. . .o lağanüs tü b i r b iç imde, yat ı r ımc ı c ins i yet in –diş i l er in - terc ih ler i po tans i ye l o larak tü rün nereye do ğru evr i l ec eğ in ibel i r l emekted i r. Buradan o lmak üzere , ne zaman, k imin le ve ne s ık l ık la eş leşec eğ i ko nusunda d i ş i nihay i sözün sah ib id i r.
GİRİŞ
Sarah B. Hrdy
Bir yetişkin olarak yaşamımın tamamını sadece
kim olduğum değil, aynı zamanda nasıl benim
gibi yaratıkların oluştuğunu araştırmak için
harcadım . . . Sevgi ve bakım sağlamaya yönelik
bir duygusal miras ile bir memeli olarak
dünyaya gelmek nasıl bir şey, bir maymunun
yumurtalıklarıyla üremek, bir insanın zihnine
sahip olmak. . . hızla değişen bir dünyada
dengesini korumak için mücadele veren, cinsel
olarak yarı-sürekli aktif, çelişkili heveslerle, iki
ayaklı, kürksüz . . .
EŞ SEÇİMİ
o Uzun-süreli olarak üstlenmeye (commit) istekli
bir erkeğin seçilmesine ilişkin problem.
o Binlerce nesil boyunca kadında üstlenme
yetisini ve isteğini sinyalleyen erkeklere yönelik
bir eş tercihi evrilmiştir.
o Bu tercih üreme ile ilgili problemlerin ana
çözümüdür.
Bölüm 4
KADINDA UZUN-
SÜRELİ EŞLEŞME
TERCİHLERİ
INSAN OLMAYAN TÜRLERDE EŞ
TERCİHLERİ
Bilim insanları insan olmayan türlerde de eş-
tercihlerinin olduğunu ortaya koymuştur.
Örücü Kuşu weaverbird at work
weaverbird mating
display
weaverbird’s mate
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
Eşeyli üreme neden evrildi?
Eşeyli üreyen türlerde erkek ve dişi olmak üzere iki
ayrı tip bulunur. Bunların yaptıkları yatırım eşleşme
olgusunun doğasını belirler.
Eş tercihleri birer evrilmiş psikolojik mekanizmadır.
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
*Genetik Çeşitlilik –
Yavrular anne babalarından %50 farklıdır
Farklı bireyler farklı yaşamkalım gereklerine
sahiptir
Böylece çok daha geniş bir yelpazede
kendilerine yaşama şansı bulurlar
Bu da rekabet olasılığını azaltır
*Cinsiyetin Kökenine İlişkin Parazit Kuramı
–
Genetik olarak farklılık gösteren yavrular
parazitler için orijinalinden daha farklı bir
konak sağlar ki, bu da parazitleri önleyicidir.
Eşeyli üreme dolayısıyla, organizmaların
parazitlerle mücadelesine yardımcı olur.
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
Eşey hücreleri (Gametes)
yumurta (egg) (400/yaşam boyu)
sperm (12 milyon/saat)
Döllenmiş yumurta (Zygote)
(fertilized gamete)
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
Erkekler
- Küçük eşey hücreleri
- Oldukça hareketl i
*Cinsel bir leşme erkeğin minimal yatırımını gerektirir .
Dişiler
- Büyük eşey hücreleri
- Durağan
- Besin yüklü
*Başlangıç yatırımı yüksek
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
* Başlangıç yatırımının yüksekliği kadınları/
dişileri değerli birer üreme kaynağı haline
getirir *
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
Dişilerde Ebeveyn Yatırımı
hamilelik
doğum
emzirme
bakım
koruma
besleme
vs.
Genel olarak, dişilerin
yatırımı erkeklerin
yatırımı ile
kıyaslanamayacak
kadar fazladır!
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
Dişilerde Ebeveyn Yatırımı
Aslında erkekler aynı değildir!
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
İnsan dişisinde ebeveynsel yatırım
O halde,
EVRİM EŞLERİ KONUSUNDA
SEÇİCİ KADINLAR LEHİNE
ÇALIŞMIŞTIR
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
Diğer bir deyişle,
EŞ SEÇİMİ KONUSUNDA
KAYITSIZ KALAN ATASAL
KADIN CİDDİ BEDELLER
ÖDEMEK ZORUNDA KALMIŞ
OLMALIDIR
İnsan dişisinde ebeveynsel yatırım
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
Trivers’ın (1972) Ebeveynsel Yatırım Kuramının yordadıkları
1. Yenidoğana yatırım yapan cinsiyet eş konusunda daha
seçici olacaktır.
Cinsiyet Rolleri tersine dönmüş türlerde Erkek Yatırımı «Sex Role Reversed Species»
erkek mormon çekirgesidenizatı
zehirli ok kurbağası
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
1. Yenidoğana yatırım yapan cinsiyet eş konusunda daha
seçici olacaktır.
2. Yenidoğana daha az yatırımı olan cinsiyet, yatırımı
yüksek olan cinsiyete cinsel erişim elde etmek için daha
çok rekabet edecektir.
İnsan her iki cinsiyetin de yatırımının yüksek olduğu göz
önüne alındığında, iki cinsiyetin de seçici olacağı
beklenebilir.
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
Trivers’ın (1972) Ebeveynsel Yatırım Kuramının yordadıkları
Evrilmiş Psikolojik Mekanizmalar Olarak Eş Tercihleri
pinti bonkör
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
Evrilmiş Psikolojik Mekanizmalar Olarak Eş Tercihleri
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
zampara
sadık
Evrilmiş Psikolojik Mekanizmalar Olarak Eş Tercihleri
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
baba! baba
Evrilmiş Psikolojik Mekanizmalar Olarak Eş Tercihleri
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
Evrilmiş Psikolojik Mekanizmalar Olarak Eş Tercihleri
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
Evrilmiş Psikolojik Mekanizmalar Olarak Eş Tercihleri
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
Erkekler birbirinden farklı...
fiziksel güç
atletik beceriler
azim
çalışkanlık
incelik
empati
duygusal istikrar
zeka
sosyal beceriler
espri anlayışı
akraba bağları
statü
hiyerarşideki yeri
Evrilmiş Psikolojik Mekanizmalar Olarak Eş Tercihleri
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
Evrilmiş Psikolojik Mekanizmalar Olarak Eş Tercihleri
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
26
Kadında eş tercihlerinin içeriği
KADINDA EŞ TERCİHLERİNİN İÇERİĞİ
Ekonomik Kaynaklara Yönelik Tercih
Gray Shrike of Negev Desert of Israel
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
Ekonomik Kaynaklara Yönelik Tercih
Kadınlar erkek yatırımının diğer türlerde görülmediği kadar yüksek
olması nedeniyle, geçici birçok cinsel partnerden ziyade tek bir eşten
daha çok yarar sağlamış olmalıdır.
Böylece, kadın finansal açıdan iyi görünen potansiyel eşler yönünde bir
evrilmiş eş tercihine sahiptir.
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
KADINDA EŞ TERCİHLERİNİN İÇERİĞİ
Ekonomik Kaynaklara Yönelik Tercih
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
KADINDA EŞ TERCİHLERİNİN İÇERİĞİ
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
Finansal Duruma Yönelik Tercih1939 çalışması
1956 çalışması
1967 çalışması
Cinsel devrim (sexual revolution)
1980’s çalışması
1990 çalışması
2001 çalışması
37 kültür, 6 kıta, and beş adada
Farklı ırksal gruplarla,
Farklı ekonomik/ ideolojik sistemlerde
Farklı gelişmişlik düzeklerindeki ülkelerde
Kişisel ilanlar, Hızlı tanışma (Speed dating),
Posta-sipariş gelinler (Mail-order brides),
Bilgisayar tanışma hizmetleri (Computer dating services)
Endüstri-öncesi Finlandiya çalışması (varlıklı erkeklerle
evlenen kadınlarda daha yüksek yaşamkalım oranları)
20
25
30
35
40
45
50
55
60
65
70Male
Female
Min
imu
m A
cce
pta
ble
Ern
ing
Ca
pa
cit
y
(exp
resse
da
d p
erc
en
tile
)
KADINDA EŞ TERCİHLERİNİN İÇERİĞİ
KADINDA EŞ TERCİHLERİNİN İÇERİĞİ
Finansal Duruma Yönelik Tercih
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
Yüksek Sosyal Statüye yönelik tercih (bu «lüks» değil, bir
«gereklilik»)«baba» «büyük adam» «imparator»
Pygmies
Eskimos
Egyptians
Sumerians
Japanese
Indonesians
North Americans
South Americans
Turkish
Italians
...
İşte başarı
Umut vadeden bir kariyere sahip olmak
ST vs LT
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
KADINDA EŞ TERCİHLERİNİN İÇERİĞİ
Olgun Erkeklere Yönelik Tercih«Erkeğin yaşı erkeğin kaynaklara erişim potansiyeline ilişkin bir ipucu oluşturur»
37 farklı kültürde yapılan çalışmada, bu kültürlerin tümünde kadınların kendilerinden yaşça daha büyük (ortalama 3.5 yıl) erkekleri tercih ettikleri bulunmuştur.
Damat ve gelinler arasındaki gerçek yaş farkları bunu doğrular yönde bulunmuştur.
Yaşça olgunluk, kaynaklar ve statü birçok kültürde bir arada gitmektedir (örneğin, Tiwi kabilesi)
Geleneksel toplumlar– yaş fiziksel güç ve avlanme becerileriyle ilişkilidir (güç yaş ile artmakta, 30’lu yaşlara doğru en üst düzeye ulaşmaktadır), sonrasındaki güç azalması artan bilgi, beceri ve bilgelik ile telafi edilmektedir.
Yaşlı erkekler–ölüm riski yüksek, çocukların yetişmesine katkıda bulunmak ve onları korumak için etraflarında olma olasılığı düşük.
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
KADINDA EŞ TERCİHLERİNİN İÇERİĞİ
EKONOMİK KAYNAKLAR
FİNANSAL GÖRÜNÜM
SOSYAL STATÜ
OLGUN ERKEK
Bu tercihler, bir bakıma, atasal kadının kendisi ve çocukları
için kullanacağı kaynakları erkeğin edinmesi ve kontrol
edebilmesine ilişkin becerilerine işaret etmektedir.
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
KADINDA EŞ TERCİHLERİNİN İÇERİĞİ
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
KADINDA EŞ TERCİHLERİNİN İÇERİĞİ
Azimli ve Çalışkan Olanlara Yönelik tercih
Çalışkan ve hırslı erkeklerin daha yüksek bir mesleki statü elde edebilme olasılıkları
daha yüksektir.
Buss 1998 çalışmasında, kadınlar tembel ve azim göstermeyen erkekleri oldukça itici
bulduklarını rapor ederken, erkekler kadında hırslı olmayı ne istendik ne de
istenmedik olarak değerlendirmiştir.
Azimli olmak diğer çalışmalarda da kadınlar tarafından önemli ya da vazgeçilmez
olarak değerlendirilmiştir
Azim, hırs ve çalışkanlık eldeki kaynakların sürekliliği için mükemmel bir işarettir.
Atasal kadında…
-- kaynakların elde tutulmasına ilişkin kritik bir adaptif problemin çözümüne yardımcı
olmuştur
-- elde kaynakların varlığına ilişkin somut işaretler olmadığı durumlarda, gelecekte
erkeğin finansal durumunun ne olacağına ilişkin iyi bir göstergedir.
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
KADINDA EŞ TERCİHLERİNİN İÇERİĞİ
Güvenirlik ve İstikrara Yönelik Tercih
Aşktan sonra kadınların en fazla değer verdiği ikinci en önemli karakteristik
güvenilir bir karakter ve duygusal dengedir.
Çünkü…
1- geçen zaman boyunca kaynakların paylaşıma açık kalacağının güvenilir bir
biçimde sinyaller
2- bu karakteristiklere sahip olmayan erkekler eşlerine hem düzenli kaynak
aktarmada başarısız olacak, hem de eşlerinin sırtına ağır duygusal yük
bindirecek, kadın için ilişkinin maliyeti yüksek olacaktır.
«Bu nitelikler kadının kaynaklarının, erkek tarafından tüketilmeyeceğinin
işaretleridir»
Atasal kadında: kaynakların düzensiz akışı, kadının yaşamkalım ve üremeye
ilişkin hedeflerini gerçekleştirmesine ciddi birer engel oluşturmuştur.
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
KADINDA EŞ TERCİHLERİNİN İÇERİĞİ
Atletik Becerilere Yönelik Tercih
Fiziksel korunma için bir ipucu
Barbara Smuts – evrimsel tarihçesinde kadın için fiziksel korunma erkeğin sağlayabildiği en önemli şeylerden birisi olmuştur.
Kadına fiziksel olarak hükmetme ve kadının cinsel tercihlerini kuşatma isteğindeki saldırgan erkekler atasal kadın üzerinde bir seçilim baskısı oluşturmuş olmalıdır. Günümüzdeki kadına yönelik tecavüz olaylarının sayısı bu tercihi destekler yöndedir.
Kadınlar evlenecekleri ideal eşin boyunu 180cm olarak rapor etmiştir. Kişisel ilanlarda erkeğin boyundan söz eden kadınların %80’i erkeğin 180cm’den uzun olmasını istemiştir. Kısa boylu erkeklere kıyasla, uzun boylu erkeklerin kişisel ilanlarına daha çok sayıda kadın yanıt vermiştir.“boy, omuz genişliği ve erkeksi üst-beden treytleri kadınlar tarafından cinsel olarak daha çekici olarak değerlendirilirken, erkekler tarafından da daha caydırıcı ya da göz korkutucu olarak değerlendirilmiştir (Barber, 1995, p. 406).
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
KADINDA EŞ TERCİHLERİNİN İÇERİĞİ
Sağlık ve Fiziksel Görünüme Yönelik Tercih
Sağlıksız Eşler-- Zayıf ve dermansız olma riskinin yüksekliği (kaynak sağlamada başarısızlık)-- Yüksek ölüm riski (kaynakların kesilmesi, yeni bir eş bulma zorunluluğu)-- Hastalık ya da virüslerin kadına aktarılması (kadının yaşamkalımına zarar)-- Sağlıksız genlerin ya da kötü sağlık durumunun çocuklara aktarılması riski
Erkek ve Kadınlar Eşin Sağlığı Konusuna Büyük Önem VerirlerTavus Kuşları
Parlak tüyler eşin parazitlerden ne kadar arınık olduğunu sinyaller
Eşin Sağlık durumuna ilişkin bir ipucu da Simetri’dir (Thornhill, Gangestad,
Grammer, Schackelford, Larsen, ve diğerleri)
Beden ve yüzün ne kadar simetrik olduğuÇeşitli olay ve genetik stresörler bilateral simetriden sapmaya neden olurlar. Simetri aynı zamanda çevresel ve genetik stresörlere dayanma becerisini yansıtır.
İnsa
n Y
ğü
zün
de
Sim
etr
iM
arq
ua
rdt
Be
au
ty A
na
lysis
(M
BA
)
ww
w.b
ea
uty
an
aly
sis
.co
m“güzellik formu iki bileşenden oluşur: simetri ve ahenk”
1- Simetri: belirli bir eksen etrafında kısım ya da bileşenlerin ayna
görüntüsü biçiminde yerleşmeleridir. Güzel yüze ilişkin tüm
açıklamalarda y-ekseni etrafındaki bir simetri yer almaktadır.
2- Ahenk (Harmony): belirli bir temanın (motif ya da biçimin) uyum
içerisinde tekrarlanmasıdır.
Matematik, bilgisayar ve çekici resimlerden oluşan veri tabanlarının
kullanımı ile MBA tutarlı bir bilgisayar modelinde
sayısallaştırabilmiştir.
«Altın Yüz Maskesi» (The “Golden Facial Mask”)
– bir dizi oran ve geometrik biçim üzerine temellenir
-- bu maskeden yola çıkılarak insan yüzünün bir prototipine
(“archetypal human face”) ulaşılmıştır.
Link to MBA: http://www.beautyanalysis.com/index2_mba.htm
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
Arketipal yüzler simetriktir ve bir dizi tekrarlanan geometrik şekiller ve örüntülerden oluşmaktadır.
Güzel bir kadının yüzünün bu “Golden Facial Mask”a nasıl uyduğu bir örnek
olarak verilebilir.
Sıradan bir yüz bu “Archetypal Human Face”inden sapmaktadır.
Çirkin bir yüz ise, maskeye hiç uymamaktadır–
Burun fazlasıyla geniş, gözler birbirinden fazla uzak, elmacık kemikleri fazla
yuvarlak, vs.
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
KADINDA EŞ TERCİHLERİNİN İÇERİĞİ
Sağlık ve Fiziksel Görünüme Yönelik Tercih
Diğer bir ipucu Maskulen ÖzelliklerErkekler –testosterone’un bir sonucu olarak- daha uzun ve geniş alt çene kemiklerine sahiptir. Elmacık kemikleri daha belirgindir. Kadınlar ortalamadan daha fazla maskulen görünümlü erkekleri daha çok tercih etmektedir (1200-frame movie study, (Johnston ve diğ., 2001).
Maskulen özellikler sağlıklı olmanın iyi bir işaretidir (Johnston)
Yüksek düzeylerde testosterone üretimi immün sistemden ödün vermeye yol açar. Bu nedenle, sadece sağlıklı olanlar yüksek testosterone üretimini destekleyebilir. Daha az sağlıklı olan bireylerde testosterone üretimi gelişimsel dönem boyunca baskılanmak durumundadır. Bu yüzden maskulenite hastalıklara karşı dirençli olmanın da bir göstergesidir (Thornhill & Gangestad, 2006).
Sağlıklı bir eşe sahip olmanın sağladığı yararlar:Uzun bir yaşamDaha güvenilir bir kaynak akışıBulaşıcı hastalığa yakalanma riskinin azlığıÇocuklara akatarılabilecek daha kaliteli genler
Aşk ve Bağlılık (ilişkiyi üstlenme, commitment)
Bağlılığı ölçmenin bir yolu gelecekte kaynakların nereye aktarılacağı ile ilgili olarak
sadakat ipuçlarına bakmak olacaktır.
AŞK bağlılığa ilişkin en önemli ipuçlarından birisidir.
Romatik aşk farklı kültürlerin %88.5’unda bulunmuştur (Jankowiak, 1995).
Aşka ilişkin davranışların incelendiği bir çalışmada (Buss, 1988), bağlılığa ilişkin
davranışlar aşkın en merkezi niteliği olarak bulunmuştur.
Başkalarıyla olan ilişkilerden vazgeçmek, evliliği konuşmak, çocuk yapma isteğini
dile getirmek, o yokken de ona sadık kalabilmek, duygusal destek, vb.
Bu davranışlar erkekler tarafından yapıldığında erkeğin kaynaklarını üstlendiği
ilişkiye aktarmak niyetinde olduğunu göstermektedir.
KADINDA EŞ TERCİHLERİNİN İÇERİĞİ
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
Bağlılık (commitment)
KADINDA EŞ TERCİHLERİNİN İÇERİĞİ
Sadakat
Aşık olunan kişiye kaynakların aktarılması– pahalı hediyeler verme
Duygusal destek– zor anlarda da yanında olmak, sorunlarını dinlemek
Zaman, enerji ve çabayı kendi ihtiyaçlarını giderememe pahasına eşin ihtiyaçlarını
karşılamak üzere kullanmak
Üreme – eşin üreme başarısına doğrudan katkıda bulunma
Tüm bu ipuçları aslında cinsel, ekonomik, duygusal ve genetik kaynakların bir kişi
için kullanılacağını sinyallemektedir.
??“Sex and the City” phenomenon – Why do some women want men who refuse to commit?
Why do some women only like to “chase” men?
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
KADINDA EŞ TERCİHLERİNİN İÇERİĞİ
Aşk
Evlilik için olmazsa olmaz
%89 Amerikan, %82 Japon ve %59 Rus: diğer tüm koşullar sağlanmış olsa dahi,
evlilik için aşk şarttır (Sprecher et al., 1994)
Uluslararası çalışma (18 karakteristik değerlendirilmiş) aşk en yüksek puanı almış
(potansiyel bir eşte en çok değer verilen şey olarak)
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
KADINDA EŞ TERCİHLERİNİN İÇERİĞİ
Çocuklara Yatırım Yapmaya İstekli Olmak
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
İki nedenden dolayı önemli bir adaptif probleme işaret ediyor:
1- Erkekler bazen cinsel çeşitlilik aramakta ve kaynaklarını çocuklardan ziyade, başka
kadınlarla eşleşmeye yönlendirebilmektedir
2- Erkekler çocuğun gerçekten öz babası olma ihtimalini değerlendirmekte ve çocuğun kendi
çocuğu olmadığını bildiği ya da sandığı durumlarda çocuğa olan yatırımını geri
çekebilmektedir.
La Cerra (1994) Çalışması
Beş farklı bağlamda çekilmiş erkek fotoğrafları katılımcılara sunulmuştur
-- kadınlar her fotoğraftaki erkeği, evlenmek için, çıkmak için, cinsel eş olarak, arkadaş olarak
ve komşu olarak ne kadar çekici bulduklarını değerlendirmiştir. Bulgular: kadınların erkeklere
yönelik çekicilik değerlendirmeleri erkeğin çocuğa olumlu yaklaşımı arttıkça yükselmiş, ihtiyaç
halindeki çocuğa kayıtsız kalmaları düzeyinde de azalmıştır.
- Aynı çalışma bu sefer kadın fotoğrafları ile replike edilmiştir. Bulgular: Erkeklerin
fotoğraflardaki kadınlara ilişkin çekicilik değerlendirmeleri fotoğrafların hangi bağlamda
çekildiğinden etkilenmemiştir.
KADININ EŞ TERCİHLERİ ÜZERİNDE BAĞLAM ETKİLERİ
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
Kadının eş tercihleri ilgili bağlama göre değişiklik
göstermelidir
Kadının kişisel kaynakları
Zamansal bağlam (uzun süreli – kısa süreli eşleşme)
Menstrual cycle
Kadının eş değeri
Coğrafi konum
KADININ EŞ TERCİHLERİ ÜZERİNDE BAĞLAM ETKİLERİ
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
Kadının Kişisel Kaynaklarının Etkileri
Yapısal Güçsüzlük Hipotezi (Structural Powerlessness hypothesis) (Buss & Barnes, 1986; Eagly &
Wood, 1999)
Kadınlar tipik olarak güç ve kaynaklara erişimin dışında tutuldukları için kadınlar güçlü, statülü ve
yüksek kazanca sahip erkekleri tercih edeceklerdir.
Erkekler potasiyel eşte ekonomik kaynaklar konusuna önem vermemektedir, çünkü zaten bu
kaynaklar üzerinde kontrole sahip olanlar erkeklerdir.
Bu hipotezle ilgili sorunlar:
Bakweri kadınları – ekonomik kaynaklara erişimleri daha iyi olmasına rağmen hala kaynaklara
sahip eşleri tercih etmektedirler.
Üniversiteli Kadınlar– azim ve hırs sahibi zeki erkekleri tercih etmektedirler.
*İş hayatında başarılı, güç sahibi kadınlar – erkeğin profesyonel derecesi, statüsüne daha fazla
önem vermekte, daha fazla zeka, daha uzun boylu, bağımsız ve kendine güvenli erkekleri tercih
etmektedirler.
Bu bulgular Structural Powerlessness hypothesis ile doğrudan çelişmektedir.
?? – Why do you think successful women place an even greater value on successful men with
resources than less successful women?
KADININ EŞ TERCİHLERİ ÜZERİNDE BAĞLAM ETKİLERİ
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
Zamansal Bağlam Etkileri
Buss and Schmitt (1993) çalışması:
Kadının eş tercihleri evlilik için mi yoksa kısa süreli bir ilişki için mi bir eş
arandığına bağlı olarak değişmiştir.
Scheib (1997) çalışması:
Uzun-süreli evlilik bağlamında kadınlar erkeğin görünümünden ziyade
karakterine önem vermiştir. Kadınlar potasiyel «koca»da çekicilikten ziyade
karaktere ilişkin treytlere ağırlık vermektedir.
KADININ EŞ TERCİHLERİ ÜZERİNDE BAĞLAM ETKİLERİ
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
Menstüral Döngü EtkileriFoliküler evrenin sonlarına doğru kadın yumurtlamaya yaklaştıkça hamilelik şansı artmaktadır ve
bu şans yumurtlama sonrası lüteal evrede daha düşüktür.
Good Genes Hypothesis: Geç foliküler evrede yapılan tercihler «kaliteli genler» (good genes)
yönünde gerçekleşmektedir.
“Kaliteli genler hipotezi” birçok araştırma bulgusu ile desteklenmiştir.
Koku duyusu hemen yumurtlama öncesinde ya da yumurtlama evresinde keskinleşmektedir.
smelly T-shirts çalışması (Thornhill & Gangestead, 1999)
Ovulatory-Shift Hipotezi: Kadınların üremeye en uygun oldukları evrede eş tercihleri daha
maskulen görünümlü erkek yüzlerine ve daha simetrik erkek yüzlerine sahip erkeklerin
kokularına doğru kaymaktadır. İyi bir hayat arkadaşı olmaya ilişkin (kibarlık, entelektüel olma,
varlıklı olma potasiyeli gibi) niteliklere ilişkin treytlerin çekiciliği üreme döngüsüne bağlı olarak
değişmemiştir (Gangestead, 2006).
Bu bulgular kadındaki olabilecek en sağlıklı erkekle eşleşmeye ilişkin bir adaptasyonu
yansıtmaktadır.
KADININ EŞ TERCİHLERİ ÜZERİNDE BAĞLAM ETKİLERİ
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
Ovulatory-Shift HypothesisYumurtlamaya ilişkin adaptasyonlar: Cinsel ve sosyal davranışa ilişkin doğurguları
Gangestead, S. W., Thornhill, R., & Garver-Apgar, C.E
Kadın üremeye hazır olduğunda (foliküler evre)…
Simetrik erkeklerin kokusu: kadınlar simetrik erkek kokularını daha fazla tercih etmiştir
Maskulen özellikler: kadınlar maskulen erkek yüzlerini tercih etmiştir (özellikle de erkeklerin ne
kadar seksi olduklarını değerlendirmeleri istendiğinde)
Sosyal duruş ve cinsiyet içi rekabetçilik: kadınlar (bir video ile görüşme çalıimasında) kendine
güvenli ve rakiplerine yukarıda bakan erkekleri daha seksi bulmuştur.
Seste maskulinite: erkeklerin kısa-süreli bir ilişki için çekiciliklerini değerlendirdiklerinde
kadınlar derin (maskulen) erkek seslerini daha çekici bulmuştur.
Yetenek mi, Varlık mı?: kadınlar erkeğin yaratıcılığı ile varlıklı oluşu arasında bir değerlendirme
yaparken yeteneği daha sıklıkla tercih etmiştir, fakat bu bulgu sadece erkeğin kısa-süreli bir eş
olarak çekiciliğinin değerlendirildiği durumda elde edilmiştir.
sadık olarak değerlendirilen erkekler döngünün bu orta noktasındaki kadınlar tarafından,
diğer evrelere kıyasla daha az seksi bulunmuştur.
kadınların halihazırdaki eşleri dışındaki erkeklere yönelik tercihleri yine bu evrede artmıştır.
KADININ EŞ TERCİHLERİ ÜZERİNDE BAĞLAM ETKİLERİ
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
Ovulatory-Shift Hypothesis ve Erkekte Karşıt-Stratejiler
Eğer foliküler evrede kadının halihazırdaki eşine ilişkin ilgisi azalmışsa, erkeğin
üzerindeki seçilim baskısı onun bu evrede olası bir eş-dışı ilişkiyi önlemek üzere
adımlar atmasını gerektirmiş olmalıdır.
Kadının üretkenliğine ilişkin ipuçları:
Yumurtlama evresindeki kadınların kokusunu erkekler daha çekici bulmuştur
Bu evredeki kadın yüzlerini erkekler daha çekici bulmuştur
Yumurtlama evresinde kadınların davranışları da değişmektedir.
Gangestead ve diğ. (2002) yumurtlama evresindeki eşi hakkında tetikte bulunma
durumu erkeğin başka kadınlarda ziyade kendi eşine ilgi gösterme biçiminde
kendisini göstermektedir.
KADININ EŞ TERCİHLERİ ÜZERİNDE BAĞLAM ETKİLERİ
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
Kadının eş değeri
Kadının eş değeri= erkekler tarafından ne kadar istendik bulunan birisi olduğu
Fiziksel çekicilik ve gençlik
Kadının kendisine ilişkin çekicilik değerlendirmeleri ile maskulen yüzleri ne kadar
çekici bulduğunun birbiriyle anlamlı bir biçimde körele olduğu bulunmuştur.
Kişisel ilanlar (Kanada, Amerika ve Polonya)
Yüksek eş değerine sahip kadınların potansiyel bir eşte istediklerine dair oldukça uzun
bir listeye sahip oldukları bulunmuştur. Aynı zamanda potasiyel eşe ilişkin oldukça
yüksek minimum standartlar belirleme eğilimindedirler – özellikle sosyal statü, zeka
ve aile yönelimi bakımından.
Yüksek eş değerine sahip kadınların, yüksek eş değerine sahip erkekleri tercih etme
ve arama eğiliminde olduğu bulunmuştur: maskulenite, simetri ve erkeğin
istendikliğini arttıran çok sayıdaki diğer nitelikler.
KADININ EŞ TERCİHLERİ ÜZERİNDE BAĞLAM ETKİLERİ
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
Coğrafi Konum
Kişisel ilan çalışmalarında nüfus yoğunluğunun fazla olduğu şehirlerde ve yaşam
maliyetlerinin yüksek olduğu yerlerde eşin sahip olduğu kaynaklara yönelik taleplerin
daha yüksek olduğu bulunmuştur.
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
Kadının Eş Tercihleri Acaba Gerçek Eşleşme Davranışlarına Ne
Kadar Yansıyor?
Tercihlerin evrilebilmesi için bunların en azından bazı zamanlarda
gerçek davranışsal eş tercihlerini etkilemesi gerekir.
Bunu destekleyen birçok kanıt bulunmaktadır:
Erkeğin kişisel ilanlarına kadınların verdiği yanıtlar
Yüksek profesyonel statüye sahip erkeklerle yapılan evlilikler
Kadınların kendilerinden yaşça daha büyük erkeklerle evlenme
eğilimleri.
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
Kadının Eş Tercihleri Acaba Gerçek Eşleşme Davranışlarına Ne
Kadar Yansıyor?
Erkeklerin kişisel ilanlarına verilen yanıtlar
Baize and Schroeder (1995) çalışmasında, erkeklerin aldıkları yanıt
sayısını yordayan bazı değişkenler belirlenmiştir:
1 – Yaş: kadınlar olgun erkeklere daha fazla yanıt vermişlerdir
2 – Gelir ve eğitim düzeyi: Gelir düzeyi yüksek olan ve daha yüksek
eğitime sahip erkekler daha fazla yanıt almıştır.
Polonya’da yapılan çalışmada benzer bulgular elde edilmiştir: eğitimli,
olgun, uzun boylu ve daha fazla kaynak vadeden erkekler kadınlardan
çok daha yüksek oranda yanıt almışlardır.
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
Kadının Eş Tercihleri Acaba Gerçek Eşleşme Davranışlarına Ne
Kadar Yansıyor?
Yüksek Mesleki Statüye Sahip Erkeklerle Evlenme Eğilimi
Fiziksel olarak çekici kadınların daha yüksek statü ve gelir düzeyine sahip
erkeklerle evlenme eğiliminde oldukları bulunmuştur. Kadının fiziksel çekiciliği kocalarının statüsü ile en güçlü bir biçimde korele olan bir
değişkendir.
Çekici kadınların istediklerini elde etme pozisyonunda oldukları
görülmektedir Çekici kadınlar kadınların birçoğunun arzu ettiği nitelikleri seçmektedir –kaynaklara ve
satüye sahip erkekler.
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
Kadının Eş Tercihleri Acaba Gerçek Eşleşme Davranışlarına Ne
Kadar Yansıyor?
Kadınların Kendilerinden Yaşça Daha Büyük Erkeklerle Evlenme Eğilimi
Uluslararası çalışmanın yapıldığı ülkelerin tamamında ortalamada
damadın yaşı gelinin yaşından daha büyük bulunmuştur.
Damat ve gelinler arasında gözlenen bu yaş farkının erkeklerin genç
kadınlara yönelik tercihlerinden etkilenmiş olabileceği gözönünde
bulundurulmalıdır.
EŞ TERCİHLERİNİN EVRİMİNE İLİŞKİN
KURAMSAL ARDALAN
Lezbiyen Cinsel Yönelim
Kadınların % 1-2’sinde gözlenmektedir (Bailey et al., 1997)
Kadınlarda cinsellik ve cinsel yönelim erkeklerinki ile kıyaslandığında çok daha esnektir
(Baumeister, 2000) ve bu değişkenlik (çeşitlilik) durumu “lesbian” ya da “gay” olarak
nitelenmektedir.
kendilerini «femme» ve «butch» olarak betimleyen lezbiyenler arasında eş tercihleri de farklılık
göztermektedir – Butch lezbiyenler daha maskulen, başat, atılgandır.
- Testosterone düzeyleri daha yüksektir, sportif cinselliğe karşı tutumları daha kabul edicidir,
erkeksi bel-kalça-oranlarına sahiptir, çocuk yapma arzuları daha düşüktür.
- Eş tercihlerinde eşlerinin finansal durumlarına daha az önem verme eğilimdedirler, fakat
finansal durumları iyi olan rakiplerine karşı daha yüksek kıskançlık gösterirler.
- Femme lezbiyenler daha duyarlı, daha neşeli ve feminendir.
- Eş tercihlerinde eşin finansal durumuna daha fazla önem verirler ve daha çekici rakipleri
onlarda daha fazla kıskançlığa yol açar.
Bu bulgular göstermektedir ki, butch ve femme olmak birer etikete sahip olmaktan daha
fazla bir şeydir, gerçekten var olan bir takım farklılıkları yansıtmaktadır.