Wilhelminapark Tilburg

Wilhelminapark

Wilhelminapark is een productie van Brabants Dagblad foto Marie-Thérèse Kierkels/Beeldwerkt

5046

5038

5041

KNEGTEL

THERESIA

WILHELMINAPARKWILHELMINAPARK

Superior de Beerstraat

Lange Nieuwstraat

Burgemeester Brokxlaan

THERESIASIAHE

APA KA AAA AAINAPARK

Smid

spad

Gas

thui

srin

g

Goirk

estr.

Bar Gezellig& Ehl-i Keyif

Ysbrand Hettema& Greg van Hest

Kunstenaarsvan ’Park’

Bert Goessen &Jet Weeterings

Studentenhuis

Gerrit Gielen &Pamela Kribbe

FamilieOostelbosWijkagent

Duco van den Bosch

Willemvan Asten

FamilieOostelbos

Ysbrand HettemaH

f

Duco

Studentenhuis OoOoOoOOoOOoOoOooOoOoooooooooOOOOOOOOOOoooooooooooooooostssssssssssssssssssssssss

Willem

Een uniek park, mengelmoes vanoude glorie en hedendaags leven. HetBrabants Dagblad legt deze zomer ineen reeks van verhalen het vergroot-glas op het Wilhelminapark. Bewo-ners, werkers, middenstanders, uitba-ters en parkhangers vertellen overhoe het is en hoe het was.Werkte u aan het Wilhelminapark, ineen leerlooierij of textielfabriek? Wasu te vinden in de melksalon of op dekegelbaan? Heeft u er de liefde vanuw leven gevonden of meed u juisthet park vanwege de liefde? Of heeftu andere verhalen?Deel ze op:

bd.nl/wilhelminapark

Het Brabants Dagblad neemt eenkijkje in de oudste tuin van Tilburg

Oude grandeur

� Eigentijdse architectuur is vooral aan de zuid-rand te vinden. Architect Willem van Astenbouwde er zijn eigen, moderne woning in eenopvallend rijtje van vier. foto Marie-ThérèseKierkels/Beeld Werkt Huisnr. 69

Het heden legthet vaak aftegen deaaibare versievan hetverleden. Washet nieuwe parkwel zo’n idylle,dik honderdjaar geleden?

● Zomerserie over het Wilhelminapark in Tilburg

� Achter de gesloten poort is onder meer despirituele praktijk van Gerrit Gielen, dochterLaura Gielen (beiden op de foto) en PamelaKribbe te zien. foto Jeroen van Eijndhoven/BeeldWerkt Huisnr. 130

� � �

BRABANTS DAGBLAD

door Joke Knoop

Er is een Wilhelmina-park voor en na demetamorfose. Wietwintig jaar niet inhet park is geweest,zal versteld staan. De

ingrijpende make over in 1996heeft zijn vruchten afgeworpen.

In het gras liggen jonge men-sen onbekommerd van de zon tegenieten. Bij de draaimolen spe-len kinderen, op de stoelen (erzijn geen bankjes) en in hun scoot-mobielen groepen ouderen bij el-kaar om de dag door te nemen.Hondenbezitters wisselen weetjesuit, kantoormedewerkers strekkende benen. Ziehier de trendy spotdie Wilhelminapark heet; eensoort Vondelpark van het zuiden.

Maar wie beter kijkt, ziet ookde rafelranden: de bezoekers dieniet gewapend zijn tegen hetleven. In de schaduw van een nuts-huisje slaapt een man. Zijn plasticzakken duiden op een bewogenbestaan. Onder de grote boom te-genover de Aldi nuttigt een manschielijk een blik bier en dat isniet de eerste van vandaag. Hetpark trekt mensen aan die ‘nietvoor de bomen komen’, aldus be-woonster Wilma Oostelbos.

Bij de ingangen van het parkwijzen bordjes op het verbod omdrugs en alcohol te gebruiken. Hetis het enige dat nog herinnert aanbarre tijden, van vóór 1996. Wantin de jaren tachtig en begin negen-tig gold er een samenscholingsver-bod en werd er preventief gefouil-

leerd door de politie. Er was over-last van drugsgebruikers en-dealers, van prostituees en vanhomoseksuele bedrijvigheid. HetWilhelminapark was met name inde avonduren een no go area. Tot-dat in 1996 de gemeente rigoureussnoeide en iedereen dwars doorhet park kon kijken. Tegenwoor-dig is verstoppertje spelen echteen kinderspel.

Aaibaar verledenVandalisme is van alle tijden. Deoude Wilhelminalinde, de boommet een hekje, weet dat de ge-schiedenis zich herhaalt. Het is no-ta bene deze boom die een dag nahet planten door booswichten isontdaan van de schors. Bovendienzijn de medaillons in het hekwerkbekrast, zo noteert de hermandad.We schrijven dan september 1898,het kroningsjaar van Wilhelminaen het jaar dat het park officieel isgeopend.

Het heden legt het vaak af te-gen de aaibare versie van het verle-den. Was het nieuwe park welzo’n idylle, dik honderd jaar gele-den? Feit is dat de aanleg van hetpark een impuls is voor het ge-bied, dat tot die tijd een kwadenaam had. ‘Dees kaant’, de stadten zuiden van de spoorlijn, keekneer op het noorden waar ook hetpark ligt. Dat werd ‘ginne kaant’genoemd. Bewoners van ‘ginnekaant’ werden geringschattendTurken genoemd. De Kuiperstraat– nog steeds een zijstraat van hetWilhelminapark – had dezelfdefaam als de volkswijk Koningswei.

Als in 1850 de Heren van Tilburggronden verkopen – tijdens deIndustriële Revolutie – rijzen hierde textielfabrieken en leerlooie-rijen op. De herdgang wordt eenwijk van fabrieken en arbeiders.

ArchitectuurPas enkele jaren na de aanleg vesti-gen de fabrikanten zich aan deranden van het park. Enkele be-kende namen van het Wilhelmina-park: De Beer, Eras, Enneking, Kes-sels, Mannaerts, Mommers, Pes-sers, Swagemakers, Verbunt. Zijwonen vooral aan de westen denoordzijde.

Hun riante onderkomens wor-den gebouwd door gerenommeer-de architecten. Er zijn fraaie staal-tjes te bewonderen van art deco,jugendstil, Amsterdamse schoolen van de weelderige bouwstijldie eclectisch wordt genoemd.Het Wilhelminapark is terechteen beschermd stadsgezicht.

Aan de zuidkant zijn de meestewinkels en uitspanningen te vin-den. Er is in de eerste helft van devorige eeuw een bloeiend uit-gaansleven: een concertzaal, eenfilmzaal, kegelbanen, nachtkroeg,cafés en de melksalon waar ijsjesen melk te koop waren.

Desondanks kwam de rest vanTilburg zelden aan deze ‘ginnekaant’.

Anno 2015 is het Wilhelmina-park een sjiek stukje Tilburg.Maar schijn bedriegt. De voor-

sprong van destijds is een nadeel.De grote panden zijn nauwelijksbewoond door gezinnen. Het zijnveelal kantoren en studentenpan-den met een eigen dynamiek. Tus-sen de donkere kantoorpandenbrengen studenten ’s avonds le-ven in de brouwerij. In drie pan-den wordt begeleid gewoond. Ge-zinnen hebben hun eigen ritme.De sociale samenhang is miniem.

Het is doorgaans jong volk datbij het park woont: meer studen-ten dan anderen. Studenten zijnde grootgebruikers van het park.

RomantischHet park nodigt uit tot aange-naam verblijven. Het telt veertigmonumentale bomen. Het is ont-worpen door Leonard Springer.Hij tekende een romantisch parkmet exotische gewassen, een brug-getje, vijver, fontein, een kiosk.Maar het park is veranderd: fon-tein en kiosk zijn verdwenen, netals de twee herten die tot de oor-log bij de ingang stonden. De her-ten waren spoorloos tijdens deTweede Wereldoorlog. Ze werdendaarna teruggevonden, maar ble-ken van zink te zijn. Ze zijn nietteruggeplaatst. Wel is na de oor-log de naam Wilhelminapark inere hersteld. Tijdens de bezettingmocht niets verwijzen naar het ko-ningshuis. De groene oase moestNoorderpark heten. De volks-mond bleef over het Wilhelmina-park praten. Die parknaam was enis niet weg te denken.

Met dank aan: Fons van den Hout vande Stadsgidserij, Guido Jacobs die erals kind woonde, Cees van Raak, schrij-ver van Het Wilhelminapark van Til-burg, Anita de Haas en Guy Horrichsvoor hun minutieuze telwerk.

is het jaar dat het park officieelwordt geopend. Het is tevens hetkroningsjaar van Wilhelmina. Deoudste inwoner van Tilburg, de96-jarige H. Wilborts, plant 12september de Wilhelminalinde.De boom, met hekje, is er nog.

is het huisnummer dat niet is tevinden aan het Wilhelminapark. Erzijn meer huisnummers vervallendoor sloop of samenvoeging. Dehuisnummering (1 tot en met 143)wijkt af: even en oneven nummersstaan naast elkaar.

monumenten telt hetWilhelminapark: zevenrijksmonumenten (inclusief hetstandbeeld van Peerke Donders).Twaalf panden zijn gemeentelijkemonumenten. Het gebied isbeschermd stadsgezicht.

panden staan te koop of te huur.Hoogste vraagprijs van eenkoopwoning is 549.000 voorhuisnummer 70. Dat is een van devier moderne woningen tegen deVeldhovenring aan. Laagste prijs:282.500 voor modern appartement.

panden telt het Wilhelminapark: 42woningen, 19 appartementen, 20kantoren, 17 studentenhuizen, 11met maatschappelijke functie en 8winkels. Het gebied Gasthuisstraattelt 5.455 inwoners. Het park is nietapart vermeld in de statistieken.

Het Wilhelminapark is een groenetrendy oase geworden. Metrafelranden, dat dan weer wel.

en moderne rafels

Een ‘nest’ kunstenaars heeft zijn plek gevon-den in het oude Maria Goretti. Zeventien ate-liers en een expositieruimte. Met de musa engaleries vlakbij ontstaat een kunstwalhalla.foto Jeroen de Jong/Beeld Werkt Huisnr. 53

Het kostte Bert Goessen en Jet Weeteringstwee tropenjaren om de voormalige melkfa-briek in oude glorie terug te brengen. Wonenin een rijksmonument. foto Marie-ThérèseKierkels/Beeld Werkt Huisnr. 63

1898

Zonnebadende jeugden mensen die ‘nietvoor de bomen’ komen,bevolken hetWilhelminapark

19

126

3

30

Werelden van verschil ontmoeten elkaar. DeTurkse loungebar Ehl-i Keyif is vooral op vrijda-gen en zaterdagen druk. Bar Gezellig heeftelke dag volk over de vloer. foto Joris Buijs/BeeldWerkt Huisnummers 42 en 40

Wijkagent Duco van den Bosch kent de park-zitters en de risicoplaatsen in het park. Het po-litiebureau is inmiddels gesloten. Hij fietst elkedag vanuit de Stationsstraat door het park.foto Jeroen van Eijndhoven/Beeld Werkt Huisnr. 6

Er wonen vermoedelijk meer studenten dangezinnen aan het Wilhelminapark. Dat is nietexact na te gaan. In enkele oude villa’s badenstudenten in de luxe van een jaccuzi. fotoMarie-Thérèse Kierkels/Beeld Werkt Huisnr. 108

Ysbrand Hettema was sigarenwinkelier. At-leet Greg van Hest heeft er een hardloopwin-kel. Ze ontmoeten elkaar voor het eerst en de-len herinneringen aan de oude middenstand.foto Marie-Thérèse Kierkels/BW Huisnr. 43 en 45

Drie generaties Oostelbos wonen er aan hetWilhelminapark. De oudste in een gerestau-reerd huis, de middelste en de jongste genera-tie in de ‘Fiat Multipla’ onder de huizen.foto John Schouten/BW Huisnummers 103 en 112

door Joke Knoop

Elke werkdag rijdt wijka-gent Duco van den Boschmet de fiets door het Wil-helminapark. Het park iszogeheten aandachtsge-bied van de overheid. Bor-

den bij de ingangen wijzen op het ge-notsmiddelenverbod: alcohol en drugszijn uit den boze.

Alle andere verboden zijn inmid-dels van de baan, zoals het gebiedsver-bod voor prostituees en het samen-scholingsverbod. Het preventief fouil-leren is eveneens verleden tijd.

Vergeleken bij pakweg twintig jaargeleden is het Wilhelminapark eenoase van rust. „Het park heeft de func-tie die het hoort te hebben”, zegt wijk-agent Duco van den Bosch. Er komenouders en grootouders met hun klein-kinderen. De ouderen met hun scoot-mobielen hebben hun eigen stek. Hon-denbezitters passeren de groepjes jon-geren die chillen met een flesje wijn.

Ai, een fles wijn. Strookt dat welmet het genotsmiddelenverbod? Dewijkagent schudt het hoofd: „Ik zal zeer wel op aanspreken, want het ver-bod geldt natuurlijk voor iedereen.Maar je moet ook kijken waarom hetis ingesteld. En dat is om overlast tevoorkomen. Studenten met een fleswijn behoren niet tot de doelgroep.Een boete is vooral bedoeld voor denotoire overlastveroorzakers.”

Ofwel: het verschil tussen de letteren de geest van de wet.

Duco van den Bosch kent de zwak-ke plekken van het park. Bij de dikkeboom, tegenover de Aldi, houden zichnu en dan alcoholisten op. Soms zit er

een op een stoel - bankjes zijn er metopzet niet - die wat verscholen in hetlover staat. Als Van den Bosch overlastverwacht, grijpt hij in. Dan sommeerthij de drank weg te gooien en schrijfthij een bekeuring uit.

Maar, tekent hij aan, iedereen heefthet recht in het park te zitten. Dusook de dakloze Danny die vertederdnaar moeder eend en haar kuikenskijkt. „De mensen zouden het kleinemeer moeten waarderen”, zegt hijwijs. Danny zet het blikje bier naastzich, een beetje verscholen onder zijnjas. Hij is een stille genieter.

VerloederdEen kwart eeuw geleden, in de jarennegentig, was het Wilhelminapark ver-loederd. Prostitutie, berovingen, drugs-dealers verpestten de sfeer. Het parkhad bovendien de naam een homo-ontmoetingsplaats te zijn.

In 1996 greep de gemeente fors in.De bosschages aan de rand van hetpark werden gesnoeid, 21 bomen wer-den gekapt. Dit tot ongenoegen van

bomenliefhebbers, want er zaten zeld-zame exemplaren bij. Voorbijgangerskunnen sindsdien dwars door hetpark kijken. Met de buurt en met Tra-verse zijn afspraken gemaakt. De wijk-agent: „Het park is geen zorgenkindmeer, maar we blijven waakzaam.”

Omwonenden en parkgebruikersbetreuren het verdwijnen van het poli-tiebureau op huisnummer 6. Het teamWilhelminapark is opgeheven in hetkader van de vorming van de Nationa-le Politie. Wijkagent Van den Bosch:„Burgers klagen dat het onveiliger isgeworden door het vertrek van hetteam. Maar dat is een gevoel, de cijferslaten een ander beeld zien (zie kader).Wij zijn vaker hier, want als we (detwee wijkagenten-red) naar onze wijkwillen vanaf het bureau aan de Sta-tionsstraat, moeten we er wel door.”

Als er overlast is, komt dat van destudentenhuizen, met name de dis-puutshuizen waar grote feesten wor-den gehouden. Bijna drie jaar geledenkwam het park in het nieuws met eengrootschalige inval in een amfetamine-lab op een achterterrein. Het lab isniet specifiek voor het Wilhelmina-park: in dezelfde maand augustus wer-den in de stad liefst vier drugslabs op-gerold.

NSB agentHet is overigens niet de eerste keer dateen politiebureau verdwijnt. In 1963sloot het oude kantoor, op nummer126, met het stadswapen boven dedeur. Dat is in 1910 gebouwd als poli-tiebureau met bovenwoning. Tijdensde oorlog woonde NSB-agent PietGerrits op dit adres. Nu zijn er achtwooneenheden voor begeleid wonen.

Is de wijkagent een tevreden man?„Nou nee, niet helemaal. Want dan

zou ik achterover leunen en dat kanniet. Maar ik ben wel trots op dit unie-ke stukje Tilburg. Dit moeten we koes-teren, er is een rustige sfeer, het parkis een geliefde lunchplek geworden.”En die geplande nieuwe camera’s dan,aan de rand van het park? Die zijn nietgericht op het park maar op de omrin-gende wegen. Doorgaand verkeer,weet de wijkagent, brengt altijdrisico’s mee.

Het hele dossier Wilhelminapark

Duco van den Bosch op de dienstfiets. foto Jeroen van Eijndhoven/Beeld Werkt

‘Ik ben niethelemaaltevreden,dan zou ikachteroverleunen’

Het Wilhelminaparkhad tot in de jarennegentig eenslechte naam. Hoeis de situatie nu?

Wijkagent: zero tolerancemaar ook een oogje dicht

In de politiestatistieken neemt het aan-tal incidenten af: 52 in 2012, 41 in2014, 12 tot juni 2015. In 2013 warenhet er echter 68. Daarvan hadden er38 te maken met overtreding van de al-gemene politieverordening (verstoringopenbare orde, alcoholverbod).Eenvoudige mishandeling: 6 (2012), 8(2013), 7 (2014), daarna geen. Zwaremishandeling: 1 (2012), 2 (2013), daar-na nul.Bezit hard drugs: 2 (in 2012), de jarendaarna 0. Bezit softdrugs: 2 in 2012 en2 in 2013. Daarna geen.Handel softdrugs: 1 in 2014, rest nul.Overlast alcohol/drugs: 5 (2012), 8(2013), 5 (2014) en nul.Overlast prostitutie: 14 (2012), 9(2013), 13 (2014) en 4 (2015).Vervaardigen harddrugs: 2 in 2012,rest nul. Vervaardigen softdrugs: 1(2012), 2 (2013) en 3 (2014), rest nul.

DALENDE TENDENS

● Wat rest is een genotsmiddelenverbod: geen alcohol, geen drugs

Het Brabants Dagblad neemt een kijkje inen om de oudste tuin van Tilburg

WILHELMINA-PARK

Wilhelminapark

Wilhelm

inapark

Smid

s-pa

d

6

11

129

130

131132

133134

136137

140

WILHELMINALH MW

WWWWWiiilhelminaplhelminaparalhelminapar


door Joke Knoop

Er zijn welgeteld zes win-kels aan het Wilhelmina-park. Lang geleden warentien vingers bij lange naniet genoeg om alle bedrij-vigheid op een rij te zet-

ten.Ysbrand Hettema was een van die

vele ondernemers. Samen met zijnbroer Yke had hij bijna 45 jaar een siga-renzaak. Ysbrand woonde met zijn ge-zin boven de zaak op nummer 45.Hun vader had eerder een sigaren-zaak.

„Het was een gouden tent”, zegt deondernemer in ruste die inmiddelsmet zijn echtgenote naar een anderestraat is verhuisd. De broers stoptenmet hun zaak nadat collega Jan Paaij-mans aan het Westerpark het levenliet bij een overval. Dat was in 1999.Ze verkochten hun pand en er is geenwinkel meer teruggekomen.

In het pand ernaast, nummer 43,verkoopt Greg van Hest sinds 2007zijn hardloopspullen in de Runshop.In het kader van deze artikelenreeksontmoeten beide mannen elkaar voorde eerste keer. Meteen vinden ze hungrote gemeenschappelijke deler: onder-nemen aan het Wilhelminapark metzijn woelige geschiedenis met crimine-le randjes. Hettema: „Af en toe vielhet licht uit. Dan dachten we aan eenwietplantage in de buurt.”

Van Hest weet als de dag van giste-ren dat zijn pand voluit op tv kwam,omdat in een loods daarachter een am-fetaminelab werd opgerold. Dat wasin 2012. „De brandweer zei dat we veelgeluk hadden dat het lab nog niet in

werking was. De leidingen waren zoslecht aangelegd, dat er brand was uit-gebroken als ze waren begonnen”, al-dus Van Hest.

Er zat toen een bandenhandel in,waarvan de twee eigenaren opvallendafwezig waren. Dat is voltooid verle-den tijd, want de panden op het ach-terterrein zijn bezet. Een fietsenmakeren een meubelmaker hebben de tweepanden in gebruik.

AchterommetjesHet Wilhelminapark kent veel achter-ommetjes en gangen die leiden naaroude loodsen en schuurtjes. Van Hest,een gelauwerd atleet, heeft het pleinachter de winkel gedoopt in het Til-burg Ten Miles plein. Het is ’s avondsfel verlicht en in de avonduren sluiteen groot hek het terrein af. Toeval ofniet, juist op het moment dat het twee-tal met de krant spreekt, rijdt een poli-tieauto het achterterrein op.

Om misverstand te voorkomen: bei-de ondernemers spreken over een tijddie voorbij is. De rust is weergekeerd.

„Dit is het mooiste stukje Tilburg”,vinden beide mannen.

Van Hest prijst zich gelukkig datzijn vader Ad hem in 2007 attendeer-de op dit ruime pand. Hij noemt devoordelen: volop parkeerruimte, eengroot pand en een mooi uitzicht. „Deeerste twee jaar had ik er last van datik niet in een winkelstraat zat. Dit isniet echt een a-lokatie. Maar die hebik ook niet nodig. Ik heb een gerichtpubliek.”

Aardige bijkomstigheid: zijn bet-overgrootouders hadden een schoen-makerij op het achterpleintje, waarvoorheen ook expediteur Verhoevenzat. Een stukje straat met kinderkop-jes herinnert aan de tijd dat paard enwagen het vervoermiddel was. Waarnu de sportschoenen in gelid staan,was vroeger café Atlanta, later caféJack de Jong, café Stillekens. De laatstewilde er ooit een nachtclub vestigen,maar kreeg de vergunningen nietrond.

Ysbrand Hettema deed zaken ineen tijd dat iedereen rookte. Aan hetWilhelminapark waren meer sigaren-zaken gevestigd.

Even verderop, waar nu nr. 69 is,stond in 1905 de grootste sigarenfa-briek van Tilburg van de familieMajoie. In 1958 is de productie gestopt.De sigarenbandjes van Gulden Vlieszijn anno 2015 gewild onder verzame-laars.

BrandDe Hettema’s hebben een inktzwartebladzijde in hun familiegeschiedenis-boek. Lang geleden ontstond brand inhet magazijn van de sigarenwinkel. Va-der Hettema liep brandwonden op bijhet redden van twee kinderen uit hetmagazijn. Een van die kinderen waszijn zoon. De andere kinderen van hetgezin Hettema doneerden huid voorhun broertje. Het was Ysbrands eerstekennismaking met het ziekenhuis. Hijzal tot zijn zeventigste verjaardagliefst 143 keer bloed doneren.De gebroeders Hettema hadden dehele buurt als klant: zowel de mensenuit de arbeiderswoningen als de fabri-kanten uit de villa’s. Atleet Greg vanHest kwam er als kind voor de voetbal-plaatjes. De arbeiders kwamen er voorde tabak en de lotto.

Voor de gegoede burgerij waren ersigaren. De duurste? Hettema: „DeCohiba van veertig gulden. Per stuk.Dat was een kapitaal.”


Ysbrand Hettema (links) en Greg van Hest. foto Marie-Thérèse Kierkels/Beeld Werkt

Greg van Hest enYsbrand Hettemakennen hetWilhelminapark vanprofessie.

De middenstand isgekrompen tot 6 winkels

Het Wilhelminapark heeft veel nijver-heid gekend: leerlooierijen, rijtuigenfa-briek, sigarenfabriek, bierbrouwerij,melkfabriek. De middenstand vanweleer: schoenmakers, bakkers, melk-boer (nu woning met reclamefiguurtjeop het raam), handel in koloniale wa-ren, kapper, modezaken (herenmode,bruidsmode, dames- en kinderhoe-den), kruidenier, glazenier, slijter, slage-rij, electra, fotografen, poelier.Nu: Runshop op nr. 43, fietsenmakerRabico 44a, meubelmaker 42c, FotoSchmidlin 43, Aldi 48. Allemaal aan dezuidzijde. Alleen bakkerij Van Iersel op98 zit aan de noordzijde.

‘De duurstesigaarkostte 40gulden. Eenkapitaal indie tijd’

● Oude en nieuwe ondernemers tevreden met park en parkeerruimte

BEDRIJVIGHEID TOEN EN NU

BRABANTS DAGBLAD NEEMT EEN KIJKJEIN EN OM DE OUDSTE TUIN VAN TILBURG

WILHELMINA-PARK

Wilhelminapark

Wilhelm

inapark

Smid

s-pa

d

4345

48

42b

42c44a

4240

3939C38


BRABANTS DAGBLAD

door Karlijn Houterman

Hard wordt er een tiktegen de bel gegevenin de gang van heren-dispuut Black andWhite. ‘Koffieee’,wordt er nog harder

geroepen. De veertien mannen die inhet studentenhuis wonen eten elkedag samen, drinken elke dag samenkoffie. En elke dag met elkaar ‘chillen’.Maar de afwas doe je alleen. „Na heteten spelen we een spel waarin er een-tje de klos is. Ja, echt de klos, want af-was van veertien man is niet tof”, zegtRené Wijnen (20).

Samen met Sander Grondman (20)laat René het huis zien. Het is een vande 24 dispuutshuizen van studenten-vereniging Olof. Net als de andere hui-zen hangt ook dit huis vol met bullenvan oud-leden. Juist hier heeft het weliets bijzonders. Bullen met een ge-schiedenis in een huis vol geschiede-nis. De mannen zijn trots dat ze inzo’n groot huis wonen. En ja, ze ken-nen de geschiedenis van het pand.„Bij elk lustrum maken we een boekover de totstandkoming van dit panden het herendispuut”, zegt Wijnen.„We kennen de monumentale waar-de. Dat vinden we zelfs zo belangrijkdat we bezig zijn met een kleine reno-vatie.”

Het KoetshuisToch praten ze liever over het hier ennu, in plaats van hoe het pand er ooitheeft uitgezien. „Kijk, dit is onze jacuz-zi.” Een studentenhuis wordt niet snel

in verband gebracht met luxe. Tochmogen de studenten niet klagen. Opelke verdieping hebben ze een badka-mer en de kamers waarin ze leven,zijn groot. De keuken is niet te onder-scheiden van een professionele uit eenrestaurant en ze hebben in de tuin‘het Koetshuis’ staan. Eigenlijk maareen duur woord voor een hok dat er-uit ziet als een vervallen kroeg. „Ja, diemoeten we nog even opruimen. Paseen feestje gehad”, legt Sander uit.

Feestjes, daar houden de heren welvan. En waar gefeest wordt, wordt ge-dronken. Het dispuut heeft daaromeen contract met leverancier Inbev.Elke maand worden er twintig krattenbier afgeleverd.

Op de vraag of ze dan ook bekendzijn met de bierbuik wordt er hard ge-lachen. „Dat noemen we de ‘eerstejaars-tienkilo’. Je komt hier slank binnen,maar na een jaar zit er wel tien kiloaan. Dan heb je natuurlijk wel eenmooie tijd.” Zo vertellen ze graag overhet zeventiende lustrum dat het dis-puut in maart heeft gevierd. Langs de

hele gevel van het huis hingen langezwarte vlaggen. Binnen waren kamersomgetoverd tot clubs, muren warenwit en zwart geverfd en in de gangwas een stage gebouwd waar dj’s hunplaten konden draaien. Het lustrumwordt dit jaar afgesloten met een reisnaar Vietnam. Hoe ze aan al dat geldkomen? Sander: „Nou, ik heb nu nogzeventien cent op mijn rekening. Datis ook het studentenleven.” De andereheren vullen snel aan: „We sparen ja-renlang voor zo’n lustrum via een ge-zamenlijke rekening. Het is niet datwe dit elk jaar kunnen doen.”

OverlastNa de verhalen over Black and Whiteblijkt wel dat het geen gewoon studen-tenhuis is. Feestjes worden groots aan-gepakt. En wil je in het huis wonen,onderga je een ontgroening. „Nee, wevertellen niet hoe die dag eruit ziet.Dat is strikt geheim.”

Eenmaal wonend in het huis heb jetevens veel verplichtingen. Zo moet jeals nieuweling al snel je gezicht aan de

buren laten zien. „Even een handschudden, want we vinden het belang-rijk dat we niet als overlast wordenaangezien.”

Om dat nog meer uit te stralenheeft het dispuut afgelopen zomereen barbecue georganiseerd voor dehele buurt. De geruchten over geluids-overlast en ander ‘gedoe’ gaan dan ookniet over Black and White, geeft Renéaan.

„Als we een feest geven, staat hetlicht en geluid gericht op het huis.Niet naar de buren toe. Om twaalf uurzijn onze deuren dicht en komt er nie-mand meer buiten tijdens een feest.En bij een lustrum, waar wel vijfhon-derd man op afkomt, bieden we onzedirecte buren een hotelovernachtingaan. Hier kiezen ze nooit voor, omdatze weten dat het maar voor een avondis.”

LingerieEen andere verplichting is dat er opwoensdag geen vrouwen binnen mo-gen. Het is die avond dispuutavond,dé avond waarop wordt besproken wel-ke vrouwen de afgelopen dagen wél inhet huis rondliepen. „Menig vrouwkent dit huis. Een leuk studenten-grapje is dat we na een ‘wilde avond’de lingerie van de dames houden. Diehangen we dan op aan de kroonluch-ters in het huis.” Hoe hecht de groepook lijkt, ze zijn altijd op zoek naarnieuwe bewoners. Voor de liefheb-bers: er staan nog enkele kamers vrijin het huis van Black and White aanhet Wilhelminapark.


Leden van Blackand White in eenvan de herenka-mers. fotoMarie-ThérèseKierkels/Beeld Werkt

De eeuwenoudegeschiedenis vanhet pand waarherendispuut Blackand White zetelt,wordt niet vergeten.

In 1903 werd de eerste steen gelegdbij de twee herenhuizen onder éénkap. Ze werden gebouwd in eclecti-sche stijl, in opdracht van August deWijs. De Wijs woonde, tot zijn dood,op nummer 107.Op nummer 108 woonde onder ande-re de tricotagefabrikant Christianus deWijs en Professor Kaag.In 1959 werd het pand verkocht aande Stichting Studentenhuisvesting Til-burg en zo kwam het vervolgens inhanden van WonenBreburg.In 2006 hebben oud-leden van het he-rendispuut het huis via een zelfopge-richte stichting gekocht.

Dispuutshuis vol bier,bullen en belevenissen

Op elkeverdiepinghebben destudenteneenbadkamer

● Bij Black and White kom je slank binnen, maar na een jaar zit er wel tien kilo aan

108 BESTAAT 112 JAAR

Brabants Dagblad neemt een kijkjein en om de oudste tuin van Tilburg

WILHELMINA-PARK

Wilhelminapark

Wilh

elminapark

Dr.

Nol

ens-

stra

at

Stedekestraat

108 107

106t/m106f110111112


BRABANTS DAGBLAD

door Joke Knoop

De wereld achter depoort van nummer130 is een klein vrij-staatje. Op een flinkelap grond liggen derestanten van wat

ooit een betonnen tennisbaan was.Moeizaam is een deel verwijderd voorbloemen en planten. Er staat een speel-hut op hoge palen waar stokrozengroeien, een boot ligt op zijn kop, eengarage, nog een schuur, opslag vanwerkmateriaal, een kasje met toma-ten, een praktijkruimte, een werk-plaats die weer toegang biedt tot deachtertuin van het voormalige caféTramstation (in 1920 gebouwd). Er le-ven kippen, katten, honden.

OrganischHet is een paradijsje, midden in destad. Pamela Kribbe, haar man GerritGielen en hun dochter Laura Gielendelen het grote binnenterrein met debewoners van het Tramstation: de zusvan Gerrit en haar man. Twee fami-lies, samen zeven mensen.

Vroeger waren de gronden en depanden van de nummers 130, 131 en132 eigendom van de HollandscheBuurtspoorwegen. Daar waren dewerkplaats en de remises van de tramdie pal voor de deur van het café Tram-station stopte. In 1937 zijn alle tramlij-nen in Tilburg opgeheven.

Nog steeds is het één geheel, metuitzondering van het Turkse theehuisdat binnenkort weer open gaat.

Het terrein achter poort nr. 130kent een lange geschiedenis. Houthan-del Van Meerendonk was er vele jarengevestigd. In het huis van Gerrit en Pa-mela rest nog een kluisdeur, die nutoegang geeft tot het bezemhok. Hetraam in de woonkamer is vroeger hetloket geweest.

In 1990 kocht de zwager van Gerritcafé Tramstation en bijbehorende per-celen. Er hebben jarenlang studentengehuisd en nog worden er kamers ver-huurd. Een vorige eigenaar heeft ereen tennisbaan aangelegd. In een vande bouwsels repeteerde voorheenGreen Lizard, de Tilburgse band dievan 1994 tot 2008 furore maakte. Indat pand is nu de praktijkruimte vanhet echtpaar gevestigd: Aurelia, voorspiritualiteit en innerlijke groei, spiri-tuele hypno- en reïncarnatietherapie.

In 1999 betrok Gerrit het pand ach-ter de poort. Het was in de tijd dat hetWilhelminapark in een kwade reukstond. Toen het park bevolkt werddoor drugs- en alcoholgebruikers. „Ikheb er nooit last van gehad”, zegt hij.In 2001 trok Pamela bij hem in en eenjaar later werd hun dochter Laura ge-boren.

Gerrit Gielen geeft individuele be-handelingen en Pamela Kribbe heeftvijf boeken op haar naam staan overzingeving, spiritualiteit en esoterie.De boeken zijn in meerdere talen ver-schenen. Zij geeft groepstherapie. Zeis gepromoveerd in filosofie, maarheeft de wetenschap losgelaten. „Hetwas te technisch, te veel boekenwijs-heid. Er was geen plaats voor esoterie,omdat het niet wetenschappelijk ge-noeg was. Wij zijn te alternatief voorde wetenschap”, zegt zij. Ze geven le-zingen en sessies in Tilburg en inFrankrijk, Duitsland en binnenkort inChina.

Hij studeerde natuur- en sterren-kunde, volgde een cursus filosofie en

had tot voor enkele jaren geleden eendeeltijdbaan als informaticus in het St.Elisabeth Ziekenhuis. Het echtpaarschat dat er enkele honderden mensenper jaar hun praktijk bezoeken.

VergroeidZe zijn beiden vergroeid met dit stuk-je Tilburg. Omdat Pamela een boekschreef over een bezielde aarde, aanhaar de vraag hoe zij haar verblijf aanhet Wilhelminapark ervaart. „Ik voeldat dit stukje grond mij de ruimteheeft gegeven mezelf te ontplooienvolgens mijn eigen natuur; het is eenplek die vrijheid uitstraalt. Na deRandstad en de sfeer van de universi-teit achter me gelaten te hebben, wasen is deze plek een ruimte die open-heid en onconventionaliteit uitstraalt.De grond zegt mij: je bent vrij om tezijn wie je bent.”

Pamela Kribbe en Gerrit Gielen in hunaards paradijs, achter de poort.foto Jeroen van Eijdnhoven/Beeld Werkt

‘De grondzegt mij:je bent vrijom te zijnwie je bent’

Verrassingen liggenachter de grotepanden met dichtepoorten. Zoals eentennisbaan en eenspirituele praktijk.

In het verleden telde het Wilhelmina-park drie kloosters.Op de plaats van huisnr 6 (voormaligpolitiebureau) stond tot 1890 het mis-siehuis van de paters van het HeiligHart (beter bekend als de Rooi Har-ten). Zij gingen naar het grote kloosteraan de Bredaseweg.In 1905 bouwden de zusters Carmeli-tessen een klooster. De zusters koch-ten er panden bij en in 1928 begonnenzij een kinderhuis. Dat groeide uit totMaria Goretti, huis voor ‘verlaten kin-deren’.In 1963 werd het nieuwe kindertehuisin gebruik genomen. In 1972 verlietende zusters het Wilhelminapark. In degebouwen zitten veel instellingen: on-der andere de Pollepel, kunstenaars,kinderdagverblijf.Op huisnummer 114 prijkt het groteFranciscusbeeld boven de deur vaneen immens pand dat nu bewoondwordt door mensen van allerlei pluima-ge. Van 1910 tot 1985 huisden er dezusters Franciscanessen van de HeiligeFamilie. Het klooster kreeg de naamSt. Franciscusgesticht. De zusters Fran-ciscanessen richtten zich met namewijkverpleging en bejaardenzorgHet klooster is in 1928 gebouwd doorarchitect C. van Meerendonk. Hij wasook de architect van café Tramstation.Op nr 117 was tot 2003 de TurkseSüleymaniye moskee gevestigd. Vol-gens het kadaster is het complex in2004 verkocht aan Mustafa Alkan inIstanbul. Er hebben krakers in ge-woond. Volgens buurtbewoners bewo-nen Poolse mensen nu het pand.

De wondere wereldachter dichte poorten

● Een spirituele praktijk heeft draai gevonden aan Wilhelminapark

GEWIJDE AARDE


WILHELMINA-PARK

Wilhelm

inapark

Smid

s-pa

d

Kuiperstraat

130

129127t/m127d

131132133

134136

137

140

6

Smid

pad

pad


● Foto’s van de melkfabriek

BRABANTS DAGBLAD

door Joke Knoop

Bert Goessen en Jet Wee-terings wonen in het op-vallendste pand van hetWilhelminapark: de voor-malige melkfabriek.Twee jaren werkten ze er

aan om de bouwval van toen bewoon-baar te maken. „Het waren tropenja-ren”, zegt hij. Resultaat: een pareltje.

In 1992 was Jet Weeterings meteenverkocht, toen het gebouw eindelijk tekoop kwam. Haar partner moest evenslikken: „Waar beginnen we aan!” Opde grote tafel ligt een fotoalbum vaneen vervallen pand. „De bomen groei-den uit de dakgoot”, benadrukt zij.

In die jaren was de NV Coöperatie-ve Tilburgsche Melkinrichting en Zui-velfabriek (CTM) het onderdak voorstudenten die er anti-kraak woonden.De fabriek zat er nog aan vast en daarschuilden zwervers en junks. Campi-na was eigenaar van het geheel, totdatde gemeente het kocht voor een appar-tementencomplex. De voorkant wasgemeentelijk monument (later rijks-monument) en mocht niet geslooptworden. Even, zo weten Goessen enWeeterings, was er het plan om er eengemeentelijke dienst in te vestigen.Maar de renovatie bleek te duur.

In die tijd fietste Jet Weeterings re-gelmatig langs het pand. Als geborenen getogen Tilburgse ergerde ze zichaan het verdwijnen van het oudemoois in de stad. Ze schreef een briefaan de gemeente: zij en haar partnerwaren geïnteresseerd. Ruim twee jaarlater kwam het pand in de openbare

verkoop. Koopsom: 225.000 gulden.„Geen symbolisch bedrag dus, maareen marktconforme prijs”, drukt Goes-sen geruchten de kop in. De restaura-tie heeft minstens evenveel gekost.Veel werk hebben ze met vriend Advan Weereld en haar vader Jan Wee-terings verzet.

Ja, maarDe eerste bezichtiging. Goessen: „Jetloopt enthousiast voor ons uit. Ad enik kijken bij elke opmerking van haarelkaar aan: ja, maar... dat is veel werk.”Zij: „Bert verklaarde me voor gek.Maar ik kon door de puinhoop heenkij-ken.” Hij: „Het was een donker hol,mistroostig, desolaat, vochtig.” Zij:„Natuurlijk zag ik de puinhoop maarik zag ook de mogelijkheden.” Hij:„Als Jet niet zo standvastig was ge-weest, hadden we dit niet gedaan enzonder Ad hadden we dit niet ge-kund.”

Ze begonnen welgemoed aan hetwerk waarvoor ze een jaar hadden uit-getrokken. Het werden er twee. Hij:

„Iedereen zei: waar begin je aan? Nouwas ik die opmerkingen wel gewend,uit de tijd dat ik in 1983 Cinecitta meeoprichtte.” (Terzijde: Goessen nam on-langs afscheid als programmeur).

Goessen, Weeterings en vriendenbegonnen met het dak en daarna deachterzijde. De nieuwe achtergevelgeeft de contouren weer van de ge-sloopte fabriek. Ze sloopten, schilder-den, slepen sleuven in de muren, haal-den parket weg en hergebruikten hetelders, maakten mallen voor de ‘kop-jes’ op de pilaren buiten, bikten oudetegeltjes af. Vader Jan Weeterings ver-richtte monnikenwerk met het afkrab-ben van de zwarte verf, die over de ka-rakteristieke glas in lood zat.

LuifelDe opvallende luifel aan de voorkantis in ere hersteld. De lambrisering inoude staat teruggebracht. Jet Wee-terings: „We waren toen in de veertig,nu zouden we er niet meer aan begin-nen. Goessen: „We hadden gelukkiggeen deadline. Een deadline veroor-zaakt alleen maar stress en is contra-productief.”

Hebben ze nooit met de handen inhet haar gezeten? Zij: „Een keer heeftBert de moed laten zakken. We wareneen heel eind, alles was gestuukt.” Hij:„Ik moest iets ophalen, kwam binnenen zag dat de muren zeiknat waren.Het had veel geregend en het waterviel als een zak naar benden. Datkwam van zeven poreuze schoorste-nen. Het opknappen van zeven schoor-stenen hadden we niet ingecalculeerden dat konden we niet zelf.”

Ze kregen toestemming vijf van dezeven schoorstenen neer te halen.

Tijdens de restauratie was het pandeen gemeentelijk monument. Dat ver-

eiste nauw overleg met de monumen-tencommissie. Dat verliep over het al-gemeen goed, want ‘we wilden hetmooi maken, het pand in oude glorieherstellen’.

De gemeente Tilburg was blij metde nieuwe bestemming. De ambtena-ren vreesden destijds dat het Wilhel-minapark in de avonduren een verla-ten stuk stad zou worden omdat ersteeds meer kantoren kwamen.

Dat valt anno 2015 mee, mede dank-zij de vele studentenpanden waar hetleven juist in de avond begint.


Het opgeknapte woongedeelte van de melkfabriek. foto’s Marie-Thérèse Kierkels/BW

Het restaureren vande voormaligemelkfabriek kostteBert Goessen en JetWeeterings heelwat kruim.

De Coöperatieve Tilburgsche Melkin-richting en Zuivelfabriek (nr. 63) is in1914 gebouwd op initiatief van artsen.De melk werd te vaak met vervuild wa-ter aangelengd.In 1994 is de fabriek gesloopt; woon-huis en kantoor bleven overeind. JosDonders ontwierp dit deel in eenvoudi-ge art nouveau. In het naar voren sprin-gende deel was de directiewoning metwinkel eronder, in het midden de melk-salon en rechts de fabrieksingang. Erbestond een klein terras waar men eenglas melk of een ijsje kon nuttigen.Sinds 15 jaar zit galerie Via Venezia(glaskunst) van Leo Wolfs beneden. Bo-ven wonen eigenaren Bert Goessen enJet Weeterings.Bronnen: Het Wilhelminapark van Til-burg van Cees van Raak, Fons van denHout van de Stadsgidserij, architectuur-gids Midden-Brabant.

‘Iedereenzei: waarbegin je aan.Nou was ikdat welgewend’

Twee tropenjaren breken,bouwen aan monument

ART NOUVEAU VAN 1914

● Voormalige melkfabriek terug in oude glorie hersteld


WILHELMINA-PARK

Wilhelminapark

Wilh

elminapark

Dr.

Nol

ens-

stra

at

Stedekestraat

63

66

62

68

door Joke Knoop

Groeit het Wilhelmina-park uit tot een kunst-kwartier? De potentieis er wel, vooral als hetom de beeldende kun-sten gaat. De Pont

(huisnummer 1) is de grote trekkervan de buurt en hetzelfde geldt voorhet TextielMuseum, verder weg in deGoirkestraat. Bezoekers aan beide mu-sea passeren het Wilhelminapark metde galerien Studio Van Dusseldorp, ga-lerie Via Venezia (in de voormaligemelkfabriek) en de voormalige Annievan Dierenschool/Maria Goretti/klooster (de nummers 54 en 53). Indat grote gebouw is een soort mini-campus te vinden. Ateliers Tilburgheeft er zestien ateliers voor kunste-naars en zes leslokalen. Park is eenkunstenaarsinitiatief dat op nummer53 tentoonstellingen organiseert in devoormalige kloosterkapel. Voor dedeur staat een betonnen auto.

KapelDe kapel (tot 1982) heeft begin vorigeeeuw al heel wat bestemmingen ge-kend: balzaal, filmzaal, concertzaal, ke-gelbaan. Nadat de zusters vertrokken,was het een kunstenaarsatelier en nueen expositieruimte.

Kunstenaarsinitiatief Park is tweejaar geleden eigenlijk ontstaan doorschaarste aan gemeentelijke middelen.Er gebeurde te weinig met die prachti-ge hoge witte ruimte, vonden vier ge-vestigde kunstenaars: Rob Moonen,

Linda Arts, René Korten en Reinoudvan Vught.

Volgens Moonen wilde de gemeen-te al vijftien jaar een centrum voorbeeldende kunst. In het vorige decen-nium kreeg cultuurmakelaar Bert Mat-thijssen onder andere de opdracht eententoonstellingsruimte te realiseren.Hij had deze kapel op het oog en zetteeen klankbordgroep op. De groep zagechter niets gebeuren met haarideeën, terwijl de gemeente in de toen-malige cultuurnota het beeld neerzet-te van een gerealiseerd kunstplatform.Moonen: „Het bleek dat kunstenaarsde kapel konden huren om hun werktentoon te stellen voor duizend europer maand. Er zijn slechts twee exposi-ties geweest. De kapel stond vooralleeg. Dat wilden we niet op zijn be-loop laten, dus zijn we met zeven kun-stenaars naar de toenmalige wethou-der Marjo Frenk gegaan. Die wildeeen plan van ons.”

Het kunstenaarsinitiatief was wel-kom. In die tijd verdwenen veel podia:Ruimte X, Argument, De Verschij-

ning, Faxx en - dichter in de buurt -galerie Artikel, Lego. Sindsdien, vanaf2013, organiseert Park vijf grote projec-ten per jaar. De vier initiatiefnemersexposeren niet zelf in Park, tenzij eengastcurator dat wil.

Park toont de actuele ontwikkelin-gen in de kunst. Ze laat werk van kun-stenaars zien ‘met gedegen ervaringen bewezen kwaliteit’. Wie dat zijn?Professionele kunstenaars die methun kunst geld willen verdienen endie ambitie hebben. Dat kunnen jonge-ren en ouderen zijn. De kunst is omdeze kunstenaars te koppelen aan an-deren, aldus de initiatiefnemers. Voor-beeld: dankzij een gastcurator uit NewYork hebben drie kunstenaars geëxpo-seerd in deze werelstad.

Na anderhalf jaar durven de vierkunstenaars te zeggen dat Park mee-telt in het kunstencircuit. Dankzijgroepstentoonstellingen hebben ruimhonderd kunstenaars, regionaal, natio-

naal en internationaal, hun werk ge-toond. „We geven de kunst ook eennieuwe impuls”, stelt René Korten.Linda Arts vult aan dat kunstenaarsgraag willen exposeren als ze de groteruimte zien. Natuurlijk is er onderlingdiscussie over elk project. Consensusis dodelijk, is het motto.

KostenplaatjeHet kostenplaatje: Park ontvangt60.000 euro subsidie per jaar. Daarvanbetaalt de stichting 12.000 (netto) aanhuur terug aan de gemeente. De in-spanningen van het viertal wordenmet een bescheiden vergoeding ge-compenseerd.

Park ziet de toekomst met vertrou-wen tegemoet. Wellicht geeft de nieu-we stationstunnel extra toeloop alsmensen via de Stedekestraat naar detwee musea lopen. Samenwerkingmet De Pont is er al, ze stemmen deopeningen op elkaar af.

Het Wilhelminapark is veelbelo-vend voor de kunst, stellen zij. Rei-noud van Vught: „Hier aan het Wilhel-minapark zit de meeste kunst.”

Dat klopt voor een deel. Hier ligtbijvoorbeeld een van de grote kunst-werken van Nederland. In de hardste-nen rand die het park omlijst staat hetgedicht Roeien ’s Middags van Marti-nus Nijhoff:

We gleeën/ Getweeëen/ Tesaam in eenboot/ De stroom was mee en/ Terwijl weniets deeën/ Vooruit zij toch schoot/ Deweien/ In rijen/ Schoven voorbij … / Enwij niets zeien:/ In stil verblijen/ Elkandernabij!


Rob Moonen, Reinoud van Vught, Linda Arts, en René Korten (vlnr.) in een installa-tie in opbouw in de kapel van Park. foto Jeroen de Jong/Beeld Werkt

Wordt of is hetWilhelminapark hetepicentrum van deTilburgsebeeldendekunstbeweging?

‘Hier aanWilhelmina-park zit demeestekunst’

Reinoud van

Vught

Sinds 2013 exploiteert de StichtingPark de expositieruimte in de kapelvan Maria Goretti, nummer 53. Er zijnvijf grote projecten per jaar. De initia-tiefnemers van Park zijn Rob Moonen,Reinoud van Vught, René Korten enLinda Arts.Grootste kunsttrekker is het museumDe Pont op nummer 1. Voorts zijn ergalerie Via Venezia (glaskunst), Wilvan Dusseldorp, Gladdins en de zeven-tien ateliers op nummers 53 en 54.Aan de zijkant van het gebouw, in deStedekestraat, is een wandreliëf vanKees Mandos te zien van spelende kin-deren. In 1955 gemaakt.

Nieuw kunstenkwartierboven de spoorlijn?

● Kunstenaarsinitiatieven, galeries en musea om het Wilhelminapark

KUNSTPROJECTEN


WILHELMINA-PARK

Wilhelminapark

Wilhelm

inapark

Smid

s-pa

d

53

54

52

5150

48

55

BRABANTS DAGBLAD

door Joke Knoop

Vier woningen in een rijvan de hand van vierhedendaagse architec-ten. En toch één geheelcreëren. De vruchtenvan die dans van archi-

tecten zijn te zien aan de oostzijdevan het Wilhelminapark, daar waariets verder de Veldhovenring begint.

Daar staan de vier eigentijdse hui-zen, elk met een eigen karakteristiekeuitstraling. Willem van Asten is eenvan die vier architecten. Bijzonder: hijis de enige die in zijn scheppingwoont: het huis met het houten raster-werk, helemaal rechts. Hij leeft daarmet zijn vrouw Miek. De vier kinde-ren zijn de deur uit en zijn kantoor isinmiddels verhuisd.

Er schuilt een zee van ruimte ach-ter de smalle achtergevel. Van Astenheeft achter de vier bouwlagen aan devoorzijde nog een achterhuis ge-bouwd van twee bouwlagen.

Soms, zo vertelt Van Asten, probe-ren mensen door de spijlen heen te kij-

ken. „Het is net een gevangenis, heb ikooit iemand horen zeggen. Mensenhebben altijd een beeld bij dit huis.”En daar is hij trots op, dat het geenanoniem huis is, dat opgaat in het ge-heel. Het rijtje van vier daarentegenvertegenwoordigt opvallende heden-daagse architectuur tussen de jarendertig woningen en grote villa’s.

De huizen zijn in 1995 gebouwd.Onder supervisie van architect BertDirrix kregen vier prijswinnende ar-chitecten de opdracht om een stedelij-ke wand te ontwerpen. De wand moeteen bemiddelaar zijn tussen het open-bare en het privéleven. Willem van As-ten over zijn huis: „Het raster zeeft deinvloeden van buiten naar binnen enandersom. Beide werelden staan inverbinding met elkaar.”

SchuivenHet zijn vier totaal verschillende wo-ningen geworden. De vier architectenhebben met hun maquettes zo lang ge-schoven tot er een ideale samenstel-ling ontstond. Het huis links naast de

familie Van Asten heeft een dichte ge-vel, dat daarnaast heeft kenmerkendeglazen stenen en metalen schuine deu-ren. Het hoekhuis heeft weer een trap-petje en een souterrain, zoals de oudewoningen aan het Wilhelminapark.De vier huizen zijn samen 25 meterbreed.

Voorheen stond er de sigarenfa-briek Gulden Vlies, van de familieMajoie. Er werkten destijds meer danhonderd mensen. In 1958 werd de pro-ductie stopgezet. De sigarenbandjeszijn nog altijd geliefd bij verzamelaars.Recent stuurde Willem van Asten siga-renbandjes op naar Spanje. Toevallighad hij er een paar.

‘Zomerhuis’Willem van Asten heeft er vele jarenzijn architectenbureau gehad op de be-nedenverdieping. Daar is nu eenslaap- en werkkamer van gemaakt,met deuren naar de diepe achtertuin.„Ons zomerhuis”, zegt Willem. Zijnvrouw Miek heeft er haar werkruimtevoor haar kunstzinnige projecten.

Op de eerste woonlaag verbindteen glazen gang de keuken/eetkamermet de woonkamer in het achterhuis.„Dit is onze zondagse kamer, onzedoe-kamer, want we zitten hier nooitstil. We doen altijd iets”, vertelt Miek.De bovenste twee woonlagen aan devoorzijde herbergen slaapkamers.

Wat is aantrekkelijk aan deze plek?Miek van Asten roemt het dorpse aande achterkant, de diepe tuin, de vogel-tjes. Hij houdt van de stad, de gelui-den, menselijk gedrang, de lusten ende lasten. Hij vindt de stad op destoep voor zijn huis. Binnen is genoegruimte voor welke stemming dan ook.

OvergangZe wonen er graag, hoewel het twin-tig jaar geleden voor de kinderen eengrote overgang was. Zij verhuisdenvan de Hagelkruisstraat met zijn veleonderlinge contacten naar het Wilhel-minapark met minder sociale cohesie.Het park? Daar zitten zij zelden, netzoals hun buurtbewoners. De meestebewoners hebben immers diepe ach-tertuinen om te vertoeven.

Wat Miek en Willem van Asten be-treft blijven ze er tot in lengte van da-gen wonen. Willem: „Dit is de plekwaar ik me thuis voel. Ik voel me be-voorrecht hier te wonen. Niet ano-niem in een straat, maar bij een parkwaar iedereen toch bij betrokken is.”

Het mooiste huis? Natuurlijk eigenhaard en het totale rijtje van vier. Eenwoning staat te koop, een ander huisis eerder van eigenaar verwisseld. Ar-chitect Van Asten: „Dit zijn monu-menten van de toekomst. Dit hoortook tot beschermd stadsgezicht.”


De moderne wo-ning van Miek enWillem van Astenmet zicht op hetachterhuis (foto bo-ven). Aan de straat-kant valt het hou-ten rasterwerkdirect op (fotorechtsboven).Miek en Willemvan Asten: ‘bevoor-recht om hier tewonen’ (fotorechtsonder).foto’s Marie-ThérèseKierkels/Beeld Werkt

Vier monumenten vande toekomst op een rij

Waar ooit degrootste sigaren-fabriek van Tilburgstond, prijken nuvier modernewoningen.

Nr. 69: Willem van Asten verborg detoegang naar zijn huis en de ramen ach-ter een zeef van hout. Het licht kan deruimtes gemakkelijk bereiken, maar deinkijk is beperkt. Tussen het raster-werk en de gevel is een ruimte vananderhalve meter breed.Nr. 69 A is ontworpen door W. Smul-ders. Een uit gele baksteen opgetrok-ken gesloten gevel. De ramen zijn ge-richt op het park. Op de begane grondzijn de eetkeuken, woonkamer, badka-mer en slaapkamer. De keuken staattussen een binnenen een achtertuin.Nr. 70: een wand van glazen bouwste-nen schermt het huis af. Daardoor ont-staat een schimmenspel van zowel bui-ten naar binnen als andersom. De en-tree ligt een stukje achter de voorge-vel. M. Rijnvos Voorwinde architectenontwierp het huis.Nr. 70 A: ten opzichte van de anderedrie ontwierp Pieter Hoogmoed eenopen huis. Linkerzijde vooral van glas,rechts rode baksteen. Het huis sluitaan bij de oude herenhuizen door eentrapje en een souterrain.Bron: Architectuurgids Midden Bra-bant.

● Eigentijdse huizen uit 1995, elk met een eigen karakteristieke uitstraling

MODERNE STADSWAND


WILHEL- MINA-PARK

Wilhelminapark

Wilh

elminapark

Dr.

Nol

ens-

stra

at

Stedekestraat

Stedekehof

Mr. Stormstr.

69

7069a

68

66

70a

7172

73

door Joke Knoop

Alle goede dingen in drie-ën, zo lijkt het als hetom de horeca aan hetWilhelminapark gaat.Kaffee Lambiek wordtbezocht door de goede

verstaanders onder Tilburgers. Met li-vemuziek, uitgebreide bierkaart, enpraat over wat beter kan en vooral watbeter moet. Veel bomen over de we-reld dus, in deze hoek van het park.

Aan de andere kant is dansen enchillen tot levenskunst verheven. Se-lim Kucuknar van Ehl-i Keyif en Peterde Jongh van Bar Gezellig zijn buur-mannen die het goed met elkaar kun-nen vinden, ofschoon hun kroegen we-relden van verschil zijn. Bar Gezelligdoet zijn naam eer aan met een tradi-tionele inrichting van een dansbar. BijEhl-i Keyif overheerst de Turkse sfeer.

Herman BroodHet is moeilijk om buiten het cen-trum een bar als Bar Gezellig te exploi-teren, zo weet Peter de Jongh. In sep-tember nam hij Alt Wien over. Vroe-ger een legendarisch café waar – zowil het verhaal – Herman Brood nulop rekest kreeg toen hij een hele fleswodka wilde. De toenmalige kastelein-se Toos Tak gaf de artiest te verstaandat hij een glas kon krijgen en dat hijnaar de slijter moest voor een fles.

Alt Wien was die glorietijd vervoorbij toen De Jongh er in stapte.„Het was te veel bruin café met veelvaste zitters en te weinig omzet. Ikwilde meer leven in de brouwerij.”

Precies op dat moment doet Anilzijn intrede bij Bar Gezellig. Anil is

een Surinaamse Tilburger die vansfeermaken (onder meer partyboot Al-batros) zijn beroep maakt.

Door hem gaat Bar Gezellig multi-culti, want Tilburg heeft in Anils ogengeen tent waar iedereen, ongeachtkleur en geaardheid, zich welkomvoelt. Een initiatief met succes, wantin de weekeinden zitten/dansen erper avond zeker tachtig mensen vanachttien tot tachtig jaar. Anils geheimis de muziek en dat is van alles wat.André Hazes (‘mijn grote favoriet’),Billie Holiday, salsa, rock, Turks, Ma-rokkaans en Surinaams.

Tussendoor zijn er thema-avondenmet workshops dansen en nog heteen en ander. Anil is er trots op dat hijzwarte mensen aan de polonaisekrijgt: „Dat is uniek.”

Uitbater Peter de Jongh is optimis-tisch over Bar Gezellig. „We zijn nogin een opbouwende fase. Het gaatgoed.” Binnenkort wil hij er maaltij-den serveren, want in veel culturenzijn feesten en eten onlosmakelijk.Anils familie staat er klaar voor. Zijn

moeder kan goed koken.Bij de buren, bij Selim Kucuknar,

kennen ze de combinatie van vierenen eten. Zijn hele familie is in touwom vrijdag- en zaterdagavonden de ve-le bezoekers te voeden en te laven.Hun publiek komt van heinde en ver-re: Amsterdam, Rotterdam, Nijmegenen ook uit België. Het zijn bezoekersvan achttien tot veertig jaar, verrewegde meesten met roots in Turkije.

Ook Kucuknar onderneemt in eenlegendarisch pand: De Roode Haan.

Gegoede burgerijDe Roode Haan was in het verleden intrek bij de gegoede burgerij rondom.Er zijn kegelbanen en er is een flinkefeestzaal. Die laatste is anno 2015 eengrote loungeruimte met waterpijpenen met een podium voor bandjes, veel-al met hedendaagse Turkse muziek.De oude marmeren wandkast in hetbargedeelte herinnert aan de vervlo-gen tijden.

Sinds 2006 is het in Turkse handen.Selim Kucuknar nam het pand tweejaar geleden over van een vriend. Hijgooide de zaak om, maakte meerplaats voor het loungen en creëerdevooraan een barretje dat elke avondopen is. „We wilden een plaats waarje alles kunt doen: kaarten, rummikub-ben, voetbal kijken, biertje drinken,waterpijp roken. We dachten dat heteen gat in de markt zou zijn. Het gaatgoed, we mogen niet klagen.” Terzij-de: het rookverbod geldt hier niet. Alsdat werkelijkheid zou worden, danzijn de gevolgen groot.

Volgens Kucuknar is Ehl-i Keyifeen van de grootste loungetenten inNederland. Wat de naam betekent?„Mensen die weten wat genieten is.”


Peter de Jongh en Selim Kucuknar. foto Joris Buijs/Beeld Werkt

De horecazaken aanhet Wilhelminaparktrekken allemaaleen heel eigenpubliek.

Ehl-i Keyifen BarGezellig,broederlijkeburen

Het Wilhelminapark telt binnenkortvijf horeca-etablissementen: café Lam-biek, Ehl-i Keyif, Bar Gezellig, de Polle-pel en het Turks theehuis naast hetvoormalige café Tramstation dat bin-nenkort heropent.Horeca-uitbaters in het verleden: Tram-station, De Zwarte Leeuw (nr. 31), hetterras van de Melkfabriek (nu galerievoor glaskunst, nr. 63A), een café vanStillekens in wat nu de Runshop is, deavondbar van Joop de Rijk (nr. 137)Nachtbar Palet. T Schipperke (nu Lam-biek), café Wilhelmina, Trocadero, AltWien (de drie voorgangers van Bar Ge-zellig). Bovendien waren er voorheen

een concertzaal, filmzaal in waar laterMaria Goretti (nu Park) was.Aan het Wilhelminapark was bierbrou-wer Jacobus van Roessel gevestigd, vanDe Posthoorn met als bekend bier DeDrie Hoefijzers.De Roode Haan is wellicht de eersteuitspanning in dit deel van de stad. In1620 wordt in stukken gewag gemaaktvan herberg De Haen.In 1911 verrijst het huidige pand, ont-worpen door Jos Donders, bouwsom1.202,50 gulden.Bronnen: ‘Het Wilhelminapark van Til-burg’ van Cees van Raak en Fons vanden Hout van de Stadsgidserij.

Werelden van verschilfloreren pal naast elkaar

● Horeca: van bomen over de wereld tot dansen en chillen

UITGAAN VROEGER EN NU


WILHELMINA-PARK

Wilhelminapark

Wilhelm

inapark

Smid

s-pa

d

4042

48

42b

42c44a

4345

3939C38

BRABANTS DAGBLAD

door Joke Knoop

‘Het is net als metde Fiat Multipla.Je vindt die automooi of spuugle-lijk. Zo ook is hetmet onze wo-

ning. Het is een raar pand.’ Coen Oos-telbos, eigenaar en bewoner van num-mer 103, het pand dat – op zijn zachtstgezegd – detoneert met de statige he-renhuizen, zegt het ronduit. Zijn huisis gebouwd in 1961, in de stijl van eenZwitsers chalet. Een vreemde eend inde bijt tussen al die huizen met rijkedetails en een enkel modern monu-ment.

Installateur Oostelbos weet het: erzijn mensen die het pand foeilelijk vin-den, maar die kunnen dan ook nietachter de voordeur kijken. Want ach-ter de voorgevel schuilt een ruim, ei-gentijds huis met een flinke tuin,waar ruimte is voor een zwembad datbeduidend groter is dan de gebruikelij-ke particuliere postzegelformaten.

SchenkersZijn moeder Wilma Oostelbos woontdaarentegen in een huis dat onomstre-den mooi wordt gevonden. Dat isnummer 112, een wit gepleisterd huismet slechts één bouwlaag. Haar huiskent een woelige geschiedenis. Het isgebouwd in 1860 en is tot ver in de vo-rige eeuw bewoond door leerlooiersvan wie de firma Schenkers de bekend-ste zal zijn. De chroomlederfabriekSchenkers is begin jaren tachtig weg-gesaneerd wegens stankoverlast. De

lederfabriek en de schoorsteen uit 1917zijn in 1993 gesloopt.

Het woonhuis is een tijd ‘bewoond’geweest door zwervers en verslaafdentotdat het in de openbare verkoopkwam. Wilma en haar man Kees Oos-telbos kochten in 1995 het pand omdaar oud te worden. Wilma: „Ik fietsteer langs en was meteen verkocht; mijnman zag een grote puinhoop. Nie-mand was positief, maar ik zag hetvoordeel dat je alles kon vernieuwen.We konden gelijkvloers gaan wonen.”

Ze ruimden het pand leeg. Wilmasomt op: gebruikte condooms, spui-ten, seksboekjes, poep. Ze stripten hetpand, lieten de buitengevel van het ge-meentelijke monument in tact, metsel-den een spouwmuur aan de binnenzij-de, vernieuwden alles. Ze zetten eengarage neer die zoon Coen geksche-rend ‘premie A garage’ noemt, omdatdie zo stijlvol is. Na twee jaar werkenwas het huis in oude luister hersteld,inclusief de oude stoeptegels voor dedeur en het authentieke hekwerk.

Wilma heeft haar oude droom

waargemaakt. Al vanaf de eerste dagvan haar huwelijk, de dag dat ze in-trok bij haar schoonouders aan hetSmidspad, wenste ze aan het park tewonen. „Ik fietste elke dag van hetSmidspad naar onze zaak aan de Veld-hovenring. Dan zag ik die grote,mooie herenhuizen aan het park endan dacht ik: hier wil ik wonen.”

PicknickenHaar man heeft er slechts een half jaarvan kunnen genieten. Daarna over-leed hij in dit huis. Wilma woont ernu achttien jaar en denkt niet aan ver-kassen. „Een appartement kan altijdnog.” Zoon Coen en zijn vrouw LydiaPhilbert hopen eveneens oud te wor-den in hun ‘Fiat Multipla’.

Hoe denken hun kinderen, de der-de generatie Oostelbos aan het park,er over? De tweeling Tom en Roos (14)is er geboren en getogen. Ze zijn nogte jong om ver vooruit te kijken. Voor-

alsnog hebben ze het er naar hun zin.Roos picknickt er met haar vriendin-nen, Tom herinnert zich de kinder-feestjes met levend stratego in hetpark. Rottigheid in het park? Niemandvan de Oostelbossen heeft daar per-soonlijk ervaring mee.

Ze hebben wel wensen. Wilma zietgraag een ‘mooier park’. „Er stond eenprachtige fontein, nu is er maar eenfroezeltje. De ondergrond van de pa-den vind ik niks; als het regent sta jein de modder. Pluspuntje: mensen rui-men vaker de hondenpoep op.”

Zoon Coen wil meer activiteiten inhet park. „Hoe meer, hoe beter, zoalsdat dancefeest onlangs. Er mag veelmeer gebeuren, daar wordt het leven-diger van.”


Roos, Wilma, Tom en Coen Oostelbos. In het midden Lydia Philbert. foto JohnSchouten/Beeld Werkt

De Fiat Multipla tussende glorieuze architectuur

Drie generatiesOostelbos bewonentwee markantehuizen aan het park.Stijl: van mooi totomstreden.

‘Ik zou welweer eenfonteinwillen, nu iser maar eenfroezeltje’

Het Zwitsers chalet, nummer 103, iseen vreemde eend in de bijt. Temeeromdat het Wilheminapark zijn gran-deur ontleent aan de oude fabrikanten-villa’s die begin vorige eeuw zijn ge-bouwd.De villa’s zijn ontworpen in een type-rende setting van directeurswoning endienstwoning aan de voorzijde, het ach-terhuis met daarachter de fabrieken envervolgens de arbeiderswoningen.Van de fabrieken is er geen een meerover. De fabriek van Thomas de Beer isnu museum De Pont.De eenlaagshuizen, zoals nummer 112van Wilma Oostelbos, zijn van oudere

datum.De fabrikantenvilla’s laten een keurvan bouwstijlen zien: art deco en artnouveau, Amsterdamse School, jugend-stil en de weelderige klassieke stijl dieeclectisch wordt genoemd.Opvallend zijn de panden van de voor-malige zuivelfabriek en de RoodeHaan, beide met een voorgevel van ver-blendsteen. Deze panden hebben eenrijksmonumentenstatus.Het Wilhelminapark telt zeven rijksmo-numenten en negentien gemeentelijkemonumenten.Het Wilhelminapark is beschermdstadsgezicht.


● Een Zwitsers chalet: mooi of lelijk? Een tussenweg is er niet

EEN VEELHEID AAN BOUWSTIJLEN

WILHEL- MINA-PARK

Wilhelminapark

Wilh

elminapark

Dr.

Nol

ens-

stra

at

Stedekestraat

Stedekehof

Mr. Stormstr.

112 103111 110 108 107

106t/m106f 105 104

door Joke Knoop

Voor Joost Werkhoven,rondleider van de Stich-ting Stadsbomen Til-burg, is het Wilhelmi-napark een festijn: aldie bijzondere bomen

in het park. Werkhoven wijst op dedoodsbeenderenboom: voor de leekeen iel boompje tussen de grote reu-zen. De boom met de macabere naamblijkt zeldzaam te zijn. Even verderopstaat een onooglijke stam met oneven-wichtige takken. Dit blijkt de uiterstzeldzame epaulettenboom te zijn (dePterostyrax hispida). „Hij ziet er nietuit, de boom was altijd wat minder vi-taal”, geeft Werkhoven toe. Hopelijk isdat verholpen zodra de epauletten-boom een grotere boomspiegel heeft.

Nog meer verrassingen voor deleek: de struikeik en de driekleurigebeuk (blad: groen, beetje rood en rozerandje) waarvan er maar drie in dezemaat in Nederland staan. De scharla-ken eik is de dikst geregistreerde inzijn soort. De Hollandse iep is deoudste van Tilburg, vermoedelijk ge-plant in 1870. Het is een van achttieniepen die vroeger aan de westkant vanhet park stonden. De rest is gesneu-veld door de iepenziekte.

Joost Werkhoven kan nog meer ver-tellen. Over de snode plannen in 1996van de gemeente om 35 bomen (inclu-sief een aantal bijzondere) te kappen,omdat het park een opener karaktermoest krijgen. Met uitzondering vande Hollandse iep, de doodsbeenderen-boom en de scharlaken eik stonden

alle bovengenoemde bomen op de kap-lijst. Dankzij de inzet van Vriendenvan het Wilhelminapark (inmiddelster ziele), de landelijke Bomenstich-ting en de Nederlandse Dendrologi-sche Vereniging kunnen we er nog al-tijd van genieten. Nog een dankzeg-ging: de Stichting Stadsbomen heeftsamen met de gemeente achttien bo-men aangeplant, ter vervanging vanbomen die verloren zijn gegaan. Daar-onder de doodsbeenderenboom, dieer eerder niet stond maar wel doorparkontwerper Springer elders veel istoegepast. Vandaar dus.

BordjeBij de meeste zeldzame bomen staateen bordje. Dat leidt vaak tot een goed-moedige twist met Peter Smulders,die aan het park woont op huisnum-mer 120. Bij de zeldzame struikeikhoort een bordje, vindt Smulders.Daar moet Werkhoven niet aan den-ken, uit vrees voor vandalisme. Smul-ders werpt tegen: „Het gaat om draag-vlak voor het park.”

Het is een terugkerend discussie-punt tussen de twee mannen die elkweekeinde uit vrije wil het zwerfafvalopruimen. Hun werk leidt tot hilari-sche misverstanden. Soms denkenvoorbijgangers dat het tweetal eenwerkstraf heeft. Werkhoven: „Danzouden we toch heel wat op onze kerf-stok hebben. We doen dit al tien jaar.”Hun oogst van een zomerse zaterdagis vier volle vuilniszakken, vooral ge-vuld met bierblikjes (ondanks een al-coholverbod). Spuiten vinden ze nietmeer sinds Traverse een gebruiksruim-te heeft voor drugsverslaafden.

Joost Werkhoven kan uren bomenover het park; volgens hem een‘never-ending story, altijd verrassend’.En dan te bedenken dat het park ookeen haven had kunnen zijn, in plaatsvan de huidige Piushaven. Werkhovenheeft er nog papieren van.

LezersherinneringenLezers van de serie over het Wilhelmi-napark reageerden op de oproep omhun herinneringen te delen.

Jan van der Steen was de laatste be-drijfsdirecteur van de CoöperatieveTilburgse Melkinrichting. Hij was de-gene die de fabriek moest sluiten. Vander Steen schrijft dat in 1913, tijdensde bouw van de melkfabriek, de netbenoemde directeur Terwisscha vanScheltinga overleed.

Van der Steen over zijn werkzameleven: „Bij de aankondiging van desluiting, in 1976, stonden er 320 werk-nemers op de loonlijst (waarvan 120melkbezorgers). Twee keer per dagwerden de melkbussen aangevoerd,met tractoren en vrachtwagens. Zevendagen per week. Dat gaf vele activitei-ten rondom het Wilhelminapark. Vandeze melk werden hier veel productengeproduceerd (boter consumptie-melk-producten et cetera). Vanuit ditbedrijf werd sinds 1958 het Ameri-kaans leger in Duitsland bevoorraadmet dagverse melk. De sigarenfabriekHet Gulden Vlies op nr 70 werd in1963 door de CTM gekocht en daarwerd een nieuw kantoor gebouwd.”

Hetty Nabbe ging met haar vijfbroertjes en zusjes en haar moeder opwoensdagmiddagen naar de speeltuin.Op zo’n mooie dag, vermoedelijk in1971, ging het mis. Haar broertje zatmet zijn arm vast in een ton, eenspeeltoestel. „Niemand kreeg zijn armlos. Mijn moeder belde de brandweer.Er kwamen twee brandweervoertui-gen met sirenes, waaronder een hoog-werker. Twee brandweermannen droe-gen een grote kist het speeltuintje bin-nen. Een andere brandweerman liepnaar het speeltoestel waar mijn broer-tje vastzat. Hij pakte zijn arm en hopde arm was los.”


� Joost Werkhoven(rechts) en PeterSmulders aan hetwerk in het Wilhel-minapark.foto Jeroen deJong/Beeld Werkt

Last but not least:twee mannen diezich ‘verlustigen’aan het groen. Pluslezersherinneringenaan de oudste tuin.

� Het Wilhelminapark heeft welgeteld140 bomen. Daarvan zijn er 50 aange-plant tijdens de aanleg van het park in1898. Er zijn 60 monumentale bomen(80 jaar of ouder, met een verwachtelevensduur van tenminste 10 jaar).

� Er staan 80 soorten bomen. Parkont-werper Leonard Springer was bekendom zijn verscheidenheid aan bomen.

� Zeldzame bomen: de Wilhelminaboom(een koningslinde, met hekjes rond-om), de (dikke) Canadese populier,epaulettenboom, struikeik, Hollandseiep, Scharlaken eik (de dikste in Neder-land), doodsbeenderenboom, de groen-blijvende eik.

Het groenepark alseenneverendingstory

Joost en Peter zijn debewaarders van het park

80 SOORTEN BOMEN

● De oudste tuin van Tilburg maakt veel herinneringen los

� � �


● Foto’s uit de oude doos

Interieur kegelbaan De Roode Haan

Feest fanfare Wilhelminapark

Brand Thomas de Beer Pondres

Aanleg �etspad Wilhelminapark

Wandeltocht scholengemeenschap Willem II

Archie�oto’s Beeld Werkt

BRABANTS DAGBLAD


De herten bij de ingang aan de zijde van de Gasthuisring. De herten verdwenen tijdens de oorlog. Nadien werden ze teruggevonden in een opslagplaats bij het Wilhelminakanaal. Toen bleek dat ze niet van brons waren, maar van zink. De herten zijn niet teruggeplaatst. Fotobron: Regionaal Archief Tilburg.

Toen de vijver nog een grote fontein had.Fotobron: Regionaal Archief Tilburg.

Voltooid verleden tijd: societeit van de zangvereniging Orpheus (nu nummer 53). In 1901 gebouwd en in 1915 gekocht door de zusters Carmelitessen. In 1955 gesloopt voor uitbreiding kindertehuis en school. Fotobron: Regionaal Archief Tilburg.

Op de plaats waar nu de draaimolen staat, was vroeger een kiosk. Fotobron: Regionaal Archief Tilburg.


BRABANTS DAGBLAD

Jos de Kousemaeker was het

eerste personeelslid in vastedienst bij de Annie van Dieren-school, die was gevestigd in hetvoormalige Maria Gorettihuis,op nummer 55.

Ze schrijft: „De Annie van Dierenschool (officiële naam: Stichting Vak-opleiding Vrouwenbond FNV Tilburg;latere benaming: VVS Zuid-Neder-land) werd, naar voorbeeld van de Ali-da de Jong school in Utrecht, opge-richt in 1985.

De school werd vernoemd naar An-nie van Dieren. Zij was het eerstevrouwelijke raadslid voor de PvdA inde gemeente Tilburg. Zonder vrou-wen als Annie was het nooit mogelijkgeweest een school als deze op te rich-ten.

Bij mijn indiensttreding was er noggeen directeur, er waren alleen de zesinitiatiefneemsters van de Tilburgse af-deling van de Vrouwenbond FNV.Ook was er nog geen schoolgebouw.We hadden de beschikking over éénkantoortje in het gebouw van de FNV,destijds gevestigd aan St. Annaplein21. In dit kantoortje stond één telefoon-toestel; van thuis had ik pen en papiermeegenomen! Er was zelfs geen geldbij mijn indiensttreding.

Wachten op salarisOp mijn eerste salaris (de school

werd gesubsidieerd door het toenmali-ge Gewestelijk Arbeidsbureau Mid-den-Brabant en het Europees SociaalFonds) moest ik een half jaar wachten.Geen bezwaar; het was allemaal voorhet goede doel. Dit goede doel was hetverzorgen van korte, arbeidsmarktge-richte, kwaliteitsopleidingen alléénvoor vrouwen. Hierbij werden geenformele eisen gesteld aan de vooroplei-ding en aan hun leeftijd. Ook werdhet lesrooster afgestemd op vrouwenmet schoolgaande kinderen en was erkinderopvang in hetzelfde gebouw.De opleidingen waren betaalbaar, ookvoor vrouwen met een uitkering ofeen bescheiden gezinsinkomen.

VerjaardagIn september 1985 begonnen de eer-

ste cursisten. De officiële opening,door Annie van Dieren in hoogsteigenpersoon, vond plaats op 12 oktober1985, mijn verjaardag. Wat een cadeau!Onder anderen minister Jan de Ko-ning van Sociale Zaken en Werkgele-

genheid hield een openingstoespraak.Vrij snel was uitbreiding noodzake-

lijk. Toenmalig burgemeester van Til-burg, mr. Gerrit Brokx, nam in decem-ber 1988 de nieuwe ruimte op een fees-telijke bijeenkomst in gebruik.

Er zijn ongetwijfeld nog veel vrou-wen in Tilburg en omgeving die huneconomische zelfstandigheid, mis-schien zelfs een stukje levensgeluk, tedanken hebben aan de Annie van Die-ren school.

Door allerlei maatschappelijke ver-anderingen besloten de subsidiege-vers de subsidiekraan dicht te draaien.Je zou kunnen stellen dat de Annievan Dieren school ten onder is gegaanaan zijn eigen succes.

En ik? Ik heb er uiteindelijk bijna 15jaar met veel plezier gewerkt. Mijndrie kinderen vonden hun plekje inhet kinderdagverblijf van de school.Het is er nog steeds: Willemijntje.

(dit is de ingekorte versie van eeneerder verhaal op de website Het Ge-heugen van Tilburg.

MultifuntioneelHans van Acker (van het assurantie-

kantoor Van Acker & Vermeulen)heeft 28 jaar zijn kantoor aan het Wil-helminapark gehad, waar nu de hard-loopwinkel van Greg van Hest zit. In1977 kocht Van Acker het pand Wilhel-minapark 42A van het transportbe-drijf Wed. A. Verhoeven. Hij schrijft:„Het pand had tien kamers met daar-achter een administratiekantoortjevan het transportbedrijf. Achterin be-vonden zich de stallen. Het transport-bedrijf was er niet meer`, maar aan debetonnen drinkbakken die langs dekant stonden was te zien dat daar depaarden hadden gestaan. In het oudeadministratiekantoor van het trans-portbedrijf hebben wij in 1977 ons as-surantiekantoor gevestigd (42 b): assu-rantiekantoor Van Acker & Van Hoof.Het voorhuis hadden we ingericht enomgebouwd als studentenhuis. Dit isnog steeds een studentenhuis. De stal-

len achterin hadden we verhuurd aan“de Fietsenhal”.Tussen ons en naastHettema zat een café, café Atlanta. La-ter café Jack de Jong. Het pand waarnu Greg van Hest zijn hardloopwinkelheeft, hebben we in 1990 gekocht voorons assurantiekantoor. Tot 2005 heeftons kantoor Van Acker & Vermeulener gezeten.”

GITPNummer 25 is een opvallend pand

met een arduinen entree, hardstenenonderkant en ‘schoorsteentjes’ in ju-gendstil. José van Lieshout kent het ge-bouw op haar duimpje.

Zij schrijft: „In 1975 ging ik stage lo-pen bij het GITP dat toen al bijna der-tig jaar op nummer 25 gevestigd was,wat nog steeds het geval is.

Van 1901 tot 1946 werd het pand be-woond door de families Mommers enlater Eras. Het moet een erg royaal enchic woonhuis zijn geweest. De inde-ling is niet erg veranderd in de loopder tijden. De voordeur heeft een hoef-ijzervormige hardstenen omlijsting.De ruime hal met marmeren vloer enmuren, een mooi hoog en gedecoreerdplafond en dikke houten deurenmaakt indruk. De open trap heeft eenhouten leuning die beneden eindigtin een vogelkop, de kop van een valk.Niet toevallig, want de architect heet-te Jan van der Valk. Hij heeft meer Ju-gendstilgebouwen ontworpen.

De keuken werd secretariaat, laterwerd daar de voorkamer bij getrokken.Die voorkamer was een soort herenka-mer, of rookkamer. Er was een prachti-ge brede marmeren schoorsteenman-tel. Er waren natuurlijk ook een salonen een huiskamer met daar tusseninschuifdeuren. De achterkamer hadopenslaande tuindeuren, glas-in-lood-ramen en aan de muren zijden Japan-se panelen.

Het zag er allemaal nog prachtiguit. Die achterkamer werd testzaal.Daar zijn in de loop der jaren duizen-den mensen getest, veelal in opdracht

van bedrijven die personeel zochten.Die mensen zaten daar de hele dag al-lerlei schriftelijke testen te doen enwerden af en toe uit de zaal gehaalddoor een van de psychologen. Dienam de kandidaat mee naar zijn ofhaar eigen kamer voor een gesprek envoor enkele individuele testen. Lun-chen werd lange tijd gedaan in de Ro-de Haan.

Boven was ooit een badkamer meteen gietijzeren bad op pootjes. Deslaapkamers op de tussenverdiepinghadden ook veel moois qua deuren,plafonds, ramen, vloeren, maar op debovenste etage zag het er veel sober-der uit. Daar sliep oorspronkelijk waar-schijnlijk het bedienend personeel, devrouwen aan de ene kant, de mannenaan de andere kant. Op die zoldereta-ge zijn nog enkele ruime, diepe, don-kere kasten. Ik vertelde tijdens eenopen monumentendag aan kinderenwel eens dat daarin onderduikers had-den gewoond. Dat maakte indruk.

Er was ook een royale tuin en eenkoetshuis. Ze hebben allebei plaatsmoeten maken voor parkeerterrein.

Positieve energieEnkele jaren geleden is het kantoor-

personeel verhuisd naar Eindhoven.Het pand heeft toen een jaar leeg ge-staan. Daarna is het grondig opge-knapt en weer een fraaie kantoorruim-te geworden voor opnieuw medewer-kers van GITP.

De heer Roelant Lyppens heeft erlange tijd de scepter gezwaaid. Hijzorgde uitstekend voor het pand, hader zijn hart aan “verpand”. Hij heeftook geregeld dat nummer 26 werd aan-gekocht en dat het een geheel werd.

Ik heb gedurende dertig jaar als psy-chologe in dit prachtige pand mogenwerken. Er werd hard gewerkt, maarook veel gepraat, gelachen, er werdenfeestjes gegeven en tussen de middaggingen we vaak het park in. Er zat vol-gens mij behoorlijk wat positieve ener-gie in het huis.

Lezers delen hunherinneringen.Onder meer overhet wachten op heteerste salaris van devrouwenschool.

Van Maria Goretti en deAnnie van Dierenschool

● Verhalen uit de oude en nieuwe doos over het Wilhelminapark (deel een)

� Minister Ritzen op bezoek bij cursisten Archieffoto Beeld Werkt

Daphne van Breemenwoont sinds vier jaaraan het Wilhelmina-park. Ze ligt vaak inhet park in de zon enzodra ze rondfietsen-

de politieagenten ontwaart, verbergtze haar biertje. In het park geldt im-mers een genotmiddelenverbod.

Ze woont in Wilhelminapark 124A,een studentenpand monumentaalmet nog de originele marmeren vloer.Haar huisbaas vertelde haar dat hethuis voor de komst van studenten isbewoond door een oude dame, dieeen nakomeling was van de bakkersfa-milie Van der Westen.

Die familie had bijna honderd jaareen bakkerswinkel in het naastgele-gen pand, nr 125 (op de hoek met hetSmidspad). „De voorkant diende alsbakkerswinkel en de achterkant alsbakkerij. De rest van het pand (wat nudus 12a is) deed dienst als woonhuis.

Toen de bakkersfamilie uit 125 troken dit geen bakkerij meer was, is ereen muur tussen gebouwd en werd125 een apart woonhuis. In 124a bleefde vrijgezelle dochter (aldus mijn huis-baas) wonen van bakker Van der Wes-ten. In 125 kwam een nieuw gezin.

Mijn huisbaas ‘kent’ de familie/ditverhaal vanwege het kopen van onspand 124a toentertijd. Het huis waarinik woon is monumentaal. Het heeftnog de originele marmeren vloer.”

Dode zwanenBert van Caulil heeft heel wat uur-

tjes in zijn jeugd doorgebracht in hetpark. Hij speelde op het podium, vistein de vijver. Hij schrijft: „Tijdens deoorlog zijn er door de Duitsers diversezwanen in het park doodgeschoten enopgegeten. Als jongen van negen jaarheb ik in het park in een schuttersput-je een Duitse helm gevonden. Die hebik onder mijn trui meegenomen. Laterheb ik deze helm cadeau gegeven aaneen Canadese soldaat.”

Nog een herinnering: „Onze buur-man fietste met zijn zoon langs hetpark. Zijn zoon zei: Pa kijk eens naarboven. Het zit er vol met kraaien. Ter-wijl vader naar boven keek, had juisteen kraai zijn achterdeur open gedaan.En zie het uitwerpsel ging recht ophet oog van e buurman. En zie het uit-werpsel ging recht op het oog van debuurman. Hij heeft nooit meer bij hetpark omhoog gekeken.”

Twee gezinnen onder één dakHanneke Santegoeds en Frank de

Jong woonden dertien jaar in hetmooie pand nr 120.

Zij kochten in 1986 met vriendenhet redelijk vervallen studentenhuisannex kantoorpand. Ze verbouwdenhet en brachten het terug in de oudestaat. In 1999 vertrok het gezin vanSantegoeds en de Jong. Zij schrijft:„Een prachtig huis van een bekendeoude textielfabrikant Pessers (bijnaam‘de Gouden Bult’) met bijzondere glasen lood ramen met textielafbeeldin-gen. Wij woonden er dertien jaar mettwee gezinnen, ieder met een eigenhuiskamer en slaapkamers maar ookveel gezamenlijk ruimtes en een prach-tige grote stadstuin. En er werdenmaar liefst vijf kinderen geboren, diein zo’n groot huis en gigantische tuineen geweldige tijd hadden. Helaaswerd een groot gedeelte van onze tuinlater gedwongen verkocht aan de ge-meente Tilburg voor nieuwbouw.

Dat koste onze honderd-jarige tam-me kastanjeboom het leven.

Wij hebben nooit moeite gehadmet het Wilhelminapark, door ons on-ze voortuin genoemd. Soms was hetrumoerig en soms werd er gedeald,maar vooral waren er veel leuke mo-menten, speeltuin, vijver, eenden,

schaatsen en zelfs een keer de Paradevoor de deur. Mensen die in de zijstra-ten woonden hadden, zoals zij zeiden,veel overlast, wij niet.

Wij woonden drie huizen vanaf deTurkse moskee, ook dat had heel veelleuke kanten, vriendelijke mensen, op-roep tot gebed, zang en in de ramadanvroeg gebed en veel auto’s. Maar desfeer en het standaard bosje bloemendat we kregen van de moskee maakteook dat goed. We hebben en houdenveel herinneringen.”

GroentezaakDe ouders van Diny van Draanen

hebben aan het Wilhelminapark eengroentenzaak (zie foto) gehad, op deplaats waar nu de Aldi is. Haar ouders,Adrianus van der Linden en Corneliavan den Berg, zijn later verhuisd naarde Noordstraat waar de familie eengrossierderij had in groenten. Me-vrouw Van Draanen herinnert zichdat haar moeder het verschil niet wisttussen peterselie en selderij. Gelukkigis dat allemaal goed gekomen.

Brug te steilPeter van Gorp rilt bij zijn herinne-

ring: „Ik was vier of vijf jaar en wildeop een winterse dag wel even onderhet bruggetje door steppen. Dit redde

ik niet en ik reed zo de vijver in. Ge-lukkig heeft mijn moeder er mij uitkunnen halen. Gevolg: een virus ach-ter mijn oog en nog steeds een hekelaan koud water.”

Henny koestert het park. „Er stonddaar een kiosk,waarin gevleugeldediertjes verbleven. Ik was zéér blij datik in het Wilhelminapark mijn tijdver-drijf had ,want ik vertelde allerlei ver-halen aan de vogels; mijn hele lief enleed! Ik vind het een prachtig park!!”

De fameuze hertenMary Wijman verhuisde in 1939 op

5-jarige leeftijd naar de Gasthuisring28. Dat huis was gebouwd door haarvader. Zij schrijft: „Toen kwam de oor-log op 10 mei 1940. Kan me nog allesherinneren van het Wilhelminapark,met name de herten aan de ingangvan het park,waar mijn broer en ik opklommen als we naar bakker v.d.Wes-ten, begin Smidspad, of naar bakkerKlerks aan het Smidspad brood Gin-gen halen. Ook de Koningin Wilhelmi-naboom met het prachtige hek er om-heen vlak bij de vijver her inner ikme. En met mijn moeder naar hetpark: eendjes voeren en met fietsjeover het bruggetje. Wij hebben er tot1955 gewoond.”

Oude herinneringenen nieuwe verhalen.Een ding is zeker:het Wilhelminaparkkent vele vertellers.

Jeugdherinnering: dodezwanen en ‘n frisse duik

● Verhalen uit de oude en nieuwe doos (deel twee)

De groentezaak van de ouders van Diny van Draanen.__foto privebezit Diny van Draanen

BRABANTS DAGBLAD

● Bijzondere architectuur, zeldzame bomen, verrassende kunst op één kaart, toelichting

Wandelen en verwonderen

Wilhelm

inap

Smid

spad

Pontplein

GoirkezijHasseltstr.

Wilhelm

inap

KuiperstraatKuiperstraat

TjeukeTim

merm

ansstraatTjeuke

Timm

ermansstraat

Smid

spad

Mr. J.H. de

Pontplein

GoirkezijHasseltstr.

20

1 139

121314

21

2526

3

12

WIL

HE

LM

INA

PA

RK

1 Eendepootboom (Ginkgo) 2 Iep 3 Katsuraboom4 Driekleurige beuk 5 Groenblijvende eik

bomen

kunst1

125110

385363a

Museum De Pont.

Voorheen Galerie Artikel

PARK

Galerie Via Venezia

Studio Van Dusseldorp

Studio W125

21breed-huizen

eclecticistische stijl

Art Nouveau

Art Deco

Amsterdamse School

modern architectuurensemble

architectuur

139

1123534 &

631413 &2625

7069

12 21& 20

grap

hic

Will

em B

uijs

op volgende pagina.

n in oudste tuin Tilburg

Wilhelminapark

Wilhelminapark

lminapark W

ilhelm

inapark

Stedekestraat

VanSasse

vanYsselt-

straat

Mr. Stormstraat

ijstr.

Dr.

Nol

enss

traa

t

Abr

aham

Kui

jper

s tra

at

Kard. Alfrinkstr.

Gas

thui

s-ri

ng

Stedeke-

hof

LeSage

tenBroekstraat

Visser 't Hooftstr.

WILHELMINAPARK

Wilhelminapark

Wilhelminapark

lminapark W

ilhelm

inapark

Stedekestraat

VanSasse

vanYsselt-

straat

Mr. Stormstraat

ijstr.

Dr.

Nol

enss

traa

t

Abr

aham

Kui

jper

s tra

at

Kard. Alfrinkstr.

Gas

thui

s-ri

ng

Stedeke-

hof

LeSage

tenBroekstraat

Visser 't Hooftstr.

35

63

7069112

34

25110

38

53

63a

1

2

3

5

4

Het Wilhelminapark heeft veel(te) verhalen: over de oude glorie,de nieuwe tijd, het bijzonderegroen, de architectuurstijlen, dekunsten. Daarom drie wandelin-gen.

Schrijver Cees van Raak, auteurvan het boek Het Wilhelminaparkvan Tilburg, stippelt een kunstrou-te uit.

Joost Werkhoven, die rondlei-dingen verzorgt van de StichtingStadsbomen, geeft een toplijstjevan bijzondere bomen.

Architect Willem van Asten,woonachtig in een van de moder-ne huizen aan het park, belichtvijf bijzondere huizen aan hetWilhelminapark.

KunstrouteCees van Raak: „Een rondje

kunst langs het Wilhelminaparkbegint op nummer 1. Hier is sindsseptember 1992 het De Pont geves-tigd, museum voor hedendaagsekunst. Het museum is onderge-bracht in een voormalige textielfa-briek.

Op de linkerhoek met de Gast-huisstraat, op nummer 38, wasvan 1985 tot 2001 galerie Artikelvan kunstenaars Jan Spit en Ger-rie Peeterman gevestigd. In de eta-lage is nog steeds verrassendekunst te zien.

Verder langs het voormalige ca-fé-restaurant De Rooie Haan,waarvan het mooie tableau - methaan - gelukkig bewaard is geble-ven.

Op nummer 53 komen we viaeen lange gang in de voormaligekapel van het klooster/tehuis Ma-

ria Goretti. Hier heeft sinds 2013PARK, platform for visual arts, on-derdak. (Zie artikel met de kop:Nieuw kunstenkwartier boven despoorlijn?). Een aantal keren perjaar vinden er tentoonstellingenplaats.

Aan dezelfde zijde op nummer63a is in de voormalige melksalonvan de C.T.M. - let ook hier op hetmooie tegeltableau - sinds 1999glasgalerie Via Venezia te bezoe-ken. Men vindt er internationaleglaskunst, verlichtingsobjecten,design en andere kunstvormen.Een lust voor het oog!

We steken door het park naarde overzijde waar galerie StudioVan Dusseldorp op nummer 110te vinden is. Begonnen als fotostu-dio - vandaar de naam - is het mo-menteel een belangrijke kunstgale-rie met wisselende tentoonstellin-gen die werk tonen werk van be-faamde kunstenaars uit binnen -en buitenland.

Zowel schilderijen, werken oppapier, fotografie als beelden wor-den er geëxposeerd. Er is tevenseen beeldentuin. Vanaf het prillebegin onder de bezielende leidingvan Wil en Anneke van Dussel-dorp.

Tenslotte is op de hoek met hetSmidspad, nummer 125, galerieW125 gevestigd. Weliswaar vin-den er de laatste jaren slechts spo-radisch tentoonstellingen plaats,er worden wel steeds kunstobjec-ten geëtaleerd, vaak keramiek.Ook worden er nog steeds work-shops in het atelier van beeldhou-wer Joke van Egten gegeven.

ArchitectuurArchitect Willem van Asten

van bureau Van Asten Doomen,woont in een van de moderne hui-zen (nrs 69-70) aan het park. Hijbelicht vijf architectuurstijlen vanhet Wilhelminapark.

„Het Wilhelminapark was alvóór 1900 een belangrijke stedelij-ke ruimte. In de periode van vóór1900 zijn er breed-huizen zonderverdieping en afgedekt met een za-deldak. Enkele mooie voorbeeldenuit de periode van midden 19eeeuw op huisnummers 34-35 en112. (1845 en 1860).

Rond 1900 worden veel breed-huizen vervangen door grote he-renhuizen voor de textielfabrikan-ten. Zo rond 1880 tot ca. 1910 ko-men er woonhuizen in een Eclecti-cistische stijl: een mengeling vanstijlen uit vroegere periodes doorelkaar. In die tijd waren er alkant-en-klare bouwdelen als bal-konnetjes, hekwerken, zinken dak-kapellen, sierlijsten en ornamen-ten. Mooie voorbeelden: nr. 12,20-21. (1908 en 1890).

Ook rond 1900 zoeken archtiec-ten naar vernieuwing. Van de op-komende Art Nouveau-Stijl begin1900 hebben we op nr. 25-26(1901) een prachtig voorbeeld vanarchitect Jan van der Valk. Uit deArt Nouveau ontwikkelt zichrond 1910 een nieuwe stijl: Art De-co. Een veel meer gestileerde archi-tectuur geïnspireerd door nieuwetechniek. Prachtige voorbeelden:nr. 13-14 van architect Jos Don-ders ( 1911) en van dezelfde hand,nr. 63 de voormalige melksalonvan de zuivelfabriek (1913).

In Amsterdam ontwikkelt zichin de jaren 1920-30 een ornamen-tele baksteen gevelarchitectuur:de Amsterdamse school. Een be-scheiden voorbeeld: nr 139 van ar-chitect Pierre Wayers. Een boeien-de metselwerkcompositie metnaar voren geplaatste gevelvlak-ken in de natuursteenplint en hetmetselwerk, met erkers, hoek- engevelornamentiek.

Een stedelijke ruimte wordt in-teressant door de omhulling vanpanden en wanden die ook ietsvertellen. Zo vertellen ook de viermeest recent gebouwde architec-tuurpanden op nrs. 69 t/m 70aeen verhaal (zie artikel onder dekop: Vier monumenten van de toe-komst op een rij). Door vier archi-tecten is hier op basis van het ge-zamenlijk thema, eigentijds enmodern vorm gegeven aan een arcchitectuurensemble van een bij-zonder niveau.”

BomenJoost Werkhoven van de Stich-

ting Stadsbomen maakt een topvijf van bijzondere bomen.

Nummer 1 op de kaart: Eendep-ootboom (Ginkgo). Deze boom is,denken we, rond 1950 geplant.Het is voor zover bekend de diksteGinkgo van Tilburg. Goetheschreef geïnspireerd door zijn mu-ze een prachtig gedicht over dezeboomsoort met als laatste regels‘ervaar je niet in mijn gedicht datik een ben en gespleten’. Wie hetGinkgoblad bekijkt ziet dat heteen is en ook gespleten.

Nummer 2: De iep (Ulmus hol-landica ‘Belgica’). Dit is de enige

parkboom die er al stond voordathet park in 1898 werd aangelegd.Daarom kreeg deze als enige eenin natuursteen gevat boombordje.Op ons verzoek krijgt deze prach-tige, unieke iep, zeer gevoelig vooriepziekte jaarlijks in mei een spuittegen deze ziekte.

Nummer 3: de katsuraboom(Cercidiphyllum japonicum). Wiegoed kijkt ziet dat het twee bo-men zijn. Ze zijn in 1898 geplantbij de aanleg van het park. De suc-cesvolle ontwerper endendroloog/bomenkenner Leo-nard Springer (1855 - 1940) heeftdeze unieke bomen op een solitai-re plek aan de vijver geplaatst.Mooier kan haast niet. Zo tonenze in de winter hun fijne, unieke,dan goed zichtbare takkenstruc-tuur.

Nummer 4: de driekleurigebeuk (Fagus sylvatica ‘Tricolor’).Er staan slechts enkele exempla-ren van deze omvang in Neder-land. Het roodgroene blad heefteen unieke roze rand, fraai oplich-tend als het zonlicht door de bla-deren speelt. In 1996 zou dezeboom wegens een renovatie vanhet park gekapt gaan worden.Door verzet is ook deze zeldzameboom terecht gespaard gebleven.

Nummer 5: groenblijvende eik(Quercus turnerii). Deze boom isin 2007 in het park geplant als eenvan in totaal achttien stuks. De ge-meente met Stichting Stadsbo-men namen daarvoor het initia-tief. Deze zeldzame eik behoudtin de winter zijn groene blad!

● Toelichting op de wandelkaart (vorige pagina)

Lopen en slenteren langs kunst, architectuur en groen

● Foto uit de oude doos

Het standbeeld van Peerke Donders met daarnaast het Peerke Donders Comité. Fotobron: Regionaal Archief Tilburg.

BRABANTS DAGBLAD

Date post:	23-Jul-2016
Category:	Documents
Upload:	brabants-dagblad
View:	243 times
Download:	4 times

Wilhelminapark Tilburg

Documents