17

5.1.2.1. Afbakening thema.........................................................................................17

5.1.2.2. Doelstelling workshop...................................................................................17


5.1.2.3. De relatie met de minor Active Ageing..........................................................17

5.1.3. Onderdeel 3: Casus...........................................................................................19

5.1.4. Onderdeel 4: CareClowns..................................................................................20

5.1.5. Onderdeel 5: Afsluiting......................................................................................21

5.2. toelichting, onderbouwing werkvorm......................................................................21

6. Procesbeschrijving..........................................................................................................22

6.1. Notulen.....................................................................................................................22

6.2. Planning....................................................................................................................22

6.3. Persoonlijke leerdoelen............................................................................................22

6.3.1. Leerdoelen van Angela van den Berg................................................................23

6.3.2. Leerdoelen van Myrte Cornelissen....................................................................23

6.3.3. Leerdoelen van Nina de Rooij............................................................................23

6.3.4. Leerdoelen van Frank Roorda...........................................................................24

6.4. Eindevaluatie............................................................................................................24

6.4.1. Eindevaluatie Angela van den Berg...................................................................24

6.4.2. Eindevaluatie Myrte Cornelissen.......................................................................25

6.4.3.Eindevaluatie van Nina de Rooij.............................................................................26

6.4.4. Eindevaluatie Frank Roorda..................................................................................27

6.5. Taakverdeling...........................................................................................................27

Bronvermelding...................................................................................................................... 28

Bijlagen................................................................................................................................... 30

Bijlage 1 Notulen.................................................................................................................30

Bijlage 2 Onderzoeksmethode............................................................................................47

Bijlage 3 Quiz neusje op, neusje af......................................................................................49

Bijlage 4: Casus....................................................................................................................51


1. Inleiding

Naar aanleiding van de minor Active Ageing is de opdracht een workshop uit te voeren, en een bijbehorend handboek te ontwikkelen. Deze workshop sluit aan bij de innovatie-opdrachten, binnen deze minor. In dit document wordt het handboek uitgewerkt, dat als leidraad dient bij het uitvoeren van de workshop De innovatieopdracht heeft plaatsgevonden in een tijdsbestek van tien weken.Dit handboek richt zich op het hoofdthema lachen bij dementerende ouderen, met als sub thema’s effectiviteit en toepasbaarheid. De doelgroep omvat dementerende ouderen, 50 jaar en ouder, woonachtig in een intramurale setting. Bovendien wordt alleen gekeken naar het geestelijke aspect van lachen bij dementerende ouderen. De vraagstelling van deze literatuurstudie luidt dan ook als volgt: “Wat is de effectiviteit en toepasbaarheid van lachen, als hulpmiddel op het geestelijk welzijn bij demente ouderen”? De deelvragen zijn:

Wat is bekend over de effectiviteit van lachen bij dementerende ouderen? Hoe kan lachen worden ingezet bij dementerende ouderen?

De doelstelling van dit handboek is: “Op een overzichtelijke wijze een rode draad vormen voor de workshop gericht op lachen bij dementerende ouderen, zodat het dient als een ondersteunend hulpmiddel”.Dit handboek is tot stand gekomen door te zoeken naar wetenschappelijk onderzoek, en begeleiding van de docent. Ook is er gebruik gemaakt van de verschillende medische databanken die via school beschikbaar zijn. Tevens kan niet vergeten worden dat er een bezoek heeft plaatsgevonden aan de CareClowns.Dit handboek is in vijf delen opgebouwd:

Plan van aanpak Thema workshop Inhoud (literatuur): uitleg thema en onderbouwing thema Werkvorm workshop: beschrijving werkvorm en toelichting, onderbouwing

werkvorm Procesbeschrijving: notulen, samenwerking, planning, persoonlijke leerdoelen,

inclusief eindevaluatie, en taakverdeling

1

2. Plan van aanpak

Het plan van aanpak is ontwikkeld in lesweek 2 van de ontwikkeling van de workshop. Hieronder wordt het plan van aanpak uitgewerkt d.m.v. de volgende paragrafen:

- Groepsleden en opleiding en taakverdeling- Persoonlijke leerdoelen- Twee mogelijke onderwerpen- Oriënterende koppeling onderwerp met de minor Active Ageing- Doel workshop en kernvraag uiteindelijk onderwerp- Literatuur- Mogelijke contactpersonen

2.1. Groepsleden, opleiding en taakverdeling.

De workshop groep bestaat uit de volgende groepsleden, met bijbehorend opleiding en taak: - Angela van den Berg: opleiding verpleegkunde, en ideeëngenerator- Myrte Cornelissen: opleiding verpleegkunde, en eindredacteur- Nina de Rooij: opleiding sport en wellness, en voorzitter- Frank Roorda: opleiding gezondheidszorgthechnologie, en notulist

2.2. Persoonlijke leerdoelen.

Voor de workshop heeft ieder projectmedewerkertwee persoonlijke leerdoelen geformuleerd. Hieronder wordt per projectmedewerker, de aansluitend persoonlijke leerdoelen geciteerd.Angela van den Berg:

- “Tijdens de tien weken van de workshop ben ik mezelf bewust van mijn perfectionisme, maak ik dit bespreekbaar met mede studenten en uiteindelijk ben ik sneller tevreden met het resultaat en voortgang”.

- “Tijdens de uitvoering van de workshop presenteer ik met zelfvertrouwen de relevante overdraagbare informatie over ‘’lachen bij ouderen’’ aan de medestudenten (en andere aanwezigen)”.

Myrte Cornelissen:- “Tijdens de tien weken van de workshop breng ik tijdens overleg in

groepsverband met meer zekerheid mijn eigen ideeën in”. - “Tijdens de tien weken van de workshop breng ik meer structuur aan in mijn

presentatie vaardigheden, waardoor ik de inhoud van de workshop op een duidelijke en professionele manier over kan brengen naar de medestudenten”.


Nina de Rooij: - “Tijdens de 10 weken van de workshop zorg ik ervoor dat ik als voorzitter, taken uit

handen geef waarbij ik pas na een opdracht feedback geef en niet tijdig al de touwtjes in handen neem”.

- “Tijdens de 10 weken van de workshop zal ik als er problemen zijn in de groep zoals bijvoorbeeld meningsverschillen het meteen bespreekbaar maken in de groep”.

Frank Rooda:- “Tijdens de tien weken van de workshop neem ik minder de voorzittersrol op mij”.

Met als onderbouwing: Dit wil ik concreet uitvoeren door de agenda niet zelf op te stellen, slechts door te lezen. Verder door minder mijn visie te presenteren aan de groep, eerder de visie van anderen kritisch beoordelen tijdens vergaderingen en bijeenkomsten.

- “Tijdens de tien weken van de workshop ga ik meer overzicht houden en de voorzitter adviseren hierbij”. Met als onderbouwing: Dit wil ik doen door slechts op taken te wijzen die moeten gebeuren, en niet alvast een aanvang te maken. Ik ga dus wachten op de werkverdeling in plaats zelf een voorstel te geven.

2.3. Twee mogelijke onderwerpen

De twee mogelijke onderwerpen van de workshop zijn:- Nummer 1: ‘’Lachen bij ouderen’’ - Nummer 2: ‘’Slecht zien bij ouderen’’

Het definitieve onderwerp van de workshop is nummer 1, dus lachen bij ouderen.

2.4. Oriënterende koppeling onderwerp met de minor Active Ageing

De beschrijving van de koppeling van het definitieve onderwerp met de minor Active Ageing vanuit eerder opgedane kennis en vaardigheden van eigen opleidingsachtergrond zijn:

1. Vanuit een gezondheidszorg technologisch standpunt gezien kan door bepaalde technische hulpmiddelen te gebruikten, mensen makkelijker gaan lachen.

2. Vanuit de opleiding verpleegkunde wordt lachen vooral belicht op de sociale accepten, en lachen toe te passen in de directe zorgverlening.

3. De sport achtergrond ziet lachen vooral bij de toepasbaarheid, en gebruikt sporten en/of bewegen als middel om ouderen aan het lachen te krijgen

4. Tijdens vorige stageperiodes kwam naar voren dat mensen veel beter te verplegen zijn wanneer ze op een optimistische wijze benaderd worden. Hierbij kan lachen dienen als ‘hulpmiddel’. Ook kom je als zorgverlener eenvoudiger in contact met ouderen als er een lachende houding wordt aangenomen.


2.5. Doel workshop en kernvraag uiteindelijk onderwerp

Het doel van de workshop is: “Op een leuke en interactieve manier informatie en inzicht geven over de effectiviteit en toepasbaarheid betreft het onderwerp, lachen bij ouderen”.

De vraagstelling van de workshop is: “Wat is de effectiviteit en toepasbaarheid van lachen, als hulpmiddel bij demente ouderen”?

2.6. Literatuur

Het aansluitende recente 1 mediabericht m.b.t. onderwerp is te openen via onderstaande link: http://www.nu.nl/gezondheid/3762386/lachen-heeft-positieve-invloed-geheugen-ouderen-.html

Het artikel heeft betrekking tot gaat de gezonde invloed van lachen op senioren, 70 jaar of ouder. Andere literatuur die aansluit bij de workshop moet uit minimaal 10 bronnen bestaand, waarvan vijf onderzoeksrapporten en/of beleidsnoties en/of wetenschappelijk artikelen uit relevante vaktijdschriften en één contactpersoon uit de praktijk. De gebruikte literatuur met bijbehorende methode komt terug in de kern en bijlagen van het handboek…

2.7. Mogelijke contactpersonen

Een contactpersoon betreft een professional of eindgebruikers uit de praktijk. Als mogelijk contactpersoon is er contact gezocht met de CareClowns, die aansluit bij het onderwerp van de workshop. Hier is nog geen resultaat uit gekomen.


http://www.nu.nl/gezondheid/3762386/lachen-heeft-positieve-invloed-geheugen-ouderen-.html


3. Thema workshop

In dit deel van het handboek wordt de keuze van het onderwerp toegelicht, en de relatie tussen het thema en de minor Active Ageing. Hierbij zijn de aanleiding en een actueel mediabericht bijgevoegd. De paragraven van dit hoofdstuk zijn: thema workshop, aanleiding van het thema, en thema in de relatie met de minor Active Ageing.

3.1. Thema workshop

Het hoofdthema van de workshop is lachen bij dementerende ouderen. De hoofdvraagstelling van de workshop is:

‘Hoe kan lachen als hulpmiddel ingezet worden om het geestelijk welzijn te bevorderen bij demente ouderen’?

Het thema is afgebakend door lachen alleen te bekijken vanuit het geestelijke welzijn, op grond daarvan wordt het lichamelijke aspect uitgesloten. Hierbij wordt lachen gezien als hulpmiddel, en gefocust op het geestelijke welzijn bij de dementerende ouderen. De doelgroep omvat ouderen die 65 jaar zijn of ouder, en zowel mannelijke als vrouwelijke ouderen, woonachtig in een intramuraal setting.

3.2. Aanleiding van het thema

De aanleiding van het thema komt voort uit de onderstaande steekwoorden:- Originaliteit- Actueel- Persoonlijke interesse en toepassing- Relatie met de minor Active Ageing

De originaliteit slaat op bijzonderheid en eigenaardigheid, want het thema is minimaal onder de aandacht in de praktijk. Gedurende de opleidingen van de uitvoerders van de workshop komt het thema lachen al helemaal niet ter sprake. Originaliteit zorgt ervoor dat deze uitgevoerde workshop daarenboven uniek is.

De actualiteit wordt ondersteund door een mediabericht van de bron nu.nl, gepubliceerd op 28 april 2015. De inhoud van het bericht is gebaseerd op de bevindingen van wetenschappelijk onderzoek, uitgevoerd door Amerikaanse wetenschappers. Dit bericht beschrijft dat lachen bij dementerende ouderen een positieve invloed heeft op het geheugen.

Een ander steekwoord, wat niet overgeslagen kan worden is persoonlijke interesse en


toepassing. Als professioneel in opleiding kan kennis opgedaan worden over lachen bij ouderen. Deze kennis zal gericht zijn op de effectiviteit en toepasbaarheid. Het is vervolgens mogelijk om de kennis uit te voeren in de praktijk. Daarnaast is de kennis over te dragen naar andere zorgverleners, familie en naasten van de desbetreffende ouderen. De kennis over de werking, effecten en de mogelijkheden van lachen in de zorg, en daarop volgende bewustwording, kan doelgericht worden ingezet op een vanzelfsprekende manier bij ouderen. Ons eigen gevoel voor humor willen we overdragen naar de omgeving, want om te kunnen lachen is gevoel voor humor nodig. Deze humor kan geleerd worden door grappige situaties in te gaan zien. In het artikel komt naar voren dat zorgverleners ook baat hebben bij humor. Dit resulteert in relativering, ontwapening, ontspanning, verbinding, bevrijdend, ontstressing, doordringing, en verlichting. Als laatste is het een hulpmiddel om een burn-out te voorkomen (Bogers, Humor Als Verpleegkundige Interventie, 2011).

3.3 Thema in relatie met de minor Active Ageing

Natuurlijk kan niet vergeten worden dat het thema van de workshop dient aan te sluiten met de minor Active Ageing. Het thema sluit op de volgende vlakken aan met de minor Active Ageing:De doelgroep waar het thema zich op richt is 65 jaar en ouder.De focus van het thema ligt op het gezonde deel, en niet op het ongezonde deel, want lachen is gezond. Het vermindert stress en verhoogd het geluksgevoel.Het thema kan multidisciplinair onder de aandacht worden gebracht, en toegepast worden. Evenzeer als de opbouw van deze minor, want de workshop wordt uitgevoerd door studenten die de opleidingen een gezondheidstechnologie, verpleegkunde, en sport studeren. Al de disciplines kijken via een andere invalshoek naar het thema, namelijk de gezondheidstechnoloog vanuit technisch hulpmiddelen aspect, verpleegkundige staat vooral stil bij de sociale aspecten van lachen plus lachen toepassen tijdens de directe zorgverlening, en de persoon met een sport achtergrond ziet lachen vooral bij de toepasbaarheid van sporten, zij gebruikt lachen om ouderen aan het sporten en/of bewegen te krijgen.Tijdens vorige stageperiodes van de opleiding verpleegkunde kwam naar voren dat mensen veel beter te verplegen zijn wanneer ze op een optimistische wijze benaderd worden. Hierbij kan lachen dienen als ‘hulpmiddel’. Ook kom je als zorgverlener eenvoudiger in contact met ouderen als er een lachende houding wordt aangenomen. Deze optimistische wijze sluit ook aan bij de doelgroep ouderen met het ziektebeeld dementie.Eenzaamheid onder de ouderen is een veelvoorkomend probleem. Over het algemeen wordt de hypothese geformuleerd dat ouderen met een lachende, positief uitstraling eerder contact, en ziet deze persoon minder problemen in het leven. Hierdoor kan lachen onder meer werken als oplossing. Het laatste punt dat voortvloeit uit de relatie tussen het thema en de minor Active Ageing is vanuit een gezondheidszorg technologisch standpunt gezien. Door bepaalde technische


hulpmiddelen te gebruikten, mensen makkelijker gaan lachen. Ouderen omstreeks de 70 jaar maken minder cortisol, het stresshormoon, aan als zij kijken naar een komisch fragment. Na het bekijken van het fragment krijgen deze ouderen een hoger resultaat bij de geheugentest, ten opzichte van de ouderen die geen fragmenten hebben gezien (Rijnvis, 2014). De verklaring van het bovenstaande gegeven is dat lachende ouderen minder cortisol aanmaken, waardoor de oudere minder stress ervaart. De vermindering aan stress komt het functioneren van het geheugen ten goede. Lachen, tevens bekend als humor, sluit niet alleen aan op bovenstaande verklaring, maar leidt ook tot: verlaging van de bloeddruk, verbetert de stemming, ontspanning, pijnstilling, gunstiger afweersysteem, toename van zuurstofgehalte in het bloed, en werkt angst verlagend. Een voorbeeld berust op het ziektebeeld dementie, waarbij lachen (humor) een verzachtende rol kan innemen. Uiteraard wordt niet ‘om’ een ouderen gelachen, maar wordt gelachen ‘met’ een ouderen, wat afwijzende, pessimistische situaties voorkomt (Bogers, Lachen als medicijn, 2003) Dit deel, thema workshop, beëindigd met de uitspraken:Lachen is überhaupt gratis en een goed (vervangend) medicijn Meer aandacht voor lachen kan veel betekenen in de zorg


4. Inhoud

In dit deel van het handboek wordt het onderwerp uitgelegd aan de hand van zes onderzoeksvragen. Deze vragen zijn beantwoord met literatuur. Deze literatuur is te vinden in het overzicht: bronvermelding. De onderzoeksmethode van de literatuurstudie is opgenomen in bijlage 2. Dit deel is opgebouwd uit de paragrafen uitleg thema en onderbouwing thema, die tevens zijn onderverdeeld in sub paragrafen.

4.1. Uitleg thema

4.1.1. Aanleiding & belang

De keuze voor dit thema (lachen als hulpmiddel om te contact te leggen met dementerende ouderen) komt vanuit de persoonlijke voorkeur van de groep. Iedere opleiding heeft nog iets te leren bij dit onderwerp. Zo heeft de opleiding verpleegkunde nut bij het persoonlijk aanspreken van mensen, en wat voor houding de CareClowns bijvoorbeeld aanraden. De student van de opleiding ‘sport & welness’ zal steeds meer met ouderen te maken gaan krijgen, en kan dus dezelfde tips gebruiken om ouderen aan het sporten te krijgen. En gezondheidszorg technologie draait ook in hoge mate om ouderen en hoe men het leefgebied daar draaglijker en in het algemeen beter kan maken.

Er speelt ook een belang voor de minor ‘Active Ageing’, omdat dementie in hoge mate een rol gaat spelen in de toekomst van ouderdom. Ook is actief bewegen en motiveren van ouderen om te gaan bewegen een manier om dementie te voorkomen en verminderen.

4.1.2. De 6 onderzoeksvragen

Om het onderwerp uit te diepen zijn een aantal vragen opgesteld die beantwoord worden met behulp van de literatuur. Deze vragen zijn als volgt:

1. Wat is de definitie van lachen en humor?2. Welke praktische toepassing heeft lachen als hulpmiddel? 3. Hoe kan men het effect van lachen op de gezondheid meten?4. Wat zijn mogelijke positieve effecten van lachen voor hulpverleners en andere

betrokkenen?5. Wat zijn mogelijke negatieve effecten van lachen?6. Wat zijn mogelijke experimentele variabelen bij het lachen?


4.1.3. Afbakening

De afbakening van dit thema gebeurt aan de hand van de doelgroep en het beoogde effect. De doelgroep bestaat uit 50 plussers, zowel man als vrouw, met dementie (onafhankelijk welke fase) die intramurale zorg ontvangen. Het gaat hier om ouderen die niet langer zelfstandig kunnen leven, en welke de benodigde (fysieke) zorg ontvangen. Ook zijn deze ouderen naar verwachting vaak eenzaam.

Het effect wat verwacht wordt bij dit thema is dat lachen gezond is voor dementerende ouderen, en dat het gebruikt kan worden als emotionele ondersteuning en als manier om ouderen te motiveren. Het fysieke effect wordt minder intensief behandeld omdat dit met de beschikbare middelen minder goed te meten is.

4.2. Onderbouwing thema

4.2.1. Definitie van lachen en humor

Lachen wordt gedefinieerd als een uiting van vrolijkheid en blijdschap (van Dale J. , 2014). Humor wordt gedefinieerd als dat wat grappig is en oog en gevoel hebben voor wat grappig is (van Dale J. , 2014). Het onderscheid tussen lachen en humor is onderzocht door (Chang, Tsai, & Hsieh, 2013). Zij kwamen tot de conclusie dat humor kan worden gebruikt als een stimulus (bijvoorbeeld een komedie film), een mentaal proces (bijvoorbeeld amuseren) of een respons (bv lachen, opwinding). Lachen wordt echter gedefinieerd als een psychofysiologische reactie op humor. Wat karakteristieke fysiologische reacties en positieve psychologische veranderingen oplevert. Echter is het mechanisme tussen humor en lachen nog steeds in de kinderschoenen. Verdere studies/onderzoeken zijn nodig om onderscheid te maken tussen lachen en humor (Chang, Tsai, & Hsieh, 2013).

4.2.2. Praktische toepassing van lachen

De onderzoeksgroep van de University of Kent at Canterbury kwam na het pilotonderzoek wat afgenomen is bij 15 bewoners in één willekeurig verzorgingshuis dat ook mee doet aan het hoofdonderzoek tot de conclusie dat de sing-a-long interventie het meest humoristisch was en gebruikt kon worden voor het hoofdonderzoek. De pilot bestond uit drie verschillende interventies: gedurende 20 minuten een humoristische video bekijken. Gedurende 20 minuten luisteren naar een humoristische audio bestand en gedurende 20 minuten mee doen met een oude sing-a-long. uit de feedback van de respondenten bleek dat de sing-a-long interventie het meest humoristisch was. (Houston, Mckee, Carroll, & Marsh, 2010)


In het hoofdonderzoek blijkt de sing-a-long interventie, gedurende 1 uur per week, een gunstige invloed op het psychologisch welzijn van ouderen te hebben. Deze interventie werd afgenomen bij 61 bewoners in 7 verschillende verzorgingshuizen. De interventie was voor de personen nieuw. Het is niet duidelijk wat de gevolgen zijn als de interventie uitgevoerd wordt voor een langere periode. De interventie werd nu namelijk maar 4 weken lang uitgevoerd (Houston, Mckee, Carroll, & Marsh, 2010).

Er wordt in meerdere artikelen gebruikt gemaakt van lachtherapie. Deze lachtherapie houdt in: Een keer per week 120 minuten lang groepstherapie bestaande uit lachtherapie en bewegingstherapie voor een periode van 10 opeenvolgende weken. De groep bestaat hierbij uit 109 mensen verdeelt over twee groepen (test en controlegroep). Gemeten werd met een aantal hulpmiddelen: de GDS (Geriatric Depression Scale), de Mini-Mental State Examination, de Short-Form Health Survey voor lichamelijke problemen, en de Insomnia Severity Index voor slaapproblematiek. Er werd aan het begin gemeten voorafgaand de interventies, en een keer nadat het hele traject was doorlopen. De conclusie was dat lachtherapie een bruikbaar, goedkoop en makkelijk toegankelijke manier is om ouderen te helpen bij depressie, slapeloosheid en de kwaliteit van slapen. (Ko & Youn, 2010)

Een onderzoeksgroep van de University of New South Wales kwam tot de conclusie na het zogenaamde SMILE-onderzoek wat afgenomen is bij 400 bewoners van 36 rusthuizen in de Australische stad Sydney dat lachen en humor bejaarden kan helpen in de strijd tegen dementie. Volgens wetenschappers is het zelfs een belangrijk alternatief voor anti-psychotische medicijnen. Zij stuurden humortherapeut Jean-Paul Bell, die normaal werkt als clown voor zieke kinderen, naar de rusthuizen. Met een combinatie van spelletjes, grappen en liedjes, probeerde hij de ouderen te doen lachen. Daarnaast werd ook één verpleger opgeleid als 'lachbaas', om ervoor te zorgen dat humor ook in de dagelijkse verzorging gebruikt werd. De wetenschappers stelden vast dat de demente patiënten profiteerden van de lachtherapie. Ze waren niet alleen meer tevreden dan bij een standaardbehandeling, maar ook zo'n 20 procent minder geagiteerd in vergelijking tot een standaardbehandeling. Ze waren minder opgewonden, agressief, onrustig, enzovoort. "20 procent lijkt niet veel, maar dat is eigenlijk hetzelfde resultaat als bij een behandeling met anti-psychotische medicatie", zegt onderzoeksleider Lee-Fay Low. Bij het onderzoek kwam nog een voordeel aan het licht. Ook het verplegend personeel voelde zich gestimuleerd en vond dat ze het werk beter aan kon dan voor de lachtherapie (Low, et al., 2013).

Humor zorgt er ook voor dat cliënten meer meewerken: ‘Dat begint al wanneer je een cliënt met een glimlach tegemoet treedt. Dit zegt Marcellino Bogers, auteur van het boek ‘Humor als verpleegkundige interventie’. Volgens Bogers lijkt er in de dementiezorg nog een taboe op humor in de zorg te liggen. ‘Verzorgenden en verpleegkundigen twijfelen: omdat lachen met een dementerende voelt alsof je iemand belachelijk maakt om zijn zwakte. Veel zorgmedewerkers vinden het niet professioneel, terwijl het júist van professionaliteit getuigt als je kunt lachen met je cliënt.’ (Bogers, Humor Als Verpleegkundige Interventie, 2011)


Lachen blijkt een goed medicijn voor ouderen met dementie, zelfs zonder enige bijwerkingen. Dat blijkt uit een studie naar de effecten van de Australische humortherapeut Jean-Paul Bell op dementiepatiënten. (Low, et al., 2013)CareClowns brengen een bezoek aan zorginstellingen om de eenzaamheid en het isolement van mensen met dementie te verzachten. Dit wordt gedaan met behulp van een programma vol spel en muziek dat ruimte biedt voor onderling contact en interactie. (Branje, van Apeldoorn, & Jong, 2013)

4.2.3. Hoe kan men het effect van lachen op de geestelijke gezondheid meten?

Er zijn in een Koreaans onderzoek een aantal meetmethoden gebruikt om een aantal positieve effecten van lachen te meten:

- Geriatric Depression Scale (GDS), om depressie te kunnen meten. Ouderen die lachen zouden minder depressief worden.

- Mini-Mental State Examination (MMSE), om de mentale toestand te meten. Als er een psychische aandoening meespeelt, kan dit een experimentele variabele betekenen.

- Short-Form Health Survey-36 (SF-36), om de fysieke toestand te meten. Dit is van belang om nogmaals mogelijke experimentele variabelen te herkennen. Zo kan beperkte mobiliteit een oorzaak zijn van depressie.

- Insomnia Severity Index (ISI), om slapeloosheid te meten. Dit is een kenmerk wat veel voorkomt bij depressie, net als teveel slapen.

- Pittsburgh Sleep Quality Index (PSQI), nog een hulpmiddel om slaapkwaliteit te bepalen.

- Deze hulpmiddelen zijn gebruikt in een Koreaans onderzoek waarbij 109 ouderen (60 plus) zijn onderzocht, verdeeld in een controlegroep en een testgroep. Dit onderzoek was opgezet om te kijken of een lach interventie positief effect had op ouderen, en hoeveel effect. De effecten gingen dan vooral om depressie bij ouderen. (Ko & Youn, 2010) Dit maakt de hulpmiddelen niet minder valide. De GDS is ook in een Japans onderzoek gebruikt (Hirosaki, et al., 2013).\De effectiviteit van de sing-a-long interventie in het onderzoek van (Houston, Mckee, Carroll, & Marsh, 2010) werd gemeten met de onderstaande meetinstrumenten

- (HADS) The hospital Anxiety and Depression Scale. een meetinstrument voor de stemming, met sub-schalen van angst en depressie.

- (GHQ) The General Health Questionnaire: Een meetinstrument voor het psychische en sociaal functioneren, met sub-schalen van somatische, angst, slapeloosheid en sociale symptomen (Houston, Mckee, Carroll, & Marsh, 2010).


Verder is het schijnbaar mogelijk om de effecten van lachen op het spierstelsel te meten met een EMG. Met de EMG wordt het effect van de H-reflex gemeten, een reflex die onderdrukt wordt door lachen. Deze reflex was voor de onderzoekers een indicator van spierspanning (Payne Bennet & Lengacher, Humor and Laughter May Influence Health: III. Laughter and Health Outcomes, 2007).

Over stress en spierspanning in verband met lachen wordt in het onderzoek van (Payne Bennet & Lengacher, Humor and Laughter May Influence Health: III. Laughter and Health Outcomes, 2007) een uitleg gegeven. Het onderzoek is een review article, wat inhoud dat het uit verschillende bronnen (voornamelijk wetenschappelijke artikelen) een conclusie probeert te destilleren. Het is daarbij deel drie uit een reeks van vier artikelen, en dit is het deel wat de resultaten over het verband tussen gezondheid en lachen behandelt. Het gebruikt 13 bronnen, waarvan word aangegeven dat het onderzoeken zijn met voornamelijk mannelijke testpersonen. De conclusie is als volgt: ‘Het effect van lachen op de stress hormone epinephrine, norepinefrine en cortisol is dubbelzinnig, met de weinige studies die er gedaan zijn die tegenstrijdige resultaten geven. Het is belangrijk dat hier meer studie naar wordt gedaan, omdat in theorie de connectie van lachen en het immuunstelsel ermee bewezen kan worden’.

4.2.4. Positieve effecten van lachen voor hulpverleners en andere betrokkenen

De positieve effecten houden dus in dat er minder depressie optreedt bij ouderen. Ook de slaapgewoonten verbeteren. Waardoor dat dit komt, door de lachtherapieën of door de verminderde depressie, is onduidelijk. Deze causaliteit staat ter sprake in de discussie van het artikel.

In het onderzoek is een lachtherapie gebruikt om te onderzoeken wat het effect is ervan op thuiswonende ouderen (65+). Deze lachtherapie houdt in: Een keer per week 120 minuten lang groepstherapie bestaande uit lachtherapie en bewegingstherapie voor een periode van 10 opeenvolgende weken. De groep bestaat hierbij uit 109 mensen verdeelt over twee groepen (test en controlegroep). Gemeten werd met een aantal hulpmiddelen: de GDS (Geriatric Depression Scale), de Mini-Mental State Examination, de Short-Form Health Survey voor lichamelijke problemen, en de Insomnia Severity Index voor slaapproblematiek. Er werd aan het begin gemeten voorafgaand de interventies, en een keer nadat het hele traject was doorlopen. (Ko & Youn, 2010)


Non-fysieke effecten zijn uitgebreid onderzocht in een ander artikel, wederom wel een reviewartikel. Hier zijn 23 bronnen gebruikt. Zo zegt een onderzoeker dat humor werkt als een buffer tussen een persoon en een slechte (levens)gebeurtenis, en helpt daarmee om te gaan. Een andere onderzoeker kan die resultaten niet repliceren en stelt daarentegen dat humor niet dit effect heeft, doch alleen effect op depressie zelf (het mogelijke gevolg van de gebeurtenis).

Tenslotte zegt een andere onderzoeker dat humor niet direct een grote invloed heeft op depressie, maar de lange termijn persoonlijkheidstrekken aantast die verantwoordelijk kunnen zijn voor depressie (Payne Bennet & Lengacher, Humor and Laughter May Influence Health: II. Complementary Therapies and Humor in a Clinical Population, 2006).Een andere studie had een focus op het (mogelijke) verband tussen cortisol (een stresshormoon) en lachen door ouderen. Dit onderzoek werkte met 45 oudere mannen (leeftijd tussen de 64 en 86 jaar) waarbij het speeksel werd onderzocht. Dit werd verzameld na het wandelen en drie keer kort daarna om het resultaat te bevestigen. Dit gebeurde in twee dagen. Verder werd op deze twee dagen ook gelijk na het ontwaken en 45 minuten na het ontwaken een meting gedaan. Er werd ook gevraagd of de deelnemers alleen water konden drinken en niet roken. Er werd geen interventie gedaan, doch alleen een meting voor humor gedaan, de Coping Humor Scale. Zo kreeg men twee variabelen die tegen elkaar uitgezet konden worden. Na het onderzoek komt er de volgende conclusie uit: Samengevat laat het gevonden resultaat zien dat positieve psychologische constructies een goede invloed hebben op cortisol niveaus. Wat dus wel duid op een causaal verband tussen vermindering van stress en lachen (C.L. Lai, et al., 2009).

Ten slotte is er nog een artikel wat als resultaat heeft dat lachen een positief effect heeft op ouderen, maar niet op ouderen met Alzheimer ’s. Het onderzoek had wel maar een kleine onderzoeksgroep (n = 40), dus betrouwbaarheid staat ter sprake. Dit geven de onderzoekers ook aan in de discussie (Walter, et al., 2007).

4.2.4.1. Oogpunt vanuit de werknemers in een zorginstelling waar de CareClowns regelmatig komen

49 medewerkers uit Vier verschillende zorginstellingen waar de CareClowns regelmatig komen hebben via één online vragenlijst verschillende antwoorden gegeven met betrekking tot het bezoek van de Careclowns (Branje, van Apeldoorn, & Jong, 2013) . Hier is uit gekomen dat de algemene houding van deze medewerkers ten opzichte van de CareClowns is positief tot zeer positief (90%) en er zijn geen negatieve ervaringen gerapporteerd. Een meerderheid van de medewerkers heeft het gevoel dat de CareClowns een effectieve bijdrage leveren aan de kwaliteit van leven van sommige bewoners (60%) en dat CareClowns meer doen dan alleen maar bewoners aan het lachen maken (67%). Ze noemen vooral dat CareClowns ervoor kunnen zorgen dat bewoners meer ontspannen zijn, plezier hebben en


zich gezien voelen. Een enkele deelnemer denkt dat ze geen effectieve bijdrage kunnen leveren aan kwaliteit van leven (6%).

Er wordt ook aangegeven dat de sfeer in de huiskamer na een bezoek van de CareClowns positief tot zeer positief is (79%). Wel wordt er opgemerkt dat het effect verschillend is en soms ook kan leiden tot wat meer onrust. Meer dan de helft van de medewerkers van de zorginstellingen zeggen dat ze zich geïnspireerd voelen na een bezoek van de CareClowns (59%). Er wordt genoemd dat ze leren van de benadering, hierbij worden voorbeelden genoemd zoals spiegelen, geduld, afleiden en eenvoudige materialen gebruiken. Een kleine groep haalt geen inspiratie uit een bezoek (18%). Een derde heeft het gevoel dat een regelmatig bezoek van de CareClowns het werk minder stressvol maakt hoewel bij een vergelijkbare groep dit niet wordt ervaren.

Veranderingen m.b.t. fysiek en sociaal functioneren tijdens of vlak na een bezoek van de CareClowns wordt met name genoemd bij het beter aanspreekbaar zijn (51%), gevolgd door meer contact met andere bewoners (41%) en lichamelijk actiever zijn (38%).

Medewerkers zien niet tot nauwelijks veranderingen in deelname aan activiteiten, eetlust en slaappatroon. Bij emotionele en psychische effecten wordt voornamelijk veranderingen gerapporteerd bij de mate van opgewektheid (69%), gevolgd door veranderingen in het algehele gevoel van welbevinden (65%). Voorbeelden hiervan zijn gerelateerd aan het gedrag van bewoners die meer positieve reacties laten zien tijdens of na een bezoek, zoals bijvoorbeeld meer vrolijk gedrag (glimlach, lachen).

Uit de vragenlijst blijkt dat volgens de medewerkers vooral individuele aandacht en het maken van contact de elementen zijn die bijdragen aan veranderingen in fysiek, sociaal en emotioneel gebied. Er wordt gezegd dat CareClowns bewuster aanspraak op de cliënt maken waardoor ze goed contact kunnen leggen en dat ze de cliënt op een positieve en persoonlijke manier benaderen.

Het effect van een bezoek van de CareClowns wordt beschreven als zijnde van korte duur, hoewel wordt genoemd dat het kan leiden tot een langer effect wanneer medewerkers de benadering zelf voortzetten. Een grote groep van de medewerkers geeft aan geïnspireerd te raken en te leren van de benadering van de CareClowns. Dit kan erop wijzen dat op deze manier de positieve effecten kunnen worden voortgezet. Een terugkerend onderwerp in de aanvullende opmerkingen is dat de manier waarop een bezoek van de CareClowns wordt ervaren zeer persoonsafhankelijk is en dat de effecten meestal van korte duur zijn (Branje, van Apeldoorn, & Jong, 2013).


4.2.4.2.Oogpunt vanuit de CareClowns zelf

CareClowns rapporteren een positieve verandering tijdens hun bezoek met betrekking tot opgewektheid (88%), contact met andere bewoners (75%) en minder neerslachtigheid (75%). Volgens alle CareClowns bevordert een bezoek de zelfbeleving van ouderen. Voorbeelden hiervan die worden genoemd zijn dat de bewoners alerter/wakkerder zijn, zichzelf laten zien, in beweging komen, hulp aanbieden en praten/vertellen. Volgens alle CareClowns is hun werk meer dan afleiding.

Helft van de deelnemers denkt dat hun spel effect heeft op welbevinden. Ze zien dit bijvoorbeeld door een verandering in gedrag. Iemand vertoont tijdens hun bezoek ander gedrag dan normaal (bijv. van agressief naar rustig gedrag). Hier wordt, net als bij zorginstellingen genoemd dat het van korte duur is (50%) en volgens 25% is dit afhankelijk per persoon. Er worden voorbeelden genoemd waarbij ze herkend worden door bewoners en van bewoners die na een aantal keer toch willen gaan meedoen.

Alle elementen van het clownsspel worden als belangrijk gezien, hoewel het maken van grapjes door de minste deelnemers als belangrijk wordt ervaren. In de open antwoorden wordt vaak gesproken over de individuele aandacht en het maken van echt contact. Het gaat verder dan alleen maar lachen volgens alle deelnemers en het zit er vooral in dat bewoners zich meer gezien voelen en gezamenlijk iets beleven. Er wordt genoemd dat aan het begin soms weerstand wordt ervaren, maar dat dit verdwijnt zodra ze vaker komen (Branje, van Apeldoorn, & Jong, 2013)

4.2.5. Negatieve effecten van het lachen

De bijwerkingen van lachen zijn zeer beperkt. Lachen heeft zo goed als geen contra indicaties (Mora-Ripoll, 2010).

Een aantal genoemde negatieve reacties zijn dat de CareClowns bij sommige bewoners irritatie oproepen. Ze associëren de clowns met kinderlijkheid en het kan leiden tot onrust. Medewerkers zien daarbij niet tot nauwelijks veranderingen in mate van verwardheid (Branje, van Apeldoorn, & Jong, 2013).

4.2.6. Niet-Experimentele (verstorende) variabelen bij het lachen

Sociaal samenzijn kan mogelijk al een positief effect tot gevolg hebben. Hierdoor kunnen lachtherapieën in groepen minder of niet verantwoordelijk zijn voor het positieve effect wat gemeten wordt (Hirosaki, et al., 2013).


5. Werkvorm workshop

In dit hoofdstuk wordt de werkvorm van de workshop beschreven. Deze workshop vindt plaats in lesweek 8 of 10 van periode 1. Dit deel van het handboek verwerkt in de paragrafen beschrijving werkvorm en toelichting, onderbouwing werkvorm, die vervolgens zijn onderverdeeld in bijbehorende sub paragrafen.

5.1. Beschrijving werkvorm

De vormgeving van de workshop zal uit vier onderdelen bestaan. Er zal meteen gestart worden met onderdeel 1. De algemene uitleg over de workshop zal pas plaatsvinden tijdens onderdeel 2. Nina vat na elk onderdeel samen en verteld waar we mee verder gaan.

5.1.1. Onderdeel 1: Quiz, neusje op neusje af

Tijd: 10 minuten.Benodigdheden:

- Smartboard - PowerPoint presentatie van de quiz- … Rode neusjes

Doel: Door middel van de quiz wordt de aandacht van de deelnemers op een interactieve manier opgewekt.

In dit onderdeel zal er een quiz plaatsvinden ‘neusje op neusje af’. De vragen die gesteld gaan worden gaan allemaal over het onderwerp ‘lachen bij ouderen’. De deelnemers beginnen staand. De vragen worden één voor één gesteld. Als de deelnemers denken dat de stelling juist is moeten e het neusje oplaten. Denken ze dat de stelling onjuist is moeten ze het neusje af doen. Het antwoord van de vraag wordt hierna op het scherm getoond. De deelnemers die de vraag onjuist beantwoord hebben moeten gaan zitten en doen niet meer actief mee met de quiz. De deelnemer(s) die nog staan nadat alle vragen gesteld zijn hebben de quiz gewonnen. De vragen van de quiz zijn te vinden in bijlage 3 van het handboek.


5.1.2. Onderdeel 2: Inleidende informatie onderwerp workshop

Tijd: 5 minuten.Benodigdheden:

- Smartboard - PowerPoint presentatie

In onderdeel 2 krijgen de deelnemers te horen wat het thema van de workshop inhoudt. Hierbij worden de volgende onderwerpen behandeld: - Afbakening Thema- Doelstelling- De relatie met Active Ageing

5.1.2.1. Afbakening thema

Het hoofdthema van de workshop is lachen bij dementerende ouderen. Het thema is afgebakend door lachen alleen te bekijken vanuit het geestelijke aspect, op grond daarvan wordt het lichamelijke gedeelte uitgesloten. Hierbij wordt lachen gezien als hulpmiddel, en gefocust op het geestelijke welzijn bij de dementerende ouderen. De doelgroep omvat ouderen die 65 jaar zijn of ouder, en zowel mannelijke als vrouwelijke ouderen, woonachtig in een intramuraal setting.

5.1.2.2. Doelstelling workshop

Tips en tricks geven, over het thema lachen gebruiken als hulpmiddel bij dementerende ouderen.

5.1.2.3. De relatie met de minor Active Ageing

Natuurlijk kan niet vergeten worden dat het thema van de workshop dient aan te sluiten met de minor Active Ageing. Het thema sluit op de volgende vlakken aan met de minor Active Ageing:

De doelgroep waar het thema zich op richt is 65 jaar en ouder. Het is een actueel onderwerp

De actualiteit wordt ondersteund door een mediabericht van de bron nu.nl, gepubliceerd op 28 april 2015. De inhoud van het bericht is gebaseerd op de bevindingen van wetenschappelijk onderzoek, uitgevoerd door Amerikaanse wetenschappers. Dit bericht beschrijft dat lachen bij dementerende ouderen een positieve invloed heeft op het geheugen

De focus van het thema ligt op het gezonde deel, en niet op het ongezonde deel, want lachen is gezond. Het vermindert stress en verhoogd het heilzaamheidsgevoel.


Het thema kan multidisciplinair onder de aandacht worden gebracht, en toegepast worden. Evenzeer als de opbouw van deze minor, want de workshop wordt uitgevoerd door studenten die de opleidingen een gezondheidstechnologie, verpleegkunde, en sport studeren. Al de disciplines kijken via een andere invalshoek naar het thema, namelijk de gezondheidstechnoloog vanuit technisch hulpmiddelen aspect, verpleegkundige staat vooral stil bij de sociale aspecten van lachen plus lachen toepassen tijdens de directe zorgverlening, en de persoon met een sport achtergrond ziet lachen vooral bij de toepasbaarheid van sporten, zij gebruikt lachen om ouderen aan het sporten en/of bewegen te krijgen.

Het laatste punt dat voortvloeit uit de relatie tussen het thema en de minor Active Ageing is vanuit een gezondheidszorg technologisch standpunt gezien. Door bepaalde technische hulpmiddelen te gebruikten, mensen makkelijker gaan lachen. Ouderen omstreeks de 70 jaar maken minder cortisol, het stresshormoon, aan als zij kijken naar een komisch fragment. Na het bekijken van het fragment volbrengen de ouderen met een hoger resultaat, ten opzichte van de ouderen die geen fragmenten hebben gezien. De verklaring van het bovenstaande gegeven is dat lachende ouderen minder cortisol aanmaken, waardoor de oudere minder stress ervaart. De vermindering aan stress komt het functioneren van het geheugen ten goede. Lachen, tevens bekend als humor, sluit niet alleen aan op bovenstaande verklaring, maar leidt ook tot: verlaging van de bloeddruk, verbetert de stemming, ontspanning, pijnstilling, gunstiger afweersysteem, toename van zuurstofgehalte in het bloed, en werkt angst verlagend. Een voorbeeld berust op het ziektebeeld dementie, waarbij lachen (humor) een verzachtende rol kan innemen. Uiteraard mag niet vergeten worden dat niet ‘om’ een ouderen lacht, maar je lacht ‘met’ een ouderen, wat afwijzende, pessimistische situaties voorkomt (Bogers, Lachen als medicijn, 2003)

De indeling van de workshop wordt verder uitgelegd.- Casus- CareClowns- Afsluiting

5.1.3. Onderdeel 3: Casus


Tijd: 10 minutenBenodigdheden:

- Smartboard - PowerPoint presentatie- Casus op A4- Flap-over - Plak-notes in de kleuren geel, groen, roze, oranje, lichtgeel.

Doel: De workshop deelnemers actief laten denken over het toepassen van het onderwerp van de workshop met de focus op zijn/haar eigen opleiding. Methode: Voorafgaan aan het uitdelen van de casus worden er drie vragen aan de groep voorgelegd. Het is de bedoeling dat zij deze vragen gaan beantwoorden aan de hand van de casus.

1. Hoe maak je meer/beter contact met Ben tijdens de algemene groepsmomenten?2. Hoe kun je Ben anders benaderen tijdens zijn medicatie inname?3. Wat zijn andere mogelijkheden om het welzijn van Ben te verbeteren? (Betrek lachen

hierbij!)Voorafgaand aan het uitdelen van casus worden er drie vragen voorgelegd. Elke student krijgt de keuze om twee vragen uit te kiezen die hij/zij gaat beantwoorden. Hierdoor wordt de mogelijkheid gecreëerd om de vraag te beantwoorden die het beste bij zijn/haar opleiding past. Per tweetal wordt er een casus uitgedeeld, deze is te vinden in bijlag 4. Dit tweetal gaat brainstormen over de vragen en probeert vanuit zijn/haar opleiding een oplossing te formuleren. Deze oplossing wordt genoteerd op een plak-note. Om overzichtelijk te maken welke oplossingen van welke opleidingen komen is er voor iedere opleiding een andere kleur plak-note. De plak-notes worden per vraag op een flap-over geplakt. De workshopgevers analyseren de antwoorden per vraag waarbij de focus gelegd wordt op de verschillende opleidingen.

Roze plak-note: Verpleegkunde Gele plak-note: Gezondheidszorgtechnologie Oranje plak-note: Sociaal Pedagogische Hulpverlening Groene plak-note: Fysiotherapie & Sport Lichtgele plak-note: Lifestyle

De vragen zijn voorafgaand aan de workshop voorbereid. Zo kunnen de workshopgevers de oplossingen van de deelnemers nog beter analyseren.

Vraag 1: Hoe maak je meer/beter contact met Ben tijdens de algemene groepsmomenten?Theater, poëzie en muziek kan het contact met ouderen met dementie bevorderen. Contact maken met ouderen met dementie is tijdens een groepsmoment erg moeilijk en veel verpleegkundigen en vrijwilligers ervaren dat als zeer moeilijk. Juist om de koppeling te maken met vroeger, wat nog het langste intact is bij ouderen met dementie, wordt


aangesproken met liedjes, gedichten, verhalen en attributen uit de tijd dat zij nog jong waren. Dankzij de herkenning die hierdoor ontstaat voelen ze zich weer “thuis”. Het gevoel van vervreemding verdwijnt wat meer en het zelfvertrouwen wordt op deze manier versterkt. De ouderen stellen zich hierdoor vaak een stuk makkelijker open tijdens zowel groepsmomenten als individuele momenten.

Vraag 2: ‘Hoe kun je Ben anders benaderen tijdens zijn medicatie inname’?Medicatie verstrekking komt bij de ouderen veel voor, beter gezegd dagelijks, en dan ook nog is meerdere keren per dag. Het geven van medicatie gaat niet altijd even makkelijk, zoals ook blijkt uit de casus. Dit is soms voortvloeiend uit de gestreste houding van de zorgverlening, manier van benaderen, en geen goede instructie.Een lachende benadering kan toegepast worden door de zorgverlening, wat mogelijk de therapietrouw van Ben vergroot, en waardoor Ben makkelijker en sneller zijn pillen inneemt. Hierdoor kan de zorgverlening juist tijd besparen, omdat het innemen van de medicatie minder tijd kost.

Vraag 3: ‘Wat zijn andere mogelijkheden om het welzijn van Ben te verbeteren’? (Betrek lachen hierbij!)Het welzijn van Ben kan op veel andere mogelijkheden verbeterd worden. De Careclowns proberen bijvoorbeeld het contact te verbeteren door de volgende interventies toe te passen:

- Spiegelen- Meeleven- Verwondering

Het is belangrijk dat je de persoon uit zijn vaste patroon haalt. Muziek kan hierbij een belangrijke interventie zijn. Iemand kun je ook uit zijn vast patroon halen door eens een keer iets ‘engs’ te doen. Hierdoor ervaart de persoon hoe leuk dat is. Verder is het heel belangrijk om aandacht te geven. Te laten zien aan de persoon dat hij of zij beter is. De persoon moet het middelpunt zijn.

5.1.4. Onderdeel 4: CareClowns

CareClowns zijn clowns die heel modern zijn, dragen wel aparte en kleurige kleding en een rode neus maar dragen bijna geen schmink. Alle Careclowns zijn geschoolde spelers in theater. De CareClown oordeelloos en gaat met respect om met de mens achter de ziekte dementie. De bewoner is de hoofdpersoon van het spel en het spel wordt terplekken aangepast hun belevingswereld. De CareClown probeert op een bijzondere manier contact te maken met de bewoner zodat er weer even een lach te zien is en ze even in het nu zijn.

Hoe maken de CareClows conact:- Spiegelen- Meeleven- Verwondering


- Ja, zeggen- Muziek is heel belangrijk Ritme- Meegaan met de flow

5.1.5. Onderdeel 5: Afsluiting In de afsluiting is er nog mogelijkheid voor eventuele vragen, opmerkingen en tips en tops vanuit de deelnemers.

5.2. toelichting, onderbouwing werkvorm

Het onderwerp lachen als hulpmiddel bij dementerende ouderen is gekozen naar aanleiding van één brainstormsessie met de projectgroep. Omdat de projectleden allemaal in een andere discipline zich gespecialiseerd hebben, is er rekening gehouden tijdens het brainstormen over een onderwerp wat in elke discipline toepasbaar is. Daarbij is het belangrijk dat het een onderwerp is waar een leuke workshop over gegeven kan worden, waarbij informatie gegeven wordt welke niet voor de hand liggend is. Out of the box denken bij de brainstorm sessie was voor de projectgroep het belangrijkste, vervolgens is het onderwerp lachen als hulpmiddel bij dementerende ouderen geselecteerd om verder uit te werken.De doelgroep waar de workshop aangegeven wordt zijn studenten van de minor Active Ageing met de opleidingen: gezondheidszorgtechnologie, verpleegkunde, sport & welness, sociaal pedagogisch hulpverlening, culturele maatschappelijke vorming, fysiotherapie en lifestyle. De workshop is toepasbaar voor iedereen, die met en voor dementerende ouderen werkt. Het doel van de workshop is op een leuke en interactieve manier informatie en inzicht geven betreft het onderwerp, lachen als hulmiddel bij dementerende ouderen. Daarbij worden er tips aangereikt die bruikbaar zijn in het werkveld van de deelnemers.


6. Procesbeschrijving

In dit hoofdstuk wordt de procesbeschrijving van het handboek door middel van de onderstaande paragraven beschreven, namelijk: notulen, planning, persoonlijke leerdoelen, eindevaluatie, en de taakverdeling.

6.1. Notulen

Na elke vergadering of les heeft de notulist (Frank) een notulen geschreven. Deze notulen wordt uiterlijk één dag voorafgaand aan de volgende vergadering op Dropbox geplaatst zodat alle groepsleden de notulen kunnen bekijken.De notulen zijn te vinden in de bijlage 1.

6.2. Planning

In onderstaande tabel 1 is de planning van de workshop te zien.

Tabel 1: Planning van de workshop

Lesweek Taak Deadline1 - Plan van aanpak uitwerken.

- Voorbereidingsopdracht lesweek 2.Maandag lesweek 2.

2 - Voorbereidingsopdracht lesweek 3.3 Uitwerken van:

- Thema workshop- Plan van aanpak- Thema + Inhoudt handboek

Lesweek 4.Lesweek 4.Donderdag lesweek 5.

4 Afspraak CareClowns.5 - Afronding Thema + inhoud handboek

- Inleiding schrijven- Handboek in elkaar zetten

Voor maandag 6-10 15:00u.

Deadline handboek dinsdag 7-106 Inleveren: ‘Handboek Workshop’.7 ‘Handboek Workshop’ aanpassen aan de hand

van eventuele feedback.Voor vrijdag lesweek 7.

8 Uitvoering workshop. -

6.3. Persoonlijke leerdoelen


In deze paragraaf worden alle persoonlijke leerdoelen van de projectmedewerkers uitgewerkt in sub paragrafen.

6.3.1. Leerdoelen van Angela van den Berg

Tijdens de tien weken van de workshop ben ik mezelf bewust van mijn perfectionisme, maak ik dit bespreekbaar met mede studenten en uiteindelijk ben ik sneller tevreden met het resultaat en voortgang. Tijdens de uitvoering van de workshop presenteer ik met zelfvertrouwen de relevante overdraagbare informatie over ‘’lachen bij ouderen’’ aan de medestudenten (en andere aanwezigen).

6.3.2. Leerdoelen van Myrte Cornelissen

Tijdens de tien weken van de workshop breng ik tijdens overleg in groepsverband met meer zekerheid mijn eigen ideeën in. Tijdens de tien weken van de workshop breng ik meer structuur aan in mijn presentatie vaardigheden, waardoor ik de inhoud van de workshop op een duidelijke en professionele manier over kan brengen naar de medestudenten.

6.3.3. Leerdoelen van Nina de Rooij

Tijdens de 10 weken van de workshop zorg ik ervoor dat ik als voorzitter, taken uit handen geef waarbij ik pas na een opdracht feedback geef en niet tijdig al de touwtjes in handen neem. Tijdens de 10 weken van de workshop zal ik als er problemen zijn in de groep zoals bijvoorbeeld meningsverschillen het meteen bespreekbaar maken in de groep.


6.3.4. Leerdoelen van Frank Roorda

Tijdens de tien weken van de workshop neem ik minder de voorzittersrol op mij. Dit wil ik concreet uitvoeren door de agenda niet zelf op te stellen, slechts door te lezen. Verder door minder mijn visie te presenteren aan de groep, eerder de visie van anderen kritisch beoordelen tijdens vergaderingen en bijeenkomsten. Tijdens de tien weken van de workshop ga ik meer overzicht houden en de voorzitter adviseren hierbij. Dit wil ik doen door slechts op taken te wijzen die moeten gebeuren, en niet alvast een aanvang te maken. Ik ga dus wachten op de werkverdeling in plaats zelf een voorstel te geven.

6.4. Eindevaluatie

In deze paragraaf worden alle persoonlijke eindevaluaties van de projectmedewerkers uitgewerkt.

6.4.1. Eindevaluatie Angela van den Berg

Tijdens deze tien weken van de workshop heb ik aan twee persoonlijke leerdoelen gewerkt. Deze leerdoelen waren gericht op mijn perfectionisme, en met zelfvertrouwen presenteren. De uitwerking van de leerdoelen zijn terug te vinden in het plan van aanpak.Perfectionisme is niet veel naar voren gekomen, in de negatieve zin, bij het verloop van de ontwikkeling van de workshop. De opmerking van medestudenten kwam wel naar voren dat ik echt perfectionistisch ben, maar dit is op één hand te tellen. Persoonlijk ben ik van mening dat perfectionisme een positieve bijdrage heeft geleverd in het project. Aansluitende voorbeelden zijn; hoge motivatie om aan opdrachten te kijken, een kritische blik op de documenten, en feedback kunnen geven aan medestudenten. Al met al heb ik vooral gebruik gemaakt van mijn perfectionisme, en heeft het niet tegen mezelf gewerkt.De leeractiviteiten die betrekking hebben tot het leerdoel met zelfvertrouwen presenteren hebben nog niet plaatsgevonden van de workshop. Niettemin kan niet vergeten worden dat ik gedurende deze minor tijdens andere lessen meerdere malen voor de klas heb gepresenteerd, en tegen punten ben aangelopen waar ik verder mee aan de slag kan, zoals het voorlezen van de informatie i.p.v. het uit mezelf vertellen. Deze punten kan ik meenemen tijdens het presenteren van de workshop.In het algemeen wil ik even kwijt dat de vergaderingen gedurende de workshop helemaal nieuw voor mij waren. Ik ben gewend om te roepen wat in je opkomt, uiteindelijk concrete afspraken te maken, en geen agenda’s en notulen te gebruiken. Nu was sprake van structurele mededelingen, en een overzichtelijke aanpak. Ik vond het erg prettig om hier een keer mee gewerkt te hebben, maar voor mezelf vind ik het niet voor herhaling vatbaar. In de praktijk vind ik het wel fijn om gebruik te maken van agenda’s en notulen, maar niet zo uitgebreid, en een agenda zie ik meer als voorbereiding dan als hulpmiddel tijdens een vergadering.Ik ben van mening dat de communicatie in het werkgroepje sterk is gegroeid, voort vloeiend uit de regelmatige terugkoppeling, en hoe het mogelijk verbeterd kan worden. In het verloop ontstonden


duidelijkheden over elkaar sterke- en minder sterke kanten, waar op de juiste wijze gebruik van is gemaakt.Tot slot eindigt de eindevaluatie met de volgende boodschappen:

Ik ben erg nieuwsgierig naar de uitvoering en reacties van aanwezigen op de workshop. Alle geleerde punten zeker kan toepassen, en verder kan ontwikkelen. Ik wil de andere projectleden erg bedanken voor de samenwerking.

6.4.2. Eindevaluatie Myrte Cornelissen

In de eerste week van deze periode heb ik twee persoonlijke leerdoelen geformuleerd waar ik in deze tien weken van de workshop aan heb gewerkt. Deze leerdoelen zijn gericht op de volgende twee onderwerpen: met meer zelfvertrouwen ideeën inbrengen en meer gestructureerd presenteren. De samenwerking in de workshop groep verliep erg goed. Hierdoor heb ik met veel zekerheid mijn eigen ideeën in kunnen brengen. In groepsverband is er veel gebrainstormd, dit heb ik als erg positief ervaren. Ik merk dat je door brainstormen getriggerd word om ideeën op te noemen, alle ideeën zijn op dat moment goed. Hierdoor breng ik mijn eigen ideeën gemakkelijker in. Niet alleen tijdens het brainstormen maar ook op andere momenten heb ik met zekerheid mijn ideeën in kunnen brengen. Deze conclusie heb ik getrokken uit mijn persoonlijke evaluatie na elke les/vergadering. Als je namelijk tijdens de les/vergadering te bewust bezig bent met het doel wordt het alleen maar moeilijker om het op dat moment goed uit te voeren. Tijdens deze minor hebben we al een aantal keren voor dezelfde groep moeten presenteren. Ik merk dat hoe meer ik mezelf kan verdi2epen het onderwerp, hoe gestructureerde het presenteren gaat. Tijdens de workshop moeten we voor deze zelfde groep presenteren. Het geeft mij een prettig gevoel dat ik de personen al ken, dit geeft mij een stuk zekerheid bij het presenteren. Waardoor ik mezelf meer kan concentreren op de structuur van het presenteren. Ik kijk er naar uit om binnenkort de workshop te geven voor de groep! Iedere week vond er een workshopvergadering plaats. Deze vorm van evalueren was nieuw voor mij. Na ongeveer twee vergadering was ik al gewend aan deze methode en vond ik het erg prettig werken. Het is een structureel proces en zo wordt er geprobeerd ieder belangrijk punt te behandelen. Als de vergadering niet zo goed voorbereid zou zijn denk ik dat je minder resultaat behaalt. Ik vind deze methode erg handig in groepsverband en hoop hier in andere projecten ook gebruik van te kunnen maken.


6.4.3.Eindevaluatie van Nina de Rooij

In de eerste week van het project heb ik de volgende twee persoonlijke leerdoelen opgeteld: · 1: “Tijdens de 10 weken van de workshop zorg ik ervoor dat ik als voorzitter, taken uit handen geef waarbij ik pas na een opdracht feedback geef en niet tijdig al de touwtjes in handen neem”. 2: “Tijdens de 10 weken van de workshop zal ik als er problemen zijn in de groep zoals · bijvoorbeeld meningsverschillen het meteen bespreekbaar maken in de groep”.Aan het eerste leerdoel wil ik werken omdat tijdens mijn voorgaande projecten is opgevallen dat als ik de voorzittersrol op me neem, ik de taken te veel op me neem en mijn medeprojectleden het gevoel hebben dat ze minder hoeven te doen omdat Nina het wel doet. Tijdens dit project heb ik vanaf moment één de taken uit handen gegeven, elke week heb ik de vergaderingen voorbereid en op Dropbox gezet, gezamenlijk hebben we tijdens de wekelijkse vergaderingen de taken afgevinkt als deze gedaan waren. De vergaderingen waren elke week goed voorbereid en overzichtelijk zodat alle projectleden precies wisten wanneer ze wat af moesten hebben. De taken werden door de projectleden altijd netjes uitgevoerd, hierdoor kregen de projectleden snel mijn vertrouwen en had ik ze na de tweede week de volkomen vrijheid gegeven. Om eerlijk te zijn was het niet moeilijk om de taken uit handen te geven en niet de touwtjes in handen te nemen bij deze projectgroep. Het was in mijn ogen echt een hele goede samenwerking, er is geen één keer een meningsverschil ontstaan en heb dus ook niet aan mijn tweede leerdoel kunnen werken. Echter heb ik wel geleerd dat je geluk moet hebben met je projectleden, en ze de vrijheid moet durven geven. Het is de eerste keer dat ik 100% vertrouwen had in de taken die de projectgroep uitvoerde waarbij ik makkelijk de stukken in durfde te leveren waarvan ik niks had nagekeken.


6.4.4. Eindevaluatie Frank Roorda

Aan het begin van deze periode had ik twee persoonlijke leerdoelen opgesteld. De eerste was om minder een voorzittersrol op mij te nemen omdat ik tijdens mijn vorige minor teveel deze rol heb gepakt. Hierbij heb ik ook feedback gekregen op deze rol, namelijk dat ik teveel zelf doe. Dit zie ik zelf ook in. Het tweede leerdoel is ingespeeld op de eerste: namelijk om dan een andere rol aan te nemen van notulist en adviserende. De doelen wilde ik bereiken door mijzelf niet te bemoeien met het opstellen van de agenda en het sturen van de vergadering, en in het geval van de tweede, slechts te wijzen op taken die moeten gebeuren. Ik zou dus passiever afwachten wat er moet gebeuren en wie dat gaat doen. Terugkijkend op het project, moet ik zeggen dat deze doelen niet helemaal volbracht zijn. Ik heb mijzelf geprobeerd passiever op te stellen bij vergaderingen, doch kan mij niet helemaal tegenhouden bij het geven van voorstellen. De volgende keer zou ik het leerdoel meer moeten concretiseren, en precies bepalen van tevoren hoe ik het leerdoel wil gaan halen. Ik heb wel kunnen ondersteunen op een goede manier. Ik heb de notulen bijgehouden, per vergadering en op tijd op Dropbox gezet. Ook heb ik vaak advies gegeven over de te volgen koers, en kritisch (doch wel gepoogd objectief) gekeken naar de voorstellen van anderen. Kortom er blijft voor mij op dit gebied wel iets te leren. Ik blijf het moeilijk vinden om niet gelijk te beginnen met producten, en/of dit over te laten aan anderen. Ik heb hier wel vooruitgang in geboekt.

6.5. Taakverdeling

De workshop groep bestaat uit de volgende groepsleden, met bijbehorend opleiding en taak: - Angela van den Berg: opleiding verpleegkunde, en ideeëngenerator- Myrte Cornelissen: opleiding verpleegkunde, en eindredacteur- Nina de Rooij: opleiding sport en wellness, en voorzitter- Frank Roorda: opleiding gezondheidszorgthechnologie, en notulist


BronvermeldingBogers, M. (2003). Lachen als medicijn. Denkbeeld, 23- 25.

Bogers, M. (2011). Humor Als Verpleegkundige Interventie. Houten: Springer Media B.V.

Branje, D. S., van Apeldoorn, M., & Jong, M. C. (2013). Het effect van CareClowns bij dementerenden - Een inventariserend onderzoek ter ondersteuning van het werk van CareClowns in Nederland. Driebergen: Louis Bolk Instituut .

C.L. Lai, J., M.L. Chong, A., T.Siu, O., Evans, P., L.W. Chan, C., & T.H. Ho, R. (2009). Humor attenuates the cortisal awakening response in healthy older men. Elsevier Biological Psychology, 375-380.

Chang, C., Tsai, G., & Hsieh, C.-J. (2013). Psychological, immunological and phsychological effect of a Laughing Qigong Program (LQP) on adolescents. Complementary Therapies in Medicine, 660-668.

Hirosaki, M., Ohira, T., Kajiura, M., Kiyama, M., Kitamura, A., Sato, S., & Iso, H. (2013). Effects of a laughter and exercise program on physiological and psychological health among community-dwelling elderly in Japan: Randomized controlled trial. Geriatrics Gerontology, 152-160.

Houston, D., Mckee, K., Carroll, L., & Marsh, H. (2010). Using humour to promote psychological wellbeing in residential homes for older people. Aging & Mental Health, 328-332.

Ko, H.-J., & Youn, C.-H. (2010). Effects of laughter therapy on depression, cognition and sleep among the community-dwelling elderly. Geriatrics Gerontology, 267-274.

Low, L.-F., Brodaty, H., Goodenough, B., Spitzer, P., Bell, J.-P., Fleming, R., . . . Chenoweth, L. (2013). The Sydney Multisite Intervention of LaughterBosses and ElderClowns (SMILE) study: cluster randomised trial of humour therapy in nursing homes. BMJ open.

Michael, W., & Smith, M. Myths and Facts About Depression. Fact: Depression Imitates Dementia. WebMD.

Mora-Ripoll, R. (2010). The therapeutic value of laughter in medicine. Alternative therapies in Health and Medicine, 56-64.

Payne Bennet, M., & Lengacher, C. (2006). Humor and Laughter May Influence Health: II. Complementary Therapies and Humor in a Clinical Population. Advance Access Publication, 187-190.

Payne Bennet, M., & Lengacher, C. (2007). Humor and Laughter May Influence Health: III. Laughter and Health Outcomes. Advance Access Publication, 37-40.

Stielstra, J. (2011, november 1). leren van baby's en peuters. Opgehaald van Academie voor leren en ontwikkelen: http://www.academievoorlerenenontwikkelen.nl/leren-van-


babys-en-peuters/

van Dale, J. (2014). humor. Amsterdam: van Dale uitgevers 2014.

van Dale, J. (2014). lachen. Amsterdam: van Dale uitgevers.

VGZ. (2008). AMweb Nieuws. Opgehaald van amweb website: http://amweb.nl/news-1218322/vgz-vrouwen-lachen-vaker-dan-mannen

VUMC. (2014). Opgehaald van VUMC website: www.vumc.nl

Walter, M., Hanni, B., Haug, M., Amrhein, I., Krebs-Roubicek, E., Müller-Spahn, F., & Savaskan, E. (2007). Humour therapy in patients with late-life depression or Alzheimer's disease: a pilot study. International journal of geriatric psychiatry, 77-83.


Bijlagen

Bijlage 1 Notulen

Notulen vergadering ‘’Lachende ouderen’’

Onderwerp Workshop met als onderwerp ‘’Lachende ouderen’’Datum 31-08-2015Tijd 15:30- 16:00Locatie Lokaal HA 411Notulist Frank RoordaAanwezig Myrthe Cornelissen

Angela van den BergFrank Roorda (not.)

Afwezig -

1) Opening

2) Notulen vorige vergadering

Zijn er op- of aanmerkingen op de notulen van de vorige keer?

-

3) Aanvullende agendapunten

Zijn er nog andere aanvullende agendapunten? Dan kunnen deze nu aan de agenda worden toegevoegd.

-

4) Mededelingen

Dit zijn mededelingen die gedaan worden en geen discussie of gesprek nodig hebben.

-

5) Agendapunten

1. Kennismaking.2. Samenwerking (rolverdeling)


Voorzitter: NinaNotulist: Frank

3. Doel van de workshopBinnen de tijdsduur (35 minuten) van de workshop, zullen de deelnemers interactief kennis en ervaring opdoen over het onderwerp.

4. OnderwerpBrainstormen over onderwerp: een onderwerp wat te maken heeft met Active Aging. De twee zwartgedrukte kernwoorden zijn de gekozen twee onderwerpen, omdat deze praktisch toepasbaar zijn in een workshop maar ook genoeg diepgang bieden.

-tunnel visie-reumatoïde artritis -parkinsonisme-Iets wat praktisch te demonstreren is maar ook theoretisch te onderbouwen is. -technologie-alcohol gebruik ouderen-bewegen-lachen-Mobiliteit-contact maken (vereenzaming)

Casus bepalen?

1. Plan van aanpak & handboekWie gaat wat doen.Stuk kennis en stuk interactief

2. Realisatie (workshop)

5) Rondvraag

Er zijn geen verdere vragen.

Er zijn nog geen duidelijke afspraken gemaakt voor een vervolg vergadering. Dit gebeurt eventueel in Whatsapp (ingesteld door notulist), of anders volgende week maandag



Onderwerp Workshop met als onderwerp ‘’Lachende ouderen’’Datum 07-09-2015Tijd 15:00 – 15:40Locatie Lokaal HA 418Notulist Frank RoordaAanwezig Myrthe Cornelissen


Afwezig -

1) Opening

Tijd van opening: 15:00



-



-

4) Mededelingen


-

5) Agendapunten

3. Plan van aanpak Afgerond.4. Communicatie

Communicatie is niet voldoende, naar mening van Angela. Instemming volgt van de groep. Concrete afspraak: Binnen een dagdeel een reactie, in ieder geval een leesbevestiging. Communicatie tussen een of twee mensen kan via apart gesprek lopen.

5. extra vergaderingNaast de vergadering van na de les, een extra vergadering op een andere tijd. Maandag en woensdag heeft de voorkeur vanwege de lange reistijd van groepsleden.


Maandag van 15:30 tot 16:30 is afgesproken als vergadering.

6. AgendaDe agenda komt zondag of zaterdag erop, ieder groepslid moet deze gelezen hebben voor de vergadering.

7. AfbakenenToepassing of effect?

8. Doelgroep:Willen we alleen dementerende ouderen pakken? (Doelgroep)Nee, de doelgroep blijft 65+. Effectiviteit in documentatie, toepasbaarheid van deze kennis in de workshop.

9. BronnenWelke zijn geschikt voor deze workshop?Wordt uitgesteld totdat bekend is wat de opdracht precies inhoudt.

5) Rondvraag

Er zijn geen verdere vragen.

Actielijst

Actie Wie Deadline Af

Workshop vindt plaats of in de week van 19 oktober of in de week van 2 november.

Iedereen

Het bespreken van de bronnen Iedereen Uitgesteld tot de opdracht bekend is.

Elke maandag van 15:30 – 16:30 (na de les) vergaderen.

Iedereen

De agenda komt zondag of zaterdag op Dropbox, ieder groepslid moet deze gelezen hebben voor de vergadering.

Iedereen Elke week



Onderwerp Workshop met als onderwerp ‘’Lachende ouderen’’Datum 14-09-2015Tijd 12:00Locatie Werkplek 228, Xplora HogeschoollaanNotulist Frank RoordaAanwezig Myrthe Cornelissen


Afwezig Nina de Rooij (voorz.) van tevoren afgemeld met geldige reden

1) Opening




Bespreken van de actielijst van de vorige keer. Als er over punten doorgepraat moet worden die op de actielijst staan dan worden dit aanvullende agendapunten in deze vergadering.



-Afspraak met de CareClowns, hoe staat die? Wanneer gaan we langs? Als dat onbekend is, wanneer wordt dat dan geregeld.

- Volgende vergadering/ afspraak met groep, hoe gaat deze in zn werk ?

4) Mededelingen


A: De huidige documentatie op deze manier in stand houden!

5) Agendapunten

1. Hoe zijn de opdrachten gegaan? Waar ben je tegenaan gelopen?A: Meer een publicatie dan een onderzoek, niet alle vragen sloten erbij aanM: Bij mij juist wel, een heel uitgebreid onderzoek. Was bruikbaar stukje literatuur.


F: Alledrie hadden we dat opdracht 3 onduidelijk was. Wat voor informatie wordt hier verwacht?

2. Handboek, hoe verloopt dit?Dit punt wordt in ieder geval uitgesteld, omdat er nu een groepslid niet aanwezig is,

en dit punt waarschijnlijk aan bod komt in de les.

3. CareClownsA: Moeten we met zijn allen naar deze afspraak? Kunnen met zijn tweeen gaan en de andere twee aan de documentatie werken. M: Ik denk dat het ook goed is om met zijn allen daar naar toe te gaan. F. ik denk dat we met zijn allen moeten gaan. Verdere vraag is ‘’wanneer gaan we?’’M: Dan moeten we het mailtje af te wachten.A: Tot en met week 5 kan het wel.

Afspraak: We wachten het mailtje af, of volgende vergadering. Mocht er dan nog niks bekend zijn, dan wordt er telefonisch contact opgenomen met de CareClowns.

4. Volgende vergadering/ afspraak met groep, hoe gaat deze in zn werk ?Volgende week maandag na de les in ieder geval na de les of in de pauze tussendoor (afhankelijk van de tijd. Afhankelijk van de komende les, nog een vergadering/ samenkomst op donderdag. Dit zou dan rond 11:00 zijn. Verdere taakverdeling (de opdracht van komende week) verloopt dan via de Whatsapp.

5) Rondvraag

-A: ik wil alleen nog weten wanneer Nina terugkomt. Er wordt een smsje gestuurd.

Actielijst


Myrthe SMS’t Nina wanneer zij weer beschikbaar is. (dit is onduidelijk )

Myrthe 14-09

Blackboard in de gaten houden omtrend opdracht. Laten weten via Whatsapp wanneer

Iedereen 16-09


deze bekend is.

Opdracht uitvoeren voor week 4. (Deze is nog onbekend)

Iedereen 21-09

Persoonlijke leerdoelen controleren Iedereen Uitgesteld tot Nina terug is

Vragen aan Inge logghe over de betrokkenheid van de ervaringsdeskundige

Iedereen 21-09

Literatuur voor Myrte en Frank. Donderdag wordt er begonnen met literatuur doorlezen voor de inhoud van het handboek

Myrte & Frank 17-09

Angela werkt aan stukje ‘’thema workshop’’ Zie het document handboek, kopje thema workshop voor precieze toelichting.

Angela 17-09


Notulen 21-09-2015 ‘’Lachende ouderen’’

Onderwerp Bespreking ‘’Lachende ouderen’’Datum 21-09-2015Tijd 13:00 -13:30Locatie Xplora werkplek 226Notulist F.RoordaAanwezig Myrthe Cornelissen

Angela van den BergFrank Roorda (not.)Nina de Rooij (voorz.)

Afwezig

1) Opening




Nina: De notulen waren onduidelijk voor iemand die er niet bij was.

Bespreken van de actielijst van de vorige keer. Als er over punten doorgepraat moet worden die op de actielijst staan dan worden dit aanvullende agendapunten in deze vergadering.

Angela had haar deel afgemaakt. Dit was tijdens de vorige vergadering al doorgesproken. Myrte en Frank hebben de engelstalige artikelen doorgelezen om de 6 opgestelde vragen te beantwoorden.



4) Mededelingen


5) Agendapunten

- Hoe zijn de opdrachten gegaan waar ben je tegenaan gelopen?

Nina: ik heb denk ik een verkeerd artikel gekozen.Dit is een reviewartikel, waarbij de vragen niet helemaal passen.


- Vorderingen handboek.- Alle engelstalige artikelen zijn verwerkt bij de vragen. Ook de persoonlijke

leerdoelen zijn bijgewerkt.

- Leerdoelen concreter maken.

Zoals eerder gemeld is dit gelukt. Zie plan van aanpak voor het resultaat.

5) Rondvraag

Er zijn verder geen vragen.


Notulen 21-09-2015 ‘’Afspraak CareClowns’’

Onderwerp Bespreking ‘’Lachende ouderen’’Datum 24-09-2015Tijd 10:15 – 11:45 (interview)

11:45 – 12:15 (overleg)Locatie Xplora werkplek 226Notulist F.RoordaAanwezig Myrthe Cornelissen

Frank Roorda (not.)Nina de Rooij (voorz.)Hanneke

Afwezig Angela van den Berg (met reden)

1) Opening



Dit zijn de notulen van de bespreking met Care Clown Hanneke. Zij was eerst cliniclown, maar is later overgestapt op de careclowns. Ze heeft ervaring met het emotioneel contact leggen met ouderen met dementie, meestal in de vergevorderde stadia.

Hieronder staan de vragen met hun antwoorden. Overige opmerkingen staan daar weer onder.

1. Hoe zijn jullie (careclowns) ontstaan?Ik was eerst een cliniclown, en ben toen overgestapt naar careclown. De organisatie is begonnen toen drie mensen, samen besloten een optreden te geven bij een tante van een van hen. Dat was een succes, en het idee was geboren. Het is los ontstaan van de cliniclowns. Dit staat op ook op de site, dat kan je nalezen.

2. Hoeveel CareClowns zijn er?We hebben nu 11 clowns, er komen er 5 bij. We reizen heel nederland rond om instellingen aan te doen.

3. Hoelang bestaan jullie als organisatie?Nieuwe opstart: cliniclowns is careclowns komen opzoeken. We hebben een tijd samen opgetrokken en dat ging niet financieel , dus sinds twee of drie jaar opnieuw opgestart met hulp van de huidige directrice. Het is dus een nieuw team, een manager, een iemand voor planning en aqcuisitie en mij als assistent manager om artisitiek aan te sturen. Zo geef ik mijn mening over de folder, reclame en dergelijke.


4. Wat zijn uw ervaringen m.b.t. bezoek bij demente ouderen? (Op facebook staat een verhaal over lakens, hansje) Het gaat erom dat we op bezoek komen bij een ouder stel waarvan de man dementeerd. Ze probeerd de lakens op te hangen om te drogen, maar de man wil het op zijn manier doen. Er is ruzie. Wij pikken dat op en zorgen voor een neuriën waarin we de meneer laten meegaan. Met zijn hulp kunnen we de lakens ophangen.

Op dat moment moet je een beslissing nemen, en je kan de situatie heel lang blijven analyseren maar we gingen gewoon mee in de flow.

Je verandert de werkelijkheid als je aankomt. Het gaat ook om het aanvoelen, op initiatief gelijk inhakken door mee te doen. Reageren op mensen.

-Is het moeilijk, dat contact maken?

Ja soms wel. Soms kom je mensen tegen die in hun eigen wereld zitten en je zoekt naar een ingang. Je begint al met een houding door tegenover mensen te gaan zitten. Zo kun je spiegelen naar iemands gedrag. Het lukt ook niet altijd.

Dit is wel iets wat wij standaard proberen.

Je maakt niet zozeer mensen aan het lachen, maar je moet ook iets laten. Deze doelgroep moet je ook veel bij laten.

Het is veel belangrijker om er even te zijn. Heel veel theatermensen vullen alles op. Bij ons is het juist de bedoeling om de ruimte te laten zodat zij kunnen reageren.

Daarom ben ik zo allergisch voor alleen het lachen.

Lachen is een deel van onze profilatie, dat roept de aandacht. Maar dan willen we wel vanaf, want dat menselijke contact is veel belangrijker. Dat je iets uitlokt als clown, dat iemand iets zegt terwijl die persoon al lang dat niet meer heeft gezegd.

5. Wat zijn de positieve effecten op lange termijn van een bezoek van een care clown?Sommige mensen vergeten je wel, maar sommige mensen kennen je wel. Het personeel vertrouwd je dan wat meer. Ik heb zelf wel de overtuiging dat mensen je herkennen. Dat zeggen ze ook weleens ‘’zo van jij was er al weleens he?’’Bij anderen merk je ook wat meer rust, en zelfs een soort gretigheid.

Je merkt bij mensen dat als een persoon herhaal gedrag toont, bijvoorbeeld krampachtig een boek lezen, er angst is. Als een persoon dan dat boek niet leest, weet je dat de angst even weg is, en dan kun je vragen naar zijn boek, naar de plaatjes en de inhoud. Deze persoon opende helemaal met zijn verhaal over het boek. We hebben er eigenlijk te lang gezeten


maar we hebben die persoon al die tijd niet open kunnen krijgen, en dat gebeurde opeens wel.

Je hebt er eigenlijk te weinig tijd voor.

-Hoor je het wel eens van personeel? Van dat lange termijn effect?Ja dat hoor je ! Bij sommige mensen hoor je dat ze opener worden. Een verhaal over een vrouw die ons herkende (wat niet kon) en helemaal loskwam, helemaal ging huilen. Dagen later zei ze nog steeds dat ze heel blij was dat wij op bezoek waren geweest. 6. Welke belemmeringen komen jullie tegen bij het werken als care clown?Soms lukt het niet, het contact leggen. Sommige mensen nemen je ook niet serieus.

7. Welke onderbouwing gebruiken jullie in je opleiding en werk?Wij hebben wel een onderzoek, alleen deze effecten zijn moeilijk te bewijzen, zeker op lange termijn. De onderzoeken die wij hebben, zal ik opzoeken en eventueel toesturen.

8. Zien jullie een verandering van de zorg en welzijn en hoe spelen jullie daarop in?Je ziet dat mensen(personeel) steeds meer ruimte gaan laten voor ouderen, dat ze mee mogen gaan helpen. Het is een vak apart om te zorgen voor deze mensen. Je merkt dat er verhuizingen zijn, dat er dingen veranderen. Je merkt ook dat er weinig bezetting is, omdat personeel weinig tijd heeft.

Ook de mening en visie verandert nu.

9. Hoe kunnen wij als professionals jullie kennis in de zorg toepassen (per opleiding/discipline)?

De dingen die ik noem, de verwondering, het spiegelen, meeleven, even erbij zijn. Ja zeggen.

Probeer een dag zonder oordeel.

Wat slim is om mensen te laten simuleren hoe het is om dement is. Fysiek, bril met vaseline, grote regenjas.

Casus doen.

Doe een keer iets engs.


Muziek is heel belangrijk. Zo kun je beginnen met een ritme, gevolgd door een paar tonen, en daarna even dansen.

10. Kunt u ons tips geven hoe wij een leuke workshop geven aan medestudenten m.b.t. lachen bij ouderen?Zie punt 9, ik heb ze samengevoegd.

11. Hebben de CareClowns ervaring met samenwerken met andere zorgprofessionals, zoja hoe verloopt deze samenwerking? En met de familie?

We hebben ook contact met de kinderen van de dementeren. We richten ons wel op de oudere, en dan vragen we bijvoorbeeld wel wat heeft u een mooie dochter.

Je rol als clown beschermt je, dan ben je een personage. Je kan veel meer permitteren om te vragen en doen. Een clown is nieuwsgierig, en verwonderd. Je probeert zo min mogelijk oordeel te vellen. Een openheid naar het hier en nu. ‘’Wat drink jij nu nou?’’

Alle mensen op de vloer komen wij tegen. En wij werken er ook mee samen. Soms loop je elkaar ook voor de voeten en dat moet je overleggen buiten de vloer. En wij moeten ook ons werk kunnen doen, omdat sommige ons niet serieus nemen. Dan is dat overleg nodig.

Wij zijn ook beter in het een op een werken met cliënten.

12. Hoe regelen jullie dit financieel? Alleen maar sponsoring?

Financieel worden wij gesponsord en we krijgen ook een vergoeding van de instelling waar we bezoeken.

Overige opmerkingen tijdens interview

Hoe lang duurt een sessie ?

Ik werk in groningen met een maatje, je werkt altijd in duos. Dat levert meer initiatief op van de derden (de ouderen). Je kan ook beter evalueren, en met muziek en spellen elkaar ondersteunen.

Hoelang werk je met een duo?

Je werkt eenmalig met een duo. Wat ik zelf wilde is series laten spelen op dezelfde locaties. En dat hebben we al een beetje, we komen al jaren op dezelfde afdeling.


Jullie hebben een opleiding tot Care Clown?

Wij gaan wel clowns (cliniclowns) opleiden. Daar zijn we mee bezig, ook voor de CareClowns. We pakken dan wel mensen die vanaf theaterschool komen, als basis. Ook heb je een sociaal aspect nodig, het lezen van mensen en zien wat er voor nodig is om ze te laten openen. Dat sociale, dan kan je moeilijk leren. CareClowns zijn ook allemaal eigen persoonlijkheden.

Over haar werk:

Het gaat om gevoelsmatig contact zoeken. Er is vaak een drempel (van angst) en daar moet je overheen. Altijd ja zeggen tegen de mensen.

Lachen is niet helemaal het doel. Het gaat meer om positief benaderen.

Uitgangspunt: de oudere kan vaak ook veel beter, het geven van verantwoordelijkheid aan ze al is het maar klein.

Jullie zijn niet heel bekend?

Weet je als je gaat kijken naar een of twee eeuwen geleden ging het geld altijd naar arme kinderen en zieke kinderen. Het is een cultureel iets.

Er komt niet meer Alzheimer, maar er komen meer ouderen.

Wij liften nu enorm mee op de hype in de media over ouderen. En daar zijn wij heel blij mee natuurlijk want dan worden wij bekender.

Wij hebben kwalitatief betere clowns, dus we verdienen het ook naar mijn mening. We hebben ook allemaal opleiding (theater). We doen ook zelf opleiden, maar ze moeten als basis een theater opleiding hebben.

Je hebt de oudere/kind wat ziek is en het systeem eromheen.

Deze mensen zijn zo puur, er komt iets vanuit hun kern. Het is heel dankbaar werk, moeilijk soms, maar je krijgt er zoveel voor terug.

Hoe vinden jullie contact met je doelgroep?

Wij worden ook gecontacteerd door jongeren, mond op mond reclame, bellen naar verzorgingstehuizen. Wij geven ook workshops op bijvoorbeeld het del(t)a congres


Alleen op ouderen met dementie.

Duur is vaak van 1 tot 5 , en we spelen maar twee uur.

Bezoeken meestal twee kamers, 16 personen.

We zien wel vaak een ondeugende lach op het gezicht komen.



4) Mededelingen


5) Agendapunten

5) Rondvraag

Er zijn verder geen vragen.

Notulen 28-09-2015 ‘’Lachende ouderen’’

Onderwerp Bespreking ‘’Lachende ouderen’’Datum 28-09-2015Tijd 12:15 – 13:00Locatie Lokaal HA411Notulist F.RoordaAanwezig Myrthe Cornelissen

Frank Roorda (not.)Nina de Rooij (voorz.)Angela van den Berg

Afwezig

1) Opening




Angela heeft de notulen nog niet gelezen, dit doet zij vandaag. Eventuele onduidelijkheden worden daarna doorgesproken op Whatsapp.



4) Mededelingen

Er is kort gepraat over het bezoek aan de CareClowns, en de vragen die gesteld zijn en de sfeer die het gesprek had. De sfeer was zeer positief ervaren.

5) Agendapunten

5.1. Nieuwe doelstelling

Er is naar aanleiding van het gesprek met de CareClowns besloten om de vraagstelling aan te passen. Zo is lachen namelijk niet praktisch om verder af te bakenen en wordt er meer gesproken over emotionele betrokkenheid bij ouderen. Zo is er overlegd dat het onderwerp verandert naar:

Lachen als hulpmiddel voor het geestelijk welzijn bij demente ouderen.

Waaruit eventueel een vraagstelling kan komen:

Hoe kan lachen als hulpmiddel ingezet worden om het geestelijk welzijn te bevorderen bij demente ouderen?

De workshop geeft hier dan antwoord op. Dit zou in de vorm zijn van eerst een fysieke ervaring van dementie mee te geven, gevolgd een interactie ronde over hoe je deze mensen contacteerd met ten slotte de manier van de CareClowns. Deze volgorde is nog onderhevig aan verandering.

5.2 Handboek

Er wordt aangegeven dat er een extra vergadering nodig gaat zijn om het handboek volledig af te maken. Donderdag 1 oktober om 09:00 in Xplora is afgesproken.

Er zijn nog andere afspraken gemaakt over de invulling van het handboek. Deze verdeling staat het duidelijkst in de actielijst hieronder.


5) Rondvraag

Er zijn verder geen vragen. De vergadering is afgesloten om 13:00.

Actielijst


Myrte doet de eindredactie van het handboek; ze is ook verantwoordelijk voor het ‘’achter de kont zitte’’ van andere groepsleden.

Myrte 07-10 voor de vergadering, voor 13:00

Frank doet de bronvermelding in Word uitwerken in APA van het handboek.

Frank 29-09 voor 17:00

Angela doet de inleiding van het handboek schrijven. En haar deel aanpassen aan de hand van de resultaten van Nina haar zoektocht.

Angela 1-10 voor 09:00

Nina moet nog haar literatuur afwerken. Ook doet zij een format opleveren voor de workshop.

Nina 29-09 voor 17:00

Iedereen schrijft een eigen eindevaluatie van ruwweg 300 woorden.

Iedereen 1-10 voor 09:00


Bijlage 2 Onderzoeksmethode

Onderstaand is beschreven welke methode is gebruikt bij het literatuuronderzoek. De methode is ontwikkeld in lesweek een van de ontwikkeling van de workshop.

Criteria van de literatuur:Nederlands of Engelstalige literatuurZoveel mogelijk gebruik van recente literatuur Evidence basedIn onderstaande tabel zijn de resultaten van het literatuuronderzoek verwerkt. Database Zoekterm Boleaanse operatoren HitsGoogeScholar Lachen gezond - 6Kaluga Lachen gezond - 323Wiley Online Library Laugh + Elderly AND 4408

Humor Elderly - 5164

ScienceDirect Laugh - 28,567Laugh elderly health - 1,931Humor elderly health - 2,676

Springerlink Lachen ouderen AND 176Lachen - 1057

Bohn Stafleu van Loghum Lachen - > 50Nursing Lachen - 145Scientas.nl LachenGoogleScholar (uni) Laughter health 197.000

Laugther health elderly 86.7000

Voor een krantenartikelen is er gezocht op Google met de zoektermen, lachen en ouderen, met de volgende resultaten:

- http://www.nu.nl/gezondheid/3762386/lachen-heeft-positieve-invloed-geheugen- ouderen-.html 'Lachen heeft positieve invloed op geheugen ouderen' (2013)





Bijlage 3 Quiz neusje op, neusje af

Regels: Iedereen gaat staan Er komt een stelling of vraag Mee eens is neusje op Mee oneens is neusje af Heb je het fout, dan moet je gaan zitten en doe je de volgende rond niet meer mee

1.Babies lachen 50 maal vaker dan volwassenen.Juist, de meeste baby's lachen zo'n 400 keer per dag, voor kleuters is dat ongeveer 300 keer. Wanneer je volwassen wordt, daalt het aantal glimlachjes tot minder dan 20 per dag (Stielstra, 2011).

2. Mannen lachen vaker dan vrouwenOnjuist, vrouwen lachen vaker dan mannen volgens een onderzoek van het VGZ (2008)

3. Door lachen wordt je eetlust verminderd Dit is onjuist, het is gebleken dat je van lachen hongeriger wordt en dus wellicht meer gaat eten (VGZ, 2008).

4. 10% van de 85-plussers is ernstig depressief.Onjuist, ruim 15% van de 85-plussers is ernstig depressief. Bij driekwart van hen wordt de depressie niet herkend, waardoor behandeling achterwege blijft. 40% van de 55 plussers is 6 tot 8 jaar na de behandeling overleden aan de gevolgen van de depressie (VUMC, 2014).


5. Lachen maakt een natural killer cel aan die tumorcellen vernietigen. Juist, volgens de site van grenswetenschap wordt er tijdens het lachen een antistof aangemaakt (de natural killer cel) die bekend staat om zijn kracht om het lichaam te zuiveren van allerlei zaken die niet kloppen, als voorbeeld tumorcellen.

6. In Nederland zijn er ruim 235.000 mensen met het ziektebeeld dementie.Juist (bron: Alzheimer Nederland, cijfers en feiten, 2010)

7. Minder dan 58% van de mantelzorgers van een dementerende oudere is overbelast of loopt een groot risico op overbelasting.

Onjuist, volgens www.alzheimer-nederland.nl is 82% van de mantelzorgers van een dementerende is overbelast of loopt een groot risico op overbelasting.

8. Met huilen gebruik je meer gezichtsspieren als met lachen.Juist, volgens de site van grenswetenschap gebruik je met lachen 15 gezichtsspieren en met huilen over de 100


Bijlage 4: Casus

Naam: Dhr. Van den Boomgaard (Ben)

Geboortedatum: 11-02-1938

Ziektebeeld: Alzheimer (vorm van het syndroom dementie)

Ben is geboren in een klein dorpje in Brabant, waar iedereen elkaar kent. Ben is opgegroeid in een ‘normaal’ gezin met twee oudere broers. Een jaar geleden is zijn vrouw overleden die dagelijks voor Ben zorgde. Op dat moment was het niet meer mogelijk voor Ben om thuis te blijven wonen, en is opgenomen op de gesloten afdeling van het verzorgingshuis Active Ageing te Breda. Dat ook samenhangend met zijn ziektebeeld Alzheimer.

Ben heeft twee dochters. Zij wonen allebei in de omgeving van Amsterdam. Ben heeft hier wekelijks telefonisch contact mee. Elke eerste zondag van de maand komen ze op de koffie, en hier genieten ze samen erg van, maar in de loop van de tijd gaat het steeds moeizamer.

Ben heeft altijd fulltime gewerkt als meubelmaker. Ben was altijd bij het voetbalveld te vinden, ook heeft hij daar veel vrijwilligerswerk gedaan. Hij heeft daar veel sociale contacten opgedaan. Deze sociale contacten waren erg belangrijk voor hem. Helaas spreekt hij op dit moment vrijwel geen van deze contacten meer.

Ben is erg afgelegen van de groep, en je kan vooral in de groep moeilijk met hem contact maken. Hij probeert zijn dementie voor zijn dochters en de verpleging te verbergen, dit lukt niet goed waardoor hij neerslachtig wordt. Dit maakt het contact maken met Ben nog lastiger.

Een keer per week doet Ben mee met de gym. Ook verteld Ben elke dag dat hij graag weer zijn passie voor meubel maken wil oppakken.

Ben gebruikt zeven verschillende orale medicatie per dag. Deze krijgt hij aangeboden door de zorgverleners. Dit verloopt niet altijd even vlekkeloos, uitend in verbale agressie en het uitspugen van zijn medicatie op de grond.


Date post:	15-Feb-2018
Category:	Documents
Upload:	vohuong
View:	215 times
Download:	0 times

Web viewIk merk dat je door brainstormen getriggerd word om ideeën op te noemen, ... The Sydney...

Documents