1
WKO en sanering gecombineerd
in Spoorzone Woerden
Ko Hage (TTE)
Delft, 1 december 2010
TTE consultants verbinden van ondergrond en bovengrond
- Opgericht in 1999 door drie ingenieurs (The Three Engineers)
- 15 pesonen, gevestigd in Deventer
- Marktleider integrale en gebiedsgerichte benadering
2
TILBURGBREDA
DEVENTER
ZWOLLE
ARNHEM
NIJMEGEN
MAASTRICHT
DEN BOSCH
ALMELO
APELDOORN
WOERDEN
EINDHOVEN
UTRECHT
GRONINGEN
EMMEN
WOERDEN
AMSTERDAM
VROM
ENSCHEDE
WAGENINGEN
ASSEN
Landelijk werken aan de ondergrond
- Bijna alle (midden)grote gemeenten
- Provincies / ministeries
- Akzo, Organon..
- Dienst Vastgoed Defensie
Inleiding
- Gemeente Woerden: duurzame ambities (‘Mag het een pondje
meer zijn’)
- Opdracht van Milieudienst Noord-West Utrecht: ‘Onderzoek de
potentiële bijdrage van de ondergrond aan behalen van deze
duurzame doelen’
- Eerste kans die zich voordoet: Spoorzone Woerden
3
(Her)ontwikkeling Spoorzone Woerden
• Spoorzone van Woerden wordt (her)ontwikkeld
• 1.500 woningen en > 50.000 m2 bvo
• Eerste screening: ondergrond t.p.v. Spoorzone is geschikt voor
WKO
• Potentiele reductie van CO2-uitstoot: 1,3 kton/jaar
• Maar…
0
-20
-40
-60
0
-60SCHEIDENDE LAAG
AQUIFER
DEKLAAG
-20
-40
Bodemverontreiniging
• Voormalige locatie van Ministerie van Defensie: ‘Defensie-eiland’
• Wassen van kleding
• Gebruik van PER en TRI heeft geleid tot omvangrijke
grondwaterverontreiniging:
- I-contour > 150.000 m²
- Verticale verspreiding > 40 m-mv (= hydrologische basis)
• Complexe geohydrologie (nu en vroeger)
4
Grondwaterpluim
Polder
Drinkwaterwinning
Bronzone
Geohydrologie
1972-1998
Pluimontwikkeling (15 jaar)
5
Doelen
• Grondwatersanering (verspreiding voorkomen)
• Zoveel mogelijk gebruik maken van WKO bij ontwikkelingen
Overwegingen
• Opslagcapaciteit in ondergrond is beperkt � interferentie voorkomen
6
Interferentie
Regulering ontbreekt:
Wie het eerst komt, het eerst maalt
Interefentie leidt tot minder efficiente systemen
Goed georganiseerd
Geen interferentie tussen warmte en koude bronnen
Overwegingen
• Opslagcapaciteit in ondergrond is beperkt � interferentie voorkomen
• Mix van functies (woningen, kantoren) � verschillende energievraag
� collectief systeem heeft de voorkeur
• Flexibiliteit is vereist i.v.m. gefaseerd bouwprogramma
7
Ontwikkelingen in Spoorzone (2010-2018)
start
oplevering
Bron:
Overwegingen
• Opslagcapaciteit in ondergrond is beperkt � interferentie voorkomen
• Mix van functies (woningen, kantoren) � verschillende energievraag
� collectief systeem heeft de voorkeur
• Flexibiliteit is vereist i.v.m. gefaseerd bouwprogramma
• Zodra ontwikkeling is opgeleverd moet warmte/koudelevering gereed
zijn
• Grondwatersanering kan niet wachten (verspreiding)
• Twee varianten uitgewerkt
8
Varianten
• Variant 1: Sectoraal
– WKO alleen buiten de pluim
– Beheerssysteem binnen pluim
• Variant 2: Integraal
– Combinatie tussen WKO en sanering
– Toepassing WKO ook mogelijk binnen pluim
Variant 1: Sectoraal
• 4 onttrekkingsputten (deepwells) zijn voldoende voor beheersing
verontreiniging
• Totaal debiet: 20 m3/u
• Onttrokken grondwater wordt geloosd na zuivering
• Geen WKO binnen de pluim (en invloedsgebied)
• 3 WKO-systemen mogelijk buiten pluim
• Reductie CO2-emissie: 0,6 kton/jaar
9
Resultaten modellering
Variant 2: Integraal
• Beperkte praktijkervaring met combinatie WKO en sanering
• Complexe geohydrologische situatie
• ‘Rondpompen’ grondwater met WKO-systeem resulteert in
onaanvaardbare verspreiding
• Toedienen substraat (gestimuleerde biologische afbraak) niet
wenselijk
• Houd het simpel !
Gebruik WKO-systeem voor netto onttrekking van grondwater
10
Principe netto onttrekking
Koude bron Warmte bron
Warmtewisselaar
Koudevraagzomer
125 m3/h 125 m3/h
WVP
10 m3/h
115 m3/h
Principe netto onttrekking
Koude bron Warmte bron
Warmtewisselaar
Warmtevraagwinter
125 m3/h 125 m3/h
10 m3/h
115 m3/h
� Jaarrond: netto grondwater onttrekking van 10 m3/h
11
Variant 2: ontwerp
• 3 WKO-systemen binnen pluim
• 2 WKO-systemen voor netto onttrekking van grondwater
• 2 Extra deepwells voor volledige beheersing pluim
Resultaten modellering
12
Afweging varianten
Variant 1
Sectoraal
Variant 2
Integraal
Sanering Beheersing Beheersing
Reductie CO2-emissie 0,6 kton/jaar 1,3 kton/jaar
Kosten sanering Gelijk Gelijk
FaalrisicoKlein
(bewezen techniek)
Geen ervaring met
combinatie technieken
Flexibiliteit Flexibel systeem Flexibel systeem
Stand van zaken
• Eerste ontwikkeling (Minkema-college) wordt gerealiseerd (2011)
• WKO-systeem, in eerste instantie nog geen netto onttrekking
• Valt het onder Wbb (saneringsplan) of WW (vergunning) ? Of
allebei?
• WKO-vergunning is in procedure
• Aandachtspunt: wat te doen met spuiwater (=verontreinigd)
13
Proces (1)
Werkgroep
- Provincie Utrecht, bevoegd gezag Wbb
- Provincie Utrecht, bevoegd gezag WW
- Opdrachtgever (Milieudienst NWU, namens gemeente Woerden)
- Landsadvocaat
- Senter Novem
‘Bovengrondse’ input
- DWA (energie adviesbureau)
Bilateraal (spuiwater!)
- Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden
Proces (2)
‘Putten’ in proces
- Spuiwater (nieuwe
actor: Waterschap)
- Saneringsplan of
Vergunning Waterwet
- Personele wisselingen
bevoegd gezag
14
Proces (3)
• Goed doorlopen van proces kost tijd, maar levert uiteindelijk
resultaat op
• Verschillende actoren: verschillende belangen, vakgebieden en
kennisniveaus
• Neem actoren mee in proces
• WW en Wbb spreken verschillende talen
• Personele wisselingen bij bevoegd gezag zijn lastig (maar niet
onoverkomelijk)
Conclusies
• Combinatie WKO en sanering is mogelijk, met als resultaat
– Maximale benutting van ondergrond
– Behalen saneringsdoelen en levering warmte/koude
– Potentiële reductie van CO2-uitstoot 1,3 kton/jaar
– Robuust en flexibel systeem
– Geen extra kosten
• Goed doorlopen van proces is essentieel voor eindresultaat
• Spuien (verontreinigd) water blijft aandachtspunt
15
Dank voor uw aandacht
www.engineers.nl
Ko Hage
TTE
Grote Poot 2
7411 KE Deventer
0570 - 665879
