1
whjeh l:dj 2015
.re iNdm;s;=uks,
.re wud;Hjreks,
.re úmCI kdhl;=uks,
.re uka;%S;=ñhks,
.re uka;%S;=uks,
m<uq fldgi
uOHu m<df;a yh jeks m<d;a iNdfõ fojeks whjeh f,aLkh
bÈßm;a lrk fï fudfyd;g iyNd.s ù isák ;uqkakdkafia,d
ish¿fokd u b;du;a f.!rjfhka ms<s.ksñ.
zz wo Èkfha jmqrk ish,a, wkd.; mrmqf¾ hymeje;au
fjkqfjks' tfyhska wo fukau fygo foaYfha iaÒridr;ajh iy
wNsudk;ajh iq/flkq ksh;hZZ
fï Wmqgd .ekSu uyskao Ñka;k bÈß oelau ixj¾Okd;aul
fhdackdj,sfha oS fï lshuk fldhs;rï i;H yd .eUqre o hkak fï
f.!rjksh iNdfõ ;uqkakdkafia,d ish¿ fokdf.au wjOdkh m<uqj
fhduq lrkjd' tjka woyila m<uqfldg u;=lsßug l,amkd lf<a
iuia; wxYhgu jvd;a ;SrKd;aul jq whjehla miq.sh 24 fjksod
uqo,a wud;Hjrhd f,i .re uyskao rdcmlaI ue;s;=ud úiska
md¾,sfïka;=jg bÈßm;a lrkq ,enqjd'
tu whjeh iudkd;au;djh" wjldYh" ffO¾h" iajdNsudkh tlal,
m%ldYhla' cd;shu Tijd ;nñka Yla;su;a wd¾Òl jevms<sfj,la
;=< yv uy n,fõ.h iu`. fkdkej;S fmrgu hk .ukla
;jÿrg;a Yla;s iïmkak l< whjeh m%ldYkhla' tjka m%ldYhla
2
cd;sh yuqfõ ;enQ t;=ukag m<uqj ueo rg ck;djf.a ksfhdað;hka
jk ;uqkakdkafia,d ish¨fokd fjkqfjka uf.a f.!rjkSh ia;+;sh
m<lr isákjd'
fï wm m%fõYj isákqfha rfÜ;a" cd;sfha;a" jvd;a ;SrKd;aul
wjêhlgh' rfÜ rdcH kdhlhd f,i w;s.re ckdêm;s;=udf.a
fojk OQr ld,fha isõjk jir imsÍug we;af;a ;j;a Èk lsysmhla
muKs' t;=udf.a fuu OQr ld,hu jpkfha mßiudma; w¾:fhkau
wNsfhda. j,ska msß hq.hla nj wmg wu;lj ke;' hqoaOh w;sYh
W;aikaku wjia:dj" t<U ;snqKq wjêhl ta i`oyd ksjerÈ
kdhl;ajhla yd iDcq ;SrK ;Skaÿ wfmaCIdfjka rg cd;sh fírd
.ekSu oeä wjYH;djfhka hqO yuqodj m%Odk jQ ish¨ wdrCIl n,
uq j,g kj cjhla" n,hla" Ôjhla foñka flá ld<hla ;=<
f,dalfha Ndhklu ;%ia;jd§ ixúOdkh yd ta kdhlhdo úkdYhg
m;a fldg" foaYhg fojk ksoyi §ug t;=udf.a hqO kdhl;ajhg
yels jqKd' hqO ch.%yKh f;la iuh uqo,a fjka lsÍfï §
m%uqL;djh ,enqfKa yuqod wjYH;d fjkqfjka úch.%yKfhka miq
iuh hqoaOfhka úkdY jQ ck;djf.a Ôjk ;;ajh h:d;;ajhg m;a
lrkak jf.au úkdY jQ .ïìï" k.r f.dvk`.kak úYd, nrla
fokak jQKd' jißka jir" fï W;=re kef.kysr ixj¾Okhg
iu.dój fï rfÜ iEu osYdjlu úYd, ixj¾Okd;aul jHdmD;s
wdrïN lsÍug uq, msrejd' uOHu m<d; ;=,;a by< fld;auf,a úÿ,s
n,d.drh" fudr.ylkao jHdmdrh" f;,afoKsh .=jka f;dgqm<
we;=¿ jHdmD;s folla i|yd uq, msrejd" ksu l<d' id¾:l m%;sM,
,enqjd" ,nkjd'
tfukau wêfõ.S ud¾. W;=r - ol=K hd lrñka" bÈflreKd' jir
24 la úrilj isá zzhd,afoaúhZZ h,s;a ñ;%YS,S .uklg tla lrkakg
yels jqKd' ta jf.au .=jka f;dgqm<" jdrh" cd;Hka;r iïuka;%K
Yd,d" rx. Yd,d" l%Svdx.k" ixpdrl mqrjrhka jf.au fydag,a"
3
l¾udka;" mqrjr wd§ fhdaO jevigyka .Kkdjla uq, mqrñka fï
ish,af,ys m%;s,dN cd;shgu ,nd fokakg uq, mqrkq ,enqjd' tys
;j;a fhdaO mshjrla ,nk 14 - 15 foÈk ;nkjd' ta W;=re wêfõ.S
ud¾.fha uq,a mshjf¾ bÈlsÍï wdrïN lsÍu' tys m%;sM,h ,nkafka
lkao Wvrg ck;djhs'
ud.ï reyqKq mqrh muKla fkdj kef.kysr" W;=r" jhU" uOHu"
inr.uqj wd§ yeu m<d;lau fkdis;+ ljqre;a úYajdi fkdl<
wfmaCId fkdl< fõ.j;a ixj¾Okd;aul .uka u`.lg fhduq lrkq
,enqjd' Y%S ,xldj rgla f,i ish ixj¾Okh ia:djrj mj;ajd
.ksñka" hymeje;au by< kexùug lghq;= lrkq ,enqjd' weußldkq
fvd,¾ 3800 la lrd by< hñka mj;sk tal mqoa., wdodhula iu`.
ck;djg wdodhï w;ska muKla fkdfjhs, yß; mßirhla" ys;lr
f.!rjkSh jgmsgdjla" úYsIaG fi!LH fiajdjkaj,g myiq msúiqula
fukau msßisÿ c,h yd úÿ,sh wdÈfhka msßmqka Wiia Èúmeje;aula
ysñ lr §ug mshjr /ila .kq ,enqjd' idrO¾u wdrCId lrñka
ixialD;sl yd fM;sydisl Wreuhka iq/lSug;a" jeäysáhkag .re
lrk" wndê; mqoa.,hka iudcfhau fldgila f,i ms<s.kakd iq/ls
iudchla i`oyd miq;,h ilia lrkq ,enqjd' rfÜ;a" ck;djf.a;a
ix;DIaáh oejeka; wdYs¾jdod;aul n,fõ.hla' fuh fkdwvqj
,nñka b,lal tal mqoa., wdodhfï ixj¾Okd;aul w.h weußldkq
fvd,¾ 8500 la' ta lrd cd;sh Tijd ;nk .uk ;j ;j;a
Yla;su;a l< mshjrla f,i 2015 fõ whjeh wmg w¾:l:kh l,
yelS' fuys m%;s,dNh úfYaIfhka m<d;a iNdjla f,i wmg
jeo.;ajkjdfiau" m<d;a ld¾h Nd¾hg Wrfok mßmd,k fiajd
ks,Odßhdf.a mgka ish¨ jD;a;Skays fhfokakkag;a" fcHIaG
mqrjeishkag;a" N=la;s ú§fï wjldYh ,eî we;a;d fiau fjk;a
whjeh m%ldYk j,ska fjka fkdjQ ;rï úYd, uqo,la m<d;a
ixj¾Okd;aul ld¾hhka i`oyd Ndú;hg .ekSugo wjia:dj ,nd §
;sfnkjd' fï úYd, uqo,a iïNdrfhka by< ixj¾Okhla wfma
4
m<d;a no .ïudkj,g f.k hdug ck;d ksfhdað;hka f,i
;uqkakdkafia,dg ,eîu fld;rï i;=gg lreKlao@ oeka wfma
j.lSu l%udkql+,j tys ie,iqï iy.; f,i ck;dj fj; tu
m%;s,dNhka .,d hdug ie,eiaùu fkdfõo@
.re iNm;s;=uks"
úfYaIfhkau w;s.re ckdêm;s;=ud fï jif¾ bÈßm;a l< whjeh
m%ldYfha fM;sydisl nj wo uúiska f.!rjkSh iNdjg bÈßm;a
lrk fï whjeh m%ldYhgo wYs¾jdohla nj lsjhq;=o jkjd' óg
jir 15 lg fmrd;=j wdrïN jQ udf.a foaYmd,k .uka uf.a fujka
ixÈia:dkhlg ud o meñK we;s nj i`oyka lsÍug leue;af;us'
uOHu m<d;a iNd b;sydifha jeäu ld,hla m%Odk wud;H OQrh
oeÍfï Nd.H,;a mqoa.,hd f,iska wLKavj whjeh m%ldY 10 la
iNd.; lsÍfï Nd.H,;a mqoa.,hd f,io ud ;=< we;af;a ksy;udkS
wdvïnr ye.Suls' m<d;a iNdjg ,efnk uqo,a ksis f,iska
wud;HdxY fj; fnod foñka wOHdmk" fi!LH" ud¾." lDIsl¾u"
l¾udka; m%Odkj ish¨ fCIa;% i`oyd kj jevigyka rdYshla
yÿkajd foñka wka m<d;aj,g fkdfofjks f,i mQ¾jdo¾YS jHdmD;s
Èh;a lsÍug yels jQ njo i`oyka lrkqfha i;=gq is;sks'
úfYaIfhkau fujr whjeh fuu wNskj iNd .¾Nh ;=<§ m<d;
yuqfõ ;eîfï uq,a Nd.Hjka;hdo uu fjñ' m<d; ;=< kd.ßl yd
.%dóh uÜgfï ixj¾Okhg;a" mßmd,khg;a" yels ish¨ uÜgñka
jHdmD;s yrydo úYd, uqo,a iïNdrhla ,nd §ug yels ùu;a" tajd
ksis f,iska ck;d fufyjrg fhdojñka .ñka .u k.rfhka
k.rhg;a fodßka fodrg;a tu m%;s,dN .,d hdug bv wjia:d
iñmdokh lr §ugo yels nj o m%ldY lrñ' miq.sh Èk lsysmh
;=< w;s.re ckdêm;s uyskao rdcmCI ue;s;=ud úiska lrk ,o
m%ldY lsysmhla h,s Wmqgd olajñka whjeh m%ldYh bÈßm;a lsÍug
n,dfmdfrd;a;= fjñ'
5
zzM,odhS fiajhla ,nd §u ;=<ska Èúhg iúhlaZZ f;aud lr.;a
m<d;a md,k iuqtj yd iaj¾Kmqrjr iïudk Wf<,'
zzixj¾Okfha § ck;d fiajfha§ foaYmd,k u;jdo we;s úh
fkdyelsh' fmdÿ fiajdjka ,nd §ug wm mshjr .; hq;=hZZ
zzoeka wmg ´kE ck;djf.a yo .eiau yÿkk ck;djf.a wjYH;d
.ek wjÈfhka bkak ksfhdað; msßila. fï jk úg fjkia fldg fï
rfÜ ck;djf.a jf.au f,dalfha;a is;=ï me;=ï fndfyda fihska
fjkia fj,d' fjkia fjñka mj;skjd' ta f,dalh iu`. wms;a fjkia
fjñka bÈßhg hd hq;=hZZ
.%du ks,Odßka 5000 la yuqfõ w;s.re ckdêm;s uyskao rdcmCI
ue;s;=ud l< m%ldYh'
zzwdndê; orejdf.a isg úY%ñlhd olajdu ksjigu m%;s,dN w;alr
Èh yels whjehla wmg bÈßm;a lrkak yels jqfKa ;%ia;jdoh
ksudlr jir 4 l ixj¾Okfha m%;s,dN ck;dj w;g m;alrkak
yelshs ùu ksidhsZZ
rdcH fiajh Yla;su;a lrñka myiqlï jeälrkakg;a ck;djg
ld¾hCIu fiajhla ,nd §fï wruqfKka ;uka fj; lÿ`t msß
fofk;ska meñfKk wirK ck;djf.a lÿ`t msi oud iskd uqiq
uqyqfKka wdmiq heùfï j.lSu rdcH fiajlhka jk ;uqkakdkafia,d
i;=hs'
2015 whjeh l%shd;aul lsÍfï § mßmd,k ks,Odßkaf.a ld¾h Nd¾h
jevuq j"
zzwm whjefhka ,nd § we;s m%;s,dN ksis f,i ck;dj w;g m;a
l< yelafla rdcH ks,Odßkag fï whjeh YS; ldurj, isg ilia
l< tlla fkdfjhs' th ck;djg b;d iómj ck;d woyia ,nd
.ksñka ilia l, tlla' ta ksid fuys i`oyka jkafka ck;djf.a
6
b,a,Sï. tajd bgq lrkak fmdÿ ck wjYH;d bgq lrkak Tfí Wmßu
lemùu wjYHjkjdZZ
wOHdmk fCIA;%fha mßmd,k ks,Odßyq yd úÿy,am;sjre yuqj"
jir 10 la mqrd l< ixj¾Okhla" wd¾Ól l<ukdlrKh;a ;=<ska
,dN fnod §ug yels jQ whjehla' oekqu uQ,sl lr.;a fï m%;s,dNh
orejka w;g m;a l< yelafla orejkag kj f,dalh fmkakqï lrk
;uqkakdkafia,d úiska fï ish¨ iïm;aj, m%;s,dNhka orejkag
,nd §fuka'
fï m%ldYhka uu Wmqgd .;af;a jißka jir l%udkql+,j whjeh
mr;rh wju lr .ksñka" ixj¾Okfha m%;s,dN Wmßu f,i
ck;dj w;g m;a lsÍu rdcH kdhlhdf.a we;s ienE Wjukdj
fmkakqï lrkak'
fï ish,a, fyd`Èka wOHhkh lrk ´kEu flfkl=g f;areïhkjd
fï whjeh ck;djg w;a;ls,u;dkq fyj;a zzÿl fokZZ whjehlao"
ke;skï wm úYajdi lrk úÈyg ck;djg zziem fokZZ ke;skï
lduiqL,a,sldkq whjehlao lshk tl'
.re iNdm;s;=uks"
;Skaÿj rgg Ndr fldg wjir fokak fujr m<d;a whjeh fï
f.!rjKSh iNdjg bÈßm;a lrkak'
.re iNdm;s;=uks,
uOHu rcfha m%;smdok yd u. ke.=u, mqr ke.=u, Èú ke.=u,
fodrska fodrg - .ñka .ug, tla .ulg tla jevla iy l\qrg
Wodkh wd§ jevigyka rdYshla hgf;a remsh,a ñ,shk oyia
.Kkla wm m<df;a wdfhdackh lrñka ud¾., md,ï, m<d;a md,k
wdh;kj, ixj¾Ok lghq;= rdYshla iEu .ulgu m%;s,dN
7
w;afjk wdldrhg fuu j¾IfhaÈ bgqlr we;s nj ;uqkakdkafia,d
fyd¢ka okakjd we;. fuu jHdmD;s j, m%;s,dN mCI úmCI
fNaohlska f;drj iEu ck fldgilgu w;a fjkjd we;. tmuKla
fkdj wm m<d;a iNdfõ wud;HdxY yd fomd¾;fïka;= hgf;a
bgqlrk ,o wdfhdackhka u.skao úúOdldr m%;s,dN w;alr § we;.
.re iNdm;s;=uks,
miq.sh j¾I lsysmh ;=<È wm m<d;a iNdj úiska bgqlrk
,o l%shdldrlïys w;alr.;a m%;sM, lsysmhla Tn yuqfõ ;eîug
woyia lrñ.
uOHu m<df;a lDIsl¾udka;h k.disgqùu i|yd f.dùka
mqyqKq lsÍu, Wmfoia ,nd §u, îc yd frdamK øjH m%p,s; lsÍu
jeks lghq;= j, m%;sM,hla f,i, 2010 j¾Ifha isg 2013 j¾Ih
olajd ld,h iiod n,k úg, úfYaI ÈhqKqjla oelsh yel. fuu
ld,h ;=,È ì;a;r ù ksIamdokh nqi,a 48,000 isg nqi,a 50,000
olajd;a, îc w¾;dm,a m%udKh fuá%la fgdka 240 isg 262 olajd;a,
f,dl= ¿EKq îc m%udKh ls..%E.15,000 isg 17,500 olajd;a, îc
fndaxÑ m%udKh ls..%E. 150 isg 200 olajd;a jeä ÈhqKq lr, f.dùkag
fnod yeÍug yelsúh. fuu m%udKh 2015 j¾Ifha§ ;j;a jeä
lsÍug wfmaCIs;h. fuu.ska f.dùkaf.a wdodhu ie<lsh hq;=
m%udKhlska by< f.dia we;s nj;a wmg i;=gg lreKls.
tfukau lsß ksIamdokh w;ska o uOHu m<d; m%uqLia:dkhla
f.k we;. 2010 § lsrs ksIamdokh lsß ,Sg¾ ñ,shk 59.13 l
m%udKh 2013 jk úg lsß ,Sg¾ ñ,shk 78.84 la olajd by< f.dia
we;. óg fya;=j jkafka Wiia wdldrfha lsß .jhka fnod yeÍu,
Wiia j¾.fha ;DK j¾. Ndú;h y÷kajd §u iy lD;%Su isxpk
l%uh m%p,s; lsÍu we;=¿ úúO jevigyka l%shd;aul lsÍuhs. fuu
8
l%ufõohka bÈßhg;a l%shd;aul lsÍug wfmaCId lrk w;r,
fokqkaf.a lsß ksIamdol;dj jeä lsÍu ;=,ska 2016 § lsß ,Sg¾
ñ,shk 101'0 olajd jeä lr .ekSug wfmaCId flf¾.
m<df;a fmaIl¾u uOHia:dk jeä ÈhqKq lsÍug wu;rj
frÈms<s ksIamdokhkays kj ksmhqï y÷kajd §ug;a tu ksIamdokhka
ys foaYSh mßfNdackh jeä lsÍug;a úfoaYslhkag wf,ú lsÍug;a,
myiqlï iemhSug;a wmg yels úh.
.re iNdm;s;=uks,
m<df;a /lshd úrys; ;reK ;reKshkag /lshd ,nd.ekSu
i`oyd jD;a;Suh mqyqKqj ,nd § Tjqka /lshd .ekaùug;a, iajhx
/lshd lsÍu i`oyd Tjqkag wjYH uyk ueIska, jvq ld¾ñl
WmlrK wdÈh imhd Tjqkaa Èßu;a lsÍug;a yelsjQ w;r fuu.ska
;reK ;reKshka 4360 lg wêl m%udKhla iún, .kajd we;'
tmuKla fkdj m<df;a wd.ñl isoaOia:dk, iqNidOl iñ;s,
urKdOdr iñ;s wd§ iudc fiajd wdh;k j,g wjYH WmlrK yd
myiqlï imhd .%dóh ck;djf.a iudÔh wjYH;do imqrd,Sug
yels úh'
wOHdmk ixj¾Okh fjkqfjka wm úiska bgqlr we;s ld¾h
Ndrh buy;ah. ta w;ßka .=rejreka n`ojd f.k mqrmamdvq mj;sk
mdi,aj,g wkqhqla; lsÍug;a, .=rejrekaf.a ys. jegqma .Kkh lr
tajd ,nd §ug;a, Wiia fiajdjla orejkag ,nd §u i`oyd .=rejreka
yd úÿy,am;sjrekaf.a oekqu j¾Okh lr .ekSu i`oyd mqyqKq
jevigyka l%shd;aul lsÍug;a, mdi,aj,g wjYH há;, myiqlï
imhd § myiqlï ie,iSug;a yels úh' tfukau iEu mdi,lgu
mdfya mß.Kl ,nd § orejkaf.a f;dr;=re ;dCIK idlaIr;djh
jeälr .ekSug yelsúh. tfukau fi!LH fiajdj Wmßu whqßka
9
uyck;djg ,nd §u i`oyd frday,aj,g wjYH WmlrK yd
f.dvke`.s,s myiqlï ,nd §ug;a, fndafkdjk frda. j<lajd
.ekSug uyck;dj oekqj;a lsÍug;a yels jQ w;r, fndajk frda.
me;sÍhdu wju lr .ekSu i`oyd;a wjYH mshjrhkao .kq ,eîh'
tys m%;sM,hla f,i fuu jir ;=< fvx.= frda.h ksid lsisu
urKhla jd¾;d ù fkdue;. tfukau f;,afoKsh uQ,sl frday, b;d
Wiia uÜgñka jeä ÈhqKq lsÍu miq.sh jif¾§ wdrïN l< w;r,
tu.ska k.rfha frday,a lrd meñfKk frda.Ska ixLHdj wvq ù
uyck;djg Wiia fiajhla ,nd .ekSug yelsjkq we;.
.re iNdm;s;=uks,
m<d;a iNdj i;= iS fY%aKsfha ud¾. ls'ñ'1,665.12 la o, ã
fY%aKsfha ud¾. ls'ñ'578.73 la o jYfhka ls'ñ' 2,243.85 la we;'
fïjdhska b;d fyd`o uÜgfï ud¾. ls'ñ. 1,067.85, la o kv;a;= l,
yels uÜgfï ud¾. ls'ñ' 518'66 la o yd wn,ka ;;a;ajfha we;s
ud¾. ls'ñ'657.34 la o fõ' fyd`o ;;a;ajfha we;s ud¾. ls'ñ'837
la ldmÜ w;=rd we;s w;r ;j;a ls'ñ' 230.85 la ud¾. ueg,a w;=rd
;dr oud ixj¾Okh lr we;' ta wkqj ;j;a ls'ñ'1,176 l
m%udKhla ixj¾Okh lsÍug b;sßj we;.
f;dr;=re ;dCIK ixj¾Okh
ck;d ysff;IS rdcH fiajhla we;s lsÍfï§ ck;d wfmaCId
fukau ck;d .eg¿ j,go laIKsl úiÿï ,nd Èh hq;=hs. fuu
lghq;= id¾:l lr .ekSu i|yd ‘b’ Y%S ,xld jevigykg wkq.;
fjñka m<d; ;=, f;dr;=re ;dCIK ixksfõok l%ufõohla
l%shd;aul fjñka mj;s. m<df;a ish¿ ixj¾Ok lghq;= laIKslj
oek.; yels jk mßÈ ish¿ ixj¾Ok fhdackd tlu cd,hla ;=<g
we;=<;a lr kùk mß.Kl jevigykla ia:dms; lr ;sfí.
10
tf,iu m<d;a iNdj ;=, ixj¾Okh lr we;s úoHq;a .sKqï l%uh
uQ,H l<ukdlrKfha by< m%.;shla w;alr .ekSug iu;a ù ;sfí.
óg wu;rj ish¿ m<d;a iNd ks<OdÍkaf.a f;dr;=re we;=<;a
f;dr;=re moaO;shla oekgu;a ilia lrñka mj;sk w;r, fï ;=<ska
rdcH ks,OdÍkaf.a ld¾hCIu;dj by< kexùug;a, mßmd,k jHqyh
Yla;su;a lrñka rdcH ks,OdÍkag myiqlï we;s lsÍug;a lghq;=
lrkq ,efí.
jdyk wdodhï n,m;% ,nd §fï§ cd;sl m%;sm;a;sh wkqj
hñka kqÿre wkd.;fha§ ksjfia isgu wdodhï n,m;%h ,nd .ekSu
ioyd myiqlï ixj¾Okh lsÍu wm úiska ;jÿrg;a isÿ l, hq;=hs.
fuu lghq;= j,§ Bg wod< há;, myiqlï ixj¾Okh lsÍu
fjkqfjka oekgu;a m<d; ;=< ish¿ m%dfoaYSh f,alï ld¾hd, fj;
wjYH mß.Kl ,nd § ;sîu i;=gg lreKls.
miq.sh ld,fha§ wmf.a W;aijhla fyda úfYaI lghq;a;la
lsÍug wjYH jqjfyd;a fjk;a wdh;khla i;= Y%jKd.drhla
fidhd .ekSug isÿúh. kuq;a wo m<d;a iNdj i;= b;d Wiia
uÜgfï Y%jKd.drhla we;. 2014 j¾Ifha uOHu m<d;a l,d Wf<,
mj;ajñka 2014.10.16 Èk fuu Y%jKd.drh újD; lsÍug yelsùu
wm ,o uy;a ch.%yKhla f,i uu olsñ. fuu Y%jKd.drh kdgH
rÕ oelaùu, iïuka;%K meje;aùu wdoS lghq;= ioyd ndysr
md¾Yjhkag ,nd § m<d;a iNdjg w;sf¾l wdodhulao Wmhd
.ekSug yelsjkq we;.
11
fojk fldgi
.re iNdm;s;=uks,
wm úiska uyck;dj fjkqfjka miq.sh j¾Ifha§ bgqlrk ,o
ld¾hNdrfhka b;du;a iaj,amhla fuys§ i`oyka lf<ñ' bÈßfha§o
fuu fiajdjka imhñka uyck iqNisoaêh jeälr .ekSug
n,dfmdfrd;a;= jk w;r, uu fu;eka isg 2015 j¾Ih i|yd wm
m<d;a iNdfõ whjeh weia;fïka;= ms<sn| bÈßm;a lsÍug
leue;af;ñ.
,eîï
mqkrdj¾:k úhoï
remsh,a ñ,shk
iduqysl m%odk 18,000.00
rch úiska ,nd fok wdodhï 3,555.00
m<d;a wdodhï b,lalh
^uqoaor .dia;= yd Widú ov yer& 1,100.00
m<d;a md,k wdh;k fj; udre l<
hq;= wdodhu
uqoaor .dia;= 890.00
Widú ov 100.00
23,645.00
m%d.aOk úhoï
Wmudk mdol m%odk 500.00
m<d;a ksYaÑ; ixj¾Ok m%odk 1,390.00
wfkl=;a jHdmD;s 2,489.35
4,379.35
uq¿ ,eîï
28,024.35
12
uq¿ ,eîï remsh,a ñ,shk 28,024.35 l uqo,ska remsh,a
ñ,shk 22,655.00 l m%udKh m<d;a iNdfõ uyck ksfhdað;hka yd
rdcH ks,OdÍkaf.a jegqma fõ;k yd wfkl=;a mqkrdj¾:k úhoï
f,i fjkalrk w;r, remsh,a ñ,shk 990 la m<d;a md,k wdh;k
j,g udre lsÍugo, b;sß remsh,a ñ,shk 4,379.35 l m%udKh
m%d.aOk úhoï jYfhka wm úiska bgql< hq;= wd¾Ól, idudchSh,
ixialD;sl yd m%cd ixj¾Ok lghq;= ioyd fjka lsßug wfmaCIs;h.
.re iNdm;s;=uks,
2014 j¾Ih i`oyd ud úiska 2013 fkdjeïn¾ 25 jk Èk
bÈßm;a l< whjeh i`oyd fuu .re iNdfõ Tn ish`M fokd jdo
újdo lrñka b;d w.kd woyia yd fhdackd rdYshla o bÈßm;a
lrk ,§' tmuKla fkdj, bka miqjo iNd ieis jdrj,§ úúO
fhdackd bÈßm;a úh' ta ish,a, o cd;sl m%;sm;a;s l%shd;aul
lsßfï§ wm úiska bgql< hq;= ld¾h Ndrho úfYaIfhka wm m<df;a
ck;djf.a .eg`t o y`ÿkdf.k tajdg uQ,sl;ajh foñka fuu
whjefha wod< úIhkag uqo,a fjka lrk ,§' uyck;djf.ka
,efnk fhdackd ish,a, bgq lsÍu i`oyd fuu whjeh ;=<ska uqo,a
fjkalr §ug yelshdjla fkdue;s nj Tn ish¨ fokdu fkdokakjd
fkdfõ' uyd NdKavd.drfhka wm fj; ,efnk m%odkhka yd m<df;a
wdodhu ie<ls,a,g f.k Wmßu wdldrfhka m%;smdok fjkalr §ug
W;aidy .;a nj ;uqkakdkafia,dg okajkq leue;af;ñ' flfia
fj;;a miq.sh j¾Ifha § ta ta úIhkag ,nd § ;snQ uqo,a m%udKhg
jvd uqo,la fujr whjeh u`.ska fjkalr §ug W;aidy .;a nj o
i;=áka m%ldY lrñ' tu uqo,a m%udKhkaf.ka ta ta úIhkag wod,j
bgq l< hq;= ld¾h Ndrhkays m%;sm;a;suh lreKq ms<sn`oj;a, ta ta
úIhkag wod<j fjka lsrSug fhdað; uqo,a m%udKhkaa ms<sn`oj;a
m%ldY lsÍug leue;af;ñ'
13
m%Odk f,alï ld¾hd,h
.re iNdm;s;=uks,
m<d;a iNdfõ .re uka;%S;=uka,d fj;, uyck;dj úiska
b,a,d isák ixj¾Ok fyda iqNidOk fhdackd bgq lr .ekSu
fjkqfjka m<d;a .re uka;%s;=uka,dg remsh,a ,CI 25 ne.ska
fjkalr §u i`oyd remsh,a ñ,shk 145'0 la fjkalr §ug fhdackd
lrñ. wúÉfþo úh yels jHdmD;s fjkqfjka remsh,a ñ,shk 6'0 la
fjka lr §ug;a fhdackd lrñ' m<d;a wdodhu by< kexùu, iunr
wd¾Ól ixj¾Okhla m<d; ;=< we;s lsÍu i`oyd l< hq;= úfYaI
fhdackd l%shd;aul lsÍu i`oyd remsh,a ñ,shk 50'0 la fjka lr
§ug;a m<df;a rdcH fiajfha ks,OdÍkag wjYH jkakdjQ mqyqKqj ,nd
§ Tjqkaf.a oekqu yd l=i,;djhka by< kexùu i`oyd wjYH mqyqKq
,nd §ug remsh,a ñ,shk 11.5 la fjkalr §ug;a fuu .re iNdjg
fhdackd lrñ' tfukau m<df;a .sKqïlrk lghq;= ksjerÈj yd
myiqfjka blaukska bgqlsÍu i`oyd wjYH jkakdjQ WmlrK ,nd §
tu lghq;= ld¾hCIuj lsÍu fjkqfjka remsh,a ñ,shk 8 la fjka
lr §ug fhdackd lrñ' rdcH fiajh uekúka yd ld¾hCIuj
bgqlr,Su i`oyd rdcH ks,Odßkag wjYH myiqlï i,id Èh hq;=h'
m%jdyk myiqlï i,idoSu ioyd óg jir follg fmr l,a nÿ
l%uh hgf;a ñ, § .;a jdyk i`oyd l,a nÿ f.ùug;a, ,nk
jif¾ § ñ,g .ekSug fhdað; jdyk l,a nÿ l%uh hgf;a ñ,g
.ekSu i`oyd;a remsh,a ñ,shk 189'0 la fjka lr §ug;a fhdackd
lrñ' rcfha ks, ksjdi w¿;ajeähd lsrSu yd kj ks, ksjdi bÈ
lsÍu ioyd remsh,a ñ,shk 30'0 la fjkalr §ug fhdackd lrñ. wm
úiska úúO jQ ixj¾Ok fhdackd l%shd;aul l<d jqjo we;eï
yqol,d .ïudkj, l<hq;= ixj¾Ok lghq;= ;ju;a b;sßj we;.
fuu yqol,d .ïudk j, l<hq;= úfYaI ixj¾Ok lghq;= fjkqfjka
14
remsh,a ñ,shk 62'0 la fjkalr §ug o fhdackd lrñ. m<d;a
wdodhï fomd¾;fïka;=jg WmlrK ,nd .ekSu ioyd remsh,a
ñ,shk 0.3 la yd m%Odk f,alï ld¾hd,h úiska bgql< hq;= yÈis
ixj¾Ok lghq;= fjkqfjka remsh,a ñ,shk 1.5 lao, uQ,Ok j;alï
mqkre;a:dmkh ioyd remsh,a ñ,shk 4.0 la o fjka lr §ug
fhdackd lrñ.
.re iNdm;s;=uks"
wdKavqldrjr ld¾hd,hg;a iEu wud;HdxYhlgu;a tla
jdykhla ne.ska ñ,g .ekSu i|yd remsh,a ñ,shk 52'0 la ta ta
wud;HdxY fj; fjkalr §ug fhdackd lrñ.
wOHdmk ixj¾Okh
m<df;a wOHdmk ixj¾Okh Wfoid remsh,a ñ,shk 548'92 la
fjkalr §ug fhdackd lrñ' fuu uqo, wdfhdackh lsÍu ;=<ska,
m%d:ñl yd oaú;Shsl wOHdmkh i`oyd m%fõY ùug iEu orejl=gu
iudk wjia:djla ,nd §u i`oyd úfYaI jevigykla l%shd;aul
lsÍu iy tajd Yla;su;a lsÍu, fkdúêu;a wOHdmk jevigyka
Yla;su;a lsÍu, .=Kd;aul wOHdmkhla i`oyd úÿy,am;sjreka yd
.=rejreka mqyqKq lsÍu, we.hSï l%ufõoh jvd úêu;a lsÍu iy
tu.ska b.ekaùfï l%shdj,sfha .=Kd;aul Ndjh by< oeóu,
oaú;Shsl wOHdmkfhka .s,syS hk orejka jD;a;Shuh wOHdmkhlg
fhduq lsÍu Wfoid úfYaI jevigyka l%shd;aul lsÍu, mdi,a
wOHdmkh úNd. flakaøSh wOHdmkhg muKla iSud fkdù
jD;a;Shuh yd iudc l=i,;d j¾Okh jk wOHdmk l%uhla njg
mßj¾;kh lsÍug o n,dfmdfrd;a;=fõ'
orejkag bf.k .ekSu i`oyd m%udKj;a fvia mqgq ;sìh
hq;=h' mdi,a j, wn,ka jQ fvia mqgq úYd, m%udKhla miq.sh
15
ld,fha § tl;= ù ;snqKs' fuu fvia mqgq w`t;ajeähd lr
m%fhdackhg .ekSfï jevigykla óg wjqreÿ 6 lg muK fmr wm
wdrïN lrk ,oS' fuh b;d id¾:l m%;sM, w;alr foñka mj;sk
fyhska th bÈßhg f.k hdug fhdackd lrñ'
b;d ÿIalr m%foaY j, fiajh lrk .=rejrekag wjYH
myiqlï ,nd §u wm úiska l< hq;=h' tfia fkdjqKfyd;a
Tjqkaf.ka Wmßu fiajhla ,nd .ekSug fkdyels fõ' tu ksid
mdi,a j, .=re ks, ksjdi bÈlsÍu fyda w`t;ajeähd lsÍu i`oyd
remsh,a ñ,shk 6'0 l uqo,la fjkalr §ug fhdackd lrk w;r,
yqfol,d jQ mdi,a N+ñ ;=< ks, ksjdi bÈlsÍu t;rï M,odhS
fkdjk fyhska k.rdikakfha fyda fjk;a myiqlï we;s ia:dkj,
fmdÿ .=re ksjdi bÈlsÍug o n,dfmdfrd;a;= jk w;r, mdi,a
f.dvke`.s,s bÈlsÍfï § w;HdjYH bÈlsÍï muKla lsÍug
n,dfmdfrd;a;= fjñ'
wOHdmkh .ek l:d lsÍfï § mdi,a hk orejkaf.a hym;
.ek muKla fkdj mQ¾j <udúh .eko wm ie,ls<su;a úh hq;=h'
orejka mdi,a hdug fmr Tjqkag ta i`oyd fmr mqyqKqjla ,nd §u
w;HjYH nj y`ÿkdf.k we;' tu ksid mQ¾j <udúh ixj¾Okh
Wfoid remsh,a ñ,shk 5'0 l uqo,la fjkalr §ug fhdackd lrñ'
m<d;a md,k wdh;k fiajd
óg fmr wjia:djl § ud m%ldY l< mßÈ m<d;a md,k
wdh;k zz.fï wdKavqjZZ hk úreodj,sh u`.ska yÿqkajkq ,efí'
uyck;djg wjYH fndfyda fiajdjka m<d;a md,k wdh;k u`.ska
bgq lr fokq ,efí' kuq;a ta ish¨ wjYH;d imqrd,Sug tu wdh;k
j,g m%udKj;a wdodhula fkd,efnk fyhska Tjqka úiska bgql<
hq;= tfy;a úYd, úhoula oeÍug isÿjk ld¾hhkaj,g uqo,a fjka
lr §ug fhdackd lrñ'
16
>K wmøjH l<ukdlrKh
kd.ÍlrKh fõ.j;a ùu, .Dy wdY%s; li< neyer lsÍug
m%udKj;a bvlv fkdue;s ùu iy wmf;a hk øjH m%udKh Èkm;d
jeäùu jeks fya;+ka ksid tl;=jk li< m%udKh l<ukdlrKh
lsÍug isÿù we;' fuys § tla .eg`tjla jkafka li< neyer lsÍug
iqÿiq ia:dk fkdue;s ùuhs' wfma m<d;a md,k wdh;kj, .re
iNdm;sjreka ks;r b,a,d isákafka li< neyer lsÍu i`oyd iqÿiq
ia:dkhla ,nd fok f,ihs' kuq;a mdßißl fya;+ka iy li< neyer
lrk ia:dk i`oyd we;s ÿr m%udKh yd ta i`oyd hk úhou jeks
fya;+ka i<ld ne,Sfï § b;d úYd, úhoula oeÍug isÿfõ' tu ksid
ksjfia§u li< l<ukdlrKh lr .ekSug ck;dj fm<Uúh
hq;=h' tu ksid m<d;a md,k wdh;k u`.ska fnod fokq ,nk li<
n`ÿka ksfjia j,gu fnod yeÍu m%p,s; l< hq;=h' tfukau
fldïfmdaiaÜ ksmoùu jeä ÈhqKq l< hq;=h' fujeks li<
l<ukdlrK lghq;= fjkqfjka remsh,a ñ,shk 24'0 la fjkalr
§ug;a i;s fmd<j,a bÈlsÍug fyda w`t;ajeähd lsÍu i`oyd remsh,a
ñ,shk 14'0 la fjkalr §ug;a fhdackd lrñ' tfiau ck;djg
msßisÿ mdkSh c,h ,nd §u i`oyd bÈlrk ,o m%cd c, iïmdok
jHdmD;sj, wvqmdvq iïmQ¾K lsÍu fyda tjeks jHdmD;s wdrïN lr
ck;djg msßisÿ mdkSh c,h ,nd §u i`oyd;a remsh,a ñ,shk 14'0
la fjka lr §ug fhdackd lrñ'
Ôj;aj isák mqoa.,hkaf.a Y=N isoaêh fjkqfjka lghq;=
lrkjd fukau ñh.sh mqoa.,hkaf.a wjika lghq;= f.!rjkSh f,i
isÿ lsÍug wjYH myiqlï i,id §uo wmf.a hq;=lula f,i uu
olsñ' ta i`oyd oekg wdodykd.dr fkdue;s m<d;a md,k
wdh;kj, wdodykd.dr bÈlsÍug fyda oekg mj;sk
wdodykd.drj, wvqmdvq iïmQ¾K lsÍu i`oyd remsh,a ñ,shk 15'0
la fjka lr §u iqÿiq hehs fhdackd lrñ'
17
m<d;a md,k wdh;kj, Odß;d j¾Okh lsÍu i`oyd remsh,a
ñ,shk 1'0 la fjkalr §ug fhdackd lrñ' kshuq jHdmD;shla f,i
l%shd;aul lsÍug n,dfmdfrd;a;= jk fuhg m<d;a md,k
wud;HdxYfhao iydh ,nd .ekSug n,dfmdfrd;a;= fõ' fuu.ska
N+f.da,Sh f;dr;=re moaO;s ;dCIKh ^GIS& Ndú;d lrñka foam,
;lafiare lsÍu, nÿ uqo,a tl;= lsÍfï § m%Odk ld¾hd,hg
fkdf.dia wka;¾cd, Ndú;fhka f.ùï lsÍu, uyck meñKs,s
wm%udoj úuid n,d úi`ÿï §u jeks jevigyka l%shd;aul lsÍug
n,dfmdfrd;a;=fõ' fuu kshuq jHdmD;sh f;dard.;a m<d;a md,k
wdh;k lsysmhl muKla l%shd;aul lsÍug wfmaCId flf¾'
m<d;a md,k wdh;k i;= fndfydauhla ud¾. úúO uQ,dY%
hgf;a ixj¾Okh ù we;' tfy;a ;j;a ud¾. rdYshla jeä ÈhqKq
l<hq;=j we;' tfukau Wiia ;;ajhg ixj¾Okh lr we;s ud¾.
j, kv;a;= lghq;= o isÿlsÍug o ;sfí' fï i`oyd remsh,a ñ,shk
139'0 la fjkalr §ug fuu .re iNdjg fhdackd lrñ' fï wkqj
m<d;a md,k wdh;k úiska bgql< hq;= ld¾hhka ioyd fjkajk uqt
uqo, remsh,a ñ,shk 207'0 la jkq we;'
ixpdrl lghq;=
hqoaOh ksud ù rg ;=< iduh me;sÍu;a iu`. Y%S ,xldjg
meñfKk úfoaYSh ixpdrlhka m%udKh jißka jir j¾Okh ù
;sfí' ta wkqj 2016 jir ;=< ,CI 25 lg wêl úfoaY ixpdrlhska
msßila Èjhskg meñfKkq we;ehs úYajdi flf¾' bka fndfyduhla
fofkla uOHu m<d;g o meñfKkq we;' ixpdrl jHdmdrh ;=<ska
wdodhï W;amdokhjkjd muKla fkdj iDcq yd pl% /lshd úYd,
m%udKhla o ìysjkq we;' tu ksid iajdNdúl fi!kao¾fhka hq;=
ia:dk, ixialD;sl Wreuhka w;ska jeo.;a ia:dk mokï lr .ksñka
foaYSh yd úfoaYSh ixpdrlhka m<d;g f.kajd .ekSfï jHdmD;s
18
l%shd;aul lsÍug fhdað;h. tfukau foaYSh wkkH;djhla we;s,
ixpdrlhkaf.a wdl¾IKh fhduqjk NdKav iy isysjgk
ksIamdokh i`oyd ksujqïlrejka Wkkaÿlrùugo n,dfmdfrd;a;=
fõ' tu ksIamdokhka wf,ú lsÍu i`oyd fm!oa.,sl wxYfhao iydh
we;sj mj;akd fj<`o fmd<j,a kùlrKh lsÍu o jeo.;a jkq we;'
tfukau wmf.a wdhq¾fõo ffjoH l%uh flfrys fndfyda úfoaYslhka
;=< úYajdihla mj;S' m%;sldr .ekSug meñfKk úfoaYslhka i`oyd
wjYH myiqlï wdhq¾fõo fomd¾;fïka;=j iu`. iïnkaOù
jeäÈhqKq lsÍug o wfmaCIs;h' fuys§ foaYSh ixialD;shg ydkshla
fkdjk mßÈ ixpdrl jHdmdrhg wod, jdKsc lghq;= yd
l%shdldrlï o we;=<;a lsÍug n,dfmdfrd;a;= fõ' fujeks lghq;=
bgqlsÍu i`oyd fmr j¾Ihg jvd 23] l jeämqr uqo,la tkï,
remsh,a ñ,shk 32'0 la fjkalr §ug fhdackd lrñ'
bvï ixj¾Ok lghq;=
m<d; ;=< msysá bvïj, Ndrldr;ajh orñka ck;djf.a
wNsjDoaêh msKsi úúO mßyrK lghq;=j,g fhoùfï § wd¾Ól,
idudchSh yd mdßißl idOl iu;=,s;j yd ukd
l<ukdldÍ;ajfhka mj;ajdf.k hdug;a, ckmo bvïj, wjYH
há;, myiqlï i,id §ug;a, wfmaCIdlrk w;r ta i`oyd remsh,a
ñ,shk 5'0 la o, rcfha f.dvke.s,s msysgd we;s bvï w;am;a lr
.ekSug wjYH jQ úg ta i`oyd f.ùug remsh,a ñ,shk 3 la o,
uyje,s fhdackd l%uh hgf;a bÈlr m<d;a iNdjg mjrd § we;s
j;alï kv;a;= lsÍu i`oyd remsh,a ñ,shk 7'0 la o fjkalr §ug
fhdackd lrñ'
19
ixialD;sl lghq;=
uOHu m<df;a iam¾YKSh yd wiam¾YKSh ixialD;sl
Wreuhka iqrCIs; lrñka tu lghq;=j, kshqla;jkakka wdrCId
lsÍug;a, l,dlrejkaf.a Y=NidOkh, wd.ñl, ixialD;sl,
iodpdrd;aul yd wdOHd;añl hy.=Khka m%j¾Okh lsÍug;a lghq;=
lrkq ,nk w;r, ta i`oyd remsh,a ñ,shk 4'0 la fjkalr §ug
fhdackd lrñ'
iuQmldr jHdmdrh l,la b;d ukao.dñ ;;a;ajhg m;a ù ;snqK
w;r th kùlrKh lsÍu ksid oekg tys hïlsis m%.;shla olakg
,efí' th ;jÿrg;a by< kexùu i`oyd wjYH myiqlï imhd §
wdodhï m%j¾Ok lghq;= lsÍu i`oyd remsh,a ñ,shk 5'0 la fjkalr
§ug fhdackd lrk w;r iuQmldr fiajl fldñIka iNdj ioyd
remsh,a ñ,shk 0.4 la o fjkalr oSug fhdackd lrñ'
m%Odk wud;HdxYhg wh;a úIhkays yÈisfha l< hq;= ixj¾Ok
lghq;= i`oyd remsh,a ñ,shk 1'5 la o, wud;HdxYh i`oyd ia:djr
j;alï mqkre;a:dmkh yd jeä ÈhqKq lsÍu i`oyd remsh,a ñ,shk
11'0 la o, fjkalr §ug fhdackd lrñ.
fi!LH fiajd
fi!LH fCIa;%hg uqo,a wdfhdackh lsÍfuka wm
n,dfmdfrd;a;= jkafka ck;dj kSfrda.sj yd fi!LH iïmkakj ;nd
.ekSu ;=<ska Y%u M,odhs;djh by< uÜgul mj;ajd .ekSuhs.
fuys§ frda. j<lajd .ekSu yd frda. ksjdrKh hk wxY fol
flfrysu wjOdkh fhduql< hq;= w;r, jeä ie<ls,a,la oelaúh
hq;af;a frda. j<lajd .ekSu flfrysh. j¾;udkfha fnda fkdjk
frda. ;;a;ajhka yd urK b;d nyq, ksid fndafkdjk frda.
j<lajd .ekSug úfYaI jevigyka y÷kajd §uo w;HdjYH fõ.;jo
20
jix.; frda. fndaùu yels;dla ÿrg wju lr .ekSu i|yd
ck;dj oekqj;a lsÍfï jevigyka mq¿,aj ls%hd;aul lsÍuo
w;HdjYH jk w;r, fï i|yd ngysr yd foaYSh ffjoH wxY folu
taldnoaOj l%shdlsÍu jeo.;a fõ.
foaYSh ffjoH wxYh u.ska mdrïmßl ffjoH l%uh flfrys
;jÿrg;a wjOdkh fhduqlr tajd wdrCIdlr uyck;djg jvd
l%uj;a fiajdjla ,nd §ug lghq;= lrkq we;. tfiau wd¾Ól
ÿIalr;d fya;=fjka ;u mdrïmßl fjolu ukdj l%shd;aul lsÍug
wmyiqj isák foaYSh ffjoHjreka y÷kdf.k Tjqkaf.a ffjoH
l%uh jeäÈhqKq lsÍug mshjr .kq we;.
ngysr fi!LH fiajd lghq;= fjkqfjka remsh,a ñ,shk 546'0
lao, oekg jeäÈhqKq lrñka mj;sk f;,afoKsh uQ,sl frdayf,a
b;sß lghq;= lrf.k hdu ioyd remsh,a ñ,shk 420'0 lao,
uykqjr ishd wdfrda.H Yd,dfõ b;sß lghq;= i|yd remsh,a ñ,shk
2.21 la o fjkalr §ug fhdackd lrñ. tfukau foaYSh ffjoH
lghq;= fjkqfjka remsh,a ñ,shk 24'0 lao fjkalr §ug fhdackd
lrñ.
mßjdi yd <udrCIl fiajd
foudmshkaf.a wd¾Ól ÿIalr;d ksid fyda fõjd, Tjqkaf.a fkdukd
l%shdldrlï ksid fyda fõjd, iudcfha úIudpdr mqoa.,hka ksid
fyda fõjd, fjk;a lreKla ksid fyda fõjd wirK jk orejka
/ln,d .ekSug wmg isÿfõ. fuu orejkag wjYH /ljrKh ,nd
§ Tjqka iudchg hym;a mqrjeishka njg m;a lsÍu i|yd l%shd
lsÍug;a tjeks wjia:d we;s fkdjk wdldrhg iudch oekqj;a
lsÍu i|yd;a remsh,a ñ,shk 14'0 la fjkalr §ug fhdackd lrñ.
tfukau f,dal ck.yk jd¾;d wkqj iudcfha jeäysá ck.ykh
21
l%ufhka j¾Okh fjñka mj;s. orejkaf.a /ljrKh fkdue;sj
jeäysá ksjdi j, Ôj;ajk jeäysá mrmqr /ln,d .ekSu,
Tjqkaf.a wjYH;d imqrd,Su iy iajNdúl fya;+ka ksid fyda fõjd,
jk i;=kaf.ka fyda fõjd, wirKNdjhg m;ajk ck;djg msysgùu
yd iudchSh jYfhka wjdis iy.; mqoa.,hkag iajhx /lshdjla
i|yd jD;a;Sh mqyqKqj ,nd §u, wd§ lghq;= i|yd remsh,a ñ,shk
12'0 la fjkalr §ug fhdackd lrñ. tfukau fi!LH, foaYsh ffjoH,
mßjdi yd <udrCIl iudc fiajd wud;HdxYfha yÈis ixj¾Ok
lghq;= fjkqfjka remsh,a ñ,shk 1.5 la o ia:djr j;alï
mqkre;a:dmkh yd jeäÈhqKq lsÍu fjkqfjka remsh,a ñ,shk 6'0 la
fjkalr §u iqÿiqhehs fhdackd lrñ.
lDIsld¾ñl lghq;=
hemqï uÜgfï lDIsld¾ñl lghq;= lrk f.dùka fukau iq¿
yd uOH mßudKfha lDIs jHjidhlhska flfryso fhduqù, M,odhs
f,i lDIsld¾ñl lghq;= mj;ajd f.k hdug Tjqka Wkkaÿ lrúh
hq;=h. iq¿ yd uOH mßudKfha lDIs jHjidhlhskaf.ka M,odhs
ksIamdokhla n,dfmdfrd;a;= úh yels w;r, tu.ska .%dóh uÜgfï
/lshd wjia:djkao W;amdokh jkq we;. lDIs wxYfha wdfhdackh
;=<ska ù j.dj, fjk;a fCIa;% fNda., m,;=re iy t<j¿ wdÈfhys
ksIamdokh by< kexùu i|yd wjYH frdamK øjH we;=¿ fhojqï
f.dùkag ,nd §u, lDIsld¾ñl ;dCIKsl oekqu ,nd §u, Tjqkaf.a
ksIamdokhkays tl;=l, jákdlï w.h by< kexùu, fNda.
úúOdx.slrKh yd kj lDIs Ys,am l%u wdÈh ms<sn| f.dùka
oekqj;a lsÍu lrkq ,efí. tmuKla fkdj ridhksl fmdfydr
Ndú;h wjulr ldnksl fmdfydr Ndú;h by< kexùu, foaYSh
îc ksIamdokh Èß .ekaùu wdÈh flfryso wjOdkh fhduqlrkq
we;.
22
iïm%odhsl ù j¾. Ndú;d lsÍfuka msßjeh wju lrkjd muKla
fkdj by< wdodhulao ,nd .; yels nj olakg ,efí. tuksid ù
f.dùka ta flfryso fhduq lsÍu wjYH fõ.
f,dl= ¿EKq yd w¾;dm,a j.dj uOHu m<d; ;=< úYd,
jYfhka isÿ flf¾. tu ksIamdokhkaf.a ñ, WÉpdjpkh wju lsÍu
ioyd rdcH yd fm!oa.,sl wxY taldnoaOj ksIamdok idOdrK
ñ,lg ñ,§ .ekSu i|yd l%u fõohla yÿkajd §u ld,Sk
wjYH;djhla fõ. fuu lghq;= bgq lsÍu fjkqfjka remsh,a ñ,shk
51'0 la fjka lr §u iqÿiq hhs fhdackd lrñ.
t<j¿ yd m,;=re f.dùkag idOdrK ñ,la ,nd .ekSug
wmyiq ù we;af;a, tu ksIamdok úYd, jYfhka wmf;a hdu,
m%jdykfha§ we;s jk w,dNydks ksidh. úfYaIfhkau lDIs ìï
wdYs%;j ud¾. moaO;sh ixj¾Okh lsÍfuka yd iqÿiq weiqreï
l%uhla Ndú;d lsÍfuka tu .eg¿j u.yeÍ hkq we;ehs uu
úYajdi lrñ. tu ksid lDIsud¾. ixj¾Okh i|yd remsh,a ñ,shk
7'0 la fjkalr §ug fhdackd lrk w;r tysÈ ud¾. úYd,
m%udKhla f;dard .ekSu fjkqjg ud¾. lsysmhla muKla
f;dardf.k ixj¾Okh lsÍu WÑ;hehs is;ñ.
mY= iïm;a ixj¾Okh
ksfrda.S iy M,odhs i;a;aj .yKhla m<d; ;=< mj;ajd.ekSu,
jHdma;s fiajh mq¿,a lsÍu, f.dùka oekqj;a lsÍfï jevigyka wdÈh
l%shd;aul lsÍug fuu.ska wfmaCId flf¾. úfYaIfhkau, uOH
mßudKfha lsß f.dùka msßila ìys lsÍfuka Tjqka jHjidhlhka
njg m;alr ;sridr wdodhï uÜgula mj;ajdf.k hdug yelshdj
we;. lsß ksIamdokh muKla fkdj ì;a;r iy uia wd§ ksIamdokhka
23
flfryso wmf.a wjOdkh fhduq l< hq;= fõ. mY= iïm;a ixj¾Okh
Wfoid remsh,a ñ,shk 32'0 l uqo,la fjkalr §ug fhdackd lrñ.
iq¿ jdßud¾. ixj¾Okh
uOHu m<d; ;=< m<d;a iNdj úiska kv;a;= l< hq;= iq¿
jdud¾. 3,876 la mj;S. iEu j¾Ihlu ñka fldgi ne.ska
ixj¾Okh l<;a tajdfhys wjidkhla oelsh fkdyelafla f.dùka
úiska fyda f.dú ixúOdk úiska fyda fïjd kv;a;= lr fkd.ekSu;a,
wêl j¾Idj ksid fïjdg w,dN ydks isÿ ùu;a ksidh. wE; w;S;fha
mej;s jdßud¾. fyda jeõ kv;a;= lsÍfï l%uh wo;a mej;shd kï
rch u.ska fuu jdßud¾. kv;a;= lsÍug uqo,a jeh lsÍu wjYH
fkdfõ. rch iq¿ jdßud¾. kv;a;= lsÍu ;=<ska j.d ìï j,g
wjYH c, iemhqu ;yjqre l< hq;= w;r tysÈ j.d ìï olajd c,h
f.k hdug wjYH iEu ld¾hhla flfrysu wjOdkh fhduq lsÍug
wfmaCId flf¾' fï i`oyd jdß ud¾. l%u kv;a;= lsÍu,
m%;sixialrKh lsÍu yd ixj¾Okh lsÍu, kj jdßud¾. l%u
bÈlsÍu iy úêu;a c, l<ukdlrKh flfrys wjOdkh fhduq
lsÍug wfmaCId lrk w;r, fuu ld¾hkays § f.dú ixúOdkj,
iyNd.S;ajh Wmßu wdldrfhka ,nd .ekSug n,dfmdfr;a;= fõ' ù
j.djg wu;rj c,h m%Yia; f,i Ndú;d lsÍu yd l<ukdlrKh
ms<sn`o f.dùka oekqj;a lsÍfuka w;=re fnda. i`oyd wjYH c,h
,nd §ug o yelsjkq we;' fuu ld¾hhka bgq lsÍu i`oyd remsh,a
ñ,shk 24'0 la fjka lr §u iqÿiq hehs fhdackd lrñ'
ñßÈh ëjr lghq;=
.%dóh ck;djg u;aiH ksIamdok iq,N lsÍu ;=,ska
ck;djf.a fmdaIK W!K;djhka wju lsÍu fukau ñßÈh c,dY
wdY%s; mÈxÑlrejkag ñßÈh ud`t wvq uqo,lg ,nd .; yels jk
24
mßÈ l%ufõo ieliSu, u;aiH ksIamdok jeä lsÍu, wf,ú myiqlï
jeä ÈhqKq lsÍu, fj<`om, iïnkaëlrKh we;s lsÍu iy úis;=re
uiqka we;s lsÍu m%j¾Okh hk wruqKq fmroeßj miq.sh j¾I ;=<
ud`t megjqka ñ,shk 5.4 la c,dY j,g uqod yeÍu, Tre 34 la yd
oe,a wdïmkak 514 la fnod § we;s w;r wf,ú l=á 34 la o
ia:dmkh lr ;sfí' úis;=re uiqka wf,ú lsÍfuka tu jHdmdßlhka
fydo wdodhula Wmhd.kq we;. fuu jevigyka bÈßfha§o bgqlsÍu
ioyd remsh,a ñ,shk 7'0 la fjka lr §ug fhdackd lrñ.
mßir lghq;=
mßirh hkafkka woyia lrkafka wm wjg we;s ish¨
foaj,ah. .yfld<, i;d isõmdjd, we< fod<, .x`.d wd§ lS fkdlS
ish¿ foaj,a fuhg we;=<;a fõ' fuu foaj,a wdrCIdlr .ekSu wmg
muKla fkdj u;= mrïmrd j,g;a, ñysmsg Ôj;a jk ish¨ fokdg;a
hym;a Ôjk ;;ajh;a Wodlr .ekSug WmldÍ fõ' úúO mqoa.,hka
úúO wdldrfhka mßir úkdYh isÿlrkq ,efí' fïjd
fkdoekqj;alu ksid isÿlrk foaj,a nj is;sh fkdyel' ;ukaf.a
wd;au ,dNh i`oydu lrk nj is;sh yel' mßirh úkdY lsÍu
;ukaf.a Ôú;h úkdY lr .ekSula f,i oelaúh yel' fï
wdldrhg isÿlrk úkdYh h:d ;;ajhg m;alr .ekSu lsisod
isÿl< fkdyel' tfy;a mßirh iq/lSug lghq;= lsÍu wmf.a
hq;=luls' iqÿiq ia:dkj, iqÿiq .ia j¾. j.d lsÍu, le<E .sks
;eîu je,elaùu, i;d isjqmdjqkag wjYH mßirh wdrCIdlr §u
iy Tjqka úkdY fkdlsÍu, wd§ jYfhka fkdfhla wdldrfha
l%shdldrlï wmg isÿl, yel' úfYaIfhka mdi,a ore oeßhka
mßirh iq/lSu i`oyd fhduq lsÍu b;d jeo.;a fõ' fujeks
jevigyka l%shd;aul lsÍu i`oyd remsh,a ñ,shk 5'5 l uqo,la
fjkalr §ug fhdackd lrk w;r, tu uqo, m%udKj;a fkdjk nj
25
i`oyka lrñ' tu ksid Tn;=uka,df.a úuOH.; whjefhkao uqo,a
fhdojd .ïj, iñ;s iud.ï iïnkaO lr .ksñka ;u ;ukaf.a n,
m%foaYj, mßirh iq/lSfï jevigyka wdrïN lrk f,i b,a,d
isáñ'
yskaÿ ixialD;sl lghq;=
wmf.a ifydaor øúv ck;djf.a yskaÿ wd.ñl lghq;= yd
Tjqkag wdfõKsl ixialD;sl lghq;= wdrCIdlr .ekSu i`oyd
lghq;= i,id §u wm m<d;a iNdfõ hq;=luls. yskaÿ oyï mdi,a
ixj¾Okh, oñ< ck;djf.a l,d lghq;=, idys;H lghq;=, kegqï
.ehqï jeksfoa iqrCIs; lsÍu yd m%p,s; lsÍu fjkqfjka remsh,a
ñ,shk 2'0 la fjkalr §ug fhdackd lrñ'
j;= ud¾. ixj¾Okh
j;=lrfha ud¾. fndfyduhla fï jk úg úúO uq,dY% hgf;a
fldkal%SÜ oud ixj¾Okh lr we;' ;j;a ixj¾Okh l<hq;= ud¾.
ixj¾Okh i`oyd remsh,a ñ,shk 32 l uqo,la fjkalr §ug
fhdackd lrk w;r, j;= wêldßfha yd l=vd f;a j;= ysñhkaf.a
ix.ïj, iyfhda.h ,nd .ksñka fuu ud¾. úYd, m%udKhla
ixj¾Okh l< yels fõ'
lDIsl¾u, jdßud¾. yd i;aj ksIamdok wud;HdxYh hg;g
.efkk úIhhkays yÈis ixj¾Ok lghq;= fjkqfjka remsh,a ñ,shk
1'5 lao uQ,Ok j;alï mqkre;a:dmk yd jeäÈhqKq lsÍu fjkqfjka
remsh,a ñ,shk 1'0 lao, fjkalr §ug fhdackd lrñ'
ud¾.
bÈß j¾Ifha§ ud¾. jeäÈhqKq lsÍu i`oyd ud¾. f;dard
.ekSfï § ud¾.h Ndú; lrkq ,nk u.S m%udKh, cd;sl ud¾.
26
moaO;sh iu`. we;s iïnkaO;djh, wd¾Ól lghq;= flfrys we;s
n,mEu jeks lreKq ie,ls,a,g .kq we;' ud¾. kv;a;= lsÍfï §
tajdfha ;sridrNdjh ;yjqre jk mßÈ m%foaYfha N+ñh yd foaY.=K
;;a;ajh wdÈh ie,ls,a,g .kq we;'
ud¾. ixj¾Okh i`oyd m<d;a iNd wruqqo,a hgf;a remsh,a
ñ,shk 291'0 lao, oekgu;a f;dardf.k we;s ud¾. b;d Wiia
;;a;ajfhka ixj¾Okh lsÍu i`oyd chsld wdOdr hgf;a remsh,a
ñ,shk 1,371.22 l uqo,lao, fjkalr §ug fhdackd lrñ' óg
wu;rj wdishdkq ixj¾Ok nexl= wdOdr hgf;a ls. ñ. 600 la o 2015
j¾Ifha§ ldmÜ w;=rd ixj¾Okh lsÍug n,dfmdfrd;a;=fõ.
úÿ,sn, yd úl,am n,Yla;s
YS% ,xldfõ iEu ksjilgu úÿ,sh iemhSu rcfha m%;sm;a;sh
fõ' fï i`oyd rch úYd, jHdmD;s l%shd;aul lrñka mj;S' oekg
m<d; ;=< úÿ,s n,h fkdue;s mjq,a ixLHdj 20,256 la muK
we;.oekg m<df;a cSj;ajk mjq,a m%udKfhka 96.9% lg úÿ,sh
imhd we;. m<d;a iNdjla f,i wmg mejÍ we;af;a cd;sl úÿ,sn,
moaO;sfhka bÈß j¾I 3 ;=,§ úÿ,sh iemhSug wfmdfydi;a jk
m%foaY j,g YlH;djfhka hq;a úl,am úÿ,s ckkkhka ,nd §uhs.
cd;sl úÿ,sn, moaO;sfhka úÿ,s È.= ,nd §fï § ;ks ksjdi i`oyd
úÿ,s /yeka we§ula fkdj, fmdÿ úÿ,s È.= i`oyd m%;smdok ,nd §u
o isÿ flf¾. fuu lghq;= i`oyd remsh,a ñ,shk 15'0 l uqo,la fjka
lr §ug fhdackd lrñ'
m%jdyk lghq;=
u.S ck;djg wjYH uQ,sl myiqlï ,nd §u wmf.a
n,dfmdfrd;a;=j fõ' fuys§ Y%S ,xld .ukd .uk uKav,h u`.ska
kv;a;= flfrk nia kej;=ï wx.khka yer wfkl=;a nia r: wx.k
27
bÈlsÍu yd w`t;a jeähd lsÍug;a, u.S wdjrK bÈlsÍug;a, uqo,a
fjkalr §ug n,dfmdfrd;a;= fjñ' fuu lghq;= fjkqfjka remsh,a
ñ,shk 24'0 la fjka lr §ug fhdackd lrñ'
ksjdi ixj¾Okh
È<s÷ mqoa.,hskag ksjdi bÈlr .ekSu ioyd wdOdr yd fiú,s
;yvq ,nd §ug;a wvq wdodhï ,dNSkag wvq fmd<shg ksjdi Kh ,nd
§u i|yd;a remsh,a ñ,shk 5 la fjkalr §ug fhdackd lrñ.
úÿ,sn,, n,Yla;s yd ksjdi wud;HdxYfha úIhh m:hg
.efkk wxYhkays yÈis ixj¾Ok lghq;= i`oyd remsh,a ñ,shk 1'5
lao wud;HdxYfha fomd¾;fïka;= iy wdh;kj, uq,Ok j;alï
mqkre;a:dmkh yd jeä ÈhqKq lsßu i`|yd remsh,a ñ,shk 1'0 lao
fjka lsßug fhdackd lrñ'
iq¿ l¾udka; ixj¾Okh, jHdmdr m%j¾Okh yd jD;a;Sh mqyqKqj
m<d; ;=< we;s iïm%odhsl ksIamdok Èß .ekaùu, tajdfha
.=Kd;aul Ndjh ;yjqre lsÍu, fj<| fmd< iïnkaëlrKh yd
kj ;dlaIKh y\qkajd §u jeks l%shdldrlï flfrys wjOdkh
fhduqlr l¾udka;lrejkaf.a wdodhu ;yjqre lsÍu;a, tajd iqrlaIs;
lsÍu;a, tu wxY i|yd wjYH Y%ñlhka mqyqKq lsÍu;a l<hq;=j
we;' /lshd fkdue;s tfy;a hïlsis jD;a;Sh mqyqKqjla ,nd
.ekSug wfmalaIdfjka isák ;reK ;reKshka ta i|yd mqyqKq lsÍu
o wjYH fõ' jD;a;Sh mqyqKqjla we;s ;reK ;reKshkag foaYSh
fukau úfoaYSh /lshd fj<|fmd< b;d by< b,a ula mj;s'
jD;a;Sh mqyqKqj ,nd §fï§ mqyqKqj wjidkfha ,ndfok iy;sl
cd;sl jD;a;Sh iqÿiqlï ^NVQ) iy;sl iu. wkq.; úh hq;=h'
mqyqKqj wjika lrk olaI isiqka lsysmfofkl=g l¾udka; wdrïN
lsÍug uQ,sl m%d.aOkh wjYH jkafka kï ta i|yd jdKsc uKav,,
28
uy nexl=fõ m%dfoaYSh ld¾hd,, m%dfoaYSh nexl= iu.
iïnkaëlrKhla we;s lr §u o wjYH fõ' fuu lghq;= i|yd
re'ñ' 16'0la fjka lr §ug fhdackd lrñ'
fmaIl¾udka;h
Y%S ,xldfõ fmaIl¾udka;hg w;S;fha § b;d fyd|
;;a;ajhla ;snqK o wo tu ksIamdok ioyd t;rï b,a ulaa ke;'
wm W;aidy l<fyd;a kej; th ÈhqKq ;;a;ajhg f.k taug
yelshdjla we;' m<df;a we;s fmaIl¾u uOHia:dk fndfyduhla
merKs tajdh' tajdfhys we;s hka;% yd WmlrK h,amek f.dia we;'
tajdhska b;d fyd| ksIamdokhla n,dfmdfrd;a;= úh fkdyel' kuq;a
b;d fyd| ;;a;ajfha mj;sk tajdo we;' fmaIld¾ñldjkaf.a
wdodhu b;d my< uÜgul mj;sk fyhska, ta flfrys
ldka;djkaf.a wdl¾IKh wvqh'
we;eï fmaIl¾u ksIamdok úfoaY ixpdrlhkaf.a is;a
weo.kakd iq¿ tajdh' tu ksid úfoaY úksuh Wmhd .ekSug;a
ldka;djkag /lshd iemhSug;a yelsjk fuu l¾udka;h
k.disgqùu w;HdjYH fõ' fmaIl¾u ksIamdokhkays wf,úh rdcH
wxYh u.ska mj;ajdf.k hdu M,odhs fkdjk nj fmfka' tuksid
ixpdrl fomd¾;fïka;=j iu. taldnoaO ù fm!oa.,sl wxYfha o
iyfhda.h we;sj frÈms<s wf,úh m%j¾Okh lsÍfï lghq;= lsÍug
wfmalaId flf¾' fmaIl¾udka;h k.disgqùug wjYH lghq;=
fjkqfjka re'ñ' 10'0 la fjkalr §u iqÿiqhehs fhdackd lrñ'
.%du ixj¾Okh
.%du ixj¾Ok iñ;s u.ska .fï ÈhqKqjg úYd, jev
fldgila bgql< yelsh' .fï wjYH;djh y÷kdf.k tajd bgqlr
§u fuu iñ;sj, j.lSuhs' .%du ixj¾Okh i|yd fjka lrk
uqo,ska .ï wdY%s; l=vd mdrj,a, l=vd md,ï yd fndalal=, lDIs ud¾.,
29
.%dóh fj<o fmd< myiqlï, iqidkN+ñ, mqia;ld,, mdkSh c,h
iemhSu wd§ ld¾hhka flakaølr .ksñka .%dóh ck;djf.a
Y=Nisoaêh by< kexùfï yd Ôjk lghq;= myiq lsÍfï jHdmD;s
l%shd;aul lsÍug wfmalaId lrñ' tfiau m<d; ;=< ksjdi jHdmD;s
fyda .%dóh uÜgfï fjk;a jHdmD;s l%shd;aul lsÍfï § ta i|yd
wjYH há;, myiqlï imhd § b;d jeo.;a jevigyka l%shd;aul
lsÍug kshñ;h' fuu jevigyka l%shd;aul lsÍu fjkqfjka re'ñ'
20'0 la fjkalr §ug fuu .re iNdjg fhdackd lrñ'
l%Svd lghq;=
m<df;a l%Svl l%Säldjka cd;sl yd cd;Hka;r ;,hg f.k
taug Wmldßùu, m<df;a ck;dj l%Svd yd Ydßßl iqj;d
lghq;=j,g fhduq lr fi!LH iïmkak ck;djla ìys lsÍug wjYH
lghq;= lsÍu fuu wxYfhka n,dfmdfrd;a;=jk w;r ta i|yd re'
ñ' 17'0 la fjkalr §ug fhdackd lrñ'
;reK lghq;= iy jks;d lghq;=
m<df;a ;reK ;reKshkaf.a yd jks;djkaf.a wNsjDoaêh
i|yd lghq;= lrñka Tjqka .Dyfha yd iudcfha ixj¾Ok
l%shdoduhg fhduq lr M,odhs fiajhla ,nd.ekSug;a, ;reK
;reKshka fkdu. hEu j<lajd .ekSug;a lghq;= lsÍu wjYH fõ'
úfYaIfhkau wka;rdodhl T!IO Ndú;h j<elaùu" ;reK
;reKshkag /lshd mqyqKqj, Ôjk l=i,;d ixj¾Okh" .Dy md,k
lghq;= wd§ jevigyka fuu.ska l%shd;aul lrkq ,efí' fuysÈ ta ta
lghq;= lsÍfï § m<df;a úfYaI{ oekqula we;s mqoa.,hkaf.a fiajh
,nd .ekSug n,dfmdfrd;a;= fõ' ;reK lghq;= i|yd remsh,a
ñ,shk 9'0 la o, jks;d lghq;= i|yd re'ñ' 5'0 la o fjka lr§ug
fhdackd lrñ'
30
l¾udka;, fmaIl¾u, jks;d lghq;= wud;HxYfha úIh m:hg
.efkk wxYhkays yÈis ixj¾Ok lghq;= fjkqfjka re'ñ' 1'0 lao
uQ,Ok j;alï mqkre;a:dmkh i|yd re'ñ' 2'0 lao fjkalr §ug
fhdackd lrñ'
bÈlsßï lghq;=
m<d;a iNdj u.ska fyda fjk;a uQ,dY% u.ska fyda ,efnk
uqo,a Wmfhda.S lrf.k bÈlr we;s fyda wvla ksulr we;s lsisu
m%fhdackhla f.k fkdue;s f.dvke.s,s we;eï wdh;k i;=j
mj;sk nj fy<sù we;' fufia wvla ksulr we;s f.dvke.s,sj,
jev wjika lr m%fhdackhg .;yelskï muKla tajd ksu lsÍug;a,
m%fhdackhg f.k fkdue;s f.dvke.s,s wef;d;a tajd iqÿiq
wdh;kj,g mjrd oSug;a lghq;= lrk w;r bÈß j¾Ifha § ksis
wOHhkhlska f;drj f.dvke.s,s bÈlsÍug n,dfmdfrd;a;= fkdfõ'
w;HdjYHjk f.dvke.s,s muKla bÈlsÍug kshñ;h'
tfiau bÈß j¾Ifha§ l%shd;aul lsÍug kshñ; ixj¾Ok
fhdackd kshñ; ld,h ;=<§u ksu lsÍug j. n,d .ekSug;a, j¾I
wjidkh jkf;la fkdisg uqo,a f.jd wjika lsÍug ie,iqï l<
hq;= nj;a" wúÉÑkak jHdmD;s yer jHdmD;s wúÉfÊo fkdl< hq;=
nj;a wjOdrKh lrñ'
.re iNdm;s;=ukss, .re wud;Hjreks, .re úmCI kdhl;=uks, .re
uka;%Sjreks,
fï olajd ud bÈßm;a lrk ,oafoa m<d;a NdKavd.drhg
,eîug kshñ; uqo,a ta ta lghq;= i|yd fjkalr §ug fhdað;
wdldrhhs' fuu uqo,a m%udKhka ta ta wdh;k u`.ska uyckhdg ,nd
§ug wjYH fiajdjka Wmßu wdldrfhka ,nd §u i`oyd m%udKj;a
fkdjk nj uu oksñ' tfia jqjo 2014 j¾Ihg jvd hïlsis uqo,la
31
2015 j¾Ifha § jeämqr ,nd §ug W;aiyd .;af;ñ' wud;HdxY
f,alïjrekaf.a yd fomd¾;fïka;= m%OdkSkaf.a hq;=lu jkafka fuu
fjkalr § we;s m%;smdokhkaf.ka uyck;djf.a iqN isoaêh,
wd¾Ól ;;a;ajh, iudc iqN idOkh yd ixialD;sh by<
kxjd.ekSug;a, rfÜ o< foaYSh ksIamdokh by< kexùug m<df;a
odhl;ajh by< kxjd .ekSug;a yelsjk mßÈ iqÿiq fhdackd yd
jHdmD;s ilia lr ukd l<ukdldÍ;ajfhka yd úksúo Ndjfhka
hqla;j lghq;= lsÍuhs'
.re iNdm;s;=uks,
fï wdldrhg wm úiska fjkalr fokq ,enQ uqo,a m%udKhg
jvd úYd, m%udKhla w;s.re ckdêm;s;=udf.a Wmfoia wkqj uOHu
rcfha f¾Çh wud;HdxY j,ska o" fjk;a jHdmD;s u`.ska o" wm
m<d;g ,efnkq we;' tu.ska tu kshñ; ixj¾Ok lghq;= o
bgqlsÍug isÿù we;af;a o wmf.a ks,Odßka u`.skah. tu jHdmD;Skao
ksis l,g fõ,djg ksu lr uqo,a m%;smQrKhla lr .kakd f,i o
b,a,d isáñ'
.re iNdm;s;=uks,
m<df;a Wkak;sh Wfoid úfYaI wjOdkfhka lghq;= lr wmg
wkqYdikd fokq ,nk uy kdhl ysñjreka we;=¿ ish¿ wd.ñl
kdhljreka fj; udf.a kuialdr mQ¾jl ia;+;sh uq,skau msßkuñ.
wmf.a m<d;a iNdfõ lghq;= flfrys úfYaI wjOdkhla fhduq lr
wmg wjYH Wmfoia ,nd foñka lghq;= lrkq ,nk w;s.re
ckdêm;s uyskao rdcmCI ue;s;=udg udf.a f.!rjkSh ia;+;sh
msßkuñ' tfukau m<d;a iNdfõ ish`t lghq;= flfrys ks;ru
ie,ls,a,la olajñka ksjerÈ b,lal lrd hdug wmj Èßu;a lrkq
,nk .re wdKavqldrjr álsß fldínElvqj ue;s;=udg udf.a
yDohdx.u ia;+;sh msßkuñ'
32
m<d;a iNd lghq;= fufyhjñka ;=,kd;aul fiajhla bgq lrkq
,nk .re iNdm;s;=ud iy ksfhdacH iNdm;s;=udg udf.a
lD;{;djh msßkuñ' tfukau ixj¾Ok lghq;=j,g fukau wm
úiska bgql< hq;= ld¾h Ndrh ksjerÈ ÈYdjg wkq.; lsÍug woyia
yd fhdackd bÈßm;a lrkq ,nk úmCI kdhl;=ud we;=t .re uka;%S
uKav,hg udf.a ia;+;sh msßkuñ'
m<d;a rdcH fiajfha ish`t ks,Odßka fufyhjñka, uQ,H
l<ukdlrKh, hymd,kh i|yd lrkq ,nk fufyh fjkqfjka
m%Odk f,alï;=ud, wdKavqldr f,alï;=ud, rdcH fiajd fldñIka
iNdfõ f,alï;=ñh, wud;HdxY f,alïjreka, ksfhdacH m%Odk
f,alïjreka iy fomd¾;fïka;= m%OdkSka we;=t ish¨u rdcH
ks,OdÍkag udf.a lD;{;djh msßkuñ'
uOHu m<df;a iNd f,alï, iyldr f,alï we;=t iNd f,alï
ld¾hd,fha ld¾h uKav,h lrkq ,nk Wiia fiajh w.h lrñka ta
ish`t fokdg;a udf.a ia;+;sh msßkuñ'
wmf.a ixj¾Ok fhdackd fndfyduhla l%shd;aul lrkq ,nk .re
k.rdêm;sjreka, .re m%dfoaYSh iNd iNdm;sjreka, Èia;%sla
f,alïjreka ;sfokd iy m%dfoaYSh f,alïjreka we;=t tu ld¾h
uKav, j,go udf.a ia;+;sh msßkuñ'
m<d;a iNdfõ lghq;= uyck;djf.a oek .ekSu i`oyd bÈßm;a
lsÍu iy kj fhdackd bÈßm;a lrñka ,ndfok iyfhda.h ms<sn`o
ish`t udOH ys;j;=kago udf.a ia;+;sh msßkuñ'
wmg wdrCIdj imhñka bgq lrkq ,nk fiajh fjkqfjka
l=Kavidf,a fmd,sia ia:dkdêm;s we;=t ish`t wdrCIl ks,OdÍkag
udf.a lD;{;djh msßkuñ'
33
wjidk jYfhka wmf.a bÈß lghq;= id¾:l lr .ekSu i`|yd .re
iNdm;s;=ud we;=t Tn ieuf.a iydh wfmaCId lrñ'
Tn ieug o<od iñ÷ msysghs!
ir;a talkdhl
m%Odk wud;H
uOHu m<d;
2014.11.04
34
m%d.aOk wdfhdack jevigyk - 2015
idrdxYh
re'ñ,shk
wkq wxlh
jHdmD;sh$ jevigyk m<d;a ksYaÑ;
Wmudk mdol tl;=j
1
wdKavqldrjr ld¾hd,h, iNd f,alï ld¾hd,h iy m<d;a rdcH fiajd fldñIka iNdj
-
20.80
20.80
2 m%Odk f,alï ld¾hd,h
112.00
395.30
507.30
3 m%Odk wud;HxYh
812.92
32.90
845.82
4 fi!LH wud;HxYh
1,016.21
16.50
1,032.71
5 lDIsl¾u wud;HxYh
155.00
15.00
170.00
6
ud¾. ixj¾Ok wud;HxYh
1,706.22
9.50
1,715.72
7 l¾udka; wud;HxYh
77.00
10.00
87.00
uq¿ tl;=j 3,879.35
500.00
4,379.35
35
m%d.aOk wdfhdack jevigyk - 2015
m%Odk f,alï ld¾hd,h
re'ñ,shk
wkq wxlh
jHdmD;sh$ jev igyk m<d;a ksYaÑ;
Wmudk mdol tl;=j
1 .re uka;%S;=uka,df.a úuOH.; whjeh - 145.00 145.00
2 wúÉfþo jevigyka 6.00 6.00
3 úfYaI jHdmD;s ^;=,s; wd¾Ól ixj¾Ok jHdmD;sh& 50.00 - 50.00
4 mqyqKq jevigyka 11.50 11.50
5 .sKqï l%u ixj¾Okh 8.00 8.00
6 jdyk ioyd l,a nÿ f.ùu 189.00 189.00
7 m<d;a wdodhï nÿ fomd¾;fïka;=j 0.30 0.30
8 rdcH ks<Odrskaf.a ks, ksjdi w¿;ajeähdj $boslsrSu 30.00 30.00
9 miq.dñ yd yqol,d .ïudk oshqKq lsrSu 62.00 - 62.00
10 yosis ixj¾Okh 1.50 1.50
11
uQ,Ok j;alï mqkre;a:dmkh yd ia:djr j;alï w;am;a lr .ekSu
4.00 4.00
tl;=j
112.00 395.30
507.30
36
m%d.aOk wdfhdack jevigyk - 2015
uqo,a yd l%u iïmdok, kS;sh yd iduh, m<d;a md,k, ñksia n,, wOHdmksl yd ixialD;sl lghq;,= ixpdrl, m%jdyk, bvï, iuQmldr ixj¾Ok, fj<| yd jdKsc, wdydr iemhqï yd fnod yeÍfï lghq;= yd wdfhdack iïnkaëlrK ms<sno wud;HxYh
re'ñ,shk wkq
wxlh jHdmD;sh$ jev igyk m<d;a ksYaÑ;
Wmudk mdol tl;=j
1 wOHdmk ixj¾Ok jevigyk - -
f,dal nexl= wdOdr 340.07 - 340.07
taldnoaO wruqo, 144.00 1.00 145.00
uykqjr nÿ¾§ka uyuqoa nd<sld
úoHd,h ixj¾. ^mlsia:dka wdOdr& 0.85 - 0.85
kefkdaod jevigyk 52.00 - 52.00
mdi,a WmlrK yd ,S nvq w¿;ajeähdj
5.00 - 5.00
mdi,a ks, ksjdi w¿;ajeähdj yd bÈlsÍu
6.00 - 6.00
2 bvuzz ixj¾Ok jevigyk 5.00 - 5.00
3 bvuz w;am;a lr.ekSu 3.00 3.00
4 uyje,sfhka mjrd.;a j;aluz kv;a;=j 7.00 - 7.00
5 m<d;a md,k wdh;k fiajd
>k wmo%jH l<uKdlrKh 24.00 - 24.00
i;sfmd< ixj¾Okh 14.00 - 14.00
m%cd c, iïmdokh 14.00 - 14.00
wdodykd.dr bÈ lsÍu 15.00 - 15.00
m<d;a md,k wdh;k j, Odß;d ixj¾Okh
1.00 - 1.00
6 m<d;a md,k ud¾. ixj¾Okh 139.00 - 139.00
7 mQ¾j <udúh ixj¾Okh 5.00 - 5.00
8 ixialD;sl ixj¾Ok jevigyk 4.00 - 4.00
9 ixpdrl fj<| yd jdKsc lghq;= 32.00 - 32.00
10 iuQmldr ixj¾Okh 5.00 - 5.00
11 iuQmldr fiajl fldñIka iNdj - 0.40 0.40
12 jdyk ñ,g .ekSu - 16.00 16.00
13 yosis ixj¾Ok lghq;= - 1.50 1.50
14 uQ,Ok j;alï mqkre;a:dmkh, jeäoshqKq lsrSu yd j;alï w;am;a lr.ekSu yd WmlrK ñ<oS .ekSu
- 11.00 11.00
tl;=j 812.92 32.90 845.82
37
m%d.aOk wdfhdack jevigyk - 2015
fi!LH, foaYSh ffjoH, iudc iqNidOk iy mßjdi yd <udrCIl fiajd wud;HxYh
re'ñ,shk
wkq wxlh
jHdmD;sh$ jevigyk m<d;a ksYaÑ;
Wmudk mdol tl;=j
1 fi!LH fiajd
f,dal nexl= wdOdr 355.00
355.00
taldnoaO wruqo, 190.00
1.00
191.00
3 JICA uq,sl iudc ixj¾Ok lghq;= ^frday,a&
420.00
- 420.00
4 uykqjr ishd wdfrda.HYd,dj ixj¾Okh ^mlsia;dka wdOdr&
2.21
- 2.21
5 wdhq¾fõo fomd¾;fïka;=j 23.00
1.00
24.00
6 mrsjdi yd <udrlaIl fiajd lghq;=
14.00
14.00
7 jdyk ñ,g .ekSu 7.00
7.00
8 iudc fiajd lghq;= 12.00
12.00
9 yosis ixj¾Ok lghq;= 1.50
1.50
10 uQ,Ok j;alï mqkre;a:dmkh yd ia:djr j;alï w;am;a lr .ekSu
6.00
6.00
tl;=j
1,016.21
16.50
1,032.71
38
m%d.aOk wdfhdack jevigyk - 2015
lDIsl¾u, iq¿ jdßud¾., i;aj ksIamdok yd fi!LH, f.dúck ixj¾Ok, ëjr, mßir lghq;,= yskaÿ ixilD;sl yd j;= há;,
myiqlï wud;HxYh
re'ñ,shk wkq wxlh
jHdmD;sh$ jevigyk m<d;a ksYaÑ;
Wmudk mdol tl;=j
1 lDIsl¾u ixj¾Okh 50.00 1.00
51.00
2 lDIsud¾. ixj¾Okh 7.00 7.00
3 iq¿ jdrsud¾. ixj¾Okh 24.00 24.00
4 i;aj md,k yd fi!LH lghq;=
32.00 32.00
5 ñrsosh ëjr 7.00 7.00
6 mßir ixj¾Ok jevigyk 2.00 3.50
5.50
7 yskaÿ ixialD;sl 1.00 1.00
2.00
8 j;= ud¾. ixj¾Okh 32.00 32.00
9 jdyk ñ,g .ekSu 7.00
7.00
10 yosis ixj¾Ok lghq;= 1.50
1.50
11 uQ,Ok j;alï mqkre;a:dmkh yd ia:djr j;alï w;am;a lr .ekSu
1.00
1.00
tl;=j 155.00 15.00 170.00
39
m%d.aOk wdfhdack jevigyk - 2015
ud¾. ixj¾Ok, m%jdyk, úÿ,sn, yd n,Yla;s iy ksjdi yd bÈlsÍï wud;HxYh
re'ñ,shk
wkq wxlh
jHdmD;sh$ jevigyk m<d;a ksYaÑ;
Wmudk mdol
tl;=j
1 m<d;a ud¾. ixj¾Okh 291.00
291.00
2 .%dóh úl,am n,Yla;s ixj¾Okh
15.00
15.00
3 m%jdyk ixj¾Okh 24.00
24.00
4 ksjdi ixj¾Ok jevigyk 5.00
5.00
5 jdyk ñ,g .ekSu 7.00 7.00
6 ud¾. ixj¾Ok jHdmD;sh (JICA)
1,371.22
1,371.22
7 yosis ixj¾Ok lghq;= 1.50 1.50
8 uQ,Ok j;alï mqkre;a:dmkh yd ia:djr j;alï w;am;a lr .ekSu
1.00 1.00
tl;=j 1,706.22 9.50 1,715.72
40
m%d.aOk wdfhdack jevigyk - 2015
l%Svd, fh!jk lghq;=, jks;d lghq;=, .%dóh ixj¾Ok yd l¾udka;
wud;HxYh re'ñ,shk
wkq wxlh
jHdmD;sh$ jevigyk m<d;a ksYaÑ;
Wmudk mdol tl;=j
1 iq¿ l¾udka; ixj¾Ok" jHdmdr m%j¾Ok yd jD;A;Sh mqyqKqj
16.00 16.00
2 ;reK lghq;= 9.00 9.00
3 fmaIl¾u ixj¾Okh 10.00 10.00
4 l%Svd lghq;= 17.00 17.00
5 .%du ixj¾Ok 20.00 20.00
6 jks;d lghq;= 5.00 - 5.00
7 jdyk ñ,g .ekSu 7.00 7.00
8 yosis ixj¾Ok lghq;= 1.00 1.00
9 uQ,Ok j;alï mqkre;a:dmkh yd ia:djr j;alï w;am;a lr .ekSu
2.00 2.00
tl;=j 77.00 10.00 87.00