S t e d e n e n d e m o g r a f i e

De nieuwe uitdagingen van morgen !

t e n t o o n S t e l l i n g

Het “Grote Parijs”S o l i d a r c i t é

Een jaar in dienst van de samenleving

g e n t

Stadsgroen

Tijdschrift van het Federaal Grootstedenbeleid / Nr 9 - OKTObEr 2009 - DriEmaaNDElijKS POD maaTScHaPPElijKE iNTEGraTiE, KONiNG albErT ii-laaN 30, 1000 bruSSEl

mensen, ideeën, initiatieven… blik op de stad

Afgi

fte ka

ntoo

r - B

russ

el X

- P8

0213

7

‘‘Zicht opStad’’België - Belgique

P.P. - P.B.1099 Bruxelles X

BC 30921

9

02 ed i tor iaal

03 �Beeld >� Speelstraat

04 �Korte Ber ichten

06 �ontmoet ing >��Peter cabus

10 �doSS i er >�� �STEDEN EN DEmOGraFiE Vergrijzing van de bevolking, opleiding van

jongeren, werkloosheid, sociale integratie, huisvesting, gentrificatie, … Heel wat fenomenen die de demografie van Belgische grootsteden danig beïnvloeden.

16 focUS >��Tentoonstelling - Het ‘Grote Parijs’

18 UrBan i Sme >��Gent : Stadsgroen

19 Soc iaal >��bergen : maison des ateliers

20 Sol idarc it é >��Een jaar in dienst van de samenleving

21 �agenda >��colloquia, ontmoetingen en seminaries

22 �BoeKen > Nieuwigheden

S T E D E N E N D E M O G R A F I E

De nieuwe uitdagingen van morgen !

T E N T O O N S T E L L I N G

Het “Grote Parijs”

S O L I D A R C I T É

Een jaar in dienst van de samenleving

G E N T

Stadsgroen

Tijdschrift van het Federaal Grootstedenbeleid / Nr 9 - OCTOBER 2009 - DRIEMAANDELIJKSPOD MAATSCHAPPELIJKE INTEGRATIE, KONING ALBERT II-LAAN 30, 1000 BRUSSEL

Mensen, ideeën, initiatieven… Blik op de stad

Afgi

fte ka

ntoo

r - B

russ

el X

- P8

0213

7

‘‘Zicht opStad’’België - Belgique

P.P. - P.B.

1099 Bruxelles X

BC 30921

9

SPPGV1_0902_VSV9_NL_1.indd 1

22/09/09 11:39:01edit

oria

al

i n h o U d

DriemaanDelijks informatiemagazine van De PoD maatschaPPelijke integratie, Dienst grootsteDenbeleiDverantwoordelijke uitgever :  Julien  Van  Geertsom,  POD  Maatschappelijke  Integratie,  Koning  Albert  II-laan,  30  •  redactiecomité : Rik Baeten,  Etienne  Christiaens,  Thierry  Goossens,  Carleen  Brutus  •  redactionele coördinatie :  Myriam  Banaï,  Ann  Bats,  Rik  Vanmolkot.  •  foto’s : K.ractère : cover, 3, 4, 5, 7, 8, 9, 10 11, 12, 13, 14, 15, 16 – S. Van Hul : 6 – Biloba huis : 14 – Tentoonstelling Het ‘Grote Parijs’: 15/16 – Maison des Ateliers : 18 – Solidarcité : 19 • concept, realisatie en productie : www.4sales.be

www.grootstedenbeleid.be

(gratis) abonnement :POD MaatschaPPelijke integratie

Tel : 02 508 85 55 - Fax : 02 508 86 23 Email : grootstedenbeleid@mi-is.be

z i c h t o p s t a d / ti j d s c h r i f t va n h e t fe d e r a a l g r o o t s t e d e n b e l e i d / nr 9 - o k t o b e r 2 0 0 92

De stad van morgen ...De stad ontwikkelen om ons voor te bereiden op de toekomst ... Dat is een van de grote uitdagin-gen waar onze beleidsmakers op gemeentelijk, gewestelijk én federaal niveau voor staan. Als gevolg van de wereldeconomie worden grootste-den geconfronteerd met steeds meer mensen die worden uitgesloten. De overheden moeten dan ook snel reageren door oplossingen op lange ter-mijn voor te stellen.

En dat is uiteraard geen gemakkelijk opdracht. Want de aanwezigheid van een stedelijke bevol-king van diverse nationaliteiten en achtergron-den vraagt om een al even veelzijdige benade-ring. Maar zoals Patrick Deboosere, professor en onderzoeker gespecialiseerd in stadsdemografie aan de Vrije Universiteit Brussel (VUB), in de in-leiding van ons dossier over de demografie vol-houdt: ‘We moeten nu alles op alles zetten om deze bevolkingen een duurzame toekomst te kun-nen aanbieden. Anders zou het wel eens flink mis kunnen lopen’.

Zonder concrete maatregelen dreigt een grote groep van die kwetsbare bevolking economisch uitgesloten te worden. En dat is niet alleen on-rechtvaardig, maar ook gevaarlijk omdat het on-rust kan zaaien. En de armen zullen uiteindelijk het gelag mogen betalen …

De redactie

z i c h t o p s t a d / ti j d s c h r i f t va n h e t fe d e r a a l g r o o t s t e d e n b e l e i d / nr 9 - o k t o b e r 2 0 0 9 3

B e e l d

de Straat i S m i jn tU in !Street basket, street soccer, street skating, street biking … Voor heel wat jongeren is de straat

opnieuw een formidabele speelplaats geworden. In enkele jaren tijd is de straat omgetoverd tot

een veelzijdig speelterrein waar kinderen elkaar ontmoeten en samen spelen. Moeder natuur en

sport & spel zwaaien er opnieuw de plak. Deze nieuwe dynamiek, die wordt aangemoedigd door

de straathoekwerkers, is volledig geïntegreerd in de manier van denken van de stadsplanners.

Een sterke troef voor de creativiteit en de sociale identiteit waar jongeren zoveel nood aan hebben.

z i c h t o p s t a d / ti j d s c h r i f t va n h e t fe d e r a a l g r o o t s t e d e n b e l e i d / nr 9 - o k t o b e r 2 0 0 94

the global city is not london, new York, tokyo or jo’berg - it is the part of each which is connected to an analogous part in each of the others. the global city is a distributed phenomenon. there is only one global city, and it floats on top of the others like lace.manuel castells (Spaans socioloog, auteur van de trilogie “the information age”)

Studie

Onzeker Statuut van BelgiSche MarOkkanen

De Koning Boudewijnstichting voerde onlangs een studie uit bij de Marokkaanse bevolking, in samenwerking met de Universiteit van Rabat. Daaruit blijkt hoe onzeker het sociaaleconomisch statuut van Belgische Marokkanen wel is. Zo heeft slechts 31,7 % van de 400 ondervraagden een vast arbeidscontract; 5 % heeft tijdelijk werk; 21 % stempelt en 5 % krijgt helemaal geen uitkering. Meer dan de helft (53 %) van de Belgische Marokkanen leeft zodoende onder de armoedegrens. De ondervraagden klagen vooral de dis-criminatie aan, die de inschakeling op de arbeidsmarkt flink be-moeilijkt. Bron: www.kbs-frb.be

huisvesting

JuniOr en SeniOr Onder hetzelfde dak

De nieuwe Brusselse vereniging ‘1 toit 2 âges’ brengt studenten onder bij bejaarden. De vereniging wil op die manier de twee groepen dichter bij elkaar brengen. Eerst heeft ze apart een gesprek met hen en naargelang hun verwachtingen worden de twee partijen samenge-bracht. Momenteel worden drie formules aangeboden: de student betaalt geen huur maar moet elke avond van de week en twee weekends per maand aanwezig zijn voor de maaltijden. Of hij stort maandelijks 50 euro en voert een aantal taken uit zoals de boodschappen of het huishouden doen, de bejaarde vergezellen naar het mu-seum … Of hij betaalt maximum 350 euro per maand en hoeft verder helemaal niets te doen, wat voor de bejaarde een extra bron van inkomsten betekent. Voor-waarden om in aanmerking te komen: de bejaarde moet ouder zijn dan 50 en een gemeubelde kamer aanbieden. De studenten moeten tussen 18 en 28 jaar zijn. Dat het een betrouwbaar project is blijkt uit de overeenkomst die de vereniging ondertussen heeft gesloten met de ULB, Elsene, Etterbeek en Oudergem.

Voor meer info: http://www.1toit2ages.be

Ko r t e B e r i c h t e n

de Stad in ‘t Kort

z i c h t o p s t a d / ti j d s c h r i f t va n h e t fe d e r a a l g r o o t s t e d e n b e l e i d / nr 9 - o k t o b e r 2 0 0 9 5

antwerpen

“drOOM Je kaaien” kaart tekent heraanleg van Scheldekaaien

Een aangename verblijfplaats tussen stad en water. Dat moeten de Scheldekaaien in Antwerpen wor-den na een grondige heraanleg tijdens de komende jaren. Om de inwoners maximaal bij het project te betrekken organiseerde de stad Antwerpen een uitgebreid participatietraject. Via een digitale “Droom je kaaien”-kaart kwamen er heel wat leuke en interessante voorstellen. Om de band met de Schelde te herstellen, dromen een aantal internetgebruikers van een tribune met zicht op de Schelde, of zelfs van uit-kijkpunten in de Schelde. De Kaaien moeten vooral een plek zijn voor recreatie in de brede zin. De meeste internetgebruikers denken aan een wandelboulevard, een verlicht looppad voor joggers en een fietspad. Op basis van deze ideeën wordt nu het voorontwerp gefinaliseerd. De werken zelf starten ten vroegste in 2011. Het ontwerp voor een eerste deelproject (Sint-Andries Zuid) wordt opgeleverd in de loop van 2010.

eco-lening

PriOriteit aan ‘duurzaMe’ wOningen !

Het is eindelijk zo ver, de ‘groene le-ning’ is er. Ze werd al aangekondigd in het kader van het federale relan-ceplan, maar is nu eindelijk werke-lijkheid geworden. Deze eco-fiscale maatregel is bedoeld voor eigenaars die vóór 31 december 2011 een lening aangaan voor energiebesparende in-vesteringen in hun woning (nieuwe verwarmingsketel, dubbele beglazing, zonnepanelen …). Concreet geeft de lening recht op een intrestbonificatie van 1,5 % (de Staat neemt 1,5 % van de intrest van de lening voor haar rekening). ‘Groene leningen’ zijn be-doeld om milieuvriendelijke werken te stimuleren. Er wordt een bedrag van meer dan 12,5 miljard euro voor een periode van 5 jaar uitgetrokken.

Voor meer info : www.treasury.fgov.be

luik

een e-cOgite in het hart van de Stad

Een vijftiental vrijwilligers van de vzw E-cogite wil in het histo-risch centrum van Luik de eerste ‘écogîte’ van Wallonië bouwen. Meer bepaald op nummer 5 van de Péri, waar de vroegere feest-zaal van de Pierreuse-wijk staat te verkommeren. De vzw heeft een bouwvergunning aangevraagd om de zaal te slopen en te ver-vangen door een woon- en pedagogisch gebouw. Het zal scholen verwelkomen voor “groene stadsklassen”. Dankzij een ideale lig-ging en een goede isolatie zal het gebouw ongeveer 75 % minder energie verbruiken dan een klassiek gebouw. Het project zal zo’n 450.000 euro kosten en kan alvast rekenen op subsidies van de federale regering en van het Waalse Gewest.

Voor meer info: attentionalaterre.blogspot.com/2009/07/e-cogite-eco-gite-cogitent-liege.html

607 miljOEN eind vorig jaar leefden

607 miljoen chinezen in de stad wat meer dan

45 pct uitmaakt. (Dit staat te lezen in het “blauwboek over de steden” gepubliceerd door de academie voor

Wetenschappen. vergeleken met 2000 is er een toename met 148 miljoen waardoor het

percentage stedelingen steeg met meer dan 9 pct sindsdien.)

Ko r t e B e r i c h t e n

z i c h t o p s t a d / ti j d s c h r i f t va n h e t fe d e r a a l g r o o t s t e d e n b e l e i d / nr 9 - o k t o b e r 2 0 0 96

i n t e r v i e w

ZoS SpraK met peter caBUS (KUl) die onlangS, in opdracht van de vlaamSe min iSter voor StedenBeleid, met anderen een rapport opStelde over StadSregio’S: ‘een SterKe Stad en een SterKe StadSregio’ 1 .

Peter cabus* over laSten en lUSten : de diScUSSie over StadSregio’S

al in 1971 voorzag de grondwet in agglome-raties en federaties. wie nam nu het initia-tief voor dat rapport, met welke bedoeling, en waarom nu ?

Eigenlijk was de wet van 1971 al het resul-taat van een oefening die in de jaren ‘50

startte. De argumenten en strategieën van toen voeden de discussie van-

daag nog steeds. Sinds de wet van ‘71 zijn er een aantal hinderpalen opgedoken waardoor dit straatje doodliep. Dat waren enerzijds de communautaire context en anderzijds het feit dat door de fusies de vorming van federaties en agglomeraties niet meer nodig werd geacht.

In het Vlaams regeerakkoord van 2004 was al besloten het maat-schappelijke en bestuurlijke debat

over de rol van stadsregio’s aan te gaan. Uiteindelijk werd er pas eind

vorig jaar mee gestart. De regering daarvoor had opdracht gegeven tot het Witboek Stedenbeleid, waarvan de pro-

blematiek stad-rand een belangrijk on-derdeel is. Onze opdracht refereerde

trouwens expliciet daaraan.

in een notendop : waarover gaat stadsregio-nale samenwerking ?

Door de steden wordt de ‘lasten en lusten’-proble-matiek sterk naar voren geschoven. Bijvoorbeeld de hoge tarieven van onroerende voorheffing. Dat is niet onbelangrijk, maar belangrijker is dat bepaal-de schalen niet meer zijn aangepast aan de wijze waarop de maatschappij functioneert : sport, cultuur, gezondheidszorg, veiligheid, ruimtelijke ordening en mobiliteit zijn onderwerpen van stadsregionaal be-lang. Ze zijn steeds meer (gemeente)grensoverschrij-dend. In een stadsregionale context is die interactie intens, terwijl individuele gemeenten daarvoor nooit een optimaal beleid kunnen voeren. Je moet schalen en fenomenen dus op elkaar afstellen. Dit gebeurt niet spontaan door de lokale besturen, maar ook de Vlaamse overheid slaagt er niet in om de concurren-tie te overstijgen tussen steden en (rand)gemeenten. Wij hebben een aantal aanbevelingen gemaakt over de grote principes die nu verder moeten geconcreti-seerd worden.

*Prof. dr. Peter cabus (Katholieke Universiteit Leuven) Research group Social and Economic Geography &

Research Centre Foreign Policy, Tourism and Recreation Geo-Instituut.

1 Peter Cabus, Filip De Rynck, Joris Voets, Ann Verhetsel, Johan Ackaert, Willy Miermans. “Een sterke stad en een sterke stadsregio.

Verslag en aanbevelingen op basis van stadsregionale gesprekken”. Mei 2009.

z i c h t o p s t a d / ti j d s c h r i f t va n h e t fe d e r a a l g r o o t s t e d e n b e l e i d / nr 9 - o k t o b e r 2 0 0 9 7

i n t e r v i e w

Op welke schaal wordt best aan stadsregionale samenwerking ge-daan ? welke zijn de criteria voor de ideale schaal ? We zijn arbitrair vertrokken van de 13 cen-trumsteden en Brussel, maar de aanbevelin-gen zouden ook van toepassing kunnen zijn op kleinere stad- en plattelandsregio’s.

Uiteraard is er maatwerk nodig. Kortrijk bijvoor-beeld is een sterk verknoopte (multinodale) stad, bij Leuven is dat minder het geval. Antwerpen, Gent en Brussel hebben een ruimere invloeds-sfeer. De schaal hangt ook af van het probleem dat zich stelt. Het ligt anders voor mobiliteit dan voor cultuur. Natuurlijk spelen er ook politieke prioriteiten. De draagkracht voor beslissingen hangt ook af van het bottom up aspect, het maatschappelijk draagvlak. Dat heeft tijd nodig.

Het decreet over de intergemeentelijke samen-werking heeft zulke bottom up samenwerking gestimuleerd, maar dat handelt per definitie alleen over lokale bevoegdheden. Met die vrij-willige samenwerking wordt er niet aan herver-deling en sturing gedaan. Het uitgangspunt nu blijft : ‘welke winst kan ik voor mijn gemeente daaruit halen ?’ De gemeentebesturen verwach-ten vooral veel van vrijwillige samenwerking. Men heeft schrik van verplichtingen.

z i c h t o p s t a d / ti j d s c h r i f t va n h e t fe d e r a a l g r o o t s t e d e n b e l e i d / nr 9 - o k t o b e r 2 0 0 98

i n t e r v i e w

de invloedsferen van grote steden rei-ken verder dan het eigen gewest. kan het federaal grootstedenbeleid daarin eventueel een rol spelen ? Ons rapport handelt even over het federale niveau in deze. Het valt me op dat het groot-stedenbeleid nu vooral op intern stedelijke aspecten focust. Dat werkt. Wat me ook opvalt, is dat het federale regeringsakkoord een eventuele overdracht in het vooruitzicht stelt, terwijl de bevoegde minister in haar beleidsbrief pleit voor een federale, gewes-telijke én gemeenschapsaanpak.

en er zijn ook stadsregio’s die staats-grenzen overschrijden. hoe kan die samenwerking gestimuleerd wor-den ? in frankrijk opteert men voor een ‘communauté urbaine’. zou dat ook bij ons werken ?

In de regio Lille-Kortrijk bestaat er al een lange traditie van grensoverschrijdend over-leg, die vandaag met de Eurometropool een vrij zware structuur heeft gekregen. Maar dat betekent nog niet dat er vandaag al een echte grensoverschrijdende metropool be-staat. Er is immers nog niet echt sprake van een grensoverschrijdende ‘sociaal-cultureel’ kapitaal. Dat blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat de adolescenten aan de ene kant van de grens geen uitstaans heeft met hun leef-tijdsgenoten aan de andere kant. Diep wa-ter. Daar zijn nog stevige grenzen dus, is nog veel stimulering nodig.

Wat betreft de ‘communauté urbaine’ moet je weten dat de situatie in Frankrijk

verschilt van bij ons : daar zijn 36.000 ge-meenten, soms hele kleine… In Nederland heeft men ook een soort stadsregio’s, die nu in vraag gesteld worden. Er zijn zeker parallellen te trekken. We hebben nog drie jaar te gaan daarvoor, tot aan de volgende gemeenteverkiezingen. We mogen niet over één nacht ijs gaan.

u geeft verschillende scenario’s voor stadsregionale samenwerking. wat ziet u als het meest efficiënte en haal-bare ? en ziet u dat vooral beleidsma-tig of kan er ook een dynamiek van onderuit worden ontwikkeld, met de bewoners ? Ik ben een ‘believer’ in stadsregionaal be-stuur voor gedefinieerde opdrachten, maar niet als een vierde bestuurslaag. Bijna in alle gesprekken bleek dat stadsregionale samenwerking voor mobiliteit een win/win-situatie oplevert. Voor ruimtelijke ordening en wonen ligt dat anders, daar zien we nog steeds een behoudende lokale reflex.

Als we kiezen voor gedifferentieerd stadsre-gionaal bestuur dan zal het ‘fusiedebat’, dat velen zoveel angst inboezemt, uiteindelijk zonder voorwerp zijn. De ervaring in Antwer-pen leert dat je een interne organisatie nodig

hebt, of dat nu met de gemeenten van vroe-ger is of met districten zoals ze nu heten, dat is een eerder semantische discussie.

De gemiddelde burger ligt er niet wakker van, maar heeft wel dagelijks te maken met de consequenties van die ontbrekende schakel. Er moet dus geïnvesteerd worden om het bottom up gevoel te stimuleren. Een goede manier is die inspraak trachten te ka-naliseren, bv. door stadsblogs.

welke rol blijft er nog over voor de provincies bij stadsregionale samen-werking ? Onze voorstellen passen in de uitvoe-ring van een interne staatshervorming in Vlaanderen, die er nog niet is. De vorming van een stadsregionaal bestuur houdt in dat er een overheveling van be-voegdheden van het Vlaamse, het pro-vinciale en gemeentelijke niveau naar de stadsregio komt. Het is dan wel duidelijk dat er binnen die stadsregio geen plaats meer is voor het politieke niveau van de provincie. Overigens leren buitenlandse ervaringen dat de provincies of een an-der intermediair bestuur in steden en in stedelijke regio’s niet aanvaard worden als legitiem bestuur.

sport, cultuur, gezondheidszorg, veiligheid, ruimtelijke ordening en mobiliteit zijn onderwerpen van stadsregionaal belang.

z i c h t o p s t a d / ti j d s c h r i f t va n h e t fe d e r a a l g r o o t s t e d e n b e l e i d / nr 9 - o k t o b e r 2 0 0 9 9

i n t e r v i e w

welke steden in vlaanderen zijn mo-menteel rijp voor stadsregionale sa-menwerking ? welke weerstanden leven er nog ? Er wordt gepleit voor de opstart van een aantal pilootprojecten. Aan kandidaten was er geen gebrek. In Turnhout bestaat al een intergemeentelijke samenwerking tussen 4

partners, waarop kan verder gebouwd wor-den. Het Kortrijkse heeft met zijn intercom-munale al een soort streekbestuur. Belangrijk is een ‘terughoudend leiderschap’, dat hoe dan ook bij de centrumstad moet liggen.

Weerstanden zullen er altijd zijn. Ze blijven vrij groot. Niet de minste is die van een aan-tal steden die benadrukken dat ze het zo al

lastig genoeg hebben. Ook het wantrouwen tussen stad en rand blijft spelen. Leuven kan het wel zonder de rand aan, beweert men. Mechelen gaat ook zijn eigen gang…

Op maandag 28 januari 2008 werd in kortrijk de eurometropool rijsel-kortrijk-doornik boven de doopvont gehouden, een uni-cum in europa! deze binationale, tweetalige en triculturele zone groepeert 145 franse, vlaamse en waalse gemeenten en beslaat

een territorium van 3.550 km2 in het hart van de driehoek londen-Parijs-Brussel. ze telt bijna twee miljoen inwoners. Als opvolger van Martine Aubry, bur-gemeester van Rijsel, werd burge-meester van Kortrijk en minister van

Justitie Stefaan De Clerck in 2009 voor een jaar verkozen tot voorzitter van deze Eurometropool. Onder zijn voorzitterschap richtte deze grens-overschrijdende organisatie zich voor-namelijk op de grensoverschrijdende samenwerking tussen politie en ge-recht, de treinmobiliteit tussen Rijsel, Kortrijk en Doornik, de volksgezond-heid en de samenwerking tussen de competentiepolen (tewerkstelling).

Binnenkort zou een adviserend orgaan bestaande uit 60 leden uit de sociale en economische wereld, uit het ver-enigingsleven en het onderwijs het levenslicht moeten zien. Dit orgaan wordt opgestart door de 14 partners van de Eurometropool en zal bijdragen tot haar economische ontwikkeling (tewerkstelling, opleiding en onder-zoek), haar culturele ontwikkeling, mobiliteit, toerisme, publieke opvoe-ding, staatsburgerschap en duurzame ontwikkeling.

e U r o m e t r o p o o l r i j S e l- Ko r t r i j K - d o o r n i K

Wanneer steden buiten hun grenzen treden...

z i c h t o p s t a d / ti j d s c h r i f t va n h e t fe d e r a a l g r o o t s t e d e n b e l e i d / nr 9 - o k t o b e r 2 0 0 910

d o S S i e r

Steden en demografie de n ieUwe U itdagingen van morgen !

wat zijn de voornaamste demografische evolu-ties die grote Belgische steden doormaken ?

Patrick deboosere : In België evolueren alle grote steden ongeveer op eenzelfde manier. Tot de periode vlak na de oorlog kenden de grote steden een regel-matige groei van de bevolking. In het begin van de jaren vijftig hebben verschillende factoren een om-kering van die tendens teweeggebracht: de mobiliteit is zich sterk gaan ontwikkelen dankzij de doorbraak van de auto, de economie leefde opnieuw op en het ideaalbeeld van een villa in het groen begon aan een opmars. Stadsbewoners trokken weg uit het stads-centrum om tot rust te komen in de rand.

Deze uitstroom naar de rand bestond al voor de tweede wereldoorlog maar de economische boom en de demo-cratisering van de auto hebben er een massaal fenomeen van gemaakt. Een van de gevolgen was een sterke daling van het aantal inwoners in stadscentra. Sinds 1968 zit de bevolking van Brussel (het totaal van de 19 gemeenten) voortdurend in een dalende lijn met een absoluut naoor-logs laagterecord in 1996 van 948.000 inwoners.

wanneer werd het duidelijk dat er een om-mekeer in de situatie kwam ?

Patrick deboosere : De eerste oliecrisis van 1973 riep de leegloop een eerste halt toe. Tegelijkertijd werden steden aantrekkelijker en doken de eerste tekenen van een ‘duurzaam’ stadsbeleid op. De over-heid, die tot op dat moment auto’s op elk vlak bevoor-deelde, heeft zijn beleid toen bijgesteld ten voordele van een aangename stad.

zijn steden sindsdien aantrekkelijker ge-worden ?

Patrick deboosere : De nieuwe beleidsopties stadsontwikkeling, beter onthaal van de inwoners, aandacht voor duurzame ontwikkeling en mobiliteits-problemen liggen aan de basis van de neiging van de steden om bij voorkeur jonge gezinnen aan te trek-ken. In Gent, bijvoorbeeld, is dit fenomeen duidelijk merkbaar. Het stadscentrum wordt er opnieuw enorm aantrekkelijk. Deze tendens is absoluut geen toeval: in Vlaanderen en in Nederland is het fenomeen van

vergrijZing van de BevolKing, opleiding voor de jeUgd, werKlooSheid, maatSchappelijKe integratie, hU iSveSting, gentrificatie, . . . een heleBoel fenomenen die de demografiSche dYnamieK van grote BelgiSche Steden Bepalen. een geSpreK met patricK deBooSere, profeSSor en onderZoeKer op het geBied van demografie in Steden aan de vrije Un iverSiteit BrUSSel (vUB).

z i c h t o p s t a d / ti j d s c h r i f t va n h e t fe d e r a a l g r o o t s t e d e n b e l e i d / nr 9 - o k t o b e r 2 0 0 9 11

d o S S i e r

de suburbanisatie kritiek geworden. Om het nijpende tekort aan vrije ruimten in de stads-randen aan te pakken, heeft de overheid een voluntaristisch beleid ontwikkeld om het gebruik van stadsruimten te optimaliseren, o.m. door leegstaande panden en verlaten industrieterreinen te renoveren.

heeft een dergelijke terugkeer naar de steden een invloed op de bevolking ?

Patrick deboosere : Een terugkeer naar de steden heeft helaas ook een keerzijde. Gezinnen uit de middenklasse die in de stad blijven, monopoliseren het geheel van onroerende goederen en duwen de minst gegoede bevolkingsklasse in minderwaar-dige woningen. Wat is het gevolg? De druk op woningen van erbarmelijke kwaliteit is van dien aard dat de huisvestingsnorm voor een deel van de bevolking naar beneden ge-haald wordt. Meer en meer mensen wonen

in steeds kleinere woningen. Dit fenomeen doet zich vooral in Brussel voor waar er veel te weinig sociale woningen voorhanden zijn. Hierdoor beschikt de overheid over erg wei-nig bewegingsvrijheid om de minst gegoede laag van de bevolking op een degelijke ma-nier te huisvesten.

denkt u dat kosmopolitisme en soci-ale mix troeven zijn voor steden ?

Patrick deboosere : Intrinsiek is een men-geling van culturen en achtergronden voor een stad altijd een troef. Het is een voe-dingsbodem die verandering en creativiteit bevordert. Het probleem is dat het verschil tussen rijkdom en armoede vaak samengaat met verschillen in afkomst en cultuur. Dat leidt tot discriminatie en een heleboel be-volkingsgroepen die zich uitgesloten voelen. Vandaag is de integratie-uitdaging enorm groot want er moet over gewaakt worden dat de volledige bevolking kan profiteren van

de voordelen van onze economische ontwik-keling. Er is bijgevolg een flinke inspanning nodig op het vlak van opvoeding en oplei-ding om de jeugd in de steden te integreren in de economische en sociale structuur.

vOrMt de gentrificatie een Bedreiging vOOr het even-wicht van de Steden ?Patrick Deboosere : niet echt ! als het goed ge-controleerd gebeurt heeft het eerder voordelen. De komst van de middenklasse in een achterge-stelde wijk is op zich een goede zaak : de inwoners leren elkaar kennen en het fenomeen van get-tovorming heeft de neiging af te nemen. zonder voldoende sociale huisvesting wordt de minst gegoede bevolkingslaag echter opnieuw uit die wijken gedwongen. en daar wringt het schoentje : de huurwoningenmarkt moet zodanig evolueren dat het de sociale mix bevordert.

z i c h t o p s t a d / ti j d s c h r i f t va n h e t fe d e r a a l g r o o t s t e d e n b e l e i d / nr 9 - o k t o b e r 2 0 0 912

d o S S i e r

het aantal inwoners met problemen wordt ook steeds groter in de steden. hoe is dit fenomeen te verklaren ?

Patrick deboosere : Het aantal alleenstaanden op zoek naar een tran-sitwoning stijgt. Deze tendens wordt nog versterkt door het soort mensen dat er komt wonen. Zo zijn studenten voortdurend op zoek naar een kot om zo goedkoop mogelijk te wonen. Rekening houdend met het belang van de huurmarkt en de kwaliteit van sociale bijstand- en opvangstruc-turen, hebben mensen aan de rand van de maatschappij of mensen met tijdelijke problemen (scheiding, werkloosheid, enz.) eveneens de neiging om op zoek te gaan naar een kleine, tijdelijke verblijfplaats in de stad. De tendens komt de laatste jaren zo fors opzetten dat een aantal plaatselijke besturen uit de voorsteden een doorstroom naar de steden promoot.

valt er ook een terugkeer van oudere mensen naar de stad op te merken ?

Patrick deboosere : Het aantal oudere mensen die terug naar steden trekken is erg marginaal. Het valt op dat meer dan tachtig procent van hen

die terugkeren naar de stad dit doen om steun te krijgen van hun naasten of om in te trekken in gespecialiseerde opvangtehuizen.

Bent u van mening dat de situatie van de Belgische steden er uiteindelijk op vooruit gaat ?

Patrick deboosere : Het is moeilijk om daar een eenduidig antwoord op te geven. We stellen vast dat er al heel wat inspanningen gedaan zijn om de situatie te verbeteren. Zonder een dergelijk stadsbeleid om de steden aantrekkelijker te maken, en dan in het bijzonder de achtergestelde wijken, waren er ongetwijfeld een heleboel problemen ontstaan. Maar als ik de hoge werkloosheidsgraad bij jongeren zie in bepaalde stadsdelen, besef ik pas de omvang van het probleem. Volgens mij moet er alles aan gedaan worden om de bevolking een duurzame toekomst te bieden, zo niet lopen we het risico tegen een muur aan te botsen. Volgens mij is het bijzonder belangrijk dat het nieuwe regeerakkoord voor Brussel dit probleem als prioritair behandelt. Ik vrees echter dat het nog niet ambitieus genoeg is, zeker wat het creëren van werkgelegenheid betreft.

brussel, een almaar jongere stad ... tegen alle verwachtingen in moet BrUSSel Zich geen Zorgen maKen om de vergrijZing van de BevolKing. integendeel, de n ieUwe Uitdagingen SitUeren Zich eerder Bij de jeUgd en het ontwiKKelen van nieUwe hUiSveSting om Ze in op te vangen.

de bevolking wordt in europa over het alge-meen steeds ouder. zet dezelfde trend zich ook in een stad als Brussel voort ?

Patrick Deboosere : Brussel trekt een mix aan van jonge mensen op zoek naar een eerste job en migranten. Een aantal studenten blijft in de hoofdstad wonen na af-

z i c h t o p s t a d / ti j d s c h r i f t va n h e t fe d e r a a l g r o o t s t e d e n b e l e i d / nr 9 - o k t o b e r 2 0 0 9 13

d o S S i e r

brussel, een almaar jongere stad ...

de BruSSelSe SMeltkrOeS50% van de brusselaars is in brussel geboren, 30% komt uit het buitenland, 10% komt uit Wallonië en 10% uit vlaanderen. De brusselse bevolking bestaat voor een deel uit mensen die een internationale functie bekleden in de europese hoofdstad. ook andere inwijkelingen, uit een lagere sociale klasse, komen zich om economische redenen in brussel vestigen. naast deze bevolkingsverschuivingen is het opvallendste demografische fenomeen de instroom van jonge studenten naar de hoofdstad. Deze trend, die zowel geldt voor vlamingen als Walen, is de voornaamste migratiestroom op nationaal vlak.

“Volgens mij moet er alles aan gedaan worden om de bevolking een duurzame toekomst te bieden, zo niet lopen we het risico tegen een muur aan te botsen.”

loop van hun studies. De migranten die zich in de stad komen vestigen zijn over het algemeen tus-sen de 20 en 30 jaar oud. Dat is de leeftijd waarop mensen normaal gezien een gezin stichten. Dit zorgt ervoor dat de Brusselse bevolking de laat-ste jaren gemiddeld een pak jonger geworden is. Daarnaast speelt ook de factor van interna-tionale migratie een rol. Heel wat mensen die zich in Brussel vestigen komen uit culturen waar traditioneel meer kinderen worden geboren dan in België, wat zorgt voor een extra boost van het geboortecijfer in onze hoofdstad. Maar ook hier is het vooral de leeftijdsstructuur van de bevol-king zelf die voor een sterke stijging van het aan-tal geboortes zorgt in absolute cijfers. Aangezien

een deel van die bevolkingsgroep over beperkte financiële middelen beschikt, blijven meer en meer gezinnen met jonge kinderen in de stad.

laten we even in onze glazen bol kij-ken. hoe zal de situatie voor jongeren in Brussel naar alle waarschijnlijkheid evolueren ?

Patrick Deboosere : Als we de geboortecurve bekij-ken en het aantal kinderen dat nu al in Brussel woont, wordt de omvang van de uitdaging pas echt duidelijk. Eén ding staat vast: er zal massaal geïnvesteerd moeten worden in onderwijsinfra-structuur. De druk op kleuter- en basisscholen is

nu al erg hoog ... als er geen actie wordt onder-nomen, dreigt de situatie onhoudbaar te worden binnen enkele jaren.

is de overheid in staat om actie te on-dernemen ?

Patrick Deboosere : Het is tijd om de koe bij de ho-rens te vatten! Het is geen geheim: opleiding is de toekomst van een land, de jeugd is de rijkdom. Voor een land als België is menselijk kapitaal van doorslaggevend belang ... en het is de hoogste tijd om het te ontwikkelen. De jongeren die op de arbeidsmarkt komen, moeten voldoende opge-leid zijn om zich in de samenleving te integreren.

z i c h t o p s t a d / ti j d s c h r i f t va n h e t fe d e r a a l g r o o t s t e d e n b e l e i d / nr 9 - o k t o b e r 2 0 0 914

d o S S i e r

een n ieUwe thU iS voor Sen ioren van de BrUSSelSe BraBantwijK een Solidaire leefomgeving voor Senioren van de BraBantwijK. dat moet het BiloBa hUiS in SchaarBeeK worden. het project werd opgeStart na een StUdie over de leefomStandigheden van Senioren in de wijK, hoofdZaKelijK allochtonen.

De studie legde enkele pijnpunten bloot. Heel wat gezinnen uit de migrantengemeenschap hebben het moeilijk om voor hun ouders te zorgen. Ze hebben vaak beide een baan, staan financieel niet altijd sterk genoeg of hebben geen ruimte om hun ouders onderdak te geven. Het geeft hen een enorm schuldge-voel als ze hun ouders in een rusthuis moeten onderbrengen. Vooral omdat de bestaande rust- en verzorgingsinstellingen in hun ogen te ‘Belgisch’ zijn en dus niet aangepast aan de culturele diversiteit.

Naar aanleiding van deze vaststellingen besloten de organisaties EVA, Maison Médi-cale du Nord en Aksent de handen in elkaar te slaan. Het project Biloba Huis streeft vijf grote doelen na. Ze willen op wijkniveau voor bejaarde migranten een huisvesting op maat aanbieden, met oog voor multicul-turaliteit en hun specifieke noden zoals de omgang met de familie. Zo blijven de oudjes in hun vertrouwde omgeving en krijgen toch de nodige verzorging en dienstverlening. Naast het eigen – bescheiden – apparte-ment voorziet Biloba ook in een grote ont-moetingsruimte waar de senioren hun vrien-den en familie kunnen ontvangen. EVA zorgt voor de socio-professionele ondersteuning en biedt opleidingen aan in de personen- en ouderenzorg.

De samenwerking tussen EVA en de Maison Médicale du Nord is trouwens uniek. Beide organisaties zijn sterk aanwezig in de wijk.

EVA werkt, onder andere via Aksent, aan de socio-professionele inschakeling van vooral migrantenvrouwen. Maison Médicale du Nord past de principes van Geneeskunde voor het Volk toe. Wijkbewoners kunnen er terecht voor gratis consultaties, een grote beschikbaarheid van de dokters… Door de zeer sociale inge-steldheid en de belangrijke aanwezigheid in de buurt hebben beide organisaties een bij-zondere band met de buurtbewoners.

Het BILOBA Huis zal, na renovatie, drie ver-schillende functies vervullen : een vijftiental woningen voor alleenstaande of samenwo-nende senioren, een gemeenschappelijke ontmoetingsplaats voor de bewoners van het gebouw en een onthaalruimte die over-dag open staat voor senioren en hun families en voor eenieder die zorg wil dragen voor se-nioren in de wijk.

“Voor de woningen garanderen we betaalbare huurprijzen, mede dankzij de samenwerking met het Sociaal Verhuurkantoor. We streven ernaar een rustige en aangename omgeving te creëren voor de bewoners, waar ze zo lang mogelijk ‘kwaliteitsvol thuis’ kunnen blijven wonen”, leggen Linda Struelens en Martine de Gerlache uit. Linda is coördinatrice van EVA en Martine komt uit La Maison Médicale du Nord.

Eind 2011-begin 2012 zouden de eerste senioren hun intrek moeten kunnen nemen in het BILOBA Huis. “We hebben een coöperatieve opgericht en op 16 april jl. het huis aangekocht. De aankoop-prijs viel mee omdat het gebouwencomplex niet echt in goede staat verkeert. Om de renovatie te betalen zijn we nu op zoek naar private sponsors en publieke financiering”. De benedenverdieping is ondertussen al min of meer in orde gebracht door het Bricoteam van EVA vzw. Ondertus-

z i c h t o p s t a d / ti j d s c h r i f t va n h e t fe d e r a a l g r o o t s t e d e n b e l e i d / nr 9 - o k t o b e r 2 0 0 9 15

d o S S i e r

het woonBeleid Zal in de toeKomSt meer dan ooit aandacht moeten BeSteden aan de vergrijZing van de BevolKing. dat iS een van de conclUSieS van een onderZoeK door het SteUnpUnt rUimte en wonen in opdracht van de admin iStratie rU imtelijKe ordening, wonen en onroerend erfgoed van de vlaamSe overheid.

“Er wordt geraamd dat het aantal senioren in 2041 meer dan 36 % van de bevolking bedraagt waarvan 10 % behoort tot de cate-gorie +80. Door de stijgende vraag naar zorg en voorzieningen zal eveneens de vraag naar woon-zorgcomplexen en woon-zorgzones sterk toenemen. Deze nieuwe woonvormen moeten gekaderd worden binnen de be-staande ruimtelijke structuur. Je kunt deze uitdaging beter beantwoorden binnen een gebiedsgerichte werking dan via een alge-mene regelgeving.”

Nieuwe initiatieven van steden in samenwer-king met de private sector zorgen zonder twijfel voor meer en betere woningen maar leiden vaak tot een sociale verdringing van de oor-spronkelijke bewoners. “Een tendens die vol-gens ons zeker niet wenselijk is. Projecten voor het herwaarderen van bepaalde buur-ten met slechte en onaangepaste woningen moeten hiermee rekening houden. Stimule-rende maatregelen tot het verbeteren van de woonkwaliteit van individuele woningen zijn prima. Maar ze moeten de lokale woonmarkt toegankelijk houden voor de huidige bewo-ners. Alleen op deze manier kan je sociale verdringing beperken.”

In de studie wordt de problematiek van de grote voorraad bestaande verkavelingen aangebracht. Het gaat hier om verkavelingen die indertijd te ruim getekend zijn waarbij kavels een (te) grote voor- en achtertuin hebben. “Vaak zijn deze onderbezet en hebben ze een (te) grote tuin. Het lijkt aangewezen om eventuele verdichtings-mogelijkheden na te gaan.”

Tot slot moet er bij het toekomstige woon-beleid in Vlaanderen ook rekening gehouden worden met de factor ‘duurzaamheid’. “Het is een uitdaging op kwalitatief vlak om de bestaande woonvoorraad duurzaam en klimaatbestendig te maken. Het aantal nieuwbouwwoningen alleen is immers te beperkt om de omslag naar een duurzaam woonpatrimonium te maken.”

Duurzaamheid en woonbeleid moeten ook doorgetrokken worden naar andere aspec-ten zoals mobiliteit en ruimtelijke ordening. “Vooral om de link naar het randstedelijk gebied te maken, is dit belangrijk. Er moet als het ware een levensader lopen van de binnenstad tot de rand van de stad.”

Herwaarderingsprojecten mogen ‘oude’ bewoners niet verdringen

fatsoenlijke huisvesting voor senioren.

sen is het BILOBA Huis al geopend gedurende twee dagen per week. Samen met wijkbewoners worden er diverse activiteiten georganiseerd. De financiële steun van het federale grootste-denbeleid wordt in de eerste plaats gebruikt om bijkomende private en publieke middelen te zoeken om de renovatie te kunnen realiseren. De coöperatieve wil de wijk ook volop betrekken bij de inrichting van de ruimte. “We zijn voorstan-der van een verregaande participatie en het soli-

dair wonen (nvdr : zie Zicht op Stad 2). Samen met de buurtbewoners nadenken hoe het huis moet ingericht worden, dat is belangrijk voor ons. In au-gustus hebben we daarom met jongeren en seni-oren in de buurt een aantal schilderijen gemaakt die later gebruikt zullen worden in het huis. Het lijkt misschien een kleine stap, maar het is be-langrijk om op zo’n manier mensen bij het project te betrekken.” Dat gebeurt ondermeer dank zij de steun van het federale grootstedenbeleid.

Wat de financiering betreft, opende de Koning Boudewijnstichting een projectrekening voor het initiatief ‘Maison BILOBA Huis’. “Mensen die ons project genegen zijn, kunnen hierop giften storten en een fiscaal attest ontvan-gen. Zij kunnen ook aandeelhouder worden van de coöperatieve. Daarnaast rekenen we uiteraard op publieke financiering om dit ver-nieuwend initiatief te realiseren”.

z i c h t o p s t a d / ti j d s c h r i f t va n h e t fe d e r a a l g r o o t s t e d e n b e l e i d / nr 9 - o k t o b e r 2 0 0 916

f o c U S

Tentoonstellinghet ‘grote parijS’ door de ogen van tien viS ionaire architecten

tot 22 novemBer loopt la cité de l’architectUre et dU patrimoine (parijS), een Un ieKe tentoonStelling in Zijn genre : het Beeld van een groot parijS van morgen volgenS tien internationale grootheden op het vlaK van architectUUr. wij gingen een KijKje nemen

Op 17 september 2007 huldigde de president van de Franse republiek in Parijs la Cité de l’architecture & du patrimoine in. Naar aanleiding van die opening uitte Nicolas Sarkozy het verlangen voor een “nieuw glo-baal stadsontwikkelingsplan voor een groots Parijs”. Hij opperde het idee om op internationaal

niveau te brainstormen en de professionele competenties van een tiental architecten- en stedenbouwkundige bu-

reaus te mobiliseren.

Zes Franse en vier buitenlandse specia-

listen kregen in juni 2008 de opdracht om na te

d e n k e n o v e r

het Grote Parijs van morgen, visionaire ideeën op papier te zetten en voorstellen af te leve-ren. De visionaire architecten die de uitdaging aangingen zijn: Richard Rogers, Roland Castro, Djamel Klouche (AUC), Christian de Portzam-parc, Antoine Grumbach, Jean Nouvel, Paola Vigano et Bernardo Secchi (Studio 08), Finn Geipel (LIN), Yves Lion (Groupe Descartes) en Winy Maas (MVRDV).

PariJS tegen het Jaar 2050

Het was geen stadsontwikkelingwedstrijd en de projecten zouden niet daadwerkelijk uitgevoerd worden. Het ging louter om een denkoefening waarbij men zich voorstelde hoe de Franse hoofdstad er tegen het jaar 2050 zou gaan uit-zien. De multidisciplinaire teams hebben op twee gebieden hun brein gepijnigd: ‘de metro-pool van de XXIe eeuw na het Kyoto-protocol’ en ‘een toekomstgerichte diagnose van Parijs en zijn voorsteden’.

Door rekening te houden met het Kyoto-protocol, wordt in het eerste luik de nadruk gelegd op de uitdagingen van duurzame ontwikkeling in Parijs

en zijn voorsteden. Het duurzame element was de rode draad doorheen de denkoefening.

De teams hebben zich o.a. gebogen over de kwesties van een ideale bestuurs-

vorm, de vormgeving van de stad, de verschillen-de in- en uitstromen, het collectieve beeld van de stad, enz. Kortom, ze hebben zich gefocust op een aantal problemen waarmee een metropool, die snel en soms ongecontroleerd evolueert, wordt geconfronteerd. De specialisten hebben hun ideeën en opmerkingen voor Parijs kunnen verrijken door ze af te toetsen aan vergelijkbare metropolen in de wereld, zoals New York, Tokyo, São Paulo, Mexico, enz.

Het volgende deel van de oefening werd aan-gepakt als een tweede etappe. De specialis-tenteams baseerden zich op hun theoretische onderzoeken om een aantal projecten voor te stellen voor de Parijse metropool. Hun toe-komstvisie bracht twee grote uitdagingen aan het licht. Enerzijds dringt een geografische vraag zich op: welk gebied zal ‘het Grote Parijs van morgen’ innemen? De teams hebben dit vraagstuk vertaald in voorstellen met het oog

z i c h t o p s t a d / ti j d s c h r i f t va n h e t fe d e r a a l g r o o t s t e d e n b e l e i d / nr 9 - o k t o b e r 2 0 0 9 17

“La Courneuve omtoveren tot een Central Park”

Roland Castro ”Parijs uitbreiden tot aan Le Havre door de Seine te verlengen”

Antoine Grumbach ”Een stad van de toekomst creëren in Villacoublay en het aantal torengebou-wen en terrassen sterk uitbreiden”

Jean Nouvel ”De Parijse metropool beschouwen als één uitgestrekt geheel, naar het voorbeeld van Tokyo”

Djamel Klouche ”De ontwikkelingspolen onderling verbinden”

Christian de Portzamparc”Een afwisseling van dichtbevolkte en uitgestrektere delen van de stad”

Finn Geipel-LIN”Een ‘poreuze’ stad creëren rond het riviernetwerk”

Bernardo Secchi et Paola Vigano ”Het bestuur herstructureren en evolue-ren naar een sociale mix”

Richard Rogers ”Optimaal gebruikmaken van zonnepane-len en bossen bouwen rondom Roissy”

Winy Maas-MVRDV”De begrenzing van de boulevard Péri-phérique afschaffen en van de woonto-rens echte leefbare oorden maken”

Yves Lion

Hoe zien zij het Parijs van morgen

f o c U S

op het creëren van een eensluidende identiteit op niveau van het stadsgewest. Afhankelijk van eenieders klemtonen zou de afbakening van het stadsgewest moeten bepaald worden in functie van een herdacht transportaanbod, via voortrekkersprojecten die nieuwe subcentra zouden creëren, door het bouwen van nieuwe openbare voorzieningen, enz. Anderzijds bena-drukken de specialisten in hun toekomstvisie duidelijk de waarde van de eigenheid van Parijs en zijn voorsteden. De unieke kenmerken en de bijzonderheden van de metropool zijn sterke troeven in de internationale concurrentiestrijd met andere hoofdsteden.

tien MOdellen, tien univerSuMS

De tien stadsontwikkelingsprojecten worden tentoongesteld in la Cité de l’architecture & du patrimoine doorheen de installatie van Jean-Christophe Quinton (de grote winnaar van de NAJA-prijs: Nouveaux Albums de la Jeune Ar-chitecture 2004). Deze getalenteerde architect

kwam met het geniale idee op de proppen om de tien toekomstvisies als uitgangspunt te ge-bruiken voor een parcours. De teams kregen de vrijheid om hun eigen module op te bouwen zo-als ze die in gedachten hadden. Op die manier ontstonden er tien verschillende universums.

Bezoekers nemen als het ware een duik in elk van de tien universums en krijgen zo een unieke inkijk op de prioriteiten en klemtonen van elk team, terwijl de tentoonstelling toch een ludieke ervaring blijft die toegankelijk is voor iedereen (met o.a. digitale bewegende maquettes, plan-nen en andere opnamen). Dit alles vindt plaats in een unieke sfeer, met aparte verlichting en telkens een verschillende zintuiglijke ervaring

Een niet te missen tentoonstelling !

z i c h t o p s t a d / ti j d s c h r i f t va n h e t fe d e r a a l g r o o t s t e d e n b e l e i d / nr 9 - o k t o b e r 2 0 0 918

U r B a n i S m e

elKe inwoner heeft recht op een wijKparK dicht Bij Zijn deUr. dat iS het KernpUnt van het Beleid van de gentSe groendienSt. “paS wanneer alle BewonerS

voldoende groen vinden in de naBijheid van hUn woning KUnnen we SpreKen van een evenwichtig geSpreide groenStrUctUUr. concreet BeteKent dit 400 meter voor een parK en 5 Kilometer voor een BoS”, legt geert heYneman van de groendienSt U it.

Gent StadSgroen op wandelafStand

Groene openba-re ruimten maken

een belangrijk deel uit van het stadsweef-

sel. “We onderscheiden vier soorten stadsgroen : klein groen,

wijkgroen, groot groen en groenassen. Klein groen zijn de tuintjes of andere invullingen van de ruimte rond de woonhuizen zelf. De parken, waarvoor wij zorgen, maken het wijkgroen uit. Dit is een heel belangrijk element in onze wer-king. Een boom in de binnenstad is voor ons immers veel belangrijker dan een soortgelijke boom in het buitengebied. Dit neemt natuur-lijk niet weg dat we te weinig bosgebied in de rand hebben. Daar proberen we aan de hand van verschillende initiatieven iets te verande-ren. Een paar voorbeelden ? De Blaarmeersen, de Bourgoyen : het zogenaamde groot groen. Tot slot is er het belang van de groenassen of het verbindingsgroen tussen de binnenstad en het buitengebied en tussen verschillende stadswijken.”

De Groendienst wil al deze aspecten aan bod laten komen in een groen structuurplan. “Er zijn veel kleine snippers groen over de hele stad. Die brengen we al een paar jaar met el-kaar in verbinding. Bij stadsvernieuwingspro-cessen investeren we vooral in het creëren van wijkparken en woongroen. Een paar voor-beelden zijn de Groene Vallei, Sint-Baafskou-ter, het Keizerspark, het Coupurepark. Bij deze inrichtingen proberen we zoveel mogelijk oog

te hebben voor het recreatieve deel van een park. Een studie van de jeugddienst heeft aan-getoond dat een traditioneel speelpark de jon-geren steeds minder aanspreekt. Zij verlangen naar meer avontuurlijk spel in het park. Daar proberen we op in te spelen door een alterna-tieve inrichting van parken.”

Naast de wijkparken wil de Groendienst eveneens werk maken van bossen in de rand van de stad. “In het geval van de Gentbrugse meersen speelt de stad zelfs een trekkersrol. In de Vinderhoutse bossen vindt men zeer diverse natuurgebieden. De Groene Vallei in Mariakerke vindt dan weer aansluiting met het Claeys-Bouaertpark. Allemaal heel mooie, veelbelovende projecten, maar ze kosten wel veel geld en tijd.”

Naar de toekomst toe hoopt de Groendienst op voldoende en degelijke groei dankzij de stads-vernieuwings- en stadsuitbreidingsprojecten. “We moeten kunnen differentiëren. Dat wordt door de bewoners erg op prijs gesteld. Een

groenstructuur betekent vooral kijken naar de noden van de bewoners. Een voorbeeldje is het park langs de Coupure. Langs één oever heb-ben we een park met bankjes gecreëerd, wat door de bewoners sterk werd geapprecieerd. Nu proberen we hetzelfde langs de andere oe-ver te realiseren.”

Een beperkte groenzone tussen hoge woon-blokken is volgens de Groendienst alvast geen goede keuze voor groen in de stad. “Sommige projecten voorzien wel in zo’n groenzone, maar die doen nauwelijks dienst als park omdat dit groen te verspreid ligt. Als je wil joggen ga je toch naar een uitgebreidere parkzone en niet

naar een klein groengebiedje. Dus kan je be-ter werk maken van een groot park rond een waterzone in plaats van verschillende kleine, verspreide groenzones.”

meer groen in de stad.

z i c h t o p s t a d / ti j d s c h r i f t va n h e t fe d e r a a l g r o o t s t e d e n b e l e i d / nr 9 - o k t o b e r 2 0 0 9 19

S o c i a a l

in Bergen treKt cUltUUr BewUSt de Straat op. la maiSon deS atelierS Brengt creativiteit naar het voorplan .. . tot groot jolijt van jong en oUd. een geSpreK met BoriS iori , coördinator van de veren iging.

maison des atelierscreativiteit ten dienSte van de BUUrt !

“Sinds de oprichting van la Maison des Ateliers in 2000 hebben we er bewust voor gekozen om te werken met de meest kwetsbare wijken ! We gaan daarmee tegen de elitaire stroom in die de wereld van cultuur al te vaak typeert.” Boris Iori spreekt gedreven en er klinkt passie in zijn stem wanneer hij zijn missie uit de doeken doet. “Ik heb drie jaar lang als maatschappelijk werker gewerkt in de wijk Cité du Coq in Jemappes en ik ken de realiteit van het straatleven als geen ander. We zijn uitgegaan van de vaststelling dat de activiteiten die worden georganiseerd in de minderbedeelde wijken voor-namelijk van sportieve aard zijn. We wilden de la-cune opvullen door meer creatieve activiteiten aan te bieden, zoals muziek en beeldende kunst”.

Er was echter geen sprake van om conventionele artistieke regeltjes te gaan opleggen. Het team van maatschappelijk werkers luisterde eerst naar de voorkeuren en drijfveren van jong en oud om vervolgens op zoek te gaan naar geschikte projecten voor de wijken. Met succes want een aantal initiatieven staan nog altijd in het geheu-gen gegrift ...

“Een paar jaar geleden hebben we, dankzij de steun van het Grootstedenbeleid, met de jongeren

een rap-cd opgenomen. We hebben noest gewerkt met zeven rapgroepen uit de wijken : teksten schrij-ven, de muziek verfijnen, studio-opnames , enz. We kregen hierbij zelfs hulp van professionele muzi-kanten. Voor de jongeren was het project meer dan geslaagd ... en alle wijken hebben hun steentje bijgedragen aan dit fantastisch avontuur”.

Met dit alles in gedachten waakt la Maison des Ateliers voortdurend over de culturele actualiteit van de streek in en rond Bergen. Naar aanleiding van de grootse retrospectieve tentoonstelling van het werk van de beeldende kunstenaar Keith Ha-ring, die in Bergen loopt van mei tot september 2009, hebben de vereniging en de 6 Gemeen-schapswachten van de Preventiedienst van de stad Bergen de handen in elkaar geslagen. Er worden muurschilderingen gemaakt ‘in de geest van Keith Haring’.

“We hebben aan elke wijk gevraagd om een muur-schildering te maken. Een deel van het werk werd tentoongesteld in het museum, een ander deel was te bezichtigen in de wijken zelf. Deze decentralisa-tie is enorm verrijkend gebleken voor onze ontlui-kende artiesten”.

Naast deze culturele ‘happenings’ organiseert de vereniging het hele jaar door kunstworkshops waar iedereen welkom is, zowel jong als oud: psychomo-toriek voor de allerkleinsten, workshops beeldende kunst voor kinderen van zes tot twaalf jaar, zang-koren, gitaarlessen en liedjes componeren, ... “We zijn bovendien de enige vereniging in Wallonië die elke zaterdagochtend een Waalse workshop doe-

delzakspelen aanbiedt”, vertelt hij trots. Tijdens de zomervakantie organiseert la Maison des Ateliers ‘Zomerwijken’ waar alle Bergense jongeren wel-kom zijn. “Het zijn cursussen waarin creativiteit en zelfontplooiing centraal staan. We geven de voorkeur aan een gezonde mix van jongeren met verschillende sociaal-culturele achtergronden. Het concept lijkt zijn vruchten af te werpen want elk jaar zijn er steeds meer inschrijvingen”.

Met de dynamiek van ‘Bergen, Europese culturele hoofdstad’ in het achterhoofd, onderhoudt de ver-eniging ook een prima relatie met de dienst Cultuur van de stad. Hun gemeenschappelijk doel ? “Als Bergen culturele hoofdstad van Europa wil worden, is een rijk verenigingsleven waarin alle lagen van de bevolking vertegenwoordigd zijn een onmisbare basis”. Stof tot nadenken ...

la Maison des ateliers. Tel. : 065/34 62 89 - maisondesateliers@yahoo.fr www.lamaisondesateliers.be

z i c h t o p s t a d / ti j d s c h r i f t va n h e t fe d e r a a l g r o o t s t e d e n b e l e i d / nr 9 - o k t o b e r 2 0 0 920

S o c i a a l

Solidarcité een jaar in dienSt van de Samenleving in rU il voor een paK levenSwijSheidhet iS een Bont allegaartje van menSen die op het eerSte geZicht n ietS met elKaar te maKen heBBen: Sommigen leven aan de rand van de Samenleving, anderen Zijn op ZoeK naar n ieUwe U itdagingen .. . veertig meiSjeS en jongenS tUSSen 16 en 25 jaar ZUllen Zich gedUrende negen maanden ten dienSte Stellen van de gemeenSchap. U it welKe hoeK Komt dit idee? de vZw Solidarcité, gegroeid U it de BrUSSelSe vZw SoS jeUneS. Benoît de decKer, directeUr van Solidarcité geeft teKSt en U itleg.

“In 2000 werd via SOS Jeunes het project So-lidarcité gelanceerd. Het idee kwam er na een evidente vaststelling”, legt Benoît de Decker uit. “We stelden tijdens ons veldwerk vast dat veel maatschappelijk kwetsbare jongvolwassenen uit-gesloten werden van de klassieke voorzieningen voor jongeren, en dat er vrijwel geen organismen aan hun noden en verwachtingen tegemoet kwa-men. We zijn op zoek gegaan naar een aantal vernieuwende oplossingen om hun integratie te vergemakkelijken. We gokten op vrijwilligers-werk als opvoedingsinstrument en als mogelijk alternatief voor het systeem van consumeren en de discussie over nietsdoenerij waarmee de jongeren steeds weer worden geconfronteerd. Met het oog op een gezonde sociale mix en ter voorkoming van ‘gettovorming’, hebben we een beroep gedaan op jongeren met een verschil-lende sociaal-culturele achtergrond om de werk-groepen samen te stellen”.

5 teaMS in actie

In oktober 2001 startte SOS Jeunes met een eer-ste pilootproject van vijf maanden met acht jon-geren van allerlei achtergrond. Deze formule had

zo’n succes, dat de vzw er de volgende jaren een vervolg aan breide. Vandaag, voor het seizoen 2009-2010, nemen er vijf groepen (vier in Brus-sel en één in Luik) van acht jongeren deel voor een periode van negen maanden. “Solidarcité is in 2006 een aparte vzw geworden.We willen elke jongere opnieuw de kans geven om op een actieve en dynamische wijze aan zijn burgerplicht te voldoen. We willen bovendien de maatschap-pelijk kwetsbare jongeren een troef geven voor een betere toekomst, een makkelijkere integratie en een grotere eigenwaarde. Via onze activitei-ten proberen we de jongeren ervaringen mee te geven om het socialiseren en het integreren in de samenleving te bevorderen. Vandaag hebben we meer dan honderd aanvragen voor veertig beschikbare plaatsen. We hebben al contact opgenomen met andere steden als Namen en Charleroi om het concept te promoten. Ook ste-den als Montreal en Quebec in Canada hebben al interesse getoond in het project ...”

in dienSt van de SaMenleving

Concreet biedt Solidarcité de jongeren de kans om op vrijwillige basis een engagement aan te gaan ten voordele van de maatschappij. Alle jongeren worden ingedeeld in groepen en van oktober tot aan de paasvakantie gaan ze, onder de begeleiding van een verantwoordelijke, aan de slag in verschillende projecten. “Dat gaat van het renoveren van lokalen voor een vereniging die straatarme mensen begeleidt tot animaties in bejaardentehuizen of het onderhouden van na-tuurgebieden”, vertelt Benoît de Decker. “Dit luik

wordt aangevuld met een aantal opleidingen die sensibilisering voor maatschappelijke thema’s (zoals respect voor verschillen, democratie, ecolo-gisch denken en handelen, enz.) combineert met het aanleren van competenties voor de specifieke projecten. Daarbij kan het gaan over opleidingen m.b.t. manuele taken op de werven en projecten, animatietechnieken, initiatie in videotechnieken, sensibilisering over de Noord/Zuid verhoudingen of EHBO-opleidingen”.

Het parcours van elke vrijwilliger eindigt met een fase van persoonlijke maturiteit. Elke jongere wordt tijdens de slotmaanden (van Pasen tot eind mei) persoonlijk begeleid en specifiek voorbereid op een volwaardige integratie in de samenleving. Elke jongere krijgt na afloop van zijn vrijwilligers-jaar tevens een beurs waarmee hij/zij een aantal keuzes op korte termijn kan bewerkstelligen, zo-als een rijbewijs halen, een huurwaarborg voor een appartement betalen, collegegeld bekosti-gen, enz. Een eerste stap in de richting van een nieuw begin in het actief leven.

Solidarcité : Zinnikstraat 9, 1000 Brussel - 02/503.20.45 - contact@solidarcite.be / www.solidarcite.be

z i c h t o p s t a d / ti j d s c h r i f t va n h e t fe d e r a a l g r o o t s t e d e n b e l e i d / nr 9 - o k t o b e r 2 0 0 9 21

a g e n d a

colloquia, ontmoetingen en seminaries

bij de bekendmaking van de strategie van lissabon voor groei en werkgelegenheid in maart 2000 engageerden de leiders van de europese Unie zich voor «een beslissend elan om armoede uit de wereld te helpen» tegen 2010.

vandaag leven nog steeds 79 miljoen europeanen onder de armoedegrens. om deze problematiek van antwoord te dienen, werd 2010 uitgeroepen tot ‘europees jaar van de bestrijding van armoede en sociale uitsluiting’. er zul-

len acties op touw gezet worden op nationaal niveau, in samenwerking met de burgermaatschappij en de lokale en regionale besturen. infos : www.mi-is.be

2010 - Europees jaar van de bestrijding van armoede en sociale uitsluiting

SOciaal

12 OktOBer 2009antwerpen - toneelhuis BourlaBezwarend Materiaal - debat.Onder de titel Bezwarend Materiaal organiseert het Toneelhuis in samenwerking met de Buren een drietal lezingen over de kracht van openbaarheid. Welke functie heeft de stad in een nieuw samen-levingsmodel ? Hoe creëren we nieuwe openbare ruimtes ? Hoe gaan we om met conflicten ? Welke rol spelen kunstenaars en artistieke instellingen hierin ?.. De in de kunsten gevoerde discussies over publieksbereik en publieksparticipatie, over diversiteit en doelgroepen, over toegankelijk-heid en commerciële cultuur, over stedelijkheid en sociale verantwoordelijkheid, zijn even zovele signalen van een veranderende verhouding tussen kunst en samenleving. info : www.toneelhuis.be of 03/224 88 44

12 tOt 18 OktOBer 2009europa - campagne. europese week van de lokale democratie. De Europese Week van de Lokale Democratie wordt gelijktijdig georgani-seerd door de 47 lidstaten van de Raad van Europa. Het is een jaarlijkse manifestatie om de burgers iets bij te brengen over hun lokale besturen. Dankzij het prima partnerschap neemt het Brussels Hoofdstede-lijk Gewest opnieuw deel als een van de 47 ervarin-gen van de Raad van Europa. info : http://vimeo.com/4865290

14 OktOBer 2009rotterdam - nicis institute conferentie : kansrijk ondernemen in de krachtwij-ken ! De gemeente Rotterdam heeft in 2005 in delen van Rotterdam-Zuid zogenaamde Kansen-zones aangewezen waar met investeringspremies

en andere gunstige regelingen het ondernemers-klimaat wordt versterkt. Tijdens de conferentie worden het belang en de effecten van nieuw ondernemerschap in beeld gebracht met als goed voorbeeld de Kansenzones. Diverse sprekers uit Nederland en Europa zullen een vergelijking ma-ken met hun eigen aanpak en de (economische) wijkontwikkeling daarmee in een internationaal perspectief plaatsen. infos : www.nicis.nl

tOt 18 OktOBer 2009Brussel - tentoonstelling de tijd van de boetiek. Winkelramen weerspiegelen de levens-stijl, de smaken, de mentaliteiten en het stedelijke karakter van een stad en geven een goed beeld van de dynamiek van een buurt. De tentoonstelling De tijd van de boetiek, georganiseerd door de Stichting voor Architectuur, neemt de bezoekers mee op een ontdekkingsreis van winkelramen van vroeger en nu. info : Stichting voor architectuur - 55 rue de l’ermitage / kluisstraat 55 - 1050 elsene. tel.: 02/642 24 80 – www.fondationpour-larchitecture.be

van 18/10/2009 tOt 24/01/2010Brussel - Paleis voor Schone kunstenarchitecture as resistance.In het kader van europalia.china brengt BOZAR ARCHITECTURE hulde aan de Chinese Amateur Architecture Studio, geleid door Wang Shu en Lu Wenyu. De vernuftige aanpak van het bureau leidt tot typische Chinese bouwkunst – een spontane en soms vluchtige architec-tuur. Traditie, moderniteit, kritiek, recyclage en spontaniteit zijn de sleutelwoorden van het werk van de Amateur Architecture Studio. Gra-tis toegang. info : http://www.bozar.be/activity.php?id=9339

27 OktOBer 2009Sambreville - colloquium. Bemiddeling in het kader van de gemeentelijke adminis-tratieve sancties, een constructief alter-natief ? De bemiddelingsdienst van Sambreville organiseert een colloquium rond bemiddeling voor ingewijden. De wet van 13 mei 1999 geeft steden en gemeenten de mogelijkheid om personen die voor openbare overlast zorgen administratief te bestraffen (sluikstorten, lawaaihinder, loslopende honden, ...). De gemeenten beschikken over de mogelijkheid om een bemiddeling voor te stellen tussen de dader en de benadeelde partij alvorens te sanctioneren.

In 2006 besliste de Federale overheid, via een be-middelingsreglement, de strijd tegen jeugdcrimi-naliteit op te voeren en de steden en gemeenten te helpen in hun strijd tegen de verstoring van de openbare orde. Zo beschikt elk gerechtelijk arron-dissement over een bemiddelaar voor gemeente-lijke administratieve sancties, gesubsidieerd door het Federale Grootstedenbeleid. inlichtingen en inschrijving: Bemiddelingsdienst van Sambreville. tel.: 071/72 68 18 of e-mail: mlahousse@sambreville.be

3 en 4 deceMBer 2009Birmingham (uk) - urban design research : Method and application. Deze conferentie be-handelt de vragen rond urbanisme en de toepassin-gen ervan. Een transversale aanpak spitst zich toe op disciplines als stedelijk design, geografie, sociologie en stadsgeschiedenis. info : http://www.biad.bcu.ac.uk/schools/architecture/urbande-signresearch.htm

z i c h t o p s t a d / ti j d s c h r i f t va n h e t fe d e r a a l g r o o t s t e d e n b e l e i d / nr 9 - o k t o b e r 2 0 0 922

welk ecOnOMiSch MigratieBeleid vOOr België ?In 2008 organiseerden de Koning Boude-wijnstichting en het Centrum voor gelijk-heid van kansen en racismebestrijding een reeks van drie debatten over economische migratie. Dit rapport geeft een overzicht van de debatten, met een samenvatting van de bijdragen van de sprekers en een kort verslag van de gevoerde debatten. De debatten richtten de schijnwerpers op het gastland, het land van herkomst en rechten en wensen van migranten zelf. Welk eco-nomisch migratiebeleid voor België ? Hoe de belangen van migranten, gastlanden en landen van herkomst verzoenen ?

koning Boudewijn-stichting, 2009, http://www.kbs-frb.be/uploadedfiles/kBSfrB/05)_Pictures,_do-cuments_and_external_sites/09)_Publications/PuB2009-1911_welkecono-mischMigratiebeleid.pdf

OrganiSatie van tiJdeliJke huiSveSting dOOr het OcMwElk OCMW krijgt te maken met mensen die in woonnood verkeren. ‘SOS Huisvesting’ is gebaseerd op deze ervaringen. In het eerste deel bekijken de auteurs op welke wijze tijdelijke opvang kan georganiseerd worden. Het tweede deel richt zich op de toewijzing van de woning, de begeleiding van de bewoners en de nazorg. Naast de verschillende verhalen biedt het boek ook concrete tips aan.

SOS huisvesting, Modellen en tipsvoor de organisatie van tijdelijke huisvestingdoor het OcMw, geert de Bolle, ernaPoesmans, lut verbeeck, uitgeverij Politeia,39e, info@politeia.be

de tOekOMSt OP een warMere Planeet‘Zes graden, onze toekomst op een war-mere planeet’ is een boek waarmee auteur Mark Lynas ons wil aanzetten tot actie. Zijn voorspellingen over de gevolgen van de klimaatsverandering voor onze steden en maatschappij zijn gebaseerd op stevig paleontologisch bewijs en materiaal. ‘Zes graden’ werd in juni 2008 bekroond met de Britse Royal Society Prize for Science Books. Mark Lynas werd in 2006 uitgeroe-pen tot een National Geographic Emerging Explorer. Zes graden – Onze toekomst op een warmere planeet, Mark Lynas.

uitgeverij ePO, 2008, 360 p, 5 e, http://www.epo.be/boekenportaal/boekinfo_boek.php?isbn=9789062244768

efficiënt OMgaan Met ruiMteEr zal in steden in hogere dichtheden ge-bouwd moeten worden. Mensen moeten hierbij verleid worden om in deze compacte steden te gaan wonen. Dit kan alleen wan-neer de stad een geheel aan culturele en ruimtelijke kwaliteiten biedt. Aan de Tech-nische Universiteit van Delft verricht archi-tect Rudy Uytenhaak onderzoek naar de dichtheden van bebouwde omgeving en naar de verschillende manieren waarop vol-doende ruimtelijke compensatie geboden kan worden. Steden vol ruimte, kwaliteiten van dichtheid, Rudy Uytenhaak.

ed Melet, nai Boekverkopers (nl), 128 p, 2009, 29,50 e, booksellers@nai.nl

iS er nOg PlaatS vOOr laagBOuw in de Stad?Is er binnen de huidige grenzen van de stad nog ruimte voor laagbouw in hoge dichthe-den ? Het boek ‘Intense Laagbouw’ gaat, aan de hand van 52 bijzondere plannen, op zoek naar duurzame en intelligente oplossingen. Het boek verkent de mogelijkheden van de bestaande stad en zoekt naar manieren om onbenutte plekken intensief te gebruiken. Het boek is tevens een onderzoek naar het ontwikkelen van duurzame binnenstedelijke woonmilieus. Intense laagbouw, woning-bouw in hoge dichtheden, Niek Verdonk, Erik Dorsman, Peter Michiel.

Schaap en hanneke rolden, nai Boekverkopers (nl), 348 p, 2009, 34,95 e, booksellers@nai.nl

kritiSche Blik OP StadSvernieuwing Een kritische terugblik op de afgelopen zes jaar waarin 15 steden een conceptsubsi-die kregen voor stadsvernieuwing. Dat staat centraal in de publicatie ‘Stadsver-nieuwingsprojecten in Vlaanderen’. Het boek werd voorgesteld tijdens het con-gres ‘6 jaar stadsvernieuwingsprojecten in Vlaanderen’ en is samengesteld door André Loeckx, Bruno De Meulder en Vero-nique Patteeuw, allen verbonden aan de KU Leuven. Stadsvernieuwingsprojecten in Vlaanderen, A. Loeckx, B. De Meulder en V. Patteeuw.

uitgeverij Sun architecture (nl), 2009, 272 p. 44,50 e, www.sunarchitec-ture.nl.

B o e K e n

BoeKenn i eUwS