050180.pdf - Memoria Digital Vasca

Pt v f

í L . S ' 4 l

V

»

ç

V O Y A G E A R C U É O L C M > lQ B E E T f l lR T a R lQ Ü E

Trognuli Md Ivm^rar* p i lr ^ .

f e ?\ »

m

> , « ' ' y '

* .

^ 4 'n

■V.--

/ j ; V'Vt

S72Z

AaCHVOYAGE

OIOUIDUE ET UlSTORlQllil’anüicx

ROYAUME DE NAVARREPAR

n . C É N A C -M O N C A U T

c.HBVALitft Dt i/uBcmi: ROT«i' OB CIAftlCâ Ul ( »'fj^pachcJ , ■ r.w n r d p c(fflîL 6fi>«efi.\L i*n i.i r s ,

uik L’A'unvHiR n rs nscBsrTios» E t bexxb» / . im t r i pe toulou&k, AiiTsi'A « r l'HtSTuinc » s i ptpEïiCbs e t oca fum w T s nruifATiOAti x

>e Ui ll)A>4Cb L'ütTftt.BB , 8TC.. KTC,

lA R B F .S

<JIF.7, m r r . l J f r tN , JMPIUMEKK-fcWTEUK,fj.Acr. Dit «r>ouR!ri(ji.Ar,

PARIS

r,H P 2 bItm O N , LIBRAJBIK AllCHKUlXKÎÏlJUR. DCB ST-&OU»tOvt:.

— lt>57 —

TTMM

ROUANE.

O lig u « , SoroM in , B ills lb « , Quji(roveAh>s................................................. SN « 1 q m OHw ........................................................................................................... 7U Mttdclûlûe l ie T a d t l * ...................................................................................R âpporu de l’a rch iia c^ rc nix'arraUc avec c c tk d u De a r s . . . . 4i$E ^ ise d es T e o ip llen de Sangucuo» le porch« • ...................................La n ly r e du loi^y^n-ége contre la fem m «. . ........................................ i iln léfi«ur<Js l 'é g l is e ..............................................................................................Ba>*rtilâf ( jj poQt de SangudMfi................................................................... 31C aihéüral« da T od«la, p l io g é n é r a l...........................................................Lm d eu x porta» e t l e c lo tire ......................................................................... 95L e porche de 1« tM alIlq ae............................................................................... 3Sl& flucnc«ddncooographc»ebriH iM oe s o r l i p oésie d u x v i« » siècle, 44D étails latéricur«, lombeaux^ boiseries du c l iæ u r . .............................. 49T a b le t « de la 8 sc ii8 i(e ................................................................................... S3St-NlcoJas *i« P ainpeluûe................................................................................... 66DlriiHuQ de« v ille s lUTarralses e n p lu a ieu n <]uartier9. . . . . . 69Ëgllsa de San Y ego da s a n g u e s s a ................................................................. 60

S m E nOTHTQOR.

S ao Francisco de S a o g u e e sa .......................................................................... 62M«nclibl, Moniréûl, S«! inas, GaparoMO.............................. ........................ G3U aloe d es blspugaols ccn ir s loe arbres, le cb a n o lu : PlgnatcUi . . CiEÿllso «Je Sao Salvador de San gu essa .......................................................... 6CSi-SaU irnln d« P am p alu n c............................................................................... 67B as-reliefs Intéressaals....................................................................................... 69Caihérfrato dsP am pcIun«, chapiMiaux rom an s...................................... 71D iiposiiions ^ n « r a l e ......................................................................................... 73loscrlpiiüDa turnulaires................................................ .......................................76Le chceor, ton\bcao d e C h a r)ea -le -N o b lo ................................................. 77D olaeiiea......................................................................................................L s c lo ître d o Parapelune, porto d 'e n tr é e ................................................. 8 îT om be«ui: e l b aS 'reliefs................................................................................... 87

sa lle du co n à M o irt........................................................................................ 89La H lle p récieiiso ............................................ .... ................................................ çif

L e rè /û f i io jfe « l Je» c u l i i n s e ..................................................................................... 9 7( jn a p iie a iin «te la g a l e r i t 0 « ) 'e a ( ...........................................................................jO .l

l is ié r ie u r J o )« csth éd ra lB ................................................................................

M T L E DE LA tlBNAISSANCK.

S l-Ig n acû , V sU ie rf j, O lltc , S l-P is r re <le T a f i l l a , S « - ¥ a r l a du 'fafaUa............................................. ................................................................ f

NONOIIBXr« CAMUS BT CHATEAm. p

Le p on l Tutièla.................. ..............................................................................Î j 7P o n u l« S a u K g e s n ................... .....................................................................^ j3A lio ü e l'ra ik , T h lc b c e .. ...............................................................................414EJio, MuDiréal, lâ o a in , ^ u t o r l e ................................................................L« paiBra d e Sanguosstt....................................................................................... ^37C hâ(ooi>de P a m p e lu o e ................................... ............................................ ^29Cnam bre 4ea com p u e , p sia ls d'OUi«...........................................................133Paiai» d e T«Ca!la, !os j«n ljn 9 ..........................................................................j j j jKabjUtiiona d iverses d « i rois ü « N a v o ir c ................................................ 4 3 IROlei^ < ^ S an 0o«3M . <1« T afallâ » d e P a m p e lu n s ..............................Du blâMii niT«rraM .........................................................................................Ü tAroiea de» villoft « t v » | l é c i .............................................................................. I 45nûmé.....................................

- •« H -

VOYAGEI R C H f O L O G I Q U E E T H I S T O t t l Q U E

DAKA | / a !«CIKN

ROYAUME DE N A V A R R EMONUMENTS RE1.IG1EÜX

— c_- V— ^ —

---

OLACUB, — .ViROBKM. — BILLALDA, — CUATROVCNTOS.

K p e in e a - l - o n f r» n c b i 1« p u r t d o B e lia te , p o in t e x lr tm o du b a s s in d ê l a R id a s s o a , qu 'oQ d e s c e n d v e rs l a R a s s e -N a v a r rò , p a r c e tte p e n ie n n ^ rld ío n a lo d e s Pyr^»nrcs o ù Ip s ra y o n s d 'u n » o lc tl p e rp ftn r tic n la ire d o n n e n t m ix v a llé e » e sp a g n o le » u n a s p c c i to u t d ifférpQ i rie c e lu i d M P y r é n é e s frR û çaL ifs . L a se c b ^ re s so e t la (lo iis iiô re r e a ip la c c n l lo s e a u x v lv c i e t l e s p ra ir ie ;? ; l e s c ^ r é a k s s’é ltv o D tô la j i i a r r d e s m a g n if iq u e s f o r é i s d e h ê t r e s ; l ’a r t lu j - m é ra e offre u o e p liy a lo n o m le n o u v e l le ; l e s é d ilic e s d u \ t i* * slC elô De co u ^T o n t p lu s e x c lu s iv e m e n t Ip s o l . c o m tu e d a n s le s p ro T l fices b a s i jü e s . L e s c b a p e l le s ro m a n e s , Ja s é g lise s g o lh ltiu e s , o f ^ n i 6 l ’a rc b é o lo g u e d e s é lu d e s p lu s a H M y a n tc s o t i il i is Tar i f e s q u e d a n s le B é a rn o i l e C o m m in ije s lu i- tu é îe ic . O n s e o l q u e l ’o û e s i s o u s r i i i t lu c n c c d e c e l é v é c h ^ d e P a ra p e lu n e , cjuJ, d è s le s XI"» e t XII*« fticc les , c o u v r i t l e s e n v iro n s d e l a v i l le é p is - itopalft d ’é g lis e s e t d ’o rn io lro s d e to u te s le» riim e n s io n s ,

N o o s a î lo o s c o m c a e n c p r n o i r e e x a m e n j>ar l e s m o m im t'H is do c e s é p o q u e s r e c u lé e s .

Il Qe l'e&to p lu s a u c u n e r u in e d o l ’h o s p ic e q t ie le s T e m iillr r '; a v a ie n t c o n s t r u i i a u p o r t d e B e lia te ; m a is i l e s t p e r m is d e se - •

U fo rm o d e la c b a p e líe , e n s e r a p p e la o l c e lle d'Ag<>^, <l40s l a v a ll« ^ d 'A u rc , o o <*ti l a c o r a p a m n t a c e lle d e « o n t r c a l , q u o n o u s a u ro n s bk^nW t T o cc as io n rte c ite r ,

Kn a r r i v a m à O la^jue, o n a p e rç o iU Aur l a h a u io u r <)ui drtiQ iue le v i l la g f , u n e c h tp o l lc saeia c o n irp - fo r l* n i rtloohftf, o rn e e , c e p e n d a n t , <I’u u e p o r te 855f¿ la rg e , i l a b l ic d a a s uq re d o iib lc m e u l e l fo r te m e o l b ra s e c . i ro is co lo n n « * to r iq u e s p la c ó o s s u r c h a g u o m o ii ia o l se le r in in e n l e n T o u ssu r t^ s .ü n n e v o l t a u .«ud fl’a u - i r p s f e n ê tr e s q u ’u tie lu c a rn e ; rmiils o e s te m o if fn a p ;» su fife eo l p(Mir f t ir e n ^ c o tio a j tp e ud o r a to i r e d u «i** o u d u ï i r * s i è d c .

L '^ U ç e U ’O la iu e e l le -n iê tu e , p M s c n tc qiMÎques i r a g m e n ts de la m ô m e d a t e ; U U iü r c a r r é e d u c lo c h e r p o s s è d e , a u im 'iu ie r

u n e f o n i t r e p J e i u - à n i r e d e J m è lre 5U e e n iim i’t r t i s d e P é I» 1:ê p a t i jn e r e l f a i to qu* n ’oiiTce k l a lu m ib r c <n>’u n o

lu ea rn f t s a o s o rn e m c n ta l if ta .

L a c h a p e lle d f S o ro re m so m o n tr e p lu s c o m p lè te m e n t ro m a n e e n c o rc i p a r s o n c h f v e t e n a b s id o , p a r s a p n rif t p la c é e d a n s u n r e d o u b le m e n t c t ü é c o r é e d e q u a tr e coh jnupH , e t j ia r i a lucam < ’ f ru s te d u c lo c h e r .

X v an i d ’a r r iv e r à ! a jo l i e v illo d e B t lla lb a , r e g a r d o n s s u r le s h a u le u r s . a u s u d - o u f s t , l'égW sa d 'A r re , d o n t i V i g i n e ro m a n e

p n i m o in s c a ra p lé r is é e . S o n a h s id o h r e l r a l l« , c o n so lid é e , c ó ra m e le e o r j j i d e l’églis*», |)u r p lu s ie u r s c o n ire - fo r tó , l e s d e b r is d e c o n so le s s a n s ó rn e m e n i , <|Ui s u p p o r te n t l a c o r n ic h e sni- w u ie l’é te n d u e d e VOgllsfl, le c lo c b e r c a r r c . p h icé a u c o u c h s n i e t p e rc é a u p r e m ie r é ta g e d’a n u c u îu s rn m a n , e t a n d e u x iè m e d e d e u x g r n u J e s e t h a u te s u u v e r iu r e s p lc in -< in i r e , s o m d e s p re u v e s I r r é c u s a b le s d e s a c o n s tru c l io n a n x ii* » s if tc le . L e s t ro is la n e c t te s o g iv es e l à d e u x baie»^ d u chevet> in d iq u e n t , to u te fo is , q u e l a ira n s iU o n com m cr»çaU d é jà à f a ir e l’a p p U c a tb n d u l ie r s - p o in t.

L 'eîhê d u r a o n a s t t r e T r if i t ta ir e s d e H i l la l l« , a ^ r l i c o t a u m ê m e s i> le . L e e b e x c t c » a b s id e e s i ro d o u b h ^ d e q u a ir e b a n d e s n n v o n ire -fw T s p la ts , « p e r c é d e î r o i ? 0e i« H :ln ii« » à r e t r a i t s d e ( m iw c W c f t i i i j r a M r e s t l e h a m e u r ; u n e « » m ln h e g ro s s iè re a v c c <*oDsoles a u s s i » im p ie s q u e c e l le s d e Sl-Sr»viei o u S ou lo zc e n f t i g o r r e , r i^ în e s o u s la t o i t u r e ; l e c b e v e i es4 v o û iô e n c a l - d e - f o u r , c l h i n e fa ¡q > u ie le b e rc e a u d e s a s o û te s u r t r o is a rc s d o u W e a ii t il v iv e a rê te , f o rm a n i u n e lésfère OffWe, 11 r c to m h e u i s u r d e» f ra g m e n tó d e p i la s t r e s r e c ia r .f f a h ir ç s , s u s p e n d e s s u r conso lers à t r o is i T t r a i i ê s , c o v ro o n é « d 'a b a q u e s i M tD pk n i l l o i r , ^ u i s e e o n f im te t t (t l a n o is sa iH c îles b f ro e a ia t - fien>.

cliûpcUPfe ío r n ia n in ic : l ia à p lm n -c ir u p c , sa ti^ « u c u n ftr tiem eu l,

r i j r o f n l il c ô té Ou c h e v e i.L a p r tr tó d u s u d , i> Ifm -cin i.re rom a»i a i ro is r e i r a i i m , a v c c ü é s

p i lie r s MHS c o lo n n e s ; Iô clocha»r c a r r . s i»«pccac r o u c b a n l ô 'udc f e D Î tr f D le le i< m lre ,c o iD r l^ le m rc n se m b lf i Q an rkoaieux Occ e t t e é s l i « c p r i r p I l iN â , q u I r a p p e l l e c e l l e d ’O o , d a n s l e C o r n m i n -

e f i s C elle n a l n o u s o c c u p e a v a i t , to u W fo is b e a u c o u p j>lus o i t û - p o r ta n c e ; c a r e l le t a i s s u p a r t ie d ’u û c o u v e p iù û n t le s b à lm ifB is K c te u d c n t a u n o r d ; m a is le* g a le r ie s « o o t depuiK lo o fflcm p â en r u in e « ; ftQ y d w lln g u e à p e in o d e s a r c s d o u b le a u x à og iv es su rb a jfte ée s , d 'u n c lû i iro «W l a lin d u »»•■' ( ! ' .

N o u s c 'a ^ o u s p a s a c h e v é d 'e * t(u is s e r l e s » m lJ e s e s s a is d u s ly le ro m ü u ; c a r Ica v illa g e* d e Q uatrvv& ntos vx d e V a rio s P i a - 1MS, à r o u c s l c l e B illa lb a , p o s s è d e n t d e« c h a y e lle s «lu m ô m e c a r a c tè r e ; 1 « p lo in -c iu tre s do l e u r s p o r to s , 1»*» con8<»les d e 'c o r s c o rn ic h e s , l e u r s a b s id e s , le s fe n ê tre s d e Icup^ c lo c h e rs , s o n t d e s ic m o ig o a ^ c s c a ra c té rls tic p ie b

NftAYN B1’ ÜI.ITI

L e hD iirg tie N o ay n , u u s u d d e l'an it)^* luue, po^sftdc u n e cLa- l^Xlp. d u m é m o « .tjlê , d o n t l'R b sId e k r e t r a i t e , o r u é e d 'u a c c u rn i- c b e à m o d i» o n s , be prolonj,»^. s u r to u te l ’é te n d u e d e T o ra w ^ irp ; m a is c e m o n u m e n t t r t s f r u s te u ’a il i r e r a I I g u è r e l’a tti’n t ln u d uv o y a g e u r s u r c(5 v i l l a i e d é p e u p lé , s i so n n o m n 'é v o q u a i t d e p lu s g r a n d s s o u v e n ir s . C e f a t i d iq u e le m a lh e u r e u s L o u i* d ’A lb re t, jtU c}u é p a r le s trrtui>es d e t 'e rn a u d - le -c a l^ n 'U ^ lu e , p e r d i t In I n t a i l le q u i d c v n il d é c id e r du sf>rt d e l a IS a v a rr f . e t l ’in c o rp o fc r ik 'ñ n itlv e c iie o l a u r o y a n m r d e C a slille .

L e p ? n (^ a l f r a n ç a is d 'A s p a ra u l l , s’é w u î r e n d u m a t i r c d e l*am - p e ln n c à l a « n ite d u siéffo m é m o ru lile p e u d a n l le q u e l I g n a r e d e lo f o la f a lh l e s s * ^ , J ia > a il p a s tard<^ a b V iu p a re r d e l o u i « le s iiutro!5 p la c e s d u ro y a u m e . P a r m a lh e u r , U*s h u cc^s r e n iv r è r e û l ; Il v o u lu t fran (;ljlr Ip c o u r s d e l ’E D re, e t , d a n r 1« p e rk u asio c i q u ’il n t r e n c o n t r c r a i l p a s p lu * d e r e s is t« u<:e d u cAté d e L o$;rono . cûHl »’e n a v a i t t r o u v e d a n s l a p a r t ie d u ro y a u m « p lu s v n is in e d e la K fftûce, i l c o m n ji t l’im p ru d c n e v d e r e n v o y e r l a luo lU é d e scs iro q p e s so n » l a c u n d u iie d e S t-C o lo tu b e , C e i le r n le r o u t r e - p a s s a (ôs p o u v o ir s ; 11 a u to r i s a s e s lan ia s ilD S à r e n t r e r e n F ra n c e , h coDdIllOQ <ia*lls lu i l 'e n d ra ie n t la m o itié d e l e a r d e r u ié r o p a le ;

III 4’iNilr* Mfìiiniitp(tH*i criw lU VitliiiAsiU A«c.J4le. no4]« BOU« "Ui'iipAPKt« fn pairlARl (Ín Ulu^nn tiaâr.ir*

— s —e l ¡ ^ s s o i J a t» d i$ p 6 rsè rêD i e n l a i s s a n t l e u r a r g e n t à c e c a p i - la in e in ü d ^ ie .

C c p c n d a n i, le s g o u v ^ ru p u r s d e C a siU le n e la r i l i 'r e n t p a s h • lir ig p r l e u r s efforLs v.a iurc l e s F ra u ç o -X a v a rM ls . L e d a c de N H xera fll u o e le s é e c m is id ^ ra b lo d a n s la B is i 'a s e r t le G u y p u s - c o a ; i l r o n f ia l e s B isc ay e tts à O o m M r .o ü z a l^ s d e B u iro D , lea ü a y p o fic o a n « a s o n p r o p r e Hl;^, Spó d e q u in s e a D s ; e l l u i - i n ô r r c , e o D d u isa t il c e s q a i i i î e m iK e I jo m rrc s o o n u ^ d 'A s p a ra n U , le c o q - i r a ig o i t à r e n t r e r d a o s la N a v a rre . tc 5 F r a n e o -N a v a rM Í» ,h a rc c lc s p a r le s C aA iillatis . n e l a r d è r e n i p a s a ê t r e a c e u l^ s a u b o u r g do N o a y n , L e p r é s o m p tu e u x d ’A s p a ra n Î t, m al>fré l a s u p é r io r i té de s« s a d v e n ^ a ir e s , v o u la l l e u r p r & e n le r l e c o m b a t ; faulP^ d ’a n ta n t p lu s iu ij ia n lo n n a J i lc q u o Paco p e l üîu î u ^ w n is a i l s ix m ille t o m - b u t ta n ts , T a fa lld d e u x m il le s o u p le e o m m a n d e m e D l d ’O Ile a q o i; la i id is q u ’l lo n r i a ’A lb re t le n a i l , d a n i l a B a s s ^ -N a v a r re , p r ô l & in te r v e n ir a u p r e m ie r s ig n a l. L a h a ia i l le ÎUL l iv r é e . I,<:s G asco n s n e p u r e n t s o u l í ín i r lechc*c d e la re ilo iU aW c In /k n te r ie e spa ijD o le; t i n n m illo t ’P â L ç o -N a v a r r jis p e r d i r e n t l a v ie ; C h a r le s d e M a u - léOQ, J e a n d e S a r a ¿ a , S t-M a r tin e l C b a rle» d e N av a ilî e s to m b é r e n t p a rm i l e s m o r ia , d 'A s-p arau li lu i-m t^m e rc s ia p r is o n n ie r , ü u e ^ u e s d é b r is d e r a r m é e g n g n iip en i s e u l s le* m orna{?nes. e l s e r i f u g i i r e n i à B a y u n n e , U b a ia i l le d o N o a y n ( I S j n i n 1 5 2 t) c o n so m m a lapR j*ie d e la U a u ie - N a v a n x , L e s E s p a g n o ls r e p r i r e n t P a m p e lu n e e l Iws a n t r e s p la c e s a u s s i r a p id e m e o t qu N 'lles le u r a v a le H i é iô e n le v é e s , e l d ’A s p a ra u lt d u i p a y e r d ix m illf^ écu$ p o u r ra c h f t ie r s a l ib e r té . A p rè s T affe ire d é s a s t r e u s e d e N o a y n , i l n e w s la x>lns à l ie c ir i d ’A lb rc t q u e S l - J e a n - P i ( 'd - d e - P o r j , le, f o r t d u P ig e o n e l tu n le l a B a s* ft-N a v a rrc , p ro té g é e c o n tr e le» a r m é e s e a s l l l la u e s p a r l e s b a u ie s m o n ta g n e s dW i r iè le , d e L e - c n n b e r ry , d e M é iu lib e ls e l d ’U o ry (1).

De n o s j o u r s e n c o re , N o a y n a e l é le th é â t r e d e p lu s d 'u n c u ra - b a i e n t r e le s t ro u p e s d ’I s a b e l le U e l c e lie» d e d o p C a rlo s . C e / u t s u r le p o n t d e c e v illa g e q u e le g é n é ra l i r D o n n e l i , u n d e s j>lus fe rm e s a u x i l ia i r e s d e Z u n ia la c a re g u y p e r d i t l a \1 o ; u n n è g re ras& as.siria d 'u n c o u p d e l a m e d 'A lD acèie .

M aisliftloû .^ -nou .^ d 'é p u is e r la n o m e n c la tu re u n p o u s té r i le d e s eb ap M Ies q u i nNkffrynt d 'a u tr e i n té r ê t q u e c e lu i d e l a c o n s - l a la l io n d e l e u r o rig in e , ro m a n e .

L é s T p ro p lie ts , d o n t n o u s a v o n s r e t r o u v e d 'a s s e z oon ibrcfnx e la b lis s e u ie ti ts d a n s l e C o m m in g e s , d o tè r e n t M o n tre a l, u o e d e

I I ) ÜMfotn* fU t P i /ré n te t , L (V , p . 1( 1 2 u 3 { 4 .

h ;u rs p riQ cipa l«5 ré e íd o Q ces , d 'u n o r a io i r e d u l a ñ o d u o u d u xii** si<:clc. I l p rc so Q if e n c o r e , m a lg ré 600 é i a t de m in e , u n c h c v e t a b s id a l a v e c q u a t r e b t o d e s ioulb»^<le!^ t r o is !«• n ô tre s p lc in -c in tru d e 1 m ô ;re 40centiiA «‘l r e s s u r p o u c e s ; u n e p o r l^ a v e c t ro is vou& surt^s toriqu<^s d o m o d è le d e ce llo d ê U ÍIU I- ÎJâ, H q u e lq u e s a in t r c - f o r i s u n p e u p lu s salllatii»« q u e le« Dans e s (h i c h e v e t. N o u s c ite ro n s , en liD , la jo l i e b H silu jm ; d ç S i - N i- coj&H, Miluée e n tr e le v ie u x ch Q tcau d e R o c ^ fo rte e l le p o n t de S a u ^ e & a a . S u " c h e v e t t p a o s c o u p é s , c o aso llO é i>Ar4lf^ c ^ n t r « - fo r is b e c - d o - û a ie , e s t éclair»^ p a r d e« fe n ê tre s o g jv a le s ; u ia is le* d e u x i>etib« ch u v c ts c o a b s id e , o r n e s d 'a r e a tu r c s s a n s c o ro lc b & s e l d e p e t i te s l a ç â m e s p le in - c e m ir e a u < :cnirc, o n t c o n s e rv e le u r• a ra c lé r« p r i m i t i f , e t bi l ’o n e o iD jim id q u e le prM Q ter f u t re fa it a u XIV** s ie c le , o n n e r e s te p a s m u in s p e r s u a d é i ju e l e s e « n tr e - c h e v e ls d a te n t d n T pIs s a n i l e s f ra g m e n t» q u i o n t su rv é c u a î a r u i n f i d u m o n a s lf tre d e S u N ie o la s , d é p e n d a n t d e l a c é lè b re u b b a> e d e R o n c e v a u ï . L ps a r c h i x s d e S a n g u e s s a u o u s a p p r e n n e n t qu*i! fu t a b a n d o n n e e u l . ^ t e t q u e l e s re lù ^ le u x t r a o s p o r - t i r e n t J e u r é ta h l i s s e m c n t d a n s T iti l^ r ie u r d e la v i l le , c o n fo r ra é - tn e n t d u n e e sp è c e d e m o t d ’o r d r e q u i f a is a i t s u b i r e e t tc t r a n s - to rn ia t io n a l a f fé n é ra li té d e s m o n a s tè re s . 11 é ta i t i irg p n t d e le s m e t t r e â l ’a b r i d e s v e n d e s p o l i t iq u e s q u i r a v a g e a ie n t l ’A ra g o n e l la N a v a r re ; l e s r e lió te h t , p la c é s d a n s le s v ille s , p o u v a ie n t d ’a il l e u r s c o m b a t ir é p lu s a v a n l^ e u s t j f n c n t le s t c n ta ü v e s d e s s e c te s r e l ig ie u s e s s u r d e s p o p u la t io n s q u ’e l le s e s s a y a ie n t d e c o r r o i r - p r e { \ \

L a p r o s p e r ] d u s ty le r o m a n d a tis lo s e n v iro n s d e P a m p e la n e « t d o n c u u fa it in c o n te s ta b le ; n o u s n ’ûésU oD s p a s à lu i d o n n e r p o u r c a u s e c e l le pres& lon d e s G e rm a in s c i d e s M o re s q u i , p e n d a n t le s b u i l p r e m ie r s s iiÔ fs , f it r e f lu e r la p o p u la t io n d a n s le s P y ré n é e s ; é v é n e in c n iq u e n o u s a v o n s m is e n r e l i e f d a n s l 'a rc b é o - logjft d a c o m té d e C o m n iin g e s ,

M ais i l e s t iftiu jis d ’a b a u d o r in c r l 'in v e n la i r e d e ce« c o n s i r n c - i io n s e n c b a u c b e , e t d 'a b o r d e r r c x a m e n d ’éd lH ces d ’u n e p lu s g r a n d e im porianc/> .

O litc , fo n d é e p a r le r o i v is ig o tli S u in ie î la s u r u n e le g é r e é m in e n c e , e s t u n e <le c e s v i lle s d é c h u e s t ju i , a p rè s a v o i r p e r d u aa l> '>pulation e t la is s é to m b e r s e s r e m p a r ts e i s e s m o n u m e n ts , s e m o n tre em u jre f lc ro d e s o n t i t r e d e v i lle , e t se ra b lp s e d r a p e r d a n s s e s m u ra i l le s e n r a in e s s o u s l e s c r é n e a u x d e so n e b d le a u ro y a l a b a n d o n n e .

I i ; Vg»M n o tre H n io ir e *•»

LV glIso d « S ( - P i e m , c o n s t r u i lê s u kh'** e t a u sitHilp, ^Jrésel^lo, «J» o o u c li ín s , u n g a b le a s se z ca ra cW rIsé - Lo p o n ht*. p n îjô re ro e u l ro m a n , p o s^ M e s u r chaqu** i ro ls c o lo n n e s é lo ig n é e s , f tu n iio n lé e s do c b a p i t f a u î à t le u r» q u i r u m iê l le n t la corbi*lllft e o r in ib ie n n p ;It* i j o i p a u , a m é d ’u n c b r is l p la c é e n i r e d e u x p e r s o n n a g e s e l s a rm o ii ié rte d e u t r a p p e lle lu u lc l’h a b i le té d u «îv*« »Ifacle. é p o q u e o ù «telle s c è n e fu i p r o b tb lo m c n t In te rc a lé e . A u -ô c * so u s d e c o t tc ro tn p o s i i lo n se ilé v e lo p (» e û ld ’a u i r c s M'>eiR9 d ’u n o ^ ^ a le v a le u r , tüll»*9 ' |u e Jé su s j i i iü M . n a v i g a n t a v é c i r o is < JI'trip les, c l f a iM U t m i r c h c r m Iiii P ié r r e s u r l« s v a g u e s , — Jc^^H s-f.lirlsl c o n r in i t d e v a n t H r r u J e , c o n d a m n é , p u is e n tr a în é p a r d o s « o ld a ts , — s a in i P i^ îT e c ro c tf lé la t i 'lp e a b a R . — u n r o i p o r t a n t l a eouroDOO e t d o n n a n t a u d ie n c e a l a fo u le q u i l 'e n to u r a ; u n d P s e s ó c u y e rs p n ra l t e o u v e r t d ’u n e e o ttc d e m a i l le s . a u t r e s D e fe o n n :ig is . d e 7 p o u c e s d e h u u - tru T . p o r te n t le m a n lo a u ro m a i t i . S ix b e l le s ^ o o s s u r e s to r iq u e s d e a s in o n t lR p le in n r ín ir c d o U p o r le e l so iu sé p rïp i 'e * i>ar d p s lore s r o m p u s e l p n r d^-s r i t io e a u x d 'u n e b e lle c x c c u tio n . A d ro l le e l à g a u c h e d e l a p o r te •‘s i u n e e k ég an ie l a n c e u e d u x i i i * ' s iè c le , av o c c o lo n n o t lo s a u r l e s é b r a s e m u n « . D a n s la p a r l le s u p é - n e u r « , e n d n , rO gne n u e la r ife o u v e r lu r p (Ogivale, e n f o rm e d e posacft, g a r n ie d e in e n e a u \ iKlf>b**s d u x i i i " * s iè c le ; d e u x jo l ie s fe n ê tre s trtlobH *israccom paffT ‘<'nt, e t r e p o s e n t , c o a iro o e l le , s u r tm e w ip n ieh « o r a é e d o f le u rs .

Ce's t r a c e s d e trn n '^ itio û s e p e p ro d a ls « îi l a l ’i n ié r i e u r , s u r u n e p lu s g r a n d e e cL e lle . L o v a is s e a u , p e u d é v e lo p p é , d iv is e en t r r t i s n e f f i re tré c ie s ,* s’é liivo o n fo rm e rte la o c c l tc , d a n s le s t ro is p iv o ilé rc s t in v é e s d u fo n d .

L e s a r c s d o u b le a u x r c to r a b e n t d e lo u ie s p a r i? s u r î le d o u b le s c o lu n u e s ro m a n e s , i r n n ln e e s e n c h a p l tc a u x fe u il le s lo u r d e s . Ces c o lo n n e s , a p p liq u é e s s u r d e s p i la s l r r s , s o n t s é p a ré e s , a u c e n tr e , p a r d e s c o lo n n c i tc s rtu x in * » s iè c le ; d e firossi^s n e rv u re s r e r l a n - (:n la irp 8 s ’e n tr e - c r o l s e o t a u i c lé s d e v o û te . T e te .s i 1‘é d iñ c e a u - q u ü l l e w * » s iè c le u d o ssa u n o a s s e z b e l le l o u f c ttr O c . te rm in é e e n p y ra m id e o c to g o n a le , o rn e e ^ c ro s s e . ' vé-gélaies. C c » o c o n s - i ru c i io n i r a p o s a n ie é c ra s e l a D asiliq iK , i l e s i v ra i, m a is e l le n ’c r o ffre p a s m o in a , a b ô ir e c ü o n f a ite d e c e d é f a u t d 'h a r m o n ie , d e s q u a l i té s d ’é lé g a n c e e t 0 ’a p p a a ‘i l q u e l ’o n e s t to u jo u r s h e u r e u x d o r e n c o n t r e r . 11 o g tp r o b n b le q u e le s ro i» rte N a v a r re , ü x é s à ü l t t c s o u s C h a r le s - le -N û b lc , t ic f u r e n t p t s c t r a n g o r s à s e fo n d a tio n .

L e r e s t e du l ’é g b se , c o ra p lc te m f tn td in é re m d e c e s d e o x s ty le s , fu i V>riuiné e n c ro ix d a n s le xvti*** s iè c lo , a v e c p le in - c in t r e , p i -

— I t -

la i l r e « , c o u p o le s ( « n iM le s a u iran sep E , e t a u t r e s d é ta i ls itû iifis d e S t - P je r r c , i k U o m e . ftt r e p r o d u i s d a n « lo* p la n s d e S l - 8 u l - picK e ; d c S i-R o e h .

L*E¿;lj8i' lie S te -M arle , d a n s la irô m R v i l K r e m o o w égalcm eriL & l a f in d u x H " ' s iè c le ; Tuai» l e v a is s e a u n e r e n f r r in e q u ’u n p n e f t r è s la rg e . voO tôc e n o g iv e , a v e c a rc« i lo u b lp a u x e l lourde»!^ n e rv u re « reciaD iju laln^R c ro is é e s à l a c \é . C e« n e r v u re s r e to m - b e n i s u r d e s f a i s r e a u i rte t ro is fo r te s c i^ lo im « , d o û i k s c h a p i te a u x à f e u il le s lo u rd e s e t a p i a Lies r a p p e l k n t e e u x d e l ’ i s c lie S t- 'P ie r re . S le -M a r ic d ’O U ie e s l p e rc é e , ft lînu^rieup, d e q d p lt^ u es p o r te s e t d e ( jn e lifu es a u l r e s o u v e r tu r e s o g iv a le * , aTCc n i e n e a u ï d u x u i " ' i4 e c le ; m a is e c e i a p p a r t ie n t é v id e m m e n t à u n e d a te i*0bt4*rieure à l a coTL structloo d e V éd lfire p r im it if , Q n e \ e s t , d 'a i l le u r s , l e m o u u m e n t re U g Ie u x q u i s o r t i t d’u n «cu1 j e t de.s m a in s d e s o n i i r e m ie r a n r lù te c le , e i q u l m ; s u b i t p a s le s c o n s é q u c n e e s rte p lu s ie u r s ré v o lu i lo u a a r t i s t i q u e s T

l \ M 4l»tLEiM: w . t ü d P x a .

W ous n lrO H v e m tis u u e x e m p le p lu s r f tg re iia b lc d e ce.itc s o u d u re in c 'ilm re Q te d e s ty le s d iv e m d a o s r e g i í s e d e l a M a d c - W n p d e T u d è la . C e m o n u m v ii t, c o n s t r u i t \ c r s l e s iè c le , e s t é c ra s e , p r iv e d e îie f U t ê n l e , e t t ro f f re p a s p lu s d 'o rn « * m e n ia lio t i d a n s sfts d é ta i ls q u e d l ia p iu o û ie d a n s s o n eu sem D le .

C’e s t u n e é2iÍ9C d e tro is iè m e o r d r ^ , q u i p e u t i i r e p la c é e « c ^ te î l e e e l le d e M oncsaunez^ d a u s l e C o m m in g e s , o u d e ceJ lc d e I.U7, d s n s l e B tó o r re .

1.a n e t o jp v a le , d iv is é e e n s e p t iraT cw s, le p o n a it a u tre fo is «c» a r c s d o u D le au x s u r d e s c o ltjn n c» e n g a g e e s . M a is c e s <:í)1ojuhís o n t é le d é tr u i t e s , e l ft in d iq u c n t p lu s l e u r e x is te n c e q u e p a r q u e lq u e s c h a p i te a u x h is w r iC s , p a n n i le s q u e ls o n r c ro a r t iu e : l’A d o ro ilo n d e s ^ u g ^ s ,— la s a in te V ie rg e , e ie n d u e s u r lu i l i t d e r e ^ f s , ro in n ic « lans le e h a p i te a i i d e S i - P é - d o - ü 6 n c r e / , w c e - v a iu l'ad c ratiO D d e s ro i» ru ag es , — l a f t ji ie e n F ^ jjp ie . L a co m p o s itio n U f»H au te d e c e s D a s-re lle f» , p ré s e n te lu u « le» c a ra c tè r e s d u Till»'* si«N: le.

Il e s t b ie n d iff ic ile d e s’e x p lw îite r ( la r q u e l m o ti f l e s a r c s ( lo u W e a u i fu re M p la c e s é fa u sa e é q u e r r e ? L e \v i* * s i M e . v o u la n t f o u r n i r » a p a r i « l 'e ic e n tr tc i t^ , y a p p o r ta d e u x c b a p e ite s p ro fo n d e s q u i f o r m e n i l e transei*t% e t dcpni Ig s& rc s p le i» - c io - t n s o u t <»méK «i’a rc h iv o íto s a e n ro u le in e o ií» , a v e c d e p e ti ts

- 1i -

loboB d i 'in ;£ r l6 u r . U n f fo is lan c é» i l a n s c e s i v b , lc« a rc h l i^ c - l e s donnC^CQl & lo u lP S I f s v o û te s «les a r ê te s (^ a lrrU cé o e d an ^ le ûi^l <iv l(t r c n u is sa n c e . L u ré& um e, u n e s e u le p a r t i e d e cett<' é ^ l i io m é r i ie d ’H ltirç r n o t r e a t l c m io n ; c ’o&l l a p o r te d u coij «;haQt, tü u sT e i\ne>. su!; s c i j lp tu r w r e n d e n t 6m tneiQQieQl r e m a r 4|uablt*. O u a lre r< ilo n n es r^ in u in 'is , plac(V*s s u r do h a u i£ p l é - d e s i a u t o c cu lte lit cliH^jue é b ra s e iu e ti l , D e s d u p i t ^ a u x i h is to r ie s J a n s l e )(o ilt d u xj** Kié'cle, r e p ré s e u te n l d e s .srêne.« d e )'A n c ien o t d(i N o u v e a u T es ta cu e n l, e t ({un iq u es é p is o d e s d e c h a s se , N o u s c i le ro m : — S a tu so n s u r u i i l io n , >)iJibi>le d e la Torco q u u I e s p r i t d e D ie u d o n n a à l 'U e rc u le d u liT ro d e s ju g e s . La R ib le lu i t 'a it d é c h i r e r l a ln 'tc fc ro c c , s i n s u i i l r e s a r m w <jue sfts tu a i i is ; l ’i i e n e g r a p h l f ch rfU ie n n c s e c y n tc u lc d e le p lacier C âline e t I r io m ^ h d ji t s n r runiT iiiil s<iiiiiiia «<1 v a in c u . — N o u s j v o > o n s e n c o re : a n c b r é i ie n e n ir e deuK LQOcistrr*s q u i sc m ific n t lu i s o u r i r e e l e s s a y e r d e le c n r ro tu p re . — P lu s lo in : ^ a ta n s e r r e s a q u e u e e n tr e s e s j a m b e s , l a l ie n t d a n s s a n iu h i c a in in e p o u r l a d é r o b e r a u x r e j ju r d s d u C h r is l q u 'i l v e u t l e n i e r s u r Ki m o n ta g n e ; il u p r i s d e« a ile » d 'a u g e s , aUn d e c o o p lé l c r son d é g ii is e m e ii l ; m a is le .S a u v eu r c o m b a t so n In f lu e n c e e u lu i n io n ir a u t le c ie L - P lu s li>lu. e n lln : S a ia n r e n e n l â l a e b a r^ e s o u s u n e fo rm e p lu s h id e u s e ; m a is u n a n g e v e ille s u r le C h r l^ i ; a » lo rs l e D I a h le l e l a l m , d i t r é v a i i g l l e d e S l - L u c , e ia u & iiu ) t> d e s a n g e s v lû r e n l e t le s e r v i r e u t . »

N o u s r e m a r q u o n s a u s s i I 'b o m m e a&sls e n ir e d e u x c h im è re s e t l e u r p r ê ta n t r o r e l l l e , s u j e t s i s o u v e n t r o p r o d u i l d u n s le s bas- r e lie f s r o m a n s . L e ty m p a n e s t o rn é d ’u n c h r i s t b é n is s a n t, rich e m e îk t dra |>6 d a n s u n e a u ré o le à t r i lo h « s e ll ip llq u e .s ; i l ne p o r te p a s d e n im b e ; m a is i l e s t e n to u r é d e s sy m b o le s d e s q u a tr e cvangéH M os. M a rie e t s a in t J e a n s o n t a g e n o u i l le s a a i d e u * a n g le » . L a d é c o ra t io n d e rett(5 p o r te n e se b o r n e p a s â c e s b a s - re lieC s; le s trolH v o u s s u re s s o n t o r n é e s d e p e r s o n n a g e s p u s é s d e face s u r T ax e d e s r a y o n s , c o m m e d a n s le s p o r c h e s d 'O lo ro n e t d e M o rlù a s ; c e p e n d a n t , i ls n e r e p ré s e n te n t pa-s le s v ie i l la rd s d e l 'a p o c a ly p s e ; m a is l e s d o u z e ap<Mr<is, s a n s n im b e , p ré s id é s p a r n n a n g e e l p a r l e S t - E s p r i l , « c u lp ié s à la c lé d e v o û te . Q u a to rz e o is e a u x à b u s te d e fe m m e , e n v e lo p p é s d e lo u rs a ile s , im ita t io n é v id e n te d e c e u x q u e V on r e t r o u v e s i f r é q u e m m e n t s u r leî to m b e a u x é g y p tie n s , jo u e n t é g a le m e n t l e u r rô le d a n s c e s a rc h iv o lte s ; U s s o n t e n to u r e s d e f le u rs â d m ira b le m e j it s c u lp te e s , re to m b a t^ t e n b o u q u e ts . Il ix - u e u f c e r f s e n v ir o n n e s d e fe u ille s e i d e b ra n e h o s , p a r fa i te m e n t d e s s in é e s , r e to u r n e n t l e u r Ic ie v e rs l e a r c r o u p e e t r e p ré s e n te n t , d a n s c e t te o m e r n e n ia t io n , c e tt£

parLiâ d e l ’a r ; p ro ^ D u ?iuqiicl l 'a m o u r d e la v é n e r ie a v a i t â s s n rc ¡0 p r iv ilè g e (le s e m ê le r a u x sy m b o le s p e llg le u x , l e s arlisU f» â lU ie B U ü u v c n ic n r e c o p ie r l a re p iv id u c ilo n s u r l e s fuf>snigu05 e l ».ur Ips s c u lp tu r e s d « s rn u n u m en i» rom ain:!; e n c o re d eb o u ts m aljfre l e s c o u d a m u a lio n s U tic é e s p ap s a iû l B e r n a r d s u r c e s la ru û is ic s d*im achination. O n esc d 'n n ta n l p lu s b e u r e n x d e r e - iru H v n r i.p ty p ç g ra o ic u x s u r l a i»orie d e la M ad e le in e , q u e le s iu " « e lle X IV * » H ie tlu s I’c ic lu p o D l d e l e u r s b a s - re l ie f» , c l q u ’jl n e r r p a i î i J t r a q o o s o u s l 'iu n u r t i c e d e s id é e s ¡ i ra fa n e s d e l a r e - u a ls s a iir i '.

U n r a n g d e fe u il le s d ’a e a n ib e s e r l d e den>ii>n^ a rc û iv o lte a c e l le r ic l ie c o m p o s ii io o , M ais la s c u lp tu r e r e p a r a î t s u r d 'a u - i r e s p a r l ie s d e I j p o r te . L es c o n so le s d u l im e a u rcôferm ent d e s p e rso n n fig e s a llp g o r iq n e s ; a n h o io n ic a s s is , s m ir ia n l e t p o r ta n t s a m aiD s u r ;ôn a M o u ie u ; — u n b u m m e n n , é g a lc m e u i a s s is , e s su y a n t d e s é d u i r e u n e fe m m e d a n s le tu i:m e é ta t d r s im p lic ité p r im iü v e ; U t^resse u n e d e s e s m a in s , lèv e V a u tre v e rs l e c ie l d ’tm a i r s u p p l ia n t , fc in d is< ju e 1h fem m e;, p o r ta n t l a s ie n n e s u r so n c u în r , s e m b le i n d iq u r r l a liu d e sfi r é s is ta n c e .

N e f a u t - i l p a s r e t r o u v e r .su r c c s d e u x (C om positions la g o u r - nuiruii4e e t i'& duU ére. L’b o m m e é te n d u m o r t a u p r è s do d e u x pei*&<mnsàges s u r l ’auli-F c o n so le , ra p p e lle p e u t - ê t r e l e m e u r -

d ’A b e i. P lu s h a u t , eeifin, d e u x a n g e s a l a p h y s io n o m ie m en H çan ie e t v e n g e re s s e , so o n e tit d e l a t r o m p e t te , c o m m e pouppéjM iter In e e s s a m u ip u i f tC a in la lü a lc d ic tio n d u S d }?neur.

L a c o m p lic a tio n do c e s sc u lik tu rc s n o u s re v o ie t o u t d ’a b o rd n n f tü t q u 'i l n o fa u t piis n é g lig e r d e c o n s u u e r . L ’a r c h i te c tu re i ia v a - ra isB c u i in ü n iu ie f i i p lu s d e r a p p o r t s a v e c l ’a r c l i i te e tu re b é a r n a is e q u 'a v e c c e l le d u R o u s.sl)lo n . D an» le b i a n i , e n e ffe t, le s p o r te s ro m a n e s s o n t g é n é ra le ra o n l s u rc h a rg é e s d ’o rn e m e n ts té m o in c e lle s d ’O lu n n i e t d e M o r lia s , d e S o rd e s e t d e S a u v e ^ te r r e . L es a r t i s te s c h o is is s a ie n t c e tte p a r t i e d e s b a s i l iq u e s p o u r s 'ab an d < in n er à to u te l a r ic h e s s e d e J e u r in s p ir a t iu n . D a n s le R o u ss il lo n , a u c o u t r a i i e , le s (in rie s s o n t d 'u n e p u r e té d e lig n e s d*uiie b a rm o n ie d e fo rm e s i r r é p ro c lia h le s ; m a is l a p lu s g ra n d e w b r ié ie p ré s id e h l e u r o ru e m e n ta t io n , n i e s s c è n e s d e h a s - re * U e fs e b o r n e n t à (couvrir l e s (îlia p itea u x . N o u s c i te ro n s le s p e r i l s bi r e m a r q u a b le s d u B o u lo u , d e S p e r i - d e - L a g l i , d e V il le - I ra n c b e , d e C o rn e lia , e tc . Q u e lle c o n c lu s io n d e v o n s -n o u s t i r e r d e e e tte r e m a r q u e ? C 'e s t i ju e l a m ô m e c c o le e x e rç a so n in ilu e m :« 9up le s d e u x vo p san t* d e s P y ré n é e s o c e id e n ta lo s ; l e s p a n o o r ts f u re n t p lu s f ré ( iu e n ts e n frc le s N a v a r ra is e t le s V a sc o n s . q u 'e n t r e c es d e r n ie r s e t le s C a ta la n s , f .e s r e la t io n s p o lili .|a o s* n o u s

— u -

r a v o n * f U b h t\é )k d a c s n o t r e l lù U jir e r f « P ÿ r r t i ' i s .m a r c h a l f i i t Hii surt ftu n o rd e l n o n d e ) > s l â l’o u e s i ; le« rr iH iio n s ro tn m e p - r,ial**s e l a r l i s t iq n e s s t i lv a i^ n l (a r a im e f l ire r tln n ,

A v a n t d e pH ssPr d e l a M a d e le in e h la t ;a ih é d ra le d e T u d t la . ren d o n 6 * n o u » à Saûguc&sf» p o u r u o l s o c c u p e r d ’u o e |>ortc W rn p lu s c u r ie u s e c n c o rc q u e < f l l e q^je n o u s v e n o n s d ’C T an ilu o r.’

E ü l.lM ', n r ü T R M P i.IE R ? ÜE SAf«OU33sS,\,

LE PORCHfC.

L a M s il iq u e d e« T e m p lie r s d e S a n g u e s sa , q u i h a ig îie i r s f< « d c in R u isd a n 8 l e s e a u x d e l’A »^goii, r a p p e l le , p a r s é s d im e n s io n » e l p a r s e s t ro fs ncfts, c e l le s d e S i - B é a l c l do S t-A v c n tin , d a n s le C o fu m in g is , ( ,o ii« iru U e e n 1131, e i c ô d e c b le t t lù l a p rè s a u s c h c v a l l e n d e S i - J e a u d e J é ru s a le m p a r A lo ttto S a n e b o , e lle se fa is r e io a r q u e r p a r l a lo u r d e u r d e se* p i l ie r s e t p a r la m a» s i- v l lé g é n é ra le d e sw s d é la i!« e l d e s o n e n se m b le , I .e g û b le du to u c h a n t , d é p o u r v u d l n l é r i i , n 'o f f re q u e d e u x p e ii ie s f e n é lre s p l e i n - c i n i r e , a> ec a rc l iiv o lie , co l on n e lifts d ’a n g le , e l u n e g r a n d e o u v e r tu r e e n fo rm e d e ro s a c e , »urœ onV 3e d “u n c anOil« T o lte d e l o r e s i r o n q o é » ; m a is l a p o r le p r in c ip a le , p lâ trée au s u d . fo rm e u n e d e s œ u v r e s l e s ¡)lu s c o r ie u s o s e t le ? p lu s c o m - p lè ic s . L a c o ü ip o s ii io n d é c o u s u e d e s b a s - re U e f» . a 'è e a r ie , i l e s t v r a i , d e l o u i c e q u e o o u s a v o n s t u ce j o u r ; o n d i r a i tq u e le h a s a r d se u l a p ré « id é à r e n ta s s c m i 'n l d e s s c è n e s le s p lu s d is p á r a le s , d e s s o je ls l e s p lu s e l r a n g e s , e t i |u e I’a rch iie ittJ ' a c o m p o s é c e jôpclie a v e c d e s d é b r is a r ra c û e ^ à p lu s ie u r s é d if ic e s , e o m m o u n a n t iq u a ir e d é u rtr^ l e s m u r s d e s o d c a b in e i d e frag fiü^ù ts r e c u e i l l i s d a n s l e s d iv e r s e s e o n f r ^ « q u 'i l e x p lo ra .

E s s a y o n s d e s e m e r u n p e u d 'o r d r e a u m il ie u d e c e s r ie h e s s i« co n fu se« e t en la iw ées. N o u s re m a rq n o n « d 'a b o r d , s u r c h a q u e é b ra s e m e n t , t r o is c o lo n n e î ie s r o m a n e s e t i r o is lo r e s d 'u n m êm e d ia m è tre , a m o p iis s a n i T a n g le s a i l la n l d e s r e i r a i i e s . L e s w o is c o lo n n e s s e c o n fo n d e n t a v e e s u t a n t d e s i a lu e s e n v e lo p p é e s d a n s l e u r s v ê le m e n ts p l i s s a s ; e l le s »¡ont se m b la b le « c e lle s d e l a e a lh é d r a le d e C h a r tre s . L es p l i s d e s v ê te m e n ts , l a p o se d e s b ra s , l a p h y s io n o m ie e lle -m ê m e , s o n t r e p r o d u i t s a v e c la p lu s G déle e x a c ti tu d e , e t d o n n e o t o n e f t irc e n o a v e l le à l ’o p in io n d e M , R a o u l U oc>ietle s u r h iu ifo rm ilC d e s p ro c é d é s e m p lo y é s d a n s l’F .u rope e n l i i r e . p o u r r e p r o d u i r e l e s ty p e s in v a r ia b le m e n t a r r ê té s p o u r c h a q u e p e rs o n n a g e d e i ’A n c ien e t d u S o u v c a u -T e s ta m e n i (1).

{!> C o u n d f IBM.

L e s s U tu e s d e g a u c h e r e p r e s e u ltfù i ; ^ liti lO i c o u ro i .o é o u «Il d f s v io il la rd s d e r tp o < a ly p s e ; 2» u n e fe m m e p o f i a o i la C üuroûQ c; 3 “ u n o a u i « p r iT é e ô c c e t o rn o m cîn t. C lia q u e p e r - so û n a g t* t ie n i u n l i v r e ; r e lu i d u r o i e s l o n t e r l , e l i l e n m o n tre d u d y i g l l « G u i l lé i s . L a couvcrlu i*e d u l iv re d e la s e c o n d e (o m - raft {H)rle le m o t CUARTA. — L V b ra s e m e n i <h d r o iw r e u f e r m c d e o x n o m m e s s a n s c o u ro u o e , u ia ib d 'u n s l j l e a n a lo g n e . L*nn d ’coT iM;rle u n l iv re ; l a tro is if^m e s ta tu e , c o m p lè te m e n t c t r a n - f»ert5 a u d e s s in d e» c in q a u tr e s , r e p ré s e n lo ^ a lu t SO b a s t ie n . On p r e n d r a i t le m a r ty r p o u r u u p e n d u , e n v o s a c t l a i:o rd e q u i l ' i t l a c h c p a r le c o u , s i T a rtire d e so n m ftr ty re , m is a U p la c e d e Ja c o lû u n o , n e s e rv a i t à le fa ire r e c o n n a ît r e , A l'ex e rap lP d a C h r is t d e c e l le é p o q u R , ÍI p(*nche l a tô le s u r l> p a u le d ^ o ile , e l s o n c o r p s d u p o r t e u n e lu n iq u e d e l à c e in tu r e a u x g e n o u x . î .e s m a in » lii^w e n c i t i f . s u r so n v e n tr e r e lü m h e u t a v e c to n te la pe&aQteu) d e l 'a g o n ie .

L es c o lo n u e » s e c o n tin u e n t à l a h a u te u r d e l î i p o u c e s a a - ilessu« d e s lô ie s d e s s t a t u e s , e t s e t e n u l n e n l e n c lia p lte a u x i j i s to r ié s d o u t le s g r o s s ie r s r e lie f s r e p ré s e n te n t d e s sc è n e s de V E v an g ile e t d e l a B ib le , m ô lé e s a u x c o m p o s it io n s le s p lu s h i ia r r e s . V o ic i T o rd re i r r a t io n n e l d a n s ie q a o l i l s s o n t p l a c é s : l ' la V ie rg e m o n tr a n t TF,u fa n l - J c s u s e s t a s s is e à c ô té d e s a in t J o s e p h , d o n t l a l i t e , d é m e s u re m e n t g ra n d e , ( ta ra it p lu s m o n s t ru e u s e e n c o r e , g rà i;e h la lo n g u e b a r b e q u i s’e n dctacU e;S* l’an g e c ù a s s a n t A d a m e l E v o d u p a r a d is , tU é â lre d e l e u r d é so b é is s a n c e ; p a r u n s e n t im e n t d e p u d e u r t r è s ja s U flé . T a r tis te a c o u v e r t le s c o u p a b le s d e m a n te a u x quv n o lal.sa»*»t à d é c o u v e r t • ju e l a i)a r t le p o s l i r i e u r e d e l e u r c o r p s ; 3" q u a t r e p e rs o n n a g e s p lace« d a n s d e s e n ro u le n te n t.s d e f le u r s se t ie n n e u l d e b o u t, e t p o r te n t s u r l e u r t i t e ih w g r i l le d e f e r , à t r a v e r s le s b a r re a u x

la< |u e lle Ils p a s s e n t l e u r b e c e l l e u r c rôu* d e c o q . < 'es m e m b re « d ’o is e a u x , r e u n is à d e s c o r p s h u m a in s , f lo n o c n t 3 c e s é lre a f t û ta s U q u t i le c a r a c l^ r e o r ie n ta l y p lu s in f on te s ta b le . C es m o n s tr e s , q u i o c cu jk en t u n e s i g r a n d r p b ice d a n s l e s h ié ro - g ly p b c s é fry p tien s , m ê m e d a n s lu s<;ulpturi^ a s sy r le tm e , fu re n t i n c o n le s u b i eroe n i t r a n s p o r te s d e i ’O n e n l d a n s n i » r é g io n s , o t c o p ié s p a r le s a r l i s te s c h ré t ie n s , o b é is s a n t a u d é s i r d ’im ite r to u te s l e s p r o d u c tio n s d e V an liq u c . N o u s n ’a v n n s p a s à e h e r - c l i e r i c i q u e l l e p e u t ê t r e l a s ig n iilc a t io n d e l 'a n im a l k t&te de b é l ie r , d*algle, d e l io n o u d e b œ u f , u n i s c t r o u v e dsins le s h ië r t^ ly p l ie s ; i l n o u s su ffit d e c o n s ta te r q u ’il e s t é t r a n g e r a t o u t e p e n s ( i e e b r é t i e n n e , e t q u ’i l n ’a p u ê t r e r e p r o d u i t s u r n o s b a s i l i q u e s q u ’à t i t r e d e s im p le im i t a t i o n . L a g r i l l e q u 'i l p o r te

s j r s a m u in ü i« íu cca it - e l l e . ju c l e « lip isU an tsm e a d é t r u i t le p u a v o ir d e s p p ^ lrc * d e « ¡d o lé« , re p ré sp m é g s o u s l e s fm i l s d e f^nim aux f a n i a s l i q u « ? C e i t f In io n llo n n e s e r a i t p a s j jn p o s - « ib le . O d n e p e u t , ti'm i l i e u « . c o n fn » tlrc le s persr.nnaiff*« d e s a n g u c s s a a v p c lo b a s i l ic r ju i, d ’ai>rf‘s V in o e n ; i f , B e a ifv s is a la 'ûeIle d ’u n e rc tjn icu îpe e l l e c o rp s •Vun c o < i( i) \ 4* c e s a n im a m k bfi.vs do c o q a , sopuiD i â iru v cp s l e s m ê m e s frr llle s , « r rc p è te n i d a n s le q a Q ir ify u c c h a p I le a u a r e c q u e lq u e s IfgO ros d iffcreD ces <1« d f is sm ; u n m o n a rq u e a^îç p r è s <l*une fe ru in e e s t H ccom - p a g n é tl 'n n s o ld a t a r m é d 'u n e éiM*o ; d e rriO ro le ro i p a r a i t un p e r s o n o a g r to n a n l u n c o q d e e k a q u c m a i» , c rim in e s 'il to s o x c i- la l i iX 80 b a u r e . c b a p i le a i i p e t^ rés^ 'u ie ra ii-i) H i^rode , s e d u i i p a r le s jo n g le r ie s d 'H e ro d l« » . c o m m e c u m i n s a n t iq u a ir e s d n l ie u o n t v o u )u r e x j i l iq a c r T N o u s n e le p e n s o n s p a s ; l a c o u r - l i s a n e jn iv e , fa is a n t b a u r e d e » c o q s , s e n ü t u n e v io la t io n iro p é v id e o le rte l’c o r l lu r c : L a f i i ie d 'I lé ro d ia s d a n ta a u m U ie u <k ¿ 'a s s m f f l ^ e t p l ia á H/h-ode. N o u s iro u v o ro u s , h O io rû n , A / . « - ^ o r o t i T u d è lii, d o s e b a jn to a u x qen r e p r o d u i s e o l p lu s s c ru p u le u se tn e n l lo s p a ro le s d e s a in i M a th ie u .

I l n e fo u i p a s o u b f ie r q u e n o u s so m m e« on p ré s e n c e d 'u n e le n v r c cx O eu tée p ro b a b le m o n l (»ar d o s a r l l s ie s I )y 7 an itn s , e lq u e• e s o is e a u x a b e c d e c o q , s i p ro d ig u é s d a n s la & cul(itu re o r ie n t a le , d o u 'c n i rr*p réseiîti!r d e s sy m b o le s é t r a n g e r s à l a re lig io n c h ré l ie n r i« ; n o u s n 'y v o y o n s , ( lu a n l il n o u s , q u e l a .sim p le r e - l» ro d a c tio a d e q u e lq u e s b a s-n -In -fe ro m a tu s : lio« c o ru b a t» do c o q s s o u l p r in t s s u r It* m u r cie la m a ù rcn d e s amaxôriM, o l su r u n e m o s a ïq u e d e la m a i w n d e s f le u rs , à P o iû p é ia ; le s p e in ire ^ d e s c a t a o n i b e s re p ro d u is i-n t f r é q u e m m e n t lo s jm b o le i- S ila o c e s u r l e u r s a d io ira M e s p la fo n d s , a r e c p lu s ie u r s a u t r e s vo- l a l i l f s d e d if fé re n te s espÎ5CM, o o ia m iu e n i d a n s la c a la e o m b e P la lo u ia . D e s e m b la b le s d e s s i t is p o u v a ie n t o r u e r le s v i l la s d e s rive.s d e l’l ib r e ; l e s e t i lp te u r e b r é i i f n s e r a em pre.ssti d e le s c o p ie r p o u r d é c o r e r le p o i r h c d ’u o e é g lis e . SI n o u s a jo u co o s q u e l a c îc rb c iile j)lart'*e a u - f le s s u s d e l a s t a tu e d e s a in t S e b a s - l ie o e s t d p fo rm e c o r in th ie n n e , m a is u n p e a g r o s s iè r e , n o u s a u r o n s é p u is é c e q u e n o u s a v io n s X d i r e s u r l e s c h a p ite a u x .

I n d é p e u d a m m c n t d e c e t te o rm m c n ta t iO D d e c o lo n n e s , c ? ia - t|Ui5 n jr e ü ’â iü o r i i îs e m e m d e s a n g le s e s t c o u v e r t d ’e n ro u le it ie n ls d e l ira n c b e ^ e t d e f e u il le s û v p a li i i ie rs , c o n fo rm e s k c e u x du p o r c h e i\t' C h a r tre s . Q u e lq u e s p e r s o n n a g e s , ¿ k r a n im a u x , d e p e -

I ) i lüiv} rnuâaiM ii t rn ln 1>er. rc s iü iu iii «4>m e o rp o rtt u t « sd o s.

- n —

iltó s l é tó s e o fo rm e s d ’a r a b e s ija e s , i e d é t t c h e u t d c c « trò « h D D ik m e n i exéc tu tés.

N o u s v ftn o n s d 'o x a m in e r k % s u p p o r ts p la q u é s c o D lre Ic s éD ra- M T n i'n is : p a sso u » a u x v o u s s u re s ,

U d d i a p e l c c d e persr>nnaj?es, d ’u n u s i r a p l i r i t i lo u f r p r im it iv e s’é lè v e a u * d c s su 5 dt-. n l ia q a c c o lo a o fi . I ,a prem ièr^^ v o u s s u re fa is a n i f a re a u d f h o r s , p ré sp iitv , e n c o n iiu r* rç a n i p a r la g a u c l ie : a u s i e ì lU r d a l o o g w b a rb e , — u n p e rsn im a f» e ia iln 'rb e . p o n a u i uu ru u le a if . r r p r é s e n t a m s a n s >Ío\¡ie u n d e s t r u is a p d i r e s , J t ia n . T h o m a s nu P h il ip t ie , m a f i t é r ì s é s p a r l e s p e in t r e s .-U D O sypAnr^ t c u a o t u n p o is a o u r ta n s c h a q u e m a in • à m o in s a u f r o P jc t d e g a u c b e u e s o i t u q c o u tc u u s e m b la b le à c e lu i g u e presen ti* lâ sy i*ènetd’A D gPrs (i) .

N o u a r e n c o n tro n s e n s u i te un c h e v a l a t$ ie d 'o is e a u , m u d ì de d e u x a i le s ; 3 ) , — U V i e ^ e d e l* o u î, l<*uan; l’e n f a n t d e v a n t e lle ,— u n s o ld a t iw r i te d e f r r e t c o iu p lé ie u ie n t c a c h é p ap u n do e^s b o u c li» irs r o m a in s a p p e lé » f c u iu m ; u n d i r a i t u o s i 'a ra b é e r c c o u v n r t d e s a c a r a p a c e . Cp s u je t ftst d e u x fo is péi»étr 5 e r a u t - i i pa.s 7 0 ir l a p e rs o u n tf lc a t io u ,\ch e t d e» o c c u n a tio n s d e I é p o q u e d a n s le» sccnf*« q u i s u iv e n t r L*n v ie i l la rd p o r w n t u n e b o u r s e v a « ir lc e ) , — u n h o m m e d u p^-uple e n j a q u e t te , p o r t a n t u n (d a t d e c h a q u e m a in (g o u rm a n d ise } , — uei h y m m e a s s i s , c h a t t e d u s a c d e s e s pêclié.s su s p e n d u a s o n c o u — le m im e pers<‘i jn a g e a .s s is , j o u a n t d e la n rtte (m u s iq u e ) , — u d h o m m e n a , t i 'n a n i la m a io s u r s o n v e n tr e (v a n ité ; , — u n e fe m m e ent->u r e e dp d o u x g ro s s e r p e n ts q u i s u c e n t s c s m a m e lle s ( lu x n ro ) — le m<^me s u je t d a o » le q u e l l ’u n d o s s e r p e n i s e s t r e m p la c é p a r u n r r a p a u d , — u n > ie l l la rd jo u a n t d e l a \ iu le k a r e b e u — ud jo n g le u r la l é t r e u b a s . l e s ja m b e :, p lo y é e s , f a is a n t u o e c a ljr iu le î-u r m a in s (b o u ffo n n e rie ) , - u n e fe m m e d e b o u t, l e s in u in s c ro is é e s s u r le v e n tre (pai\*sse).. — n n h o m m e p o r U n t u n e fem m e à rh ^ v a J s u r s e s é p a u le s ; a l lu s i o n é v id e n te a u d e sp o tis m e Qfts pH ssious q u e l ’on re p ré s i n te o r d in a i r e m e n t p a r la c o n d e s - c e o f la o re d ’A r is to te s e n a D t d e m o n tn r c A l a m a i t re s s e d ’A - lex an d n * .

(Il té-tte &)rè|»esyTTiboliifTïit, fiHf>icee«8,lajn)iiv«BoeM)(irtm#ou CM trtie, ' ii»r*Di «n mi*nd€ 1- CbRsl utiih ia forme du tiuw-mi, f i la loi » u s \a for -m e d ij ^

'? ) C esu ja t, évideaK f»pintorlctiU l, w re tro Q v e Îrw inPinm eB i «bn« \ t i chaiji- iMU» byan tjD s, noi«n»m cnl l u r f i ^ i i » %i rcm A irpjibk do « -F ro n t do P in -

- 1« -

M ais i»ar q u e l c a p r íc c l’a r l i s l e a - t - í l «gaJ*é s a in i P i e r r e , n i uní ú e s e s c lé s s y m b o liq u e s , t u m il ie u d e v ic e s qu», b i c n lo lo ù 'ù \ i- v r l r l e s p o n e s d u paraîi» , le s f c r n i f n i d c f in iU v e m c n i a u i p e - c 0 « n r6 ?

O n p e u t s c c o n v d iu c p c , i>ar l ’e x a m e n d e c e l le v o u s s u r e q u i va d’a n c c o lo n n e a l ’a u t r e , s a n s d iv is io n i la c l i , q u e le s l j l e j o - lu a ti Lf, c o o n a ls s a i l p a s la 5 é i» a rsü o n s i h a li l le m c n t c a r a c l^ r i - SÓ« ( lé i le cocQ iD encciueni d u x iii** s iè c le , e t d ’aprC« laquelle* la r e lo m b è c d r o l le é iaU c o n s a c ré e a u x u-eilauoD S e t a u x lo r lu re s d e s d a m n é s , e l c e lle d e g a u c t ie h IV x ito s iliu n <les jo ie s <Iés b io n - h e u re u x . U s «iijHls d u p o i r b f d e Sangut*s»a, U 'a îté s a u h a s a rd , rc D d ru n l ¡d u s c a ra c w r is l iq i ie la r a i s o n n iu q u e n o u sH iiu ir e r n n s d a o s l a c a lh à d r a le d f tT u d t la .

P a s s o û s « l a se e o u d e v o u s s u re . L e d i s o r d r e c o n tlû u e e t le s s u je ts le s p lu s f w i le s ft r n o i i o a l t r e « o n l le s t r a v a u x o u p e r s o n r i f ic a lio n s d u c a le n d r ie r , c n n fo n d u s a v e c d e s a p ô tr e s e t d e» vieillarH ls d e l’A p o ra lv p s e , — U n b o m m e a c c r o u p i , tê n a m iiii oisti&u s u r s e s g e n o u x , r a p p e l le l ’é p o q u e d e l a eb assi* ; lu a is SOL v o is in , q u i p o r le u n l iv r e , o o u s ra m è tiê a u x o c c u jia llo n s d u c lo i i r e , — U n e fe m m e , le s m a m s s u r l e s h a n c h e » , p o u r ra i t b ie n r e i i r é s e n ie r u n e d a u s e o s e , c a r l a fe m n ie q u i l a s a l i jo u é d 'u n in « ti 'i im c m . — A p rè s u n v ie i l la r d c o u v e r t d ’u n m a i iw a u f lo t i a o ie i ic n a i it le s m a in s jo ln le s , v ie n t u n q u a d r u p è d e r a m - jia Q t — Un ûOUTcau p e r s o n n ^ e r ic h e m e o t d r a p é p ré c è d e u n e s ta tu e a s s is e , l e s lu a ia s s u r l e s g e n o u x , d a n s u n e a l t i tu d e s e m b la h lé à c e l le d e s s t a tu e s é g y p tie n n e s , L és s ix p e r s o n - nag«w s u iv a n ts , v ê tu s d e ^ n d s in a n ie a u x , t i e n n e n t d a n s l e u r s m a iû s u n v o lu n ié n , — u n e e b è v r e , — d e u x p o ts t a i is é , — u n eb é q u il le , — un*^ c r o s s e é p is c o p a le , — le l iv re d e l ’a p o s to la t .......O n e s t d isp o se ft v m r , d a n s le s d e u x iè m e , i ro is ic iu e e l q u a t r iè m e , u n c h a s s e u r , u n s o m m e lie r r e p re s tm ta n l o c lo f irc , e t le p a ra ly tiq u e d é l i m d e so n i n l i r m i l c p a r J . - C . Q u a n t h c e lu i q u i p o c ie l a c b èv ro , I’M cp h c tllo n n 'e n e s t p a s Taeile, e t p e u l d o n n e r m a liô re a c o n tro v e rse .

L ’a r l chrM ieJk a q u e lq u e fo is c h e rc h é l e sy m b o le d u C l ir is t d a n s l a c h è v re : a Du h n u l d e s m o n ta g n e s o ù e l le s a im e n t i M v re , d i l le i r a d a c l e u r d e G u illa u m e d p N o rm a n d ie , le s c h è v re s s a v e n t d i s t in g u e r lé c h a s s e u r d u s im p le v o y a g e u r ; R lnsi, D ieu , q u i h a b iu ) l e c ie l , v o i l t o u t c e q u i se pasdR a u r la i e r r e , et Ul d a n s no« p lu » « e c rè te s p e n sé e s . A u jo u r d u ju g e m e n t, il s a u r a b ie n d i s t in g u e r ceu T q u i l ’a u r o n t s e n i, e l c e u x q u i a u r o n t m é p r is é s e s c o m m a n d c fu e u ts . » — L 'é c r i lu rc , Il e s t v r a i , c e le b re

fn k |u e m m e n l IV xrí^lkH lP v u e d e U c h è v r e , n o ia m m e n t d a n s c e v e r s i l d u câûtiga<M lêS c in t iq u P s : moD b ic n - u lm r c s i «em h ia b le ti u n e c h è v re . - S im l lU e^t d iU e tiu m « « c a p n t , — Le n sa u n w C X X X V U l, v . fi, î-P iuble é f jn lc m e iu cocu p a r e r le € h r i s i h rit i (u * d ru p M e , lo r s q u 'i l d i l t 1,0 S p ig o eu p , d u h » u l t\f. son *>*Joiir. v o i t <Ie lo in Îc6 h u m b le s H c o n n a î t Ip9 o rg u e il le u x « ExC fU u* D o m in u s e t k u o tü ia re sp tc U , e l e xc eU a s lo n i* cogno- v rf, » M a U n o u & n o s a u r io o s v o ir i»n s sm lio lU m e d a n s la chè?P(î lo u le m aW rio lle e t to u te ffc tiillle < |ue I bOD im c d u p o i r h e <lc S a û jju c s i« t lp n i s u r « os m a io s . C e p e rs o n n a g e , fin e S M , a l ’a t t i - tu d e d 'u n jODfflour o u d “u n c ñ i s s c u r , e t a u lle m e D i c o llo d ’u s p e rso n n a g e d iv in ; n o u s («ensons q u e l e s c u lp te u r n 'a e u d 'a u tr e l>ut q u e d e c o p ie r u n e s ia tu c U c o u q u e lq u e p e in tu r e f a is a n t jkarüo d e la décora iiO D d ’u n e d e <îp» v i l la s ro m a in e s , o ù lo s c h è v re s , a n im a l fa v o ri d e s S a ty re s e t d e s B a c ib u n te s , é ta ie n t n*pnUriklée& aToc u n e p r é d i le c t io n to u u : p a r tic ru liè re ; té m o in s Ifts fre»{u85.1e!^ s ta tu é s e ; le s m o « a iiin « s d e P o m p ó la . P o u rq u o i le ia i 'U s ic s ro m a n s s e s o r a ie t i i - i ls f a i t « r u p u l c d e c o p ie r le s f a n ta is ie s d e s p a ïe n s? L es d é c o r a te u r s c lifé tie tia d e s c a ta c o m b e s n o u s m o n tr e n t f r i^ q u e m ra cn i l a c h è v r e d a n s l e u r s a d n iir a b ie s p la fo D d s , n o ta m m e n t d a n s c e lu i d u c im c l i r r c S t-M arC R ljo et S t - P Ie rro , t r a v a i l d 'n n e b e lle e x é c u tio n q » i d o i t r e m o n te r a u ¡¡■ •siO cle . O n v o it, m ê in P d a n s le o im e tii 'r è d e S te - A g n H , u n b o n p a s te u r jo u a n t de, la flû te d e p a n , a c c o m p a g n é d e dftuT a n im a u x q u i i-e ssem b ien t a h c h è v rp b e a u c o u p p la « q u 'à I’a - g n o a n - C n sa reo p h fifie d u n i* * o u d u iv * * s iè c lo , r e c u e il l i d a n s la h ih l io tb i-q u e p u b l iq u e d e F o i s , r e p ré s e n te n u ss i t r o is <îhft?Tes d e lic ieu & em o n t t r a v a il lé e s , b r o u ta n t o t lu t t a f i t à c^) té d u m ê m e b o n p a s te u r .

I l n e fa u t pa.H o u b l ie r , e n f in , q u e l a c li^ v re jo u e u n c e r ta in r ô le d a n s l a s c u lp tu r e a& syricnne. N o u s e n v o y o u s u n e x e m p le d a n s le b a s - r e l i e f d u m u s w d n L o u v re , r e p ré s e n ta n t u n hon>m o te n a n t u n tlft c e s q u a d r u p è d e s a u x lo n g u e s c o rn e s s u r so n b r a s g a u c h e , e t p o n a n t u n e t le u r à la m a in d ro i te .

N o u s d is t in g u o n s , d a n s l a t ro is iè m e v o u s s u r e , s a in t K lo l f ra p p a n t s u r u n e e n c lu m e ; — d c n x c h ie n s , o n b < c u f e t u n I to n g r im p a n t à l a s u i te (1) ; — u n p e rs o n u a g e a g ra n d m a n te a u ; —

¡ I ' O Uon « te « bcMif, i cM e l’im d c l ’a u tr« , r ip r « » " te ik l- i« J .- C .? L e l lM . e n effet, ly io b o llie ^ S u v a i r tw h iv iI« - : k o f« ro .û«A <lo rte ttrû . cOLomc â u D ilâebert d c L a v a r d l" , t»* le i>j<nkilc 4«; la v i a i w ' d s M in t I c c « . r e p n ^ u l e l e ^ Q V fiif Ü p f i t t p o i i r U >«]ul d u tnonóe.Bn} 4H m M nrtiH r()M dfin i), H ais l«» d e n t a u i i n u t d u p ^ r lM «I' SanKitedM

— « -

im O ü v r ir r l a lia c h ç ix)»!* nliH ttrc l a t é t c d 'u n cocbOQ,|ier«0TiTiii^C4it)un d u iiu>i« ü ê n o v e m b re l 'i ) ; — t r o is ¡ le rso n n a g c s «Iftbuut. e t TV |>rr8ûlant |> eu t-$ iro l e s je u n e a H é b re u x d e U f o u r n a is e a r J ^ û ie . F a u t - i l T o ir la r c f n c d e M b b a d a n s la fe tn in o r u x c h ô T e u x iPès ioo ffs e i a a m a ti lç a u f lo iU n t, q u i v ie n t a h m û w . ’ X o tis Ti’o s o n s II01I» p r u o o u c e r & s o n ê s â r ü ; u i â i s , ({u an l a u p iq u e u r q u i j io r ie nn i h ie n , — t l ’h o m m o q u i u c n l u n JapÎD , —

c e l a i q u i l a i l l e u n c e p d e a v e c l a «crp<*tw , non^ « o n im e » c o n v a in c o s q i t 'i l s r o m p lè L e n t l e s p r f n i l e r s é p i s o d e s î le s irav au iL d u c a le n t! r i ( ^ r .— D e u i |> e rM iin a ? e s a s s i s l e r m io c n l e c u e i r o i - ^•i^llle s é r i e . . .

In d é p e n d a m m e n t d e c c s v o u s s u re « ¡ ir in o ip a le * , n o u s U o u - tfons, c n ir c l a p r e m iè r e e t l a si^<:onde, u n e r a n g ie J e s e i^ i p e rs o n n a g e s r a 'd c s e t d r o i b i p a reu i le s q u e ls n o u s n o u s c o n te n te r o n s «le si fin al e r A dam o t E v e a v a n i le p c c i ie : — A d am apr#*» «a déso l>els»anoe, rd c l ia i i t lîe s e s d o u x m a in s st^s p a r t ie s s e x u e lle s ; — E > e d a n s le m êm e o ta t, e t p o r t a n t s s o u c o u le s a c de se s l ib e llé s ; — u n o u r s fo rm a n t l a c lé île s o ù l e ; — u n h e m m e f a is a n t la c a b r io le .

A ii-d e s sa s du ty m p a n , e o f in , r è g n e o n d e r n ie r c h a p e lé l de d o u îc p e r s o n n a g e « ; leS u n s p r i e n t , l e s a u t r e s d i r o u l c n i <U*« l>an- d e r o lc s ; u n s e r p c n l c n lo u r c u n e fe m m e n u e e t s 'a c L a rn e c o a - i r e l e s p a r lie a q u e l e s o io ralia te-s d u m o ^ e n - â ^ e n e c e s s e n t d'a> l ia o d o n n e r a u x in o rb u re s d e s re p tile s .

O n a e r u , a v e c c e r l ^ n e p ro b a b i l i lé , q u e l 'E g lis e s’é a i i e ffo rc é e , a u m o y e n -â g e , d e c u m b a t t i r l e s e u s u a l i s ia e e i d e r a t u e b e r l e s e s p r i ts a u x m o r ti i ic a l io n s d u c lo i l r e , e n m a n ife s ta n t c o n tre U fem m e le m é p r is c i le c o u rru u 'x le s p lu s H<;liarnés. C e lte p e n sé e , quus e n so m m e s c<»Tivaincns, l ie f u i p a s é iran g & re à la c o n fe c tio n d c x e s in n o u ib ra b le s b a s - r e l ie f s , o ù l a fe m m e e s ; r e -

v u t a peu k eariu't^rc divüi ; Ua panlM «nt (ê^lempmt Htaseers u svnaliviMne là par un pû iKwi! Q’h ttlw n s p«« i Im coosl*

d é ie r c o m i i iü d c a U n p l^ e ih 'i i ip t i t r e td 'w r i tu iu c f lu i iu u i iôipraoiiéQS iU M U o c iu - HKiiU orlenuD t et roeuloc, sar læ qu'U m dL*u «|uadrupèd<6 «ul«Qt parli- c u l ic z a û e o i p ro d iç u é « , ixHt d u u 1 « 90)et£ 0 « r n a s K , w l t d a n s te s b*s>r«lceC8 commsnôtaiiÎM 0 « » u c n b C M .

['¡) CeMe iDani^n* «If w t r c « t a n ir t j i l duiiiCilhTue » r«iN H iv- Riir U m Im moûiuTi»fite d e e s gen re , ^ eciuW c in d lg o e rq u p cu ltc o p é r it lo n , fa ite rte n « Jo a rs i l’a idA du r ^ u t f i u , s 'e s e te U r l m i m oy en -» » ? p a r le coup d e oustfii«,I a se rv é m a in u c a n l A. (’••¡« U aK cd u tx M t- Il « fa u t p«a « « » J ie rq u c r o d e rn ie r lo s lru m e n t s e rK rn u v c «ko 2 le» frv«((uej e t d iin i le s tw a-relicl» de P em ç iîw , c ro ire q o e le co<ibon fu t B ulrerols aciOfDntf u v ru ih :

^ n i m « e t les houe* i3c» M c r ir ic s .

ppcsouLcc 81’ l iv p a n l u u x buls^^rs <Hi Hbk jD orsuPW dî> üT itm aux \e& p in » i iu m o n d c s ; rnAia i l l a u l s a v o i r rc c o n n a U re a u s a i quí^ c e t te é te rn ê R c sa ty f e , la n c é e p a r l l ìo m m c c o n tro la fe m ó te , a u n e o r¡ íf in e p lu s a Q cicnn e i.'t p ro v ie n i d ’u n o rd re i l 'ld e e s p lu s unlvorK ftl. J u T c r a l r t P é ira i^ e . q u i c e s o n g e a ie n t p a s à r e te n ir lo s j e u u e s U o tu a in s d a n s d e s o b iU re » ; D ran in iD e e t t s e l d ’a u tre s s a t i r i q u e s d e U ren a issa iic i» , <jui o e s e p r é o c c u p a ie n t g u è re d u re^ fro ld issco K T t d e r a s c e t ls m e . n ’o o t p a s t r a i t e p lu s fa> T o ra D le ra c n tlV ire g ra i ie o s o t ta ib lc fcirmO p a r D io n d ’u n e cô te d u p r e m ie r h o n jm e ; e t o c p c n d a n i lu s Jo ie» q u 'i l n o u s p r o c u re , l a v ie q u ’il n o u s d o n n e a u p é r i l d o l a s ie n n e , le s s o in s q u ’i l n e

i i e n o u s p ro - i lg u e r , d e v r a ie n t lo m e u r e s o u s l a s a u v e g a rd e (îe n o s re sp c i’t s e t l o u t a u m o in s d e n o t r e fféni'To«Hé. Il n e fa u t p a s se Je itis& lm u ie r! a u m il ie u d e o e b e s o in im nicn!$c d e b o n h e u r q u i U tn rm e iite so u t^œ u r e t q u 'i l {»eut »1 r a r e m e n t s u is i r , I’b o m m e f a i t bieD s o u v e n t re m o & ie r j u s q u ’à l a lem m e l a r e s - p o n s a lii l i té d e s e s d e c e p tio n s . O iso n s p lu s e n c o re : ll^ o n in ie n e r e u p o r r e p a s to u jo u r s i a v ic to ire d a n s l e s e n tr e p r is e s <\e sos p a s s io n s ; s e s s u e c a s c n x ; m i i n r s s o n t f r ê q u f m m e n t a s s o u tb r ís j>ar d ’am er»i» d o u le u r s , (l v i t d o n c g é n é r a le m e n t e n tr e d e n * èoueil.s : l e s r e lu s d e ta fe m m é q u ’i l a im e , le d é g o û t e t s o u v e n t l e m é p r i s d o s v ic to ir e s Irt^p fa c ile * q n ’Il a r e ro p o r té e s . f )a n s c e t te s i tu a t io n d 'e ü p r ll , p a r ta g é e p a r l 'in t in e n s e m a jo r i té d e s liabUiiQt.'v d e l 'E u ro p e (u o u s d is o n s d e l 'E u r o p e , e t n o n d e s a u t r e s p a r t ie s d n m o n d e , c a r 1’e s c l a v a ^ d e Ja fe m m e o u s a so u m i»* iü ti k p e n p r è s a h s o ln e <^he?: le s O r ie n ta u x , m o t c e s ¡»eupies à l 'a b r i d e la p lu p a r t d e s r e p ro c h e s q u e l e s c h ré t ie n s a<l re-ssé n t a u i f ille s d ’E v e), d a o s c e t te s i tu a ü o n , d Îsons-nou& , u o ua n e c e sM B S d e d e e o e h c r c o n tr e l a fe m m e le s t r a i t s d e n o t r e n i< ir- d a n te c a u s t íc l tó , e t c ’e s t I&, nou.s on so m m es r o a v a in c u , l 'o r i - g io e d e » o a r ic a tu r e s s o u v e n t o b e è n e s q u i c o u v r e n t le s c h a p i - t*âux e t le s v o u s s u re s d ’u n g r a n d n o m b re d e n o s é g lise s .

Q u o i q u 'i i e n s o i t , l e s p u e te » m a r c h è r e n t do f r o n t a v e c l e s s c u lp te u r s e t l e s p e in t r e s d u n s c e t te g u e r re in e x o ra b le d é c la ré e a la p lu s fa ib le m o it ié d u g e n r e b u ru a in . N o u s a v o n s f a i t c o n * n a î t r e le s s in g u l iè r e s p i^ in tu re s d e l 'è g U se d e D o a r is p (4), d a n s le s q u e l le s l 'a r t i s te a r e p ré s e n té Ic^s so p t p o c h e s c a p i ta u x s o u s te s t r a i l s d e c b à te la ïu e s d u te ro p s d ’f l e n r l I I I , m o n té e s s u r de» a n im a u x e l jw r ia n l un d e m o n e n c r o u p e ; n o u s r a p p e l le ro n s a u s s i l a s a ty re d u Rcrtiiaw i u f í e n d r d , d a n s la q u e l le le p o è te r e p r é s e n te A d am d o n n a n t l a v ie d o m e s tiq u e a to u s le s a n im a u x

— n —

o l sa co m p a i?n c E v r , s é b 4 ia n t d ’a p p e le r r a o r n a l k r o c o «ini d o i t l e s d c v o r c r : I f lo u p p o u r m a n g e r i t b r e b is , !e U ou p o u r r tra n g li^ r le c h e v a l « le lo u ie l , l a fu o in c ê l Ifl r e n a r d p o u r e x - te r i iu tifp l e s c a n a r d s p t l « s poul^-s. l î û iro u Y èrc d u \ tn * * s iè c le m e i i e c o m b le a c e i ao taffcnnsm P p e u s c n m u i . e n la n ç a n l c c tlc d ia t r ib e i n j n r i f u s f :

K am c e s l s ç r p c n s , p o r g ra n n iM it p o iQ iirc ( p lq a c r ) c b e v a a T <Ie g r a n d a r d u r e ,

F a n i f ê b t d ra fîo ti â ’a n t r ü n a ïu p c .F a m é e s ! ^»orpil (re t» a rd ) j»or l e n t d ic /» iv re F a m é e s l iirse (oars»*: p o r lo u tre c o i^ r t? ,F a m é e s t r a te p o r tm iJ c o n fo n d m K acne e s t s o n s p o r ».ol r é c o n d rp (s ê c a c b e r)F a tu o Pht Ip jü r ro m m e m a iiv is (cu au v le tle )F a i r e e s l l a J iu H c h a u v e - s o u r is .F a n iê PSI h a a n s , fa m é e s t f re s a ic ( i ; .

Il pBt. ii'iis I m p o r ta u t d e n e p a s e o n fo n rlre le s s a ty r e s p u r e - rn c n i h u m a in e s d ir ig é e s cotJli*e l a fc m m « p a r l e s î^c ijIp leu rs eJ

( je in ü 'c s d ’é g lis e q u i s e ( o n ie n ia te n t d e re p p o J u I re s u r lo s m u ra i l le s le s l ib e l le s é c r t ïs p a r l e s p o è te s , a v e c le» rf^p rocbes ad ress« îs p a r lT .g liS 6 auT v ie rg e s fo l lp s . L e s p r e m iè re s T aren t a c e rb e s , c o n s ia n ie s , s h h s p illó e l i^ m p le w m e n t o lran g C re s a o x d ü g m » > ; If^s s«e<jniles f u r c n l r a r e s , p le in e s d e u ib<^rlcorde» e l p r e s q u e e n l ib re m e n t ra c h e té e « i»ar l a n i è re d u D ie u . A ia s i , c b o se m e m o ra b le ! p e n d a i i l q u e l e s a r l is lc ? n e c e s b e n ld e r e p ré s e n te r 1k fe m m e d é v o re e p a r d e a r e p lü e s , e i q u ’i l s lra n s i> o r le u t ce s u j e t é te r u e l j a s q n e s s u r k * b c u lp iu rc s d e» fenfttPM ? t d e s prkTles d e s m a is o n s p a r t ic u l iè r e s , VF^jlise (?{oriûe l a fe m m e d a n s sa in U 'F .U sa b c lh ; d a o s s a in te M av le ; d a n s l a p e r s o n n e de lA v iL T ^ 'e -Itu m acu lee , m è r e d e D ieu e l r e in e d a c ie l ; d a n s le s s ix s a io ie s m y r r h o p h o r ts , a l a té le d e s q u e lle s m a rc h e M a r ie - M a d e le in e ; d a n s le s s a in te s m a r ty r e s , p a r m M e s q u e l le s b r i l le «ainu», C a th e r in e d e S ie n n e , IV p o u se c h o is ie p a r J é s u s - C h r ls l ;d a n s l e s s a i n t e s o l i ta i r e s m a r ty r s ; d a n s l e s j u s t e s fe m m e s .......

L e C h ri s i l u i - m c n e m e n a i t r F g Ü s e s u r c e l le v o ie d e m is é l 'Ico rd c c l ffe l a g lo r l i ic a t io n ) . . . . f f a v a i l - i l p a s p a r d o n n e à M iirle -M adP le ine e t a l a fe m m e a d u l t é r e r y u e l l e p e u t d o n c ^ tre l ’o r ig in e d e c c t te h a in e c^m tre l a f»-mme, s i u lp té e « n r lp s r h a p l ' t c 'a n i e t le s v a u sA u re s? L es d é c e p tio n s d e l 'h e m m e , ia b a io e il’u n e a m e m é c o n te n te e t s o t te m e n t v ludiera t lv e , c o m m e n o u s v r n o n s dP r i u d iq a e r .

Çl) H tp p ra « . d i t ’i ' i * p . b !.

A rriv o n s, c n ü n , a u U m ira n il« 5 an?,'u«ssa , »loûi q w js venocis ù ’cxam iJU T le s P Q ca d rcm c o is extcrlBUi*s, L e s J er« t io p a r l ie fonU arac ia iilft d e ro r^ a n is tliO D d u por<;he n o Sinii p a s m o iû 6 c a r a c lé r is ô « H i |u e le* « W ails d é c o u s u s i ja o - r o u s v e - QOiis d e ô c c r l r t . P a t is le l ia u t , Irftû e J c s u i - C ü n s l p o r tá t i l le T iiiiib e c n c \ ( k t 6 , l e v a n t la m u ln d r o i te . Ift f r o n l c t-m l l e la c o u ro n n e Un iù e l ; d e u x a n g e s p la o e n l a l a h a u le u r ile &a tôlft. D ans l e co rn |> arlio ien tiD W r ie u r , d ê u x a u t r e s m e ss ti« e rs< 'é le s ly s , p r iv e s «le iP u rs h IIp s, jo n c n i d e l a t r o m p e c o u r b é e , a f in Oc ré v e i l le r l e s m û r i s ; « U gau^’i i e d u C ln is l , s u rv ie t in e o t à la suili* h u U daninéf^ c o u ip l.’U'îMBni n a s ; à s a d ro U ft. s e i îo d u s ••n u se rls d e v ô le m e n is , c l s u j ie rp o s c s p a i h u i t . A d r o i le . a u - d e s . 'u s d e s p ru n ile r s , l ’an^'u S t-M ichcl p è so l e s à n je s à l a b a la n c e ; t r o is juM tis , v 6 iu s Cl l e s m a in s j o in i c s , > ie u o e n t d e r e c e v o ir by^lu re d e l e u r ju g ^ u ie n i , e l s c d i r ig e n t v e r s le C hriM , qa1 l e s a t t e a J . h e u r e u x d e l e u r o a v v ir l e s p o r te s d u c ic l ; p u is , c/iTiinit' c o n ir a s te à c e t é p is o d o o o n s o la le u r , d e u x c t> ndainoés s é lo ig n e n l t r is ie m e n t , a d r o i te , ^ o r s l a g u e u le d u m o n s f r f in f e r n a l , d u n s i a j u e l l c Ie s t e l e s d e s ix c o n d a m n é s te m o ig n e u t d e l e u r «l«>f^spoir e t d e le u r s t o r tu r e s p a r le* o o n tr a c t io u s iIf l e u r v isag e .

L a r e p re s e n t a l io n d u iu f?em etil d o m le r r e m o n te a l a p lu s h au ican tiq n U < ^ c h r é t ie n n e ; e t , n o u s d e v o n s b ie n l e r e c o n n a ît r e , c e f a i t fo t ii la m e n ta l d o n o i r e fo l n e f u t , à so n d<»bul, p o u r l e s a r t i s t e s , q u ’u n e v i^ rilab lc í r n l ia t i^ n d u ju p e m e n t p A îen d ’E a a u e c t d e M i u o s . C o tle sei^ne, reï>rés<'ni<ê p o u r l a p re m iè re fo is d a n s 1« c im e tiè re S i - P r ^ le x ia t , d e s c a ta r o u ib c s . v e r s le ,!•« g iix ie l o u t a u p lu s , e a r l a bk*auié d u d e s s in c M a c o r re c tio n J e s d é ta i ls n e i* e rm e tien t p a s d e T a t t r ib u e r a n n Aê p lu s r a p p ro c h é di'. n o u s , p e u t n o u s d o n n e r l a m e s u io d e U ra ita tio tî p a ïe n n e à la q u e lle s e l iv r a ie n t le s p r e m ie r s e li re t ie n s . M iiis la p e in tu r e d e s e u ta c o n ih e s p ro u v e a u s s i q u e ^••s c o n te m p o ra in s d<*s p r e m ie r s m a r i> r s é ia ie n l c o m p lê te m c n l é t r a n g e r s a c e s K û s c e s d e lo r tu r e , â c e r a fü n e r a e n t d e s u p p l i c e s in fem au -r «jue le x i i r * s iè c le , l e s iè c le d e s p r e m iè r e s g u e r r e s d e re lig io n , i n t r o d u is i t d a n s V a n c a tffc liq u e .

L e r h r i s t d u c im e tiè re S l - P r é t f X ta t r e p r o d u i t le ty p e d u J u p i te r o U m p io n ; i l « l a b a rb e t r è s é p a is s e , l e b u s te n u , le m a n te a u ro m a in j e té s u r l 'é p a u le g a u c h e e t l e s g e n o u x ; ü e s t a s s i s s u r u n t r ib u n a l k l a ro m a in e , a lin d e ju s l if ie r i à p r o p h é tie : « O r, q u a n d le f i t s l ’H o m m e v ie t td r a d a n s i a « i y « W , acccm - p a q n e de k m irx a n jic -, »/ i 'a s s î c r o r u r le irO M d e su ifU>irf. •>

— a —

L a V ic rg c e s t a -w g a u c h c , c o u im c lu i , p u r ia o l l a r<ib€ in o n ia o ie , e t la t i l c c o u v c h c d u v o ile . An n m l d u t r ib u n a l , à l a droiic^ d u C h r is t , s c p r e s e a le u i i ro is ô œ i« , éspfece d e v*i»ia- Ic« o u m atrunej« ro ru a ii ié » . PUvelop]»e«s daii> lA urn t< rands m an lc ao ^ i. «’o m m e la P a ly u m io d u L o a v r é ; e l le s o u i U lé l f e n v e lo p p é e d'iMj la rg e v o ile s e m b la b le a u c lu i d o l a V ie rg t:

■ K t lüu tc* U s n a tio n s t tia n t o is r m b îi 'e t d r r a n t U i . i l s é p a re ra le s u n e s d 'a v ec U s a u tr e ^ . c o m m e « n b e rg e r s é p a re le s b re l /ù iT a vec le s houes, e t ; i }iU icera l u b re b is û s a d r o i te , e l lC4 boucs: a s a g a u c h e . A ltn-s, le r o i d ir a à tciU c e u x fju i s e r o n t à sa i m i l e : V m p i . w w ÿM4 QUC5 i t c b i fn ù p a r m o n p e r c , p o ^ i d e r le r c y a u m e ç u i vau» a é ié p ré p a ré d ûs le com m e> ic^m ent d u in o n d e . •

A l a g n n d ie d t i i r iP u n a U s e U e n n e o ; d e a s t u u ^ s â m e s , e l, liov ir ( io n iie r u û c a r a e ié re piti& id o lâ t r e h c e i lo s e è o e , \ in M erc u r e , p o r ta n t lo sa g u in d u d ie u p a ïe n , allon^ô k b r a s d r i j i t ,c o n n u e s 'i l a p p e la i t l e s to o r ls h r o m p a r a l l r e ....... V e u t-u nc o n n a î t r e q u e lle s s o n t l e s in& cfi|> liaus d e c e t é lrax ig e ju g e ir te n t d e r n ie r ? A u -d e s s u s d e » IrvI.s p r e m iè re s A iaes , le s lu a t« F e la d iv in A \ a u - d e s s u s d e» a u t r e s , V ib ia , A l a s i i s a ’, a u - d e s s u s d e M ercurio , e n f in , nan iM U (M e rc u re m e s sa g e r) .

« I l d i r a e n s u ü e à c e u e ¡ fe ro n t'« s a f fa u ^ h f : r e i i r c i - v o /u d e m o t , m û u d t u ; (U U i a a f e u é ta r a e l ^ iri a i t ¿ p r é p a r é p o u r le d ia b le e t p o u r g t^ a f i je s . »

l l i t o n s - n o u s i r s ^ o u ie f , c e p o n d a n tiq u e l e s c h r é t ie n s p a r a i s s e n t a v o i r é ié s i lie u ^ t l ^ a l t » d e c e l te i a l e r p r é t a t i o n d u lex le d e T E v a n g ile , q u 'i l s a b a n d o n c è r c n ; e o m p ld o m e n t e c t tc r e p r ô - s u n U tlo n d u ju g e m e n t, e i q u 'i l s n e r e p r l r e n i e c s i^ e t iiu 'n u XIII«* s i è d e , te l q u e n o u s l e v o y o n s s u r U» tynipaTi d e f>angu<*s8a, te l q u e n o u s l 'a v o n s v a , d a n « le C um in i t ig e s , s u r 1«*« pe in lu re-s m u ra le s d e C a?,fiin .

ÛD Obi o b lig é d e r e c o n n a ît r e , d 'a i l le u r s , q u e l a r e p r é s e n la tlo ii d u XIII** s lè c ié u e f u i p a s p lu s e o û fo rm e a u x p a ro le s d e )'E v a n g i le q u e c e l le d u » • * ; c a r , s i c e t t e d e r n lc r e o u b l ia d e te n ir c o m p ie dfts a n ^ * s e l d u f e u e ie r o c l , p f tu r s p b o r n e r à u n e iu d i - r a l io t i s o m m a lic d u p r in c ip e m o ra l d u j u ^ m e u l , T au lre s 'a lw id u H iia à l l n t e r p r é i a t l o n l a p lu s r é a l is te d e s p a ro le s d iv ia e s i e l l e In v e n ta le s b a k in c e s , l e g la iv e d e S t-M lc h e l , e t c e s in s t r u m e n ts d e s a p p l lc c , f o u r c h e s , c Q a u d id r t« , c n ip a a d s f t t sorpftnt** d o n t l e R é d c m p t r a r n 'a v a i t p a s d i t a n m o l.

L e lÿ u ip a u dft S a n g iie s s a re jôsé s u r t r e i /o a r e a tu r c s jiW In- c in t r c f o r n ié w d e irft» r ic h e s c o lo n n e s , i jm é e s d ’c n ro u le m c n ls

» . _

ol d « l u í a n — L d V itrg p c o u ru n iic u , e l p o r l i ín l Tfûfaul J e s a s . occui>€ T a rc a ln r tt d u i ^ n t r c ; Íes u u lru s » i n i d e sU ú é f» u u f d o u ¿ e a p 6t i '! s , p a r m i le&quel& s a i n l P k m e s t I r s e u l q u e n o u s p u is s io n s rPcoD o a l i r e a s o s c lé s . M ais c o tw a b s e n c e d*a(- if íO u ts ü > » i q u ’u o o n o u v e J Ie prcuTO d e r a n ú q a i t é r u m a ü c d e e»' b iL v re iie r ; c a r o n ¡$uit q u e I ít5 ap<)(res p o r t e n t ^ p o u k n i ix f la u s le s c a u c u m b e s , DOUmcneQl d a n s lu ^ a o d e sc¿n<a d u c im e tiè re S E -iio rm ò s. O n no iM jr d o n n a l’in sL ru m n n t O»* l^ûrs s u p p l ic e s Que d u o s l e x in * * e t t e x iv** siô c les .

U n d o i t so n p p r l e r «¡un Ib lycu|iHii d n S l-B t^ r lra n d r e p o s e s u r un r a n g d< n l c h f s êlu^Jlabl<*», M ai> qup^lle d iffé re n c e d e d im c n - >loii! L e s h ia ïu e l ie s q u i n o u s o c e a p e n t s o n l de* d o m i-D a li irc ; c e l le s d e S i-D e r ira n ii^ d e 8 p o u c e s à p f m o .

A rrU o tis 5i l a f r l à c , le m o rc c a u le p lu s in i p o r tá t i l d e «5 p u r c b p , c l i f f - d ’æ u v n ? d o c u ra p U c u liu n S e s d e u x étagCv« d 'a rca lu ise s i rè â é lé g a n te s a u n l d e ^ i t i é â p a r d e d u u I j{«■>;» c u in u « ries c o u ro n n é e s d e c l i a p i t e a m à f le u r s épajss«'-^ t*l v o l ii té e s , sQ p p u rtu n t d e s s r< 'ln v o lte s fo ru ifa d 't in Uifv e t d ’uiit^ ^ r g r * . U n e b u tid e dp pa lrn t^ ltcs trir< h a b t l f in ^ t i l .s r i ilp të e s s 'é lR n d s u r la c o r n ic h e q u i s ’a p p u ie s u r d o u z e m o d il ló n » tin iÍM és d e lé ie s d ’o ls e a n x , — d e h tR uf, — d e c b e v a l, — d 'u ; i r a t g r i m p a n t , — «l’u n )o u p , — d e d e u x c h io n s , — c l d e d e u x p e rso D u a íje s v i i u s do lo iig s n iu n le a u x , q u i s’e m b ra s s c n l a la m u n i i r r e d e l a V lerj?c e t do N H Ín ieb llsabc iL . l iu i t a p ô i r e s , p o r t a n t d e s ro u le a u x , m a is p a ^ de n in ) l) f , s e m b la b le « & c e u x d e s s a re o p h a g ^ » d e s p re n iiie rs c b r t • lien» , O c c u p e n t l e s n ic h e s in f é r ie u r e s . A u -d e s s u s , a p p a r a t i Io Cbt*i&l d a n s u t ie n í r h c q u a d r i lo ló r a le , a v e c s a c o u ro n n e i r i le s te ; il lè v r l a m a in b r n i s s a n ie a u r a l l i c a d e s a i i r i b n i s d e s q u a t r e E v a tig é lis ie s : l ’a n g e , l 'a ig le , le b c c u f e t l e l io n . L a prf^mlftPR n tc b e d e d ro i lo e l c e l le d e g a u c b n s o n t o c c u p é e s p a r u n u n g e ; |i iù s , v icn n o D l te s autr^^s a p f tlrp s , p a rm i le s q u e ls l e s c lé s fo n i d is t in g u e r s a in l P i e r r e , e l le M tu u . s a in t S im o n a u s a in t J a c - 'lu e s . P a r c o n s é q n e j i t , lu ^»rande scarne d u jo g c m e n l d e r n ie r so iroH vu p la c e e e n tr e ie t rk i tu p b e d e l a V ie rg e , a u -d « s # o u * , e t le Irjn m p T io d u C k r is l , a u -d c & su s ; e U e R é d e o ip le u r fo rm e a v e c la C our d e se.s u p O trc s l e c o u f o n n e r a e n i d u te r a p ie r e l í e n . C e s d e u x d e ^ u i^ re5 s c è n e s s o n t , d ’a il le ixrs, a s se z e o n fo rc ic s , p a r l e a r «U sposiltou g é n é ra le c l l e u r e x é c u tio n , a u l>a»-r**llef dt^ T au le l d ’A v e n a s , r e p r o d u i t d a n s l ’u b é c é d a it*e d e M. C a u u io til, p . i i i . H d a n s i 'a r c l i l 1e r tu r e dt> M. G a i lla b a u l , m a is s u r lo u l k l 'a i i le l d u ljai)ti?ierft d 'A s il , d o n n é p a r c e d e r n ie r o u v ra g e .

N o u s n 'a v o n s p a s c p a ls é l 'o x a ra e o d e s b a s - r c l ic f s d e c c p o r - bi», su riallargò d e siû ip t u r e s , j tis tiu ’^ fa tig u e r I e¡» reg n rt) s . T o ti le s

E s p a n t o s lai& s«es U b jc s p a r )e s a m o riU sc ra c r itó Oe l'fipc o j iv a l , s o n t c n c o m b rc c é d ’u n é t r a n g f fo u lU is d ’h o m m e s e l J ’a im tja ti's enc& ^lré.s s u h a ^ r ü . O q re m a iN ju ^ k q u a t r e q u a d r u -¡léd e s quA Q ous n o m u tc ro n s a s s y r ie n s , a v e c d e s h e c s e t d e s p a l l e s d 'o is e a ^ ix ; — a u -d c * s o u ü , l e q u a d r u p è d e a W lc b u m a in c , d a o s le q u e l od a v o u lu r d l r o i m r N a b u r h o i lo n o f o r c h a n g é e u bC tc; — u n q u a d r u p è d e s e m b la b le at< p réced f'c il, le r iu io é e n qu iû c d e d r a ^ o ; — s a in t E lo t f r a p p a n t s u r l 'e n c lu c u e , av ec l ’a s s l s i a n r e d e d c i u m e s s a g e r s c é l e s te s ; •— q u e lq a e s a n g e s ; — i r o is o iseau iL , s o u v e n ir» d f s d iís tra c tio n s d e l a c h u s se q u i jo u a ie n t u n s i g r a u d p c u d a t i l ré|>oqMi> roT nanc , e t q u e n o u s v e r ro n s c n c o r o 4 T o d ê la , à S l-B e rL ra n d d o C o m m ln g c s e i a U o i ' l;Âs ; — q u R lq n o s b ic h e s CDÜn, a i i m a u x q u i p a r ia g e n l a v e c b s fo lo m b e js e l I c s a g n c a a s k sy m b o lis m e d e i a v e r tu c liré tlc f in e . |{ n e fa u t prts o u b l ie r , e n cITet, q u e l e s p e in t r e s d e s l '^ ta c n in b e s o n t e b o is i l a M e lie , p o u r l a fa ire b o ire à l a f o n ta in e o ù l e C h r is t e s l b a p tis e p a r s a in t i e a i i , l o n im e ie& c o lo m b e s s o n i rep ré& f n - le e s sft d é sa lté v u n t a u v a s e d e i s v ie c b r é t i f n n e .

S u r l 'a m o r t is s e m e n td e g u u d ic , n o u s r e m a r q u o n s t r o is o i$ o au x f a n ta s t iq u e s a v e c b e c s d e co<i, d« o a n a rd e t q a e u e d e s e r p e n t ; — p lu s lo in , u n ln o u f d 'é n o rm e g ro s s e u r . T .a p ré s e n c e d e c e q u a d r u p è d e n e d o i t p a s n o u s s i i r p r e n d r o ; i l p e u t r a p p e le r le t a u r e a u q u i m a r t j r i .s a s a in t S c m in d e T o u lo u s e , p r e m ie r a p ô ir c d e l a W av arre . o n b ie n t:*‘Hx q u e l 'E s p a g n e p ro ( li|? n a it d a n s s e s m o n u m e n ts d e IV p o q u e c e l t ib c r lc n n c e t r o m a in e , e t q u e l 'o n rç trouT O d a n s le s p lu s a n tiq u e * b a s - r e l ic f e d e T a ra g o n e o t de P o rtu f?a l. — .N ous v o y o n s a p p a ra itn ^ r n e o r e l a K m m e l u x u r ie u s e s u c c o p a r u n s e r p e n t é u o r m e ; — l’h o m m e à c h e v a l fo n lae it n n h u m m e a u x p ie d s , r e p ré s e n ta t io n p r o b a b le d u g u e r r i e r m y s té r ie u x d u l iv re d e s M a c h ab é es , q u i f o o d i t s u r H e l io - ( io rc , a a m o m e n t o ù i l u l la i t v io le r le te m p le p n r T o rd re d e S f ic u e u s . e l d o n t le c o u r s ie r f r a p p a le s a c r i lè g e d e» p ie d s d e d e v a n t .

N o u s y v o y o n s , e n lln , A d a m e t E r e m an ^ rea n t le f r o i t d é fe n d u , “ C am d o n n a n t la lu o r t u so n f r è r e , — u n o is e a n d ’c n o ru ie d im e n s io n fíR ce au*des£u» de, s e p t p e r s o n n a g e s p e n re c o n n a is s a b le s ....... i .e d é s o r d r e a l l a n t to u jo u r s c r o is s a n t d a n s e c tieé tr a n g e m o s a ïq u e , n o u s r e in a r r |u o n s tm c h e v a l à c ô té d ’u n e fe m m e a s s is e , a p p u y a n t s a t ih ^ d a n s fci m a in g a u c h e , c o m m e s i e l le r c ilè c l i is s a t l fi s c s p é c h é s ; — u n iju ad rü p tH ie t é l a n l s a m è re ;— o f ic l i e v a i d e g r a n d e d im e n s io n u n jo n g le u r te n a n t n n c e rc e a u d a n s s e s m a in s , c o m m e s ’il H ttU a u m o m e n t d e fa ire 805 e x e rc ic e s g y m n a s tiq u e ? . !l n 'e s t p a s j u s q u ’a u x c o n tr e - f o r ts

do 1« p o r te q u i DO s o ie n t s u r c l ia r g c s ú o d é ia l ls d u lu è m c su lf» , A n im iix , l io n s e t p e r s o n n a g e s .

S i l a f o m e lég è tv m cM l o g iv a iñ i3c la i r ra n d e b a ie sh u W c jtid iq o e r le xii»« s¡ec )e , s i l a iQKj<*urc p a r t ie d e s d è ia i ls r a p p e l - (e o t l€ il* '* s i è d ü , i l e s t r a c i le d e so c o û v a in c re , c e p é h d a m , fl 'ap re s l 'a n a ly se q u e n o n s v e n o n s d e d o n n e r , tju e ce tte j>orie a p p a r t ie n t h o xin**» i i é d e ; m a is c o m m e n t e x p liq u e r ce d é s o r d r e , c e l le d is t r ib u t io n iD o g lq u o d e s s y m b o le s , d e s li'iTcndos b ib l iq u e s c l d e s ty p e» o n e n i a u i ? . . . L e s p o r te s d e S le - C r o i ï d e M o r irá s , d e S té -M a r ie d '0 )o ro n > o tt T o n n e r e n - i;n n lre q u e d e u x c la s s e s d e |)e rau m iu f?es . Is» v ie iH u rd s de l'Apo<;îtlypsc e t le s im v a l l le u rs , u o u s a v a ie n t h a b tlu é a h b r v g u - la r i l é du r o r o é r a e n ta t lo n . L es p o r te s (.ïf. S t - B c r i r a n d d e C o m - m iii |;e s , d o St-»Savln, d e L as.sère , il« L a z , n e p r«*scnlont d e bas-rcM cfs q u e s u r l e u r t y m p a n ; c d lc s d o s é g l i .s e s du U o u ss illo n so n t d 'u n e s o b r ié lé p t a s e a ra e lé r i s l lq n c e n c o r e . C e tte so i>riété f ia rm o ü le u sc d a n s l a d l s t r ib u u o n d é s b u ^ -rc lie fa d o i t r u u s ••o n v a iû c re d e l ’a l t e a l io n uviîc la q u e l le l e s a r t ie te s p ro c é d a ie n t Í* l’C R ectiiion r a l io im t i l l r tlo loup i r a \ a l l . Le p o rcL « q u i n o u s o w u p c , a u o m lr a i r o , s 'a f f r a n c h l l d e toulc^s l e s r è y lf» ¡logécs p a r l a t r a d ilin tl p t lu b o n e t , ù l 'e x e e p t io n d e s scíûe.s d e la f r ise é i d u ty m p a n q u i l 'c t ra e e n i deN id é e s p ré c is e ^ a v e c e n so m - Llç e t d a r t e , l e s an îrt» s d ô ia i is d e s v o u s s u re s é l d e s m u r s se p e rd e u t d a n s u n e c o n fu s io n in e x p lic a b le .

Q u e lle p eu tn M re l a r a n s e d o c e l le tiiflV-rence p r o f o n d e ? C e tte 1‘íTlise a p p a r le u a i t a u x T em p lie rs» ; p e u t - é l r e a u r o n t - i l s e m p lo y é ries a r t i s te s g re c s q n l a u r o n t r e m is e u v ig u e u r le gckût o r ie n ia l , :<i c n n s id é ra b lc m e i i t uioO lfié p a r le» a n ii j tc s e u ro p é i 'n s . C e tte circonsiaTHip c x p l lq a c r a la j ir é s c n e e d e io n s cî-s a n im a u x fa n - ta s l iq a e s , T a l)se n cc d e n im b e s \ i r l a p l a p a r l d e s p c r s o n u a g e s , le cfiractC ro b y z a n tin d e s c in q g r a n d e s s ta tu e s , ia ¡» ru fnsion d e» f ra g m e n ts q u e l ’a r t i s te d e ta c b a d ’au< ien.s m o n u m e n ls , ré ta b le s , sa rc o p h a g e s , é l p o u r le s a p p l iq u e r p é le - m é le , e t s a n s d is i^ e rn e - ïi» e n t,d a f ls le s v o u s s u re s e i s u r b îs m u r a i l le s p la n e s ^ l a fa ç a d e .Il o p é r a d o n c à l 'é g a rd de:* d é b r is c h r é t ie n s d e s s iè c le« p r e e é - d e o is , c o n im c le s a r t is te s d u C o m m i i i^ s a v a lL n to p ê r é â IV g ard d e s r u in e s PO m a ine.s; il i n te r c a la d e s p iè c e s p lu » o u m o in s d is p a ra te s d e s a n té r ie u r s s u r l e g a b le d ’u n e b a s i l iq u e d o n t il eû tre{ )ril d e f a i r e c o n ip lé te m e u t d is p a ra î t ro la n u d itô . L e p o re b e d e S a n g n e s sa d o u é i r e p a r c o n -seq u c n l l 'o b je l l i e s n i é - ^ lu a tio a s d e s a rc l ié o lo g a e s , e l so u e x a m e n a t t e n t i f n o u s doU - n e r a p in s d ’u n e n se ig n o m e n t.

L a is s o n s â p a r t i e t)i3 i p a n , l e s s i a t i i c u c s ( lu i ) u i s o r v f i u M ii ib a s s e r a c n t , e t c e l l e s q u i f o r m e n t l a f n s e . T o u s c e s úct& ílb n p p a r t t r f i i iR iu à d c s p h a « « û f l’a r l r o m a n o l j ;o l l i iq u e , p a rfa iw ^ - j r tc m c o n n i m . Q u a n t f i r e m t ) l r t t <IfÂ a u t r e s s u j e t s <1p f a n la i s ip , e s t - i l v r a i q u e lc 5 a r t i s t e s r o n m n s a i e n t t o u j o u r s « b é i à u n e s p r i t d 'A llé ic o r ic m v s ü q u c , e n s c u l p t a n t c e s t i u m s l r e s e t c c î a n i m a u x q u i p r o v o q u a i e n t l a c o lù m «le S l - B ^ r n a n l ? n o n s s o m m e * d ’iHiê o p in io n in n i e r o n t r a l r c ! .. . L es im a g o r « d ftS Jx * * , x “ ',

x i i ^ s iô c lc s , q u i p o u v a ie n t e n c o re r t u i i i e r le s D io n a ro c n is rom a in s r e s te s d e b o u t, n e s e i;u tilR n tèreD t v*as d e c o p ie r g ro s s iè r e m e n t le s cIi a p i ta u x c o r ln t l i ie n s , Ip» e n r o u k r a c n t i <Ie fe u il la g e s e t l e s a u 1r e s a c c e s s o ir e s pui*&mcnt a r c b i ie c to n iq u e s ; i is v o u lu r e n t r o p r o d u i r f le s b a s - r« l ie f s , le s mosjtïr|UK» e t le s p e in tu r e s g u i c x c i ta ie n i l e u r a d iD ira tlo n . C e p eu c lan l, il é t a i t in d is p e n s a b le d e fn ire u n c h o ix a u m il ie u <Ies ¡> ro d u c tÍo n s p ro fan e .s rJ’u tie sfM tié l^ m o n o , d ’u n e so c ié lti p a ir in i« ; o n r e je ta t o u t œ q u i r a p p e la i t I f s » lieux e t le s b e « s d e l ’a n c ie u O l jm p e ; o n n e c o n s e rv a q n e l€ s s u je ts d e n a tu r e ín o ffe n s iv e q u e l e c f ir ia t ia - n is m e p tm v a ii s ’a p p r o p r ie r , r t T o n s c u lp ta , s u r l e s m o r s d e s ¿ ia - s i l iq u e » , ü f s s u je ts d e c L a sse , p e r s o n n a g e s d a n s d if fé re o te s p o s i t io n s , lu ê tu p d e s a c r o D ales. 0'« s t k c e t te s é r ie d ’i iu ita lio n s q u e n o u s r . ip j to r te ro o s l ’o r ig in e d e i r iu ie s le s s ta tu c lt« ’» d 'b o a i- in f s o u d ’a n im a u » p la c é e s d a n s I w v o u s s u re s d€ S a n g u e -s sa e t q u i n e s c r a t t a c h e n t à anc u n f p ré o c c u p a t io n c b re t ie n n e , le l le s q u e ITiOîiime j o u a n t d e la l ia t e , — le jo u g ln u r p l r o u e t l a n l , l a t i t e e n b a s , — rh o n > fn e tm ia n t u n o is e a u s u r s e s g e n o u x , — l a fe m m e trjian L le s m a in s .su r le s t a n c h e s , — l a jo u e u s e d ’In s lro m eu L s,— le q u a d r u p è d e r a m p a n t , — l a .sU tu r a s s is e â l a fa ç o n d o s c a - r i a ü d e s é g y p tie n n e » , — I’b o m cn e q u i t ie n t n i ie e liè v re , — ce lu i t(o i p o r le d e a x p o tA a a n s e à la m a n ie re d e s e sc la v e s ro m a in s , si f r é q u e m o e n l r e p r o d u i t s d a n s l e s p e in tu r e s e l l e s m u sm q u e s , —> i e b œ u f , — l e l io a , — ie s d e u x p « s o o n a g e s q u i p g r tc n tu Q c liie o e t u n la p in , — Vo u r s d e l a c lé d e v o û le .

N o u s so m m e s d o n c e o n v a in c u a q u ’i l f a u t é t a b l i r d e u x c la s s e s Ikien d istinelC R d 'a n im a u x d a n s r tc o n o g ra p lH e c h r é t ie n n e : l* c e u x q u » p r é s e n lc n t u u s jm b o le e v id r n l , s o i t p a r l e u r a d jo n c t io n à u n i^ r s o n n a g e d iv in « u a p o s to l iq u e , s o i t p a r lo n im lio o u l ’a tn 'ib u t r e lig ie u x -d o o t i l s s o n t a c c o m p a g n é s , s o i t , e n f iu , p a r l e u r p o s i t io n s u r u n e p a r l ip em b le ir> aliq u e d u m o n u m e a l , te lle f |u e l a c u lo a n e e e n t r a l o d e la p o r te , l a c lé d e v o û te , e tc . ; 2* c e u x q u i , d é g a g é s d e to u te s c e s c ir c o n s ls n c e s im p r im a n t c a rn c - i^CP, s e m b le n t n 'a p p a r t e n i r qu 'A T ó rn e m e n la t io n . S a c h o n s , en e o n s é q u e n c e , m e t t r e d e la m e s u re d a n s l a iw b e p e h o d u s y ia - B o lisn ie ; sacU n n s o n u s e r , m a is i»’«ri ah u sA n s p as .

— i 9 -n e f u i ^ è r e i j u à p a r i l i d u xits*» s iè c le q j c 1« p r in c ip e . '

d o s b c iiia irc f i d iv in s a e vu lgarisC T cn i. D es q u e le f^ m b o lis u io f u i Uevftiiu u T ic c « p ic « d o s c ie n c e , I4 su D u ti lé ô c* « p r i i s s 'a i i a c î i a à c e ^ i i j c i , T a lló g o rio e n v a h i t , i l o s i v r a i , lo dom aine* t o a l i*nücr d e l 'a r l ; l a ïO o Io îjîc m y s l iq u p , n e s’n r r i l a û l U(7venl a n c a n c I m p r o b ih i l i ié , v o u lu t d é c o t iv r i r d e s p e n s é e s (ch ré tien n e* d a n s Io n s le s a n ii i ia n x d e la c r é a t io n ; e t <i«s l o r s , so lu n e tta tii k » o u c ^ fim en le s c h a i n i e a u i e l l e s j)o r r lj e s d 'a i l e é p o tju o an lé riP iu iv , e l l e s’cfTorva *ie f a ir c e n i r e r , d a n s s c s rè ff le s n o a v c l - lo s . fie s eo in p o silio û iii> u rp m L 'n t a r lis l i ifU fg , f iiite s e n d e h o rn d f ee* n o u v e lle s p r è o r c e p a t io n s ; n o u s o e » f r io n s p a s s u r p r i s q u e la ro lè rf î d e s a i n i B frn n rrJ c o n i r e le s n io n « r c s d e s c lia p llc a a x n 'e û l p o u r o r ig in e I c s in lP r p n 'tn t io n s /o r c * '« , m m u i/r ii fi isê s , J o n t i l s é t a ie n i ^ jn e lq u e fo is V o b y t (1),

INTRAIMIR u c L’&âl.lHK.

P u isq u e tiiin s a v o n s é p o is « l ’c x a m e n <le Îk p o r te d e S a u la -M a - f l a , a c h e v o n s r a p id e r a e n l w l u i d e i 'é d iô c e l u u t e n tie r .

I . i n l é r i c a r o f f re , n o u s l’a v o n s in s in u é d é jà , to n s le s c a r a c lô - i - e s d u x i i - » s i f t r t e , d a n s s e s p i l ie r s e l s o n c b o v e t ; m a is l e s voO fes a p p a r t ie n n e n t é v id e m m e n t a u xifr«« . L a n e f , f o r t i t r o i l e , ÎH5 te r m in e a b s id e c u l-< le - fo u r ; s a v o û te o g iv a le t r è s é la n c é e e s t eonsoliU i^c p a r d e u x a ro » d f ju b le a u x , r e p o s a n l s u r d e s p i la s t r e s . L e t r a n s e p t m o n tr e n n e i : l i a rm a n fo e o » p o ie o c io g o n s , q u i s e r a i t c o n fiirm e a u d e s s in d e c e l le s d e T a r t e s **t d e S l-^ u T in s i e lle a ’é ia i t p lu s h a u te a t p lu s é t r o i te (S). E lle c o n s i i iu e . a v « ; le« m o n s tr e s f a n ta s t iq u e s d u p o r c h e , t o u t oc q u e l a i « s t l i q n e p r é s e n te d e b y z a n ; in ; c a r n n sh Ii q u e l e s c o u p o le s io jp u r te c s i l 'O r ie n î .b ie n a v a n t le» c r o is a d e s , fo rm a ie n t le o n ra c tè re fo n d a m e n ta l Oe co s iy le . L e s p r in r i p e s d e c e l le a r c b i le o tu r c . r é p a n d u s d ’a b o rd d a n s r in te r ie u i* d e T A g u m in o , o ù l ’é g l is e d e S t - F r o n l 6 e P é n g n p u x r c s o m e s a p lu s h a u te e x p re sê io n , n e p én é t r è r e n t d a n s le s p r o v in c e s p y ré lic c n n e s q u e p o u r se m a n ife s te r s o r la vortte<x^Titraie d e Q U o h |u o stran sep L s. M a is , n o u sd C T o n s le re -c o n n a iirc , i l s s e m a in t in r e n t s u r c e p o i n i a v e c u n e g ra n d e p e r

i t i Vo)’«>t nnir« T o ^ e d ^ t 2e p 99 (2) Clifi'nne de* huit ü* :« ^ t « ria lm p a r u r» i « lo u n f?

iân^Îe, ave* à ta \ jnlio fh ip * l« u i fruUtafi* su|»pon4irt de» Ifirfi, ées rr»£« et dfft r«Lr*ii«s. Ch»(T*ie fienélre c « divi-ù* « éeux b a i» p«r de fo ri« moD- iMKi i simple évasccDciil, so rm o n im d e çuair? tVur$. fierté* oer»*orff,

d'UB (or* «< de •hnx f tü ie s ç w « « , eonioU<t«î h Tofiif. Au aud pl au nord, eoOn. s'uo«r» une rose de 4 (n«*)« de dlaiû«'irp.

— » —

siM ance p c » iI» M ìe sx h * * * é l s u r * s iè c le s . P io u s p o u v o n s co o sia* ip r lé iirp P éB o n ce à U r b e s . a S t-A iv ìti , à S i n g u e s s a , à » In S é rn in d e T o u lo u s e , è S t - S c T c M ^ - R u s la n t l à S w -C ro lx ò ’O lo ro n ( r .

L e s d p u x b a s - c ô té s , m o in s la ii? e s c l m o in s é le v é s q u e la njailr(^65é-D cf, i i r f s ^ u w n l p a r lo iu l ’o g lv c aiffu«’ . L e u r s a r c s d o u b le a u x , fo rm é s d e Dando« d e 1 m è t r e i\c larg^ûr, r^ to m b i^n t s u r d e d o u b le s i;o lo o n e s ro m a n e s , p l a q u é f s c o n tre despila><trc's. C es p ilaH lre> &on[ acco lé« d 'u n e iôlouueU o m o in s fo r le k c l a q u e a u g le ; m a is le s c h a p l ty s u x à g ro s s ie r s fé iu l lf tg rs d e p n l- m ie r o u k f r u i t s d e p in , n e p o s s è J o n t d 'o r n e m f i i l s q a e d n a s ie p e l i l c h e v e t d e d r o i te , e t d a u s la d e m i o re i r jv é e d u s u d - o u e s t . C o s t l à q u e u û u b re iü a rq u o D S û n lio n d é v n r a o l u n s c h i v r c , — q u a t r r a n im a un H d e u x h o m m e s a c c io u p is . P a r i tn c a n o m n lic e tr a n g e , le s d e u x p i H e rs* m a î t r e s d u t r a n s e p t iiii c ò lè lie r a h s id e a p p u ie n t l e u r c o r b e i l le d o u b le s u r u n e c o lo n n o s im p le , à V aide d 'u n e n c o r b o l lc m n it df- b o u rre lé e s fu r ts gi*ossleps, a u tr e so u v e » i r d e l 'a r c o r ie n ta l (î) .

E n r é s u m é , c e t te b a s i liq u e , d e p e t i t m o d e lé , offre u n e n se m b le f îra c ic u x , c o m p le t, r é g u l ie r , <pù n 'e s t p a s s y n s m é r i t e ;

f i ' C e f u t a o * d i « « i i î i d r « M e g r * ' ' i » u « i c o i ) |h > 1 u q u e l e « « Is

S i t n t A - X a r i H ( J c ^ ç u n * 4 n i R v ^ r c a f , d a m l e i i r i l e r l « , ü n a i n « i r u c U m o b c c l

p e í a n t e , - ' i i i U c p r é v * a j w v k l ' c t l i f i c e d « w n ^ d s . K o m t r ^ u v u t i ? d m

p r e u v e * i e l l e n w i K l a l o u r e l l e r o n i ^ * « |u i r f i c c o œ p a i Ç D e . d a n «

A S t o i é l r « « l u p r r a i l O T « w , l a r g « o u i e r t u f « * i t u i s t o ï o i m e r i < $ d ’ i n p l f .

« i i c i t t o w é » d ’ a r c h i v o l t « , € t d h i s i i » « i d c u i b t l « » p a r u h i n c n e a u . r « l k » â o

4 e r n l « r p l u s r a j i v f i w b c e i < l< l a U n c r t u , w q i « u n < w î » « d « u , « * r » i o -

p U f « Q t k « c u k u i n e s p e r <1» » i c o p l « r e l r a l t « . f l i c i ] « e n p i e f r « l « n i M i » f

l 'fù ifk t .(î;. UuunI aux vorttM, e H « w n l te?H)i^rs(i*eal«o« 9 <le iirfvuiC* « troj.

l o m croisée k la rlé, «i reivKiMtt. d«n£ k » asçlc&. anr d œ cône« lourds el TruilM. Le» '.'ool q u « troiK trsvOewcralú«? en nliwJe «ul-de-four ;irufat Rcftndc« 4rcAtii>^ iiiparé« d««r<>kMitc» «va«'cbs^j) liant «b r a n c h M tnwpiiei «t &rck(ivoUc» à . g r v tore>, otn?) i IIûiîMdt 4a rbii(7iie Abùd- M 1« hükuKur A » f«n«irci, o â lenn («.vs repMent âoruiw l«uJ« à» turc» Iconqü«».ÎI0U6 n# ymlerons qiie ponrT/irmoii'C de r&te Itè» tuirbtiüé qui !upp«rlc

)’o « u c ¿ans tool* It w n luoâeroi « dcisiu, codWiiio« scnoi Oc li>ul«9 l e «i;li*e9 rccwis«auc« âei ]Ku*inee» basqu*«, (mlHjuent «uf- ûiaunueQl que ce c^ítuiImucuI ne fut eon«lniU q o ’t u xti“ sifvl* ,

Ca n v n i«5, d’aiHcuti, la %eute sddiüon r r ^ i . • «elle épeqi^«. l’é^llw â«s T«mpli>r% de &inçiiewi i "oiui ri^mAfôns. Vi oc^d. soe profoRi)« nUa- pdl* ikiot la totH*, Mircbftfgée âe n^rvoi», aw»rtlent»n rn«na lijle.IUe f«it facA a uoeaulre chapina, r«al<^ncnl <llapArat^ < ui, par a u nerTiire^ «ni- pUptanl erokié«. «amivi* l e m o ù W au *•«*«.

- :n —e lle n e r e n í e m c d 'a u tp « o h jo i in u S ih e r q u 'u a « g r i l le d e 90 c o n - i i fn è i is s s u r lâO , lo r^ é e d a n s le g n û l d o c e l le d e S i-A v e o lin , e t fe rm a n t u n e u ie b e c r e u s é e <JâO£ uq d e s p ih e r» d u t ra n s e p t .

T el P s i l ’é d il ic c q u o le s T e m p lie rs o n t lé ^ 'a é a u x S a o g u « s- s lc n s ; e ^ s i l ’o n iy o u te c ru e lq u o s p ie r r e s lo m b a l f s je t é e s n e g ll- g e m m e n t s u r le s ruiss*^;m x «de 1 k p in c e S t - F r a m is c o , n o u s a u ro n s t o u l t e »jui s u r v i t d e c e i o r d r e c é lé b ré ,

l/uT ie (le c e s p ie r r e s to m b a le s r e p r é s e n te u u f r è r e d u temple* s u r UQ c h c ? a l e iip a ra ç o n n é , la n c é a u jâ lop . Il p o r te le c a s q u e oiubr& gé d e p lu m e s d a x n i” ' s iè c le , scm M e e x é c u te r u n e c h a rg e v i ^ u r e u s e ; m a is le ¿ p ie d s d e s p a s s a i s o n t p te s r iu e e n tiè re m e n t c ffacé le ro lio f .

H ,\S -K K L IbK D t P ü N P DE S A S G U :â « \ ,

N c n o u s éearlODS p a s d e la c a tU é d r a le , u v a n t d ’a v u l r j c t i ; le s y c a x s u r u n b a s - r c l i c f d u p a ra p e t d u p o n t , e ,s p è re â 'e x -vo to il’iin g e n r e f o r t rare?, q u i rA p p e l le u o C p U o c ic lo c a l á s » e ¿ i t i t é - re s se n t .

L a V ie rg e , c n lo u r i e d e ra y o n s e t p o r t a n t J é s u » s tir s e s g e - iiiiuT» n u u « a p p a r a î t s n r u n e a rc a d e p k l n - c i û t r e , e u tr e i le u i a r ig o s a u x « Ile? d c p lo y é e s , q u i s e t l e n n e o u le b o u t e t lu i p r « e n - ffjn t d e s c a n d é la b r e s . Co b a s - r e l i e f s e c o n iin u p k d p o lie , e t r e p ré s e n te u n c h e v a lie r a g e n o u il lé <1 i ri g e a n i s e s m a in s jo in te s \ e r s Ih ri'U ie d u O ie l. 11 e s t su iv i d e Kon s e rv e n t ( s e rv ie n s ) , q o i p o r te s a la n c e , so n é c i i , e t u e n t s o n e lie v a l p a r la b r id e . T o u s c e s p e r s o n n a g i 's o n t d e 12 à U p o a c e s d o l ia u te u r .

L 'exé< ;u tion |,'n)»sí#íre île <;e r e l i e f tri*s p e u sa ilia iiU le s t r i lo b é s (ju i su riu o iiL en t le c h e v a lie r , le p le io -c ilitig e q u i a b r i te la V ie rg e , l a g lo ir e q u i la <x)ui'Oiiue, p o r i e u t d e s té m o ig n a g e s é v id e n ts d u i l l " * e t d u x n i* « s iè c le s . C om m ,em sc i r o u v e - t - I I s c u lp te s u r le j ia r a p c t d u p o n t? L a t r a d i t io n v a n o u s le f a ir e e u n n a i t re .

U n r l ib v jî l ie r , fuyAiiL v e w S H iigneasâ p o u r é v i t e r 1h p o u r s u i te d e s e s enn t5 in ls, sV n g K g e im p r u d e m m r t i t s u r ly p o n t , e l s c v ^ i t a u s s i tô t c e r n é e n tr e d e u x «'Orjis d e tr<ni|K‘S q u i o c c u p t 'n t les < |pti^ e i t r é u i i t é s d u p a ssa g e . N e p o u v a n t é v i te r la m o r t s 'il û v a n c e o u s 'i l b a t e n r e t r a i t e , i l a d i’e s se s a p r iè r e à t a S a n tii- M aria , d o n t T ég ltse d r e s s e s o n p o r e n e c u r ie u x d e v a n t lu i , e t il l a n c e so u c b e v a l d a n s la r iv iè r e . 11 n e f a l l a i t r i e n m o in s q u 'u n e p r o te c t io n m ira c u le u s e p o u r s u s p e n d r e le s c o n s é q u e n c e s f u nenie s d e c e l te c b u te e iî r e > a n te . 15 m è t r e s d e h a u ie u i’ p o u r le m o m s ! L e m ira c le l u t o p e ré , le e b e v a lle r e on l ia n t a tte is?n ii

e l m u í \ í-. r iv a g e u 'o sc rc Q i p o u r s uíviê unr h r o t io o s i v i s í b l e a e i u i iro w g é p n r l a r e in e d u C íe !, e i bienUM u a s c u lp te u r f u t c h a rg é d e t r a n s m e t t r a â la p o s té r i té l e » o u v eriir d e c e l ' i 'o d i g o ( i ) ,

flA TM fliK A It DE T l'D K U .

P U ^ 6ÉX&R1L.

ï /u r ig in o d e r m b i l e c t u r p sérieiiNC r o in c id a d a n s l a p la iû e d e l ’E I ire , a v e c la c o n q u é lf» d e c e u e iMitiiréi; p a r l e s c ù r é ü e û s , o n l l i * , e t n o u s t r o u v e r o n s , h T u d é la , u n s b a s i l iq u u du XII"* s iè c le , é (e> ée ro m n ic u n a r c - d e - l r lo œ p h e n lia rg é <le p e r p é tu e r l e s o u v e n ir d e l a g r a n d e v ic to ire d e l ’E T a n ^ ile s u r le C o ra u . S o n s l 'in f lu e n c e d e c e i*éveil v ic to r ie u x d e s c h r é t ie n s , il é ta i t n a tu re ) q u e to u s le» c ffu ris d e V a rt se c a n c e n i r a s s è û t s u r (*cUe p r e m iè r e < euvre u rc & n e c tu ra le ; a u s s i a llo û a -n o u H a v o i r s c x jn s in e r u n d e s m o n u tn e û tâ i e s p lu s in té r e s s a n ts d e VRsiugn*^ s e p te n t r io n a le .

C o m m e n ç o n s p a r T ex a m e n ra p id e d u p la n ¿{éncral d e )'é d if ic e , q u i n ’n p a s m o in s d e 6 î c jè t r e s ü e l o n g au i S â île la rg e . M ilgrr) la g r a n d e u r <Ie s e s p r o p o r u o u s e t l a h au teu i* Im p o su iite Ucs s u r t tc s , n o u s p o u r r o n s , g rficc à l ’a d m ir a b le ré g u la iú lé d r son [>\AQ, r e n d r e n o t r e d e s c r ip t io n a s ^ r? b rè v e .

L o cbeveL, h d u q p a n s c o u p e s , a p p u ie s:i vaùt/> » u r u n izrand a r c d u u b le a u r c p o s a n t .su r d e u x c o lo Q u es g a r n ie s d e c h a p it e a u x il p e u p r é s c o n n tb le n s , Q u a t r e g ro s s e s n e r v u r e s à i ro is W ires d e f a e e , | i ro n q u e a u s s i la rg e s e n se ca b lo q u e T a re d o t i l l e a u , e t c ro isé e » ¡1 la c lé , c o m p lè te n t l a e o n s o lld a t lo n d e s v o û te s (2).

P a s s o n s a u x i'ro i» lllu i> s Oci t r a n s e p t^ q u i s e p r o lo n g r n t d e> m è tr e s e n d e h o r s d e s bai-ccV tès.

( 0 l ' n l r Î 6 U h V aii barlw uiH » p lu s rvcemttjfiTit, e t p U c i «Iflii«l’é ^ ie « . r«prod;)>t « iis il c e t é v én em en t, d e CDnc«rl i \ w 1 a o it t«d e iu a jllfe i(u « le H irM i(ie rsn s |im «n t, «TiAMiOTVsâegriice, au n u i t r e - « a t« ld c l i l<«âiliqi(e.

{ t) C e lte p ;tr lic . rofuiicdo d u cbev*4, «»t p r n '^ lé ? «l’im e pro-alM iùt*, A t’Mt- t / i ^ r i e l a q a c i l a d eux co tenoe«nuj]arM ». m o itié «o^g tS os, ive^^ a re d o o b le tu . turcnerit T are tn o m p ^ s l ; l e a n c h a p l t^ a ia [x>««^dfiit d « i f n j l l læ d 'u n trA*l>cin inva jl,parC »il« io«!u l d < ^ o ü p c tf .so tta v i 'c v câ u le « rt)> p c U n tljt (etiiHe d 'x a in h e . >a>tt feiinie« pû« apUiUc«. lAS talUoIr«. tU> n«ndi^tasiii&c: •nrWo. pTé*^nt«nt t»nt(U«l4<s p a iipe ii«« . i t iA ô t d e » Im p lu io fm doub le» . t«iitf»t f e u llk ic recifè res L a fo o d d u c ticvei n t ivUiiré p a r u b c i r m p e ti te fM b ire p l t i n - i lD i t e s i i t e 9rnf(i>euii<; Tom« la ««t i« r t e « , i d iuH « r t 9 vaoetie .

— â s —

p i i io r â d u c e n t r a s o u i o n i c s ü o d o u x c o l u ti n e t l e s g é n i l - i i e i s d ’u n e trC 8 g r a n d e b a m e u r , p U n u é e s s u r p i l a s t r e s , c i s e p a - r é € 6 p a f UQ a n g lo o c c u p é j> a r i i i i i i i r e . C h a q u e brà*, f o r m é d e O e u i t r a v é e s » e s t g a r n i d e d e u x a rcH d e c h a p e l l e & la n c c t tc s ^ l e p o s â i i i s u r d e s c o lo n n e s g e m m é e s a y a n t l a m o i t i é d e l a h a u t e u r ( le c e l l e s d u t r a n s e p t . L e s d e u x c h a p t 'l le .s l<*s p l a s r a p p r o c h é e s d u c h e v e t à d r o i t e à g a i i c b o . f o r m e n t a b s i d e c a l n l c ' - ^ u r xhms o r n e m e n t . L e s p lu s é lo ig n é e s s o n t fi pan.«^ d r o iL t , e t v o û t e e s a v p c u c r v u r e s c o m p o s é e s d 'u t i s e a l w r e c r o i s é a 1a f i é . O ù e> t « lisp o sé ft l e s c r o i r e m o in s a n c ie e in o s q u e Ip s p r é c é d e n t e s (1 ).

T ro is h a u te s l a n c e t te s , a s s i s e s s u r l a m ô m e b a s e , m u ls d ’in e - ija lc Im u tc u r , c a r f l lP s s u iv e n t l 'a m o r t i s» e n ie n l d e l a v o ñ ti’ o g iv a le , k'îclaircDl eba< |nu h o u t d u trsQ S pp t. C e lle d u c e n t r e a iro i*

( le h a u te u r , e t se t ro u v e , c o m m e se s v o is in e s , fo r te m e n t é b ra» é e e t o r n e e à c h a q u e a n g le d ’u n e c o lo o n e t t r jusse^ lég è re , A u -d e R sn s d r s c h a p e lle s d u fa n d e s t u n e au tn » la n c e t te é v a sé e a v e c c o ln n e tte d n n iO m c s ty le . L a p r e m iè r e c h a p e lle a lis id a le , rn f tf i, e s t s u r m o u lé e fV unc r o s e d e 2 m é t r é s à t r o is r e ti'a ile » , e n - to n ré c d ’u n r a n g d e p s l i u e t t c i e l d ’a rc h iv o lte s d e l a m ê m e o r n o m e n ta tio n .

N o u s v o ic i a r r iv é s à la ¿ r a n d e n e t' e t a u s baH>r.<Ué« : q u a tr e tra v é e s d iv is e n t l e u r la rg e u r , e t n o u s d e v o n s r e m f trq u e r toi>t J 'a l io rd le s x r c s d e jo n c t io n d o n t le s a n g le s r a b a t tu s p r é s e n te n t uni* b e lle a r c h iv o lte f o m e e d e d e n ts d e s c ie , c o u iiu e d a n s la ra tü i id ra ie d e R a y c u x e t d a n s T ég lisc d e S te -C ro ix d e S t - t ô . L e s o g iv e s r e to m b e n t s j i r d e s co lonneî g é m in é e s ; m a is lu s aro* d o u b le s u ^ île la n e f e t i:euT d«*s b a s -c ô té s n 'o n i p o u r a p p u i q u 'u n e c o lo n n e iso lé e , p la q n d c s u r p i la s w e s c t .a c c o m p a - g tic c , â c h a q u e a n g le , d ’u n e c o fo im e lto q u i r e ç o i t le s n e rv u re .s île s v o û te s (2,.

d'«ne fcitatrfl r«Waíe bau ic lï^ 2 t t t r i m c a n iiu ^ itss , a iu auglci »Vij« d e u i c n h in r)^ !« d« ciiaque tÍA i\ r í i i j i l« p a r unu *rrfilvoUe 4 p ttlm «lt« . AjohioDi, vp«in,que u i paliûi iiuH aa reproduitî]i u i r une banâe qui ftwiiA toufi k s iM iH o in M -ô M s û u i t l w n m u r e i d u ÎwiM a n t^MTeu

{•) la chipcllii H«« «aucJ>e a vu <Jtsp«rjittre, au xvii** «inítt. 1™ç,émiuifh dfi ann »rc ln t« ri(?u(, »iiei o n t é i i ic t r ip l* « « , p a r u n larp«

i l a m iu am # , ch a rg é i T e i lé r lc u r d m ilA tuc» di:i«r4itid«ur nflliirf.n* , f l« quâtrfl E>an;.'plÀ<ie9 « u l p l i a t*n »una-rn iief, « , A l\n l& in u r , rf« i«nn«cu% ■ «randa fleu ro iis <lr 1« cnéiae 4poqu(?,

( 2 ) INrote*-!«)!» « n to re , p o u r m ith p lé tir i e * d r t a ib . fjiw «Siaqne colonn« rcpoM » iir o n e b a se tt «i«'an t» re9 UQ p e u ç rC k !, iM ia a»«/} é lè ? a n tii< iM p s r - *«ui rtg iM r«Ki»« «le 1 « f iu d u » H ' H ..M ; * p * i«ft arc* d o u W cam , c w n m e e a n \ 1 u l j« K n e n i |c « u»6i, sn n t Í a r í c í d ' i t i \ i j » i » f t ) r ^ i f n é 1 m « t r « h i a t w ^ a u x a n -

— S i —

L iU ran â d a o é le Un m ai n e O c riro n u g p a j> liic ; a r p i io n s - n o u s un iribU int s u r Ie& liiatnritÿ» , p a g e s i i i t é r ü s u n tc s o ù le su r l is lc s g ra v a ie n t â v f 'c p tu s d p d é tn i b e t d o l ih e r lé le u r» p e n s é e s n ^ lig io u scs . q a e iq u e fu ls m êm e le u r» f a o ia is ie s p ro fa n e s e l salyriqL ifts, O ti n e p e ii l s o lo d iss iïu v ilc r ; s i l e s a r c b i lc c ic s o b c l- r p u l à i ju t 'Iq u e jflé« s y m b o liq u e , e n d o n o a n t a u p la o d e l e u r cd^- I h é d ra ie I s fo rfn e d 'u n e c ro ix i t r m in é o p w u o c h e v e t d i r ig e v e r s r O r le ü l , w f u t d a n s l e s b « - r c ! i c f 8 d e s c h a p iw a u x e l d e s p o rc h e s c(U’i ls « lév e lo p iw rv n i l a le ç o n m o r jd e e t l'eBSOiineEncDl re lig îeH * . N o u s r e m a r q u o n s s u r le s co i b e iU es ü p s < ;o lonncs n ii- g a g é e s ! l a '^ r e n o a u c o r p s d 'o is e a u , p u r la n t u n « rojL^se d 'a r - m e s e l u u b o ü d i e r , — l e m d m e i< er»onnage co iijk H ttan t u n HÍg)c f a n ia s i iq u e , — u n s a g iu n ir e fe m e lle lu U a n i a v e c le m êm e a ig le fa n ta s t iq u e à cAl* tl« .Sain&-in, m o n tó s u r l e l io n d o m p lè , — o n p e r s o n n a g e c o u v e r t d ’nn la r g e m u n tc a u , t e n a n t p ;ir l e c o u ui*e rb in u '‘r c a llé e , d e c b a q u e m a li t , le In u tif e l l ïm e d e B e tld é e in p lu H iû rs fo is r é p $ l¿ s , — d e u x s e r p e n t s su< ;aul l e s m a m e lle s d 'u n e fe in in c . N o u s c i l e r o n s à la ru Í Ip d e «e.% d k « p ite » n x u n b c - n i l i e r d u m ê m e s ty le , p r é s e n ta n t h c h a q u e a n g le l a K jt^ iie au c o r p s d 'o is e a u , s i s o u v e n t r e p r o d u i te d a n s le s m o u u m e n u d u K o u ss illo ii e t d u C o ra m io g e s .

D e v o n a 'iio ii^ c h e rc Q e r , d û u s e e s b a s r e l ie f s fo r te m e n i em * p r e in is du l 'e s p r i t o r l e n u l , d e p u r e s fa n la i^ ie s d ’n r t is le s o u d e s jk llégorie» r e lig ie u s e s y L ’u n c l l’a u i r c , p e u l- é ir e ., .

O n p o u iT a il d irfî, c o n fo rm é m e n t h u s p n n i iip c * d e s b e s t in ire s d iv in s d u m o y e n - â g e , q u e la s y rè n e r e p r e s e n te If^ T e n ta te u r m a r r i)n r it it l a p o n r s u l tc d e s â m e s c l i r é l ie n n e s . a r m é d é l a m a s s u e q u i é c r a s e e t d u b o u c lie r q u i le g a r a n t i t d e S t> M lch e l e t d e l a g ra c e . C e tte a llé g o r ie s e r a i l H i œ i e p lu s f r a p p u u ie d a u s (a s y rè n e lu t t a n t c o n tr e l 'a ig le , s \m b o 1e d n ehr«>iietk f é g é n é r é . Muis uokis d o n n o n s cfUte c x p lic n lio n a v e c c î î r ia ia e r é s e rv e .

L e o b a p ile a n q u i co ik ti^ u t I f s a g ittn ii’e c o 'u h a t l a n t Vaíj^lc, e l S a m so u d é c h i r a n t Ip U on, n o u s p a r a î t oO H r u n s e n s p lu s e o n i- n lc t ,p lu « p r é c is . L e c o m b a t d e S a m s o n , im sige d n C h r is t b n s a u l l e s p o r te s d u mckîkstre iikfepnal, f a i t le p e u tla n l li'i*» r a t io n c l du i lé n io n , s o u s lu fo rm e d u s a g i t ta ir e , c o m ls i l l im lle c b r é t ie n r e p r é s e n té p a r l 'a ig le . Q u a n t Hu p e rs o n n a g e c o u s e r t <lu lo n g m a i i - te ^ u , e m p o ig n a n t l e s d e u x d i im é r o s a ilé e s , i l i*epré»enle in c o n -

ck s avio UM tnre ûjvi d'un !t1«4 iH H'uim unrsC) «|ue tAulcslcsT if?<ure^ f e r m é e d e ( r« iâ U n t t s i ' c r w i e u t a u c e n t r e d « >o<iU «i r iu c , li^rsqu« I«:? iliap<le«uT I)« «nol A (euilIafM, ils rfiité9t'i)t«>niilBsiélei cidei viinuAT?

i c s t t b k r a e n l )e p r é i r e d u O h n s l , « r e n d i n t m a i l r e d e l‘€ s rn it d u m a l e o n ic u a m u n f rp in a u s ra ïu tv a is e s jt.iss io n s .

L es s j r è u f s p la c é e s a u to u r d u b é n U m r n ê n o u s p rés€ n ii» n t .iu c o n tr a i r e , q u ’u n o r n e o ip n i d e /a i i ia is ie .

L a C A thcdrale d e T u d c la n'-a p a s d e ( r lfo r lu m , c l s o a c k r o t - l o r \ ' r e h i r e co m p lé tfirn p n t d a n s le s ty le d u coû iT nc'nccm en i d u KiH-« h i è d c p a r s a n o b le s im p lIr l iR : p o iu t d 'o u v e r tn r c s à p lu s ie u r s hüU 's. p o im ijfi m e n e a u x r o n l r s e n i r i l o t ^ s ; c h a q u e t r o -

d e l a g r a n d e n e f c s l p e rc é e d 'u n e s e u ln f c n i l f e fi la n c e t ic o rn é ft d ’u n e c o îo n n e i le d ’a n g le , c l divls<*c e n àe.xix b a ie s \k\t de.s int n e a u x l i é s é p a is , à s l m p k c v a s e n io n i, a v e c u n o c u lu s a u s OUI m e t. E n r é s u m é . c « t é d if ic e , e o n te m p o ra iu d e c e lu i <)« S a u ve ie r r e d e ü é a r n , e n r a p p e l le 1r s fo rm e s e l l e s flisp o sU w n s iH 'in- c lp â le s , s u r d f» p r o p o r l io n s In fin im euL p lu s g r ; in d io se s . M ais a r m o n s a u x d i l a ü s li‘s p lu s in ie resb iO L s d e lo u ie T ég ltse g o ih i- q u o ; o ecü p o n e-D O u s d e s p o r d i e s q a l df> une«t ac<îé» d a n s ie s f lan e s d e lit basili< ju«.

/ K S D S U y l ' y R T I S u l e C L 0 I 1 R K « y B A N .

T ro ts p o r lc s fo r i in ié re s sa u te .s p e re c n l i f s c ro is il lo n » d u c h f - e t )e g a b le d u < 'O u cb an l; U‘$ d e u x p c e r a k r e s o ñ r v n t to u s lo s

c a n ic iè r è s d it b e a u s iy le r o m a u d n ^ i* ‘ a l è d r c l f u r e u l f a l le s é s i - tIem D ifn i a v n n t l ’e d il ic e q n c n o u s v e n o n s d V x a ra in e r . a v a n t ies v o ù iü s to u l a u m o in s ; c » r e l le s p o u r r a i e n t f U r c o n te m p o ra in e s i c la ba&50 œ u v re ,

C o m u ie u ^ o n s p a r k p o r ie d u n o r d . L e» iro iç e o lm m o s ü«> e h a c u n d e .s e s c b ra se iü e n K O ût d e s c h a p ile m ix d ’u n a s s e z b o n rtesô iu . Ob y r e m a r q u e s a in t M a rlln a e h e v a ) , c o u p a n i u n p an d e s o n n ja n te n u p o u r vC iir le, m c n d ia n i ; — J è s u s - C h r is l n im b e , p r ^ s e iu a n t le voiTe q u i a * p ris I’ecnpr< 'in ie d e s o n v isag e e n sa n g la n te . D e u x a n g e s s o n t p i ^ s d e lu i ; — im ô v é q u e e n to u r é d e i ro is s u p p i ia n l s e n liè r i tn ic n t n u s ; p r o b a b b m c n i d e s a m e s l u p o rg ü io ir e ; — J e s u s - C l i r l s t d é p o u il lé d e s e s viHemeiiUs p u r a n d e s e s b o u r r e a u x ; - H c ro d e p r o im t l a n l l a lé tc d e s a ln i J e u n - B a p iis t« a l lé r o d la s , p e n d a n l q u ’il c s l à tu b le a v e c d e u x p e r s o n n a g e s ; p a i s l a d é c o l la t io n d u m a r iy r . — D es V0u5sui*es J ic h e io e n t o rn é e s d e r in c e a u x e t d 'e n r o u le m e n ls , s ’é lè v e n l f lu -d e s s a s d e r e s d if fé re n te s c o rb e ille s .

L a p o r te d a m id i u o u s p a r t i l o f f r ir p lu s d ’in té r è l . S o n jd e in - c in tre , fo rm é d e t r o is r e t r a i t e s , r e p o s e , d e c h a q u e ccHé, s u r i ro ls c o lo n n e s m u n ie s d e b a s e s k d e u x to r e s b ie n ira v a illé s

— se —re c o u v e r ts «tr J e d r a p e r ie s q a c n o u s a v o n s r e m a r

q u é e s s u r le» i lé b r is d e i'abbB ^’c do B o n n e fo n t, d a n s l e C u u - m in fîp s . L e s c h a p i te a u x s o n t I i is io rJ c s c o m m e c e u x <Ik la p o r lc d u n n r t l , e l c n m p lè l^ û t í e s é p is o d e s d e l a v ie d u C b r is l ( I ) .

L es t r o is \ouH 6U res. c o n fo rm è iü c iit a u d u x i"« » iè d n . n e p o s s í í d e i i t | i a b d e p e rso n n a f? e s ; m a is e U e s i> ré seu ten i I p s p lu s r i c h r s o ru e m c n ta l io n s g f o n i i 'l r iq a c s . C ticvp«na W ríquí^íi av ec f e u il la g e s d a n s b s a n g le s in i^ n e u ) », l i i^ le s b a n d e s d e fc m lle s ira c a n tQ o , d e rub:\ni< <’l d e paliaeiit^H , q u a d r u p le r a n gd e fe u il la g e s à e n tr e la c s d e r i c h e s p a lm e tle s , d f r in c e a u x e t de ;^lg2a(*s ; r ie n n 'n é i i o u b lié p a r Í’o rn f‘m a n Ís ie , L ’o u v c r lu r c d e lu p o r te e s t h j ) le in - c tn ir c c l p r lT ô e d e ty m p îin .

O n ftêra s u rp r iÿ , p c i i t - i i r o , d e n o u s T o ir p a s s e r ( J a rs l e c la i l r ç , a llu é a u s u d d e U c .i th é i l r a lc , a u l ie n d e n o u s o c c u p e r d u p o p flie d u c o u c Q a n i: m a is l e s ty le rie c e s q u a t r e g a le r ie s ftA txi e o m - p le K m e n t roTHun, q u 'i l e s t i 111 |)ow«i b le d e n e p a s l e c o n s id é re r c o m m e c o n te m p o ra in d e s d e u x p o r te « q o e n o u s î c i ’ o n s d e d é c r i r e . C e lle p a r t ie fo r t im p o r to n ie d ’u n e ia b l is s e m e n t c a n o n i - T H êst, d é p u is lo n g u e s a n o c e s , d a n s u u ^ ta t d e d é la b rp m p iu r e g re i ia b lc . S e s a rc a r ie s , dejcifês e t fe rm é e s p a r d e s m u r s q u i, s e u ls , l e s o n t p r f s c r v e e s d ’u n e r u i n e ira m ln e n ic , o n t p e r d u u n e p a r t i e d e l e u r é l ^ ^ n c e , e t l e u r s c u r ie u x c lia p ite a u x h is ln rti^ s se In ro v e o c c o m p lè te m e n t e n c h â s s é s d a n s l a m a ç o n n e r ie .

O lia q u e ga i c r i muin.'* lo n g iiu q u e c t 'l lñ s d e B ay m m e . e t r a p p e l a n t p o u r IV ie n d u e c e lle d T l n e , e u f to u s s l l lo n , p ré se n te q u a t r e a r c a d e s o g iv a le s s u b d iv is é e s e n i ro is p le ln - c in i r e s , d n u t le s Jo n c tio n » r n to iu b e n i s u r d é s c o lo n n e s ro m a n e s ijén2?nées o u r é u n ie s p a r q u a tr e . L é lu u r q u i r i^ i^ e e n tr e le o rs a rc h iv o U e s c l le« a m o p tliw e ra e n lsd e l’a r c o g iv a l , e s t p e r c é d ’u n s im p le o c u lu s . O n n ’a , d 'n iU e irrs , q u ’ft j e t e r l e s y e u % s u r u n d e s s in d u c lo ttre d e T a ra g o n e . p o u r a v o ir l 'e n s e m b le d e ce» d is p o s i t io n s . Q uanrl o n e x a m in e In r ic b e s s e d e s d é ta i ls , o u s e n t a u g if te u ie r l e s r e g re ts q o 'in '^ p ire n t , h p r e m iè r e vue*, le s d é g r a d a tio n s c o m m is e s p a r

( i , O n y r e m v s n e l« ü > i i î» n lirb « , p r * in > » n t cW* « e4un tl* ip rrp fo lT l d « t ro K 9 p d t» * p o rU n t 1« n in ib « e t le I h t e d e l'S fH K lottl; —UilJe a i« c $e t i ^ t r f i , &q m o m e n t N a rl# , &«rur iJe l . i a r n , \ i f n i p a rfd in e i aes pieds) — jivM-cntriïit m*Tchdnl suri«« w ux rm d a lu n i a in f ffui R’«n&>fN'A H r é c l a n f M>n tm é i d l i d p l s i MCit d u s la l « r t p v ; — la SoérlM Q d u m a lad es d lv isc e e n d c u i K èiw < iirinri^tflw ; t d a n i la p r e n i l^ e . k r b r i u B i a ^ le p a ra l i t iq u e a ^ n o u U ld qni w i t n ^ e d s d e c u l 'd e - j a f t e ; d m i I s lA candf, n n lan tM is, > a r u n ^ bt«Tn)llf, v ien t iîrlufnttr)>i mérrHT AitfricM] mfrftCttleos«.

le t f m p s , e l q u e li*s I io ro m « s n é g lig e n ts ü 'o m p M s u c o m b a u re .1,PS d o u i l l e s lo p c s d e s p l e i n - c m i r c s s o o l s u r m o n t é s • l 'a r c L iv o iw s é g a l e m e n t lo r iq u « » , o m i s d 'e n i r e l a ^ s fti d o d o u i l l e s c b e v ro D » ; d u c W ' d e 1 é g l i s e , d e s h o h e s e t d p s c b e v r o n s p e r l é sl e m p lH c e n v le s l o r e s . P o « i i a lm e t l e s p a r f a l l e m e n t f c a i l l e c s d é - c o r e m \c» t a i l l o i r s ; p l u s i e u r s g o r g e s d e s s in o n t l a g r a n d e a r c a d e o g iv a le cjni r e p o s e s u r d e s p D a s l ï t s c a r r é s , h s im p le c v n s e in c i i t . I .e s p 'I l e r s - t n a i l r e s d e s q u a t r e a n g le s , e n f in , s o n l r e d o u b l é s tïc,{ o lo n u o s g é m in é e s « n r c b a c o n c d#*. l e u r s fa ce s .

M ais c 'é ia i l l ’ic o n t> g ra p b ir , su r l0 4 il, q u i a v a i t r é p a n d u to u les «PS p r o fu s io n s d a n s c e l a s i le d e la o ^ d i to l i o n e l d u recui?il!e*> in p n i) C lia q u e e h a p lio a u r e i r a e e u n e su û n p d e la f i ii i le , c o m m e c e u x d e S l - S e v e r d e f l u s ta n e s p o s e n l c c l l f s d e l a v ie d u C h r i s t M a lh e u re u s e m e n t , l a m a ç o n n e r ie q u i I s s e m p â te n e n o u s a p o r - ro is d ’cntrBNOir q u e c^ -ria ins r c lo u r s d e c o r lw i l lP o<i n o u s a \o n s r e c o n n u le s é p lscn lc s s u h a n t s :

1» C in q p e r s o n n a g e s , d o n i q u a t r e s a n s b a rb e , d e v a n l u n e la b io r i c h e m e n t s e rv ie , p r e n n e n t p s r l a u fe s l in d 'I l é r o d r , lo r s - n u ’ü é r o d ia s l u i d e m a n d e l a té le d e s a in l j e u n - B a p t i s t e ; - S* s a in t J e a n -B a p t1 s U \ ¡ t^ n o u i l lO . tp n d s a tô le a n b o u r r e a u q u i lèv e V é p é e ; H é rm le , p o r ta n l U c o u r o n n e , p n w id e à c^Xta e x é c u t i o n ; — 5* l a V ie rg e p a r a î t d a n s u n e a u ré o le c ll i |) ti i ju e , f^nlo u rú e (Ift q u a tr e a n g p s ; - I * q u e lq u e s - u n s d e s p p rso n n a g e » p o r te n l < e s b é re ts p lH ts q u e n o u s a v o n s r e m a rq u é « à I .e s c a r ; — 5* P u U p iia r , a s s is e s u r u n 111 a c ô ié d e J o s e p h , e s s a ie I n u t i l e - l a e n l d o l e d é d u ire ; — 6* R é io d e c h a rg e u n s o ld a t b a r d é d e f e r e t a r m é d 'u n b o u c lie r , d e m o n te r l a gai*dc d e v a n t le to m b e a u d u C b r is i , q u 'i l a s o ig n e u s e m e n t f e r u i i a v e c n n c a d e n a s ; - 7* s a in l P i c r n ' c o u p e l’o re ilU ’ à M a le în is , p o u r d é fe n d re Jésu .s- C h r is t l iv ré p a r iu d a . 's ; — 8” fratîm oTil d u r e p a s m y s tiq u e ; -

i lé r n d e , a s s i s s u r s o a u 'ô n c e t a c c o m p a g n é d e »es m in is t r e s , c o n s u l te l e s d o c te u r s s u r It^s p ro p h é t ie s ; — 10* J é « u s -C h r is t l'tiircî h J é r u s a le m , m o n lé s u r r à n e ; u n p e rs o n n a g e j e t te so n m a u le a u s o u s s e s j n e d s , cl’a n J re s c u c iU e n i d e s p a lm e» '

Q u e lq u 'in c o m p le l q n 'a i t élC n u i r e e s a m e n , K n o u s a p ro u v ô n é a n m o in s q u e ie d e s s in d e c e s c l i a p i l e a u s e t l e u r c o m p o s itio n n’o n l a u c u n r a p p o r t a v e c c e u x d ’E la e , d e S t - I . i i i e r e t d e S t - l ie r i r a n d d e C o m m in g e s , le s s e u ls e lo l l r e s r o m a n s q u o n o u s a y o n s e x a m in é s a u n o r d d o s P y ié o e e s , I ls s o n t lo u i- î i - f a i t c o n fo rm e s , a u c o n t r a i r e , p u r l a l n u f d e u r d e s p e rs^^nnages, p a r le u rs d « < « iD se k la d is p o s i t io n d e s s c è n e s , a v e r - c e u x d e s ba .siliquêa d e L e s e a r e t d e S te -C ro ix d 'O lo ro n . S i le B é a rn a v a it c o n se rv é

5

— â ft —

s f s c l o U r f b c o i u t u e i l A c o f i ^ r v ' * s t < s b a s i l i q u e s , n o u s £ û L Q n i f s c o a v s i n c u s q u ’ i l n o u s a a n i i l f ^ & H r i 1 k r ç ( ) r o d u c l i o D i p ^ s é x a r t f * t l ê s a r c s e i d e s p h a p i l e a u v r i e T i ü l H a i l ) ,

N o u s n o tro u v o Q S p a s d a u s c e s ^ a te m .s a b a n d o o Q é e sc e b Docn- h iv n x e i i r a p o u j i t s «ar<x>phagcs q u e p o s s é d è ro til lu p i a p a r t l e s r l o l t f « ro m a n s t?t g o th iq u e s ? Q u e l e v é n e a ie ti t a p u l e s CD d é p o u i lle r? lo.s r w o lu t io n s r e l ig ie u s e s o u so r ia l e s n ’o n l p3£ d é so lé IT .sp a g n e , H le» n io r ls n 'y o n t j a m a is é lé v io le m m e n t e x p u ls é s d e l e u r s u ^ m b e a u s , e o m m f À lé p o q u e d e n o s t r o n M e s poU U ques, S i le c lo î t r e d c T u l é d a a e p o s s M e {las d e s a r c o p h a ije s , c ’psl q u ’il n ’a .serv i q u e t r è s e ic e p U o n n e l le m e n t d e c a jn p o s a n c lo ; l ’i n t i r i o u r d e l 'c g U s e , p r « q u c e n tiè re m e n i dall«^ d e p ie r re s to m b a le» f u i r h o i s l , d a n » 1h xm '"*slr*ck*, C4^mme l ie u p ré fé ré de sépuU ur& b p a r l e s la ïq u e s e t l e s m t 'iu b re s d u eleri?é . L e » d e u x s e u ls s a r c o p b o ^ q u e n o u s L rouv ions l a o » l e d o U r e T tonciéal < o iif ir iiu T c e tte o p in io n , c a r i l s s o n t p lac é» sou.s d e s a rc a d e » o^civales d u xn*» s iè c le , om O os d e p e u te » c o lo n n e s ro m a n e s aoT à o g le s , e i d e Q eiiM ii» d a n s l a g o rg e d e s a r c s . IjC c o u v e rc le p r is m a t iq u e d u p re m ie r r e n fe r m e q u a lr e l io n s c d r e l i e f m a r c h a n t a la s u i le . L e se c o îid , p n v ô ü e s c u lp tu re » s u r le c o u v e r - f^le, e» i é leT c a c Q aq a e b e a t s u r t ro is r o lo n n c t te s d e ôO c e n t lm d - i r e s . U n e in » c n p t io u la l in e a s se ^ m aJ c o n s e rv é e , ü x a n l la m o r t d u d é f n n t e n I 2 t2 , e s t c n c i s t r ó e d a u s l a □ lu ra ll le v o is in e .

L s e O H c n c OB l a d a s i l i q u c .

M a is M l o n s - n o u s d ’a r r i v e r k u p o r c h e d o l a b a s i l i q u e , u n e d e s f p d v r e s l e s p h i s i m p o r t a n t e s a u p o i n t d e v u e i c o n o f f r a p b iq u e .

( I » lcHk'yciulu(Uui>>rt <Im b u i i rolnnn& s. cbaQ uc p ilie r -n w itr* Hp« angle» fui pH T P ttlrem «ût oriv5 d e g rau d k s »latuR« n t lu t^ -rr lir r d e ifeu ti-n a tiir« , «em hle - h \ n A c4U «4escoD [rc-fo rU d u potrl>*dP iS (-A T eotiB ; uin ; s<>nif>a puM h«|>i»^r â iK le M ru tU cv . EU c ri’p iù e n l» u n c h r iM .lé te u u u . ilta fw d an» le k u 'ü 'I u x i ’ yÿeikr. «cBAtix «ira l'iM MMimA o n « co u iu m c d e in .«i>tilpt«r s u r le* l) in p « n j. U «»i # n tn n re d 'u n e a u réo le eU lp tlquc a bu r u n d e eee r«na « c u m - rio ir n i d«sel«r. ^ k ! R om ains « p p ^ la ien i b liee lliu a ), e t q u 'i l» »cco rd a ien t à t i u r dft |>rivii«KA a u x p ^ r ^ n n a c e i le s plu>4 ilinvtre*.

Il o e & u i d o o e p è i i t f i : e to u u é tj ) 'rin iro u T « 1« c h r i s t a i i i» .su r e e s » ¡ ¿ g » p ia is , a lo r s l’A n iiq u e r n r u l « ? i« e c d o » l« r e ia(C 4> ud»ir n t r é i i : tv À A 1 «V irrçc -U aric .

i> s e r a i t i r t » | ' js »ü Hr. d 'a i l f e n r « , q u e en c h r t i i . u n p e o d ép a n n a d a o i ! e c l(n - i p ^ d e T u d é l« , i 'u to rn«< |> r im i tiv e m « n t le ty m p a n d « 1« g r a n d e |H>rie d e l a M i i - Itq i)« , r t q u 'o n Veivt > ^ l é ^ e d ^ n » ce« n l « r i i s , lonM ûe u n e i^ o f in i ia i t l e p rn v h » .I l f a u t r e m a r q u e r , e u « O k . <fuc l«* k ii 'iI d u d k * N r r ta n '» d iD e il« ii p tu s lu p r é ' MQC« d « f« a Q )e t.

q u e n o u s a v o n s a e x a m in e r . Q u an ti on s c p rc s c T ile < lpvani ce t\è p o r tó m a g is t r a le , b ie n in fé r ie u re e n ü i ît ie n s iù n s à c e l k s d e M oire-f)H m t' île P a r i s , é g a le t ó u l a u p lu « h < p llr <lu c ro is il lo n du SUÓ, o n re s tó sa is i d 'ad iu iraü O D d c v « n i sea n c h e s s e s s c u lp - lu n ii tó . C h a q u e éh rîü ie iu e fil e s t g a r n i d e h u i t c o lo n n e s ron> n- Dfts, à b a se s ü»n< jues, p la c é e s s u r d e s a n g le s r n i l r a n l s ; d e» a n g le s d e « a lllic , â D io rils e n to m s , d e s c r ta p itt-au x c h a rg e s r te p e r - s o n n j^ e s , e t î le s t a i l lo i r s e n r ic b ls d e p itlm e lie s ad m iraW etn i^n t t r a v a il lé e s , c o m p l f ie u t l 'e n se m b le d e c e l lo o rn e m i n ia l io n . E n - iroQS d a o s le s d é ta i ls d e s e ñ a p í te a u x q u i v o n l n o u s p r e s e n t i r ja s é r ie la p lu s eo rap lM c d e s c h a p i t re s dft i a GonCsr*, < |ue n o u s ay o n s e n c o r e r e n c o n t r é e . E n c o m m e n ç a n t n o ir« e x a m e n p a r la g a n c ljc , n o u s v o y o n s s a c c u s s iv e ia e n t t

c h A p i t e a n . __ I ,e C rial*?iir Dimt«,' e t d r a p é d a n s a n n ia u -te a u ; i l cn«e )« s c h œ u r» d e s a n g e s , re p ré s* -n ié s p a r d e u x e s j i r i t s c é le s te s , d é p lo y a n t l e s a i l e s d a n s le s q u e l le s i ls ô ta ie n l e n v e lo p p é s c o m m e de?^ c li iy s s l id e s .

^ — D ie u fo rm o le s é to ile» , i a lu n e , le !jûlftii, e lie s la n c e d a o s l ’e sp a c e ( i ) .

c h a p i t e a u . — L e C r v a i e u r p r e n d l a l iu ii le le r ro s tr e dar«.s

s a m a in e t i u i d o n n e l a fo rm e s p h é r iq u e : « A n c < n u u ien eem cn t, D ie u c r é a le C ie l e l i a t e r r e ; la t e r r e é ta i t in fo rm e e t to u te n n e . • (S)

( 1 ) 1 D k u d i t a o i s l : q u e l« n n r p - d c iu to i^ re $o1 * 1 0 1 h i t s d an d le U rm airien l du c id . aJjQ «iu’tU M 'porcikl Ic io u r d'aTe»', k i i iu t . « [ w rT * ^ t i k »iguc» p o u r uaar>|nnr M k s M iM iu , k » j« ) r i t r ( Iw anite«S ; (7 0 ’* ^ Ict trm a n ie a t d u d e l , e i 1 * r i M ia s e Eli alnH — Diwi n td one d e u x |Miniti«>ui. i V u o p lu» $ ran (t, p<»ur p rc d id e ra o jcnar. i'au'r*> moiudri% p o u r p r ^ d e r 4 la n m i . ■

T e llw w n t W parol«« d e b i B ible f ] '» VioiUgcr ft m J s u e n r><lier, Mki> pcu ft 'P jp u U u x i reâ jx l dt« la « u tle chfooologiip)« H- la C c M s e ; II a p la c 4 1« fn r - m a tto n d«* astrc« a ’ a ir t ceJl'-deli* i e t r e . P e u t-e lre » b e iis a lt 114 c * t t - fvii*«eiioc,

(u r t ■ueieuiH;, t e i p li)n i« iu u & \'aleot a«ir»4MX 4 l a Bkbl«, iVtKlmll. d u f io j J m , q a i t f a t a i t p ii i i r c , d ) w . i - i 1 b. «lu’u n e con ics '*«“ * ¿ e la ereailon d « M t« * . e l " o n in i TmII p W r» rse u i c l preiM ri.icuc. U phji'iMUL' » 'u pa» U fd # (dependant* d ^ o w v rj r <\»t la ittitiir tP cii4iaJtirw kj«'ij«lajiiiTK ni ii w - 'i lc ta , que le s u l l im t m c ta n l im e « rl« s te la m n k k an aa il, m siK iw la iv r tn a ll p a s . J.e • f r i l^ C u r w iu n t i i i c c d c m le x ttfwl d« la sfiaen:«. a d*rin.- riig«Q A k s co la i- iiq u e co n irp ]e s a ii il .

(JJ P lo i d ’u n lec-letvT, I'ouvainco V oplinnn v u l* a iw 4 « e C a l lk e d i -c o d v rtt le p re m ie r la ^¡ilMrKiie d e la le r r c , p o u m l t <^roir« « |ue k a eu lp leu r e’s t livT< dane <« 4 m » Bnouialre fo r t A ra c ^ it . p o u r T^poque c»U 1 ( v 1 «a lt P e a t '^ r e n ' s t - d pas io u ti le d e d u m ^ i n n ¡ ip e n ^ d e la d u c o n n a i '-

- Ü) —chlipiUau. — L e C re a lo u r d v iio e la \ i n a u x p U u ic » , et

v o it a u s£ ii6 i o n to a rR J e p a lu i ic r s n a in s v \ d 'o liv ie rs .• Ü ie ii ( l it e n c o r« ;Q lie la t e r r e p n x iu is e d e V b e rh e v e r te p o r

t a n t dK lü g m in e , e t J e s a rb re « fn i i t ie p s q u i p o r te n t d u f r u i t . clJ&cuD se lo n s o n esi>ècf*. e t q u i n n ife rm e c it l e u r s c ro c n c e en eiiV 'T nëujes p o u r s e r e p r o d u i r e s u r la le r r o , e t c e la s c f i l a i i t i i . ■

Mcicc« U u n u in e a k i « t w(«rd, L i G c n ^ ie . I l e i i n « ]w H r p u d e l£ K>nne d e DOire c lo h e ; m xt* il i> v n ll q u e d H l a p lo i h a u te an tlip ilt> , iw aakeâ lcu rs •4Kii|»T(rcnt q s ’t i l e d « « a it < tre h i i i a ,

O in c ^ if I jK f ie taJt r c m is n e r c* tt« npiuiAn i l . i i iu t . 4 O rphée o u a a \ A reo-........ W ii» u n i d e (k ik o n s l ' i i s t o i r c d e i p r« m l« rs tMn^ca aa U

^ 1 )« l’o n n'Obe p b i 'a r r ÿ t e r * c e t te KWRriMin.A ris to le d e fo n d i t q u e 1 « « f r n « v « ta le n t

m e w r« i t e i r o f u f t n w d e la te r r e , e t l’avxkRta i r o u v « é^ a le i 400 000 »ts^k». < , ^ b é ta ie n t ee^ anrieru t ut4<WiMH»cùHS? L«â G h a ld e ^ u nu W Q ueM iliul k u r iU d e ? C 'M t m l’n n i|tn<K(;»m<l5eoenme d flrritk iiw liu n q ' i - v a it p a s e f t i r e q u ’e n enosurajU u n a rc d e «l'uiw » p b crc . o n p e u tc rm c ln rr «la rtt p e A g e . q o e rtn tr tiip ti •l'A iiS to te, la ro n d e u r d n la Lecrc é tiiil r e ^ rd « e € « m m e u n fa ii a d m b . D u resiA, cm»u¡ » p iü l« o « v « ii e u p ro f* » « ^ Iwitg- ternpK a«HDl |iac t lM lè s d e M üet riui l’«v&il e m p r u n t^ a u i ¡»rètfo t é«)plicirt>[ iH ut, «k p lu i i . philu«^. I. 2 , « h . 9 - 1 0 ) . . . , B ien q n 'S tm ii in a u à fc , A i u i t m « « e t A naTflforñ, a iv i^ il ia rie T l ia k i , en««eTit m !»4«né q u e la ie r r e A i i t t'Ii')* c ( f tv a i i la fo rm e iru n m a n u r. U docL fise d e i ^ i r n w iir r <êne«rva d e i parti* $diK a c h x n iM . Rir>nliH le p ÿ tb ü ^ r i r l f n n i i l u U w , l o u p ^ o o a k v r z l s y ^ n i e «la m o u d « , p la ç a k so leil a n r e n t r e d e V u n iv e » . e t d^rmA h lit i^ rre m n doubla m ouT an te tit d e t i a iu l a ib o ac(tAHr «le <«( w lrc c l d e ro ta t io n * u r « lie -m ÿ m a,

I m R oins) ii£ s 'o ccu p a ren t p» u «fp s r irn c i» , c l Us em p ru n M rm t des i d e « t o n d isparate« a o x div*i «a» w o l ô d e ia G r^ i'e . S 'iIh An<Qit(üeli{uc» oaric« ou I»lun6 d c ! p ro \io c e ¿ d e le o r fn i]> itr. il» u c l in r e o t cei'ta lnecnen t p«« cv)nij<rA d«> ia itplifrâil«^ d c la (c rR , e t le rn u t n r f ru w rr« r» M , pai' l e iu c t lU la désl^rvaleoi. p c u ia u i i j b ie n s 'ap p liq u e r A u n d is q u e iû’uU B e tw o le . C ep en d a n t, il9 re^ a r- < lalenl pénérsl<:«ii)'nl le c ie l c o m m e o iix iiu u ii'o to » p b ère d e c r is ta l, s u r laq u e lle é ta ie n t iw u i r e t , poU its lu m in ^ n t o » ' U iu ro a le n t a u to u r d e la te r re ,

A n iv o u » & l'i^re c h ré tie n n e . I.a S|*ltcr«Sl( d e Li te r r e dev^*nt Vo|»inj«)n d o m i- nA nia , N«>u£ iro u v O D sd d W sa ln l Au«iu<tjQ ( a n d r I iisu i-C b r is t, v rte a l lu s io n * cetl® t«»inir, l(K»iu*il a itaqi>e, « w m * c o n l r o i r e i fa fcil, l'« |*inK inüe ««*iK iûi p a r la ie n t d e V eslsten r# « l'au irrc h o io js e f , T iv an l < i'«>^put* d e bo» c4>BÜo«i1s B e« ir« la tit al«*n c o m m e ltnprallû»M « lu p a e a e e d e U *one torrirt* , l 'i l d i r a i t , e n a d n ifiL io tq u « } t i l e r r e i s i tu é « a u n l t l a ru â ieu tb a lU lees , a<im ettre au ib i Hiu; deux ièm e « realion» e l c 'c U i t U de*4w e M k n n n l q u e p o r ta i t l 'a t ta q u e d e i 'm éq u t; d ’U ippoa«, d e m è i\ie yu«i ccU e q u i fn», >er# TW , d irig ée c o n tic |i; p iv tre V irg ile, p o u r a to l r au&«i » u t e n j ia tM » e d » aot|pe<l«<. l . 'h e r ñ i e tik ri» n » e ia it d o n c p a i a pen*erqu«> la te r r e f d t nm d*', inau Urcn à c r t i r e que l'au tre i iiffrrnsplu'rts |m l coirtciui' des é tre e t r i a q u e n o tt i .

D u re fte , la i.*éruii«la d« iV H iv trs é ta i t u n te id é ié e w iu m c » ib é riq u e , e l i'uja c<»uUnuail i ia ire <'ei' rpfu frn t «>'k«t««. Aii»ij, \ e r e 9 Ï0 , le m o in e iî^ r -

> • c f u t y i u a u . — U |je u p lc 18 i f t i t d 'o i» e a u i , d c q j a d r u i w l e s , c l , i 'o a m v . r é lé p l i a n t , le lo u p , l e U o q , l ’a ig le , l a g r u e coD ip lcftt jia rm i l e s aD lm fiux ie s p lu s f rv u u e io m e n î n o m m é s d a n s la B ib le , l ’a r i i s ie k s a ^ r u lp K s s u r l e p r e m ie r |>Iaù.

« D ieu <Iil e n c n r r : Q u e le s e a u x p r o d u is e n i d e s a n im a iiv v Iv âD tÂ <jul n a g c n l d a n s l 'e a u , e t r ie s o ise a a T (jiil s o le n l w n is l»- f l r n a m e n t d u c ie l . l» icn <111 a u s s i : Qii<* i a i c m |> ro d u isc <le« a û i - in r»u \ v ivaniÂ , c h a c u n se lo n so n e s p è c e , le s a n im a u x d o io e s li- < ( u e s f i l e s b é te s s a u s a ß C 6 (0 . »

k i t q u i J e i i u l pap « , M nu le nom ^äU l -I re t l , e n w In ia J t q u e , « œ * - iru lM n r * figu re ô e J 'u m v e re , ï i f i l l a l t p r s t td ie u o M J m M io A r U p o - *ilu)u des « t r e « t u U30JM» <I’mhu o rie n ls l io n s u r l 'e to lle |*>Ulr«. f s t r s l e

l'H s u l« a r i « u d e d l a m ^ r » , u l r i$ a r d " s l ’i ^ k p o Î 4 l r e f a r te î i i k l'iOre q u i euudu l» )t {»•»'«»ujcnl qu«lqo?« Fonim eDtatûrB ■ c m l n (^>* ( . f l i l i r l i u l n o T e n te tk r d u l i l » r « r e | .

T h irin l l ^ x i ' e l i n * e»*<)e*, la k I î tp p i r w l c i p ^ " slaOoQDalr». U iifl- m nine* riin««rt(*Ttt, reu<»picût e t fra iln iec o l d « nmtkuacHU, m a f^ w n s

» '• f e u p e rd e prmH#-T p lu s avA tiilfts n c h n a fm ^ C kptoA ant, U n’w t pai p to - U / i k qu», IC4 e» p rln A innl i W 0 ? rn i 1 « ju ü ju 'à d o u te r d e la fpêrél^B ù e Ia

le rw .M.U« a n xni* r« in« l« d i^ra iJron rtm i.« p r i l UT o o u t f l e » » r . Alph<*»**>

^ i â s l i ! k e l l 'e r " p * r F i f r F f e d é f k 11 ,s '> a d cm n iren i b «m L e* d « o u -^ € rt« l a c e l le «pcK|U8 i c c l l« é « B<>«er Càcon « n trc u u i r t i ) , m p e r o w - Icn l i« » du »Kmier l* Tonae d e l a t f r r p hp Îù l pai^ tU sn iW il eoi»nu«.

L « a i U q u « du 'lB i'f'i a u n o m à t l a /eU c u n lre ('<opeT>ic •* r.alil«< , n e )- u l i r( n l a a r la &»nuc m êm e 0 « la ic r r e , m * a s u f so n n«>uveuaeûtaulM ir d u s td d i , d o c lr la e ^ n n V uu pfW encUil e u c o m ra .l i rü o .i m an lîe? 1 e «v^f! le« w r ilu rc « o ù II »«t «lil i |u c J o w « a r r ^ U <xi a u r t ib n e 4 m a^ :he

I.R> lHMKcr> p o u v a ie n t (Mnc ro p re w n te r ta le r rc com m a u n | l i 4 < , KHâ etif)- q w r l e i I « « « ü u tooyeo é ? « « s a j» 8 eao<tali*«r l’B gIbe. D epuis W p r w in e n »M vl» , III a ^ a k n i f c b p i« c « l e fo riu* , l 'I l 'o n w tr u u \» (les globes w r r e s t r « •Jjn« le* i.FHuiurits d ta c a u f o m h e , u m iû t io n $ le>* d u OftriM , t a t r t ü iu>u5 I j p a l l e d u pAon.

IJ) Dajis le» op in io n s «lu u b o y « -* w , I^ J rp h d ir t é to ii l’in « } » d 'A d am k ù’Kve, q u i D P I ru n n u c v u l le hmiI q u e te lo n r n it iU c é d é re m a n t n m t f d i p e r n d « d u d«m «n , w i irkâûgeant I« t i u i i défend n . O n o m e a t eom i*»iùL-on rc lé p h i ï i t à n o e i*r0 thicir» p é rw f Ü n a jo u ta n t (ju’. u m o m e n t nn rt voiiU it fn g ew IiiT , H a lU il avec M v r tm p o ç n e - \m u n m o n t foiN Ji d u ©ù« ru b « ,U la m an d ta^K k ii la fefTiclle e n m t*np:4ji, « «Ita d c»cnaU n j in \

(Hi|>(>iwn b c a lM /e rliv iu , p . |S 1 >)SfNi* a ïo n i d e j t d l l 7 1 * la 1 5 « , t m «I»» q o a < ln ) i -ü « , « la it J - i jm lw le d e U

(touille n a lu re h a m a ln e n t i l t t in e d u C « rW . L* loop « « o p U II p m i i I«« »ni M aiï^ q u i rrfuw cu ialC D t S * ta n . L 'a ic l« ô ta i t ie » jm h o le d o » 'hretipn, d< re n ia n t m D ieo , d e IT iorooic r w h r t c p a r le U p t i m e ; - f in d e iu ilH ie r ~ :m ho le , o n o T a i td ic o a v e r t l» falote suiT atiie .

• L o riflue te rv ld c * (^« e au i v i^d lst, q a « y e u \ - ’n 1 » c u rc l« e » l, ^ n e a »

— t ó —

6** c iu tp iU a \t. — L 'E b^rQ el, to u jo u r s n in il ié , lè v e «os d o ig ts ju b a iU s , e t d o n n e lo s o u Q o s u p r e m ie r l io n im e , c(>uc}ié. e n d o rm i K Kus p io d s , e t p o r to n i dé}& l a h a r h e lo n g u e . « I l d i i e u iiu iiè ; F a is o n s l 'I io m m c & d o i p o im a g e e l a n o ire rPS&eoi> b laQ ce , e l r |u1l c o in m a n d u a u x p o is s o n s d e l a m e f , a u i o is e a u x d a c ic l , a u x bé te> d e lo u te l a t e r r e e l à to iis l e s r e p ii ic s q u i s’ym euvé 'cil.......I ,c S e ig n e u r IMcu fò rm a d o u c rb n m m e d u llu in od e l a l e i r e ; i l r é j u n d i i s u r so u v isa g e u u M iuflle d e s i e , e l l 'h o m m e d c v im v iv a o t e t a n im ò , o H e s i à ro m a r q u e r q u 'A ü a m , a u q u e l l e s a r l i£ ie s d e la ru itu is s a n c e a c c o r d e n t s i p e u d e b a rb e , l*ava it p o r lé e a s se ¿ lo n g u e so u a le r è g u e <lu s ty le o g iv a l, q u o iq u e le» p e tn i r e s g re c s e u s s e u l c o m m e n c é à le re |> ré8 en te r im b e rb e . ( IH d ro o , m a n u e l d ’/<!int)5rA p/(ie , p . 7S.)

7"* du ip iU tA u . — D ira r e t i r e P .tc d e !a c ô te d ’A d a m , p e n d a n ; q u e l e p r e m ie r h o m m e p r e n d so n s o iu iu e il ,sou» u n arl^ret. « t ,r S e ig n e u r D lo u e n v o y a d o u i; a A d a u i u u ¡im fo tu l su n n iiH I, e t, lo r s q u ’i l ^ t a i i c u d o rm i, i l l i r a u n e d e s e s c o te s e i m il d e la c h a i r A s a p la c e , e t S e ig û e u r D ie u fo rm a l a f^ m m e d e l a có le q u ’il a v a i t lirO o à A d a m , e t i 'a m e a a a A d a m , »

S ' - c h a p ile a u . — K v c . d e b o u t d e v a n t l 'a r b r e d e s c ie n c e , cèd e a u x s o l l ic i ta t io n s d n s e r p e n i ro u lé a u to u r d e l 'a r b r e , .sa fo re u r n a tu r e l le , e t l a p e r te d u g e n r e h u m a ia e s l c o n so m m é e . 0 L a ranim e, l’o n g id c ra d o n c q u e le f r u i i d e c e t a r b r e é ta i t b o n ft m uTiger, u tq u 'Ü é ta i t b c « u e t ag rC ab le à l a v u e ; e t , e n a y a u t p r i s , c lic e n m a n g e a e t 'e n d o n n a à s o n m a r i , q u i e n m a n g e a a u s s i . «

S u r l e re lû u i d e l a c o r b e i l le , D ieu a p p ii r a i l a u x c o o p a b le s , e t l e u r f a i l en ten d IV se » rep rrtc h e» . A d a m se fo b le »e c a c h e r d e r r i è r e V a rb re ; l e n e rp e n l d re » se s a lé te t r in n tp h a n te . a u ^ lc s s u s d e lu t , c a m m e p o u r b r a v e r le C r é a l iu r , a E t, c o m m e i l s e u r e n t e n te n d u l a v o ix d n S e ig n e u r D ie u q c i s e p r o m e n a it d a n s le p a r a d i s ........ i ls se r e l i r è r e u t s u m il ie u d e s a r la r e s , p o u r s e c a c h e r d e d e v a n t s a fa c e .......*

A lo rs , l e S e ig n e u r D ie u apiu^la A d a m , c l l u i d i t : O ù ^ le s - v o u s ? .. ..

Mü«# ne p«uT ent pluâ 1« porter, (1 9’elÎT« Im lu tn tM réglons d u eif l ; al» «îiarKi le so le il a b râ l« a ile ! e t «clA lrcl s s « o e . Il b i s e t*mibu( ü«ie> u n e fo m a lû e d ’où U l o i t ra jeu n i, .ûm i. o c rc c o o n a lu il p o u r i«# qn « eeox g a i ^ U T e o l re » rd i< r 1 « ^ 1. • — 1 ,’aie^« q u i s e reoouvcU e. c'cit lerhrÿii4<ji q u i . pionfiA d a n s 1 « lontaüae » p in tM lle , p e u t jo u ir d«» (« vu » ü<j vr«i » d « li q u l« 6 t Jnoa*C brl9t> (Ib id em , y l u i :

o P u is . l e S e ig n e n r D ie u d i t a u s e r p e n t : P a r c e que, tu a s fa it c e la , tu e s niauÛ l e û lr e in u s le^ a iiim iiiix e t to u te s iex t*ête« del i i r r 're ........3k l u e t l f â i uQ è la iu i i i ié e n ir e lo i c l l à fe m iu e , e o lrern a r a c e e t l a t i e n n e ; e lle te b n s e r a i a té le , e l lu t â c h e r a s d e ia L ûorûre a n l;U on. «

L ljib W ire d u p r e m ie r b o m m c se c o n ü û u e d e l ’a u t r e c^ tii d u j)orcQ c.

I* » M ffp it ia t t. — t ’an t?c e x p u ls e A d a m e t E v e d u p a ra d is i c r r e s i tv , H l e s t îü u p a b le s p e r le n t l e u r s m a in s a l e u r s ]>»r(ivs b o n lc u s c s . ■ L e S e ig u e u r D ie u le l i t s o r t i r e n s u i te d u j a r d i u d e d d io e s . u fiu q u ’i l all& t t r a v a i l l e r à l a c u l tu r e d c l a t e r r e d o u l il a v a it é lé t i r é . «

10*« c h a p iir a u , — A d a m , c y ^ v e r t d u s a g u m d e s R o m ^ rn s , q u i d e v in t la ja q u e U e d e s iK in in irs d u p e u p le a u m u y e n - à g e , W c h e l a t e r r e in f e r l i le ; u q a n g e p la u e s u r s a t i w e t s e m b le l 'e n c o u ra g e r .

« Lii i t i r rc s e ra m u d i t e , à c a u s e d c c o q u e v o u s a \'e /, fa il , e t v o u s n 'e t i t i r e r e z d e q u o i v o a » n o u r r i r q u ’a v e c b e a u c o u p d e tra v a il . >

L e S u lg u e u r ñ t a u s s i a .Adam e t n s a fe m m e d e s b a b ils dc p eau d û u i il l e s re v é ïtl .

P lu s lo in , A bel re ç o i t u n m o u to u , e l C a ín , u n e g e r b e d e b lé . D ieu , lu i - m im e . l e u r r e m e t c e s d e u x b a se s d e t 'a ^ n c u U ijr e ,

« A b e l f u i p a s te u r d e t r o J |) e a u \» d i t l a ( .len èse , e t G ain s’a p p liq u a à r a ^ r i c a l i u r e . »

l i " * cftflj^íííóíí, — Ij fe m m e d ’A bei s e i iâ iê d e pn-parci* la l i» iso u d c s b r f t i * ; n o u s l a v o y o n s û l a n i l a q u e n o u il le . S o u p re - n i l r r so in a é l ê d e c o u v r i r s a n u d ité ; m a is l 'a r i i s lp a i ro p H ervi- IcaicD l C ijp ie l e c o s tu m e d c so n o p o q u e , s a u s c ;licr< |jer à fa ire d e la e o u lc u r r é ir o s p e c iiv e ; i l l u i f a i t p o r te r n o u se n le rn e u t u n j t ip o û , m a is n u e esi>èce d e m o u c h o ir r o u lé a u to u r d e l u iè i e . 4 la m a n iè re d e s f e iu m e s c ré o le s ,

12** ch a p U en u , — G ain tu e A b e l d 'u n c o u p d e m A choIre d ’à u c o u d e CT<)8se r a c i n e ; l a v i i t im e e s t ro n v c rsô o à s e s j i te d s ; to u s l e s d r u s s o n t \é l i» s d e j a t ju e t le s s e m b la b le s à c e l le s q u ’Ks p o r te n t claTis l e s < ;liap itóaux d u c lo î t r e d e S t-B e r lr ; iu d d c C o ra m in - g es . M ais q u e l e s l c e p e r s o n u a g c n a , u ja lh e u re u s e m e n t m u ti lé , q u i T o le d a n s lo s a ir s ? C’f t s t le d é m o n q u i t r io m p h e d u p re m ie r c r im e , c o m m e i l s 'w f r ô io u l d e l a p r e m ié ie d é s o b é is s a n r« .

c t i^ p iu a u . — L h p u a iU o n no la r d c p a s A a l ie i i id re It* c o u p a b le ; W c u c o iu la m o e C a in ft c r r e r s u r la M rrc , c t uii I f voU s 'r n f u i r , p o u r s u iv i p u r l a lu a lé d ic l iü n d l v i t i f ; rp p p i ii ia n t , il ii’abH iidftfiiie p w l a f a n c s ie mRSSue, e l i l v a i n a u g u r e r s u r la i e r r e T o rig in e d e c es r a c e s v a g a b o n d e s t ju l n 'a u r o n l p o u r o c c u p a t io n e t p o u r m o y e n d ’e x is tc n c e <jup le m e u r i r c e l W. pilluf^c. IM eu lu i d i t : o V o u s so îc t f u g ili f c l vas^ ib o iu l s u r la t e r r e . — t ía ín rép o ïK lil a u S « li jn e u r : « M on in iq u i ié e>l i ro p g r a n d e p o u r|H iu > o ire Q o D K n lr le p a r d o n .......V o u s m e e b a s s c z a u jo a r ü ’h u id e d e s s u s l a t u r r e ; j ’i r a i m f c a c b e r d c d c v a n i v o ir e face ; j e se ra i A i(;jlif e l v a g a b o n d s u r l a l e m ; ; q u ic u n 'iu e d o n c m o I ro a v e ra n ifi l u e r a . . , C a în , s 'e i a n i r e i i r é d e d e v a n t l a fsu.« d u S e ig n e u r , fu t v a i-a b o n d s u r la t e r r e , e i i l h a b i l a v e r s l a r é g io u o r ie n ta le â ’Î j - d e o . »

C e s v e r s o is con«îse l d ra m a lk p i i îs s o n l p c a in M rp u n d e s (lassa - « ea le s p lu s p ro fo n d s d e l a B ib le , c a r i l s s e m b le n t d iv is e r íe s I io ia m e s c » p e u p le s p a s te u r s e l e n peupH *s v a g a b o n d s eL p ill a r d s , O u e u o ü s o f f rc n l le s a n n a le s d u m o n d e , e n e ffe t? D ’un c 6 lé , d e s n a l io n s i n d u s t r ie l le s , p ro b e s e t s e d e n la i r e s q u i i r a - v a i l le o t , c o n s i r a i s c n l d e s v i l le s , fu n t b r i l l e r l a e lv illsaiiO D ; de V a u lre , d e s p<’n p la d e s b a r b u r w , v io ls u te s , r a v a g e u s o s , q u i e o - V8biî*senl v io lo a u n e n l c e s fo v e rs d e p ro s jié r iW , d e p a U , d e r l d i e s s e , d o r u b e u i l e s r e c o l le s , d e i r u i s e u i le s v iU c s , e x te rm lî je n llü s p o p u la l lo t is .......Ccdn, m û p o r ta n t d u n s s a fu ite la lû â s su ed o n l s e s d e s c e n d a u l s n e so d e s s a i i i r o i i l p a s , s e m b le a n n o n c e r n u n m n d e q u e le s e u f a n l i d 'A h e l c o n l i i iu e r o n t fi to m b e r s o n s l e u r s ro u p s .

C e ra p p ro c h e m e u L a v a i l f r a p p é le s c u lp le u r d e T u d é l i , a u s s i f ;a n s a c r a - i - i l le c l ia p ite ^ iu 's u iv a n l à r e p r é s e n te r le s q u e re l le s l ie s p r c m le i« p e u p le s .

!*■ » cltapileîu. — U d h o m m e d c c w b e u u a r e e t la u c e u n e f lec b e v e r s I s té le d e so n a d v e r s a i r e ; D ie u survi*’n l p a r d e r r iè r e , coTMme p o o r a i r é le r s o u b r a s . M ais n o u s s a v o n s p n r l a C tenèse . r ju e le s d é s o r d r e s s u lv i r e n l u n o p ro g re s s io n e ffra y a n le .

D ie u v o y a n t q u e l a malic<> d e s h o m m e s q u i v i r a i e n t s u r ia t e r r e é w i i e x tr ê m e e t qut> to o th s le s p e u h é e s d e l e u r e cc u r é ls ii^n l CD to u t te m p s a p p l iq u é e s a u m a l , i l se r e p e n t i t d 'a v o ir fa il r h n n im e &ur l a t e r r e , et> é ta n l lo u c h é d e d o u le u r j u s q u ’a u fo n d d u c ip u r , i l <lil : J 'e x le rre iin e ra i d e d e s s u s l a l.^ rre rh o m in e q u e j 'a i< :r é é ; j 'e x ie r r o jo e r a i lo u t , d e p u is V liom m e j u s q u ’a u x a n i - u ia n x , a

N oo« a r r iv o n s à r e n ie u t i f ju d e c e t te s e m e n c e te r r ib le .

a M a il N oé t r o u v a g r i c e d e v a n t le S e ig n e u r , a jo u ta le O e n tse * fa ile s -v o u s u n e a r c ù e tU p k n s <)« Ikji$ a p la t i s ; vou * y f^ rv ? de peU les c b a in b rc s e t v o u s l ’e n d u ire ? d e b i tu m e d f r l s n s e l d e h o r s . . . S a lo n g u e u r s e ra ^ Ic t ro is c e n ts c o u d é e s , s a l a r g e u r d e c ln r |u a n to e t& a liu u to a r d e t r e n te . »

— p a r t i e h ;i« sc fo rm e l a c a r è u e ; )e v ie u x N o f , p o r t a n t l a b a rb e to n g u e , f a i t e n t r e r le s a n iu ja u s d a c 5 le u r r c t r a i ie l lo t t in te . O q y r e m a r q u e le e b a m e a u , le d ro m a d a ire * d ’a n tr e s q u s i l r u p è d p s y s o n t d é jà m s ta l lô s a v p c ia fa m il le d n p a t r ia r c h e . U n g r a n d a r« f la n q u e d e to u re l le s re c o u v re i a a<5èno e l r rp ré « e n w p r o b a h k m e û t l a c i té d e D ie u a p p u v é e s u r l ’a rc -c D - c ic i .

H 6 -» c h a p ite a u . — C é ite p a r t i e d e l a G e n è se s e te rm in e p a r le s a c r iU c « (J 'A b ra lia iu , Im ag e p r o j ib é t iq u e d e la r é d e m p tio n d e l ’h o m u ie p a r l a m n r t d e J 6 s u s -C b rU t , L e b é l ie r se t ie n t à c ô té d l s a a i ; p o u r re jn p la c c p l a v ic tim e q u e l’a n g e ? a s o u s tr a i r e à To- b é is s a n e e h é ro ïq u e d e s o n p è r e . N 'o u b lio n » p a s d e r e m a r q u e r q u e IV ic rn e l e s t to u jo u r s r e p r o d u i t d a n s le m ^ m e c o s t u n je ; » p o r te le g r a n d m a n to a n e i l e n im b e s u r i f f ro n t.

C’e f t e n ir e c e s d«-ux m a g n ij iq u t 's c b ra s e m e t i is . l ’in tro d u c U o n la p lu s c o n ip l i to e t l a p lu s lo g iq u e q u ’u n o c a th é d r a le n o u s a it f n e o fe o f fe r te , q u e a 'o H v re l a p o r te d o n t l e l in te a u , d e S m è tre s M C i^ntiraètrftf, e s t s u p p o r té p a r d e s co n .so les à d e u x r e t r a i te s , é g a le m e n t oroéi^s d o p e r s o n n a g e . On y d is t in g u e D ieu , é te n d a n t se« b r a s e n fo rm e d e r a r i a i i d e ; d r n x tè te s d e m o n s t r e q u 'u n p e rso n n ag t- t ie n t p a r la l a n ^ e e i u n a n tr e m o n s tr e d o m p té p a r c e s d e u x ê t r e s s y m b o liq u e s , m o U ié sy r^ u e s , m oH ié o is e a u x , si c o n n u s d a n s l 'i r o n o g r a i ib ie ro m a n e . D e u x a n g e s p la c e s s u r la face d e l a c o lo n n e c a in p lii te n t c e t te o rn e m e n ta tio n e n j o a a n t d e l a t r o m p e t te p o u r a p p e le r le s fidèle.s d a n s le te m p le q u ’i l s in d i- q u e n td u d o ig t. L a fa c e in té r i e u r e d e s r a o n ta n ts e s t g a r n lç de r ic b e s p a im p t te s à fe u illa g e s .

C e t« p a r t ie d e l a p o r te iw t d o n c l e r é s u m é d e c e s p e n sé e s e b ré ü e n n c s : D ie u o u v re T e g lis e , im a g e d e la fé lic i lé é ie rn eU e , k to u s le s h o m m e s ; le s a n g e s le s { in v o q u e n t a u so n d e la t r o m p e ; l e d é m u n se p r é s e n te p o u r l e u r e n d is p u te r l e n t r e o ; le p ré tro o u l e v ra i c h r e ü e n le d o tn p ie e t le b r id e .

L es d é ta i ls d e s v o u .ssu re s , lé g è re c u u it o g iv a le s ré p o n d e n t d ig n e m e n t à l 'o ru e m c n ia t io n q u e n o u s v e n o n s d 'e x a m in e r . H u it ra n g s d e p e rs o n n a g e s s u r m o n te n t le s c n io im « s d e s é b ra s e m s n is e t m o n tr e n t à lo a r c lé ; 1« T a g n e a u n im b é a v e c la c ro ix d e r é -

fi

s u r r e c l io û ; S* n n f s a in te o irn b é e ; 3* u n a u lr e ç a itil n im b e pop- l a n i l a c o u ro n n e ; 4 ' n o anfif^ n im h c ; 5* c o u ro n n é e l p o ^ta m l a h a f p c ; 6* u n t 'îsêque m l i r e ; ?■ u u p e rs o n n a g e c o u ro n n é , { lé ro o la u l u n e b a n O f r o i le.

c n a q u Q v o u s s u r e p o s s M f t d o n c i. s o n s o m n i e i l e « p r é s i o i a u i <1-uû o r d r e à*‘S e ; r c s : lo C I i r i s l , - u ü P « h u e f e r r r a f , - u n n o n n o e , - u n a n g e , - u n r o i c D a v i d ) , - u n oxèqM . - u n d o c - ip u p 00 l iP fd û a i e n r ( V a d m iu ts l r a l io n e l l a R c ie a e è ) .

tx îi iQ lu o n s e n p a r ü c a l l c r c h a c c n t i d e < « s liim e8 d e p e r s o n n a - ' « s A d ro ltf^ , e n n a r tn n i d u fo n d n o u s r e m a r q u o n s : c in q A iacpî^d’a n p e s , p l i i c é s d e d e i u c » d e u T . e l p o r t a n t l a c o u ro n n e . ie s r e n i r e , l 'o s i i-n s o ir p t a u t r e s a u r ib u i s d c l a p a s s io n d e J é s u s ^ r .h n s i ; s ix g r o u p e s d e d é m o n s lo u r m c n ta c t le s i la c û n e s ; de« c o a n d lls p lo n g é * d a n s d t 's e tia n d iè re s ; d ’a u t r e s su e é « p a r de» r e p i l lo s , df& se r i ie i îW ^ i d e s c ru p a n d s .

C e p e n d a n t, S a sa n n e r é a s s i l p a s si»oj> e f fo r ts a p n l r a in c r ses \ ic l i jn * is e t l ’a r t i s l e a t r ^ s b a b ilc m e n l in d iq u é , d a n s c ca lu tte « , d e s f f ra d a tio û s d e re s is ta u e o e t d e u e t o i r c q u e n o u s ü 'a v o n s e n - e o r e t ro u v é e s d a a s a u c u n e a m î r e d c ^ n r e . N o u s r e m a r q u o n s n o iam m ftflt o n d é m o » q u i e s sa ie d 'e n i r a ïu e r u d é r t q u e ; m a is le m in is t r e d é ln u m c U séle e t U ie u v ie n t le p r o té g e r .

D an s l a i r o lv e m e v u u s s o rc , d e u x p e r s o n n a i je s c ^ u > e r ts de m a n te a u x p a ra i> se n t p le u r e r l e s fa u te » q u i le s <mi « n d u s j u s t i c ia b le s d e s a la n . A p r^5 c e tte seC ne q u i s c r é p è te d e u x fo is , d a u t r e s m a n t l i l s s o n l plüURês d a i i s le» ü a m u ie b , d a n s I e a u b o ü i l - la n tu n u r e c o h e n l d u p i n m b fo n d u d a n s l a b o u c h e . Au m ilie u d e c e s vict^ùVes, S a U n s e f a i t p o r te r e n ir lo m p h e p a r Ip s e x é c u - le u rb h i d e u i d ü s e s b s u te s - ie i iv r o s , V n d o C4js g r o u p e s l e r e p rc sp iile e le v é s u r le s é p a u le s d e t r o i s d é n io n s .

D an s l a <iuairW ime T o iis su re , S a ia n e s s a ie d e 6 i« jiilre u n r e l i - ffieu x e t iiû a b b é e ro s s é ; m a is t o u s le s d e u x j* o ric» i l e u r s m ain » A ie u r s o re il le s p o u r l e s s o u s ln ü r e à l ’c ffe i d e s p a n d e s f la l te u - se s II r e i te r e e n v a in s c s U n ia l lv e s iûr d e u x j e u n e s f i l le s ; il c s l r e p o u s s é a v tic d é d a in . I l n e p a r v ie n l à e n t r a în e r q u e t ro is p O c h e u rs : u n a v a re , u n s u v a n i q u i l e s u lv e c i c m i)o r la n t le u r b o u r s e e l l e u r s l iv re s , e l u n e rn ln e . O n > o it q u c r a r i i s l e n ’a p a s lû én affc l 'a r l s to c ra i ie . A l a s u i t e d e e c s v lc io n e n s e s e x p é d it io n s d u d c m n o , h^s s u p p l ic e s in fe rn a u x re d n u b le n l d V t i v i t é . c l n o u s v o y o n s p lu s ie u r s d a m n é » ploojiO s d a n s d e s c h a u d iè re s -

D a n s J a e in q u iè m e v o u s s u re , n o u v e lle e x p é d iu o n d e S a lan , I d , U le n te u n e v é q u e e l u n r^ U ir le u x ; p lufî b a s , u n a n g e v ie n t

a u s e c o u r s d e s i>fêheurs e t f r a p p e W dA njon d e bou g l a n e . C ep e n d a n t , SaW ’i r é u s s i t à c a p w r c r u o e T lc t ira c ; U l a i p a sseU c o H e a u c o u e n v n t r a l n e ....... A près cc» n o ra b r r t r s c s s c tn c sd e l a v ie lo r r e s tr « , n o u s f ir r iv o n s a u ju g i^ n ien l <lpriiéef, e t c o u s re n ia rq iio t i i , a u b a s d e l à m ê m e v o u s s u re , q u a t r e la u rU vM u» s o r la n t d e l e u r lo iu b e a u . S a ia u le» a i ie n d â la p o r ie d e la r é s u r r e c t io n ; e t , d a n s le s d e u x irroui>e« liir^J te u r s . n o u s l e v o ju îia . a rm é d ’a n n ia r i e a u , f r a p p e r s u r l a W ie d 'u n h o m p c , H<*u la n c e r u n a u tr e d a n s la ¿fueu le d e r e n ie r .

SixiCniK voui^sure : S a la n i i 'e s l p a s à b o u t d e r e s s o u rc e s ; le \ o i c i m u n i d e R d te H u s , c h c rc l ia n l A siU lu ire u n m n r le l p a r la w u r i t ia n d j s e . Il doU a v o ir n * u ss i, c a r l e v o ilà e o ir a în a t i l d e u x d a m n a s , a l ta c b é s a u l>oul d ’u n c a ïu i i . D e u x a u tr tw d i a b k s c o n - ilu lse c itu n p é c h e u r p a r u n e c o r d e ; p u is v ie n n e n t q u a t r e n io r - le ls so rW n t d e le r tr to m b e a u x su u lè v e s . S a ia n cm p o rti- u n e j e a n e fe iu tije d a n s s e s b r a s , c l d e u i d ia b le s e n fo n c e»1 d e s ic - n a il le s d a n s l a b o u c h e d’u n iâ lien i.

C e lle p a r t ie d e s v o u s s u re s , c o n s :ic re e a a x oinno;u>PCS i;i a u i t r io m p h e s d e IV tife r , m é r i te d 'M re ô lu d lé e t w n a ie d isp o s itio n g é n é ra le . U y ri>gne nnr, n -g u la r l lô , u n e lu a re b e lo g iq u e q u i fo rm e u D f ira n d f o n i r a s ie a v e c le d é s o r d r e d u p o rc h e d e S a n - g u e s sn . .4 in s l, d a n s k s s c è n e s q u i s e d ir if?en t d e h a u l e n b a s , n o u s « o y o n s V b o in rao e x p o se p e n d a n t s a v ie te r r e s t r e a u t te n ta t io n s d e S a ta n . I l d e s c e n d d a n s le to m b e a u ; le j o u r d e l a r é - » n rre c U o n a r r i v e ; le d é m o n a t t e n d s a v lo li ia e e t la p lo n g e d a n s le s e n fe r s , a v e c c c lu x e d e to r tu r e s d o n t le x u > " - e l le x tv -» s iè c le s s c TTionlrèPcnt s i p r o d ig u e s (1).

L e s T o u s s u re s dt* g a u c b o ru n fe r iu e n l, c o n fo rm é m e n t a u x r t - g lc s a r c h i to c to r a ie s d u m o v e n - â s e , d e s s c è n e s d 'u n to u t a u tre c a ra c t i ire . N o u s v e n o n s d ’a-ssister a u s u c c è s d e V c n fe r ; n o u s a l lo n s co iite c n p le r l e s ir io m p b v s d u c ie l .

A p rè s l a p re m iè re v o u s s u r e , c o m p o s é e d ’a n ( iê s ,à e d im in a - tu/rts e t d e u o u s v o y o n s s’é le v e r , a u - d e s s u s do q n c l q « $

II) Nou)<i»‘a ' '« ) s p a » rru-nliw îoé u n «CDUpe e n f o r m - J p ro u e -d e -* ^ i. iu r - m m é d 'a n e d e d e n t - i l i a , e t (jui p tm U to o t d ’a tw n l r c j jf é ie tt t i r u n d e« • i r i n e i , c a iip « itik * n l i b l a r r e d « s r t ih t f ^ b jM in t lw . . O » t r t o « i w i o n n u .à l’i r t « c c i ik a i a l s e rw * « l O tr a n p u ie ir t p i « « à u n f - oO u r n s k » b a i -f i lW - M i i r t B» p ré< l« e l .ii a« « a j, u o u i n '« v o m ^ n o u î a r n - te c s Up e « î é e d ’e n i m \ e r u n i ç a r é b u r c e i - ' i c h e . N o n sa iC B o w r o i e n x n 'j s w r q u n " »D çe p i t iU h t d a iw « « b r . i l e » o k ü d e l - lo i n o u w H i , .«ujIc iI â u q u d l’a n le t*a u ra i t d o o o é u n i » lim cniion p u ü q o ’il is>uV K pluî d e l a ........ iww p s d u rnUt^le.

— 4ft —

5CèDto d e résu rrecÜ O D , u n e fo u le d e b ic r ih e u re u x g r o u p é s p a r d e u i o u p a r i r o ls , vA tus d e la rg e s m a n lc a u x b ie n d r a p e s e l d 'u n dcssiD ai<se7 c o r re c i . O n d is t in g u e l e s M iu iM rc íig ie u s e s o rn é e s d e g u im p tw , 1« pairtar^ÎiPs p o r ta n t la b a r lw Jo n g u o , !cs poüi c o u ro n n êH . le s é v a l u e s c ro s s é s , d é r o u la n t u o r t r i e l , cM p * t I c w r m a r ty r s . Ma{^;ré l 'a t tU iid o c a lm e Pt u n p c a m oDOiono d e lü u s c e s l> ip n h c u re u s . m a lg ré V a h sc n ce g é n é ra le ( r a t t r ib u ts d iâ t in c t i f s , o û p e n t s c r e n d re c o m p te dt* It-n r c a r a c tè re sv m b o li- q u e , e u é ln d in r i t le s p f in n p p s jio « és p a r le s Gre<7* d a n s l a c o m - p n ^ it io n d e c e q u 'o n a p p e l a i l a T’ n t o n de to u s k 4 e a p r i ii . Ce» c o R ijio s iiio n s u n p e u in y s t jq u e s u e f n re n i j a m a is r c p rc se n lé p s , P li O fc id e n i , a v e c to u te « l e u r s c o m liin a iso n s c o n v e n lio n n e l le s ; o n y s t ip p r lm a le o ie l , le «o lc il, l e s író n e » e t l e s c h iru & in s . Le p o rc b e n u i n o u s o c c u p « u e r e n fe rm e , p a rm i le s o r d r e s c c lc s ie s , q u e l e s w r / w e t le s r c p ré s e n té e s p a r d e s an^T?«p o r tâ D t d e lo n g u e s a u lte s p t d e s b a g u e t le s d ’o r k 1a tiia iii ; m a is q u a n t a u x o n l r i s d e s s a in te , i l s s o n t c o m p le ts , p ré c is e t d i a - t in c ts C e lu i d e s p a tr i a r c h e s e s l c o n d u i t p a r A d a tn ; — c e lu i d e s p ro p h è te s , p a r — c e lu i d e s a p f ltre s , p a r f ih r y s o s td m e ; c e lu i* d us m a m r s . p a r s a in l G e o rg e s ; — c e lu i d e s ro i.s . p a r C o n s ta n tin ( 0 a n d e s t k l a d e d e v o û te ) ; c p lu i d e s fe m m es m a r ty r e s e t d e s re iig ie u s p s , p a r C a th e r in e e t s a in te R u p l ir a - s ie (1),

Ü u e l m a g o if iq u e s u j e t d e p o è m p c h r é t ie n q u e e e p o rc h e d e la e a ü ié d r a le d e T u d è la i N V iro n v o n s -n o ii s p a s l e « pecM cle e n tie r d e l a c r é a tio n , s i m iig riifiq u c iB en t r e n d u d a n s le la c o n ism e pcN itique d e l à G e n è s e ? L e ta b le a u d e l a n a tu r e h u m a in e ,¿ su iv a n t l e s d e u x v a ie s d e l a d a m n a tin n e t d e l a i> én tilîca tio n ? N 'y v o y o n s - n o u s p a « le p a r a d i s p e rd u d e M ü to n , c o m m e l a d iv in e c o m é d ie d e D a n te? I .a c r i t iq u e a f a i t é tran^^piiten t f a u s s e ro u te , e n f ib e rc h a n t s i le p o è te f lo re n tin a v a i t e u d e s p r é d é e p s s e u r s d a n s s o n œ u v r e im m o r te l le , e t s i le p la n d e s o n p o è m e é ta i t u n e in s p lr a t i r tn s u b i te d e so n g é n ie o a n n e Im ita tio n p lu s o n m o in s p e r fe c t io n n é e d e q u e lq u e œ u v r e a n té r ie u r e .

L ’ÍD S pira tíon d e l a d iv in e c o m é d ie ! . . . M ais î o a s l a r e t r o u v e z to u t P D liére s a r le s porcljei< d a T u“ * e t d u x in** siécipx . P e r - s o n n l l le ï e es g r o u p e s d e p e c h e u r s s é d u i ts , d e p é c b e a r s r e p e n ta n ts , d p d a u m â s s u p p l ic ie s , d e m o r ts s o r ta n t d e s to n ib e a a x , d e b ie n l ie u re u x é le v é s a u c ie l ; d o n n e z - le u r d e s n o m s p r o p r e s d u I^'™* s iè c le , ra p p ro r ih p ? - le s d e s a v e n tu r e s q u i a v a ie n t c o u r s à

— 4!) —

V é p o q u c d ft b a o ï c , c l v o u s v e r r e i s a i r i l o f f i o s o n l r , a r o i é c d c i n u i e s p i è c e s , d u s i m p l e c x a m o o d e cfiî | ) u è m c s d e p ie r r e s .

I l n 'c s i p a s j u s t j u ’H l a f r o i d e u r d e s s c è u e â c é l e s t e s d u s c u l p * t c u r , « ju l n ’a i l j c l i s û ü h if lu c D C C s u r l e j io f t l t t ; l a p i l e u r d u p a r a d i s c o u l i a s t e a v e c l a p o t^ l iq u e v i g u e u r d e l ’f n f e r , d a n s lo p o è m e é c r i t , c o m m e d a n s l e p o ^ O M s c u T i w (1 ) .

i>ËÎASLS IKTKRI»;vn 8 .

l ' u i s q u e c o u s a v u t i s e x a m i n é c e t t e p a r t i e c a p i t a l c d u m o n u > m e n t d o s i ^ d e . r e n t r o n s d a n s l a < i t b é d r a l e p o u r j e t e r l e s y c u i s i i r l e s d e u x o b j^ ^ ts p r i n c i p a u x d o n t l e m v * - , l e x v * » e t (c »VI** s i è c l e l ' e m b e l l i r o n t . S o u s v û u la iu « p u r l< 'r d e d e u x w r a - b & a u x p lH c /w d a n s l e s c L a p H I c ç o u v r a n t s u r W. c r n l s i l l o i i d u m i d i . « c o n s a c r é s à u n é v ^ r f u e c l à K r a n e è a d e B i l l i a .

D a n s l è p r e m i e r , l a s i a t u è d u d é f u n t , j o i g n a n t l e s m a i n s e t rft- >*èiue d e s e s I íh I i I ls s a c e r d o t a u x , c o n f o r m e n i e n l a u s t v l e d u * !> ■ • s i è c l e , a p p u i e s e * p i e d s s u r u n l i o n c o u c h e . D e u \ m o i o e s , d e t r è s p e t i t e ü d i m e n . s i o n s , r e m p l a c è n t lc& an ^ ^ o s q u e l e s a r t i s t e s p h a n i e n i o r d i n a i r e m e n t à c ô t é d u c a r r é s u r l e q u e l r e p o s o l a lA te d u p r é i a t . L e t o m b e a n q u i p a s s e p o u r r e i i f e r n i c r l e s c e n d r e s d e l 'é v é q u è L i m a e s t n b r i t c d a n s u n e g r a n d e n i c b c d u ï i v " « s i è c l e ( î ) .

( i¡ A |irM i'e ^ a m e it ■iKjnel d o u i v o iu n e fin n o u s l iv re r , I l s o u s r t i l i b ien peu dA choee» k <l)r« m r la fs^ sd e d u eouelM ul. A u-üc«-«» ü r )a potlA , une R clt« coriiiuh«, o m é c â ’u ita u n r » ç n m ic di; fh su n « t pose» s n r de» m odiU ois i p c ra o n n a« » , rep fw »n} e d « i û i u u t i de* d o fle u ra s a n i n im b e . A d ro it« e t Â

so n ! 4]«UK a u trM f r ^ m e n i i v n u ) ( l ie , ch ac u n t u r tro is co tb u lia rcfiol«* p a i «1 p l« lB < lD tri« . U tiloc d e gauchir K upporle u n « g ra n d e cHe t « li\ eorpfl el» lo ^ t i ro n d » e t « i r r « , in n e ç a l« ^ ’a n d c u r , p e rces d ’ouvccturo* p M n -e in ire , 1 r s étenîc*. A -tH inroulQ rcprîC M l< 'cla«illei>«tnte onflin tp iem ent T üùbU , (jui A w i r « r m « une vilU pfcW « m ponl ? De# s u p p o u ilo n i plu» o n moiDfe inennleus«« poufc»lPf»l « e u l« rép o o ilrc a u n e «(ucstioii <ful r e i - t'i’ l en co re In d éc iic . LiwnKHiiiiftn! d e se o u s ftW n « p e n w n t ni)i\« <*tr« «i’i i i - c itn i ^ o o r s dan> ••>((* TM'ê^rhe{ c a r i l» ii'onr^D t q u e d w siiintn n« p u re ^ r l« l s i e . 1 x1 q u 'o n p c r i o n u ^ a y a n t f a i r d e dom p (« r u o re p lü e inontUniesii:.— ka sy r^ e * o H u a u u r;ié* fl’u n e e n jm p e , — e l u u lu u ^ |o u a s l d e l à h s rp e .......I . s rcn)!olcA «lu M oc d e g a u d ic rv iu fcru iru t u n h o m m e po rtA n t u n « rb iu d 'eau , «1 lieux p « rs o n n ^ c « p e u db itincU . A u -d c M u sd e la g ran d e eom lctM rè ^ o e u o

(% iv ii lfo rx u a u tr« tm u e n a r tU re , e t p « n é d 'u n éooroM oco lu !.

E lle e s t o n jé e « n r le i m o n tao t« d c p lu tíc u r» c a Io o d c U s to riq u es , «Jorit l’on«, i l i i e a u A ppliqué, o lïr« Afi n c j i f i eh * p iie au r dei Î e m lU g « ; l’a rc ogival <-'«1 fn n n é a * p la i le u rs (o res, « t oriM . t T in trados, d e c in g lohe« e t d e d a u s d«-

I ,e s a r c o p h a g e d u M ig n c iir d e B íll ia , < íu v re d a xv*» «¡éclc, fts t ilûne s a p ^ i o r í t í in< !o iiiéstah le ; c c lu í <Ic V éxéque H u g o d f C a s l^ U ío c e , d a n s la c a t b M r a l e d e C om m lnge .s , n e i>euL m ^ u if l u i é l r e c o m p a ré . L a s ta lu e d p c e d ig n ila ir c n r iT a m i« , c o n l f n i - p o ra ii i d ü n u lr« r o í R é n é , d c m t i l ¡»orle le c o s lu m c , e s t r o u r l ié c s n r l c c u u v e r d e , a c ô té d ^ c e lle d e s a fe m m e . L o m a r i p o rte u n e lo n g u e ro b e a v c r l e n ia t i le a u r e d o u b lé d ’h e r iu io e , l e s so u l ie r s o n m u lo s dcU*ouvertes, d o n t l c l a lo n é le v é , m u n i d 'u n 6 p c - roQ , e s l b o u c ló s u r le p ie d , la is s e n t p a r a î t r e l e s d o lg is n u s . M alg r é s e s Y élom cnlR «Vliomm e d e r o b e , e t uot» d ’L o n im e d e g u e iT f , F r a n c é s do B illia t ie o l l a m a in s u r l a g a r d e d e so n ep ô o , d o n t l e f o i in v a u , f n lo u r é d u b a u d r ie r , e s ; d ’u n r c m a r q a a b le tra v a il . Q u a lre g la n d s d ’o r u rw * n i le c a r r é q u i « u p j)o rle s a lé io coiffée d ’u n e lo u r d e lo q u e d ’û c r m in e e t d e ¡ le ll l g r is .

fe m m e e s t v ê lu o d ’u n o r o b e à ta i l le c o u r to ; u n e c e in tu re d o r é e r e lè v e s a g o r g e ; u n s p e n c e r ÿV iss^, u n c o ll ic r ro u g e p lu i îo c o iffu re fo rm é e d e d e u x g r o s b o u r r e le ts s u p e r p o s i s e t s 6 p a w p a r u n p l is s a g e , c o m p lc tte î i t .son c o s tu m e , q u i r a p p e l le a v e r ai^sez d 'e u o i i t u d e c e lu i d e M a rg u e r ite d 'Ü ta in p e s , f i lle d u d u c d ’O rlé a n s e l d e V a ie n tiu e d e M ilan , ([ui v iT a ii o n l i t f .

L e s d e u x s ta tu e » , e n t iè re m e n t p e in te s , a b n w n l le u r« tó tf s so n « d e u x d a is dCoonp»'?» ^ n o g iv es t r i lo b é e s , a v e c p inarl«& , p y ra m id e s e i p é d lo u le » . L e s c u lp te u r le s p la ç a d a n » ueje L icbe t r è s é le v é e , e ra b e ll io l ’u n b e a u dti« o u p a g e â j o u r ( 1 ) , d u m ilie u d u q u e l s e d é ta c h e n t l e s é e u s d e s d e u x é p o u x . F r a n c é s d« U illia p o r to u n ckMe<tu « tro t» leu r* m i t ç o n n M o r lé de h u i t é to i le s ; s o n é p o u s e p o r to p a r i* s e n e t t r t de s o n m a r i e t p a r t i d « - i r e d f s p a U d 'A r ù ÿ û n , e e i iu i p ro u v e q u 'e lle d e s c e n d a it d e c e lte fa m il le ro y a le .

mi-lobes pl^S'Clntr«. I a b ca «le U cuve du prtoiliT n ' i i-m r Ukii oroement i]uo quatre cefcl« {»rria q u l r c lobes, comme f e n ip « nllllell^ ou» rein v«i))é«.*Mr lea lom bcaia dASt-R*r1 c«Md de ('.oûicolo;«.

On dii.tjTvûe. a u Îo o d d e l a n ich e , V rcu cly p té la l , t im b ré d e jm x i eloi!*»..(I) Soo a n ' in r u i , &ux«cn«)rni*eM»Knti:. «la riuaU elob«« e i d e botftlaie*

flam b i> )u jic s . e ftH irm onU » d’u o c p jr iu a ld e ped lco lée r t dit p c iu tk a r e p o u n t 64ir d « ctUeni;, u i i > rem angue a » » Qiffttiedt» «Íe&íins « i^ lrau ^

Lk" d c u i iDSTilp^toua »lulvantiS sonl g r a x ^ sur Taiiile arroûâi da couvercle, en l^ tir« an g l« briM i»^ à» u»"* et ¿n '«>•* iWidc».

Mvy hohOMifUtmniûrMotfH * A*Uia rt... àoetor *à t flû tarra (Hnrit>; i e l «W4 d« fd>rtni à f l ano ie k t •ioHuMi

u c r ,a : et x i .À 'p t in s t^ Îa m ttÿ honorabU' ilw na dOM tk Bs*e, a v g g fr tUl flw

w M i r n F ra n c « « i a / tb « r « <i I X I f l d«E m « t d i r m m b r e i ê T o n o à e ¡a » « fT ’Mf 4 e J ^ tu * -C h r it î « (< CCCC «1

S d u s û 'avoQ S p a s epui& é l a lie& cripU on d e c e lo m b ^ à n : le FuimI d e la u icU e e s l c o m p lé u m e a l g a r n i d e û s s - r e l iM s , d 'u n r]&5Siii c o r r c c l c t< l 'a n e com posU iO D p lu s 'v a r ie e g u ^ t e l l e d e la p lu ti& rl d e c e s &céofi.s fu n e ^ ir rs . H u n s le b a o ^ l 'E ie rn e l p t n ü l a u m il ie u d 'u n u L ia g e ; i l e i t e o i i f é d e la t i a r e ; 4 O r o l le e ; k gînche 90 u l la V ie rg e e l i e Cbri& t |> u rU n tln c r o ix ; d e u x a n g e s lu s (^ncenspQU p lu s ie u r s c ü e r u b iu s a u x afU'» p r c te a l ie u b e s v o l - iis e r ii a u to u r d o lu T rin iv c . A u -d e s s o u s d e r e u e z o n e c e le s ie rOf»f>e m i a u tre [»anneau re e ife n n a u t J isu s -C b r i& l d e b o n i d a n s le lomC>cau d o n t i l v ie n t d e l» lr^ s a u te r l e t:u u T erc le . 11 p o r te la eo Q ro n n e d ’6f>lQes, e l s e u in n ir e e n to u r é d e lo u s l e s i n s l r i i n c n l s de l a PaSbiOD : l e s c I c u h , le s t^^naillus, T 6 p o n g f , r é c b e l l e , l a lé ie d e J u d a s , lo v isa g e d u b a u r r e i i i n j i iU c c ru c if ia , la teiain d e r r în i< |u i le so u ffle U O n p e a l d é jà c o m p re n d re c o m b ie a T a r t e sp a g iia l le û ii à s e m a té r ia l i s e r en s e r a p p r o e b a u i d e l à r e n a i s sa n c e ; c o m b ie n lo r é a l is m e , i{til a f a i t Xoft g r a n d e u r s d e s o n é c o le d e p e in tu r e , m a rc b e v e rs IV x s g e ra tio n .

Aax doux bonis de celle exposltloo (Vinstrumeots de tortures, paroisscni la Vierge voilée à jjaü<lie, e l ûini P ierre a dro ile ; tons Ic6 deux son l agenouillés e t verseni des lam ies.

D'üiitres iianneaux règnenl à la m im e baiiuûrsur le retour d e lan icû e , e l repri^seiileal un prtMre eelebrani ia messe au m om enloù il lève rbo»>lle en présence de plusieurs ehrèlicns prosternés. NoaR remarqnons à droite lo üéfuüt Krancès de Rillia vélu comme su r son loiubM u, a^nouiU ô devant un prio- DicQ, e t )isani dans un U^re; sa fetuine le su it en costume de Marie-StuHrt; puis, viennent des prélres, des enfants, des fetu- mes qui semblent faire parue de la famille. Le bas-reliuf inférieur retrace les détails de la cérémonie des funéfallles (l»n^ cinq arcaturesdessinees en arc tudor, e t relevées en astérisque; nous y distinguons, comme su r le sareophape de Casleilione a St-Herirand deComniiages, cinq-? véques,des prêtres, des moines, doseûfanls pnrlaQl de» clundeliers, des clercs ten;<nt dos encensoirs; Tua fi 'eu i renouvelle Ik gracieuse naïveté du tom beau de S t-Serirand, en souülaol sur le récliaud do l’encetjsoir, afin de rallum er la braise. La face du sarcoplia(*e renferm e buit re li- g ieo i, d’un très bon style, dans Vatlilude désolée que reproduisent U p lupart des monuments de celle époque.

l<’elude f^lironologique de la décoration intérieure nous conduit, de ces tombeaux du xiv**' e l du xv*« siocle, aux boiseries fia cbcrar, qui n’olfrent d’ailleurs qu’nn mediocre in té rê t, à c< tc des m aîificenees de celles fie S t-B ertrand, d’Anch «t

— M —

d 'A m ie& s. L a calS6A d u c b œ u r , p la c é c a a c e a l r e d e h ^ a n d e Dcf, a l e s d i ii ie tis iv n s i>rdinuin;& d c c c s n u r tc s d ’œ u v r e s ; u ia is e lle » e re n ff trm e t |u e d e lé g è re s s c u lp tu r e s d 'o rn e ia ^ n iu t io n : p a s d e s c é u e s e u re h e f» , pay d ’a ra b e s q u c s . Les h a u ls d o ss ic rs i QU l lo u d 'd r e o c c 'ip ù s p a r d e g r a n d e s a ia lu e » , c am cn e d S i-B e r - t r a n d o u n L e s e a r , n tr c o n tic t in c n ; q u e d e s d ef ile ls V ^^re tiiV iit f le u r is , e t d isp o sé s d a n s Je g o û l d f ' la t r a n s i l io n d u X V » 'a u x v i^ - s lW le . Q uelffin’* tô le s d e c f ié r u b ln s ai>- p a r a i s s c u t onti*o le» o g iv e s e n tr e la c é e s . le s i r i lo b « s e l le» a r c s lu d o r .

P a s s o n s isnfin d»i xvi*» a u xv ii** s iè c le , é p o q u e d e s d^^rnlers e u ) l> e ll is se n ie n u s o u , (luu r nùeux d ir e , d e s d e r n iè r e s addJliODS s a n s g o n i . q u i v in r e n t ^ i c r i a c a l l i^ ü ra le ro m a n n -g o ü iiq u c .

T o u te é g lise e s p s e i io lê p o s s M e n n s a n c lu a ir e p r iv ílíg it^ (jue Ifî c le rg é n e n é g lig e j a m a is d 'é le v e r a u p lu s b a a l d e g ré d e r i c h e s se e t d e r o i i f o r l : « V s t 1;» sacT islIc.

I . Í s a r r l s l i e , c h a rg é e d e c o n s e rv e r to u s le ^ o b jc ls p r é c ie u x : v a s e s d 'a r g e n t , d o n s g é n é ré iix d e s p r i t ie r s e t d e s r o i s {ees ot»jei« fo rm é p e u t d e s t r é s o r s c o n s id é ra b le s d u x v i '« a u i v i i i “ « siè<d«*), a b s o rb a la p ré d lle e t io n $ sp a ? o o le , e t r e m p la ç a , s o u s c e r a p p o r t , r< 's h o ise r ie » d u <^hanir, q i i i , d a n s le s iè c le p ré c é d e n t , a v a ie n t a l l l r é r a l l e u i io u d e to u te l 'iiiu ro p c c a th o l iq u e . L a s a c r i s t i e d c i u d è la , œ u v r e d u x v ii— s iè c le , e s l c o m p o s é e d o p lu s ie n r s sa K é s 1re s r lc h e rn e n i d é c o ré e s , e i r e m p li] c o n v e n a b le m e n t le rô le d e e e s s o f ie s d e c o i l s tru é t io n s c u m p lé m e n - la i r e s .

L a p r e m iè r e s a l le re n fc r r a e p lu s ie u r s p n r l r a l l s h ÍK lo rli|u e s d e g r a n d e i i r n a tu r e l l e ; T n n p o r te l a d é d ic a c e s u iv a n te ; A l reÿ A k n iC /** d e Araç<m, l la m a d o -e l- l /a ta l la d c r , q u e c o iu ju u lo 0,T íld e la e n e l a n o Mt. O A iF , d td ic a s u ra n c la r e a l ig le s ia este m c n u m e fi ic -siibido á la p ia d o sa l ib e r a lid a d c /m q u e la ddilo en d e M .C X X L V o n a n d o la fa s d e c im a s ÿ p r im ic ia s d e ^ X V K p u t - b lc s { i ) .

I l r é s u l te , e n e ffe t, d e prvnTCS h is to r iq u e s re c u e il l ie s p a r Y an d ia5 y M ira n d a , (lu 'A lo n x o fit d o n à V église d e T u d è la , d e s s e rv ie a lo r» p a r d e s e le r c s e i u n p r ie u r , d e to d a s la s m e s -

( i > Ceiit Mlnte « t royale s âéüié ce mAiiument au rot Alooto 1*' d*Ar«^Q, noiom« le B«tailleor, 6'empara ün Totiîa en n u , laouucseat laerüé par p1«i)ie Hhérallté avec laquel^ i l l4 dota en 11 S i, en tnidonnant lei d telir«»et l u préioici«« de ilii-M pt vIIIm«- •>

— w —

« ja iu s , s ilM é n e n T u iU U o w i le» k ir U a ^ e * t i I n r e a k a d u th A - téa u .

L e s libcralit^^H d ’A lo o io p trm Ì iv D i d ’e u lrfp i-e n O rc l a con>i- i rn w io n d ’u n « n o a w U e b a s i l i q u e '^n H 35 , s o u s V in v o c a ilo n d e ì t t iT id n é n c t i m t M , f)Uc f a t c o n s a c rc c e o l lS i j , e t T é v é q u e de Tara|[OQC, doì^ I l a i w n d e fi<K ;alK 5rtÌ v h i t . e n ^S()4, b e n i r l e D O tt- ve l a u tc l d u <Hievet (1) , M ais i l D f r e s i e ile é d if ic e q o e te s d e i i t r o m a n d s 4 l i s o d « t d u n o r d , q u e &ou» a v o n s f s a » B i m ^ d é jà .

U n seitoQÙ ta b ip a u d e ì a s a c r ìs tìo p o r lo u n e in s e r ì p ü o n q u i a > 8 t p a s lu o ia s Ìn iér«s& iD tc t u p o in l d e v iie d e ) a e o o s lru c l ìa n d e r ^ l i s « : '

A l r e y S a n c h e V i l i de S a v a r r a q u e p o r i à fa r la le : ia g r a n i de a n im o m /r e c iv e l cvg n irm ien U 4 e fu é r ie , e r ìg e £s:a m fi / to r ia ia 9aticUi r e a l iÿ le s ia d s T u d e la p o r c o a * tr u ìia a

d e s v r e a i m u n if ic e n c ia , y a rg r la c v m v i i iro zvde itì4 cu d en a s g u e n a n o â» e i n m X . CC. X l l <à).

O q m u n ir e , e n eCTcì, i in f ra g m e n t do c e s c lia in e s fameu&(>s, à la g a n o b e d a m a 1 irc -a n tc l d u c h c v o i ; i l s c c o m p o s e d e d ix c h a în o n s d e fó rm e o b ìo n g u c , r c o n i s p a r d e s a n n e a u x c ir c u la i r e s .

S ìR c U e - le -F o r t a y a n t c o n tr ib u é ^ l 'a c h è v c m ^ n l d e l'ég lif« ; d e I u d è la , n o o s p e n s o n s q u e l 'a d m ir a b le p o r lo d u c o u e b a n l d u t le j o u r h s a i î tn e r o s i lé ; le s ty le d e cy ltfi ce u v re p r é s e n te , e n e/Te i, lou*^ l e s c a r a c tè re s d u » 111' ^ s iè c le (5).

L c s a o t r c s ta b le a u x d e l a » a c r is tio r a p p e l le n t c e s d iv e r s é v é - noinenW jO I s o n t <l<Hliés h P liiU p p e I I , & P h i l ip p e V , â C â r to s I I I ,

(1 1 1 'hIiU>1 4]i)'nn } v o U a u j o u r d 'h u i d o i l i c n o u i v i a u w i l è d e ; i l p r » « n ( d c e c i r a t l i M d ' a n t l ^ l e , A ettn d u p lu m ie r s iâ c ld d « ) a p e l a l o n b

, qui f[r> rm u n s i « n n d pf>t au«rs»lK a« cp»« é p o g u e , Dn ÿnorcD « ré- l«tle ^ t <t ù risc^ n i |s r c l 4e. p c m n m v ^ peinte sa r h ir ) d’or,q c l np i« ll« m trM Ia preintère m iB W fe d e <;irK(n a i d « i prinirei» U e m a d s .

2 ) L i& atb U « i ro y a le d e T » i« la 1 dndi« c sn ^n T en lr a u n ii S m h e v i n «le >4iT atrf, q u i m é rita H au n io n i dp f o r t p c r a» braTO«u»i*t «nn c o u ru t» . Sa m unificeoc« ro y a le c o n s m is l l («U * «$lU e a m « rn lr » n t l 'b o n o râ do J'oftrc d ^ io fn irm e-n tilrp rluiinptt i^n'U & in q u tte o i 2 l 2 .

(If Puisque Doui avens élé acnerrfs à faire iBcuraKni dAt# W rhroDiûM ilaV«$UM de TudCla, n o u sa lo u U ^ » que les chaiioiiic« s«« MKUiatisimjt eji l)3a;< |uclB roiT lûbaiitolilinl, p u I 2 .'»T, la uULt^ n i l'annw u p eur (« ctny?D i

k i« p # Ju in 11 inem enta, CT iM Î, kw » »pnm po«ttfleaui; iju»! PblUpÿe V âM ara Té«ll«e de Tud«la de feo4 de patrMwi;« n y a l, en 01q u Pie VI Vâeva au r&o« dw u iU t^ n le «a P81.

- —

A P i« V I ck lU in o n d e L a ru m b « (ú e L u m b i^ r) , Abbe(I 'A lfa ro , so n p r e m ie r é v ê q u e e n 1 7 ^ . S i le s inscrIpU oD S ü e c«x d ii> fr$es p e iQ lu re s n ’é ta ie o l p a s c o n li r is ^ e s p a r «les p lu s a n th f n t jq u r s , l e u r s ( o m o i^ a ^ c s ’o e p r é ^ e n M n le n i p a s u c h a u t

trau ih en ü < H (c ; c a r la p lu p a r t s o u i IoId d o r p r a o n ie r a u x é p o q u e « d o n i olli?5 c o n s e r r o n ; la m é m o ire . C e s t a b le a u x o u i é lé f a i l s a Ifi f u is c l p o u t-i’ l r c p a r k m ô m e p e in t r e , a l a fin d u x t i j* » ^ ic c le i m a l s le s c h a r te s e o n sc rv ^ ^ s d a n s le s a rc h iv e s <1u c h a p i t re r i tic la in o T iu ip x lliù v ie n n e n t a p p a y c r l e u r s l i r c la r a l lo n s ; r ie n n e p e rm e t, p a r c o n s é q u e n t , d e s u s p e c t e r l e u r c e r t i tu d e .

U n e f ic ii le ^ l l e c a p i lu la i r e , o rn é « d e q iie l< p ies t a b le a u x d e T éco lc i ta l ie n n e e l d o c e l le do io u v e n e t , c o m p l i ie Ic^ d e p e m l tn - r p s dft lu a x c r is l ie ; n n e v'usti' c h a p e l le , ♦ 'n lin , o u v r a n t s u r la p ru iid e n<'f, e t a p p a r te n a n t a n lo u r d H s u r c h a r g e ü u x v ii* * ^l^cle.tf*^>uin** l« s a ililillo c is <1 isp av ale* q u e lY ro lñ g iT c^ '-ro m aln c fit s n b l r i i c e ib* b e Ut' c a lh è d r .t le d o la t r a u s i l io n .

H n o u s r e s te r a i t cncor«* à e x a m in e r l e s i io iu b i^ u s e * p ie r r e s lo n ib u l i* * . o rn é e s d ’a r m o l r i é 'S , q u i d é o o ro u l le p a v a g e d e J 'ég liae ..! N o u s p r é f é r o n s r e n v o y e r c e t r a v a il h iu 6 n d e Do^re e sa c u e u dea lûO D um onts d e l a N a v a rre , a ( in d e r é u n i r to u tu » ie ¿ a ro ie s q u e n o u s a v o n s r e i c n e l lU e s d a n s le s d ü J é r e n i e ’S m e r i n d a d ^ , H f a i r e m ie u T r e s s n r i i r l e ^:Jlâl't^^c g é n é ra ! d u b la s o n n a v a r r a ls ( i ) ,

PAMJJELVKE.

I,x r i i p i u l e d e i a N a ^ a r r« , a r ro s é e p a r le s e a u x d o r m a c ie s e t r n r e s d e V A rg a , e s l a s s ise s u r u n e é o iin e n c o , c o o in ie to u te s les v i l le s d 'o r ig in e a n té r ie u r e a l 'in v a s io n ro m a in e . L es p e u p le s p r i to i i iR aiiûaiO Q t ô v o i r d e lo in l e u r s m n e m is v e n i r à e u x ; il« ic n a ic n t A d o rn in c r d e l iu n t Ih s a s s a i l la i i l s < |ui d r e s ^ i e u l îles e c h e l l e s m u l r e l e u r s m u ra i l le s . F o n d é e p a r le s C a n ia b r c s s o u s le n o m d ’I r o n , p lu s l a r d so u m ise c l a f rra n d ii ' p a r P o m p é e q u i l u i d o n n a le n o m d e P ü m jte io p o lls , c ;H W >ill‘^d i)il à s a s llu u tio n s i i r u n e r iv e Ps<'urj»ép e t â m n o m b r e u x d o r b e r s i ju i d e n le l le n l fia s i l l io i ie i ie , u n asf»ect I m p o s a i t e l j’I l lo re sq u e . P la c é e , c o m m e H a y o n 'e , a u d ê b o u c h ô d e s g o r ç e s d e s m o n ta g n e s , e lle e u t

' , 1 Qiji<ni &a pii]9 l$ cKi)i* avnn* d c cL<tse & d i iv « »od cDdnMi.Fe« frn rlc r« i knc iU lc« d c t m K r u s u r « 0 ei^nhm X r««, abrÂHv«, n ia ib b ird o rn n n c n ( , «-o lr^nt ifiiinnip ir bd xv^’ ^ k c Ic , u n e lo o t , xxi**. dv o iio e CCS baU B W its; 1« w u l p o in t q n i • i l i tv I’kllciilioei ri«l u ii « m i u ^ m a u l d e 1 >. tv n s A S t cincj r a n ^ b o t l n r U n t d e Im n M » , d a t a I 'l s t i* c k c f 4t?iT«*ls m im H vn l hritûf»

)<)Q |t£iups le d u iig v rs u x h o n n e u r üô s i iü í r lo s p r e m ie r s a s sa u U <le tM itc s It'S a r m é e s <{ue l â F ran c is < lirige:t ^ e i 's )a péiriDSHle. (leiû is la c a l o s ^ l e e x p é d it io n d c C û tr le u ia ^ m e ju s * ifu 'à l ln l c r v e o t lu n d o M&ls n o u s n ’a v o n s p a s k r e f^ i ra u n e b is lo ir e q u o n o u s a v o n s C erile a i l l e u r s (1) ; n o u s n«' r e m o n te ro n s 4laQS«on p a s se q n o p o u r é ch an fê r u n e co n v e rsa l io n r a p id e avt*u )e s m u u u o icn tA «jui s o ü t r tfiíé # ü e b o u i, t r i i i o iu « v é r id iq u e s Je b cvC uen io tils a u \q u c l* i l s a s s is lô re n t, i ls u o u s < liro n t c e i|u<î f u i c e t l f N a v a r re s i luodcM c a u jo u r d 'h u i , s i jü s io m e u l o jÿ u e U - le u ^ e aulêí<li^.

P é n é tr é d e s rC cils d e s v o y a g e u r s <{ui |n pt«’T>dent q u e l î- s p H - g n e s 'im iD O b liisa , i l \ a d e u x s iè c le s , e t « ¡u V lIcsc ré v e i l le a i i jo u r - U’L u i, M lle q u e l l e b 'e n d o r in i t s o u s P h i l ip p e IV , n o u s p e n 'jio n s r e tro u v e r P fim p elu Q e a v e c seH t ro is q u a r t ie r* , a r r in l e h n c u u l e u r s o iiig i.s tru is e t l e u r s u j i t i c e s , l e u r s r e m p a r t s e t l e u r s lo ssâ s , e t p o r t a n t la h a in e j u s q u ’a s e d c c Q Ire c o l s e d e t'T iire p a r le f e r e i p a r l e fe u . c o m m e i ls e u a v a ie n t p r i s l a f u n e s te h a b itu d e bOus P h i l tp p e - i e - I l a r d i e t s « s d e s c e n d a n ts .

A u m ilip u d o s s in g u b r i té b h Îsto tii|U K s q u e p ré > e u le le lu o r - c o ile w c iil p o l i t iq u e e t s o e ia i d u iu o y en * rii^ , c e t é ta t d e P a iu |je > io n e e s t , u s s u re m c n t. u n d e s tab ltâu x le.s p iu a c u r ie u x q u ’i> n o u s s o i t ü o u n é d 'e tu d io r . Q u e l 'o n repi^C seote u n e c ité ay « o i t ro is tè te s , n o n s e u ie m e i i t a< |iu r( 'es ci t d iM in cu rs c o n n u e d a u s le P a r i s d c L o u is X II, d o n t p e r s o n n e n 'Î g o o r e l a d iv is io n e u d Lé, '» Ile e t u u i v e rs i te , m a is e n c o re r e n fe r m a n t u*ois p o p u la t io n s de r a c e d if fé re n te , s u iv a n t c o n s ta m m e n i d e s d ra p e a u x co îiira ireA . s o u te n a n t d e s p re te n tio n s p o l l i iq u e s o p p o s é e s , e t se l iv ra n t de« c o m b a ts d 'u n a c h a rn e m e n t iH c ro ja b Ic . L e s b o u r jfe o is d u P o - W tifw n ( q u n n ie r d e l a C a th c d r a le j d e te s ta i en t c e u x d u h o u rg d e In f 'ifiea rre rU e t d u b o u rg p a r c e q u e le?' p r e m ie r sl 'ia le n t B a s t ju f s , e t , pj»r co u s l’q u m it, *?ri n em is d e l ‘a u l<) ri lé r o \ a ie e t e p is c o p a le < |ui s ié g e a it d a n s lo P t^h ta m en ; p a rc e q u e le s se c o n d s é ia ie t i i F inançais o u C n a in p e n o is , e l n C c e s s a lr e n ie n if a v o -ia b le s a u x p ré te n tin c is d e s ‘O is d e K in n e e .......L 'in d e p e n d a n c e<ântabre e ti ia e h é e d e r é p u b lic a n is m e , la r o y a u té n a v u rra is e , l ’a m b it io n d e s V a lo is a v a ie n t d o n c c h a c u n e u n s è ri ta b le b o u le v a rd d a n s u n d e s q a a r t ie r s d e c o tte é tr a n g e r a p i t a l e (2 ). D e la, c e s d é c h i r e m e n ts f r a t r ic id e s q u i , s o u s P h i l ip p e - le - I î a r d i , li r e n t m a s s a c re r to u s le s F ra n ç a is d e S t-N ico la s p a r le s h a b i ta n is d u

|l ) HuUiirt d r tP ÿ iV a to ef des RipF''Tti ,(/ii*r*t.i<ioi<iN/ (Ir Itt i<*fc

IÎ1 VftvitinJri* Hi*lnrTfd/s pyr/nrf*, ! 11!, i'. J**> rtí*iiv

P o b la ro iB « d e Ja N * v ftm > rip ; <iô I:i, h sa n g lan h » ro p re s n ilîn i t e R o b i n d 'A r lo i» d é L n i iu t l a N av m rrv ric A t fon tJ e n c û jb - W i, Do» c o u w a ie n i , l 'a m p e lu a i» n o e e s sa p f i» d ’em rtííW T le N î ^ a w eo iit* rc à U «C Q ftri|B c »1 s e s puN stoD s; « ile ÜoH jv tr o o f t^ a ire i e w ^yaum o a » \>trif.. U s w m M t « f a c l io n s d e f i Be?tuxQOCki e t d o e G n u H u rx it f u r e o l l a J e f n i^ r e e x p re s s io n b a tn c s a u x q n c M s i p e u m i ao I r v m i e s p e n p ^ e « s u r i e s b o rd s m ^n c& d e l e u r to m D eau .

A I» p la c e d e i v i i c t r i p l e e o c e in tp diT m o y e n -â g e , P a tiip e lt in c n ’offfp a u jo u r d ’h u i q u 'u n e jo l i e c i en in im H ? d e f o r t iü c a t io iw à l a V aubai> , a v e c un*: « :)U dello c o K lru H ^ rp a r lo d * e d ’A tû a so u s F e m a n d - le - O a Ü K » ! wf u c ; p o»< s a r ccHî e à W n \ t r» , q u i d ou* c o û ta la tJ t d e p e in e ;i ¡» cen d re . M y ;* v in g t u n w c s . L a va* ta ;^ a c o >W lu C iîo a U ia iro n , autr»*£oW dffstiuw i a u i c u i* rse s d e la n re a o T , o e w r a i t pa.s d é p U c ô « d a n * u n e v iU e d e r r n i i r i l i o â c a e s . L a p ru m c D a d e d« l a T a c v n e m , C h a m p 5 -K l)sé e s d t s PacD peluiiftb i ratissé**, ta illé e« é c lu irc e , a rrv sé i* c o m » e u n ja r d iB r o y a l , jo u e , a r i ’x e if lp k . d o to u s W P r a d o s d ’f j ip a è 'n ç , le rô le d e f c u m e e l d e lie u (le r r u o io o . L es ru e b , è tn ) i t c s c o m m e d a n s lu s pu>$ c h a u d s , o ù Ton sen » le besoîD d e s f r r t r a n c h c r c o a t r ^ Ips r a y o n s d u so fc if , m o n tr e n t a to u ic s le s fe n ê tre s c w b d lc o n s O o ttan f* q u i d o n n c n i cD s i bftï ah* d o f f l c a u x cîfi^s m i^ rid io - n a le s . L a ré g u la r l tó dfts fa tja ifcs lo u c h e r a i t • 'p p e iid a n l à la m o n o to n ie » s i q u e lq u e s p&fai» d e l a p i n s g r a n d e e x c - n t r i r i l é a r f b l tp c tu r a le , c a r le s W tc l s d e P a io p ^ lu n e n e s e fo u t p a s sc rup tïT e d e p r e n d re l e t i t r p d<* p a la U , n ’e n ro m p a ie n i l u a i - fo rm iié .

C o m a ie iiç o n s l 'e x a m e n d e «*e« m o a u m o n U e t i d r b u t a n i p a r c e u x d e i v p o q u c ro m a n e .

Si-MCOLAS.

I.'ég ll> e d c S t - N lc o la s , œ u v r f a&scz d i s p a r a te d u xn» * î.j6cîe , p o r te d e n ó m b re n s e » I r a c e s d e r é p a r a t io n s g o th iq u e s , e t p ré s e n te u n a c c o u p le m e n t d e c e s d e a x r n t ip s d e c o m p a s . C e tte b a s i l iq u e , d e l a d im e n s io n , a p r u p r è s , d e c e l le d e S a iav c w rro crt B é a n ^ c o n se rv o , m a ig r it »es r é p a r a t io n s p a r t i a l e s , u n e c e r ta in e lia rm u n lu f fé o e rs le . L e c h e v e t a pan.s coup*^s, d iv is é e n d e m p a r t ie s t r i s ô t r o j te s , e s t v o i l tc , d a n s f c fo n d , d e s e p t b a ie s p r o fo n d e s av<*c n e rv u re s a ta r e s ¡ir iM tia tiq n es (-t).

(I ) Rllm rfpog«Qt. dati« l*«i peni coufitt. m r d e fruupé«p e r 9 . e t r ^ i r e l c s m u n i l « i’aTant-c!>evel, s o r dee lab«i2 P«u^ «Ip v ovoum M i>ar d«scubi4. TniUtfieriMre«, t i e t faSMCttn é t i cwK>fHMtt« d'afille. erlaJrtnc

l.p. t r a n s e p t , v o û te o n ogiverf, lu o iu rt^ le'^ i b ô t u o s D o r s u r c s & c- iT5iop*fli»K8 d c g 'T ^ s iifc ifo tn lt.'i <Iux(v*'« &iè<:tc. I.’a r c d o a U e & a iV l 'e n ir c c d u cbevw l en tin rem efÉ l s<^nibl&bl<^; m aif. s i n o u s « ïa m in o n s i e trírnsi»!)!. t io u s v e r m a » q u « eb » c |u e b r a s l e la c r o l ï pos.'ftd6 u i i f p re iû îè r i i Lravéê » o ô fép , S n e n u r c K cro i& 6is, r i t in e b€oondo , lo r m a a ! u n e sS ch e k g ra o jj a r c o g iv a l , p lu s

q o e ia v o û le â e t r o ts m è tre i . Q u a n t k l 'é c la i r a g e . \n p a r tie d u n o rd r e ç o i t t e j o u r p a r u u e feoôLpe o g iv a le d u i iy ~ « s i i ^ d e , p lo ce o a o -d c& ses d e l 'a r e e a a ; c e l le dQ s u d o f r e l a uitôie d isposillO Q , LROiQS t a f e a ^ l r e q u i »e t ro u v e r^m plai^é« p â r urw g ra n d e r u s e o m e e d e w r e s e t d e ^ r c e s O ) »

O n r e s t e c o n v a in c u , a p rè s c e t e ia m e n , q u e lit p a r t i e b a s s e de ré g lis ft a p p a r t ie n t a u s íó c lc , c o m m e c c llc d c T u d ô la , j a s - Q U 'àla na i& saocc d e s v o û te s , e t <|u’c lte a r e ç u , s f tu s l e rÔK"'^ ufe'ivalv d e s a d d i t io n s e t d e s r e p a r a t iu i is n o ü iU e s ; m a i» n o » s n ’a llo n s p a s t a r d e r h r e lro i iv e r le ro m a n .

L a m a î t re s s e n e f e$ i io rc a é e d e Lrois t r a v é e s , d iv is é e s p a r de d o u b le s p i la s t r e s o r n e s d ’u n f r a g m e t t d e c o to n n e» d o S r a f i t r e s 30 cent4UJHtre& d e l ia u t , a v eo c h a p i te a u x h t ii i ir ! ; v o lu te r s , d 'a n e e x cc u u o Q g r o s s iè r e . L a p re u n ê rB trav n * d u le v a n t com m u*. n iq o e a v e c l e s d e u x bat»-c6kés p a r n u n ro o g iv a l i\ haudt^s rer.»

k 1^ 1)r oi lre, dlflsee « Q deux kil«s 4 liilobea aJ^â. e« teteoloe par de« tf é l6 u r> au<iti»sü{N»f})oi*'iv, lu Oa l aafristki, «ves seo e«fve i hucrlie, i t* colowtei et k tofe ( ui Ciarme fon u e , est k k « 1 frêoeiii « e ndtn )Xtf<i6 qbi mniont^ » n six* siée)«.

(I ) Ih iu x chnp«H*« A'«nj^Tf)U à t lm ila i r i m h t , c« n )fccu cB e o t 3Q p ls f i & U ^ u p a r t ik * l»bilHii>#« ; m ite ilii n o n ! p m e n l e m a r t 4 v u U m u « « iv il Ifturri, r« to m to o ( s u r i e (m U « cvIimuc« ( u im h h v i rl(» p d « eu '( . « tqo pcU li

$me4i«fV; «I«'r lo lonn«« «le j m e lw 20 c w ilm iiM » ü c rcU xiili«fa3on( M«p«Dâui?< nu r d<» MituliUond ^ d e u x ta h « » Oc |i'Oé«i?i û cu r* «ppliqciM e. A Jou- ion», e n fln , ( ju « e e tie c b a p e lk C0 innuiuj«|uk' le c ^ r r ^ t p a r u n a r t o $ i\e l U lDa d a iK le a s u r t a s s o r u c n in i i , r i q u 'e i l e p résen te , ai)x « l iu t tm v p i« d e s « vodic«, ilw B » i 'Y i) rK A t'» ^ p rl^m aU qu i^ c m » « A la c lé . ^ re to m b a o l w r (te» na iif«D cei d e c * lo o o « rooM M s o « « fn is t« « ; c e i t^ T oûte o '« lk lB l, d*il21curs, n a 'n u t d e u i Ü e n t l i U h iiu iM ir d4 6 <il0 d a lra>ip*p t

A u s u d , l a (b a p c ile a b ie n \e m ôi« a r e â c ju n c tn « d a « 4 « d a u o c to a i r* i üíéiñ, d ü cC4 â d u trMMBept, l’an ; »*¿1 « yh (raa l «jue k tra n s e p t l u í r o s m e , « t re p ro d u it â scs angle* l e v io n s i t l e s des u c rv u itu .

P*m arÛQii( Au9 in , « i i fun«l «Iv c e lte cli«|)vUx, n n » t i u ^ tM r^ -p o jn t« ^ l d u t »Cùfiennur u n io m b « u ? «1 1 « e s t o m ee d e t r » i i ittlrinneHeR e t d ’u n n o m b re égal de ne;>ur** ft« la fin d u w * * s U c k . a ? e c a r d i l r o l ie d« B ém e , rep o san t «u r nt«4i]1<in< fOBlqoes. U oe Cen«^lrn « r iv a le d o i iv '* ' a h k ir , l’é cU lrr im lu ta n i . taD djBçu’uDe gr»N ihrarra« l«de «Ia ( « r n , r«t4 HnbaDt s o r o )n c s . p r« -*ente, aTM* eon p triO ’ CiDtre i a c e ta iâo r, le e n ra c h rrt à a iv** a in l« .

— -ta i i l ía la n r« , r c p o s tD i s u r d e lo u rd e » <xiii»nTie^ r o m s m » ; I s s e - lynMli* t r i iv e t - , \y .n u n e o g iv e su rb a K s i^ f, fo rm a n i ü n e e sp è c e d ’â iise ñ p ad ifP s U n e COIOODO ro m e n e , I t is s é « d u c64é d u qiui*, iiid iiiu o t in e r é p a r a l io t i in u d e r i ic , d c s t ln c ü a s u p p o r t e r u u ¡»rn- lon(,*emerit d e la g s l c m d e s o r^ t ie s . Q u a n t auK f f i iê t r e s d u d e - pftsioi'y, « Jlcs a p p a r t ie n n e n t bu xii*’* s iè c le , m o in s u n e g r a n d e ro s a c e ssj»rz r lc h c m c n t o r n e e d e iin a tr llo b o s» d e i r i l o b r s o t ^ lu&pauT, < |ui C clain^ i a lo o d . C e lle -c i a |ip a r i i e n f é v id e m m e n t nu M il“ « i i t c l e ; m a is k s D as-cô ies r e m o n ie n i g ô & cra le œ c iit a u xn**. O n le c o m p re n d \ \c n r » o û le â Endrceau o g iv a l , q u i n ’a p a s J e n e r v u re s , e t à l e u r s a r r s d o u b k a u \ r e p o s a n t s u r u n e v c tra ite coütéciuu e t s u r d e g r o ^ s iè i r s c o lo n n e s îso Ik ^s .

D ’a i l le n r s , l ’ineonograîbt** e â tc tj iie r i> m H it n u lle «lans c f l J i - l ic e re t n o u s so tu m e s ( ir ix é s r îV v u ir ra^ iou rs a c e jirec iflu x n io \c u d o c o n trô le . N o u s u ’avoitA k a l e r qur> t r o is c lé s dr^ v o û te r e p i e r s e u ta n i Jcsiis-C iriris l n im b « , l iiv a n t la m a in f*ûtrc d e u \ tn o io r s a ^ n o u i K é s q u i t e n d e n t kursbra»V(*r>< l u i . — ^ ;^ 'c u 'a u p in t a n t la c ro ix d e r e s u r r e c L i O D , — e t u n ô v ê q u e j iv h U u is lre e t i a a o s & e . N o u s a u r io n s e n c o r e à e x a m iu e r lo s n o m b re u s e s d a l l e s t u m u - l a i r t s , f o r i n r o s d c m a d r l c r a d e c ité n e , q u i p a > e n l l 'cgU sc to u l e n t i è r e ; m a ts b > n io t i tq t i i n o u s a f a i t r e n v o y e r à p lu s ta rd oc) le s d e l a c a i t i é c l r a l e d c T u d è la , l e u r e s t é g a le m e n t a p p l i c a b l e .

1.’c \ l e n c u r d u m o n u œ e ii l s e r a Ukin d e n o u s o lT n r l e s p re c ic u x s u je ts d ’é tu d e q u e n o u s a v o n s t ro u v é s s u r l e s é g lise s d c T u d è l« e t d e & ingur;& sa. ^ o u » n e (imivr^ns j rp tn a r r jn ç r , e n e ffe t, q u e la p o rtfi o tjiT ale d u u o ih I , pnrti> d n xm»« m CcIc, c x c e ss iv f tm e u i I fu s te , 0f i re n t d c e lia q u e côi«^ d e u x ro lo n n n s m o il lô e u g a jjée s , su rm o n té e « d e e h ap Iteau K à v o lu te , r a p o n e d u c u n c b a n i , d 'u n e l a r g e u r p iu s c o n s id e ra b le , m a is d 'u n e a ra c i i r c t o u t a u s s i In c o - î o r r , e s t p riv t^ ed e ly m p a n c o m m e la p ré c é d e n te , p t pe5S^de, su r cljH cun d c s e s é b r^ ^ e m e n l« , s ix c o lo n n e » ro m ân e* ^ s r j i i i r c c s p a r s u c o lo n f ic lte s s u rm o n té e s d c v o u s s u r e s d e d lH e re n te s yru;*- s e u r s a v e c g o te e s e t r a n g s d»> b ille tty » . M ais d a n s T tin e e t d a n » l’o û ir e o u v e iin n » , l€ s c h a p i te a u x , o r d in a i r e m e n t s i g r a c ie u x c l &i r ic û e s , s o n t d é p o ü rv u ijd c l o u t b a s - re l ie f , c i d u p a s s e n t to u t q u 'o n i>eiit im a g in e r d c iTTOSsierel d ’in c o m p le t . Q u e lt(n r:s lig n e* s e u le m e n t in d iq u e n t le s feu il! ex d c p a lm ie r e t le» v o lu te s , co m m e d a n « le s c h a p e lle s e o n s t r u l i e s p a r le s m açouA le s p lu s ig o c ^ ranLs, I l n 'o s t p a s j u s q u 'a u x b a s e s q u i n 'a ie n t d u sp a ru s o u su n c m p â te m e ii l d c m a ç o n n e r ie p lu s r c c c n ie ....... H ù to n s -n o u sd o l e d i r e : c e tte m a ç o n n e r ie e t le ^ e o u c lie » do p e in tu r e c p a ls » c » q u i c o t iv ie f i i l e s c o lo D u cs e t le s a rc h iT o S te s , l u r e n t p io H a b le -

— 5f> —

in fin i e (ü p lft> ées c o m m e rép a iâ iio n p ré s e r r a tp ic « , à i a s u i te dd » io le iu iDceodH* i lo n t n o u s p a r le r o n s b ieeU H e i q u i < Iu td c ir a i r e 1« sc u lp ta rp is lU rctU'. p a r t ie d e T eglise .

L e« d e u x p o r te s q u e n o u s v e n o n s d 'e x a m in e r n e s o n t jia« lo? seu l« d é b r is c x tc r ic u r s a p p a r to n a n là r a rc M le e ia h » d u xn'»- slrs- c l i '; ü n v o U h d u b r a s g a n c h e d o t r a n s i p t a n e a n c ie n n e iencH re ro m a n e à p lm n - c in t r e . f lm é f d c c o lo o n e l i f a d ’a n -

Cp n i r lu n g e d e friif»m cnls d u x h *» e t d n x iv * » s j è d e s , n ’c u l pa» p o u r m o l i f i a f iin la is ic d ’ai l ls tc s a p p a r te n a n t à d e s é¡*oqncs d iv e rs e s ; i l f u t l a c o n « ‘< iuenee r e g re t ta b Je d e l 'é v é n o rn e n t te r r ib le d o n t S t* N ic o la s d e v in t lo th é â t re d a n s le un"** s i tc fe .

P i 'i id a n t le s l u t t e s a c b a iw i j s q u e Sê l iv r è r e n t f ré i |u e m m c û t le s t ro is q u a r t i e r s a p p e lé s le O ourg , (a S a v u r r e r ie e lS l - S i c o l a s , la b a s i l iq u e f u t n n j u u r Je re fu g e d e h p o p u la i io ti d e l a p a r o j s - SÍ, e t se* r n n e u i i s . a p r ô s u d s iè g e I t- r r ih ic . m ir e n t l e fei* h T c- 5,'lisc e t l l r e n i p é r i r h u i l r r n l s h a b í ta u b> d « n s s e s n e fs .

F.n ta v o y a n t p r é s e n te r a u ju u r d 'ü u l d e* p re u v e s s i ev id e n te s d e r é p a r a t io n d u tiv"*» s iè c le , o n n e p e u t u ie t t r o e u d o u te q u e l e s v o rtic s , f o r lh in c n t e n d o n j iü a g w s d a n s c e s t r i s te s e i r - r o n s ta o r e s , n 'a i e a t et«* d> tm olles e n e c o n s tru i te s b ie n tô t a p rè s r c t ficte t r e x t r r m in a t io n s iiu v ag e . C e f u r e n t p r o b a b le m e n t le s p re m ie rs V a lo is q u i r é p a r è r e n t l e s s u i t e s d e c e vaH iJalIsm e.

C e tte d lT is io u dr;^ v i lle s e n p lu s ie u r s q u a r l i e r s a j n n t c h a c u n ses fns^séfi, s e s m u ra i l le s , s e s p o r te s , s e s m a^ is tra L s e t «a m il i ce . so re p io d u i& a u s u r p lu s ie u r s p o in t» dt^ l a N a v a rre , N o u s v o y o n s , d a n s le d íc t Ío n n » Í re f ’ro f’ raphÍL(ue d ’O e h o a , q u e 1 rs h a b ita n ts d e L u rn b ie r form ér»^nl d c i i i v a n d o s , l e s U iô» d ’A lg o s e l le s i ' r a n c « , ju s r |u 'c n 13X9. C h a c u n d e s d e u x p a n i s n v a lt s e s lo is , w 's J i le e s . SC5 j i i r a t s , s e s p o r te s , s e s r e m p a r t “ . C e s c o n c l - tüjen^^, « 'iinem K e t ja lu n x , n e c e s s è r e n t d e s e l iv r e r n n c i ja e r r e a c h a rn é e g u ’i l*épo<{ue o ù C N a rle s -le -N o b le c o n fo n d it le s d e u x ju r id ic t io n s 115Í4J, e l r é u n i t le s d e u x b o u rg s d a n s u n e s e u le t'.t m im e v ille .

îj Pwir wimplèier Ttepiicl J t m m w i d», cMniirleur dùpsr.u, ©il W o i le« ^tjles M ireuveijl u q s ofdro e l n t lo iit . OeR asaahii'riull» b lri(Jes''«•»Im Mirp4(4i)lMn( la porl<^ d o u o M , c l k s ûjum, m M r v l t e e n piorrRi daa«

partie b**ae, o n té lé tc ig it iiié sm bcjquâft, uMamment k la tour rarr^ da fteehtf I j çatèce c ta u s ln le qui jo in t , | « c u n nnrtev cosiioa . 1«^ p o r t » «lu roucltani et Ju n«>ru, ti>si p«3 propre iKMçulicr )a iwuvrMM de e » «Iriaili,

(«iTm, fiiTloilsse^ e< de 4 Qj«intR, acmiI cctOMruil» brt4ue<, et ^P>*«*Klflnr ¿s«pHjer%iriBfitMt«iqni ild lte n retoenUi mi h t" 'ik *clf.

— w —

L a n a U i r P d « h e u » se m O ia it reco iQ D jau tlu r c e l te re u D io n lo g iq u e . f .iio iD ie r o w a p e u a p laiiâo t o n m s i r r e , c n ty o r é de l u 05 cOté» i>ar l e - l i i t r * » p ro fo n d ô f L l f t l i e t d u SalaTÆP q u i m é - lem ic fli* » e a u x s y u s sp s m u r? - C eU e p o s i t io n t r è s f o r lc r a p - j i e l l c c f l l ê d e C o n s ia u iin c , m A lg é r ie , c l c e lle <Ip ,R ic u x , p rè s d ü T o u lo u s e , A u ssi n e I m i - i l p a s é l r c ^n r|> ris a i J e a n d 'A lb re l, c b a s s c Oe T a fa lla p a r le» i r o a p c s d e F P r ü a n d - I r - C a th n lu ju e , c h e r c h a u » re fu ifc à I .u m b ie r a v e c lu iiift s a f a c o ü lc ; il e s i v rai q u 'i l d c f tl ia t i a u s s i r a p p ro c h e r df^s P j r é û c c s , afin «le « coé- Tifigpr u n e re tra it« ’ H » u rc c a S U i^ a u - P iC r t - d P - P o r r , d a n s lo c a s d’o n ûO ûvci cciiftc ( i ) .

ü s lH la p r é s e n ta l a lû ên sc d iv is iu n q u e L u m h ie r , j u s q u 'a a r ô - g n e d e S an eb e-Ifr-S affc . J< a \II le in im ir tv c é ia l t s é p a ré e d u b n u rg ( i f L izn ri'ft p a r i i n e s p a c e abaniIoiiD Ç . O n ù IU c o fl« iru ip e d e s b a b il : \ t io u a d a n s r e l i e espéc;? île pay« n f u l r e , fo m ia l a p aro i«** d e S t J e a u , c l 1 « t r o i s ‘îu a r l ip r s f u r o n i r é u n is e n H 8 7 d a n s la lîiè m p e u c f in lp ,

A v an l d c n o lis o c c u p e r d e l a c a lb c d r a le «Sc Pam jif'lU Q C , nou> d m o iif t q o i t l c r u n in s ta n t c i l l e c a p i ta le e l r e v e n ir û S « n g u c sM , a f in d e v is i te r u n e ôslis»* q u i , p a r le m * 'lange d e s rInÎ^-s d u x ii-« H d u SI 11** s i R l e s . p r é s e n ie u n e a w ? , g r a n d e a n a lo g ie a v e c ce lle d e S l-N Ic o U s . W ons \o u lo n s p a rh * r d e l '^ U s e d e S i-Ÿ a so .

KGT,ISF PK S A N -\A üO DK S^^NGUESSA.

L a n»-r, Dioieis c o n s id é ra b le q n ’a S l - N ic o la s , te r m in e s e s c in q tr a v é e s p a r u n e a b s id e vo û téft e n n e rv u re * cro IsC es , p r é c é d i» d ’u n a r c d u n b le a i i o g iv a l . C e t a r c d u sifte ie r e p o s a s u r d e g ra n d e s c o lo n n e s r^ in iao es, a c c o lé e s d e d e u x c o lo n n e t le s , av ec c b a p i i e a u i o r n é s d e l io n s . M ai^ s i e c t lc p i ir l ie e s l e v id .- iiim en l r o û ja n e , le rosii* d e la n e f a p p a r t ie n t a u g o O iiq u e p a r s e s v o û t e s îi n e rv u re s lo r iq i ie s , s e s l r i p l e s c o lo n n e t le s a o c flîé e s , e i s u p i l i e i s r o n d s ü b a rg é s d*- s o u ie n ir Ifis b a s - e ô ie s . C h a q u e n e f fftl é c la i r é ? , d ’a i l l e n r s . p a r u n e la n c e t te d i î m H r e s s u r c c n l i - p c i r e » , o rn c c d 'u n e c o l o n n e d 'a n g le s e c o n liik u a n t à l a v o u s

s u r e (2).

( 0 C 'e l ûU'd<*nna è< LüB»W«r qna c « den t rtv iém , rwion* k V8nfo»vc«ii 01 JispaMhMii» ¿«ib 1'«h»üm ftMure «J’un- m ouâç», rt r e f o r t l i r e . de»'» k iln n » « « « p lo» io in , p r t» 0 » h o c t i ) r n d « S in jw « « * . k i i* o x de L#rt»«sB ploa*«nt dans i»# sroUw d« BUî-DmII (Art**»?, et do i|ui rtcb® ô w potU4 d" e i l ie Tllk.

< 3 ; l » « rre d e b â i - tM « , » « « r r é t« . r«po*«ot, oonir« I - e h e rn l, *o r a « foloîine IOman" S fotiw feuHk», M. r« rl« rt »Urteitr«, m r cle» pJlief* fw ià à t

— tíf —

n r é s u l l o d o n c d e ce i e x a m e a i{Uê l a R r a n d e n e f s e u l e a p p a r - l i e n i a u s i è d e , q u e t o u ; l e r e s t e , c b e v e i e l g a b l e d u c o o c l ia o t i r e tû O D tc a n x iji» * , I .» p o r t i) , h l ^ r g ê p le in - c iD l r c , a v e c t r o i s r e t r a i t e s e t t r o i s c o lo n n e s s u r m o n té e s d e c h a p i t e a u x t r è s g r o s s ie r s , e s t d n n i ê to e s t j l e .

C e n 'e » t l ia s s e a ie m e n l à l 'in t é r ie u r q u e ie c h e v e t p re s e n te le e a r a i 't è r e ro m a o . L ’e \ l c r l e n r e s l e n c o re p lu s c o n fo rm o a u x rè g le s d c c e s ty l e , c â r l'aLHiiie à r e t r a i t e e s l o r n é e d e d e u x c o lo n n e s e n g ag é e« , f o n c a u i c o n ir e - f o r t - M ais i l n ’e n e s t p a s a io s i d e l a to u r c e o ir a le q u i s 'C lèvc au-de&<«ns d u t r a n s e p t . S a m a& sivilé p e u o r d in a i r e , s e s dciiT la n c e l ie s d e Í m è ire a M c e n tim è tre s d e c b a q n e c d té , s a n s o rn e n je ii ls n i r e t r a i t e s , l u i d o n n e n t u n e p h j 's io n a m ie d u xtii'** s iè c le t r t s r a a r q u c e . l . ’a n c itîn r c m p a r i d e l a v i l le s’a p p u y a i t c o n t r e c* c h e v e t.

I iu ^ r * S 0 < % u t i m 6 l r t t . C ^ b u * e d l é « . o ù U K i s l « a x c s s o n i n e ii«w iK a fa rte« l«n d eH T A c tH tin ila ir is d u u i * ^ l e , o o l . s « u » l« j v o â le « . d e i b a n d e e etcroU4eada ]* méJiie

3î)iîOJ';aiia.N o u s é p u is é i ’c ïa m c n â c s if io n o m e R ls q u i 4 p j» a n è « ^

l ie n t a r<^poque ro m a o e ; l e n io m eD i e s i ver«« a o u s t lu slyle^ g o t i q u e ; io « ts , a v a n l d ’a r r iv e r a u x c b € fs -d '< ro v re d e c p llc t^cole, n o u s c ta t c iu e r o n s s c s p r o lu c l io n s l e s m o in s Im - p u r l a n l e s , s e s c'^&iis le s p lu s t io io r i s . Q u e lq u e s m iM lPsies d é b r is , re e iic U lis d e v i l la g e e n \ i l l a g e , s e r v i r o n l d 'iu iro d u c t io n A l ’clud»* d u m a tm lf iq u e e n s e m b le d ’c d if ie e s q u e p r c s c n le la < ;s tb é d ra ld d e P a ïu p e lu n e .

5nNN-FRANCISCO DE SANGI rSSA . — MLNWBI. — MONTRÉAL, SAUNAS, — CAPAHOSSO.

Q u e lle fts t l a v illft e s p a g n o le q u i p o u r r a i t se p a s s e r d ’u n e î*ltso d ê d ie e à s a in t F r a n ç o is , s a in t t o u l n a t io n a l q u i sc p a rfc ig e a v e c s a ln l J a c q u e s l a s è n ô ra t lu n d e s p e u p le s d e In P ô iif iisu le ? S a n g u e s s a n e s 'c s l p a s m is e e n d e b e r s d e c e t te r è g le ; e lle p o s s è d e a u s s i s o n c g lise d e S a n -F ra n c is e o ; m a is s a d é d ic a c e f a i l l o u l s o n r n é r l ie , e t s o n a rc l i i te c lu re n 'a r i e n <iui p u is s e l ix e r i 'a t te n t io n . S o n v a is s e a u , s a n s b a s - c 6 l é , e s t v o û te à n c rT n re » r e n a is s a n c e t r è s c o m p liq u é e s , s u s p e n d u e s s u r m a s c a ro n s . Q u e lq u e s f c n ê lr e s à )an c« ltfts , d iv is é e s e u d e u x b a i os p a r d e lortft m e n e a u x à s ira p le s évasem en tA , H l a p o r l o d e l a s a c r i s ü e i g a l e - m e n t à la n c e t le s , p r o n v ê n t c e p e n d a n t rjue l e s m u r s o n t é tf c o n s t r u i t s a u s iè c le , e t q u e l e s v o ù le s s e u le s u n i re ç u de noavell<"s d isp o s l l i im s à l a Un d u s v i» * . L a p o r te d u couc l ia o t conH i T n eee I tm o ig n a g e ; s o n oglvfi e a t o r ü i e d e i ln q c o lo im e t l« a v e e v o u s iu r e s a n a lo g u e s e i e b a p i tc a u x fe n ii la g é s . L e se u l o b je t d u p o rc h e s u r le q u e l s 'a r r é l c o i le s r e g a r d s , e s t u n e ¡êiiie i n ^ c r ip t io u tu m u la ir e e n l e t t r e s a n g le s b r u s q u e s , q u i p o r te l a d a le d u 16 j u i l l e t U f i 9 ; e l l e sc d é v e lo p p e a u lo u r d ’u ü ¿ e u é c a r le lé , p o r t a n t e n 1 e t e n 3 u n s im p le p a l , e u 2 u n e to u r , e n 4 n u lion r a m p a n t , c e 'p i i f n r m o u n ¡ la r l l d e s p a U d 'A ra g o n , d e L f o n c l d e C a s tiî le . V o ic i l ’in s i r ip l i o n :

Oe L e r m a r t fiu n e s M îm o f n e l a n o CCCC L X I X , X V I J n lio ,

Lo sKyio g o tb íc ju o , m o in s s te r i le d a n s l a N s v a iro ifu e J a u » le» p ro v in c e s a se m é .se» p ro d u c tio n ;« d a n s l9 s b o u r g s le sp lu s iso lé s , e t V on a p e r ç o it r ré q u e m m ^ n t d e s c n a p e lle » n \ i \ fcn é lp es a tg u é s , a u x v u û le s o la n c é e s , e n to u r é e s d e m alsoD S d e l a p l a s s o m b re e t d c l a p in s cbÛ v e a p p a r e n c e . A in si, n o u s a v o n s r fn iH rq u é , n o n lo in d u c h â lc a n d e T b iè b e , u n e eh ap eU ^ a d o s» é e à uDé h a b i ta t io n parL iru li& re, q u i p r e s e n » , d a n s sa h a u te f^m étrc o ^ v a io à r e t r a i t e ec d a n s s ^ p o r te à t Í e r s - ¡ io m t, le c s r a o tô rc d u x tii«* s iè c le .

L ’é g lise d e M e n d ib i e s t d ’u n e d a te p o s t é r ie u r e ; sdu e b e v e tA p a n s c ü u p é s , s e s c o n tr c - f o r is b ec d e U ûtô, e t s a po p tc o g iv a le 8urbais.'*ée, su rg jo n té « d ’u n e a rc h iv o lte r e p o s a n t .su r lu jis ru ro n « i t é t e h u in a itn * , r a p p e l le n t le xit“ * s iè c le .

L e v illa g e d e M o n tré a l p o s s è d e u n e ej?lise p lu s c o n s id e ra b le , in a is r e m o n ta n t â l a i n l i n e é p o ijn e . S o n c h e v e t à p u n s c o u p é s , se s c o n tr e - fo r ta b e c d e» s e s f e n i t r e s « la n c e t te s s a n s m o - n e a n s , f o rm e n t u n e n se m b le a.ssez h o m o g è n e . L a t o u r c a r r é e <iui s u rp lo m b e le c b e v c t, s e r t d e c lo c h e r , c o m m e d a n s p re s q u e b n ito s le s é g lis e s d e s b o u i^ s csp ag u o i;« ; m a is e lle s e r a i t i 'g a lo - m e n t c a p a b le d e r e m p l i r le r ô l e d c t o u r d e d é fe n se , e t d c s o u t e n i r l e s iè g e d ’u n g n e r i l le ro e t d e s a b a n d e .

I>ans lo v i l la g e , v o i ^ n d e S a l i fu u d e a u t r e ég liseg o tb if ju e a v c c e t ic v e t ft p a n s c o u p e» , c o n ire - fu r ls b e c d e û û te , e t tr^-s b u u te s f e n ê tr e s o g iv a le s d e 3 m è t r e s s u r <K> e c n ü m è tre s .

A u c e n t r e d u c h c ? e t , u n e c o rn ic h e , a p p u > é e s u r c o itsn le s , r^ g n e s o u s la to i tu re s u r to n ie l ’é te n d u e d e rédéfi< :e ; e l le sern» l*lc a p p a r t e n i r a u x m “ * s ié e le , é |H iq u e q u i s c r e s s e n t a i t de» so u v e iiirs d u s tv le r n iu a n e t d e s e s r ic h e » c o n i i r b e s à m o d i l - h>ns. L e c lo c h e r c a r r é , m a s s i f e t a s s c î é le v é , elTre le l;a^Hl;t^ê d e d o n jo n q u e n o u s a v o n s r e n ia r q a é s « r c e lu i d e M o n tré a l . L e c h e v e t H p a n a co u jié« , e s t é r lu i r i^ a u <x’n i r e p a r u n e fé n é tre o g i- '~ ilc k d e u x b a ie » trilo b ée .s , s i i rn io n té e d ’u n e a r c h iv o l te ; d e s e o n lr e - f a r t s à b e c d e f lû ic l a c o n s o l id e u t . T o u t i i id iq u e le xt\m< s í t e l e . U n p o n t a u i a r c h e s o g iv a le s t r è s a ig u ? * f ru n o h it le c o u rs d u S a l in a s , e t r é p o n d os¿cz c o n v e n a b le m e n t a u s iv le de réd llirê r e l ig ie u x .

L u p e ti te é g lise d c S l - R a r th o lo m é o ,e n t r e S a l in a s c lS a n g u e s s a , n e m é r i te r a i t pa.s d 'ê t r e n o itim e« , s i elh* n e p a s s u l t p o u r a v o ir a p p a r te n u a n x T e m p lie r s d e M o n tréaU

C ap o ro so -su r-l '.A rag o îk e s l u u g ro » bouj*g é le v é s u r u n e m o n - lagTie b la n c h â tre , u u s o m m e t d e la r ju c ilc sc d re s s e u n é d ifice

d o n V ìip v c t r a p i j e ik d 'a lw r d u n c b à ie a u fé o d a l d u u n - * s iè c le . O n c ro U v o i r M o n a n e r o u M a u v c z iD ;o Q a p p r o c h é , c l Ton r e c o n n a î t u n e é g liso f la n q u é e , a u s u d , ô ’u n e lo u r c a r ré e tc r a u n é f i e n b r iq u e e i d o m io é e « u n o rd ¡>ar u n e s e c o tid e l o u r a m o n tó d é i r u Ite . Q u a a l a u b â lic o fn i p r in c ip a l , s o n b é f a p p a re il m o y e n , I rè s b ie n a ju s té , s o n c h « îé t a p a n s c o u p é s , s e s c o n tr e - fo rt* a b e c d e f lû ie , r o g iv c ô la o c é e d e l a fe n ô lr e d u lu v a n i o r n é e do m e n e a u x â q u a t r e lo b e s , p r o u v e n t q u ’i l r e m o n ie an e o m m e n c c m e n t d u x ir* * s iè c le . L à ¡«e b o r n e n i d ’a i l l e u r s ie s d é ta i l» q u e l ’o n p e u t i n v o q u e r ; c a r i l s 'e s t t r o u v é t m e ju u tc e l u n e fa b r iq u e a s se z b a r b a r e s p o u r d é t r u i r e lo u i r e c e m m e n t les y o a w s e l m e i t r e le v a is s e a u à c ie l o u v c r l , a liu d e tra n ^ ro rm e r l e h a i im e n t e n c lm c liô re . •

E l p o u r q u o i l e s l ia b i ia n ls d e C a p o ro so a n r a i e n l - i l s conscr%‘é l e u r é g lise g o lh iq u e ? N e p o s f é d e n t - i ls p a s l 'o b jc l p ré fé ré do to a s le s K s p a ^ n o is : u n e .(g lise d u x tu » » s iè c le . sccoL labIp à c e llcg q u e n o u s a v o n s t ro u v é e s e u s i ^ n d u tn n b r e d a o s le s p ro v in c e s b i z q u e s ? S o n c b e v e t t p a n s c o u p é s , l e iran& ep l p eu p ro ro u d c i fi p a n s d r o i t s , l e s r ic h e s n e r v u re s r e n a is s a n c e q u i s e m r t i - c r o i s e m a u x v o û ic s e t s 'a p p u tc n i s u r d e s m a s ^ r o n s s a n s p i la s i r e » , l e s p e i i ic s f e n é lr e s p le ln - c in l r ß p la c é e s n u n e g rü n d e h a u te u r , t o u l r e p r o d u i t a v e c l a p lu s M anipu le u se « a c l i t u d e le p l a n d e c o lle d e V e r ra e l d e L e s sa c a . C e m o n u m e n i n ouveíiij p c u l d o n c s a t is f a i r e lo u te s l e s p ré fé re n c e » d ’u n e p o p u la t io n a u s s i e n n e m ie d u s ly le g o ib iq u e q u e n o u s le fû m e s , d e p u is le XVI*« s iè c le j u s q u ’à l a Ë d d u X 'iu ^ - .

O e n ’e s l p a s d u « ty lc g o ib iq u e s e u le m e n t q u e le s N a v a rra ia se m o L lre n l e n n e m is ; i l s p ro fe s s a n t a v e c l e s A ra g o iia is e l le» C a s t il la n s u n e h a in e im p la c a b le e n v e r s le s a r b r e s ; a u s s i le

p e u t - i l p r o m e n e r d c T a fa lla a l ’u d è la s a n s r e n c o n t r e r u n b m s o n , . . P lu s d e v itig t l ie u e » s a j is p o u v o ir m e t l r e s a lé te iI o m b re ! Q u e lle p e rs p e c i iv e p o u r d e s v o y a g e u rs q u i n e s e ra ie u l p a s E s p a g n o ls ! R ie n d e h id e u x e t d e d é s o lé e o iu in o le s m o n ia - g n c s d e S a p o ro s o e t lö s h o r r ib le s so l i lu d e s d e a B a riic ím a s v e r i la b le d é s e r t q u i s ’é te n d d e T a fa lla k S ; in g u e s sa , d e s p e r le s lie T u d e la â Al fa ro ) P o u r re p i o ilu i r e d e le ls p a y s a g e s , u n p e in - i r e n ’a u r a i i q u ’à i r e m p e r s o n p in c e a u d a n s l a c e n d re h u m id e Cl a b a r b o u i l l i r s a loUe.

N o u s so m m e s e n c o re à l a i 'ro n U é rf i .e i n o u s r e c o n n a is so n s d é jà c c ite E s p a g n e o ù l a .séc h e re sse d é v o re t r o is r é c o l ie s s u r s e p l ,o r t l e s p a y s a n s , c o n v a in c u s q u e le s c h ên e » p r o d u is e n t les m o in c a u i c l le s d é c h a în e n t s o r l e u r s b lé s , .s’e m p re s s e n t d ’a b a t - i r o t o u t a r b r i s s e a u ((ui e s sa ie d 'é l c r e r s e s r a m e a u x t im id e s d a n s

le v o U io a ^ c d e s cha£Qi>s, O t l c g u u r r o a u il o m b ra g e s a éb* p 0 u ss fc ,c lic 7 . le s A p t ^ ù a i s , ju s if ti’à f a ir e d c i r u i r e , p c Q d a n i c in i | foiü, le s p ro ru e o a d c s iooffeD&ives d e S a ra ^ o s s e .

L e châL o ic ie Pig»at4Ûi, i ro u v e ro e u r a b s o la d o c e l le p ro v in c c p e n d a n t U c o n s tru c t íu n d u c a n a l d e T n d àlD , n e p a r la ^ e a i t p a s (^pU eliainu s tu p id e . D a n s s o n dé& ir é ite ri^ lq u o d a r r ê t e r c e v a n d a lism e , il c o n d a irm a a u p i lo r i l o u t in d iv id u c o n v a in c u d 'a v o i r p o r te l a h a c ü ê s u r u o a r b u s te .

L e c o u p a b le , a u a c b ë a u p iq u e t p e n d a n t q u in z e o u v in jr t io u f s , r e s t i l t e s p o s ó à lo u te s l€4 in le m p ir io s , e t iip reci*vali d’a u tr e n o u r r i tu r e q u e c e l le q u e lu i a p p o r ta i t la c h a r i té p u b liq u e .

r.eirc ju s t ic e e x p é d it iv e r e n i r a i t , d ’a i l l c a r s , e n t iè re m e n t dau9 le c a r a c tè re in e x o ra b le d e c e t a d m iu is tn i ic u p d e i ’A rag o u . P e u d e j o u r s aprè;» a v u lr o u v e r t iQ »§rnfique c a n a l d e S a ra - frosse , d o n t le s é c ln s c s s o n l e n m a rb re , e l l e s m a is o n s d e s c c l i js ie r s d ig n u s d e s e r v i r «le pavM luns h d e s p a la l» , Il ç l t a v e c s tu p e u r Ift« e a u x b a is s e r a v e c r a p ld l i c , c l le s b a rq u e s r e s t e r s u r l a v a se . T n c o u r r lo r v io n l b ie n tô t lu i r é v é le r la c a u s e d e c e t a c c id e n t é t r a ü g e ; l e s N a v a r ra is d e s e n v iro n s d e î u d è l a , q u i n 'a v a ie n t c e s sé d e ¿ 'in s u r g e r c u n ire u o t r a v a i l d e s t in é à o u tre i\ l 'in d u s t r i e d o s m u le t ie r s e t a c o n t r a r i e r c e r ta in s a u b e rg is te s , v e n a ie n t d e s e v e n g e r d u c h a n o in e , e n o u v r a n t u n e la rg e b rè c b e q u i a v a i t d é jà m is l a m o it ié d u c a n a l à se c .

P ig n a te l l i m o n te à c h o v a l, r é u n i t u u r é g im e n t d e L a n s q u e - iiclB , e t s c d i r ig e d u c ô té d e T u d ô la . A rr iv é p r è s d e l a fa ta le o u v e r tu re , i l e n v o ie d e s d e ta c L e m e n ts d a n s le s c in q v i lla g e s le s p in s ra p p ro c h a s» a v c e o r d r e d e i u i a m e n e r le s h a b i la n ls d e to u t âge e t d e l o u t sex e .

« V o y e z -v o u s c e t te lar^ îe b r o c h e , d i t - i l a u x q u lu ?.e c e n ts p a y s a n s c o n d u its s u r i e s l ie u x , l ’é p c e d a n s l e s r e in s ; J 'a i l e p ro j e t d e l a c o m b le r a v e c d e s t « e s h u m a in e s , e t c 'e s t v o u s q u i aile?, f o u r n i r e e s m a té r ia u x . *

Q u e lq u e« in c r é d u le s c ro ie n t p o u v o i r s o u r i r e d ’u n e m e n a c e q n l l e u r p a r a » h y p e r b o liq u e . P ip n a te i l i f a i t s a i s i r d e u x r l c o r s . o r d o n n e d e le» d é c a p ile r , e t j e t t e lu i- m e m e le u r s tA tes d a n s le c a n a l. L e s s o u r i r e s s 'é lf lie n t t r a n s fo rm é s o n ( re m b le m e n is de te r f e u r , « Q u ’o n m ed esi$ ?n e l e s c o u p a b le s , s 'é c r ie le c h a n o in e à h a u te v o ix . » €0 s i len c i; obsliT ié s*ucc6de s e u l k s o n in jo n c tio n . ■ ü u r e fu s e d e m 'o b é i r ; Zrayâme^ dos o tra s c u ie s a s , a j o u t e - t - i l d 'n n a< c e n l p lu s im p é r ie u x , s L os soldaL<i o b é is a e u t, e t l e s e au x e n g lo u tis s e n t le s l i t e s d e d e u x a u t r e s v lc i im e s ...... S e c o n d e in -

— 6 f i —

jo n c u o o d c lu i < lé 8 ig n fti 'le sc o u p 3 û )c 5 ; s c c o a d re fu » d e le s la i re c o n n a î t r e ; n o a T C lIe se x é c u tio c is q u i i> erijip iieû i à l 'im p l ic a b lc j u s t i c i e r Ü6 j e t e r n n ^ e lé le s d a n s Id c a n a l. L a d o u z iè m e e t b ien d*auireA e n c o re a l l a ie n t c o n tin u e r à p a y e r l 'e n je u d e c e t ie d o u b le p a r t ie d 'c n té te m e n t , q n a n d le s p a js o n s 60 d é c id è r e n t h d é n o n c e r l e s a u te u r s d c l à d é g r.iO a llü ti, P ig n u te lll U*s f it a r r ê te r , e t il s f cOTituntH d e lft% r e ie n ir p tô d an l p lu s ie u r s a n n é e s d a n s 1r s p ris iiD s d e S a ra g o sse .

C e s d e u x fa its p e u v e n t é ta b l i r , n o n s T e s p é ro n s , q u e ie cU a- n o ln c a ra i^ » n a K a u rs iit {surfait« 'm ont r e m p li l e s fo n c tio n s de p a c h a d a n s c e b e a u p a y s d ’E g ) 'p te o û l 'o n c o n d u i t le s F e l h u Kuf le» c l ia t i t ie r s p u b l ic s d c o a p s d c b â to n . 11 e s t T ra i q o e le» p o p d la t in iis dR l a P é n in s u le o n t f a i t l e u r p r in c ip a le é d u c a t io n a d m in is t r a t iv e à T éco le d e s M o re s u t d e s A ra b e s , l e u r s p re m ie rs m a î t r e s e n to u te eb o se .

A p rè s a v o ir p a r c o u r u cerfc iin s fragtiHM its g o th iq u e s a s s e î d é |)O iirv u s d ’in lé r é l , o c c u p o n s -n o u s d '< eu v re s p lu s Im p o r ta n te s .

rXiUUE D C SAN*SALVADOR DE S 4NGCGSSA.

S a n - S a iv s d o r d u S a r ig u essa , égliSA à n n e se n lu î ie fo g iv a le , c s l s i l lo n n é e d e n e rv u re s d u s ié c lc , r e io m b a n i » iir d e s fa isc e a u x d o t r o is e t d c cliKj r o lû n n e t te s . L a p o r te olTre to u s les c a r a c tè re s d o l a i iié in e A|>oque ; « in q co l o ti n e tte s à l i te a u ITon- ta l o rn e f i t c lia q u e u o n l a n l , e t s e c o n t in a e n t e n v o u ss u re » , a^rrès a v o i r f r a n c h i d e s c h a p Itc a u T à d e u x r a n g s d e f e u llU g c s . S u r le i> m p a n . a p p a ra U J é s u s - C b r is t , le c o r p s n u e t r e c o u v e r t d u m a n te a u b u a ire a v e c le q u e l o n le r e p ré s e n te e n s o r t a n t du s é p u lc r e ; i l lè v e l e s d e u x m a in s }>our m o n tr e r s e s s t ig m a te s , t a n d is q u e d e u x aiige .s, p la c é s à s e s c ô té s , p r é s e n te n t le s p r in - p auK in s t r u m e n ts d c s a p a s s io n ; l 'u n l a la n c e , l’a u tr e la c ru ix . C e tte p r e m iè r e s c è n e nV » t q n 'u n e i t i t r o d u c l ln u a ti ju g e m e n t d i 'r i i l e r . e t n o u s v o y o n s l a V ie rg e e l s a in t J e a n iin j> lo rc r & !?enoux la c lé m e n c e e n f a v e u r d e s p e c b e u r s q u i se p r é s e n te n t s u r l e p a n n e a a in f é r ie u r . N o u s r e m a r q u o n s k g a u c h e n e u f c o rp s s o r ta n t d e s to ro û e a u x d o n t i l s o n t lo v é l e s o o u v e r c ie s ; q u a tr e r o i s e t d e u x é v ô q u e s , q u i v ie n n e n t d e ip i i t te r a u s s i l e u r s é p u ltu r e , jo ig n e n t l e s m a ii is su p p lia n te » . D ix a u t r e s p e rso n n a g e * , p a r m i le s q u e ls II e s l f a c i le d e d is t in g u e r c in q r e l ig ie u x , n ia r c h e n t e u s e n s c o n tra ire ^ e t d r e s s e n t é g a le m e n t le u r» m a in s v e r s le Ju g e c ic m e l ;& d r o i te , e n ü n , i a g u e n le d u m o n s t r e in fu ru a ] e n g lo u t i t u n e fo u le d e d a m n é s q u e le s d é n io n s e n c h a în e n t av ec d e s corduB , o u q u 'i l s p o u s s e n t a v e c d e s fo u rc h e s .

d e j u g e i B ^ i , i r è s i û f ë r im i r e k c d l e d e dC8 T e p y t t t r e d ê 1» r e t i M u n i » d i g n e d e & e r? ir d ’o m c -

k l a p o r t e d a S tlv a d O T , r a ; rp e U e c c l to d u H a s - d 'A i r e p a r HÂ s im p lic iU : , e t in c rU i^ q n c l i r n c a t t e n t i o n p a r l a b € a u E é d u d e s s io ^ l a t r o m « « t o t i H i o n d u b a s - r e l i e f .

?<ou$ d i r o n s p e u d e m o ts d u p o r c h e o n nariD X o g iv a l q a i p ro c è d e ro t tp p w t« : U e s t a p p u y é s u r d e u x p i l ie r» u n t l^ re m e a i d c ia c h ô s d e V é;?tùo . 5 i l e s o c rv u re s K o a is s a o c c d e s a v o û te v x Q s c ü t l a (in d u x v ^ io u te e i t s a u t r e s p a l l i e s n er a p p e l le n t n u e l e xiv*».

Q uelcn ies p ie r r e s to m b a l^ ^ , r é p a n d u e s s u r le e a rre lA g e d e rég li.su , f u rm c n l w u tc s le s r lc h c s s o s ic o n a ^ r a p b iq n e s e l p a i e c - gsu j^b iq u es d e S a t i-S a lv a d o r ; n o u s nV^n c i t e ro n s q u e d e u x : ee llc d e Ü iu io n d e Q u in ia n a . béTié/icier, M i ^ W t d e C orcelorb» . l a p r e m iè r e e s t o r n c c d o Ta s t a tu e d u d é fu n l , e o u v e r le (VLaliils p o n t iñ c a n x e t d e s s in « ^ a u s i r r p l e t r a i t . S a l é ie e s l a p / U j é e s u r « n c a r r é , c l s e s p ie d s s u r s e s a rm e s ré p é té e * d e u x fo is : V n éc tt écarU 'ié a ÿ o n i u m to u r m i i4 e n i , ctTi^ / ‘tunts s t t i e t e n 8. C e lle p ie r r e p o r tó l a d a te d e 15S0, e l le s l e t t r e s d e l 'in s e r ip i lo n , m o it ié gcL b iq u es ro u d e s , m o Jiid ro m a in e s , in d iq u o n i ég & lem en t le s in c e r t i tu d e s a u m il ie u d csq u e llK s l a p a l é o ^ a p û i e t e n d a i t à ^ i 'o p p rü c h t5 rd R ra n c ie n ii« A Íia p líc Í lé d e » c a ra c té rt;« ro n ia iu si [1).

L h lo m b ii d e C o rce lfrrb i e l d e s a Teium e O ra c ie u se d 'O ro n , a p o u r [o u i o r n e m e n t le s a r m e s e c a r ie lé e s d e la ra m ille : e n 1 u n e to u r , e u ¿ e l e n 9 u û c œ u r p e r c e d 'u n e flCebe, e n i c in q fa ce s ,

S t -SA T Ü K K IN D I' p a m p k l u h k .

R e v e n o n s , e n f in , à P a m p e lu n e ; n o u s n e q u i t te r o n s p lu s la c x p ita lu d e la > * a v a rre , a v a n l d 'e v o l r e n t i è r e m e n t é p u in é t o u t ce q n e ncciâ a v e n s à d i r e s u r leâ p ro d n c iio n ^ d u ^ lU e g o th iq u e .

L ’é g lise d e S t- S a tu r o i t i offrn u n v a is s e a u d e l a f in d u x iv s iè c le , d e l a p l a s h e u r e u s e h a rm u n ic . S a n e f , p r iv é e d e bas-<;(^tés, n ’o ffre , i l e s l v r a i , q u e t r o is I ra v c c s p r in e J p a ie s le rm iu éi^s jâr u n e h c T c t i p a n s c o u p é s ; m a is ce.^ t r o i» tra v é e s , d e s s in é e s p a r

( I : V o id ceil« l n u n p t lo n : j in n o 1663 r>bifi G c t$ m fU ( fu in n u ta , bfnffiiMHlo >n m cM m . E d i /u a v r i (Jom iciliitm c k n a ù lo U n h b u f c o n tir t^ r t om ivu

WM n m a u ia r* , bonu, et <lfr.ü o i!>3 U m o u m t G«*tAn d« Q u in tan « , N n é A d e r d a o i r« n < é ^ U u . D c « d s-

tTui*it ce )H«ur lu ! , e t , d u eoBKQlCKiciil K é n ^ n l, i l iH 'n iiii s n ifl’âeitinpiigTifr Uh rhanh du i«)niisl», tlitis VinWr41 «!• l’I^gilieel diiclw*.

(Jes fitsccQ U x <Jo c i fill c u lo m ie ^ , o rn ó o s d ’a n s e u l va! u le t le u f s b ie n i r a v a ü lé e s fit il 'u ii lU e n a f r o n ta l , so Q l sul>divi&(e£ p a r d e s ^ u u p e s d e t r o is c u lo n n c tte s , e e q u i fo r ra e deo;^ a ir t re s tra v é e » acfêsswinw. I .e s a J r a iM te u r s d u s îy lo ^ i b f q u e , tjd i p la c e n t l a p j r e u ^ «les l ig n e s a u > d e s s u s d e l a g r a n d e u r d e s p ropoT tionS i d o p e u v e o i r e g a r d e r s a n s b o n b e u r u n m on u T n eo t q u i r a p p e l le lu s a in te c liw p c ile d e P a r i« p a r s e s d im e n s lo a s , e t q u i se m b le s ’e n r a p p ro c h e r p a i â o n 616g«nre , l .e c h c v e i u lîre c e l le |) a r t i n i l a r i l é cjue le i>âo d u fniid^ p in s lar^<? (ûe l e s l a té r a u x , e s l p e r c é d 'u n e n ic h e k p a n s co u p é .s . f o n n n n t iiti so co o d c h u x ’t d u n t l u t rô s h a u te o g iv e d e s c e n d d e 3 m è tr e s à ¡>eiQe au-ilesM )in« d e lu v c û te d e la n o f. C 'e s t dans» c e t t e e s p è re d 'a n : t r io m p h a l cûe r è ^ i ie u u e h i r p : o u v e r tu r e o ^ Î \ a le d e la fo rm e d e c e lle d e S t - P Ie rre d 'O li te , d iv is é e p a r d e s m e n e a u x c e n tr ifu g e s . D e u x f e n ê tre s à oscives é lan ciês e t t d e u x h a ie s t r i lo b é e s , p la c é e s d e c h a q u e c ô té d u c h e v e t, « im p lè te n t l’e c h i r a ^ d e t e l t e p a r t ie d e IV ÎIse , l / J n té r i c u r d e l a n ic h e s a n s fenO tre» e s t voA ié à c in q q u a r t i e r s , a v e c n e i-v iir^s s im p le s . Kn d e ç à d e c e c o m p a r t im e n t , c n f ín , s a r le s p a n s c o u p é s d e d ro J l« e t d e g a u c h e d ^ r a v â i i t - c h e T c l , r é g n e n t d e u ï c h u p c l le s p e r c é e s d e la n c e t te s d e m o in s g r a n d e < llnacnsion (1).

Q u a n t a u fon<l d e l a n e f , 11 e s t é c la i r é p a r u n e o u v e r tu r e o g ¡- T u le A em hlab le k c e lle d u c h e v e t, m a is b o u e h é c p a r u n m u r i ¡» an n eau x f e rm a n t a r e a tu r ô s , e t n e la i s s a n t r c g n e r q u 'u n s im p le o e u lu s .

JH rc q u e l a I r ih u n e d e l ’o r g u e é te n d so n a r e t r i s a p la u s u r to n te la p re n d è re t r a v é e , ••'est In s in u e r q u e s i i v o l t e , s i l lo n n é e d e b e l le s v o n ss m e s à s im p le c ro is e m e o l , r e m o n te à l a ü u dn XV*« s iè c le . S t - S a lu r n i t i e s t a s se z p e u r i c b e , d ’a il le u l 'a , e n déta i l s i p u lp t é s ; i l n e p o s s è d e q a ’a n e n ic h e ¿t to m h c a u d a n s la p r e m iè r e c h a p e lle d e d r o i te , n n g r a n d b a s - r e i i e f a u - d e s s u s de

 P a rm i c«s rh a p e lk « . k * ftltt* n p p r t c b é s d u u jitlo A ir« ' » m i * M B» co ü p é j, avec M rv u i’Cs « r u i s m ¿ l a voû t» , m o m b a o t »u r f4üc«4ax d« t r o i ! c(4oDn«««ft i eh aq u « an g lo , U * « lem a a t r « ao n t a t u f é '» à d n ^ i , e t p i w f i i e n l n w u D O ln i la m im a di9[>oii(lo& d e u e r v u c Û n e d e m iè ro u ich c ©«tvalH, p l iu l u « « ^ im tte q u e Irg prCcédMU«« r ig t tc a u cu)nl: rna ls re lU d u n iHé « M ru lie p o u r o u v r ir •••*<*éu o n n e8 rrA d ep l< àQ -{ lJ iiro d u tv m * h í^ I r , ait loc«t n n * e b » p c lla pciviléflM cl> lc K f ^ - r o r r u i n , d u s» U queÎJe r« i th re é à» » - M u i m l o o 'a cm <^ n U iw loul«« r lc b e u e s d e o ja u ^ ii» c o o t d o n t ooti2 a u ru u » t (Etrinr U f r é ^ m m a o l .

C » r c ^ p lé m o n l <ii9(«riite, ecp iec d e coo ire -tiK on üa s t - P I « m d e n jK'^^TU’a o s i i cnnK iH énhle q o e l’ég liic pll*'-B>cLnr, n im p ro m e l J e t« tn»nii*re ta l^ u s Î è k 'tA w l’h an n o L lc d u « ► (k ^ d u x j s '^ i ^ i f .

!fl u o r l« d 'e n ir c c , qu d riiiftft cüapllcau*» s o u s le p u rcU e. L a n ic b c i^rivéo d a (n n ib ca n a u q u e l i*11p l u i d csiio O c, fftrm o uo u lc iii-c jQ irc h « o lo o n c iw a p r ism a tiq ii t - s , o m é , à V in lr a d û s , d a n s le gOLll d c l a flii d u x>-* s iè c le , d c i>Insieur* a s lé r i s q u e s e n la * - Iscécç E lle e s t su m n iD lé e d*anR a v rb iv o lw é g a le m e n l a a s l é n s - q o ê p y v a m id a lc c l p é d ic u lé c , e m b e llie , s u r l« s c ô te s ,d e b o ü ^ ju e » d(* l lc u r» rjonllD a«.

M ais l ’û lijc l le p lu s In ié re s ^ a n t d p c e t e d if ic e e s l , s : in s c o a i r o - d i t , l e b a s - r e l i e f d c g ra m lR u r n a tu r e l le , q u i s è irouvi* e n r a s i r é u u -d c ss iis d ê l a p o r te Uu n o r d , v U - û - v is l’e n tré ft dfi l a c h a - p c llp privilegiado. < le lto œ u v re , d c tach íê <le q a c lq u f^ e g b s e jd u s a n c ie n n e , im ^ritc , p a r c e c jirac lc i-íi d ’a n lic |u iié , n o n m o ia s q u e M u r 1® s u j e t q u M r e p ré s e n te , q u e iq u c s m o is d ’c^» înPû .

Q u e l o s t c e g u e r r i e r casq in^ , b a rd ó d e fe r . p o r t a n t u n c c u k j*ointc, t im b r i d’u n e g r a n d e c r u i» , t e n a n t i a la u c e a u i*enncn a o H a n i e n a m H , e l m o n 16 s u r u n c h e v a l c ^ ija raç o im C ? — E vi- d e m n ie n l. n n c h e v a U c r n a v a r rd is q u i s e p r é p a i e à c o m lm ilrc le s m u se ilm a n s . 11 s o n d ’u n e v lilc d n n l In pori»* e s l e n c o re o u v e r te , e t o b c il a l ’u n p u ls io n d e l a m a in n im b é e d c PIî*u q u i lu i o rd o n n e , d e s e s d e u x d o ig ts j u b a n s , d e m a rc O e r a u c o m b a t.

y n u 1- 11 v o ir d u îis c e ch ev a llie r l e r o i Sancîe If^-t’o r t , a l l a u l à l a l j . i la i i le d u T o lo s a , o u le r n i T h i b a u t d e C h a m p a g n e m a r c h a n t v e rs l a P a le .sü n e ? H à lc n s -n o u s d ’a v o u e r qeio r ie n ne lie ru iP i d e s o r t i r d u c e r d c d e s c o n je c lu rc s . L e b u t d u U is- r e l ie f c s l c la i rc m c n M n d Îq u é ; n ia is le n o m d u p e rso n n a g e n e > a u ra lt ê t r e d o n n é sa o * h é s l la t lo n . L e o û s lu m e d u g u ^-rrler, l 'é c u à p o in te t im b ré o d '« n e c ro ix , l a côiie d e m a i l le s e a v e lo p - p&DL s o n co u e l s a lé ie , isí < o i ie d ’a r n i f ^ T e p e e d ro U c e l l a la n c e a p p a r i ie n n e n l a u s iè c le ; a u s s i p e u l - i l ñ i r e a iv r lb u e hS a n c h tv le -F o r t (IS IS ) c o m m e a T h ib a u t (iS34),

Pu is< iue n o u s m o u « o c c u p o n s d e l ia s - r e l ie f s , n o u « d ev o n s f tjo n te r q u e la p o r te d c S l- S a lu r n l i i , aitur^c a n n o r d , n ’e s t p a s e n ü è re m e n t d é j*ourvuu d 'In lé r iL . S o n a r c o g iv a l C la n c e , c o n fo rm e a u s ty le d e r é g l i s c , <^si o r n é d e quatr»« c o lo t in e t te s p r in c ip a le s , d e d e u x p o u c e s d e d ia m é ire , s a n s w io p le i le s lo r e s e t le s g o rg c ttc s q u i se c o m in u e n l a u x v o u s s u r e s : m a is , c h o s e to u te p a r i i c i l l^ r e , le s id iap itea iW d e c e l le r r u v r e d e la fin d u X!?*** s iè c le , a u l ie u d e l r e f le u r is , s o n t l i i s ln r ié s e t f o n u e n l u d b a s - r e l ie f q u i se c o n lin u e s a n s i n ü 'r r u p l lo n d ’u n e c o lo n n e à l ’a n l r r , q u o iq u 'i l s o i l f o n u é d e se 6 îie s divers*-» (i) ,

(ij Ou rem»r<|Mr 4 drottf, s'« b I» ?«tnniJjéc de TarcWvolti, nijnW, insthirredM Í rtrxpp, .1 Ic s jím b « nue*, cr^n» Kv.* paiilanlqu'AdAinArirts

A u h Ic '* h » d e l’a r c e o m ra l , pu l in , pareil 11« C h r ib l e m c l l ié , e n - ip e l a V iergfl e l p a in l J e a n , q u i co n tc m i» l?n l c e d 'a ^ o -n io . l / e i a c i l i u d e a s e c laq u cU « le s c lta p U c a u x s u lv e m l e s c o n - i f t u » d e s c o lo iio p tie s e t d e* « o rg e s , p ro u v e q u 'i l s OQt Clé fa ils é v i d e m n i p o u r l a p iac iî q u ’i ls o c c u p c n i. Il e s l ia c ü c , il'ati* le u r s , d e r a t t a c h e r c e s c b a p i l c a u s a u s ty le icoD O firapU iqae du XV*« s iu c le , te l q u f n o u s l ’a v o n s tr^ iu v é à ÿ l-S ev iT -c Ift-R iis lf to , e l à S t-P tv < li^ -C cn c rc? ., e n U ig u rw .

L e p o r c h e q u i p r é c è d e c e tte p o r ie e s t v o û te à n e rv u re s r e - f io u b lé c s , e t s»’o u v re s u r l a rm* p a r u n e a r c s à c o g iv a l e ; l e » s ta tu e s d e S t 'S s l u r n iu e l d e S t - la e q u e s , p lo c c r s >,ur <le$ m a s c a - r o ’is , le d é c o re n l â V c x ié r jp u r ; o c llc d e S l - S a l i im in n ’a p a ^ de barl>e e l a p p u ie >.es p ie d s s u r u n l io n d ’o n .sty le a s se z g ro s s ie r . C e lle d c S t - l a e q u c s 7 > b é d e e p o r te l e b o u r d o n , le c a p u c h o n , l a h a rb e lo n « n c p U a p a n n c t ie r e a \ e c u n e c o q u il le . A s e s p ie d s c * t u n p è le r in d u l ie r s d e s a g r a n d e u r , p o r l s n l é g a lc m e n l l a p a n n e u t r e a v e c u n e fo q u iJ le . í íe s p y ra m id e s e t d e s t r i lo b é s o rn e n i le s d a i s q u i r e c o u v r e n t l e u r tê le .

C e s s là tu u s s a n s m é r l l« a p p a r t le n n e u t k c o l le é c o le fa c i le e l p e n so lfincH se d u XIV** s iè c le , q n l » e m b la il v u f a b r iq u e r d e s a u \T C 8 d’a r t q u e d a n s l e t m l d e re m p ll i a u p lu s v i te iijc;lies c l l e s p la c e s d é c l in é e s a p o s s é d e r c e g e n r e d 'a r n e m e n ia t io n . N o u s p ré fé ro n s , n u u « d e v o n s l’a v o u e r , le b a s - r e l i e f ¡d a c é a u - d e s s u s d e l a v o û te d e l ’a r c d u p u K b c , r i re ¡ ir t :s e n ia u l S l - S a - t u m in i ra tn è p a r u n t a u r e a u fu r ie u x .

I c i , d u m o in s , n o a s su m m e s s « u s r iu l lu e n c e r o m a n e , e t c c R l> le p e u t t r o u v e r u u e e x c u s e d I n e x p é r i e n c e d a n s son a n c ie n n e lé . N o u s v o y o n s , s u r le s e c o n d j ila n , l e s t l o m a in » o r - (T o n n alcu rs d u s u p p l i c e ; l a p o r ie d u le m p le p a ï r i ; , s u r la q u e l lé S t - î ^ ù i r û ln e s t m i» a m o r t , p ro u v e , p a r s a f a r m e o g iv a le , q a e

l ’fn î r e e cl’due çrnKe; — l’a n a* G a lx io l a n o o n » i r t 1« bfntiA nuHvdk « M sr> , itn â ls . quA l^ c u le V r>< v l^n e <l»na inR imui^cí, so u tem i p a r ctw a r t i :« . Cm prtmièrT?) scèuc« . d o n t k » 8U tu« ti4v N n it luiuias d e I 8 pouees, s e i t w i t i e e a iicb c à dro itfij 1rs ao lr* * n’a Jlrc iii (ju« d » pB iBvUua»« d c S pouces. « te |U tse D te n l Ir# s u jo ü «uis»anls t — U V » iU U o n * n m n n in i i nu la S w -V W r« • t w m lc E IlH ittilli écbv)tm L l e baiser a»i fe lic lla ilo îi; — Jéiu! -CJiris* du b « - f e a u , # o itc U V ie ig? a a lo l Josir(ili ; — la fu il - 1 u p te • - - I r C2 i f i i i m « » U fr t « 0 ftHivaire, th an » » d c !» r n » n ; — ié to * ccuiS lié a u l i« le» « l.ux b r r r « ; -• k * M la tes O nuocg le le C iiiis l p r e n u ê ïu i , cnuTPrt«l'un »im pie ü ia n t 4« u . p o r ta n t I» c i o l i d e rH u rc e c iio « . cl .«’o R tiD i h M aO *k»» fia i tocûbe i M* iTPimmx e t J » ln t Iw a n m a e n >Ja 8 uci>?ue. U > W u v « r u W

IM« nloilv".

le b a s -w U e f lîtf rñ ru a n ie pa« w - d c l f t ü c l a d e u x iè m e m o iu e d u i t i* » s ièclfi.

CA TIIÉU K SI.C D R PAÍÍPEUUNB,

kùT i‘.^ a v o ir p a r c o u r u l a N a v a r re , e i p l o w n l C'i t i q u e lq u e s m r^n u n ieo ts p lu s o a m o in s s e c o n d a ir e s , i l e s t te m p s g u e n o u s a b o M I O D s la c a lh ^ l r a le d e r a m p f l u a « , u n d e s iw W is se m c n ls re lig ie u x l e s p lu s im p n rU itH i, l^ s p lu s c o m p le ts e t le s p lu s c o r re c ts q u e r i i u w p c a i l c o i i s e n é s . . , , .

L o rs i iu e l ’cvè^ iuo d e r a r u n d u n e , q m s é l a i l n U iré d a n s e m o n a ^ ô r e d e L c y r e , d u r f , \e ô c S a u g u c ^ sa , e n SCO, p o u r Pu r le i u o c d c s m u s u lm a n s , r c n i r a d a n s s a v i l le é p is c o p a lc , il s’o c c u p a tm m é d ia sc m fiH , c lisen l c h r o n iq u e s , r c b â i i r s a c s îb é d r a le , l 'e p e n d a n l , o n n u d ju p a s in im M in U * m en t l a m a in d ivcüvro* i l f a l lu t d 'a b o rô » r é e r d i 's ic s s o u r c c s , r é u n i r 1 « d u n s d e s h d ô le s a u m il ie u d im e p o p u la t io n lo n f^ c n ip s o i> p n ro cc p a r IPS A ra b e s . C e n e f u i q u i '» H i< i q u o P e d ro -R o d a p o i^ la p re m iè re p ie r r e d 'u n e b a s i l iq u e r o m a n e , e t , sei?-e a n s p lu s la rd , J 'a v iin c em c n l d e s i m a u x p e r m e tu U <lê l a c o n s a c r e r (1127).

C ^ t é d if ic e im p o r la n i , c n n s tn i i l à l a h i t e o u s u r u n p lan J é f e t lu e u x , n 'e u t i»as u n e lo n g u e e x is te n c e ; l a p lu s g ra n d e p a r t ie s’é c ro u la e n 139U; to u te r é p a ra i! « n r u l r c c o u n u e im p o s s ib le , e l C h a r le s - J o -N o b le , li^ r e p r e n a n t a u i fo u d e m e n ls , o o m - nip^nça p a r la ip c r e c o n s t r u i r e le c lie v e l e t I p s t r a n s e p t s q n e n o u s v o y o n s a u jo u r d 'h u i .

C H A P llK ^ L 'X B0M A N 8.

i v a n t d 'e i a î u i o e r Tf^güse m o d e rn e , d is o u s u n m o l d e s d é b r is d e la b a s i l iq u e q u i n o u s o n i é lé c o n w rv e s . C e s fm ^ n u e n ts sc b o n ic n l à b u i i c h a p i le a u x d e la p o r te p r in c ip a le , d e s m ié s à d e s c o lo n n e s g e m in é e s . L e u r s c o rb e d lc s , d ’a:,sez " ;^ ;Tq u e n t t o u t d 'a b o rd .lU’lN D’a p p a r t ic n n e n t p a s â c e t t e a r c h i ^ c - l u r e d u s i è d e , d o n i s l e s c h a p i te a u x e n o rm e s v e n a ie n t se r e p o s e r ^ u r d e s c o lo n n e s i r t s c o u r le s . s a n s se p r é o o c u p c r d e V io c o h é re n c c ^ iu e p r é s e n ta l l u n s u p p e r l m o m s lo u rd q u e lo b je i s u p p o r te : le u r s fo rm e s h a rm o n ie u s e s e t l é g t r ü s ^coni^ raire , n o u s d o n n e r u n e id é e d u so in « v e d e q u e l l a r a lh é ^ d r a le t n u t c n l i e r c a v a i t é lé c o n s tru ite .

A ,i-d e s s o u s d e» a b a q n e s , o rn é e s d e r in c c u .ix ru i r .s i i s p a c f ; |i l .^ in e n l s c u lp lÆ . d ou» « m a K ju o u ^ i r o is J o u l . e s c o rb e iU e . e o r lu t l lie n n é s , d ’u n e e x e c u tio n ir re p ro c h a b le . U n tro is iè m e

t h a ïu w a u foniH : d e s R ui\>ül« 'nictns d e i l e u r s , U’ijnp g ru n ü e r i -( )i*’s.sc : U1ÌC M e ht?, d e u x c ig o g D tN i h v x tó ie s d e p i* rsoQ iiageacl dpUK d i ie t i s l e v r i è r i s(jH cm < )u m il ie u d n s l» ranebes. U n c ii iq u iè - m c e ü a p lle a ii cstsillCMin<i d ’e n t r e la c s ; len U o js d c r n l m , ea fin , s o n t c o u v e r ts d e» pU is d ò li cl p u s p e t i t s p e rsn H n a g cs q u e rôpo*{uc lo m a n u a i i s o b s u iu é s a n t s la m e i ie s m a s s iv e s iju e n o u s avoii>, r « t ta r r in ie x d a n s le c lo lire . J e l u d è la . C e s p c r s o n u a ^ s , u n p t:« i ro p è n t a i s i s p c o l-C lre , r a j)p e llc n t c e u x d»* S l - D è r u a n d 0 « • io m m in g es , p a r l a c o m p lic a li o n d e s s u je ts , e t r ( '|i ru sc D ie n l l« s s r è n p s K iùvâD les :

l i a n s l e p r e m ie r c b â p i tc u u , q a a l r c d é m o n s , p o r ia u i d e s ail«» d e ebauve-SK >uris, sV «voli?n t a u -d c s ô u » d ’n n c c o u s ln n U on «u fo rm e d e c o u p o le , p a r Jé» c ii» i p o r lc s d F w qjcU es s o r ia n i d e s p e r s o n n a g e s r e n > e i ^ s . P lu s lo in , le C b m l n im b e d eaco n d d ’u n e tin c , c l v i f n i to u cO er d e u x K p r c a x n a n v c r t s d e p U lü s , Q u a tre a p (^ lre » e l une, fe m m e su i> e n l lo C h i is l e t s u ig n e n l k s ra a liid e s , U n a n g e p r é s i d e s m i o s c è n p . I c r e io u r re p ré se n le le p ep û s, a u m o o if n l o ù J é s u s -C b r is t p r o n o n c e la te r r ib le p a r o le •

d e > o u s m e tn t l i i r a . D ien l e PC re . d e p b s g rA ttde d im e n - M o n , p la n e a u - ü e ^ s u s , d a n s u n e a n re o le so u te n u e * p a r d e s a n g e s , L a p re m ié ip s c è n e d o r e c h o p ile a u d ü i l r e p ré s e n 1e r la H u é rise n d e s , p o ssè d e » . i ,a c n iib im c í ío n r o n d e s e r a i t a l tirs le to m b e a u d ’o û i n r t c n l le» m a lh e u re n T q u e Je O lir is l a b é n is , e t le s (le^nifjns p n * n d ra ie n t l a f i i j io a n x o rd re » d u U e d e n ip - iP u r , p a r d e s s u s i a c o u p o le . O n n e v o i l p a s , o - p c n d a n l , le s p o u r c e a u x < lans leM ju e ls i l s sp r é fu g iè re n t , d 'a p r i s l*K- c r io i r e , p o u r se p re c ip U e r d a n s le la c . « S u r l e .so ir, o n lu i p r e s e o la p lu s iP u r^ d e rn o o ia q u c s d o u i I] ebas^M le.s m a u v a is e s p r i ts p a r sa paroli* . i l g u é n t a u s s i lo u » c c u x q u i é la i c o l m a la d e s . *

a Q u a n d i l f u t a r r iv e à l 'a u l r o b o rd , d a n s l e p a y s d e s G e r» ^ - g é n ie n s , d e u x d O m o o iaq u o s , e u u l s o r t i s d o s s é p u lc r e s , v in re n t il l u i ; i l s e t a i e u l s i fu r ie u x , q u e p e rso n iio n 'o s a f l p a s s e r p a r e te h e m in -J è ........ e t le s d é m o n » l e p r iè r e n t , e l l u i d i n m l : S i lun o u s c lia s se s , p e rm e l> -n o u s d ’e o t r e r d a n s c e tr r jo p e a u fîu p o a r -

.......i l f<"ni d i t : .^ l le / . K t, é ta n t so rU s , i l s a l lc ro o t d a n sc e i ro i ip e a u . •

D a n s l e d i m i è m e c ltH p lioàu , b C lir is i n im b é r e ç o i l le biü .ser d c J u d a s . T ro is » lîM ats s ’e m p re s s e n l do le î*aia.ir p a r l e b n i s . Le r e lo u r n 'T if e r m e le S n a v e u r son ;, u n p o r t iq u e p le in - c in t r e , p rè« d e O n p lie co iffé d e s a m i t r e à d e u x p o ÎD lés. I.e p rC lri; i n i t i e liv rft a d l

— -

n J r j a lo u c b ê l)Oii ü j o i iu le s in u in s o n s ig n e ih 'ic p c iiü j* ; lo aiy o n ê ié le <]@ d e n io n plau<$ h u -< Jo s su b d e l 'a u li 'i ' süppll<;i^< a iin d p rp iin> énbflr d t*< ^ ilep a u r c m y rd .]a i > ie n l dP s a u v e r »ü ii con ii> âgnnn d 'iu ro r lu iiP .

N o u s voyoL S, p n lin , Jô su s-C û P is t a i ia c h é a i ’in s l r u in c in d e !>oii s u p p l i c e ; lo s o ld a t S lé p h a n o n l a i p r é s e n te l'épo ii^K im b ib é e d e v i n a ig r e ; c a n ia ra d « ' 1,on g in l u i d o n n e l e couim Iw la n c e r a u r l e l ; l a V ie rg e M arie b a is s e la lé te< ?n s ig n e d c d o u l e u r ; ( le u x an g p g p la n e u l d a n s a i r s , au * d essiiA d u s a u v e u r ( les tio m m e s .

D a n s lo i ru is ié m ? c h a p i te a u , S i iu o n d ’A n m a tr iiP e t l e s s a in te s fyn>nifs 'lé ta c U e n t Ip c<krj)s d e J é s u s d e l 'in s t r u m e n l d e so n » u p p l ic e ; M a rie b a is e l a m a in d u C h i i s l . N u n s le v o y o n s e n s u i te r e n fe r m e i la n s le lo m b c a o , e t so ig n c u s e m o n l e n v e lo p p é j ) s r S im o n d 'A rim utiii< î, rju i a v u n c c In m a in d a n s (’i n té r i e u r , p o u r a r r a n g e r u n p h d u s a a i r e . P f iis io in , u n an g .i a r r iv e , lèv e le c o u T e rtU ', e l l e s s u ld a ts s o n l r e n v e r s é s a u m ilie u d 'u n ^ m n d ilésoi*drp d e b o u c lip is , île |> i(|ues e t cVépées.

T e ls s o iu le» a e u b d é b r is d e l a b a s i l iq u e d u x ii* « s iè c le , q u e l 'u n a i t r e c u e i l l i s ; i ls s o n t p lac é» a v o e so in d a n s lu n ie lio d ’un to m b e a u v id e , o n ié e d p d é ta il.s d u xv»* s iè c le parCait4înent d c s - bint^s.

A rr iv o n s a l s c a tb c tf r a le m o d e r n e ; c o n te n i |)loDS-cn le# r i - c b e s s e s d c p r e m ie r o r d r e , re s p e c té e s p a r i e te m p s e t p a r le s h o m m e s ; n u a s p o u r ru n f a ir e u n c o u r» r o io p lo l d 'a r c b t te c lu r e c e lig ie u se , s a n s s o r t i r d e r e u c ^ in tp d e c e t « ta b l is s e m e n i e c c lé - & i(isüquc.

nKÔ«lTI0HS CSKP.nALlÀ.

E n e n t r a n t d a n s la e:ttliédi*ale, d o n t la lo n g u e u r e s l d e p ie d s , Ttous a v o n s s o u s l e s y e u x u n é d iâ c é f u t i e r t ' i u e n l s e m b la - kilC) d a n s s c s d is p o s i t io n s «rcn& enible e t d a n s s e s diaiPDSion!>, H 0*1 u i d c h a y o n n o . r« 's d é ta i ls 06' r e u t ce i> en d an l d e n o ta b le s d iffcT cn ccs, C l n o u s d e v o n s re c n u tia U w q u e Té-giise d c P n m p e - In n é e s t , s o u s c e r a p p o r t , d ’u n e iu fé r io r l lé m a r q u é e . P a rm i U s Ü ra iig e lé s a r c b i te c tu r a ie s ü e c e m o n a m e n t , n ü c s f e ro n s re m a r> q u e r le r b e v e t q u i , a a l ie u d e f a ir e s a i l l i e a l 'e x té r ie u r ¡)a r d e s p a n s c o u p é s , n e fe rm e q u 'u n a n g le u ig u , > eu ib lab le à c e lu i q u e l 'o n d o n n a a u s d o n jo n s d u xv»* s iè c le , a lin d e p r é s e n te r p lu s d o r é s is ta n c e a u x |i ro je c t i(e s e n n e m is . P a r s u i l e d e d ispo* b iU ons, l a v o û te d o la g r a n d e n e f n e p ré s ^ î i te s u r c e p o iii l ^juo

^ : í —

<leux b a ie s dM w V îs p a r un fa isc e n u (1k i ro is n e r v u r ta , A la lila ce d e la b e ilp o m c m e n ia t to o xni»*» » ièc lc , ü n c û e v e t lie B a y o n o e ^ s i r l c h ê J ü m p crcC p a r l e s c a lo r ie s d u i r ip h y r io m « p a r l e s fp iiô tros d u c lc ro s lo ry , c e lu i - c i o e p rtse iitH q u e d e s m u rs plehi;*, s a n s a n t r e o r n e m e u t q u e d e lé g e r» f a is c e a u x d e ro lo L n e t< es d ’a n g le d u xiv** s iè c le , a v o c d e p e t i t s c lia p U ea u x t le u n s , e t d e s o e p v u re s f o ra ié e s d e lo re« c l d e g o rg e * acco lée« f»ve< red o u & lem fn iR rcn a is& an cc (1).

D e sc e n d o n s d a n s l<*.s b8S-c ,U fe d u c b ô v e l, fo i^ n a n i l a g a le r ie d a p o u r lo i i r . U s a n c tu a ir e s’o u v r« , s c r s e s d e u x b a s s e s n e fs p a r d e u x g ra n d s a r c s o g iv a u x d n t i i l a b e lle l a r g e u r n e s a n ra j i racÎielcr l a iw n v r e ié s m lp lu r a l e . A u l ie n d e» s e p t c b a p e ll^ s q u i ra y o n tii-n i o n l in a i r e m e n t d a n s e e t te p a r l le fo n d a m c n ia le des é g l is e s , n o u s n e v o y o n s d e c l iâ q u e c 6 lé (jue d o u x la rg i s e m b ra s u r e s p la c é e s ü h lIq u eT u en t, s i b ie n q a o l e r e m r e d u d i e v e t s c t ro u v e v id e e t u c p ré s e n te q u 'u t i a n g le r e n i r a m d u n effet d a u i a n t p lu s fa c b c u x q u ’i l v ie n t o p p o s e r s a p o ln ie à c e lle du s a r te tu a ir e h s o u u ie i t r c a in s i l a n e f d u |> o u n o u r a u p l a s s in g u l ie r é tr a n g le m e n t . C im q u e c h a p e lle d u fo n d n 'a , d ’a il le u r s , q u ’tm e f e n ê t r e o g iv a lf à d e u x c n lo n o e t tó s d ’a n g le d u x j v « s iè c le , s a n s m e o e a u x .

A pri-s a v o ir e s a m în é c e s d é ta i ls , o c c u j io n s -n o u s d e l a g ra n d e n e f q u i s e c o m p o s e d e s ix irav ô c s . C h a q u e {itU er e s l f o n n e d 'u n f a is c e a u d e t ro is c o lo n n e l le » , p a rm i le s q u e l le s la (centrale o ffre u n e g r a n d e j^ro-iraiD eur« , c l sc iro u T e » ép aro c d e s a u tro « p a r u n e g o rg e d e l a fo rc e deí< c o lo n n e s . C h a c u n e s e te rm in e p a r a n l i ie a u d e f tc o , e l s u p p o r t« uci c b a p i ie a u a t r ip le vo Ju ie l in e b a n d e to r iq u e , e n fo rm e d e l ie n , iv u n i t to u s t;es c U a p itc a u i a u - d e s s u s d e s a r r* d e s b a s -c 6 te « . L e s n e r v u re s d e s v o ù ie s , fo rm é e s d 'u n to r e à l i te a u f r o n ta l , r e d o u b lé e s d e g o rg e s e t d e p e li la i l le ls d ’n n s ty le s im p le c l lia rm o n iP U T , se c r o is e n t à ehfi- q u e < o m p a r li in e n i d e v o ù le . L a n e f , p r iv é e d e i r ip L o r iu ra , ne p ré s e n te , à c h a q u e t r a v é e , q u ’u n e fe n ê tre d e 3 m i t r e s d e h a u t s u r 1 r a è t f f iO c c n t im è lr e s do la rg o , d iv is é e e n i ro is Iw ics ir i l tv b e e s a v e c d e s a ie ik ca u x •liO n-enteft, m a is c o n fo rm e » a u x df^ssins d u ï f % “ » s iè c le ( î ) .

( I ) QoBlr><fiffî((re8 A la n ie l tc f , p a r d o n tc d n b « algiiK e i w r M tw «p « r i tc u i m e n e a u i s i i i - in e u n , pcw que ÛacQboj.irtp» « . l a l r t o l h a u l» i « r t « tJ« lA œ i ; U1SI9 » 1 / b a tj ie n r d e S a n iB M iîn ^ fiti , ,-x iM arposiiioo.) iQ tr« l(H e ,a c ;jt s i i-d ii« o w d e la r o û ie . u ’w » <i’un effet i r H fe so reU a .

[i} L'eoMuiUi» d« <xt h a « r e * u*«rt d ’nne « m u l e iiiepi« n i p lacà« » one liiwtM r <(uî «uîiinnl« 1« nudiià de* inuraiji». et f<»t

U n e ro su ü e li 'u r te dispO N iiion â ^ e z h e u r e u s e é c la i r e ie TodiI d u v a is s e a u . Q u a n t a a x b a s - c 6 tc s i rù O u lis à lu l i n u l c u r d c b m uiilc^ ile l a iw f, Ils p r ^ e n i e n ; u n e d isp o M tie n d c c o lo n n f> se i d e n e r v u re s c n tiè re ro e u l M i^n tlq u e, e t , c o m m e l ’a r c d ’o u v e r in r e q u i l e s f a l i ro u im u Q iq u e r a v e c l a g r a n d e neU r é jw te le n A m c a jfeû cem ern , re n s c m b le d & s p i l ie r s ()rf^senie, e o m in e à B ayocm e. u n ia is c p a u d e d o u z e c o lo n n c U « d o u i l a b a s e c a r r é e opp-»»'* u n e fa u s s e c q u e r r o à l ’a x e d e l à n e f . L a r o s a c e d o o l q o u s avon.s p a r ie s e ro p ro d u i l d l ’cxir<'iniw^ d e c h a q u e b a s - c ô te s u r u dTQOindrc d iam O lrc ...... S i l a c a th é d r a le d e P a o iin d u n c e s t In fé -r i e u f c e n I ja r in ru iie g é n é ra lp à c e lle d c l^njoTiTi»', »^He l u i d e - v ieiU s u p c r ie u r c , lo n ip fo ls , lo r s q u ’o n c ia n : ln f t s e s r l ia p e l le s ; c a r 00 c^»mpU*njcnl s i iu i |K ir la u l d e s é g l i s e s g o th iq u e s r é g n e s u r le s d e u x ciblés, t a n d is q u 'a D a jo n n e , i l se (pouve su p ]ir i tn 6 , a u m id i , p a r le la p p r o c lie m e D t d u c lo ît r e (1:.

T o u t, j n s ^ u ’ic l , n o u s a |ii'(h>enlé d e s léino iffnajfo« d u tiv * » s iè d o . I .e s Hrcîives d e Ja caU tO d ra le n o u s u p p i-e n n e n l, e n e fle t, c îuclo .s d e m b a s - c ô lé s , c n p a r l i n i t r lu lu a JL re -au ie l, f u r e n t c o n s t r u i t s p a r le s évéquet? a v u til le r é g n e d e C b a r le s • lc -^ o b le ; in n ls ce m o c a rq ü c , fo n d a tin ir d e s e h S ie a u x d ’ü l l l e e t d e î a f a l l » , e o iu - m ençB l a g r a n d e u e f a v a n t Ja f in d u «iv** M éole, c l s a tille . O onaB luucâ, l a c o n tio o a d a n s l e s p m n iè r e a a n n é e s d u xv** (2).

Q u e lq u e s d é ta i ls , c e p e n d a n t , p o r i e n l d e s t r a c e s évidenti*« de* c o n s t r u e t lO D p o s té r ie u r e ; n o u s r e m a r q u o n s , eD e n t r a n t d a n s l’t '^ l is c , a d r o i te e t a f ? a u c h e , u a e p r o m i t r e c h a p e lle fe n u é e jiu r u n m u r , s u r le q a e l o s t a ]» id tq aé u n g ra n d ar< : t in lo r . su r iu o n i^ d 'u u n s té r is q u e l ia u le m e n t p é d io u lé . L ’e n c a d r e m e n t a h a u te u r

re g re tte r l'& bwnn« d 'n n tn p iv f iu c a ^ 1 a u ra r t i>ii .æ «lév«lop |m b V & lieiu r Mî lar^Gi p ju sd e iru»® vl«!** •* 4icoowrte.

I Halsti: U cc ubirité de rliaputi#, |i fini remarquer qn«» U% drui prc* fh («rtsTii, (lu ÎMd. iont reuDl«« pur uu ai*' o crl, laodli t u« iaïUa

autrei le lr(>UT«nt séparm |MrO«b mura ti«nmrMini:. Ixur« plUCiiiolé- Tieur» r(p<'ti:ut, d’äillenr«, lt< filM'««ux de tolonni'«. que DOUfc r«niurqui» <tao( la uct, u\tc de Irè» diflewDcei da«« It torte de» tot» dVnire-ccJouu<iiir iit». I)u u6U: de» iniin, 1 ucivure» rftnnitK ul hit d M maKarom « riaurf Oli i Mlea aas» «licrg, (liaquit ibapclle, enfin, r«ci l.lc jour p«r uor F**>éuc M deuibaie! &ani lob«a, nrmant»m d« UpHcuu ati nombr« Ae irò*« oo d " c l i K ) ) p l a c é e s d u p a d * x t n a i w h v i p l o ^ ( » u c d o ì b ì a r ^ t t n c i i n .

C b » 7 u e o u v e rlitre po<v>dadvux colonneU ea d ’a n g l ' d e S p o u e s , av ec base p H » a u t)q u i\ d i a p i l e a u i & d « u s v o lu t a , vi«ug(4 ir<» d e TnArn#, 9 u (il« am n « n ie

d* r t da di>nt'(iiw.1 2 ) T o i r la in iT ail m anuK ^rit q u e le enam kiM F in n in f ì i la r e la v l«o l da

cMiiiKiecr l u r 1 » d lIS fre n u s pertpétin« t ) t c e l le va»ie eon ftro rlK in .

île r u s tc r ig q i ic c s l « l u p l i d e m e n e a u x H am b o v an t» ; lo s i il lk ^ s d ’a iig V ass4»ï s im p le s soQ l s 11 rm o n i^ s d e p y ra râ id a le « p e u o i^

L e s d e u t » c r i s l i e s d u eb ev e trep riM lu iscT ii d e s p f ir le s a n a lo g u e s , UJAÍ8 p lu s r i c b e r a e a l o rn é e s d e à I ln lp a t la « . d e l le u r s e t d e fe u il la g e s i]nn% t/> u ies le s p a ñ íe s . O r, c o m m e le» a r - c û lv e s il OH« a p p r e n n e n l q u o ù x ih c r ia e d e F o ix e l J e a n d ’AI- b r e t le r m in ^ r e t i i lu c a th c d ra lp , o n n o p ê u l d o u lu r q a e e e s d à - la l l s n e r c m o n le u t ù l e u r r è g j ie , <iiv c o in c id a a v e e l e s p re m iè re« a n n é e s d u XVI*"* s iè c le .

Q u e lr(u e s f ro g m e u is ¡»» léo ffriip h iq u es i^ u rru sp o n d e a l *^î(e- m c n l à T i^poquc d c l a re o a lsA a n re ; n o u s a l lo n s le s p a rc o u r i r ra p id e m e t i i . l e m u r la l ô r a l d e l a p o r to d e l a ^ a r n s i i e d u n o rd re n fe rm e mu? p i e r r e e n lo u iè e d e f c n í lh g e s s u r la q u e l le o n h l : A iju i e sla !ie]rultado, H i l t i i tw . y t i y n o . i c n o r i . t& rihic d e m ie r , vbso . d e j<am v i m ÿ , y c a p « û « g n e l. /m i n ie r in dé (» ¡e rc in o U/> S a v a r r f t , ÿ d ^ U i p r o v in c ia d s O nÿpuscoay m u r io à » ü<fcimbr9 a n o 1698,

L 'a n Ic i d e (JAporoso, p r è s d e l s s a e r i s l le d e s chan o in a^ i, p o r te , u u p ie d (i’n n s a in l T h o m a s U^s m o is : D o m in ia m m e l Deus m é u s . E l d a n s l a P a n d e ro u g e q m rS jn ie s u r lo u ie I ’i le i id i i e rie l ’â u ie l , la d é d ic u c c : ü o c o p n s j u s s i t a p p o n i, p e t r w m i n l l a i e caporoso , eque» p a n p iir tn e t a u d i to r c m p i c r u m re^fsH u m , ad la u d e m o m n ip o ié n tù D H c i ÿ c n u r ic ie U ari<e, e l b e a ti T h c m a d id im i a p o $ M i^ a n n o D v m in i i n v u j i l i a p e itlecm U e M . CCCCC. V U .

D a n s r i o té H e u r d e l 'e g l is e , e n li iu d i f fé re n le s dalle-s r c n t 'c r - me&E le s in s c r ip t io n s tu m u laère .s qcir* n o u s a i Io n s r e p r o d u i r e ;

Jo a n n c4 r e m ia v e n e im C a m l i y K o m i P is A co a u ll, h u j w te s te s . a n l i M } /û u p r r . . . S a p io i o b i i l lo U li, a n . d i . ja « !* a r* v » .—S t . D . C. L X X I I L

P éd ro h o c k i nh ispo M , / i . C, f / X A l H .

P c m s a g ita d o m in m 1716.

A ndrfiû* J o s ^ h v t l c in t i u n t m h i lu m 17?8.

V e ic h io r n n g e lu x , il^>aor e t c a n o n i. d e P a le n tia , burgog H P a m p lo n a ,

G u sp a y d e M ira n d a , d o c to r c a n o n i, d i T o U l o b v ip d c P a n ~ fU n ta M . D . CC. I X V I í ! .

J o a n n es L a u r e n l iu s d e I r r ig o f f fn , n d u i a n de UoJ¡tan, H onv- ra itt* in n u m e ra à tU , d ig v ita ti» . d e r i c i l l ü .

S !fp h a n iu * , A n to n in s., épise<rpMS P a m ^ io n rp , 17«5.

S /u r l in m ab a n d o 4 tiH a e l A r k s d u c io r e t a r c h i d w . f*<m- p f i i o A m .

5 'o j s d e v o n s a jo u te r q u e r a t i l e i i r t r è s e .stim ó d e V H t tM r e ? c- e lé s ia f iù iu e , P e d ro d e A puipe, e s t ^nl^îTé d a n s le c lo ! ( r e ; in a is t iü ü s fi'avûQ s p u r e t r o u v e r so n c p ila p h c .

P a s s o n s à u u a u i r e o r j r e r tc d é ta i ls .

L E C H Œ U n .

C e q u i f ta p p c d 'a b o r d , e n c x a m ia a u t l e c h c c u r d u c ô ié d u c b c v e i, c ’e s t l a b e lle g r i l le d e f e r q u i f*-rnie V c m ré e d e c« m a g n if iq u e s a n c tu a ir e . O n n ’y p é n ^ ir e p a » d u c ô ié d u e o u - cÙHiit, ( o m m e d a n s le.s n « \ir i» , m a is d u c ò lè d e T es i. L es P ü rrm - le iu f n i s d e se » b a r re a u x , le» ¡le rso n n a iês à g ra in e , m é lè s a u x fe u il la g e s , n o u s a p p r e n d r a le o i s a f i is o m m c n l q u e c ’e s t u n e œ u v re d u xv i** s iè c le , a lo r s luiiu»- q u 'u n e d e s b a n d e s d e fe r n e p o r t e r a i t p a s r in s c r i i i i io û s u iv a u ie :

A l }w n o r f> ivf f l d u SancU i U a n a ^ e i ta r e ja fiie fe c tta poi m a u l r e C u illc m o C ro en a t a n n o IbOT.

A jiri’s a v o i r n 'a n e li i c e tte CDUvre c a p i ta le d e l a ^ e m i r e r l e d e la reûaissâD C O , le s r e g a r d s s a r rè t i^ t i i t o u l d 'abD pd s u r l e to m b e a u d e V in fan te d e C a s l ll le , L é o n o r e t d e C h a r le s IV , so n lu a r i . L a p r e m iè r e u îo r te A P a fn p e lu n u e n le s e c o n d A O lile e n 142b.

C e lo m b c a u , p la c é à l 'e n t r é e d u nÎKrurr, e s l fo rm é d ’un ^ a n d b lo c , m e s u ra t i l t m i 'i r p s ô ü o e m in iô tre s d e lo n g , S m ô lre s do l a i^ e e l i m é lre 20 c en U in è 'ire s d e h a u l . L es d e u x s ta lu e s ro y a le s , f a i te s e n a lb â i r e , s o n t c o u e b é e s s u r le r o u v e r d e , le s m a in s c ro is é e s s u r la p o i tr in e . L e r o i p o r le la e o n r im n e ro y a le , le s c h e v e u x c o u r ts , p a s d e h a rb e , e l a p p u ie se.s p ie d s s u r u n l io n . S o n m a n ie a u ro v a i e-si o r lié d 'u n e n c b e b o r d u r e f le u rd e lisée , C e tte o ra em en ia tiO Q n e d o i t ¡»ha tio o s s u r p r e n d r e : le.s ro is d e N a v a rre p o r ia ie n l le s Û eü rs d e ly s d e K r a n æ , d e p u is q u e L o u is - lc -U u ti i) , f ils d e l* h il1 p p e -le -B d c i d e s a fe m m e , J e a n n e d e N a v a rre , ó la ì t u io n lé s u r le i rù n e d e P a m p e lu n c i e n 130b, C e n ’c s i d o n c p a s s a n s b o n h e u r q u e n o u s r e t r o u v o q s c e t i i r a o i- g n a g e d o r a n c ie n n e in t im i lé q u i u n U le s d e u x ro y a u m e s p e n - d a u l p lu s ie u r s s ie c le s .

L a ro io e , é g a le m e n t c o u r o n n é e , a l e s e b e v e u x t r e s s é s e t r e c o u v e r ts d ’u n e r é s i l le s u r l a u m ip e . D e u x p e tit» c li ie n s , sy m b o le d e l a f id é b té , s e rv e u l d e e o u salti a s e s p ie d s ...... C h a q u e

10

stóiu«- ro[M>« s a lö te « u r u n ra rr í« r“ )rt«fH U dí^via*: c b re l lf tn n c r B o n n f f f t i , b c n n ñ fo i . •

I l ji <]hús x ii-nK in lo l e u r f r o n i , e l iu«!grí* P a b sc n c p «lo m c n p á a x n a rab o > a i) ts , « o to m lw a i i n V ü <igalt?iia« m o in s U ricbesM í de c e lu i d p T ik IcIu , p a r le b o n t r a v a i l <Ips s u t u ü s e i |);<r 1« r a n g « d c s la tu o l le s »juj n w u p p u l lo s q u a ir p fn<rps ly té ra lf .s .

O e s s la tQ c s , d o 6Ö ceaii tn P t r f s b u n i c u r , s o u i a i i n o m b r e d e <1 j \ - b u i l c i r t m i p c n l d e s a r e a lu ro î» c d f o r u i e d e n í c h e .E K e .s n ’p r é s e n - i c n t d 'u i i d e s r c l i g l c u s « l d e s i v l l ^ i n i s c s , p o r u i i i t d e s c ^ p u c b o n s rM b n ttu s , d a t i s T a l t i t ü d c l a d o u l e u r ; d e l 'n u t i c , d n c a r d i n a u x H <1 e s r v é t jw R m i t r e * e t c r o s > é s . « i f i y i r v a n i d u t i s J a « T é m o B jp <(ps f]j UPS a ílioA t o u t e l a d lg n i l e d«* k u r m j j j i í i c r c .

I .e s OcuK iQ sc p jp lio n s s i i lv n n le s , f^ravées s u r l c c o u v ê r c tf e n le « r e s a n g i « b ru M ju e v s o t i t l ’a n a l j s e a.s*e? c x a c ie do

Ip u r rèÿ iH ' ç l o r i e n t e t a*?iu5 : yw í j t u e x e ^ fU id o . e l de H w n a n U m o rifi, d o n h a r l c s ¡ I I I d e S a v a r r a , d w . d f S e m o u x , degren- d ie n l e n re c u i l ín e á d r l f .m p era d e «¿tn KarloH m n g n o e de sn n L u íS r e y d e FraH C ia, e recobró e n i u t ie m p o , a n a g ra n d p a n de v ití6 S e C aslU los de í u r t y n o q v e s e i ja e n m a n e d e l r e y d e Cast i l l a , e 8114 t ie r r a s d e F ra n c ia que. gt)tai% em yackaáw < p o r lo s r e t e s d e F r a n c i s e d c A im la ie r r a . Jv»w f n s u l ié m p o rn rw H e sc io e e x a l to e n d iy n i la t fg e h o n c te s a m u c h o s rico* hom brea eos e l ^ g o s d 'A lg u » n tu r a lr 4 iv ÿ o s , « /V io m n c fio s n o u ib k s h e d ift- c io s r n Ku t r y t to , e fue, m u y p ia d o iv e m v te r ir íird iv n ) . e i r ç n a . r 6 ÿ X X I V I I I o g n o i e f in o lo 1 7 / / d ia d e ¡ r u b r e d e i am io d f l m i l VCCC. X X V I .

Á q u i ja e e la r í y iw d o n a l.e jfn o r , i n f a n u d e C n H illñ . m ti^ e r d e l r e y d e n k a r U s I l I l fin o ¥ .C C C C . X V I .

L e s b o ise r ie » d i j r h í r u r s c r a i e n l d l ^ i e s d ’o b t f n l r u n tra v a ii w u l B p M a l , e l c ’e s t a sp i; r e g re t q u e iin u s n o u s b o rn o n s w c o n s a c r e r < |u P b ju f^ i ia 4 ,'e s a ie u r d f tsc rlp ito D d V iis i-m b le . b e u lp iéea , e n UT>(i, pnp W iîicl A n c h e la , s u r d ii b o is d 'c r u b lc apporl»^ d 'A ng le lerrf^, e l le s 5)P u v p n t í l r e cnnjp:ir(*es a u x p lu s M J c b < eüvres d e e e g p n re , e i s o n i pcnl-(M r« s u p é r ie u r e « à c e l le s U’A u e b e l d 'A m ie n s . L e p la n géiii^pal, c o n fo rm e à c 'eU ij • b 's e b o r u r i î ju c n o u s v e n o n s d e n o m m e r , u e p r é s e m e a u c u n e O rs p a r û t n i a r i les c x lé r ie u r c s d o c e lu i d e St*B< r tr f in d d e C o m u iln g c s ; | | s ’a p p u ie o o n ir e u n e p n ro i n u e , sp m M a h lc à tv \W q u i r r r f o r m e c e lu i d ’A u cb , a v r c l e g u c U ’in té r i e u r , lu i - iu è u H s u d 'a i l l e u r s d e s tr iilis f r a p p a n ts d e re ss^ iu l^ la n c e . A in s i , c h a q u e h a u t < |nM ier e s l o c c u p é p a r u u p e rs o n n ij^ c d e i] iia lr£ p ie d » d e h a u te u r . S i rio u s le* p a s so n s e n r e v u e d e d r o i te a f fa u e h e , n o u s reiu*OTi{rproní

r "

.succo$.'**iüejU ; s f \ | j a i r i a r d i€ $ ; — U'Oia 'je rg e s i l u a . t s f s ; — M adcV int* jM>rfani T u m c d e s p a r f u m s ; — sa iu l« C a lh c rm o lü o n tr a i i l l a ro u e d e so n eupp lli^p ; — u n ? a lm d c m i- n i i , s u iv i d e d e u ^ c h i f n s e l p o r i a n t u n e a s s le iw ; — s a in t K o rh m o u ir a n t s a p la ie ft V a iig e5— u û r e l ig ie u x ; — s a in t A n io iiie p o f ta n i a n l iv re , u n hfttû ii n ^ iu iu x , e l 51ÚTÍ d u c w b o n o r i ip d ’u n c o ll ie r à c lo c h e l ie s (1) ; — u n e v ê g u e c ro s s é , m U ré , p o r ta n l d e s p t> rrm cs d 'a n io u r , » n e tia n s la m a in , d e u x d a n s s a rofce. Ü n s a i t q a e sâ lD l F ra n ç o is d 'A ssise r e ro U qucl< iiicfo i» c e l e o jb lè m y d e Va- m ouT d iv in ; - s a in l M alW eu In s p iré p a r i 'a n g e a s s i s î u r so n c p a u lê ; — s a iû lL a u r e n l p o r ta m so u g r i l ; — a n p rô lr c p o r ia n t U p a lm e d u m a r ly r c ; — u n papf»; — u n c v ô q u c , p e n t- f t i re f>aîDt A iig u ^ lln , m a n í d u l iv r e d e r a | io s lo l a t : — u « a n t r e é v é q c e , p o r- P in t o n f é g l i s e q u i p a ra J l p a ^ d l r e U c i té d e D ie u ; il d o l l « p r é s e n t e r » îiin t S a iu r n iû , fe n d a to a r d e V égU se d e P a m p o la n e , f i l 'cv iq iu * P e d rn R o d a , c o n f tlru c tc u r d r la b a s i l iq u e n>Tnane. • - N o u s r e n c o n iro D S e n s u l lc s a in l Jé rrtm o p r e s q u e m t, n » c a i l lo u à la m a in d r o i t e , l a c ry ix a lu tu a lu g a u c b o , d a n » l 'a t l l ln d e quft t a i d o n n e n t o rd in a in * m é u i R ib e ra e t q u e lq u e * u iitre s j»e*uirf^b e sp a ^ f iio ls . C n IiO H , p U t^ é s u r l a p o r t e d ’u n e cav t'm i* . px ikria i^ l a v e u H if d u dé& erl d a n s l e q u e l v iv a i t l e ce^lííbre so l i la i r e d e la T h c b a îd f t ; — u n e sy b U le ; — sa i ti i P a u l a v c c l ’é p c e q u i d o i t le d e c ;» p itfr ; — M in i M a lh la s ave< l a hac;lie ; — s a in l Jacq n i^ s-le - M ln c n r a v e c o n h à to n ; — s a in t T h o n ia a , p s i r o n d e s a re b ite c te s , a v e c u n e é q u e r r e e t u n liv re ; — u n s a in l i r è s j a u u c , s a n s b a rb e , nvoc u n l iv re e i u n M tü n d e voyag**; • b a ü il J a c q u e ^ l o ^ i a - je i i r , av p c u û b o u r d o n d e p i* len o ; — s a in l S r m a v « ^ le (;alice l 'e t i f r rm a n t Ip S t - ü s p r i i , — D a n s l e h a u t d o s s ie r d u s iè g e c e n t r a l , n o o s r rn m rq u o D S le C h r is t a v e c i a c ro ix d e r é s u r r e c t io n .— A l a s u t le d u C h r is t , e l . p a r c o n s é q u c n l , a s a d rolti» , n o u s v o y o n s s a i ll i r i e r r e p o r iâ n l le s c l é s ; — s a in t A m i rt*, l a r r o i x ;

» iiln l A n lo ln e tent<> p a r n n d ia b lo t in q u i le t ie n t p a r tint* c h a în e d e f o r ; — s a in t T tio m a s a rm é d 'u t « p iq u e ; - - s a i t i l M a lb ld s , d 'u n e ha< h e â m a n c h e c o u r t ; — s a in t J i id e , d 'u tï^f sc ie , In s i ru û ie n t d e so n s u p p l ic e ; — s a in t J c a n - ü a p t i i t e e o n v n r id p

(M O n H i tq i i a c « t «inttH»! O o m e llq u c . d o D lo a i 'e x p H q ii« s i p« u W p n 'M fK ;iQpr£s d u p rc Q ile rs o l i ta i re .n e « : in n ) > ( 2 p u iL tn s l’i^roccoentation tiee ^ 1 1 ^ d 'C lrirtil; l i s p d a l r c s g r t c i !e b o n iv n l a fm n: <)iit e u M lu t 5oUt4lre : l.e« »¡ipé- Iib 4 0 u v « n ti% &61ui«4;))l p a s ; l*ol>ilJ'anee r t 1 a &m'i' d o n p lc s l le* û é ' U'OIB.

Nos u i l u l « . quJ iupprl(ner«n i r?iiccÉka>cnt lo ü t« ccs l é ^ d e ! «crlu^, ii'aurAtentHl'^ l« i««ou lu inO iqucrce« a p p e U tid a T e n lre , «d p la ijiin tk cv c liV fi, 4«» en c rt re m ltt in e , près du « iln l tp» r^nn im trirt» )c<:r méptt«?

U p f â u (Vuü m ftu w n , e l |> o n a tit u u a g u e a u s u r u n livrf»; sa io iM a rf^ a \ e c l e l i o n ; — i’a n g e sulcit M ic b o N o o n a n t u n c o u p «Vppcc a u d e m o n q u i «c r o u lo à & esplr<Is a v e c im p u is s a n c e ; — r a a « e G iib rie l p riaoL le s m itin s jo ÍD le s ; — R a p h a e l d u n s la lo e p o s i t io n ; — iin é v ê q u r IcT an t s a m a in b e n ls s a n ie ; — unînc s u j e l ; — « l in i G e o rg e s k p iin l, a r m é «l’un l* o u clic r, l e r r a s s i û t l e d r a g o a d 'n n c o u p d e ia u r« ; — s a tn l S é b a s l ic û d é p o u il lé de s e s v ê le m e n ts , aiLaolic a l ’a r b r e d e so n m a p i> re ; — u n é\i5qufi b é n is s^ T ii: — s a ïu i M arlin d o a n a j t t b» m o i l ié do sofj m a n te a u a u m r r i i l ia n i ; e e l le .M 'c o n d c s u l u e i l e e s t d e t r è s po tiv? r t in ie n - s io n ; — UD é v é q u o b c D issa n l ; — s a in t l io ra i t j iq n c p o rw n i k m o d è le d ’u n e é g lise d a n s s a m iiin , H s u iv i d ’u n o l i tm trn fiD i u n lla m b o a a d a n s s a g u e u le ; — sa in ip M a g d H f in e p o r i t n t T u rn e d e s p a r f u m s ; — i a F o r c e p rw ^ m ta n t u n e W u r; — s?iin tc L u ce p o r i a o l s u r u n p ia l l e s > en x q u e l e s b o u r r e a u x lu i o n t a r rn e h c s ;— s e p t p a tr ia r c h e s , ¡ la rm i le s q u e ls o u ro c o a rq u e D av id a v e c sa h a r p e , e t A b ra h a m e u co& ium e d e g u e r r e .

O n n e p e u t so n |» c r i l ’in c o h é p e n c e rini rc fm c d a n s l a d is t r ib u tio n d e c e s i ia u ls d o s s ie r s , n o n s e u le ic e i i t à ]*am t»elune. m a is d a n s t o u s le s c h œ u r s dn n o s c a t l ie d r a le s , s a n s g e m ir d e I 't n - d ilT érencc r e l ip le a s e a v en la q u e l le l e s s c u lp te u r s s 'o e c u p a ie n l d c c e s \a s lP 8 d é c o r a t io n s . Il I m r ç q î c lé fa e ile d n d o n n e r à la d i s p o s i t io n d e s p e r s o n n a g e s d e T A n cien c l d u N o u v e a u T e s ta m e n t n n o rd re c h ro n o lo g iq u e , e n r a p p o r t a v e c l a i t ia r r i ic de l ’a n c ie n n e e t d e l a D o m e lle lo f. M ais lo in d e s u iv r e c e t te p e n s é e lo g iq u e , t o m c M m e n ta ire , i l s a b a n d o n n è r e n t a u h a s a r d l e s œ u > r e s l e s j)1us re re ia rq u a b le s d e l e u r c is e a a , e l p r iv e ro n t a in s i le s b o is e r ie s d e l e a r principal** v a le u r sy m b o liq u e .

ÏÆS im a g e rs d e P a m p e lu n e n e s u r e t i l (las s’c c a r tc r d e s d é fa u ts d e Ip a r s iè c le , a c c e p te s c o m m e le s u o u v e lle s lo is d c l a s c u lp tu r e . I ls p la c è r e n t , a u - d r s s o u s d e c h a q u e s ia lu e , c e s p e t i te s f a a ta i s ie s r e n a is s a n c e o ii d o m in e n t le s n u d i té s m y lL o lo g iq n c s , a m o u r s , sa t> T es , c h e v a u x , o is e a u x , c a r ia t id e s , re n o m m é e s , b o m m e s e u g n in c s d n n s d e s H e u rs , eiif^^nts j o u a n t à to u te s so rte s d e je u x , d r a g o n s a ile s , bu cra n eê o u t i 'ie s d e b é l ie r s e t d e v a c h e s disscQUCCS, v a se s a n t iq u e s , p u e r r i e r s a c ;heval. c a p tifs ro u ia m s . Or» c o m p r e n d , à l a s n i ^ r l o r i i c d u d e s s in e l à l 'h a b i le te d e la c o m p o s it io n , q u e ç c g e n r e d e d e c o ra t io n s jn 'O fa tirs a v a ie n t to u te l e u r p re fé ren < 'e . L u < 'g » fec tio n d e s p e r s o n n a g e s sa iT és, d o n t le l ) p e ]e u p iîail im p o s é j ia r la t r a . l i t iy n , a u c o o ir a ir e , n 'é ta ie n t p o n r e u x q u ’u n e c é c e s s i lé fâ c h e u se J o n t i l s a u r a ie n t v o u lu s 'a íf ra i ii 'h lr . N o u s d e v o n s r e m a r q u e r e n c o re , e n t r e c e s p e r s o n n a g e s , c e s a ra b e s q u e s c i le s g r a n d e s s la tu e « q u i le s s u r -

n i^ o lc n ti u u pp iU c a r lo u c l ic , H vid^'iutueQ l d«*titu5 i« rfti^pvolr k n o m d e s h é r o s b ib l iq u e s ; r tiâ is c e s n o m s n e f u r e n t ja m a is g r a s é i . U n e jo l i e }>etUp t i l e r e n a i s s a n c e , d 'u n e c o m p o s i- lio ti U iu jo u rs v u r iü c « o ri f r u o ê fi^néirc à c h a q u e b o u i d u c a r lo ooli« .

I,H s p u le p a i t i r n l a r l l é q u e le c h œ u r d e P R iu i)« lu n e jm rU g»' a v e c c e lu i d e s a in t B e r ir in iü d e C o m m in g c s , r e m p lo i île la m ar« { u e ien c d a n s la d é c o ra tio n d e s hü« d o s s ie r s d e c h a q u o s iiille e i 'd e s a^ tco u d o irs , C h a q u e b r a s , nliaquf* m is é r ic o rd e , H ia iju e s é p a ra i in n ren T erm e e n c o r e n n o fo u le d e s u je ts e a p r l - c tc iiT , irè £ h ab lli^m eu t s c u lp lé s ; m a is d r s s c è n e s re lig ie u se « , n u U e p a r t ! H c e p e n d a n i l 'I n lc r i e u r d e c h a q u e s ia l le n e r e n f e r m e m o in s d e r^nq Biiji'ls,

U n e r ic lie c o rn ic h e r e n a is s a n c e , rê^p ian l a u - d e s s u s d c n g ra n d s p e r s o n n a je s , c o m p lè te c c t lc m iig n l fi q u e b o i s e r ie ....... L e s s o u v e n ir s d u s i i c l c n ’y <lomtii»*nt p a s , c o m m e datn^ ce lle 4Î’A ufih , q u i n e r e p r é s e n te q u e d e s o g iv e s p y r a m id u l f s . d e s p in a c le s e t n n l le d é c o u p u r e s d u s ty le g o lb i< |u e , M ig u e l A n c h e la a v f ii l ro m p u a v e c lo u ie s le s i r a d i t io n s g n lh lq u c s e i s’é b ii t f r a n -I t ie io e n t la n c é .d a n s h i n o u v e lle é c o le , t a f n s e q u i s’a v a n c e en fo r iu e d ’a r c a d e s j î le ln - c in f r e un d e d a is r o n l iu u , r e p o s e , c n ire d i a q u e h a u t d o s s ie r , s n r d e« c lia p liea u K o a / r f s . s ü u te n n s p a r d e s c a r ia t id e s T an ta s tiq u e s , t^-ru ilnés e n fc n jU n g o s . ü a ti^ k c o u - r o c n r iu e n l , e n f in , n o u s tro u v o n s uni* |ié l i te lé ie p r o f a n e , c o r n îs p o n d a n l à c h a q u e c a r i a t id e , e l m il le c a p r ic e s re n a is« a tic e s c j o u a n t d a n s le» In te rv a lle s . Oe m a g n il lg i te c o u ro n n e m e n t de T rcu v re se ic r m in e p a r d e f r a c i e u w s tê te s d l io iu u ie s , d e fe m m e s e t d ’e a lS D ts , c o r re s p o n d a n t , p a r d e u x , ft r i n t e r i e u r d e c h a q u e s ta lle .

E n r é s u m é , n o u s c o n s ta to n s d a n s l e c liiE u r d e P a m p e lu n e m o in s d 'e x c c n ir ic itc q u e tlu n s c e lu i dn S i - B e r t r a n d d e C<m i- n i in g e s ; p lu s d 'e n s e m b le e l d e m é r i le g é n é r a l ; a o ia n t d e r i c h e s se q u e d a n s c e lu i d 'A u c h ; c l t o u t i iu ta n t d 'ù a r m o n le q n e d a n s c e lu i d 'A u ù e n s .

A pri?s a v u ir v is i lé V io té r ie u r d e la c a lh c d r u le , n o u i n o u s d ir ig e ro n s T i'rs la c b a p e llc R iirb iu a tia , p la c é e a u - d e s s u s d u c a v e a a d e s é v f q u e s e t d e s c h a n o in e s , e t fo r m a rit u n e e sp è c e d e d é p e n d a n c e d e l a s a c r i s t ie d u s u d . C e tte b t-lle s a l le , v o rtté e a h u i t c iim p îir i iu je n ls s i l lo n n é » d e n e r v u re s r e n a is s a n c e , re s s e m b le à u n e s a l le d e s g a r d e s , e t n ’é v e il le a u c u n e p e n sé e d e r e e u e il le m e n t. C 'e s t a u m il ie u d e c e t te v a s te p iè c e , c t^ p en - d a n l , q o ü s 'é lè v e le to m b e a u d e l 'c v é q u e R a rb a z a n o , d o n l la

— »?

p o si lio ti, en iii^ iv in o n i d e t t c l i e e , rjii'p e llt- c d u i Q f c l ia r le .s - lc - Nobli*, d a n s le c h c e u r d c U C ifh c d r4 le , !l fu rm e L n c a r r é d c 40 r e m iìQ c lre s s e u le m e n t d 'é lé v rtiju n . S o n c o n v c r c ie , a i u a n g lrg f r i t e s e t cW tio lé f , o r o é s d o lu i^ s . d e d o u c io e s n d e filc is su p jto p lc l a slH ttie c o u c h é e <1« rc v é q o H ; o lle <^n»isp s e s cualns upl&ti«» s u r so i l a ln lo m cn ^ ì ih u j ì c s a m ît u n c*rn^, s o u te n u p a r d e u x an g f.s , c i s e s p ie d s s u r u n lio ri |I ) .

C oifc œ u v re d e s c u lp tu r e , d ’n n des>ÌH a sse z c o r re c t , la is s e b e A u co u p d é s i f e r .sous le r a p p o n d e rn rn e m e n ia i io i i h d e s a c c c s s o irw . [ ia rb s z n n o , fo o d u ic u r d e r p u e ehají^-Jto o i de* d e u x ira le r ìe s d a n o r d e t d e IV s t d u c lo l tn ; , r a é r i la i i u n to m b e a u p l a s d ijfn p d e s#^s b ien fa it» . M ais l a n iu d e s tie p s i u n e V í-rlu a s se ? esU uiaW o u s s c z i t r e , p o u r q u ñ n o u s p a rd n n n iu n s lu s ím p líd M â e t e o m n im ie n l , q u i s e m b le d o n n e r u d ppée ien x le m o ig û a g e d e c e l le ü e w p rc lm r<M:ommandiiWp.

D a rb a z a n o ^ la l i u n h n in n io d ’esprU » q a i s a v a i t r é u n i r u n e v iv e p i é i i à c c t le p U is a n ie ré P m y r i q u e s i c h o re à uo« a n c é ir e a ; ¡1 m o u r u t e n 1316, a p w * a v o i r c ia b l i l a c o u f r é r i e d u S U S a e re - m e n l , i n i r o d u i i d a n s s ^ s s ia i i i ls ; q w i m i c vn fr tre . <jui in u n ^ g é r a i t d f s p e r d r ix l ^ j o u r 4 t la r é u n io n de Ut M n g rr g a liv n , s e r a i t i i ^ u r a b U m e n i r x c c m m u H ié . Q u e l p o u v a it ê t r e Îp cuu lif d e e c ile r i i r a c u r e x tr a o r d in a i r e ? L e jilt-tix é v iq u e v o u la i l - i l c n ti ih a t irc d i e / le s c b a tiü in o s T a in o u r do l a c h a s s e r v o u la it^ il d o n o e r u o e leçoD d 'a l) s t lo e n c e ? P ro fe s s a i t - i l , e n f io , u n e a v e rs io n iu c u r a b le c o n iry u n o ise a u rjue le s b t-s lia ire s d u c n o y c n -â g « o d i s é - v ò rc cn e o i t r a i t e ? . . . ( î ) U s f r a i t d if f ic ile d e i r y a v c r , a u iniU im dft c e s d if fé re n te s s u p pus! l io n s , I.* v é r i ta b le in o ü f d c Î a m e ita c e d e l 'c v é q u e .

LE c i .o m s E DH i' ^ m p h l u k f : /

E n tr u n s , e n f in , d a a s i e o lo l l r e . p a r u n e d e s { d u s b e lle s p o r t « l u e l a fin d u x iv » ' sie<;lc n o u s a i t IC g u ées , e t tjiii d ô b o iic b c d u c ro is i l lo n mé!'i<JioDal d e l a c a tb ^ d ru lc , d a n s i ’s o g le t io r r t -n u e s t d e s g a lo r te s . C e lle o u T e r ia re , irè » ilev O e e t d c s s iû é e d a n s le s p ro p o fU o n s J e s p l i is h a rm o n ie u s e s , c o m o ie le d o i i r e lo u t e n i le r ,

I) ) C e c juw lrup fdc n e d « i pas Mr«c<ko«ld<ri Ici oom oie u n «t}'ml>c(lc d c J«>bi)s-Ohrist; njils conunc uuf naag« J d - fAroe «t d« U cowiutio Mrti 1* roi.f2i IA (»♦’rdrls i»l r prtsCftl«! comme llmage du«lôo, a uiim iJq la

r u M fju’fllle eoiplAj> poor l o n v ^ l a c c u L df« autre# otjeaoxct Int «nlererl iran o M c» .

‘ —ir&jlIfMiTS, ijn ty m p a n o m é d 'u n « g r a t i J u co m p u sU in nPO rc U ff , rfijuv^se^ntani la in n rf dp i a V le rg f (1).

CeLie p a r i ip d e r o r n e tc e u ia i io n , q u e l 'a rU a ie ¡\ c r u r e n d re r e m a rq jja b le ê o ! a c n u > r a n î 4 ’n r »U d e c o u le u r s r r i a r d c s , c?E, tsA u récn en i, la m o in s i n i i r c s s a n l e , c i n o n s p r c fc r o n s incntu^Â- la b le m e n t la s im p le s ta f tie do 1k Vípp(¿p M n a n l rE n fa J it-Jc sQ S , a d o s s ie a u p i l i e r d u c e n t r e d<' U p o p lf . N o u s iu i p rc f i ro n « RUfioüi le r l c b f e n e a d re m e n l lo rm é Oe p e t i te s c o lo n n e lie « d*un jK iu c c d e d ia m è tre , s u iv ie s «le si» ra n g s d e fe u il le s lé g è re s , b ien découp*^«vs q u i n m e n t i f s m o n ia a b e i se e o n :in u e n l , &ans In lp r* r u p ilo n , s u r l e s vuussM rrf, d e ro j ji^ p . C e n ’e s i p a s l a seu l« r ic h e s s e q u i c o u T rc l e s a jt io r ljs sp iiie n lu d e s a rc.*?.,. , L a p r e m iè re v o iis e u re exli^rio m e r s t fX T upee p a r d o u z e p e rso n n a g e s i lo n g u e ru l ic , rep rO ^M itan l l e s r o i s d c J n d a , a n e i t r e s d e la Vier^je; i l s p o r te tit d e s b a n d e r o le s d f ro u i e e s , o m f c s il« c a ra i; - l e r e s q u i , lu s d e g e i i e b e û < lru » V ',iî(jm p o sen l l a pbra&e su iT a n te ;

Q u i — a tc ^ n d U — tf« d eser to — a fflu e n t in n c x c — s iip e r — d iiô C lu m — «KU7n — a s $ \m f \u e s t — M a r ia — i n M rlum .

lu d é |> e u d a iu m e u t d e c e l te R ra e ieu se g u ir la n d e , d e p e m n n a - {?es, k s n jo n U o tA d p l a p o r te p o s s í 'd e n t , d e r h a i ju e c ô té , q u a m ti l e - l i u i t a r c a lu r e s à d o u b le o g iv e , s u p e rp o s é e s e n s i* é tag o s, e l r e II f i r m a n l c lia c u n e u n s a in t ou u n e s â ln t f d P ^ p o u c e s de h a u te u r ; e u t o u t q u a c u n lc - l ju ít pi>i'»oiinages la rp c m e n t d ra p é s , m a is s a n s n im b e s .

I l e s i in c o n ie s ta b lc q u e l 'a u i e u r d e c e t te o r n e m e n ta l io n a v o u lu reprcsent<*r r e q u e l*EgHse g r e c q u e a p p e l le u M io lu la ti 'r n . l ^ s a r t i s te s b y z a n i ln s c o u s a c ra ie n l c c s v u s te s ro rn p o & iiio u s à la g lo ir e d e l a > ïè re d e Ü lc a , e l r é u n is s a ie n t le s a n g e s <‘4 le s s a in is , l e s p a tr ia r c h e s c l l e s a p ô tru s , a u to u r d e îa m â ie r d iv iju n g r a c M , a â t i d e l u i fa ire a d r e s s e r , p a r l e s c h e fs d e c ê s d if lé re n te s p h a la n g e s cOleîe», d e s a d o r a t io n s e n r a p p o r t a v e n l e u r c a r a c - if^re, '2 ) .

M ais le s c u lp te u r e s p a g n o l, t o u t e u s e p é n e i r s u t d o c e m a g n i - fiquo s u je t o r i e n t a l , s u l ra i> p i*oprier a u x g d û is d e l ’é co le

{Ij l,AR riniiVieu^ p crfO U D ^ O« sc«hdcur tulürdJc utal mal ^ u p A . poDvrcment deaînM et crnwiarcmeot La h»iuc üu riel, «iUmluatarKO iiLüH niuri, occijp« la sc^ÿnp, pccidADt lou» leya m pm eM nt«cm «n« à iw âiffnti'»(«« Alliluâ«« de «toulcur. L< ChrUt dcscôd du ûrma- mettt, vlATii riicrcLet Vàiue dc m m^te, n'prtMOtw ïiu)t> Ihs ir iila d'unr ^Qice^ \<tn«, et «Jacut 1 1 to a i des «dk^ «|u*> l’attendent.

(5) Vo}*« DMro", liTcofwrropAfV. p. ?9S.

g u th ir |n e . I-ft ré .sijiu« J e .son ir a v a il f u i !'e n fa n te m e n t d ’u r v úríta l> le c lie f-U 'usiiv rc d e c o t ì t e t i l i n r m o n i c .

D a o s CPl e Ho r i <Ie T a r l ìs tó p o u r g ln r lK e r l a M òre d u S n n v o u r, lo u ie i a i>orlñ fut. c o iiv f r t« <Ie jjer«onna?c& p i d e »còno« o r f l i e f ; ! « p i l l e r c o n im i , q u i s e r i d e scnrle à Ift » la to c d e ) t V iergp» f e ç u l a rc s tn re A h Ìia«t4j» oguT^s a v e c p j r s m l i l « c ro s s é e s . |> éd lcu lée^ e l a u i r e s o r n e m e n ta c lu x v * ‘ so s sle s q u e ls s 'é ln lc t i l d e s s» ln la c l de& sa lti le s d e p e l i le d ìm e o - sìoD e l d u d e ¿ s iu l e j i lu s cnrrex-x. L e s o u D a s s fn ie t i i r e ç u t des p a n n e a u x q u a t r t l o b é s , g a r n is d e s p lu s d é l ic ie u x b a s - re l ie fs , ro n s i ic r é s S l a h iü ffrap h ic d e S a m s o u , c e sy m iw to d u C hris* ir io m p h a D t. V o ic i l a d ls i r ib u t io t i d o s s u je ls ; S a m a n n , je u n s e n c o re , m o n ie s u r le l io n d o m p té , e t l u i d é c h ir e lu g u e u le de s e s d e u x m a in s , co m m e J ü m - E n f a n t v A in q u ü l u dueU -urt dans le te m p le , p a r Ui p u is s a n c e d e s a h g iq u e , o u cornine U C h riti b rU a la g u e u le iîa l 'e n fe r , a fin d 'e n a r r a c h e r C h u m a n iU condam née-, — S am sû tJ e m p o l le l e s p o r te s d e G a7 a , p o u r éch a p p e r à s e s e n n e m is q u i p e n s a ie n t l e r e i e a i r j i r i s o n u ie r d n n s l a v i l l e . . . ; — S a m sn u e s t r e n v e r s é p a r d e u x U n m o ic s q u i v e u le n t le s a i s i r , a p r è s q u e D a H la u lc c su s m a in s a v e c s e p t f n n o s c o r d s q u i n 'é ia lc n t p a s sè c h e s (1).

P lu s lo in , D alH a, i n l e u t i n s i r u i l e s u r la c-ause d e c e l le p o is - s a u c e s u r h u m a in e , l u i coüi>e l e s c h e v e u x p e n d a n t so n so m m e i l ( i ) .

S a m so n n o u s a p p a i a i t e t is u i tc p r lT é d e l a v u e , c o n d o ii p a r u n e n fa n t , e i s 'a ik p n y .in t s u r u n b â lo n ; i l s e rt*nd a l a s u l le d e s f e s i l u s , o ù l e s p r in c e s d e s P h i l i s t i n s im m o le n t d e s Ijo s tie i s o le n n e lle s a u d ie u D agD n, e l se fo n t u n j e u d 'in s u l te r u u x ^ Tn al h e u r s d e l ’h e r c u l e j u i f (d ). % ;

K a i s S acû so n n e t a r d e ] i u s à s e vensfer : i l r e n v e r s e l a d u n b le

iM « K l a y u r t ^ t c a c b u d iu ie t a c tm in D r« d a a g u i « tte itH n ico lr « '« Q e m e o t d e c a ïc a c tio u .d l« lu i c ri« : Sâjs»on, \m Phlll«Rra fo l fO B dcût s u r tn iK ; e t a a w i tA t 11 ro m p i l » u c o r i lw , m m m e i*H e d J cij)u}hi u £ â l d*<;loiip«, lorv<|M’i( K M 1 « fCu, e t OU u e r o i i n u t p u H'oU l u i v e o u l « e t t« m u i d e force. •

(2) « Didrliâ fil «lotmjr Ssinsoi) lu r $ ti genoui. lui fit repnfer » t^te da” '« ecii MiD. et, «yBnf fait T«nir u n barbici, el)«; lui 6 l râner k i s«pt touches de ici ehevcui. *

(3) • l/»& P ïilU itla« , r& \* iil ÜA(H' A ppris, lu i a r r a r lM n m les ; « u i a u ¿ ^ M .« lU ûr?Ml donr «le f«itli«i it m de |randc¿ r ^ u ^ i i c w . et. apièa te diuer.

« ils « (kiuiTiandirrot (û'on f i l v e n ir ^ c o à c n , zlTid i|<a’il Jrrcît deva.nt e o ^ . »

d u K m p ic «le D a g n n , e t J’o o a p e r ç o i t \n viU c rte U aza l>ar-(IpsAus iPS v o ù lc s q u i &Vnir’f ta v re n l e i s’é c ro u le n t (1).

T e l e s l le m ag n i6 « iiiê é p ts o d o b ih l iq a c q n o T a r t i s » a s c u lp té s u r c o tic p a r t ie b a s se d u p i l i r r r e n t r a i d e la po rW , e i , p o u r p e n d a n l à c e l le im a g e d e l a fo rc e do l ’n o m m c In sp in * p a r I>leu, q u d lo s scéDCS a - t - i l p la c é e s d e l ’nvitr« c rtlé d e Is b a s e ? J u d i th p o r ia n l la W lo d ’H o lo p L ern o , dovclupponi^^nl d e la m ê m e p e n -

s a in te M arilie jo u a o i d u v io lo n p r^ s d e la v a rasq u e q u ’e llo p a r a î t o n d o n u i r ; — u n a u t r e p e r s o n n a g e jo u a n t d e l à m u s c ltc II c ô té d e q u e lq u e s a u t r e s m o n s t r e s ; — s a h i te C écile to u c b a n l d e T o rg n e .

No f a u t - i l p a s a d m i r e r l 'Iu g è e ü e u se lù s p lr a t iy n d u s c u lp te u r q u i a v o u lu p la c e r l a p u is s a i ir e d e s b e a u v a r t « d o m ii ta û i le s m o n s tre » fi c ô té d e l a forcée p tiy s iq u o d c S a u iso n e l d u c o u ra g e m o ra l do J u d i th e ï t e r in in a m le s c n n c în ls d u p e u p le d e D ie u ? S e r a i t - i l p o s s ib le d e d i r e p lu s é lm iu e m m c n l q u e l a v i c io i r e d e l ’h o n iin e e s t to u jo u r s a s s u r é e , q u e lq u e m o y e u cfu*)l v e u il le em p U i^ er, l o r s q u l l l u e t s e s m o y e n s k la d t s p u s i l i^ n d e la v o lo n té d iv in e ? n*ailleur> , c e l e m p ir e d e l a n iu s iq u e u’c s t - i l p a s a d m i- ra b lc m e o l a p p r o p r ie à V o rn e m e n ia tlo n d u le tu p le c h r é t ie n oQ l’u rg u e e t le c h a n t g ré g o r ie n o c c u p a lc n l a lo r s u n e s i g ra n d e p l a c e ?

I l e i i s t e , assu rù m en L , p e u d e p iJ rlc s g o th iq u e s q u i fa s se n t r o s s - 'r t i r d ’u u e m a n iè re a u s s i î r a n c h c o l a v é r i ta b le ré v o lu t io n ico n ^ tg rap liiiq u c q u i s e p r m lu is l l à l a Ün d a m u y e n -à g e ! .- . . D u ra n t l 'e p o q u e ro m a n e , d a n s le s x m » » « tY iv * « s iè c le s e u t - t d M c s , u V ie rg e n ’o c c u p a it q u 'u u e p la c e i r é s s e c o n d a ire d a n s l 'o r n e m e n ta t io n d e s p o r i e s ;o H c s e b o r n a i t a iû te r e ô d c r a v c c s a in t . le a n e n f a v e u r i \e s p é c h e u r s ; le C h r is t e t l e s E v a n g é lis te s d ’a l io r d , l a r é d e m p tio n e t l e ju g e m e n t d e r n ie r e n s u i te a b s o r b è r e n t to u te s le« pensives d e s a r tis te * . A u \ xv*» e t xv i*» s iè c le s , a u c o n t r a i r e , l e c u l te d c l a V in rge a c q u i t u n e fa v e u r im m e n s e ; SA s ta tu e e t s o n h is to ir e f u r e u i p la c é e s s u r le s p o in ts p r in c ip a u x d e s e a th ô d r a le s ; le s g ra n d e s p o r te s e t l e s p r in c ip a u x a u te ls f u r e n t c o n s a c ré s , < l'une manit>r«* to n ie p a r t ic u l iè r e , h c e t te c o n s o la t r ic e d e l ’b u m a n ité .

«SnmiukTi, lyaD i é itu n « T i* « ir Is pciti^n, jüuéH de^'i)nt 1m PUikiaiii«, m lUIeflreiTt ( n i ir âebou i a i i r t « u n Alwrs. Saouoo â l t au çarconq u i le (» n d u tM it: lu«tch«r k s rolonneft qut •ouLleinieDl toul^ 1«

......ot, p r t iu o i Ici deoicoloiiiM « d u m ilieu, n u la ma]»oapüiii Lcnaol l 'u M de la o a tn droite, i 'u i l r c ilc la ja^clie , Il d il; que}« m eure W ' MjIImIul« , c i. aj;km io iiem ent «branlé Ia* rnlonn««>', la OMison iw n ltt » 0 1 tona loi p r I 'K « f i aur to u t 1c rc>ie d u peuple qui a i i U ■

H

— H « —

Quitu>&s, e o tin , cu ltc p o rlP u ia g iâ ip a le . c l p û c ô iro u s g a le r ie s d o n t l l i a m o i i i e r é p o n d n o b lc m c n i íi c e lic ia U l i n r o - t lu t l if -K le tn it* iH jre U d e m iy c s lu c a x c o m p r ie u r » , brllcf^ a rc a d f« à ofc'l\fts é ia c ic e e s ; r ie n <le c o r re c t d ’é lé g a i i l e o m in c ie« ro&ê6, l e s qaaiP llobnN , le s t n lo b o s q u i v n rc m p li« s c T ii l 'ic iâ i t r ie u r .

U o e h ju e s a rc l ii ie c te é f e r o n t o b s e r v e r p e u l - i l r e q ü f ie d o î t r a d c Bavomi**, s o n c o n lc m p o ra in . o ffre i e s m ê m e s d im e n s io n s , é p e u p r é s , e t g u e le d e s s in ü f s d e u x u ¿ u \r e s e s l a saevr ^ s f i n b i a n l . > la is q u e lle »up<*rÍorÍU^ d e b a rd ie s è e e t iJ l ia ru in n fc datuf c e iu i d e P a m p d u n c ' q o e i « 'la o c e m e n i d a n s i e s p o r ü q u e s e t d a u s ie s v o û lc s ( l ) ! •

M alfîre n io m o g e ü é i té q u i f r a p p e , à p r c n i iC re v u e , d a n s l 'c n - .sem ble d c c e t é d if ic e , il f a u t r e m a r q u e r , c c p e n d a n i , q u e le.^ d e u x p a r tie * d u c lo î t r e ( f e s i e l le n o rd ) , c o n .s îru ilc s ] ia r I V v ^ q u e B a rb d z a n o a v a m 1316, olT reni a v c c le $ u d e l l'uueiî liAtis á i a ñ n d u xf*«« s iè c le , d e s d lfru reD ces d e d é U i ls , c o n fo rm e s a u x rtiH n g eû jen tb q o i s V ta ie n i in tro d u i t» d a n * l ’a rc lil te c ta re o if iv a lc ( î ) .

‘D lodlqtKi>n qM^lqn«« pttrUeuLjriU» eéoém lci^leuT élnd* ihmi« faciSitin m üe d«* ad'nirthltw d ^ i l« tiue nni» altofH avoir It « u m lrifr, Ch»qu#»fr. piiu|u( coülrc I n Fixin e\t«riRutR, i» t om< d'unt* bd l« ûlrUind« de fimr« iôotUnie, 'l 'u n «Ve«la to u p ra i i dU S tro rt. I w faiïiuâui. d e cukm û«* fi^rcoMil le» ^ ¡ i c « - o i a l t r w , ))tniM ntNit de* l i jf tà o r o ^ d* l i t w m « t .«evai'« p t t d t» iok - ■as, «tur le d c i i in d c i ro lo n n e ltc s i k s p U l« n d« )*éeliw ra t ln l i A un « («Hpoviiom tée a v n t la b a u ie a r d««

l>«H c b a p lM iix a a u i in b k a K B t te)iUhuB^ i u n o u à d eux e<i fonn«aitle pli)'< r id ic o m e m w it. vacroM {¿(ta U n i q u e » 'w x d o n o rd e t d e l'eM seu ls o n t 'e r u v l ^ é c « fe ttllleew | « r 1 « p lu* a d m ir a b le 9c i*iw» A prni)ujnA«cB «iue ooi ) 6 a jv i i i fe n co n tréa i.

(?; A in ii. I m to c o c w u d e i ln té r le u r d » t i r r a r v p ré t tn le o t , da& sieâ d e a i p rn u iâ re s çslorifb» «¡uc de« rose« d e d l t f t m i t u « ^ « n d iru n , çarn le« d e e io ^ . d« 1 1 ! « t d ^ l iu il iQb*^ Dnn» k a d e o s gMkric» » u lv n n te ^ te» tûe n ta u a jC mulU* plieikl, u coin|>lH)u(;Ml c tp ré w iitO T t n n e («»ule d e I r lk in « «iiru& c l d c îih lî:« ü e la l lu d u tj>elo. L e i cnt«>nn#H, «ntl q u e lq u e cb o w d c plu»efUlè, d e p lu a ijr tle , d * p lu i w o fo rm e à la d w ad en c * d’u n e ■ n 'h i lw lim 'u u ! Ikvûitfiol p a r M ilistiw er la a l a ocJonr>.<. O a a n l a u i m a rç e n e i qniam>v^nt dti s a u b a ^ e m -n t a i u galerl««, -« i t d o d u p r^ a u , so it do opposé, elffw i» n t om A i* dH p a û o c a u i h>r»Mini d e e * q » i in l« lir« d c dJB erw t» m odèles, p o u T sn i s e r a t la c h « '» i i « ly k d u ti» * a f ic le . io m m e d u » » * . H iia c « légères m i- liû c iU w is n « p o rtp ir t ouen m i «liciM lc ■ l1 ttH D onl« w o t - ra l« î eU«* n e font q u e p ro d u ire u jw '« c i i t i q o i <n a u p p ien in U t l e b e e e e t 1« e h am U '

• — XT —

H á tu n s -u o u s d 'OK dniitm r ü e ia ii» p lu s iiU e ty ^ s a iib . P a i - • :o u ro n s c c s piv>o ì d i p a r U g a tid if t , e l a r r é w n s -i io u s d e v a n t le« p r i m i p a le s œ a v r c s d ’a r i , recif«*inées d a n s c c c e lè ù rc cAìnpo sancU f. L e p r e m ie r o b je t rju i f r a p p e Ie s ro ffa rd s . c 'c s i 1« t ím b e a u d e d o n L e o n a rd , U i a r d (Je N a v a rre , c l d o »la lom iQ f. L 'ap c d e ( a n ic h e , tPCs «Hové, l a g u i r la n d e d e fieups l u l e ti d ftssm e T o g ive , le p é d ic u ie e q u i e n C Q uronne \fi so cam ei, i f » d iv e rs e s tu&éi^s q u i eci re m p lis^ e c ii l e s a m o r i! ss c m e n ls , r a r e lu d o r à r ic b e s lo b e s f le u r is , \ m p in a c le s c - iu ro n n e m Jc^ m o n ia n » , s o n i d e s lé in o ig tia g e s irréco & iW t's d e l a fin du x \ '"* s lC c lo . L e to m b e a u IH i- iû ^ m e , a s s c i p e u r e m a r q u a b le , a , p o u r s e u ls o r i ie m e i i l s , q u a ir e e llip se * r e m p lie s d ’u ii q n a l r e - lo b e , c l l e s s i a lu e s d e d e o x r |> o u x c o u c h é e s s o r u u c o u v e rc le p la t . L e u r s lé u is , p e s é e s s u r d e s c o u s s in s , n V u r e n l p r o b a b le - in e n l ja m u is d e d a is . L a s ta ï u e d u g u e r r i e r p w te le s c a U s a rd s , le s J a m b n rd ç , le s b o tti-s d tt f e r à é p e ro n , U « o t le d 'a rn ê^ , le ) ia u s s í^ :o ! , la c o lle d e m a ü lo e , le* e b c v e u x c o u r ts e t c o u p é s d r o i ts s u r le f ro n t , c o m m e le s < o tu p a g o o u s d e l ) i ig u e » d m . L a le m m e e s t v ô tu e d 'u n *|x'ncF^r p ll& b éd ev an l la p o i lr iu ^ , e l m o n t r e , s u r l e s te m p e s , c e s g ro s s e s c o q u e s d e <Ûeêux, re c o u v e r le * d 'u n v o ile , q u i r x p p e lle u l le te m p s d e C h a r le s V U . C e s r o s iu - lu e s p r o u v e iu é v id e m m e n t q u e le* s ta tu e s r e m o n te n t a u tiv**» siiK iIe; ru a is le s orL em f»nis d e l a u i r h e e t l e s p e in tu r e s q u i en l ié r o r e n t le fo n d presr*rH'*nt u u c a r a c tè re in e o n te s ia b le m e u t p o s té r ie u r , e t d u r e n t ô t r c a jo u té s u n s iè c le p lu s la rd (I ) .

N o n lo in d e e ^ to m b e a u , n o u s r e n c o n t r o n s l e ^^roupe le p lu s c o n s id e ra b le q u e p o ssè d e l a pafh*^rira1e tlft P am p e ia n ^ i, Il r^ ip re sen ù ' V a d o ia iio n d e s M jiges, e t c o m p re n d c in q s ta tu e s d e g r a n d e u r n a tu r e l le , p l a c í e s s u r u n e b e lle c o r n ic h e à d o u b le r a n g d c f e u il la g e s , aeeo m p ag n p .s d e d o u e ln e s e t d e lit^ 'aux d a n s le g e n r e g r e c o - r o in a in .

L a Vit-pge, a ssc îi b ie n d e s s in c c , a p p u ie s r s p i p d s s u r Je d r a g o n e c ra s c , e t a lm i e sa lô te so u * u n d a is o rn e n iP iiie d a n s le g o û t d u XV"“ s i M e . E lle p ré s e n te V en fiiif J é s u s a u -p rem ie r m ig c q u i s . ' lu fit à g e n o u x , a p r è s a v o i r d é p o s e l a i:o u ro n n e . L a

<ii rx * p « kn lu r«< M r fo n d d ’o r • » » « i M iia r a í r i i í« e lle i r e p n w n i« » 1 ^ d o o « sp iilriis û iiù b t i , r t ?»i»pelleiH 1 « a t j l e *1 « k v ' A c lc . A u>âe»u& d« ce p a iiu aeu , b 'é l^ re n t Ia> A rm u des d e a ^ : u n ^ «yâ*u «mknf» p a u a n i d»"i ch a q u e iHarltifi — ui» «ntre p v i ia j t i iw lev<idixo «x.

f ^ a tu r , s v r fv n d « fo r . A u tW ra k r ét45< ^ f l n , ríjífj«) uq*î co tù tcb« ; • lie su p p o rle u n c ro c i« * nn tp lle r, tíitour«* d« la V ic rse , d e t r o u ilu

Jean .« d d e u i n i e C atherin* |B>rUnt U c w ro n n e « l l 'c ç é e d e io n supplie^'.

1^1« d e l a T Ic rg e e s l b e lle , e l î&il r o g re l le r c |u c s& m a in d ro i te bo il b riS fc .

L e s e c o n d r o i s c l ie n t d e b o u t , p o n o la c o u ro n n o s u r i a tô te e t l e m sD lê a u s u r I c i « 'p u u iv s ; s c s c h e v c u x lo n g s a o o l a r l l s te - m e n t f r i s a s : s a b n rb e e s l asse:¿ c o u r te , ( / a r ü b le a s u b s t i tu e de r ic h e » c o ffre ts auK \a > e s d 'e s s e n c e s q u e le rn u y e n -f t^ e d o n n a it à c e s p rèn cee d 'o r ic n i .

I j i t r o is iè m e r o i (» re s e n tí le typR m a u re , a d o p tó p a r le s ¿ c u lp to u rs ( les ¡» rem ic rs si^><^les; i l a le s c h e v e u x c r e p o s , la h a rb fi r a r e . 11 p o r te la c o u ro n n e e l t lc i i t u n e u r n e d e parfMiDs a ru s iê iu t i t i t trav B lllô e {1|.

T e lle e s t lu o<»nipo5itíon a s se z im p o r tâ n ie q u 6 le c lo U re d e P a m p c lu n e d u l s u ds^ûu d 'u n F ra n ç a is , d o n t l e n o m n o u s $s; conserv t* p a r uDe id s c r ip i io u e n goLhJqoe r u n dt?, g r a v é e so a s l e s p ie d s d u p r e m ie r r o i m a g e ;

JACQVKS l'K R V T F IT CBS TROIS R O IS MACES (2 ;.

ï^ ’o iib liu n « p a s d e r e m a r q u e r , s u r l a v o u s s u r e d e r a r e n d c q a i s 'é lè v e au-(Ie88Q8 d e co b a s - re l ie f , d o u z e a n ^ c s p l a c M s u r d e s p i id o u c h e s , e l j o u a n t d p d iv e r s I n s t r u i r e n ls . Ils r e p i t e n t , a u to u r d e l a V ie rg e , u n e s n ln la t io n a n g eU q u e d a n s le g e n r e d e cell© q u i d é c o re i a g rx n d e p u r te q u e n o u s aTOBS e x a m in é e d ’a b o rrL

A p r ^ s la s c è n e d e s luaê.s in lÎL uIée : S o t í r a seniora de t a p a i (N o tre -D a m e tie l a p a ix ( , n o u s a r r iv u n # d e v a n t n o e d e s p a r l ie s l e s p lu s im p o r ta n te s d 'u n é ta b l is s e m e n t r e l ig ie u x , n o u s v o u lo n s p a r le r d e l a s a l le ilu c o n s is to ire . T ro is o u v e r tu re s l a i fo n t p r e n - f l r r le J o u r d u cOt« d u c I o U r e ; u n e ro u ^ n iilq u o porti» o g iv a le , p re M ju 'itu ss i é Jev ee q u e le s \o iU e s d e s g n lo r ie s , e l d c o x fcîK 'tree d i 5 m è t r e s d e h a u te u r .

C e s f e n ê tr e s s o n t o rn é e s d e l e r f s e l d e g o iy e s d iv is é e s e n d e u x Iw ie s t r i lo b é e s p a r d os c o lo n n e t ie s c e n t r a le s , g a r n ie s , a n x a m o r t is s e m e n ts , d e d e u x t r ia n g le s t r i lo b é s c l d 'u n e

(II Lc c«ract£re dc C tt troi« nuigi'j«, st Kicjk! t dj»llB$U(f i U liiriKiiftnr de Imit i4 i I)p, fut uvHs fitlclian'ni o)iv>Mrv«i su r tuus les bs^relu^K jii) letkl ix i lipisode du NcMi’ ta a T aiam unl. Od »¿R d'AJIIean quc Iv t'iMe m BMSiDalt Caspar, HAlfloor, plo« jruoc I ttt lh h a r ,— nidnO).VdMci i ‘Ic9Hi>9T«>phif. p. tE V.(?) 11 scmMe rHulier de la forme de ce« Mltc« mi do dah ptace au-dMeu« (a de le Viitt»c, ((uc Ticuvrc fuLbltf sn sv* iM«k, BUia It «cn^kb«

qui la support«, et 4oni le »taioe lont pmti«>rênt tod^ndanlc«. ne re* itioiilc (|u’«ci kVM*. Ou cu «oil l£ pn;uvc dsns oracoKubt acnoTtlisem ion fAiliHni,

^ SQ -

r o s e a s ix lu liê s . L a p o r te , é g a lp u je n i o m ô c d e lo r c s üI ü c g o r - ^ s , e s t p m i d é e d e s s la lD M d e sB iD t l ' i c r r c e t d c s a in t P a u l , i ju i s e m b le n t fa ir i î s p o u a e lle rtP*^m r6e d e c e t ie » a ile d e s d é - l i tw ra i io n s ecriléslasiicrucR i a f in d ’e n é lo ig n e r le s p a ss io n s Imniiiinpr», l 'o u r q ^ l l n e r e s te pa.s d e d o u te s u r l a p e n s é e sy m b o liq u e q u i i n s p i r a i a r t i s t e , s a in t P a a l . p o r u n t l e l iv r e d e V a p ^ a - lo la C r e p o s e s u r on ik lèd o u en e re p re s » n ta u t u n g u e r r i e r à c h e v a l, a r m é d 'a n lK>uollf!r, c i o o m b a t ta t i t u n l io n q u i s ’é la n c e sm* liü - L c (3(^s«in d e c e b a s-rR lIef, IravaU lo d a n s l e <ûlot m êm e d u p ic d o u o h e , e s l d e la b a r d i« « e l a p lu s h a b i le . L e s u p p o r l d c s a in t P ie r r e r»ûlpriue ie s d eu T é p iso d e « ie s p lu e f â c h e u x d c l a v ie d e CCI ap O ire , D a n s l e p n ’eo ier, n o u s le v o v o n s e n d o rm i d a n s le j u r d iû s d e s ü iiv c .s ; J é s u s s’a f fp ro c h e , e l i e r é v e ille ê n re le v a n t la tê te .

« Il v l n t f i o » u iL e v e r s s c 5 d h c lp l ê s ,e l , le s a y a n t t r o u s é s e n d o p - « m iSi i l d i t à P i e r r e : Q u o i! v o u s n ’av ez p u v ftille r u n e h e u re, a v e c m o i .......V e ille? e l p r i e a , a lin q n c v o u s n e lc m b ic 7 p a s« d a n s la ic n ta tio n ; Veî‘p r i t e s l p r o m p l ,m a i s la c b a i r e s t f a ib le . *

D a n s l e se^toud, I ie r o d e le s jam D cs l ’â n e s u r l ’a o ir e , c o n fo rm é m e n t a u i j p e a d o p lé d u x u i* » a u \ i v - * s iè c le , pro-senle a u p n n n ie r d e s a p û tr n s !•’ n o m d u C h n s l s u r u » e b a n d e ro l lo , c o m u ip p o u r lu i d em aiu lt^ r s’i l c o n n a î t c e t h o m m e .

I ,e C h r is t n im lw « t p la c é d a n s b 's n u a g e s , a l a d o u le u r d ’a ss i s t e r il l a fa ib le s se d e so n d is c ip le . « C e p e o d a n i, S im o n P ie r r e é ta i l d e b o u t p r è s d u fe u , e t s c c h au fl 'a it . Q n e lq u e s -u o s d o n c lu i d i r e n t : N ’é te s - v u u s p a s a u s s i d e s e s d i s r ip le s ! I l le n iju e nô i s a u t : J e n ’e n s u i s p n in l .......P e u a p r è s , c e u x q u i é la ie n l là ,s’a v a n ç a o l , d i r e n t à P ie r r e : C e r la in e m c n t, v o u s ê te s a o s s i d e oeK ^ e n s - l à , f a r v o tre la n g a g e v o u s f a i t a s se ? c o n n a î t re . »

» I l s e m i l a lo r s a f i ii ie d e s s e rm e n t* e x é c ra b le s , e t ^ d i r e , e n j u r a n t , n ’a v a i t a u c u u e c o n o a is s a n c e d e c e th u f u a ie .......»

E la i t - i l p o ss ib le d ’e i p o s e r a u < r e g a r d s d e s d ig n ita ir e s e c d é - s ia s tir i i ie s , api>eie«ti r é s o u d re l e s q u e s t io n s l e s p lu s im p o r ta o te s d e l ’a d iu iu is irn iio t i d io c« » a in e , d e s le ç o n s p lu s p ro fo n d e s e l p lu s fra(jj> an iesy llap i> el6r a u x u n s U crm v e rs io n d ’u e d e s p c r s é c u - l e u r s d u e lir ls tia e iism e , * e s préd l< âüous l e s v lu s é lo q u e n te s , s a m o n g lo r ie u s e e l s a fo i ; ra p i* e le r a u x a u t r e s l a fa ib les .se , la t r a h is o n , l e s fa u x s e rm e n ts d u p lu s g i’a n d s a in t d e IX g l is e , n ’é ia i i - c c p a s a p p r e n d r e u u x hom îTie* <{ue l a g r â c e p e u i é c la i r e r l e u t c s l e s ten O b res , m a is q u e l a f a ib le s s e p e u l a l l e ln d r e l o a s U s c œ u r s , f l q u ’i l f a u t c o n s ta m m e n t v e i l le r s u r n o u s ?

MaigvO ì& b e l i e s q j â l i l e a a r t i s U q u u s d e e e » o u > e r tu r o 6 . mai- g r t l a l ia i i i e j i o r t e c p b i l o s o p b i q a e d e c c s s t a l u e s , c t - i ic p a r l i« d c J a s a l l e t l u • o n s i s t o i r c e s» c o i u id c r a b l e m e D l i u r j i a ^ s é e p a r l a s u p e r b e o r n e m e m ir i^ i t i d o s c o m b l f s , i I o h i Iü s i lh o u « w e s e d e s s in e Q u - d e s s u s < les l o i lu r a » d u c l o î t r e . U n e é l é g a n l c i f a - J c r i e , f u r tû é e d e p e t i t e s a r c a d e s i r i l a b é e s , d o d e u s iu i 'l r « « d e h a u t e u r , e s t e n i o u m ' d e q u a i r e coD ir» < -fu ris 4 f a u s s e é< {uerre , s i i r m o D lé s d e p y r a m id e s d c p io a c l e s e l d e f le n ro D S . A i 'a n g le a u d - o u e s i , l a t o u r e l l e c* c io g o n o d e l ’e s c a l i e r d res& o s a ] jy r» in id e d h t a m ê m e f o rm e a u - d e s $ a s d e s a u l r e s d é t a i l s , al a c h è v e d e d o t m e r a c c « e s u r - m i iv r u d c V e d if ie e , > u e d u p p é a u , l a p itix h e u r e u s e p e r a p o c i iv e .

Q n a n d le s chauoin«** T c u le n i j e l e r un r c j ja rd s t i r In d îC K ^ e , U s n '<m t q u ’a m o u le r d a n s c e s g a le r ie s a é r le u n ^ s ; la m a je u re p a r ü e d e l a N a v a rre é ia ln à Io u f s r e g a r d s s e s v a llé e s fe r t i le s , m a is s a n s v e n lu r e s , c o u v e r te « d e b o u rg a e i d o m o is so n s . Us T oicD t à I ç u r s p ie d s l 'A rg a r o u le r s e s e a u x m im e s e i b n n rb c u - s c s d a n s s n n l i t p ie r r e u x e l U ^ n c h û ire , o m b r a f îé p a r u n e lq a e s p e u p l ie r s d o n i U c o u le u r v e r te r o m p i asse?. a f? r6 a b le m en l la g r if ia ille le r n e d e s p la in e s d e ssé c h t 'e s . L e s c o u v e n ts d e S ie - C l»»re e t d e S l -E n g ra s * e . o ù J e a n d 'A lh re l s’e ia l i é la b l i e n i¡ íi3 l> n«r d i r ig e r le s iè g e d e l> am p clijn e , sV 'lôvcnc s u r l ’a u lr e b o rd d e l a r iv iè r e . P lu s a u s n d , h i l l a b a . B u r e ta , Q u a iro V e n ia s . V ar io s P la n o s e l C a r ra s s a fo rm e n t , a u p ie d d n m o n i b ls lo r i i iu e cie I tin ic ffa , u n e l ig n e d c T illa g e s d é p o u rv u s d ’a n im a tio n e l d e f ra îc h e u r , m ftis n o n d e s o n v c n lr s ré c e n ts , e n c o re c l ie /s a u x b o i l i - q u c a s c s p o p u la tio u H d e s m u n i r n e » . P e n d a n t l a sfu e rre d r Z u - m a la c a rc g u y , c e s b o u rg s m a r g a é r e o l l a l im ilo d o s d e u t parli;^ q u i «e d is p a ia ie n l l a N a v a rre , e t le s c a r l is te s é c h a n g è re n t b ie n s o u v e n t a v c c l e s c b r is i ln o s d e« b a lle s m e u r t r i è r e s s u n s le u rs m u r a i l le s p é rim es p a r l e s b o u le ts .

C e s p r e m ie r s g ra d in s d<*« P y ré n é e s r e n fe rm e n t , i l e s t v ra i, u n e a u tr e s é r ie d e p o s te s avanci^s, p lu s d ig n e s d n l a c a p ita le c c c k s la s l iq u e d e l a N a v a rre . N o u s v o u lo n s p a r ie r d e s e n n i ta g e s d e S u -F irm in d e A id a p a , d o n t i a fiUa¡)elle a s se ? Ìn tóres.saQ ié s’é lè v e s o u s le s fe n ê tre s d u t i c u x P a la is -R o y a l , d e c e u i d e N o tre -D a m e d e l à 0 , d e S tc - A n n e , d e S t-M a r t in , d e S l-M ic h e l , e n f in d o c e lu i d e la T r in id a d , p r è s d e C a r a s s a , a u d a c ie u s e m e n t p e re l ié s u r d o s ro c h e r» tn a b u rd a b lc s , p a rm i le s q u e ls le r e g a rd n ’o s e ra i t i ;h e rc h e r q u e d e s n id s d 'a ig le .s e t d e v a u to u r» .

M ais )*cntroQs d a n » l e s b a s s e s g a le r ie s d u c lo î t r e p o u r e u c o ü - t i n u t r l ’e x a m e n .

- —

A la s u i te d l l c o n s is to t PC, n o u s re n c o titro n s le to m b e a o d e r é > ^ j i ip d e l 'a m p e lu n f l , A&syain. L’a r c d 'o u v f tr lo re , u û p e u iu o itis h a u t q u e « e lü i d e d o n L é o n a rd , c s l fu rm C d ’a n p n îm ic r apc t i id o r , o rn é d e t r i lo b é s A iûs â l ’i n t r a d o s M su rm o n ir* de t r i l n b i ^ o l d ’u o q u a ir i lo h c . S o n o rn c ra e n ia i io n , é g a le m e n l m o in s p ieb e , r é p o n d r td c le m é n t o n s ty le d e 1561, a n n é e d e l a m o r t de l ’é v é q u e , s o u s C h a r le s II.

L ltitc ricu i* d e U u ic h e , p r iv e d e b a s - r c l ic f s e t J p ]){*imurfts, pe tife rm c lo lo m b fx u d u p p ô la i, e n c h â s s é danj> le m u r . P a r u n e s in g u l iè re fa u la is ie d e V a rlis le , l a s i a l u e e n u rh é e s u r l e c o u - vep clc s e p r é s e m e e n i r o ls g i t a n s |-e iic h c c s u r le c ô té g a u c h e , a u l ie u d e r e p o s e r s u r le d o s . E lle p o r te d ’a i l l e u r s la m it r e c l la c ro s s e , e t to u s l e s o rn e m e n ts p o n tificaux :, c o tifo p m c m e n l an g o rtt d u XIV» » s i e d e ; m a is le t r a v a il e s t a.sse? m è d i o c re e t bi«n in f é r ie u r à c e lu i <[uc n o u s a v o n s a d m ip é s u r le to m b e a u «le T u - d è la . r» « rrlc re l’t^vé^fuc s o n t r a n t jc i v ing t*on m o in e s e i r e lig ie u x , d o t r è s p e t i te d im e iisco n . L e u r s h n * t i s d é c a p ite ^ s o n t le tle io c r it p)*esbts c o n tre le* m u r s , q o 'o n k q u e h jn e p c iu e à lea « lis tin g u er d ’ab o rc i, A l a v n e d e c e s ru u tila iio n s , a s se z r a r e s d a n s nn p a y s q u i n ’.i e u n i s e s g u e r re s d e re l ig io n n i so n 93 . o n so d e m a n d e ÿ iic lle re v o lu t io n lo c a le , q u e llo v c n g c a n e e partiiû l 1è re a |)ti »a ire a iu s i r o u p e r l e s v in g l-u n e tô ie s q u i ()le iira !e n t s u r les c e n d r p s d u j ) Pél;it. M ais 1a t r a d i t io n o r j l e r e s t e rn u r t tc eo ram e1 l i i s w ire , e t l ’o n n e p e u t e x p liq u e r c e r e g r e t u h lc a e e id e u t ( i ) .

A r r iv o n s , e n û n , a l a p a r t ie l a p lu s c é lè b re d u c lo î t r e , à la sa illi p r é d e u s c , e sp è c e d e o lia io b re d e s E ia ts , o ù to n s l e s é v é n e m e n ts d \n a » tic (u e s e t n a t i o n a u i s e i ia ie n t .s’q e c o m p lii ', <;am m e le s q u e s t io n s c c c lô s ia s i iq u e s e i d io c é sa in e s s e t r a i i a ie n ; d a n s la sa lle d u c o n s is to ire .

N o u s n e p o u v o n s p i a s v i s i te r anj«nir<l‘h n i l 'in t e r ie u r d c ce l ie u , té m o in d e s é p is o d e s le s p lu s c c lû b re s c i le s p lu s im p o r - l a n t s d c l ’h is to ir e d u ro j-a u m e d e N a v a r r e ; le s p ro c la m a tio n s d e s r o is , le s a b d ic a t io n s , le s t r a i te s d e p a ix e t d e g u e r r e , le s é c h a n o s d e s e r m e n ts e n tr e l e s c o r i è s e t l e s n io n a p q u e s , n 'o n t p a s la is s é la m o m d ro t r a c e g ra v é « s u r l e s m u ra i l le s .

C e lo c a l, c o m p ìé tc m e n i a b a n d o n n é , n e p re s e n te a n jo u rd 'B u i q u ’un esp ao tt e n c o m b ré d e m a té r ia u x , c o u v e r ts «l’a ra ig n é e s e t d e p o u s s iè re . L e rd le h is to r iq u e d e l a s a l le p ré c ie u s e

[I l A u -d c su £ . s iin i e s p o s i tm ie à'UK, r ^ i^ U n t 1 « fth iic i d« Tévcque : « p a l , f l a c A d e r r i ir r VM c r v s t f i l’a rc C4Jiltiil e n 5ûi*

mwtie d'uiie.<itMu«n« 4t la Vi«rKe.

e x p i r a à lî^ c h u t í r tc l a d > n a « t le n a v a t r a i s c , s o t i s V e r d i - u a D d - l f t - C a tb o l iq i ip . i t r o i s d e C a s l i l l e . b i e n l o i n rt<> v e i l l e r a v e c v é D Ê ra ü o D s u r c e u e e s p d c e d c s a D c ta a i 'v » «le r in i ié |ie r i< lâ a c o d e l a N a v a r r e , o m e h c f c h ô à c f f a c c r j u s q u ’a u x s o u v e n i r s q u ’il r é v e i l l a i l d a n s l e s c œ u r s . P a r u n b n n i i e u r p r o v i d e n t ie l , c e p e o - d n t i t , l u p<irtc^ n i i i ls l a p o r l e » ^ u le , n o u s a e lô c o D $ e r \ù c s a o s m u t i l a t i o n , e t «e* r i o b t^ s e s iio u y d o n n e r u n s p é c im e nd e cp U ps <iui t l e v a i e n i o r n e r ce p a l a u b o u rb o n r tc I n N a v a r r c -

S a b u u to <»giv^ c ld iic é e , <x)rnnie lo u lè s C&U6I d u c lo l iro , 6é t o r u é e <le tJû x p r e m iè r e s s ia ïu e s d o (g ran d e u r n a tu r e l l e , v e i l la n til r u n i f é e dft U r e p r é ^ n i a l i o n D a lio n a lc , co inraf) s i i in t P i m e et sa ïQ i P a u l v c il le n i a c d l c <lu c o n s is tu irR . M ais la c a lh o U q u e N a v a r re n ’a l la p a s c h c r c b c r , p a m i i s « s a tit^ in is ro is o u s e s p r e - T iiicrs cl lev a li e r s , C d ftentiuelle«« a llé g o rii{ u e s ; e lle le s d e m a n d a a u s s i à l a B ib le ,e i cQ o isil G a b r ie l a n n o n ç a n t l a b o n n e n o u v e lle , e H a V ie rg e e c o u ia n l l e s a r r ô l s c c le s te s . I.n n a l io n in u i e u i in r e s e p la ^ a d o n c so n « l e |> atri)nage d e la R e iu e d u c le J , c o m m e L o u is X l l I d e v a i t p lu s t a r d > i> lacer la F ra n c e .

C e s r te u x » la m e s , d ’u n e c o m p o s i lio n a s se z r tc 'fcc lu eu sc , ne s o n t p a s p o se e s , c o n im c le« p re c è d e n ie s , s u r d « s p ié d o u r b i« , m a is s u r <lc.s p ié d e s ta u x o c lo g n n ^ s r ic h e m e n i o rn é ^ d 'a r e a - l u r e s o g iv a le s a v e c p in a c le « e t p y ra m id e s d u x iv** siô c lc .

Q u a tre i ia im e a u x su |> e rp o aés o c c u p a til u d ly m p a n rtc 5 r o i t r e s 50 c e n l im i 1r e s , f o rm a n t l a m o it ié d c l a h a u te u r to ta le d ^ la p o rlp . L e p r e m ie r p a n n e a u , e n p a r ta n t d ’e n b a s , e s t d iv is e çn c in q c o m p a r ti m on l * , r c n f« rm a n t n n nom br*í r i ir r c s p u n d n n l d ’ô p i s o d e s d e T liis lo ire d e la V ie rg e , N o u s \ o j o i i s , e n cflVt, en U s a n t rteg H u c lie à d r o i le ; 1* u n a n ; e a u x c lie v e u x f r ís á s t a s a n s a ile ? , d eb o u t, d e v a n t / a c h a i i c a u q u e l i l a n n o n c e l a $n*ossfsse d T - l is a l> e th ; i " l a V ie rg e p r è s d e d f u x fe in to e s p i a r l e s e n race d c d e u i: v ie i l la rd s ( p r o b a b le m e n t l a d o m a n d e d e s a i a i J o s e p h c i k s l ia n ç a illc s ) ; ^ a n c e n t r e , l 'a n g e G a b r ie l , e n lo u rô d ’u n n u a g e en fo rm e d e d ra p e r ie , e s l â g ftn o u x d e v a n t la V i« rge <jiii p o r te u n l iv re e t ^ u l e l a b o n n e n o u v e lle ; 4‘ p lu s lo in , la V ie rg e in d iq u e à u n a o g e u n i in g e b la n c é ie n d u a u - d e s s u s d ’u n e c rè d e n c c ¿ a r c a tu r c s trilubC es.

L 'a r t is te n ’a u r a i i - i l p a s v o u lu t r a d u i r e , p a r l ’in d ic a t io n d e ce l in g e b la n e , la ré p o n s e d e l a V ie rg e , d i s a n t à l'an (?e : - C o m m e n t a u r a i - j e l ’a s s u ra n c e d e e e la , p u is q u e j e n e c o n n a is ¿)as d ’I io m - m e ? • I l f a u d ra i t r e c o n n a î t r e , d a n s e e v a s , q u ’i l a s u m a té r ia l is e r a v e c b e a u r u i ip d l ia b i le lé c e t t i p e n s é e b ie n d é l ic a te ; 5“ d a n s le c in q u iè m e e o m p a r tim e n t, la v i c r ^ va v is i te r s a in te K iisa b c tb

e n »cavillò d e l a i r tb u d e Ju ilA ;iD a ii;, a n l lo u ü e r e m b r a s ^ c r , c o m m e da ii5 l a írén éra lU ó ú f.s ba.s*re lie fs g o t tu q i e s , e tto 6« co fl íe n te d c l u i p r e n d re Is

C h a q u e sW n c e s t p lac co d a n s i« je n lc h e s u rm o n té e d ’ftg ives, a v e c p in a c le s e l p j r a m i d e s a ^ lu i í r a b b m c n l d c ta e b é s .

D an s l ’é la g e , au -^ lfts su s, U V ie rg e , d e v e n u e lo m in is t r e d e s g r â c f s c é le s te s p u r s h d iv in e m a te rn i lé , e s l a s s ise d e v a n t la j io r l e d u p u r g a ïo l r p ; u u e h u i la in e d c p é c h e u r s b r û le n t , d e r r iè r e e lle , d s n s le s U a u d ie s t r a n s i to i r e s ; u n e fo u le plcis c o n M d c 'n b le v ie n t la s u p p l ie r d ’in te r ré d P I ' p o u r l e s p é c h e u r» . N o u * r c t r o u - T o n s , a u - d e s s u s , l a sc ^ n e d e la g r a n d e p o r te d ‘enti*ép, c o m p o sé e u v ee p in s d e S) Ul p li c itó c e p e n d a n t , e t b e u r c u s c m e o t déga^ iée d e s lo u rd e s i ie in tu r e s q u i gAteuL l a p re m iè re . 1.« m ò re d u C h ris t, c o n c b é e s u r s n n l i t d 'a g o ii le , r e a d l e d e r n ie r s o u p i r a u m ilie u d e s a p ô tr e s d é so lé s .

I*e d e r n ie r p a n n e a u n o u s c o o d o it d a n s l e R éjour d e s b ienb i^n* r e u x . J é s u s -C b r i» l c o u ro u tié y r e ç o i t su m ò re q u i p o r te d é jà la c o u ro n n e c é le s te . D e u i a u ^ e s ;i($«?nouillés a s s is te n t a c e t é p iso d e .

M uís l a s c u lp tu r e n e s 'e s t p a s b o r n é e a d é c o r e r k ty m p a n ; le s voussn rej* s o n t g î trn ic s d e s t a tu e t te s c o m in e c e l le s d e s g ra n d e s porti*« d 'i 'f îlisc . D ix p e r s o n n a g e s , p o s é s s u r d e s p ié d o n c b e s q u i si,T ven t a u s s i d e d a is , o c c u p e n t l a p r e m iè r e v o u s s u re . O n y r e m a r q u e d e* re in e * cu u ro n n é e s , d e s s a in te s fe iu iae » iitso l? i5 a u g e s d is t r ib u é s s u r l a v o u s.su n î e x té r ie u r e . T o u s c o n c o u re n t à lu ^ lu r íñ e a t io n d e l à R e in e d u c ie l , i l e s t à re m a r« ja e r q u 'a u c u n o d e s s la tu e it« is d e e e ty m p a n n e p o r te le Diiul>e.

T e lle e s t l a p o r te s o u s la q u e l le to u s k% r o i s d e N a v a rre d u r e n t p a s s e r a n j o u r s o le n n e l d e l e u r p re s ta t io n d e s e r m e n t , e t d a n s l e s o c c a s io n s im p o r ta n te s q u i le s r a m e n a ie n t n u m il ie u d e s d< jpu tcs n a v a r r a is . C o n d u its d e l a s a l le p ré c ie u s e d a n s l a c a th é d r a le . i ls ô ta ie n t é le v é s s u r le, p a v o is , p o r té s s u r l e s é p a u le s d e s p r e m ie r s g e n ti ls h o m m e s , e t p ro m e n é s d f lo s le s n e fs , a u x c r is d e : ñ tk ^ i! r i a l ’. .. .

T h ib a u t d e G b a m p a^ iie i l 2 3 i \ T h ib a u t I f , so n Ills a în é (1254), H e n ri 1*% so n s e c o n d fils (1?71), d u r e n t r e m p l i r le s fo rm a li té s im pD siV s a u x a n c ie n s ro is d e N a v a r r e ,d u n s T e n e e ln te d e c e m o n u m e n t, a v a n t d e p r e n d re la c o u r o n n e . P h ilip p « ' d ’Evi*eijx e t J e a n n e d c F r a n c e f u r e n t c o n tr a in ts d e p r ê te r , d a n s ia sa lle p ré c ip u se , l e s e r m e n t f a ta l q u i m e t ta i t l e s ro i.s à l a d isp o s itio n

12

il’u n « coíihtiiulU jci souf>ç>onncasc, ç ;ross^ d e ( lé riU e c d c ré v c ^ u - i iù M ( 1 3 « ) (4).

T ean < rA lb rc t e l O a lh n rin o , a p p e lé s à sufir><J«r t L épQ or e t X F ra n ç o is P b œ b u s s u b i r a i é g n l u m m i e d e sp n U s in e d e s F .lats de N a v a r r e ; t e ^ t i s < laüs l a n a tb é r lra le p a r l a n o b le s s e e t le clergi^, Ils d u r e n t p r ê te r , e n tre le s tu a h is d u p r i e u r d e R o n c c v a ix , I? s e rm u ii t e x ig e p íir lo s fo rs . ( J h a q u f m e m b r e d e s e o r tè s j u r a , s u r le U i i / i iu r , il e s t v r a i , d ’i t r c f ld é le a u x d e u x w n n ar< iu « 's ; m a is , p a r u i i f rés«r>»- i ii ip u r ta n to , s o u rc e fé c o n d e d ê p a r ju iv s e t d e pévoUej», IJ.s se i lé id a i+ re n t d cU cs d u se ra ie iU d p fidcMti!^, s i lÀ r e iû e o u ie ro i v iu la i iu i t o u n^?llgeai& uL u n e i e u l c d e l e u r s p ro n ics fic s (2). C’e s t d o o c e n v a in q u e ccrtaio& c u o n a rq u e s , n o ta m m e n t C h a r le s Ic -N o b le , a v a ie n t tiM n*p ijrtc l e u r d e m e u re d u n s Ifvs c h il te a u x d ’O Iile vx du T aftiU a ; la c a th é d r a le d e 1‘a n ip e - lu n e r o n s c r v a l t to u jo u r s s e s a u c îe o s p r iv i lè g e s ; l e c a r a c tè re d e s i in r tu a i r r tian«knal é ta i t iuN épH rahîc d e s o n t i t r e t a lé s ia s tiq u o -

T.ii «initUiHt l a p o r te d o i a saU<^ p ré c ie u s e , n o u s so m n ip s r o t i - d u i t s f[ p a r ie r d ’u u a n t r e d é ta i l . in tiD ip m e n t lió à l 'b is to i r e h p iliq n e u sc d u ro y a u m e d« N » v rirrc . U n e e b a jie l le \¡hu.(‘v en f i l i l e c a iü |i lè tp , d a n s l 'in té r ie u r d u p r ë a u , i l 'a n g le s u d - o u e s i d u cInîLrp, e l c o n s a c ré e m a in te n a n t à I 'e v p o s itio n d e s m o r ts , s’o u v p o SUI' l e s g a le r ie s p a r q a a i r e h a u te s la iiü c tlo s (3).

I .e s N a v a r ra ls eo n si< lèreD i l a b fIb ^ g r i l lo <fiií fe r tu e c a s q u a tr e a rcad e» ^ a v e c » m v é n e r a t io n q u e s o u o r ig in e j u s t i l le ; c a r lia a s s u r e n t q u 'e lle f a is a i t p a r t ie d u l a te n te d e M íra m a m o U n , e n le v é e p a r S a n c h e - îe - F o r t . Il fist év irip tit, to u te fo is , q u e c e t tp g r i ll« fu t c o n s t r u i te p o a r i 'e m p la c e m e n t q u ’e lle o c c n p e a u jo u r d ’i i u i ; o n p c i i t s ’e n c o n v a in c re , e n r e g a r d a n t l e s in f le x io n s d o o n é e » a u x m o n tu re s , a iln d c r e s p e c te r l e s b a s e s e l l e s c h a p i te à u x d e s co l o n n e t te s , ü n n e p e u t d o n c accord<>r a u n i n c c o n ü a n c e s l ’a pi* û io n p o p u la i r e q u i v e u t q u ’e lle a i l é té t ro u v é e jv l a p o r te d u ro i m u s n l in a n ; m a is l a t r a d i t io n f a i t u n e v a r ia n te t e lle p ré te n d q u 'e lle a Oté s im p lc c ie n t c o n s t r u i te h t c c le f e r d e s faiiK*u»t*

(1/ U i4 t» rri(Ieè yy ré o À tu , i . I I I , p.< î f ü i t l m T i í U t P f i r M t t , l . I V , p . ¡ V , A i f %

(S) V n Îaiiu'e4 M d e e o lo n n « , aus^ ifu rtc« uu v ix ü c s o u l i r e i , cd c 8 -d n HM oB v eftiirM q u l n ’< s t d’a u tj« * miucm'dui q u 'u n I f tM h u n p e u a i ^ ; ceiU dtipoiitkm K rd^'ieiuM ianUtur iIa h etiapfllf. i l biuii qu'aiipi poMMe o a v c i tu i L*aut«'lyirwMiL*i«<» «piatre În re i. < > pK idaiit. cÛmr rr t^ itto n u a it ôuciHo d u i>t?aa M cuferenéc» p a r u n m u r ^ tM ju 'à U iw i»aricQ d e t'ogi\«<, ou «.ejuueiit d « t r i l o b « e l d<s »(u»lrilfk1 *<v m lfu ih lS» . L '( tr tW « u r d e U p(nn>fltt, e û û n , p t r - M 'r t i t io c »urti« BiUonnéft 6* h n H n e r ru r c s , f t 'n n s n t h u l l baie* tiV*eiancvr«.

— M —

c ) i f t i n o 6 a i ü b o d , c n k v c c s i > « r S u n c h u - t e - F o r t : f a i t é c l a u m i q u i

s c m b l f ^ r é s u m e r r b i s i o i r c n & Y a r r e i s c d u B i è c l o . C e t i e v « r -

910 1 » p o u r r û H e x p r i m e r u n e p i i r C i c à c l a v ù r i i i . U l c n n e s 'o p i > o « e

à c e q u ' o n a i t f t i l s e r v i r t e f e r d e c e s c h a l o e s â c o n s t r u i r e q u e l

q u e s v e n t a o i ; c c M o p i n i o n p r c o d u n n o u T e a ü d e ^ r é d e

p r o b o b i l i t c , l o r ^ u ' o n s u n g e q u e c e s t r o p h é e s d c l a v a i l l a o c e

n a y a r r a i s c n e s c r é t r o t i v e n l i ^ u s e u o n U e r ; o b Q * e u v o l t q u ’u n

f r a y o n s d c t m ô t r e s d u o s l a » a i l e d o s a r c h i v e s d c l a d é p a C a -

Ü O D , à P i ) a i | ) « l u u e , e l u Q A u t p e n i n i ü H i m p o r t a n t d » u s l a c a t h é d r a l e

d e T u d C l a . * C e p « i i d a n l > r i e i t o e p e u l f a i r ê s u p p o ^ ^ r q i i f t d e s d é '

p o u i l l c s o p i m e s a u s s i p r é c i e u s e s a i e Q i é l é i ^ ^ i ^ r é e s p a r u n p e u p l e

a d o i i r a t e u r f a n a t i q u e d o t o u t e s s e s g l o i r e s . U ê a l d o n c (M O b a l i l c

q u ’e l l e s f u r e n t e m p l o y é e s a a x g r i ü e s q u i n o u x o c c u p p i i t , g r i l l e s

p r e s q u e a u s H i c o u s i d é r s b l c s q u e c c l l c » d e S i - A T e n i i n d o C o m -

m i i i g e s , a v e c l e s < | u e l l e s e l l e s p r é s e n i e o i , d ' a i l l e u r s , d e s i r a l t s

d e r e & s e i o b l a a c ^ q u i d o i v e n t l e x f a i r e c o n s i d é r e r c o m m e e o n -

t P D i p o r a i c i e s .

N ’o u b l i o n s p a s d ' a j o a t c r q u e c h a q u e m o n t a n t , e s i « u : é d c 8

p o u c e s , e s l M i n u o n t é d ' u n f t ^ r d e l a u c f i p l u s o u i d o Î ù s r a p p r o »

c b é d e l a f o r c n e d ' u n e ü e u r d e l i s . C e l é m o i ^ r n a g e n o u s p a r a i i

é t a b l i r q u e c e s s r i l l ^ s f u r e n i c o n f e c t i o n n é e s s o u s l e s V a l o i s

f r a n ç o - n a v a r r a i s , c l n o n d a n s l e s a t e l i e r s d ’u n r o i r n a o r c . V o i c i i

d ' a i i l M r s . V t n s c r i p t i o n q a i f u t p U c é i ^ : s u r u n p a n n e a u d e b o i s ,

v e r s l e £ v i i * * & i f e c l e , é p o q u e d o d é c a d e n c e , o à l ’o n s e r o b l a i l p r e o -

r l r e à l â c h e d ' o b s c u r c i r If^ M ^ n s d e c e A i û o u ü m e û U b i s l o r i q u e s :

C in ç e re q v œ c e m u c r u c if ix u m f f ) r e d v in c ia U 'i r b a r k f g e n tU fu n e r e r u p ta m a n e n i,

S a n c t i iu e x u v ia s d iê c n /jU is v in d ic e f e m ,HtiC, iU îtc 4Dd*’9 il i l$ m à ta fr u s la p i m ,

A m o 1^1? .

A i n s i , n o u s v o y o n s b i e n q u e l o f e r p r o v i e n t d e l a t e n t e d e

M l i a u j a m n I i Q , m a i s o n n e d i t s ' i l y f u t p r i^ ^ s o u s f o r m e < h

g r i l l e o u 9 0 Q S f o r i D C d e c I i u I tm ^ n ( i > .

(I ) K h d c b o n do ce d tftt]!. (s clia)vll«s iV *^^sllir>n n'nffr«' «ju’uni; itsccipU on rn n tn ljifA «(iiiiUk « u i n n u c » d » V1 fljnont«& ur le lon iir«an J n rp lic l l l u l r e .

f la e iK u d e aottesie e n tc u i t t t y n m tfx jiu m tU ii rrÿni dHcenJiM</nbH4 tnn$;(itbut prtKienixa s(tfNU<u i io n ù f u * }A<UHUf VwtflWfC^ de .V u w rro .

— « —

P u i s q a e n o u s a v o o s f a U o n e i n r a s i o n s u r l e p r e a u , p l a ç o n s -

n o u s d a n s c c l i m p l u v i u m c l i r é l l e n , H c o n s i d é r o n s u t t c n l i v ^ ^

m e n i l o s q u a t r e f a ç a d e s o x b ^ r i c u r c s d e s o r l o s ; o ú r c * ñ « t l 6

s o r i o u t q i V c c l a t o n ; l o s r l a l i e s s a s a r c l i i t í c t o r a i e s d c c e m o n u

m e n t . C b a c u n o d e s a r c n d u s d o n t n o u s a v o D S d c j à d o o n é 1«

d e s e r i p ü o n , e s t s u n o o n u ^ c d ' u n o ¿ l é s a n t e o i h a n i e p y r & c a l d e

p é d i c u l é e . C e ( i $ i a i J n ' o f f r e p a s U m o n o t o n i e d<^. l ’u c i i f i > r m i t é .

S I , d u c ô t c d c l 'ô { ? U s o c h a q u o p y r a m i d e e s l r f m p l i o d 'o r n ^ ^ n ic ^ n tE

f l a i D b o s a n i s o n s p p U c a t i o n o u p e r c é s à j o u r , t a n d i s < |u ê l ' i o -

K ' r l e u r d e s a r c a d e s i n f é r i e u r e « e s t p u r e m e n t r a j o n n a n t , n n < I ^ t

♦ 'U d é d e i i c q u e e u c o m p l e m e n t n o f u t a j o a l é q u ’a u x t * * t i C e l e .

D u d u s u d . a u c o n t r a i r e , c e s o r n e m e D t s s c r a p p r o e b e u

d a v a u i a ^ d e c p u t d e s a ñ a d e s , e t J ’u n n V v o i t r ( u c d e s r o s a c c 6

m u l l i i o b o s d e d i f f é r e n t e s g r » n il e n r s , n i â l é c s t q u e l q u e s f u s é e s .

M a i s i e d é t a i l l e p l u s c a r a c t é r i s t i q u e r .t l e p l u s h e u r e u x e s l , s a o s

e o n i r e d i t , l ’é e u q u i c o u r o n n e \ e . s o m m e t d e c î i u q u e p y r a m i d e a u

s a d e t a u c o u c h a n t , e t q u i s e n d e p i é d e s t i i l i t i t t iK j u l i e s t a t u e t t e

d e (W c e n t i m è t r e s d c h a u t e u r . C e s s i a l u e s , s a n s a t t r i b u t , r e p r é

s e n t a n t d e s s a t n t e s f e m m e s , d e s r u i s , d e s p a t r i a r c h e s , s o n t

p a r f a i t e m e n t d e s s i n é e s , e t n e d c p a r c r a i c n l p a s I c i I t i n o m h i H b l e s

p i n a c l e s d o l a c a t h é d r a l e d e H i l a n .

M a t s i c i l e s s t a t u e t t i * « n i ^ s ' ô l a n c r â t p a s T s r s l o c i e l , b r a v a n t l e s a r d e u r s d u s o l e i l e l l e s p l u i e s d o r a g e ; e l l e s « e t r o u v e n t

a b r i t é e s p a r u n e t o i t u r e é l e v é e A t r o i s m è t r e s a u - d e s s u s d e t a

v o û t e d o s i ^ l e r i c s , e t f o r m a n t u n s e c o n d é t a g e d e p r o m e n o i r s

c o u T o r i s i i ) .

D e s c e n d o n s e n c o r e s o u s l e s b a s s o s n r c a d e s , e t t e r m i n o n s

l ' e x a m e n d e s d é t a i l s i n t c r o s s a n t s q u ’ e l l e s r e n f e r m e n t .

Mnicteutfi d iio v iiK » «|mI p r é f^ n l« n t c« t r t ia n d H n h r ite a u r w - d M W n s s » iiNni)«i^ e i flom bre ( '« n d a n l lc i J o u n )« j a m i rd*uzt« l 0 in«(n ifle . at<n d e p o o r o l n ' ; p rocoeocr a v e c t ^ a r i t ^ ; c« f u t d a n * '« IkjI. que VoQ réu Q it k « p « n m j« b ^ l « r d 9 i «l'acc4 >o4 (uc.* dértotijnh àJo u r, ( e ü q u e trilobé« QivadréB d a w4érhc]u>» o«i q u a tr llo b e i p laces d a is d«H4|M8«lclUl¿rcs. L a n i* ' '’'» d u !«>mrrt H t la K iilo q u i n 'a i t 0 * pyritnùdcfc c l d a ii» ta q u til« . p a r co a té t^ u u )!, c « u < 7 l< ilu£ lrade p ré sen le o n a a o u d o i r r« r i(- llçne.

N o m tro u v o n s danR la m a n u e r r i td « P ln n tn r^ u c lf^ tlo rlu ira fd r« n tran? .tru it5 , ist( j 4 IU . p a r T c f ú ^ u c &is<jpi C h 'tr ie i I I I ; œ il« eirru )>^ ti in r« nnuA p o rin t cnHc«« «iiia i*M e (iurtf* d r» g a lir lM M péciOutc« |dwil 6 îx t la m ém « rta)«A tflppartR n(r a n m Cme fo n d a te u r . (>n y m o n te d e r t n t ^ i c i i n ^ V<Ûa« pu r UQ maçoIDqQe « i U rp c c«c«ltcr re n a tiu iK C . d o i t VErpanKc irt^mu- ffl«Atala a o lfc r t u n bo n de»iln .

A c ô t é d o l a c h s p c l l c t V e x p n & i i i o c i d o s m o r í s , d o n I n o u s v e

n o n s d e n o Q S o c c u p e r , s ’o o v p o u n o f f r u n d e p o r U ^ d e » o r t i e , c j u i

e n n d u i t d a n s l e p e t i t c l o î l p o ; e e » e p o r i e à o u v w r i i i r p c a r r é e ,

r e p o s a n t s u r d »^5 c o n s a l e s , e s l s u r m o n t e « * < l’u t i e ^ r a m l e 0 ( ^ i v e à

m o i l i é b o u c h é c p i i i " u n t y m p a n g a r n i d ' u n r f l a b l e e n b a s - r e l i e f .

N o n « v e n o n s d e v o i r d e u x f o i s l a m o n e l l a g l o r i f i c i i U o n d e l a

V W . T ^ t . I c i , n o u s c o n K m p l o D S l e s i i p p l l c o c l l a r é s u r r e c t i o n d u

S a u v e u r , f>\ s o u v e t i l r e p r o d u i t s d a n s î e a b a s - r o l i o f s d u u t " « e t

d u X V * * s i è c l e s { ! ] .

LE R RFECTO inii B T t.R!? C U 1 9 IX B S .

C ’c s t à c A t c d û c c l l e ¡ » o r t n d e s o r i i e , e n f a c e d e l a m a g n i f l q u e e n

t r é e d o n t n o u s i i v o n a p a r l é d ' a b o r d , q u o s ' o u v r c c c l l c d u r i f e e l o l r e ,

S a l i H u i e o g i v e , u n p e u p l u s lU r u i l c * q u e l a p r é c é d e i i l p , e s t o r a c c

d e s g r a n d e s s t a t u e s d e U a b r i e l e t d e j a V i e r ; : ; e , p l a c é e s e n s e n

t i n e l l e e o m o i e à l a s a l l e p r « 2 e l e u s o ; l a V i e r g e e s t c o u r o n n é e e t

r n l è v c a n p a u d e s a r o b e ; T a n g e , l e s y e u x v u i l é * . I n c l i n e l a l é l e .

c o n i i i j e s ’i l n ' o s a i t p a s c o n s i d é r e r l a i u » - r e d e D i e u . Q u a n t a u x

b a ô - r e l i f t i s d u t j T n p a n , i l s r e p r é s e n l e n t > e n l e s c x a r o i n a n l d e

l i a u l e u b a s , r e n t r é e d e J é s u s à J é r u s a l e m e t l e r e p a s m y s -

l i q u e ( 2 ) .

( i ) D ieu 4it«rhO s u r I I e r n i i a«l m tw u ré d a &p6 trc » e t de» l a l u t n (em nt«e ; i ItaoclM*. ju M ft p ri» r a o j p u rm t le se n m p s i^ n e s tji i CKri4 ¡ t<ni& ic ( le n - n ^ n t 4 k l « u t . rocLue la V iC c g e d u o U c « y e u x r a n « o tf lx ( ia n r *on AIh is% plruii. A ilroUe. s a in t P a u l &rm« «1 « « lic^c s a o u l u r c n le CbrkM q u 'il ittn n lrc k tcüwi p c rs o n iu e e i , p a rm i lM fiu«ls H ipircut » i n l Jo sep h d*A rlm at^V , v é iu d u M ÿi)m (|M l d e \ i e o d n l a ja rp i^ l* «lu m v y c ii-M v . U u l i re m u iT u er rioe la (alMe d a C b tu l e» t dûoc |; ru )d m jr dCMiiito d e rAlla de* an tr« « AbducUes.

L ues le paniiR au in{ert«uc, U * m û w io U « fco im tu se ile r in e n t d c r - Ttèr* Ipi "«{»ulcre e n ir 'o tiv e r t ; u n itn r« , I*a ail«» ^tM iduc». so p ro seó te * d ro ite r t l«u r dikig&e le to m lM i) l a i w v ide . P lu i k d ro lie eo co rn . le C h r ir t . p resque u u , p o r ta n t I* fwlil<5 C to itd « » o n triA ity > li» , i ip p ^ m iU u i ic d e i » In te if^ m m e « ; k n ù n c ( ^ r l i l i f re|>r«M iitc esHEi t H nçdele lne q o i , a «^pitmiux a u p ie d d 'a n o liv ie r. IM r ^ n ja tiK l e r i Ia S e ir i< 'u r e n slg o e d 'é lo n n e cn eü t.

A l’ao lrR l-K ild u to m b e a u . iACIiri>>t, d a iis k e o siu n ic a d o p té a p r te m ' 6 u rren J« in a l p n c lso l u a e cro ix fi tciaiiubv p lu i c o u r t , v a re t i r e r dft la ¡m eule d o m o n U r« in te r u d la coèro de« b«mTT>A> M iii^re(i>«nt a u c . c l DOtre p m tù e r p ^ rc / (■»rüiiil la lo n g o e b a rb e « t I* x ü M K i i td e p e a o d e b ^ i <iu« iH cu I d d u n n a e u i 'e ^ p n la a iji d u p a rad is .

■ I.e S e le n e n r DIm i Tii a iu s i a A<l¿m a m fciiiinc d tô b a b lU d e p e a n t d œ t • U Ic e re T e tli . •

U n «(tiiuon. p lacé s u r M ç m d W d e T cnfer, « '« A n ce u(t v a jo d o r e te n ir la p ro ie q u 'o n lu i CDlère. A ucuo personnaip^ d e ce ly m p a n n 'a la nirnl»*.

(3¡ L e n«defii|>u<(kr, m im t« bu r a n e &nejM « i su iv i d 'u o io c o . m ard iis ou

— w —

D an* le ¡ ire m ie r b a s - r c l iu l , u d h o ra m e jc l lo s a ro b e s o u s i f s l>ied», e t I ro ia c o f a n ls , m o û i i s « u r d e s a r b re s , c o n tc m p le in ce iM sc è n e d e )u b i la l iu n u n tT c rsc U e . O n 'e s i p a s s a t is I m e a lion r e ü l - è t f o q u ’ftû l a i ila ç a A V m iiréc d c c e l i tn c o e n se ré fc c w ire , l i€ u ù e ré jû iu s& aiK A e i d e r^ te s , o ù l a n i d e baui& p e iso tm a g e« c l d e t*oi& f u r e o t ro ja Ie iiie & t h e b e r ^ ^ s ( i ) .

M ais l e s ffraves e n s e ig n e m e n ts n ê U n l c n l p a s à s u c c é d e r au» cbauL s d e tr io m p h e . N oii» v o y o n s , a u - d e s s o u s d a j o u r d e s r a m e a u x , le m o m e n t o û l e C lir is u a.vsjs a u m il ie u d e s e s apO trcs ü c v a n i l e s ta f i l t s d e l a o è n c , I tv c la m a in e a d i s a n t ; t«« de c e u x q u i m a n g e a v e c m o i m e ir a h ir n . L e s c u lp le u r a iii K lt-il v o u lu d o n u e r u n n o u v e l a v e n is s e t i ie n t a u x b o m m e s q u i s e la l!^ scn £ é b lo u i r p o f le s fa v e u rs d e l a f o r i u n e (2) ?

M ais fran< ;h lssun9 le seo H , e l p é n è i r o r s d a n s le r é fe c îo ir« . C e n ’e s t p a s u n e s a l le a m a n ire r , c 'e s t u n e v é r i ta b le é g lise q u i se d é v e lo p p e à n o s r e g i r d s ; é g lise k u n e s e u le n e f , i l e s l \ r a i , oasis d e S8 m è t r e s d e lo n g u e u r s n r 14 dp l a r g e o r . S l \ t r a v é e s , v o û té e s fi o ^ v e s s u r b a is s é e s a v e ^ n e r v u re s c ro is é e s , fo rm é e s d e to r e s e t d c g e n r e s d ’u n e b o n n e f a c tu re , s o n t in d iq u é e s p a r le s re to m b é e s (les flrcs d o u b le a u x , q u i r e p o s e n t s o r d e s m a s c a ro n ? r e p ré s e n ta n t d iv e rs é p is o d e s d e c b a s s e s ; s e i n e s t o u t a u s s i d ig n e s d 'o r t ) e r la s a i le à (QSQger d 'a n g r a n d s e ig n e u r «jue le r é fe e to i r e d 'u n e b a - j i i t f c {5).

tA e d’ut!« d<>u&aine de AiMpl«s « t ^«» oûl&|c». Devant lui, fé liv c l«Tl1|e B«i nie, toute açItM de k jo ie putJi'iu«, prnTuquée par son retuiir triom pliil.

(IJ Noos v e rrg u plusiiLrd «iuc ta raiîîreie « t le« eloltrci Un Pampclum* ¿(aient Ir* *«nl$ p«Uk» oTCcisk \ a t tût rrtoiMrquei bI {»«fldaot le«t«4 « n r «laoa lea r ctpilAlts.

($ N « a s devoctf b i r * q o e k reiir:f d* i w d « n x eo(cpodti«r«, d on tk a f t n v m t t f t * «»nt l ft poura» d e h tn i e u r , n r t nM lo» la llIaM , oioin* d é t ic b é que c«4in 4 f» p r w ^ d « n ia . e l d 'u n e «xArutk»Q t m iN fe tien ie . Q uoique k n m i « , eoovTaat U té ie de« s«iitta p « r m i u i e i , m m iU a V w r d o o o c / u s « datit p lu s aDC-ie m e , o o u s erojtrfw o'ila to n i eotitrtnporvis d e C £u t tl« h porte à m m port« 4e sorti«. Félkitnns-fva«, 4 'aÜ k ü n . qn'*D lA rc*pocti la couleur o a t u r t l k 4 e la pktrr« rian« c«a tro^s iyittp«iv, au IMu d ? Ia wMr i ' i m c ouche â 'o r c t dft p 4 o ta r « , to m s a t d an» k m o r t d e la V ierge d d e ^ n o r f # p o rt* i? o itra « .

13) On ; remarque u q loup, dérorant un meutOQ, aprè* «p «Tolr W dim fiai d é â d ié un ui(krc«an, — an laoîct’ rcavcrsaiM, iM lif« k ebicn Knvpandu a »•n oTtUle,tepUjucur «|ni Ini pkoge Mn épku dani la gorge, » c m piqucur piftcé aa*desu9 d 'u a lion ooactié, e t laaant d*UM malo q r d ù e i <]n’»i lè?« (lar la jieaa du coa, — le rom M t d 'u o «hl«n bUee eooire un loup fau^ti (jti'ii u H It par la «urrr, — o n tha«aeut k v s ttt réjricii da veneor d’nn» sisin et l>-

I l s e r a i t <^ftiBpléiftïneDt in u ii lp , d’3 ill m ips, il« th e r r t to .f la s ig û l- (Ica tio ii « v fü b a ljq u e d e c e s s u j e t s ; U n f ^ f a n ly v o lf c jue lfi fao tA lsic d ’u n a r i i s t e q u i v o u la i t d é c o r e r u n e su llo à ra a n i je r cíe labIcRUT d e v é u p K i (conform es à l a p a s s io n s i ic a g e a proHiDCS, l a p e n s é e re l ig ie u s e s 'e s t r è « r v e e q a 'i in o p la c e , c l e l l e l 'a ro n s a c v é e à la Viergf», e a to a r é e d c d o u x a d u ra le u r« ,

^ T iu it d 'a c b e v e r IV lude, <le l a d é c o ra tio n io té r le u r e i e x s in i- □ o n s V ér^lalrage q u i n 'e s t p a s l a p a r t ie l a m o in s o rij^ ln a le do c e t tc s a l le d e fe s tin . I l se c o m p o s e d e q u a t r e f f iu 'tre » s u le v a n t , d e t ro is a u c o u ib a n t , do d e u x a u u i id i , p e rc é e s d a n s Ir* m u r d r o i i d u c h e v e t, e l d 'u n e b e l le ro s a c e p la c e e e o ir e c e s d e u x d e r- Q iè rcs . M ats c c s o u v e r tu r e s u e r a p ¡ ie ile n i e n r i e n c e l le s de¿ é g lis e s d u sv**« » ièe le . E lle s n o u s ran i^èn en l, a a c o n tr a i r e , p a r le u r r é t r é c is s e m e n t r^xoessir, a u x laDCCtlcs le s p in s a l lo 'ig é e s c i le s p lu s é t r o i t e s d u m is** s iè c le . H d to n s -n o u s d 'a jo u te r , c e p e ti- daoT , q a e le xti*»* siC xle, lu i - n té tu e , a d o p ta c e g e n r e a s se z d i^« p a r a l e ; n o u s e n u v o tis tnaive^ p lu s ie u r s lé m o lg n a g c s d a n s le s é g lis e s d e l a v a l lé e d 'A u re (1),

L e d é ta i l le p lu s in le r e s s a n l d u r é fe c to ir e , c ’e s l d a n s l 'a - v a e j t -d e ru ié re t ra v é e d e i?a u rlicq u * il fa u t l e c h e r c h e r . U n e d e s p lu s délieicQSCS c h a i r e s d e le c tu re q u i a o ît s o r t ie d u c is e a u d e s i ia a g e r s d u i ' " * s iè c le , r e p o s e s u r u n ¿ o c le d e fo rm e c o ’iiq u o e l o c to g o n e , r e p ré s e n ta n t u n h a m iu e d u p e u p le a c c ro u p i. C e sy m b o le é v id e n t d e s c h a rg e s ¿ o c ía le s d c la s e n t c o rv é a b le , e s t a ssez p c ii c h r é t ie n , a s s u r é m e n t ; p c u i - ô t r e f u t - i l e m p r u n té a c e s reio-

(» « K ci^ td c l'o iÿ ck u rd e fau trfi.— u n pi«|ai:«ir M iila w tii n n M rh e p u uoeorcüîe» tAiidi ! 4 c!:icn UMtd 1 « b è u à ( ’a u t r e , — n n tro 1 «4 i i s e p tq a e u r to ia in t ÌV - ^ «o arrêt, dataV aU riiit duMnÛirr ^ a il« m eoacc .

Tuu» c e ; p e r ^ i a ¿ e . «I« irn is ( lu a ru .d c lu lu r c , dimc^cbkiti l 'a r t r a re t u r l u ciiVols ik « ri>trviul)èc«d«»ToUI«. soDt v ive iiia iil r i i l i im t i i« e t p ro d u ìs c u t u u bai s ÿ rk d ii cOLl. s u s ¿ Isi h»i)>eut<)f « itiruH rus.

r«niflrt iii>c» cacoreuûp«r«onnâi;e a c « m p l> a ) a o t le s aiuua .«ur i«< geriMis croliti 4 la turqu«, purlaiJt lcC4Rlumc de« üu<9 da Kour^ca^ne d u sv- &jccle, — en tln un « Iw n u e Oïlc« i eô té d 'u n d ra g o n .

(I) L«u c b a u u u r de c mô4n«i fof1«niPini «a«* , n'« pas ptoa à t 60 cendn^è- trc* â ’«nv»vUire^ c U e so til d l^ lié ea « n «irn« « t^spâ ^ d e u x U i u tr i lu -

pluKiiB«. iWnR la p a n ie lo le r i r a r e , t«« m o n lin t? np p n ^ n l e n t «jne des n e rra re « a fc c gor;« e t l iu t£ a u x i la p a r t ie b a o te p o c s ^ d c joli« colon- ûcllei d'arftl«) rcpoianl «nrttw m m t r l K » d c f le o n , et e< tcrion»* sn (rIajiKieaet • n «|ualrUvi>w. I j i n inar« d u e h e r e t . enR n, n>r(K iipnse d e q u a tre w iaïus paréA ]>ar ui« foule d« Iretkur».

- m —

i ju m c o ls ro m a in * o ù d e s c a p ü fe e n cL a irw s s u p i w n a i e a l s i f r é q u c ra m e n l ie s c o rn ic b e g e t le s a rc h l lr a v e » , s o n s fo rm e df- c a r ia l id e s . Q u o i q u l l e u so U , le c a is s o n d e Ja d i a i r c , d iv is é e n

6 lage.s sup& i'poséa a i s é p a r é s p a r d e s D an d y s to r iq u e s , m e a l i i r e n ie n t o r a é d e b a s - r e l ie f s d u s t j l c d e s m o d illo D S p r é c é - d & u ts ; i l s r e p ré s e u ie o l : ! • u n e c b â l e l a i r c a c b m l , p o r t a n t h c o il lu rc lie V a le o liu e ù e M ilan , n 'tw t - à - d i r e b b ) le e n to u ré e d ’u n e fftiirQ pf a v e c d e s c o q u « d e c û e v e u x sn iJ la n l s u r l e s te m p e s ; f^We e s t su iv ie d o d e u x ¡ l iq u e u r s , p o r U n t l a j a q u e t te rr>aije o t v e r t e ; î* uem ilu m c a s s is e p r è s d e d e u x s e r r a n t e s q u i l ie tm e n t s e s lo n g s c h e v e u x d a n s l e u r s tu ü in s , e t p r o c è d e n t a s a to ile tte ;3* u n o u r s b r u n e t u n p iq u e n r ; c e d e r n ie r e s t e n to u r é d ’nne* c e in tu r e ro u g e , o c n 6 e d e ff la n d s . p a rm i le s q u e ls o u d is t in g u e u n c r o c b e td e s t in é à s u s p e n d re le s p e t i te s p iè c e s d« v e n a is o n ; 4* n n e lieun^^ q u ’u ti p iq n e u r t ie n t p a r l e s o re il le s ; 5 '' u o e li< :om e c o u c h é e a u x p ie d s d 'u o e ie iu n n » ; « • . e n ü a , u n p iq u e u r le u a iit o n clMf»n p a r 1r s o re i l le s : 11 e s t d e u x fo is r é p é té . C e s p c rso n n ag e b , d e 4 p ic 4 d c h a u t , s o n t m é d io c re m e n t d e sa itic s e t c o u v e r ts do p e iu lu r e s c o n fo rm e s à e ffiles dew T nud illons d e l u TuQle (1).

( I > n u t a s t i c u r k u i d c vuj t l'artiM «, eédâQ i à ]’M |>r)t » ty r l ^ u e «Je n n t m - ta m p « ra ù j( , i i ir t lrv , Kiirb» c h t i r c d ’tm réfkx*UMrpi,dM lu je t« u ie«i iiroC snu q u e r « u i d e là t u ik l l c â 'u u c clwUiUinfi s t d « ( a lé jc u 4k «Ja]a lico rne . C e t w iim «!, Appelé parfu lt m ûoT T t« , «»f>f d ’Afrt^Tue o u n w H o ctrn t, é u t t , âV p i«« iH te r o jm ' t v d b I ' i o u l « n lm a l q u i u t i l « t u q a e r l ’d e i ih a n t ; s i e ü m « V é -t* it p a i c ipC D dani T an u c • \u \ \ t-m ittoyait d an* «4; u«j»nl«t te r r iU c . S o a lo in c h u t t i x m w v M ojfN w ««, ( « r ç a l t le v e n m d u q o a d ru p ^ d e e n lo M i . et { '•)<vfM *c.Dii*ii(£ltpiKfdril« ai] c h u c 6 u r , e o u n x « n k p ré su m e , d e s 'c o ip a - ' e r d e c « c is J » u ta h '^ a lh k te (U U ig griet« i u o e lu U e aU ««»nque u a - lequeJln é c k l a i t fs U s p u la u o c c d e la b c a u lé , e , « loqueoiauxiit M ietiréc 0«jia ie C4 bti«|ii* d c f tc in i l i iu c s a d u iu ré p tM d e d e S a m io u , l l t^ m m e p a i v e n a i t ii d o o p ia r le v a lo q u e u r d e T e lrp h a n t lu U m éu jc . t iw je c in e \ i c r p j ■ liait » '« ¡ « a i r ü « jh la Îurt* friv |neii1M p a r rim i« j»cnej A w t « « , i’*i,imAl apaig*-, Îa«-')Dé. e 'ap ijro - c l ia i t e n trecn b lan i, te ti»u«Jiait \ w e p ied s e t k« lalagîi p rcD rtm »an« râ ih iA nce . O r, p o m m e ll b lla i l« |u > lo a le * lté so u c r» im o n ia t ju iq u ’è J e s d i - i i r i « , le* ftn - 1«) rs d e besU aln;? w m*ru\<i* r to t pa« ü« crton lrtc luu r tnU e com m i: \m é\d u S a u \c u r« |i( i ATslt v o u lu ic v é t i r n o ire huD ian lt« d an» le se in d e la V m rp e - M a t* , *> q n i fiit tra M p a r l a i m U n ü v r i y e r l ' i u l e ; m a li n t m préCéwnH à e r t t f In terprtiatlO D foncw t*e v ers d é llc le u i «lu m ) d e N a ra rr i ', T hll»aui, dxft« I>>4qüe1<4 le » m t e d e C U m p ^ ü C , a u ia n t d e B lanche d e C abtille, » o im p a re A la lic o n ie , t r a h ie pat la s i^n te qo’e lle t tro p nim n* :

.S n u i rw n & c I k o r u t Mii Q u i '» 'e ih a lu t «:n r p n '^ < ' ' ' t ,Q u a ü d W |K j« '« ) ie \a m lra o t 'I « n i M t l ie d c »o u a m i ; l ' a x é e c h ic i eck Ai)n ^r«>n

C cttP d i a í r e r r m a n j i iu h lc s c te rm in o p a r u d « p y ru m iilc , d e - c o u p é « â j o u r avK ; la p lu s g r a n d e h a r d ie s s e . Q u e l 'o n re p ré s e n le l a n è c b e d e S tr a s b o u rg , r é d u i te à 3 i n t t r e s d e l ia u ie u r , e l l 'o n 50 f e ra u d c ídóo d e c e l l e c b a r o ia n te m in ia tu re .

T e l e s t le m a g n iû q u e re fe c to ire o ù le s r o i s v e n a ie n t p r e n d re i e u r r e p a s a v e c lo s s e ig n e u r s d e l a C o u r « t le * d ig n ita ir e s eccXé~ s ia s r tg u e « . M o re t, O a rib a y , « n o u s le s h i s iu r ie n s d e J ia v a rrê , u n t le » a lu d e tio u s d i r e q u e le s m o D a rq u es lo g e a ie n t à T o T ^ d i é , lo r s q u ’i l s v b l l a l f n l l e u r c a p i ta le . U ô ô ld o o c t rb s p ro b a b le q u e c e f j l d a n s c e iv fe e io lr c q n 'e a t l i c a l e g r a n d fe s i in d o n t ju r iê M c i r e i . fe s tin o ffe r l a Jesin d 'A lb re l e t ît C atberiD O , ai>rfts l e u r e o u ro n n c m c D i, e n l i 9 i (1).

R ie n n ’a v a i t é té n é g lig é p a r l e s h a b ile s a r e b i t« f té s d e c e t é d i - û c e , p e u r od c o o r d o û o e r in n te s le s p a r t ie s e t le s r e n d r e a u s s i c o n fo r ta b le s q o ' i l ig a n te s . L e r é in ^ a l r e c o m m a n iq u a ll a v e c la c u is in e , s i tu é e a u c o u c h a n t , p a r u n e p o r lê fo r i j>i!tiie e t p a r un g u ic h e t d e s t in é à r e c e v o ir le s p la t* , ^ a a s fv e rn je ttre t l a fu m ée d c s T a s tr * fo u r n e a u x d ’e n T a h tr l a s a l i« <8).

L a p o rc e , t r è s r a p p r o r l i é e d e r e n t r é e p r io c ip a le , fo rm e u n e o g iv e s u rm o n té e d ’u n e (lyratuiU « 1re s é la n c é e , a v e c p in a c le s e i t r o is é la g e s d e r e lie f s d a n s le i jm p n n . C e s r e l ie f s r e p re s e n le t i l : S a iü so ti ¡t c h c v a l s u r le l io u ; — le tu o m c q u a d r u p è d e d é v o ra n t u n b o m m e ; — s a in l G e o rg e s , b a rd « d« f e r c l a r m é d ’u n b o u c lie r , |ip r< ;aQ lnn Unn d r s a b m c r ; — u n h o m m e n ii m o n ta n t a c h e v a l;— D e u x p e rso n n a g e * d e b o u t e t m u t i lé n ; > - H e r n i l c c o m b a t ta n t le c e n ta u r e d e n t la tö te e s t e n to u r é e d e la g u lm îe d u ï v i» « s iè -

c->fDme c e lu i d e S l - S e v e r d e R n s u n , A l ’e x lr é m u é su j> é- r i e u r e , e n ü n , u n g ia m l a ig le d é p lo ie s c s a ig le s , e l s e n d e

Lot* iViM -on en tfMWO •E l moi ont hüt do tel sco b h n t,Aaior» ei m a doiiiu pur T(rfr Mmi euer o'uit p>im ravMr.

fPo««e ftn rnI d« Na?arre. t . U , p, ÎO.JK'4w4- 1 pe» iwlurfl (le <111; l'irti»tu a vm Ju d o rn fr un WQTCOir iu

ro^ tl poète, pr«cnl«r roi navarnU de r»c« franreii«', turîiiM a ivuli4e la It cucMii uHicUée a u t piudê ü 'unc cMlcUln«^

(1) V o \(u M o rel,t.V , liv. X X V .ch . ».

{2 ; 0» KiiicbM, do &rutu earrw, a aon UnteM piaré Kurrmei^la« et surmonit 'l'un çraoatriioh« n t anÛcttlon; ««t «l'on r«dr« de b«Kw«lt<9<. I.apet4i«coi'ntcho »uperleur« e»l om ee ct’uoe t^t».

i J

— m —

c o u r o u u i i i i ^ n ( à c e s <hveP5c« sciin& s a lIc fio riiû e B o u <le fu o - U is i t i H)

l ’ra ü C b tw o D S i e sfi.aiï p i ji^^rn^lroDS d a n s b cu is in f» . L ’o u v r a g e •le M . C a u m o n t a r a l l r o u n a l r r c l a d isp o M tio D o r d l n a i r c d e cc v a s te a c c f* b su lrc d e s R p a o d e s c o m m u u a u te » , d j in 5 l e s q u e l l e s o n n e sti c o n i e a i a i t i i a s d c l o g o r d e u ^ o n t r o i s c e n L s p r ô t r c f ï f c l ia a o in e s o u b é n é ü c i e r s , m a is o ù T o n h é l w r g c a i t p r l n c I c r c m e D l K s g r a n d s d i f în i l a i r e s e i I f» r o i s c a i - c û i u i e » . T o u s I c s i i c c e s s o l r c s d e I V v ^

d o l 'a m p d u i i p , (]vslin(^s à r e c e v o i r f r é q u c m m e u l l e s m o n a r q u e s n a v H r ra i s , d e v a i e t i l d u n e é g a l e r c e u x d e s a & b s jM le * p lu s co n sid éraD le?> <Ic* l a c f tré ü ^ * n tc (S ;. L e u r d ç s c r i p i i o n n o u s p r o B - v c r a q u ' i l s n e la l .s s u ic n l r le » i à d c s i r c r à c e t r g a r d . L a c t i i s m * fy rm e n n v a s t e c a r r é d e 6 r u r t r c s . P a r v e n u fj h h a u t e u r d c i 8 }>ieds, c e c a r r e p r e û d l a f o r m o o c lu g o u c , e n s o u i e u u i i t s e s p a a s c o u p é s s u r d e s W ic s d ’a r c s o s l v a u i ; l a v o û i i s e r e s s e r r e e n s u f t« e n f o r m e U« p y r a m i d e , c l s o l e n o i n e , e n f in , e n lu y u u c o a l r a l d ’ô c h a p p e tu im t , I n d e p e tH la m o n l ü e ¡ ,o u p i r a ü p r i n c i p a l , c h a q u e a û g lh e s l m u n i d ’u n y i s s u e , s o u k c h a c u n e d i s q u a i r e o g iv e s d e s u p jM ïr i , h a b i l e s p r é c a u t i o n s q u i a s s u r a i c n l l a f u i t e d e l à f u m é e c i l e d é g a g e m e n t d e l a c h i i l e u r .

M a in t f n a n l , q u e l ’o n s e r e p r é s e n t e d o n o m b r e n :^ l a s d e r h a r - b o n d ib p o s r « l e l o n g d e t o u s l e s m u r » , o a s e m n l i i p l i n n l J u s q u 'a u c e n t r e ih‘. f a p i è c e s o u s 1 a m a i n d**s m a r m i to n « , à m e s u r e ( lu c l e s b e s o i n s s e f a i s a i e n t s e n t i r , e t l ’o n p o u r r a s e r e p r é s e n t e r

( i j C o u r re oü m r « » / i i ü iia â«« ioflurncns profiïiiia «le b r e r a i i « " « ! . . . .Si S a o w o o c ls - ii i l Ü e o ^ r c p rw t iU 'f . t la p u luancink ) c ù r t tk û ubijilrei p a rla G brlst. I k r i ’ule com baltan t le n«nt»Bre, llioacuio tm docapisni )e cêvaJ h iffiM ))mr>«|)teiD«a.l df» l«e-rAiia^ d i pluîeur« bwliwaux m nsin^.relrM ciil 1« r-rtro m iu « ilsu B a« l’hom m e O p e u d a n t l V r < r l « , jÿ m k ii« iIbHan W fcûéré p«r la M p liu jc , »wmt rélal^lir kfiMj>rpuiaHeeûÎdHcur h n i i Ae la loi nouvelle, en él«Dâs< a i l u »ur o m û i w i ép lso d « m -ic t m al « i^ rn r^ e t p lu» g;riNaiâc«ni«ot sculpitk.

i î 'C i n n j , C ltU Q i, Sl-V(et»r (ta U u K ill» urvvrliew p lu t il’u i» fol»lcuf w xîn te «X 5faüJ*"<^*nfefenM Sdipl(iiiyaûe*dui»oyaj-*uis. C 'étiu i Jane l« u « la J J« e^pK ulairw ç n « l« ro l8 «u Ifiirv pl«nlpoiaüU&in}i ira lla icu l de la g u e iic ou à» 1« pet^ , des a u r i ^ ^ a de« « » l o m «k te c r iW rs . I tm o c « « fY. oblte* d e q u illa r K«(f»e a t 4« oherebcr u q lien <le o« U lu i iu l j>crmn d# reil«T«r a tu c sù N n tà 1« d i l a t é du St-Si«Be m écon iw ^ R 'au it r«iir« Oam k coQ vcû lduS W m t, do l ,)n o <i?0 &). U \ râuucl un t,o«»Ale Kéiwr»l d u h k in U a d u réfeu-tipira e l fil pr»«;lamer la d(;(-x<iiliiin <le r«np«r«nrF rW iW i. 1 1 . . . {^»al- goc* jou rs apr«*, S i-I«u»!, ay a n t re tj« é de p re n d rt p a r t â tc l i i ' h iiia d e sd e c n piiiim no«, ei)ii<ipint» i «e m w u n tre r a re« la 8«üit4Vire, . • f t« l’a i io so d « CKinyquld«vii>t la lieu «V« « o n f ^ u c t t ; vew-em avoir un« Hé« du rK«^ hr» »rtiWei que l'-tsW lw am eut n -liipw » fWl Inyar d u is «'Bil* rlre t«»-

l ' t s p ê c i b o m c rú iu p d c c c l a n i r e d o c y e lo iw , o ù l e s f iro ch o s im - m c n s e s , lo s g r i l s é n o m ir» , \e$ m a rm ito s c o lo s sB lc a n p m c T a if iD l i l 'tu f r c « liiB iiè ro s q o e ce llo d o s b r a s i e r s (!}.

S i l ' in i^ r ie i i r d c 1 k c u is in c d c l a c a ih é d r a lu f u i c o n d a p u é i p a r s a d e s l lc ia l jo n , n« p r í s o n ic r q u e d e s m u ra i l le s n u e s , c o u v e r te s d ’u u e é p a is s e c o u r l ie do f a n e e , l’e i t c r i e u r , e n r c \« n c b e , olTn’ l ’a s i> e c ilc p lu s m o n u m e n tili v i le p in s h a r m o n ie u x . O n d c s u p - p O ie ra it R u è iP ,à v o ir r e l é g s n l n i in a iT t o c w g u n u d u lu y a u «:eu- tp a l e t le« i in a ir e c lo c h c lo n s à p j r a u i l i î^ s c a r r é e s s u r m o n ia n l lo s anjjli*«, q u 'o n j c u e le s y e u x s u r d e s im p le s e o n d u i i s d e (“b e m i- n e e s . L e lu in a r c t o c lD g o n e , p e r c é d e Im il l in u ie s la n c e t te s I r i lo - b ée» , SK t e r m in e e n ía n l e r n e . L e s p y ra m id e s l a lé ra le s p ré s c n ie t i i h r r f tn ie ouvoi-tari* s u r c h a c u n e d e l e u r f i tc e ; o n d i r a i l l a c o u p o le d 'u n e c lia p e lle d u xiv»*« s* tc \r , e l n o n l a c u is in e d 'u tïc c o m m u n n u lé ,

C H A V i r M Ü Î L D R U « a s i l l K f>B L EST.

N o u s a v io n s é tu d ié , p c n ila n i p ln s ie u r s j o n r a , c io l t r e e l la c a th é d r a le ; t»o u s e n a v io n s e x a m in é to u s le s d é ia i ls a u b in o c le e t ît l’œ i l n u ; n o u s é t io n s c o n v a in c u s q u e p a s u n e s ta tu e t te ne n o u s H vail 6ohai>pé, lo r s i ju e , r c p a s s a m d a n s l a (?alerie fie l’e s t , c o n s tru i te a u ï iv « » s iè c le p a r l’é v ô tiu e Q a r l« ta n o , n o u s c rû m e s

iâBM ? Le ro i <Jf V m ûct, u m- i t . Bltticii». dc C«ti1 la, frè«e*. f* m u t .•Tun iMwniU d 'a rm rt ut uoe mulUtuâe d* ut«*4ikri? te i -p e . flw pch in ' « t t « C o u r ; r t l» - l iu i t i**i|Ui.*« r t I s u r m a l îo n ? IV m p c ro u r d e C<)mlafllti»ri)*1e c i t l C o u r ; k il i? d u r t ó d 'A r « û 0 , c e ln i d u t « d« U to L ü t « I w r s u i t e ; w 6 »ni- QlW ü c d W T B li-rs , d e t i e r c e c l d e r ^ U i I r u i . 8 * ! n t l ,u u l s n e s e i f - i n a q u e S " « " * - j f i u r t à U u o y , o»ai» I n u o te r r t JV e n y p » w a i r e o l e . ( L o c i u . U i i l o * r t i e C iu m i,

(i'Jlneù*inlra)tî*s PfoirBtiueceW* f<>cmc de r’ eniluics fut pertii'utfcrc SOI ¿UfcUîiement* wlàlajltqi«; le mirre F''*'»« <3« '<e?*ft<iijeel et de i*fa- elfirs « a l i «fAnOral m E u m r - « «Ifomtchw d. us k nord qse ra ruiniéc'iincK dao« t»s nilae* i m mons-Wrcs, Il oe h u t l'AllTlbuer qn’«uî prtçr« de I» <'t\lQs<yon qnl ■ fall « n v M « « » ces dwoitn^f» pri*" ‘ « •* '“1 w ï m ixxir y RuLeUtim leirHi'cue crwdeffw ; niaji « n E/îrm.,où lei pn^ct^s son* « è U p n s q u » üuJs ùérm k * W * « ckiMi, \m edopwIuìum ioniO M P t m ■*««« d«T»< tuuWiIea ItiiHiiiiloni des beoft». ' w t 4 l’etin-mlle dc la rUci' wr?Hhl decuiUn* rt d e Iksu d« remiii*«, Jim «m¡iJaccmeot d « * à f.œu- itci esrféi, *u-dc»us duquel i 'o u ^ n im tîî-V lul»e côoIquB, euipendo au pUku- t>er m r de» piiii« H - fri u u de l-»L«, cwnnie du)f le? fltilierideforwnm ; e’c*t dao» crt cmpl-«isient qoe I'«« d h p r « le» toMtert a w le* trarmii»*, cl kâ8PUl*,tindi»r,eie le? h a h i W o U el i w h i w » fort « m i e IíhU suiuur.ei n>

l’IauJftBt il la lumé« d<B dwti

— m —

d é c o u v r i r (lo p o m e s s la ii ie i tc » c a c ù é ê s d a n s le s b o u q n c ls dfts i^h ap ilftau x f le u r is . N o iw e x p lo ro n s p lu » H U en tiv em eu ^ e t n o u s d é c o u v ro n s u n m o n d e n o u v e a u d jin s Jc s o o rb e il l^ s c iro U fis q u i c n lo i i r e n t l e s c o lo n n c i ic s groupée*« in iù r io u re m c e ii a u to u r dP^s p i l ie r s . L e s r t i lp le u r a s i b a b ile in ^ 'iit d is p o s é l e s g r o u p e s , eu C iichan l l e s u n s dün>; le s fculllf^s, e n su liM itu a n i le s a u t r e s a u x v o lu ic s d e s f leu r» , fju’Us t r o m p e n l lo u i d ’a l i o r j l ’œ i l lê p lu s e x e rc é . C e n ’e s t p a s s e u le m w ii le s iy lc d e r fis e<>rbeillos, c e r ’c s l p a s la g r o s s e u r l i l l ip u t ie n n e d e s p e rs o n n a g e s (i a 7 p o u c e s d e h a u ie u r , q u i d o i i le s f a ir e c la s s e r d a n s u t ie nûvre i r y n o - g ra p li i r jn e à p a r i ; e^»h M in p o s iü o n s so d l i l in g u e i i l e n o o r r p a r l ’h a b ile S i r ie do sc è n e s lu b tc q o e s q u i s e » u e c è d e n l s u r c b a n i o d e s c l i a p f k a u x .o t fo n riiû t d e s é p is o d e s c u m p le ts .

D a n s l e p r e m ie r c k a p ü e fiu , lU p u , p o r t a n t le n im b re , c r i e le p r e m ie r b o m itte s o u s u n o g r o u e o m b ra g é e d 'a r b r e s , — P lu s lo in Il r e l i r e F,v e d o l a c ô te d 'A d a m , p e iid a n i q u e c e le i i- r l s e f lv re a u so ra m e ll .— I l l e u r dC Iend j to u * d e u s d e m a n g e r d u fru U d e T arin e d e s c ie n c e , e n l e u r r e ra e f la u t u n c a r te l r e u fe rm a i i l (“e t a r r i t c é lcb le ; — m ai» , p e iid a m q u W d a m d o n , le s e r p c n l , a u u ^ rp s d e fe m m e , e n g a g e E v e à lo u c b e r hu f r a i l d é fe n d u . KUo se la isse g a g n e r , d é c id e A d a m h p a r a g e r s a d é so b é i » sa u c e , e t n o u s v o y o n s n o s p M m le rs pèrw^ c o n s o m iu s u t U’ p é c b é . — Aus.*ii<\t, r i ic u r o v i e n i à e u x ; iLs s e c a n b r u t d e r r iè r e u n a r b r e , H c liR r- c b e o l j d é ro l> er lo o a r N ju b a n l q u e D io u l e u r a re m is . — t n i i n , l ’a n g e le^ e x p u ls e , e l n o u s l e s v o y o n s , k T ex trom iu* d u e h f ip i- l e a u , (M juvoris d e s j>eaux d e b é le s q u e le S e ig t im r l e u r a d o n n é e s . A d a m b ê o lie c e l le ie r r e in g ra to «r q u i p r o d u i t d e s ép ie ies e t d e s rn u t^ * . e l s u r la q u e l le l l io m r a e d o i l m a n g e r .son p a in a (a s u e u r d e so n v is a g e , ]u s - iu 'a c e q u ’il r c io m n e e n la t e r r e d ’o ù 1! a i t é r e t i r é , »

D an s le te c n n d chapüe< iu , n o u s a.sst.slons a u x o c c u p a li an « d e s p r e m ie r s boujiu«is. t ;v c , a u ip le m e n l \ é i u e , t i e u t .son e n fa n t d e b o u t s u r u n s a r c o p h a g e ; A d a m , p la c e v i s - â - v i s , c fm U 'm p ie cc r a p p ro c l jo m c n l p h ilo s o p h iq u e : la p r r m ié r c n a is s a n c e p r é s du p r e m ie r lo io b e n u 1 a llé g o r ie l ie i i r e u s e d e l a » u rcp s,s io n d c c ré a t io n e t d e d e s lru e liO Q , q n i s e ra l a ^ i n O r l o i d e la u n iu re h u m a in e ,— On n o t a r d e prt* ft f t i r e T e x p ^ r irn c e d e la m o ri. \ h e ! , p jD sltT n é e t p r i a n t d r v a n t T au l e i , offre fi D teu le s p r e m ie r s -n é * d e so n t ro u p e a u ; C a m , irritcVdo l a p r é fé re n c e q u » lU eu a c c o rd o à r o u s a c r if ic e , s u r v ie n t p a r d e r r i è r e , e l lu i f ra p p e la té tc iT u n c o u p d e im isA ue. A u ss itô t , D ie u a p p a r a î t d a u s u n n u a g e , e i r e m e t a u n i e u r i n e r lo c a r ic i q u i p o r le i ’a r r é l d e sa d e s t in é e m a u d i te , — C a in s ’é lo ig n e , t o u j o i m a rm e d o s o n a rm e

n i^ u n r iö r e , e l n o u s le v o y o n s p lu« lo in a v e c s a fc iû m c , b u lv a n i le s a n im u u ï d a n s u n e fo rô t e l d i c o c h a n i n n e ve«*» d e s o is e a u x c ; àe& â è v re e -

(T G a in , ; ’éU im r c l i r é d c v a n l la d u S e ig n e u r , t m v a g a b o n d $ u r l a t e r r e , e l i l b a j i t a v e r s U r é g io n o n e n u l e d e 1 t d c i i .»

|*]ns lo in , c n ü u , u n e fRcnrT>e g a r d e des* b r e b is a v e c le s e c o u rs d ’u n (îIiieD, la n d i» qu*uîi h o m m e í 'u rv c í l le u o e n fa n i . H e s t p r o - h a b lé q u e l 'a r ü s le a v o u lu r e p r é s e n te r ic i l e d ^ r o ic r S is d A - d a m CI).

C e fils ê ia U d ig n e d e p r e n d re ra r ig d a n s n c o D o g ra p b ie , ou n o n e n r . T av o n s p a s e n c o re r e s c o n t r é , < a r la B ib le a jo u te : « )l n a q u l l Hii l i ls à S e lb , q u 'U a p p e la E u o s ; c c lu i - l à c o m m e n ç a d ln v iK ju e r l e n o m d u S e ig n e u r . »

11 e s i n a tu r e l d e se d e m a n d e r , e c p e n d a n t , p o u r q u e l m o ti f r a r i i s t e a c h u is i l e ta b le a u <le c es p re m iè re » v e n u s c liam p C tre» . a u l ie u d e r e p r é s e n te r l e s v ic e s e t le s m m e s d e s h o m m e s , p n lsc ju ê c e s d é ta i ls d o lv iu il n o u s e o n d u ir c a n d é lu fce? C V sl q u e le goU l -s’é la i l é p u ré , à h f iu d e l ’c c o le g o th iq u e ; l e s ta b le a u x c y n iq u e s «lu X I r « e t d u ït»"** siC cle é ia le n l r é p ro u v é s p a r le ci»<wu r b r é t i e u ; O D n ’o sa i l p lu s le s e x p o s e r a u x r e g a r d s d e s f id è le s . P o u r s n iv o t is r e w m e n d u m im e c îia p ile a n . D ie u n ito b é p a r a i t d a u s u n D uage, e l o r d o n n e à Iôé d e c o n s t r u ir e l’a r e b f . N o é a d é jà p ré p a rô d e u x p iè c e s d e b o is p o u r c c t r a v a i l . P lu s lo io ,O D le v o i t s r i a n u c q n u r r i s s a n t d 'a u i r e s p o u t r e s , e n n b i m - Sfinl, en fin l a m a iso n f lo tta û le a v e c l ’a id e d e s e s ir<ùs G is. D ien - lô t l ’a r c h e e s t le rm in é e . ü o 6 v f a i l m o n te r l e s a n im a u x p a r n n e c«piî< e d 'e s c a l l r r e x l é r i e c r q n i a b o u t i l à l a p o n e o u v e r te s u r le cAW, c o n fo riu é m c n l a u x iu s t r u c t io u s d u i?e ig u eu r : « V o u s m e l- « t r e / la p o r te d c l 'a r e b e a u r , m . V o u s fe re z e n tr e r a u s s i d a n s « r a i c b e d e u x d e c h a q u e e sp é e e d e m u s l e s a î i im a u x , m à le e t0 fe m e lle , a ü n q u ’i ls v iv e n t ave«: u o u s . »

3 » . ch & piU au . — ^ o é , d a n s l ’a r c h e , o u v re l a fen fitrc q u e D ie u lu i a v a i t o rd o n n é d ’v r a ir c : « v o u a f e r e î * l ’a r c h e un»* f e n é ir e , » e l i l s e d is p o s e à c o n s i s te r l 'é lé v a t io n d e s e a u x ; d e v a n t lu i s o n t dfîs h o m m e s e t d e s fem m e,« r e n v e r s é s e t n o y é s . Le c o rb e a u q u ’i l a lalâsC s o r t i r l e p r e m ie r , lo in d e r e v e n r d a u s l ’a r c h e , d é v o re u n c h e v a l m o r t a n s o m m e t d ’u o e m o n la g n e ;

(I) • \d «m rtinniil rocorc ta fifniüi:* M ella •fliania un HIr qu’allit appela SaOi. c’a t-à -d ire so te titu é , km üImdI ; • U S O ^w s iü'h donné uo «utr« 61s au l i « u d’A M 4UC Câin a tne , •

— m \ —p r e u v e é v id f Htc q u e le* e a u x b aU scD i e t u n m m e u tu fu 6 d éco « -. v K r I c s o l . Quaj-aou^j o u r s fl’éianl ODCorfi (»mCs, Ko« o u v r i t ! « feü iH rc q u ’il a v a u r a i t c d a o s l 'a r c h c , e t lu is s a a l l e r le c w b e a a , ■ •¡\3i, iu c ii sorti, nft rc\1nt p lu« ju s q u 'à c e que lf>s e a u x d e la le rrf t f u is « n i l é c h é e s . »

K n ü n , l a fa n jill« tic W oé, c o m p o s é e d e s i i p c rs o n o p s , s u r i c1iI â rc f ie p a r uD e p a s s e r e l le , * n a s l a c o n d u i te d u v ie u x N o é , o l l e

p r e tm e r so in d u p s t r l a r c h e e s l d 'im m o le r u d W ü e r f a r u n au tc# d e fu rm e q u a d r i l a té r a le ( i) .

C e d e v o ir e c a u t a e c o m p ll , l e s a n im a u x q u i t t e n t l 'a r c h e S i a s n i te d e l a f a r a j l l e d u p a l r i a r c b e ; u n o u r s e n s o r t le p re m ie r , e t , biODlc'ji a p r è s , i io n s v o y o n s N oe c o u r b e so u ^ h t r e i l le i b a r -

d e ra îK ins, a o l u o n e u l o û s o n f i ls C h a m s o u r i t d e s a n u d iié Cl a p p e l le s c s r ré re » . M a is S ^ m e t J a p lie i j e t K m ; l e u r m a n te tw s u r le c o r p s d e l e u r p è re , e t c o u v r e n t s a n u d i lé e n m a rc lia n t e n a r r iè r e .

4"« ChapUeau. — S e ize o i i t r i c r s l a m e n t d e s p ie r r e s i n o rm e s , p o r t e n t de.s m a i é r i a u t e t d u m o r t i e r , a f in d e c o n s i r u lr c ] a to u r «lê B a b e l a l a q u e l le t ’a r i l s i e a d o n n é Ja f o rm e o c u ig o iin le . U n p e r s o n n a g e , p o r t a n t à fis c o u p e s e t d e s v a s e s , v ie n t o ffr ir d e s f a f ra îe l i is s e m e o ts a u x tr a v a il le u r s , « î l s s ’o n i r n l l r c n t e n - c o re : v e n e z , f a i s o n s - n o u s u n e v i l le e t u n e t o o r q u i so i t é lc v éa ju s q u b H C ie l, e t r e n d o n s n o t r e n o m c é lè b re , a v a n t q u e noi»» n o n s d is p e r s io n s p a r to u te l a t«îrre.

5 '* CftopitM *«. — U n e fe m m e , a s s is e d e v a n t u n dém ot» a g e n o u i l lé , 900 B l a fo rm e d ’uo s a ty re , r e p r i e e n t e ¡ jro b a W e n ie n t S a ra b , corkUuite c liez P b a r^ o n q u i le u te d e l a s é d u t r e . . . U d ®iigo s u r v ie n t , le» b r a s ouve .rte , p o u r p r o té g e r V cp o u se d ’A - û r a h a m . C e n ’e s t p 4 s l a s e u le r e la t io n d e U fa m il le d u p a - t r ia r c b e a v e c ly s é i r t s c c lo s te s . N o u s v o y o u s a i l l e u r s t ro i» a n g e s ilégu lséH e n v o y a g e u r s a n n o n ç a e u l a p ro c lia lu e n a is s a n c e tî u n e n fa u t . L ’é p o u x d e S a ra li s e p r o s te r n e ù le u r» p b d s ( î ) .

N o u s a s s is to n s e n s u i te & l 'u n e d e s p lu s lo u ch a û le .s le ç o n s d e l a D ib le . J o b , p r iv é d e s e s « n fa n ts e t d c s a f o r tu n e , d c c b ir e se s

(IJ • Or, â r t iM nn « u u la u ^ f t n e u j , e l . p rc u in l d« (m is Ia» a n tn u a i e t

de les oiscuii. jn jji, il L* lui «tTtit co Mvuaiuii« so r eci •iitel. >ÎS) ALmJisrn ayjiûl levé W jwa, lu; honune» pyuccnt pris ù« (ui ; *ui-

siUrt qoll Je* cul aperçu«, H courut A t ia porlc dc -s »enw au rtevant d’cuj, el 8c pn«l«nui en t rre ; et II dil : Sftiÿneuri. si j’ai (n m rt p 4 i# deram vw \eiu, M pwKj (Aft la instfnn «le Tolra acmiMir Ttw* y «n er...., J« t«u- âp- ]>o>1«Tal o n pas Q’cau pour la«« v « ptcd», «rt ««fendaDt toim reposm* MUA cel arbre.

- lOT -

v ô ie n i in ls . O n v o il, n o n lo in tie là , d e s c h a m p s c o n v c r ü à o t r o u p e a u x d e K e a f s « d e b r e b i s , d o n i lo s T o lc a rs a s s u m m e n t \ i» b e rg e r s . D e s c h c ? a u \ , d e s c b a m e ^ .c x v cu lcD i in iv o r s e r u n e riv íí* re ; l e u r s c o n d a c lc u r » s o n t n ilx k m o n .

6 ^ ^ T r o i s p r lu c e a P b i l i s l i n s s o n t sssmís O ovsiutu n e t n b l c ; — S a m so n a v e u g le , p r € s q u c n n , v é lu d 'u n e s im p le j » q u d le , e s i c o o d m i s o u f lo p o r i iq u c d e l a ¿ a l ie , e t r e n v e rse u n e d e s o o lo n n p s t e n t r a ie s q u i s o a l ic n t ie n t l 'é d il ic c . P a r u n e ctranR C fu n la is ie <le l 'a r ü s lc , u n d c ro o u , p la c é d e l ’a n l r c cOlc, v o u d r a i t s t n i t e n i r l e m o n u m e n t ; in ^ is , e n d c p i t d p o^îtle h i le r - v e n u o n ta r d iv e , t o u l t ’c a o u l e s u r l e s c o n v iv y » . — D a n s u n e a u t r e scô tic , I’e n f j o l p r o d ig u e e n lo u r é d c t r o i i j)O u rceau x , r^v e s o u s u n n r i irc ;i l a i r is lc s s c d e s a d esU n ée .

< n 8’c n a l l a don<^, d i l S t - I .u c , c b a p U re X V , e t s 'a l t a c b s a u 5Cfvl<^ d ’u n d e s h a b ita n t'^ d u iia )S , q u i i ’c n v o y a d a n s s a m a i so n d e s c û a m p s p o u r y g a r d e r lo e p o u rc e a u x , € l l à i l < t)t é té b ie n a is e d c re ra i) lip s o n v e n ire d e » üIio m îs n u e le s p o u rc e a u x m a o ^ c a ir i i t ; lu a is t*ersonoe n e l u i e n d o n n a it , b

P l u s lo in , q u a t r e b o m m e s e n j a q u e t t e , c o n d u is a n t d e u x <îha- n ie a u x , r e n c o n t r e n t u îj v o y a g e u r c o u c h é s o u s u n u r b r f , e t le c n n s id è r c û t aT e c s u r ju is ô .

L à s c b o r n e n t le s i^p isodes d e V A n cien e l d n N o u v e a u T e s - t a m e t i t N o u s n e d é c o u v ro n s p lu s , ù trav era i le s te u tl la g e s , q u e d c i su jt- ts d e cba.*ise o u d e s f a u ia is ie s d ’u n m é r i te a r t i s t iq u e l o u t a u s s i é m in o n l , ro u is (u illèrenD ent in d ig n e s d 'i la <^difii;e rt>- l ig ie u x . N o u s d cv rio u .s v is i te r c c r ia in s e n ia b ic m e o ts d e palai.s d u XVI*« s ié c l« , i»our r e i r o u v e r dc.s c o n e e p tio u s fa n iss ii(} u e s cjui p u s s e n t l e u r i t r e c o m p a rc c s . U n ii m u iio n g o th iq u e d c P e r p ig n a n n o u s f< iu rn ira ii u n e œ u v r e a s s e z re s s e m b ia n ie , s i nou:< e n d c tu c b io n s , io u ie fo is , c c r ia in e s e x c e n tr ie liô s c y n iq u e « , in c o n n u e s a u x c h a p i te a u x d e P a tn p e lu n c ( i ) .

( I > Vi»)«'l Ica icùiM« q o e l 'o n rx e u n iu v i ih iru r * i é ln u ^ K pu lo -o ictc i un Ito m aK & c h en iU perrânl. n a U Q glle r i}« s o n ép l«u ; u n iMîiieeir a o w u n i «Ih l a i r o m p « ; — u B c h i a e u z « j r i * w ( i c lirv s l « t w iM io p . fié< é4 é d e q u a ire • l i in w ; —- «Itleor« . a n » n v r , « m é d ’o n ^ r e , tranM e w K iduiro b o U p « » o D - n a w a m ü tc m em d n p « « t l a i i e a l l r i b u U ; - • » lu h |x>rta d e la D u b su in a , <kb ek k o fr p« iu rB u i*«n ttin< «rf; — o oue as«lt<ton» aJilear« A de* o e tiip U to m c^luuit|>4 tr7t p l iu u ü k * ; - - q h 19* ^1« uouUkûS c i desl-enfR ; — u n b o m m e p r ê t » d e i m s i r u iL lm u n e euvc ; • - u n c j3 k s s M le apr<s u n hffiu^ciu’u b o m m c L e o t p M l « t m m ; — u n b o ta m o p e rce uitlAUJ’caQ • l'u n cM ip de- Uuiue, à l'eiM lruit ( ù k e fra ^ p a n l 1 » iibodeTDe» ; U ne * g iii» iit d tro c h e M fVcl«e ver* n u uiM au d e a u l t ! " u n d^c^lùrr uq

— IOS —

A ssis a n m lljp u d e s rlo lio ^ ie s d e l à c a ih c d r a le e l d u clolt(*e, n o u s n o u s sctoimt*.« <^nn:ind(^s s i l ’o n u v n it ap p rec ii^ Josqii*1c i , à s a j u s i e v a le u r , r i t i n u e i u e <1 n e T n rc h i ic c ia re e x e rç a s u r Torga* n ís a t io n ilu s iic e rd o c o cfi;H o Iiq u e?

L e s p h i lo s o p h e s sc » o r i é to r in c s d e i a ( ip r s f s tu n c c a v e c la - ffueU e le c d iiD a i, ceU o rC v o iie é o e rg iq u c c o n trit la n a iu ro rû a lé r ie l lp , e s t p u rv c n ii à sc m a in te n i r d a n s )<• r h r g é , à ip a s e rs l e s ré v o Ia E ÎO ü s l e s p lu s proffitM les. C « c io n rre m e a l s 'e s t m a n i - fe s lé sùtiià in u le s le s fo rm e s ; lQ di$;naituris <>t d la t r iD e s , s a u r e s e l Inc reO iilili^ r i e n n 'a f a i t d é f a u t à la ^TraaJe arm<ki d u r a is o n - , n e m e n l e t d e V objciclion, Mai* n e u s n o u s d e c u n d O Q s s i , d a n s c e t te in jn ie n ü ilé d e v a ln m e s e l d c p a m p b le ts , o a a é p n is c la s é r i e d o s e ip U c a lÎo n s ,

On p e n t , s a n s d o a lo , s c r o o d r e c o ca p le a is e m e n t d e lu fa e lli lé rtvec la q u o ile c e l le a b s l ln e u c e p u l é l r e é ta b l ie k IV r ig in c d e r é a l i s e . Il sn tf i t ik ' liu r a p p e le r le s sa c riU c e s d e c e s céûobiti*» e t d e c e s a n a c l io r b le s d o n l le s lo n g s m a r iy r e s v o lo n ia i r e s c ü iifo ii-

oisHRu ; — d«u^ li«Qs d é v a ro m l« u i p ro ie $ - - u n b o o m c , a r m é d ’u n b u n d i« r , ei>inbat u n« c^ im è-rei — im c h asseu r p re n d u n u iM «u « u I m i , »>n cH i«n cm p o rte u n itruond d x w 11 ^ u u u lc ; — u n e f>unn^ f i l t d w « jab rlo lv cîmtri« Ta nilxd 'H ^nB liiifi ; — (l*ux hr>mm«<« in t t^ n i ; - • d e c i\ ip iK ltk D î, )ooajH d u TlotOGi d o l f r e « d o to m b ^ u r , fo n ld a ^ M r c in q p e rs o o û iÇ i i g u i âo i lc n n c n l p v r i t m a in ; — A rU lo lc , p o r ta n t u n e c o l b , mArcbu i «luatn^ paltw i. « i >«rt d« tn o M u re i U m â lln s é c d 'A k u n d i c . q u i l u i a pa««c l a irrtü* a n rn u ; — d c u i hoQliUC« eucdlfin^ im jiroe f r u l l c l u t i r I k u r ; — ir«M>i ra«« ti^ r« n rm M d e piod • n m p , 1« (ance «n a r rê t , « t m o n t ^ ^ i r des c h c r a o i o ip a itC K U ït« , n 'n n t a itoH i r a p p u r l , w lo n n o u s , av ce les cavaJlcr» iu 7s li« |ue t d c l’AiKH'«lypw, I e* t r o l l i e i i j t u x q a a t re p a ls d ’A rns™ ', T ' ' ^ "» n n tre n l a » r»iT6r» »1« lu ro rW il!« , k u r donaeD t u q c a ra c lé re p lo i m o d e rn e $ p e u t >4tr« a tK io T«Qln ra p p e le r tro U p n iK r » à c la n u i ïO Q d 'A r t i^ n . C e< qulT icn l c o n f in n c rc u iu o p lo io a , c 'c a l q u r 1(2 c h ap U c a u iu iv a a l ren fe rm e tro i» p c r ^ H n i« ;» A plt^l « t s e «loiktiant ! • rruicn, n n rc jj a u x elwiine« d$ NaT«rr«i, e i gnelqii«« a o lrc s Itia i«** d e Irol» b a r r a , de d l i o u d e n iw j f l« ) f s j « ii>.

T üus c e e b â i - r e lk b w o lé i ld c ja m c i i l ùtr«rw(ati> nn H^nilHîanu', a t n ’A ppar- tên n en t g u 'à lu jto litiq u e . Ncnut ta n m n lrn n « p io i lo in : Q eus conO inr^s ^ n l iu t- liqiiHt ¡t ptcils d e UoD. a rc n A d e boucUCr%, s c U v ra a t w a c o m b a t ( — u o m i^ o l - flq ae lio n 9 > U tN « n tM ir n n r p r f ; — u n ta u re a u p c fc é d ’«uLre e s o u lrc p a r un p iû d u r . a u t f t to u ie o l r d e i c o u r« « ; — u n hofnmpi m « r ^ n t Oe«i\ r iu a u e i

p ttr V « o r? ill'H u tt U u rc a u ruriM ix«|u’u n a u t r e In d iv id u l ie u t p a r l^«|uCQe e t la pA tte d e de^H ^rn; — a n iH innM der<B'liaut u&e lU d M ; — < ta c*>ntaun$ ù q u e u e d e »c rp co l e t li frifTei •, — u n lio n s u r n n e ^ rf e t le «l«> vorui(<— o û lAùeo p u u r6 u ir a n t u u t a u r c s u f iu i ¿ a lo p p e ; u n h o tiiu i« jo u a n t d e là f ( 0 l f . — tfT) oi*#an mAni!P4n t «tn Taivnc;; — d a QQtiUkb ru v i lU n t «{•* rai«iB> H )•<«! je U o t <kii8 d c t Iw qucJf ; — d c i o iaeaox. d«ft «M en*. d K U p ln e c l a^rtr»» ¿n lm a o s (« rd u a d n m in* fcuilli^v».

d e n t n o i r e r a is o n , r te p o is lo w î n i J é rô m e <lê la T ü é b a ld e j a s q a 'à sa i ll ie T h é r i« e p>t » m l B e r n a r d . T o a l e s e « ô lo o n a n te » m a iü - f e s ia ü o n s s’e x p U q u o n t p a r l’a rd cm r in c o m c a e n su ra b le ti’u n e re lig io fi e n c o re t o u l a n in ié e d u suiifC e d e s o n p r e m ie r •m~ th o as iH ¿n ié .

M a is , d a n s l a s u i le , l a g u e rrf t a u « l i b a t a p l a s d’un<» fo is ô o la lé a v c c v io le o c c ; le« V a u d o is a u x iii* » síí-c le , l e s p r o ie s - l a r l s a u x t i» * , s o û l p a r v e n u s i r e n v e r s e r c o tle liisU lu tio o s u r q iicl< iues p o in t« <le T E iiro p o . S \ l e e’e s l m o n trép lu s in é b r a n la b le e u F r a n c o , e n I t a l i e , e n E spaifT w , u o u s s o a i œ s c o n v a in c u s q u e V a n jo u r e l l e c u l le cl«s b e a u x - a r l s lie s o b i p a s re s lô s é t r a n g e r s à l a c o n s e ry a i io a d u c o d e ec- lé io a s r iq u e . I l e s t à r t i in a r q u e r . e n efiVi, q u e l e c c lib a » s 'e s i m a in te n u « laûs le s c o ii l r é e s o û l lm a ^ iQ a lio û e s t I& p in « v iv e ^ t le s p a s s io n s le s p lu s a rd e n te s , e t q ü 'i l a é té « u p p r im é c h e a le s p e u p le s < îo o tlc o a lm e m o ra l e t le s in f lu e n c e s c l im a té r iq u e » p lu s te n i i i^ ré o s p a r a i s s a ie n t d e v o ir fa v o ri s e r s o n e x is te n c e . S i l 'o n v e a i b ie n e x a n i i i ie r d c p r f e ic e pnônomfeeif^, i l e s l ftic llc iJe d o n n e r la r a i s o n d e c e q u i p ré s e n te d a b o r d le ea rac lé rí* d ’u n rO Q lre-sen s .

A a n o m d c ciuoi l e s n -n o v a te u rs e t l e s ph llosopl>o» d u m o > e n - a^ê c h c n îlia ie n v ilf t à é b r a n le r T org a n is a l io n s a c e r d o ta le ? Au n o m d e l a l ib e r to u id iv id u e llp . a u n o m d e s s e n t im e n ls n a ta r c l» ûù l a fa m iU c e t d e l a p j{ « ru iié .

C o m m c n l le c le rg é o r th o d o x e p é p o n Ja S l- il a u b e s o in q u ’on v o u la i t r é v e i l le r e n lu i?

K n a d o p ta n l p e u r fe m m e l a c a th é d r a le e l l e e lo J tre , n i la i s a u t 110« fa m ille d e c e s p roducU M os d ’a re b i to c l ii r e e l de s c u lp tu r e , d e p e in tu r e e l d ’o r f tv r e r i e , q u e c l ia q u e m e m b re coD«<)uraU à e n ta s s e r d a n s c es im m e n s ité s m o o u m e n ta le s d e p u is le p a v é ju s q u 'a u s p io a c le s .

O n a b e a n v o u lo ir é le v e r U p e n s é e d a n s lo s h a u l e u r s im m a - l é r i e l l e s , a u c u n e o i ^ n t s a i i o n n e p c a l s e s o u s i r a i r e ti l a n é c e s s i té d c s e fo r m u le r d a n s d e s s ig n e s v is ib le s . L e siffne v is ib le ô p la c o m m u n a u té e c c lé s ia ii î iq u e , c e f u t l a e s t f t i d r a l e ; le d(>gme. l e c u itó , l a b ié r a r c n io l o u l e n i i f r e s e r e t r o n v e n l e n c o re e e r i ls e n p ie r r e d a n s le s d é ta i ls d e s te m p le s q u i s o n t r e s té s d e b o u t.

L’a m o u r p a ie m e l , V im p é rie u x d é s i r d e e r c a lio n . d e p r o l e r - ü o n e l d e p e r p e t a i l è q n e D ieu a m is e n n o u s , b’é p a n c ljé re n t daiu^ le t r a v a i l a r tis i ir iu e . C h a q u e s ia l le d c s t b c e u r s . c h a q u e v e r r iè re d e s f e n ê tre s , c h a q u e cQ ap Ileau d e s i o lo n n c s , c h a q u e b a s - r e l ie f .

— m —

c h a q u e lo cn b cau , c h a q u e frag c a en i e n lin d e c e s v a s te s c r é a t io n s s é c u la ir e s , a b s o r b è r e n t s u c c c s s iv e m e e i l e s ion s h u m a in e s d c U g r a n d e a in im u n a u tc . C lia q iic o b j€ l d o p ie rp e , d e in*Hal ou d c b o ls , i s s u d e H iyîinn m o ra l d u p r 5 lr e a v e c 1« m o iim n u o t, r c ç a l l e s lU r a ie r s r e g a n l s i l '» n e c c lé s ia s t iq u e , a r l i s iu o u b ie n - f a n e u r . M’o u b lio n s j a m a is q u e i e p lu s g r a n d g é n ie d e l'Q ri* mcM lerne, M ic h e l-A n g e , la p lu s lia m lu e x p re s s io n d e I s sc tcn c e , N e v iln n , iro u v r^ ren i I s v i r g l n i i e i h n s l e e u ife lîu h o a u e i du v ra i. P o u r q u o i ic p r i t r c auraii«-iJ é lé p in s s é î i r o m e n l i r a i té ?

Ü u e l ’o n ju g o d e l 'c s p r i i d c c o r p s , d u d c v o u e a e n t lu iim m se d c r e s » n i lp l t 'n r » , d e rês a rcJjiU 'c li 's s a c ré s , q n i v<‘n fiic n l c o a ^ - t m m c n t s ’in s p i r e r d e v a n t l a s i a lu e , d e v a n t l a c b a p e i le , d c v a n i le m a u so lf 'c , dn tw i»*sqoels i ls f iv a len l d é p o s é t o u te ia p a r tie h ^ p if i in c d e 10p ftm e, C is fiU d e l e u r p e u s é e , c es e n fa n ts im - m o r ti i ls d e m a r b r e e l d 'o r , lo u l In sp in ^ s d ’u n so u ffle d e D ieu , iT iû iien t-ils p a s c a p a b le s d o l e u r f a i r e o n h l i f r c e s l i ls u iu r te ls e t frngÜuK, sonv>*iil in g r a ts e t in o jo u rs im psrC ailH , 4 jue le s lien » n a tu re ls d o n n e n t h u x a u t r e s h o in m u s ,

csTi^RiRca c e L 4 i;ATiiiipnALB.

N o u s n 'a v o n s e x a m in é ju s q n 'i c i q u e I ’inW r ie u r d c V édiflce, jfitO B i u n r t ig i i r d s u r l ’e x té i i r u r .

L a c a th é d r a le d e P a m p e lu n c s e r e s s e n t , A u n d e g r é t r i s r e g r e t - t i th lc , d e n ‘ f-tylc csp ag iiiU q u i , u b C issa n t p r o b a b le m e n t a l ' i n - r tu e n c c m a u re s q u e , r é ^ e r s a Iâ p in s g r a n d e s r ic h e s s e s s c u lp tu r a le s p o u r V itil6 n e iir d e s m o n u m e n ts , e t a b a n d o n n a le s parni;« f ix lc r ie a re s à U p in s g r a n d e s im p lic i té . P a r to u t i)p» m u r s d ro i ts e l s a n s o rn e m e n ts» ( iu rto iit d e s c o n ir e - tb r l s e t d e s a r c s - b o u ta n ts s a n s p ina« :les e t ;»aiis p j T a m i d c s . c ro is i l lo n s u d a p o u r u n iq u e d e c o ra t io n u n c o n i r e - f o r t r o n d i v h a q u e a n g le , re ssc rn D lam fi u n e lo u r» - lle ; c e lu i d u n o r d e s t c o n so lid é p a r d e s o o n t r c - f o r t s c a r r é s q u i s ’a r rô tc n i a u x J e u x t ie r s d e la h a u te u r , e t s o n i surm oiiii*« d 'u n e b a lu s tr a d e a .ssr? g ra c ie u s e a d c c o u p o r c s f la m b o y a n te s . A u -d e s s u s s’i^ l^vcn t d e u x p e ti t s p i l i e r * à p a n n e a u x é v id é s , t i 'rm m é s e n p i r a u i id e l le s - L u ro .sa c e d u t r a n s e p t , s e u le , n e m a n q u e p a s d 'n n c c e r ta in e é le ifa n e e ; l a c ifc o o fé re n c e e s t forinrô d 'u n e s u i té d e to re s e t d e g o l f e s : le s in e n e a u s t r è s n iu l t ip l i i ^ , q u i e n o c c u p a n t T in té - r i e u r , s e r a p p r o c h e n t d u s ty le f ln m l» o y a n t( i) .

fliirlnn»eûton A d u t l i comich* mti*« d’on tie fruits vu!euH les che\ c(5 et Ir« l ninRîit« «nni la lolln r f ; )a tou r«1ja ortoconc IN» lé^ re .

m —

Q u a n U l a p o r to d a c p o is lllo ti d u n o r d , ell<» i\p ) i r is p n w q u e t r o is coIOQticHos d ’a n g i f s tu d e s p i la s t r e s su rm o n W s d e jM iia- c lo s , d a n s W g o û t d u xjv** s ié t ln . t u o p y ra n iid p e n a s t i r l s q u c , iu r û io u tp rogfYC a v e c s o n dfluW e p c d ic u lo i r è s é lc v e . P a rm i

^ ip o is v o u s s u re s , d e u s s o n l <*rnccs d o p o rs o û o a g e s : l a p r e m iè re d e h u i t r e l lg ie a x iineiii»*nt d c s s iû é s i ceD e d u fo iu l, d e s ix u ia r ty r s , p u rm i le s4 |u c ls o n le tn n r q u e s a io l L a u r r n i av ec s o n g r i l , f i s a in t A n d ré s t c c s a c r o l i . M alg ré s a s im p lic ité , c e t lü p o r ie e s tc o o s a c r é o à l a V ie rg e , coLom»i c c llc d u c lo î t r e ( i ) .

J u s q u ’ic i , n o u s n e so m m e s p a s s o r t i s d u x iv * « , d u x v » ' et d u X V I« s iè c le s . N o o s n o u s so m m e s p lo n g é s d a n s W ü le s les b eau ties d o c o s é p o q u M lu x u r ia n t e s ; n o u s n o u s so m c n es id e ii* uü<^s a v e c l e s m e n c l l i e u s e s r e s s o u r c e s d e s arcbtte< ;iK s q n l s u r e n t p l ie r le s io c a m p a r a b le s r ic h e ss e « d e l e u r clsfâu a u 4 b e s o in s d ’u n e c u is in e , c fim niiî fi c e u x d ’u n e s a l le à m a n g e r ; i c e u x d ’u n te m p le , c o u im e a c e u x d 'u n s im p le p ro m e n o ir .

L o r s q u ’e n s ’e s t a in s i in c r u s té , T lv a u l, t la n s to u te s i e s m a n if e s ta t io n s d u s is I*- g o tû tq u e , «{uellè d o u le u r p i^n ih lc n e d o l l-o n p jis é p r o u v e r , e n s e v o y a til m h b r u s q u e m e n t e n p ré s e n c e d e s l ig n e s d r o i te s e l c o u ip a s v V s , d e s m a s s r s l o u r d e s e l p a ïe n n e s d 'u n p o r t io u e d u tv im »* s iè c le . K ti b ie n ! c e i tn s e n s a l io n p e - n ib le , n o o s l ’é p ro u v o n s d a n s W iile s a v io lenrt* d e v a n t le p o r - c h o d e l a C jith e d ra le ; c a r n o u s a v o t i s , dev& nl n o u s , l ’œ u v r e la p lu s c a r r é m e n t K ^ éco -ro u ia in c q u e J 'o u p u is s e recl<»uier.

C e lte f a ç a d e d e T ég lls^ , e o n s i r u i te ft la l in d u s iè c le d e rn ie r . I 'a r l ’a ro h itf i^ le V e n tu ra R o d r ig u e z , s e c o m p o se d e d e u x p a r l ie s ; u n la rg e p é r is ty le à s ix en lo tie ies d e fa c e , s u p p o r ta n t u n f ro n to n se n ib la b b î a c e lu i d e N o tre -D a m e d e L o re t lc o u d e S t - E u s - ta c b e , e l d o u x g ro s s e s to u r s p U a -c s s u r l e s i la u r s . C es to u rs ; ( l 'ab o rd c a r r é e s , d e v ie n n e n t o c to g o n e s a u tro is iè m e è ia g p d sc t e r m in e n t e n c o a p u k d e l a m C iue fo rm e , a v e c p ila str,^ g récn * ro m a in , g ra t id e s o u v e r tu re s p le ln - e in t r e , e o m ic h e s , Irintorne},,

l u i v a è rB ü’nn au-dcMU;B tlea mnr» dû cn»i«iTlon du *«4 c l m l#>rfni„p « (nrajnl4« oclogun«, «rnee d«ci'0sic*, d.« tlporsctdeiié<UcuIiW î «oûü . J> i> a- ûrcifi«Dl t t i lC«.Hr«, u ln 'M t funué h m d« ÿarp*, a \ee un c m r w -ocm eni d 'a n li i «filips 4 e ûK 'hii .<rtj 1«,

(I, l,e tym paji m oûvm i., en lito-tplW , f j im ife d u O n * l , tl« qoarl <1« n*- tur«. La Mwriwtmt» F tr j in u l ikcniuilicc dBv*ntI’EjCfi«(qul porte le monde flatii lattw in Kai^he eiU'v« ta droite, en lui mnnirjtnt le crut donl un rM niiiin »M73i»leeTnr'ouvrlr la voûte, ;idrMiW, un an:e Joue (a Celui qui iuj «W wpCttd Cal lü ü t i lé .

to u s le s d e i a i b , e n u n m o l, q u u l 'o n r c n c o u i r e m r r è q u c m m c n i d a n s lo O u ^ p u sc o a .

D ô io n s - t io iis d e d i r e , c e p e n d sD t, q u e s H 'œ i n r e d c V e o t m j u r e a v e c l e m o n u m e a l g o lh ic in c q u ’oHe c o m p lè te , e lle fo rm e , lo m efo is» p r i s e e i c o o s i^ ie ré e e n c l l e -m é r a e , u a m o n u ü ie m div p lu s f f ra n d s ty le . L a F r a n c e n e p o s s è d e p c n i - é t r e r i t u q u i so i t c o m p a ra b le k V h a rm o n ie m a je s tu e u s e d e c e s d e u x g ra u d e s to u r s ( f ) ,

0)S liK iu » aK iQ liQ u eâ i2 j i tA q u 'u h « lf ro ) ,n o u i p o u rr io n s Ur«Tlfl»>cri|>tHin qiitA nU , s u r ta c loche p rtn d p a } e :

0 * w i ÿ fn u t fiûMdiU m m ititf JyiÛ*U D e« in w a é n U a l io n t i QuoaM>*i

H<K fa e l^ m e t i 9d hoR vremF t P f i . p f f r v f TtJta ••»^4

Me f M l iMWO M . Î L T X / r - 1 Y ^ p te m lr r is .

O n n 'a p 0 b cM io d e w i r U «ikl» nuK^MiMiite. ài (a pfîcijU nn )ltter& irc d e rinN TjîùM i. q u 'a ite a p p a r tie n t !» M tie école d u x ti* »iècle d o n t nou» avoiK la it e o n n ^ t n T tep r lt « n é lu d ia n i k & « l l i i i ln k d « C«»iunicuie6.

i

37^0.3 m m 23aü[i33^[a33St -ÏCNACE. — VALTIEBBA. — OUTE. — St -WBRRR. — DE

T A F A L U ,— ST»-«AHiA DK TAFALLi.

O n d i r a i t q u e la S a v a n te a v a i t épui& ô s o o soufQ e a rc b ic ^ c - lu r a l , on p r o d u is a o i le s s o m p tu e u x é d i f i c e q a c d o u s vcnoQS d ’û jn m in e r . J .c s ty le d c h r c n a is s a a c ê u ’y p r o d u i s i t r i e n do g ra n d io sB , e l c e ro y a u m e e ^ l r e s t é i c e t é(ârd 3 a - d c s s o u s d e l 'A ra g o u e l df«s p ro v in c e » N o u s d c T o n s c o u s b o r n e r ,e a e f ï t , k c i ta i que tqu& s é g l i » « lo u r d e s « t t r 6 s p e u im p o n a n tC 3 , à t i t r e d e s im p le n o m e n c la tu re .

L a p a r t i e s u d - o a e s t d e i’a a p e l u n e p o s s è d e u n a n c ie n c lo i i rc â b a n d o n n i^ , d o n t l e s d e u x ç a le r t c s s u p e rp o s é e s , c o m m e d a n s u n psl& is i ta l ie n , s o n t fo rm é e s d 'a re o a a i t p lc in - c in i r e , c o c s - t r t i i is e n t r i q u e , :«iipportC's p a r d e s c o lo n n e s r o m a in e s h c b a p i - t o a u x d o r iq u e s .

L’e g i l s e d o S i ^ o a c e , p r i« d u p a la is d c lu d é p u ta t io n , éd if tco d u XVII*« 3 i ¿ d c . DAti fîur le p o i û i m ê m e d u r e m p a r t c^ù le s a in t f u t ble&âé d 'u n é c l â i d e b o u le t , p e n d a n t lo s id g c à £ l ’a r m é e d e F ra n ç o is 1 « , n ’e a t q u ’u n p e t i t o r a to i r e s a n s m é r i te ; i l p o r te , s u r l a fa ç a d e o c c id e n ta le , la s in g u l iè r e in s c r ip t io n s u iv a n te ;

y U i g r a ïu tm fr u m e n T i co iU n s in ie r r a n m o r

r u u m f u e r i t i ÿ s x m so L u m m a n e t.

N o u s r e n c o n t r o n s à V a ltíc rrQ , s u r l a p la in e d e l 'E h r c , m e e frlise ô ^ e m e n i r e n a i » a n c e , d e n t l a v o û te la r g e e t l ia iito . l e c h e v e t ft p a n s coui> fe, le s c ro is i l lo n s d r o i ts e l p e u jtro fo n d s , s o n t s i l lo n n é s d e n e rv u re s t r è s ( to m p liq o c e s . C e s n e r v u re s r e to m b e n t c o n tr e l e m u r s u r d e s im p le s m o d il lo n s qu*aucuii p i la s i r c , au cu n e , c o lo n n e n 'a c c o m p a g n e u i, N u u s n 'y r e m a r> q u c n s , d 'a iU e u rs , d 'a u tr e o b je t m o b il ie r , q u 'u n o s ^ . b e a u b é n i t ie r d u xvi”*' s iè c le , e n a ^ a te , o n i é d ’u n p e t i t a n ^ d u A

— H « —

« îig lc , 01 d ’u n c lié r i ib in s u r c h a q u e fa c « . I,c c lo c h e r , t r è s r i c v à . o s l fil n u i d e I ro is < 's rrés o i dP d e u ï o c lo g a n c sa v e c l e u r co n ii> lé ino rn o r d in a i r e d p iillu s trcs ,

N o n s n ’a v o n s é g jilc m u n t q u e b ieo p p u d e c h o s e s à d i r e s u r le* b â l iû je n is m o d e r u e s d u c é lè b re m o n a s l^ re p la < ^ a u n o r d ,d o c o lle \ i l l e , o l fo n d é e n 1S40, C e lle a b b a y e , u n e d e» p lu s im - p o l iâ m e s d e l a P e m n s u le , e u l d'a8*t*z o ip a o g rx d e s l iu e e ? . S i ip - DriiuHo p a r X iio e » e s , c o m m e r e u f e r m a n l d e s r d i j j iP i jx t r o p d é v o u é s a n s a n c ie n s r o i s d c N a v a r r e , d i e n e s e r e le v a q u ’en i f i y j , p o u r re c o v o if l e s lu is s io n n a lro a d e l 'O b s e rv a n c c , E r U s«H b â i im e u ts d ’I ia b iia t lo u p o r t^ m , p a r co û sf^q iiem , le cjiraclO r« g r c c o - r o m a in d e c e l te d e r n iè r e é p o q u e ; a u s s i , n o u s a b s i ie n - d r o n s - n o u s d e l e s tn a ly s i î r .

Q u a n l k l 'é g l is e d e S l - P i e r r c do T a f a ik , e lle n e ro r ro n to p a s a C h a r le s - le -N o b le , f o n d a ié u r d e s m a g m fir |u e ^ j a r d i n s do c e lle T ille , m a i» a u xv ii*« s iè i le , è r e d e n ian T a fs g a iU q u i a c o u v e n r E s p n g ü c d e m o n u r n c n ls s p le n d id e s c o m m e o rn e m e iiU ljo n d ’o r 01 d 'a r j je n i , m a i» d e l a p lu s n ^ r e l i a b l e p a u v re té c o m m e é lf ^ g a n c c a r c n i ie c iu r a le . S o n d ie v c l à b e a a c o u p p lu s é iro i té q u e la tief,m e n l n n e n s e m b le d is p a r a ie q u i rO ag il j u s q u e s u r le s d é ta i ls ( i ) .

L a p o r te d u s u d , g a r n ie d ’u n e fo u ie d e c o l o n n e t i « e i d o ü ie ls w riq u ess, a u j a u r d l i u i d é l r u i l s , r e p o s a i t a u tr e f o is s u r d e s b a se s p r U m a liq u e s . L e s c h a p i te a u x r é p o n d e n t à l ’é lr a u g e te d e c;et e n se m b le , e t p r e w n ie n l d e s c6 nc8 re n v e r s é s , d u d e s s in l e p lu s lo u rd 01 le p lu s a tm rm a l. P e u i - é t r e n e d o iv e n t - i ls c e l i i fo rm e q u ’à l ’a lÆ cn ce d e s f e u il lu g c i q u e T a r i is to n ’e u i p a» l e te m p s d e s c u lp ie r . L es t o r e s d e s v o e is su rc s , s e m b la b le s a u x c o lo n n e tlo s , R’ô la n c e n l e n o g i r a trô s a lg u é s , e t f o rm e n t u n e v i r l l a b le l a n ce l ie .

S i q u e lq u e s p a r t i e s d e c c l » éj?liso r e m o n te n t a u r è g n e d e C hai - l e s - le - N o b le , c c l ie p o r te s e u le p o u r r a i t r e v e n d iq u e r la g lo ire

p a n s c o u p e s , fies c ro H ilIn n s ’a b se n c e d e b a s -c f t ié s f n r -

( IJ La voûic àu chrvrt a n plu» ba îw qn« ecllc «le la n - /; lou i le« i n » flnnt «o^Te»sarkiis»éM : lu n e rv u n s . Riloubl««» à tm d« la rcoaum n* ,r«lwtut»^ni, d«oe 1 « b r u du trAn»«p<, â u r «1« petUi d u t f kt» in do rhevel. lu r un piUar oclogouc-vidé, a^cc dujwi«»»« fo n a id e lis ttp * l ^ r c é d c ni«;LHrt«kâ fruit? dMis une Brtcgn. UwiuliAueaHuit, efidn, prè* uaùi'. imit peines ba»» prlfqnaUçocs <|«ae Voo dirait dtílitiéw à rcMvwir un m toinK im bfC dcw»Ioi»i»eUG3 du xv* s l í r k . Cet edliJcc, tpii n '» que d # u % Irm- T é« , « tW M ré p»r un ixmlfis dans 1« Lim lu d dii Inmfwpt. La »nirt* de Vor- fiu*, fonfonthiüjwit aa n j lç de* l'Espa^mn, ferme mim «lee à paokrslUonoM dc iw rvura reiMUs«nc(^.

— U S —

il’B voir v u l e j o u r so üà l e p r in c e fféD ércu x q u i d o u l a N a v a rro d'CMlIfiüPR f îo ib iq ü i 's s i r e iu a rq u a b lc s .

S a n ta - i t ' i r i f i J e T a f a l l a , é g lise d n x > i i » « s i M c , o û w , d a n s se» v a r ie s proporÜ O Q S, q u e lq u e e lio se do d é c o u s u e t U ln c o m p lc i q u e s c s fn’a o d o s d im e n s io n s n e s a u r a ie n t r a c h c K r - L a u p f, »lé* m c s u r é m c n i lo n g u ü , s c lu rm in c p a r u n c h e v e t il p a n s c o u p é s ; le s e ro is i l lo n s s o o i à m u r s d r o i ts ; u n o d o a b le conii< h e g rv c o - ro inH lne r i* g n t s o u s to u te s Ip s e ia issau ces d e s v o û te s , e i r c p o s o s u r d e s c a ls - f lo - la ïQ p e s e n a p p lic a t io n , d u n t r u v a i l lo o r ij e t su rc h a rg i^ ( i ) .

N o u s a im o n s m ie u x r e p o s e r n o s r e g a r d s s a r l a pi^rle s c u i jt iu - ra le q u i fn ^ b e lli t le ¡ la rv is à V o o ib re d ’u n c lo c h e r c a r r é a^se? im p o s a n t , m a is a u s s i l o u r d , p o u r l e m o in s , q u e lo v a is so a a de l 'é g l is e . C e tte p e r le e s t u n e d e h e ie u s e c r o ix g o th iq u e , fo rm ée • l 'u n f û t d c ü iilo n n e d e 8 m è t r e s d e l ia n î e n r , e » iiè rf im e » l o m é e d e carréSv Ue Qeui'H e r u c if é re s e t d e q u e lq o e s U s u re s r s y n i i - n a n te s . C e fù ( re p o s e s u r u n e b a s e ¡i d c u i to r e s , a v c e u n so c le a q u a tr e f iic cs , t im b r é d e q u a t r e a r o a tu r e s t la n s le s^ itte lle s o n reH ia r< ju e ,e ii b a s - i 'e l ie f , J é su s -C h r is t d e s c e n d u d e l a c r o î s , Rt la S to - V ie ^ o e o u ro D D c e , p o r ta n t u n e p o t ite c ro ix . L es d e u x a u tr e s r e l ie f s s o n i m u t i lé s . U n c h a p i te a u c o n n th ic n c o u ro n n e co fû t •> l.suppi)ric la c r o i \ p r u p r c iu e n t d i te . C e b e a u tr a v a i l d c p ie r r e , O rn é a t i s u d d ’u n r r u c i t i s , e l aei u o rd d « l a V ie rg e n im bi^c , e s l asstjreniC T it nnft d u s p lu s ben reu st* » p ro d u e lin t is d u n l le xiv®* b ièe le a i t e n r ic b i la !S a v a rre . Q u e l p ré c ie u x c o m p lé m e u t k p la c e r u u m il ie u d a p r e a u d o c lo î t r e d e P a m p o h in e , p a r e x e m p le 1« ) !

M a lg rc lo u r e c h o c d a n s l a c o n s tm c t io n d e S a n ta - 'K a f la , le s a i> ch itec tes d u kvii^ s iè c le n e s e d é c o u r a g è r e n t p a s ; i l s e n r i c h i r e n t T a la l ia d ’u n e s e c o n d e é g lise d u m ê m e s t> le , e t c e tte te n ta t iv e u e A it p a s p lu s t io u rc a s e q u o l a p r é c é d e n te (3).

( ij i« s ii(jr>urtt CQtrel’iM « Je «ar m hUv vleio-cmü'c, )<4 q iu lre traréei d e là gniulAneC, I«» d r u i cbAp«l!e* «tii sud P td u nocil, W Îptièir«* de ' mC'lru üv Ii«ul iur 60 cfntiF>rtr>« dc tar;e, I'o c o Im itu fnnrt, <)«' (■irv de ccl

une Œuv/i d'une IrM médiDcrc valeur.(7 ) Non« Ti’iv4KB4 pliirv à cu iT iim r» « u to u t d e SaiiU -M acia d e TaM l& , q u e le

in m ix e u d e (a f i^ n iilS e O rb a io M e , di>"> «'»Dvetrla p ribuk tlqop i rfiif i to ïc d i» d-MX •W 't UOe griifKt« crMX a « u «m «otIm ûu m m U n * r v n ohm ûn. («: ba«-

M u i i L l e a p p « n « û lr* a a i a m I s d e s c u i i i ( n r p i w r x M i q u « ^ t u %u î * o m q u

x n * sièc l« , d ouc ûou» a v o û i tro u v e I t» p rem ie r* K T oh«« p i s Saiitn-jA iee 41« AreVl)«’. tVoir n o m d aw i^Myinucoc.l

(a) ik tC d in e p , p r M d e l l i M d GuîIkIi i IbÍm, 9 la jw r te f lu d J«> Ia « ilk . o ffre m o in s â 'im è re t ency^re q a o (e i^racM cat, e a r 11 o e p ré sen te q u e d e ilm p i-«

l> c c h u tc e n e h u lc , d o d é c s d e n c p e n décA deD ce, n o u e a r r i v o n s à l> g l is e j ia ro is s la le d e B i lla lb a , g r a n d v a is s e a u d u x t k ** s i è c le , v o d ié à i ro is ipavéefi p l e i n - c i n i r e , a v e c b o fc ftâu el l a i e s d c d O g a g cm c n t s u r le s eA lés. U n e cûai>eUe p r iv ilé g ié e , c o m m e io iU es t e s ég lU es c sp a g n o le b s 'é ii d o n n è r e n i uQe a n x v rn * » s iè c le , s '^ ie u d a u s u d , e t fo rm e u u « c o u p u lo a s se a éJé*- g a o te . é ieT 6c s n r c iu a lr« e s p è c e s d ’a b s id « s o rn é e s Oê p ila ^ tr f s c o r in lh ie n s . M ais lo u ie s c e s œ u v re s d e m a ç o n , d a n s le s q u e l le s lê livri» d u sy m b o lis m e a r c h i i e c lu r a U s t fc ra iô , le sou ffle niy8il<niô é ie tn l , U p o cê lo ieuTicigmphicjiJû m o r ie , u c d b e n l À n o i r e e .sp rit q u e d e b ien f ro id e s p a ro le s .

HA ïoiis-Q O us dft c l l e r e n c o r e r é a l i s e d e C a p o ro s o , a u ir e v a is s e a u d u xvij*« s iè c le , c o n s t r u i t s u r le s p la n s d e s é g lis e s d u G u y p u sc o â , Pl p a s s o n s k d e s n o n a m e n ls c iv i ls c a p a b le s d c réveUIe»*, d a n s u n a u ir e o r d r e d ’id é e s , l’i n té r ê t q u e n o u s a v o n s é p u is é d a n s le c c rc le d e s d d ilfceh r e lig ic o s .

à» T0ût^, tin rbi^val pI um in iw p t i. pans drolU, uim v«»ûtx k |a -trc , d « fCDéuc* C4Tré«j, un trani<pl c i un ü<Wti« el«Té, UUocmc de Luit niTTHms el p rv é d'iui «Îa ] iwmljrb iI’oqwtUu m .

M O N U M E N T S C I V I L S E T C H A T E A Ü X .

I B PO N T DE T lfÜ tL A .

O n R a íl q u e l s ;)I(iparE d e s v i lle s a d o p tè r e n t , c o m m e sy m b o le d p l e u r im p o M âQ ce e l do l e u r ««ôle s o c ia l d a a s r » n l iq u i i é a in s i q u 'a u m o y c n -ô g e , l e s m oQ ucoeo ls q u i o v a ie m le p lu s v i v e m c n l f r a p p é r im a f f io a l iw i d o l e u « p r e m ie r s h tó iltn D » . L e C é p iw lo , il D o t tû , U P a r i h é ü o t , à A th è n e s , i a c lb u ic ile , d a n s u n p ‘a n d n o jn b rc d e e ilà s , fu re« i> p e n d a n t p lu s ie u r s s i è c l « . l a p e rb o iin i - h calloD d e l e u r puis&aDCO e l d e l e u r f o r » . T ü tlM a o b é i t à c e t le c o u ta n « s i n a tu r e l le e t f i i o g lq u e ; e t a n )io u d ’a i lo p ie r s a c a - U ié ilra lc , e l l e r e m i i f iU p lu s J i a u i i i a o s s c s s e u v f u i r s ü is lr jr iq u e » , e t c e f u i h p o n t d e Timbre q u ’e lle p lfiç a s u r s e s a rm e s .

O i i e c o i i s i r u f i io a , q til p u r a î i f o r i i>eu m o r)a m e » ia Ic a u ju a r - d 'b ü l , CAr e lle n ’e s l p lu s ( (u 'u n c r é u n io n d 'a rc Q e s a u s s i tllffo - r e n lc s d e s l> le q u e d e d h n e ti.ç ian , d o i t s a f o n d a tio n a u x M ores e tp e u t* è t r c a u x R o m a in s . î ( o u s s a v o n s , e n effiîl, q a e c e p o n te x is - l a i l e n H ir», p u is q u e A lo n ? o - ie -B a r t i l le u r , c o n q itc ra n i d e T u d è la , « a r a n t i t a u x M o re s v a in c u s ! a l ib e r té d c l e t r a v e r s e r p o u r a l l e r t r a v a i l l e r le u r« p r o p r ié té s d e l a n r e g a u c h e . H a is , Il f a u t l e r o - r o n n a l t r o j p a s u n e p i e r r e d u p o n i a c iu e l o e p a r a i t r e m o n te r à c e t te d a tü r e c a l i e ; e t r o t a m e l e s « c h i v e s e n a t t r ib u e n t lii c o n s tru c t io n â S a a e t ie -4 o - fo r t , i l e » i p ro b a bUf q « e l a m a ,ieu re p a r t i e d e s a rc h e s m o d em * '» d a te n t d u xiti'»« « i ic le . Q u o i q u 'i l e n s o i t , l e s rép ara tin fL s s u c c e s s iv e s d o n t il a i t é l 'o b je t e n o n t fa it T ceu v re la p lu s i r r é g u l iè r e e t l a j i l a s d e ro iis u e t ju e Je» InpO- n i e a r s a ie n t j a m a is la o c é e p a r - d e s s u s l e s e a a i d ’u n e r i v i i r e .

L e ta b l ie r , f o rm a n t u n e liK ne à p e u p r è s liorlzontaU », s a n s s u ro k ïr a i io t i c w itra Je , s ’a p p u ie s u r d iK -se p i q u i s e p r e - s e n to n t d a u s I V d r e s u iv a n t, e n p a r ta n t d e l a v ille : q u a t r e o g i- vüç a w e ? aeeusM^cs, r e p a r é e s r é c e m m e n t, — d e u x p le in n ^ io tre s d ’«iu b o ü a p p a r e i l e t d ’u n c a r a c tè re a sse x s n t i q u e ; le s p ie r r e s y « o n t p o sé e s s a n s m<KTîer, — u n e a u tr e o g iv e c g a fe m e n t t r è s â ü c ie o n e , — a u w n t r e , u o e a r r h c t r è s h a u te e t k p Jw n - c l n t r e , — u n e o g iv e su iv ie d e t ro js p l tm - c i r i i r e s ,— u n e n o u -

15

— l i f t —

v o ile o g lv p , a u s s i h a s « q u 'e i r o i l e ,— n u p ic in - c m l r c p lu s é le v r ,— u n e o g iv e sn rba i& soc, — e l p o u r i le m lè ro s o u v e r lu r c s , cn iln , ü e u x p ldD H :im re .s .

A ü n île n o m p lô le r l 'a s p e c t p iu o ro s q u e e t b é ié ru g è n c d e cet a s sp ro b la ^ e dp i>lùi;C8 r a p p o r té e s , Jes c a lé e s fo n l sallM o a a n g le ( I ro il e n a v a l e t sm iib le n t a v o ir s u p p o r té d e s t o u r s , ta n d is q u o rill n i i é d ’a c a o n i, e lle s ii|)poA ont u n a o g le a ig a a u c o u r a n t do I T b r e , K iifin , « n m up d P »léPense rû g o e s u r le p a m p c t d 'a ru o D l, d a n s lO dle V ô ten d u e d e l ’o u v r a g e ; i l s o i t l e s re ira U p s d e s c u íc o s c l g a r a n i i i le la b U c r c o n ir e le» m i p s d e v e n t . I l jo u a i t , a u tre fo is , u a rîMe p lu s b e l l iq u e u x ; u o e l ig u e d e m e u r t r iè r e s , d e 18 p o u c p s s u r i . ÿTHriiit la m u r a i l le lo u l e n U è re ; e l le p e r io e tia ic a n x a r c b e r s d e Ip d é fe n d re c o u lfp le s ennciD is.

C e téL riin g c r e m p a r t , q u i t r a n s fu rro e le p o o l e n c lie m in c o u v e r t, n ’e s t p a» l a p a r t ic u la r i té U p b i» p l tto re s r ju e d e t e m o n u - m e u l . D e a x g ro s s ie r* pavilloQ S o u h è l l rn e n ts lo g e a b le s s 'é lè v e n t s u r U s i t i i t n e e l s u r l a q u in z iè m e c u k e d ’a tu o n i , e tp r o lo n g e u l , s u r l a v u t e p n b l iq u e , u n e e sp è c e d ’a u v c û i q u i la rc c o n v fe lo u t e n t iè re , a u g r a n d cnD barras d e s v o i tu r e s à û a u le c lia rg e -C e 6 c o n s iru c l lo u s u e f u r e n t p n m iu v e m e u lq u e d e s m o u l lû s à fa rin e , e t n o u s s o y o n s u n e o r d o n n a n c e ro y a le d e 1220 d o û t ie r a u s c o n s u ls d e T n d è U u n e m e u l f . s i lu é e s u r le p o n t a p p e lé la m u e la d e l cortíicjo, a v e c l a c o n d il lo n d ’e n c o n s a c r e r l e s re v p iiu s a u x r é p a r a t io n s iJe l 'é d iñ r e .

I«e p o n l d c T u d è la n ’è ta i l p a s r é ü a i t à e e s s e u le s r e s s o u r c e s ; i l p o s s c d a i i e n c o re u n e a s s ig n a tio n d o 5 0 d u caL s s u r l e d o m a ln e p u b l ie d e N a v a r re . M a in te n a n t , p r iv é d e lo u s l e s re v e n u s q u e l a p r u d e n c e d e s g é u é ra liQ n s p r é c é d e n te s lu i a v a lP n t ü sa n r é s , il r e s te abaudOTtné a u x p lu s c i r a n g e s d é g ra d a tio n s . L e p a r a p e t de l ’e s l , d é p o u il lé d e tin ito s s e s p le r i 'e s d ’ile c o a d o ir , n 'o l ir e p lu s q u ’u n m u r à m o e llo o s , U iTiiba>itcn r u i n e r , co n & ta iu m en t c n ia m é p a r l e s e&sieu& d e s r o u e s .

T e l e s t le tn o n n m e n t q u i p ro v o q u a l 'a d m ira t io n d e s a o c ie n s ü a b i la n ts d e T u d è la . a u p o in t q u 'i l s l ’a d o p tè r e n t p o u r a rm e s p a r ía n le s (’ ) .

C e n V la it p a s le s e u l é d lñ e o d e s ü n é a u x a v a n ta g e s e l ft la s»* e u r l lé d e la \ d ie , - j iie If^s c o n s u ls p u s s c n l e n p r o p r le lé . Les se p t p o r te s , d n n l le s r é g id o r s le n a ie n i le s f i é s , a p p a r te n a ie n t , p a r égal é s p o r t io n s , a u p e u p le e t a u r o i . L ç n r s n o m s , c o n s e rv é s p a r

{0L '4cu «1« iMir Mii<|irf«Ante n * pmu a '^ .tu rm o ia 4 de troU d 'o iu r . ¿a* âf NotO’T$ ptiur orle« ^

In i r a d iu o n o i p a r T o u v r a g o d c Y anU ias y M ira u d e , A M iÿ u i ia - d e s d e N a v A trB , i o d iq a c n t a».sp¿ l e u r p o s iU o n : T o rre d é l p u en te de K b ro ; io r r e d e S a r r a fjo ia . to rre d e A lb a ^ n re t ; fiw re de i é l i l a ; l c r r r e d e G a io s ; to r r s d e C a la h o rra , e l torr& d u J íiv a ííM . Tlue L u ille n ie t o u r , l a to rre de é l a i l sù o éR a u s o m n ie l d el a nK iiiU g tie q u i s 'e lev e a u s u d d c f u i l è l a ; ü in is c e l le d en iit* re , c a n s t r u i l e e n t e r r e e l d e s t in é e i» t r a n s m c t l r c le s sigiiauiL, n e c o n e o a r a i t q u e spêondai re in e u t à l a ûcfcns» ' d e lu \ i l l e (1).

II P s l im p o s s ib le d e q u i i i e r I© te r r i to i r e d e T n d è la s a n s d o n n e r u n s o n v e n ir e t i ) re sq u c u n r e g re l ä c e l te d i» m in a tio n aral>p q u i a v a i l r é p a n d u e l o rg a n is é l a le r l i lU é l a p lu s ij>erveillciiAe d a n » c e t tè p la in e d o l ’K b re , oCk ¡e s la u r c a u x bauTaK<’J' ' iv e n l d« n o s J o u r s a u m il ie u d c l a p lu s d e s o ía n le a r id i t é .

ÜD s a l i q u e le« M a lio tn é w n s s’c la l i i i r e û l d a n s l a Péninsul*^ t u 721, e l q u e to í í tó la p l a i o c d e V F .h ir, t 'r a g a , S a r r a g o s s e e t T u - d c la é ta i l e n le u r p o u v o ir e n i « . L e s e h ré i if tn s n e re p rire u L c e l le d e r n iè r e v i l le q u 'e n A liK . e l i l s r c iru u v i’r e n i c e s r ir lie * t e r r i to ir e » a d m ir a b le m e n t f e r i i l is e s p a r le» n o m b r e n i can a u * d ’irp ig a iio n n io re s q u c d o n t I w E sp a g n o ls lu o d e m e s s e se rT cn t e u co ro .

1 /in flu ftn ce in d u s t r ie l le e l a g r ic o le d e s Aral>cs u e s’o lc ig n ii d o n c p a s l e j o u r u iê u ie d e i o u r d c fa i ie . L e s v a in c u s , lo in d 'ê lr e e x p u t e d e r e s {»arages p a r l e u r « v a in q u e u r s , c o û s e n è re » l la j o u i ^ n c e d e l e u r s p r o p r ic b w , e t c o n i ln u è re n t , p e n d a n t p lu s ie u r s s iè c le s , à e i e r c c r , s o u s le g o u v e rn e m e n i d e« ro is c b r e - I tc n s , l a m e rv e il le n s e a c l iv iic q u ’i l s a v a ie n l d e v id o p p é e so u s l ’a y la r i l c d c» k a lile» .

Q u a n d on é lu d ie ccH c s i iu a l io n p r e m iè r e d e s d c a x i> arü s, on tó io b l í t? c d e < ^ Q s id é r e r , c o m m e u n do« fa ils l e s p lu s é tr a u g e s d c l ’h is to ire d ’E s p a g n e , l a v ió le n le r é v o lu t io n q u i a g ila d a n s le XVI"*« s iè c le le s ro i a l lo n s d e s E s p a g n o ls e t d r» A ra b e s , P a r l a p lu s c tr a n g e a n o m a lie , d u r a n l T a rd e u r d e U lu t l e onvei>te, a lo rs q u e l e s d e u x ra c e s fa is a ie ii î u n e qup^suoû d e v ie o u tie m o r t n a t io n a le d e lo u ie s Icô o p é r a t io n s d c e e i te g u e r re h é r o ïq u e , y t in e l u t t â l l p a s d e r iig e , m a is d e g é n é r o s i l i ! M u su lm a n s e l c h r è - l ie n s , c n fa n ls d 'u n e é c o le c lie v a le re s q u e q u i e u t p c n t - é l r e le s M ore« p o u r rô v é la ie a r s , n e < ;herc lia ien l p a s à s’cT .trrrtiinf‘r ,m a is a s e s u r p a s s e r e n g r a n d e u r d’â m e .

( I ) L e M g n m j i U i ^ b I Iu i i !h l u i a l t i retc« e n 1 6 2 0 . E U e iu i lU ttno lic p t r \e s

r r in ta u e n I61S.

N o o s v c iio n s ü f v o ir ijg ’A W n z o -le -B iik o lIc u r a v a i l c c d é « u x M o re s la l ib e r tó ite paw f^r s u r io p o ù l d e T u d è ia ,a f i ! i d e l e u r fac i l i te r l e m o y e n d e i r a v a i l le r le i i r^ p p o p p jé lé s d e la B w r U i jn r . I.K8 a rc h iv e s n o OB d o n n e n t d e s p r e u v e ^ p l iu fpap (« in te8 du m é la n ife d e s d e u ï r a c e s , d e l e u r s re la U o n s a m ic a le s , i>rKSfiue d e l e u r é g a l i té c iv ile . On v o is f ta iv r e , à t r o is k ilom ôtie î# a u n o rd d o T u d é la . i l e u \ M ih iie t i ts a > a n l In fo rm e dfi m a ra b o u l s a r a ! ) « , fo rm e s d ’u n s i n i p lA é l a ^ c jir rô , s u m o n W d u o d ô m e ta tU é e n d o u c in e e l d o n t le d e s s in a é b i b ie n ê v ii le m m e n t lé g u é p a r lêa M ore», p re m ie r d e e e s b â t im e n ts e s t a n b u r e a n d e • iia ir ib u - t io n d e s e a u x , p la c ó a u - d e s s u » d e s v a n n e s < rnn c a n a l il’i r r i g ^ t io n ; lo s e c o n d e s t u n e b e r g e r ie d u m ô m e d e a s ln , s i tu é e s u r u n c o lc a n .

Op, n o u s tro u v o n s , d a a s ie» a r c h iv e s d e l a v i lle , h » c n e illie s p a r M, Y a n d ia sy M ira n d a , q u ’u n fo n c tio n n a ir e , désigna? s o u s le n o m arab*< d ’A la m in i, ô ia i t c h a rg é , d é s l ’épo<{ue lo p lu s r e c u lé e , d e d ir ijc e r l a d ls tp ib u t in n d e s e a u x . K n 1« 0, c ’o s t - à - d ir p t>?nt a n s a p r è s l a v ic to ire de» r b r é t i e n s . o n n o m m a i t f w o r c d e u x d e c e s in a g is tr f iœ , u n p o u r 1 « M o re« , o n a u t r e p o u r l e s C ltré t tc n s , afin d ’a s s u r e r k c h a q u e r a c e u n e é q u ita b le im p a r t ia l i té d a n s O ü j ü u n d 'êa u . C e p e n d a n t, aiwv.s c e t te fu s io n d e s d e u x ra c e s , v iv a n t s u c le m A m e s o l , p a r ta R f 'a o t le s b ie n fa its d e l a n a ta r e e t d e V a rt, n o u s a r r iv o n s a u x » i» * « l ^ l e ; e t , l o r s q u e l a g u e r r e c s l é p u is é e , l e r a f f c rm is ic m e n t d e l a p u ih sa u c e c h r é t ie n n e w m p lc t , in é b ra n la b le , nou.s ?i&si$tons a u d é c k a !n e m c n t s u b i t d e c e s \ } 9 t- s é c u tio n s e ï t e r u i i n u tr ic e s , d e c f s v e n g e o n c c s s a u v a g e s q u lc i ia s - Kerit d a so l à f rE » |> ap n e J u s q u a u i d e r n ie r s M o risq u r* , e t le u r e n lè v e n t d ’u n m ê m e c o u p l a p a tr ie n a ta le e t t a p r o p r ié té h é ré d i ta i r e , ü n d é c r e t d e 1517 d o n n e le s ig n a l, e ti e x p id s a n t le s Mor e s d e l a B a .ssc^ N av arre , a ci m é p r is d e s c a p i l t i la t to n s d ’A lo n z o - l e - b a t a i l l e u r q u i l e u r a s s u r a i t l a c o n s e rv a t io n d e l e u r s b ie n s et l 'e x e rc ic o d e l e u r r e lig io n . L e p e u p le d e T u d i la , p o u s s é p a r l 'iu q u is i t io n , s ’c m p a re d e to u te s l e s m o s q u é e s ; l e s M o res, a in s i p c r s C e u lis , e s s a ie n t d 'é v i t e r l e s d e r n iè r e s c o n s é q u e n c e s d c la sp o l ia t io n , e n a d o p ta n t la re l ig io n c a th o l iq u e ; v a in e ten t^ itlve ! le d é c r e t d e I f i in a g g ra v e c e lu i d e 1517 e tc o n d a m u c t o u s l e s M o riîx ju es à q u i t t e r le so l d e T E sp ag n e .

A p ^ ts d e t e l s cor>t r a s te s , ü ’e s t - i l p a s n e r iu ig d e d i r e q u e leti lo s ü tu t io n s d é v ié u n e n t d a n g e re u s e s , 06s q u ’e l le s o n t c e s sé d*é- t r e u tile » ! L 'in q u is i t io n e s p a g n o le , ftUe d e to u s le s o r d r e s m ii i- t à r e s e t r e lig ie u x d e l a P é n in s u le , o r d r e s s i h é r o ïq u e s p e n d a n t l e s s K c k s d e l o t t e s o u v e r te s , u e s u t q u V tre ^ b s o r d e e t f a n a t i q u e , lo r.sq u e i a cc& satlon d e s h o s t i l i té s e u t f a i t r e n t r e r l ’é p é c

— m —

« ia a s i e lo u r r e a u . L es g o c r r i c r s l ic e n c ie s , n ’a y tc i t p lu s d ’e n n e m is à c o m b a itrc i fo rc e o u v e r te , « e o ta le n t lo D csoin d c c o f tt l - D u er le r o u i h u t ; il» s e Ü ren l d é n o n c ia tc u i'H f a tu i l ie r s , n o u s o s e - r in n s |>resi{ue d i r e b o u r r e a u x , p o u r o x te n u i i ie r le s d ftd ce n d ao ts d e l e u r s a a à e n s a d v c rE a irc s .

L n p la in u d e T u d è la o:«t p la c é e pq d A b o rs d c la l ig n e p y r c - n é c n n c q u i fo u n iltd i* l a p ie r r e $i i n a ^ l l i q u c s u t m o d e s ie s b a - b l la i io n s d u p a y s B n sq u c , c o m m e a u ï é g lù o s e t a u x p a la is dft P a m p r ln e ie , d 'O lU e e l d e T a fa lla . L a r ^ g io u d e s c a r r i è r e s f in i ; à C a p o ro s o , wur l 'A ra g o u , e l Ips a r c l i iw c ic s d o l a v a l lé e d e T E - b rc n 'o u t p lu s s o u s l a m a iu q a e do l a b r iq u e r o u g e , l a m a ii^ re l a p i n s fiinosW i r o r n c m c n l a l l o n , q u e V U om m e s o i t c o n d a m n e a Tiie 111*6 e u u sâê ,

C e iie n d a u r c e lle p<^nurio d c m a i^ r ia u x oU re a u s s i so n in té r ê t ; e l le v a n o u s p r o e u r c r I 'o c c a s io ii d ’é iu d le r l e s iu v e n i io n s in g é n ie u s e s q u e l e s a r c i c n s h a W ta n te , l e s M o re s p e u M l r f , I n t r o - d n i s i r e i i l d a û s en» c a n ir é e s , a C u d e l u i t e r c o n ir e J 'a b se n c e d e s earriiT C S c U a d if llc u llc d e f a b r iq u e r d e l a b r iq n e claii.s u u p a j s d é b u is é .

E u s o r ta n t d u b o u r g d e V a l t ie r r a , o n a p e r ç o i t , s u r le s b o r d s d e l a ro u ie , u n e t o u r e o u s i r a i i e e n t e r r e , d o n t i l e s t a s se z in té r c s - s a n l d e c o n s id é r e r le s c o m b in a is o n s . S e s q u a t r e fa ç a d e s , d c 8 m i t r e s d ’é to n d u c à p o u p r< » . s o n t p u s é c s s u r d e s fa i id c iu e u ts e n b e l le s p ie r r e s d c ta i l le d e g r a n d a p p a r e i l e t r e lié e » a u x a n g le s p a r uTi m u r d e m o e llo n s e l d e lu o r ü e r s . ((u i p é n è tr e e n fo rm e d e d e n ts d e lo u p d a n s l e s p a r o is d e p is é . C e tte to u r , p e rc é e d ’u n e p o n e q u a d r i l a té r a le a u r e i - d e - c b a u s s é e , e t d 'u n e f e n ê tre s i 'm - b l a b l e à u n e p lu s g r a n d e b o u te u r , é ta i t d iv is é e e n d o u x ét^^ges p a r d e s p la n c h e r s d o n t o n d is t in g u e e n c o re l e s a p p u is d a u s le s p a ro is . C e lte é tr a n g e c o n s tru e l io n n ’é ljU p a s u n e fa n ta is ie exc e p t io n n e l le ; n o u s a ro m s r a p p o r té , d ’a p rè s l’a n n a l i s te m o d e rn e , Y a o d ia s y M ira n d a , q o l l e n e x is ta i t u n e sen ib lab lt^ a u - d e s s u s d e T u d è la , c o n n u e s o u s le n o m d e M o n lrè a l, e t d e s t in é e , d i t c e t a u te u r , à f a ir e d e« s ig n a u x . I l a jo u te q u e d e s t o n r s té lé g ra p h iq u e » d u in(5me g e n re s U lo o n a ie u t to u te s l e s v a llé e s d e l a N a v a rre ,

N o u » v o ila d o n c e n p o s s e s s io n d u sy s tè m e d e s A ta la y e s d e îa p la in e d e l 'E b r e , q u i s e r e l i a i t a c e lu i d u C o m m in g c s e t d u B i- g o i r e (1), O r , i l m>u» p a î 'â it I n c o n te s ta b le q u e cc» to u r s d c te r r e r u r e n i c o n s t r u i te s à l’<^poque o ù la bcHûe n ’é ta i t p a s e n c o re cii usagi^; c a r U s e r a i t im p o s s ib le d ’a d m e t t r e q u e l 'o n e û t e m p lo y é

------- -- - , . . - —(I) Vûtr DOtrc rciy&gc «Ibjib cM deux coin(«e.

la lATre c u U e p o o r d e s im p le s b s i im e n ta k ís ú s , e i r é s e rv e la t e r r e c r u e p o u r le s t o u r s n i U u i r e s e l lé lé -g ra p b iq u c s . N u u s S0IDD18S doE C C onvaincT jsîufi ce* lo i i r s e n p isé rcm on t< f» i à u n e é p o q u e a s se a a n c i e o D e , c l q u 'c U c s c c« W rcn t « ré tro c o n s iru iW i v e r s lo XII i*» s iô c lc .

U f a n r e m a r q u e r , e n e ffe t, q n c to u te s le s coD strucilun ;« d ’A - g u é d a s , à e V a l t ie r r a , d c tn c IM a u U c-in ô m o , r e ia o n w n ia u x q u a t r e d e r n ie r s s iè c le s , e t s o n t fo rm é e s d e b r iq u e s (1).

i ‘o a r r c T c n l r a n n « « w v o n s q u e c e b o u i ^ e i i s w i ld u te m p s d e s M o res, p u i s q u ’i l Im ir f n t e a J e v è e u iO S t, « t q u e S a n c lip -R a iü ip o , r o i d e S a ^ a ^ r e , l u i a c c o rd a d e s f u f r y » a v a n t a g e u x , a i n ^ i q u e l a d e p e s c c c i e c d e s b a r d e n a s ( S } .

D’o ù v ie n i d o n e q u 'A g u é d a s n e possétiB q u e d e s m a iso n s e n b r iq u e s d u xvi** e i d a x v i i» * s iè c le s ? P o u r q u o i n ’a - l - i l p a s c o n s e rv é Que s e u le d c c e s c o n s tru c i to n s d u » iv** o u d u q n e Von re tro u v e o n s i g ra n d n o m b re d a n s le s b o u r g s d e l a H a u te - N a v a rre e i d e s |)p n v iû ce s b a s q u e s ?

L a c a u s e e n e s l fa c ile ti e ^ p llí i i ie r : c ’e s t ( ju e , j n s q u ’a lo r s , oti n e c o n s i r u is a i l q u ’e n p i s é ; l e b o is lu l- iu é m e é la t i t r ^ s i*are d a n s c e s p a ra g e s a r id e s e l d e s s é c h é s . C es g ro s« !è re s b a b ila l io n s d u re c il s’é c r o u le r p e u à p e u o u d e v in r e n t in su f l ls a n te s , e t l 'E s p a g n e , »1 r i c h c c l s i f lo r is s a n te a p rè s l a c o n q u ê te d e l ’A m é riq u e , s’e m p re s s a d e le s r e m p la c e r p n r le« c o tis l ru c t lo n s e n c o re e x is ta n le s .

SI l’o n n o u s d c tn a n d e q u e lle s ¿ ta le n t l e s f o r l iü e a t io n s q u i p r o lé g e a le o t c e s v i lla g e s d e t e r r e c o n tre le » V a n d o s po litiqueas, s i n o m b r e n x d a n s l ’A ra g o n e t l a N a v a m s n o u s re p e n t iro n s q u p le b u u rg d e M n rlllo ( p e t i t m u r ) , s l iu ô a u l e v a n t d ’A g u e d as , v a D O U * le r é v é le r , e n n o a s m o n tr a n t u n e p a r t ie d u r e m p a r t eu te r r e (ju l l u i s e r v a i t d ’e n c e in te . C e p a r a p e t in fo rm e , d c 3 m è t r e s d e h a u te u r , q u i r a p p e l le l e s c a m p e m e n ts ro m a in s o u le s t a r o n s b é a r n a is , a é té r e n v e r s e s u r u n I r á s g r a n d n o m b re de VuiTit!5. I l e n e x is te a s se ? , to u le fu ls , p o u r n o u s f a ir ? c o iiq i r tn d r e < |uelle é ta i t .sa p r e m iè r e l'o rm e . I I n e l 'a u tp a s o u b l ie r , d ’a il le u r s , q u e i a p lu p a r t d e s p e t i te s v i l le s d e F ra t ic e c ta lc n ; e n to u ré e s ,

( t ) Moin* (a r«th»<1cnl4< d r T u â i k , c cp cc id an t; o u il i o u mííI tjo« le c irry r ÎMl (rx iju u r^ a u c z p o iié a n l.e i q n e le |r ) i r ^ i(b Iu r e Q t» S M » d é v » u « ^ p n n r tn ir w - p o n « r 4 d e ( r è t «lùtUrM:»« !■ p ic ir c « a i c<m»itrucUoni itU *

[ h V aè lA ii> kiudiâ q o i r f$ n e n t i.'S’O lltc « t d’A l& rm ju^û ’a u x m e a île l’A n g o n .

- m -

rIaDS Ip Q jo y P D -âg d ,d 'cn cc in tcs n a tu r e . . .^ i D o u s n o u sp p p o r lo n s a u oo m rru T iccm p n i «iu x ii** s i è d c , é p o q u e à la q u e lle te s M ore« n'avHÎ4>ril [t%s e n c o re é lé chass¿!5 d e tu iJ ô l» , noQ9 p o u v o n s d o îic n o u s r e p ré s e n 1er l a p la in e dp rF .b rñ , c o u Y crtc d e v illagi5s f i i r m is d e m a is o n s c l d o « ra n g e s e n [ilsé , iIp U f o n r t e d u b u rp â u tlp d is ir iD u rto n d ’cn u e t d e l a l*ppgeriê q u e n o u » vetioni« «le c l 1e r . N o u s p o u r r o n s p la c e r , a u l o a r d e c e s agglom éraliO DS^ lies m u rs d e le r r c s e r a I I a b le * ft c e u x d e M u r ti io , é IcT cr d e d l s - la u c e e n d is ta n c e d e* to u r» o u a ia la y e s o u n fe rm e s a c e l lo d e V a lU c rra , e t n o u s rfco u & titü e ro c is & sse¿ û d c lc m e u t V iisp e c td e ceLlP A lÿférie d u v iii*» c l d a xm“ * s iè c le s .

11 s e r a i t m im e p rtss lh lp fjue T u d é la n ’e û l é ie , à c e l le ép o q u « , ({u'uftp a g ffle o ié ra iio n d u T n è in p g fc ire , m a is u q p e u p lu s é te n d u e . l i f a a l r e m a rq u o p , f n e ffe l, q u e le s A ra b e s n 'a v a lc n l p a s e n c o re d n tin é à l 'a r c h l le e lu r e e t a u x b e a u x - a r i» l 'im p u ls io n q u 'i l s i e u r I m p r im é re n l so o s l« s A lm o rá v id e s ; a u s s i I f s vÎIIps n a v a rru ls iî* ti'oni'P llft!’ lâs c o û se rv ç u n e s e u le c o n s tru c t io n m u s u lm a u e . S i c es c o u s tru c l io n s e o s s c o t ^ lé d c p i e r r e o u d c b r iq u e , i l e s t in e o n tc s ta h ie q u e le s ri^ v o lu llo n s e t le s g u e r re s é tr a n g è re s c îj a u r a te u l rp s p e c lé «lu u io ii is i ju e lq n c s d é b r is , c o m m e e lle » l’o n t f a i l ü a a » l ’A u d a lo u s le e l l a V ie il le -C a s iil le .

PONT DB 5 AJ«GUESSA.

L e p o n t d e T u d è la n 'e s t p a s W s e u l <iue le s N a v a rrn i» c n to u - r e û l d 'u n c e r ta in p r e s t ig e d 'a n l l q u i té ; o e lu i île Sai»gues.sa, q u o lq o e m o in s c o n s id é ra b l« ', p u is q u 'i l n 'a q u e &e¡il*ar<;Ues, o ffre u n a sp iH ;lp Iu s ré f^ u lie r e l p lu s im p o s a o l . C e r ta in e s a icb e .s p i é lu - c i d ire , à d o u b le a r c la té r a l r e le v é , te lle « q u e la p re m iè re , la d cu x iC m e c l l a s e p ti« u ie , p u p a r ta n t d u c o u c l ia n t , o n t to n s ie s c a ra c tè 'ro s d e s cou i^ lru rtlm i.s r o m a iu p s ; o u l î i r a l l i iié iu e q u e l e u r s la t 'g e s p ie r rp s e u t e iè a ju& tées s a n s c im e n t. L a b e lle a rc h e d u c e n t r e , c c p e n d a u t , n ’a a u c u n e d e c e s d is p o s i t io n s , e l p a r a î t r e m o n te r a u n e « p u q u e m o in s r e e u lc c . L a p i le q a i l ’a c c o m p a g n e d u c d té «le l 'e s t fiirm e u u p sa ilU p a ig u ë .

M ais c e n 'e s i p a s l ’in s c r ip t io n r o m a in e , e n c a s t r é e d a n s l a c u lé e d u c o u c b a n t , i |u i n o u s p a r a î t d o n n e r a c e p o n t u n e d a te d e p lu s ie u r s s tè c le s (1), e a r e J le f u t é v id e m m e n t d é ta c h é e d 'u n

il) i,O H Sh:i,lA ComClk51 Kl K T c o BN E L 4 rllcnnctnc et < (i>meliu>

C O n S E I.lO ET n . . . tùom fM m nU .... . . i.lR K N T F ... AffrAnctkiclilrcmfîit.

c íp p c Oli d ’u n lAiDbeíiu ro m a in , p o u r s e r v i r a r c i> a r c r c o tic p a r i le t ld m o n u m ^ b l. lo r s q u 'o n re f i t l 'a r c h e (jg ìT uiC fiu i l a « u rm o n te . C e lle in s c r ip t io n rá se n le , e n elTel, l a f o rm u le cocLsâcrée k r c s s o r te s d '^ i c u l e s c o m m é m o ra u fs , c l n ’a r i e n d u s ty le ré se rv é a u x d é d ic a c e s d e s g r a n d s m o n u m e n is civil;«. 5 a u s p a r le r d e r n n a ’a u r a i td 'I m p r o b a b le la b>ndâliOQ d 'u n p o n t p a r u n e d a m u i*orn»jnc, e u l’h o n o e u r d e 6on c p o u x , l a p ie r r e , a u l ie u d 'é i r e o b sc u r^ n ie f it r c l é ^ é c s o u s u n e a r c û c , d e v r a i t ê t r e p la c é e bou& l a c lé d e v u rtie d u c o n tr e p r in c ip a l , p o o r p o a v o ir ô l r c ra t ta c h é e a l a f o o d a llo n d c l'èviiO ce (1).

ALTO DE ÜBADA. — TIBBES-

O c c u p o n s-n o tis> e n f in , d e s c h à lc fu ix - fu r ls e t d e s p a la i» d c la N a v a rre . I .'ô t i^ o d e s co D S iru e l io n e m i l i u l r e s e s t d lg n p d e p lo tc r c cU e d e s c d iü c e s r e l ig ie u x e i c iv i l s d u b e l l i i (n e u x ro y a u m e d e S a n c ü e > le - F o r i . . .

(¿uund 011 t r a v e r s e le-^ h id e u s e s so l llu d e s d e s S a r d e g n a s , e n s e r c o d a n l d c C a p o ro so à O lile , o n a p e r ç o it ii r « s t , s u r la r iv e c lro iK îd c l 'A ra g u n , l a b e l le t o u r fé o d a le d e A lto d e D r a d a , d o n jo n c a r ró p resq u 'au si^ l c o n s id é ra b le q u e c e lu i d e C o a ra z c ( ta n s le B é a ro .

T iô b c s , v e r ita b le p la c e fu r tc d c Î a m o n a rc h ie n a v a r r a ls e , d o n t le Q om sc l ie à d e 6t n o m b r e u x s o u v e n i r s h is to r iq u e s , s ’é lèv e a u n n r 4 , p lu s p r ô s d e P a m p e lu n e , s u r le c o te a u q u i d o m m e le b o u r g d e WonVn. M a lg ré l a d fslf« ic iio Q q u 'e ü e e u t à s u b i r rie ia p n r t d u d u c d ’A lb a , s o u s F c r d îw n d - le - C a t l i o l i 'i u e , rai e s t en o o ro fraj*j*é d e l’im p o n a o c e d o s r u in e s q u i < ;onron iieD l l a h a u te u r . L e s r e m p a r ts , c o n s t r u i t s e n h o q u e s , r a p p e l le n t , p a r l a fo rm e d e l e e r c lrc o c ifé re n r« e t ( la r l 'é te n d u e d u d ia m è tr e , le fo rm id a b le c b é le a u d e H o n ia n c r ; m a is t o u r s , d o n jo n s , c ré n e a u x , m a c b ic o u lis , l o « t c c q u i p u u ; s e r v i r ^ f a ir e rc co n n » T tre l ’o r ig la e c l a c a r a c tô r i s e r l a deisti n a t io n d ’i io c f o r te re s s e , a e o ra p lé te tn e n t d is p a r u , c l ü u e r e s te d c l 'im p u r la n t b o u le v a rd q u i p ro té g e a it P a m p e lu n e d u c d lc d u s u d , q u e l e s d é b r i» le s p lu s io fo r tn e s .

(I) l .a v« ic . ^ u ¿ ¿ tra ite q u e c e lle i t T iU »Ia, ni< lupoura <]oe 3 m e tre s 4 2 ttii;Lrcs &0 o«nU n)^trei. N uus diKi>nii 3 n i c t r t i A Ì m ^ r c « M ccn tlm iin«« . r n r II« |»ira|M ^ tô l lo in d e fo rs ie r u o e ntr”* dm ltt, « t l a l a r p 'u r > 4 iic m c pletf <l'aii p o in t. Q u o ic jü c la d o o b le p r a t f <1n «I«« d 'A n? e ^ t in c o ro n ttn 'in u cn en l KurvIoWr, Ml M im : q u ’d l e f a t (ron!làeri«l>lcn>ciit « Iw w A ^ e rt iT M ; iiiiiisac fa it p c ra it ^ 'a o la n t m olo« p ro M h ln k u t r i t e r p T < « ^ tr o u â<« «n^lc« les pin* noi: nou» ly o n f rencon lréa .

EMO, — MONTRR.VU — IDOAIN, — ilOCAFOKTE,

l .e c l ià lc a u â 'Ë lio> s it pied* d u M o n tré a l, f u t m o in s m a l t r a i té p a r l e s C & stiU ans; 11 b p u c o n s e rv e r , j u s q u ’à c e j o u r , i a b e l l ê <our c a r r é e q u i r a p p e l le le d o o jo n d e L a b a s i id c o t d c C o a ra z e . S es q u a t r e fu ç ad c d . m é t r é s c h u iju c , n 'o n t d ’a u t r f o u v e r tu r e q a e l a fc n ô tro Uu n o n ! , (d a cé e k 5 m è tre « d u »< 1, e t u n (ken s u r le c O té ; e lle d u l s e r v i r k a c c c d c r a u p r e m ie r é ta g e , c o n ro rm é m e o i k la d is p o s i t io n d e to u te s l e s w u r s d u n o rd d e s P y re n e e s , d o n t lé r e £ -U e ^ â iJ S b € e é ta i t c o u s a c ré à la b a s s e - f o s s e . C e tte to u r , c o u ro n n é e d c m a c b lc o u l is c o n ü n u s e l c o n s i r u i iê e n b e l a p p a r e i l , f u t , j a d i s , c n to u r c o d e b â t im e n is d ’h a b i ta t io n a s s e z c o o s i - d é ra b io s ; m a is cc« c o m p lé m e n ts in d is p c n s u b le s d 'u n o g e n t i l h o m m iè re d a m o y c n -â g o o n t é té c o m p lè te m e n t d é m o lis .

L e b o u r g s 'é t e n d a i t a u s i id - e s t d e c e t é ta b l is s e m e n t fé o d a l , ê D i r e le d o n jo n c l l a p o in te d u c o te a u : U p ré u ^ iu a i t , t ia r c o n s é q u e n t , u n e d is p o s i t io n tou iH d i lié r e n te d e c e l le d e s b a r r i s d u n o r d d e s IN ré u é e » , q u i fo rm a ie n t u n e s o r te d 'o u v ra g e a v a n c é e t so t ro u v a ie n i e x p o sé s a n x p re m iè re s a t t a q u e s d e s a s s ié g e a n is . I c i n o u s v o y o n s , a u c o n t r a l r r , q u e le s e ig n e u r p la ç a i t so s v a s s a u x s o u s l a p ro te c lio n d e se » m e u r t r i è r e s . I l f a l la i t <tuc V cn - n c m i e m p o r if t i la f o r te re s s e , a v a n t Ue p o u s o i r a t t e in d r e le v i l la g e ( t ) .

A in s i, d d s q u 'o n a d ^ p a s^ e lo p u y s b « s q u e o t q u 'u n c a t r o d a n s l a D a s s e -N a v a r re , o n r e t r o u v e t o u t c « q u i c o n s t i tu e l e sy s tè m e fé o d a l d u m id i do l a F r a n œ . L 'e ic e p l io n q u e T oti .s ig n a le e n parcou)*«Q t lé p a y s Das^ûe, d a n s le q u e l o n n 'a p e r ç o i i a u c u n v é s l is c d e eo n î* tru c tio u s e ig n e u r ia le , d o i t é l r e lK>rnèc a u x p ro v in c e s h a b i t e s p a r eo tu ) r a c e l ib r e s u r l e s d e u x v e r s a n is d e s Tuoiitiigues.

M v n lré ü l, n o n lo in d 'P l io , tôus p ré se n c e u n e d e s p lu s b andes e x p re s s io n s d o c e sysleu iC m il l u i r e e t p o l i t iq u e Uu m o y e n -ô g e . U n e p e ti te m o n ta g n e c s e a rp é e , d é ta c h é e d e l a r l i a l n e p r in c ip a le , e t p r é s e n ta n t à p e u p r é s la s i tu a t io n d e S t-B o r tra n d d e C o m u iiu - gcM 0 » d u chA tcan d e L o u rd e s , fe rm e u n e v a llé e lo n g itu d in a le < |ui c o u le Uô T es t a l 'o u e s t , ¡» a ra llèW in en t a u G tv e d e P a n .

L e cbA teau c o n s t r u i t s u r c o tte m o n ta g n e c ô n iq u o , p a r G a rc ia U a m irc z , v e rs 1149, d e v in t , a u xji*® s iè c le , l e c e n t r e d o i a p u ls -

(I) è llu . peu Mlébfc duj6 Vlii&iotr« d e U Navarre, n e rcTenditju«, d'idlleirs, d'outre sloir« que cHte (I’atoIt donné le Jnin au fuiiidin moderiip deuAnoin.

— m —

saTM'c d e s T m p l i e w d e N a v a rre ( i ) ; m a is c a»Iq\ d ifepnriu d a n s !ft d é t i i a n l e l lm c n t f?cT><'Pil m ô c u W p a r 1« d o n d 'A lbt*, hii w » « s i è c l e e l l 'o n n ’ap<*rçoH p lu s , a a p ie d d u m o n i, quR t)OurR a u q in 'I S a iic lio K am i ri»?, a c c o rd a u n A ie ro d o f r a rc f i is c , P»i lU i i ( i ) .

1) psL fa c llp dp co iu p rP ü d P P , d 'a p r H l ’a s p c c i d e s J i c u ï , q a o le f;hat*-*u Ufi d e v a i t |) a s a v o ir u n e encpiûU * <oiiM dér;i))ÎR . I ,c p l a - le a u &Uf l e q u e l i l e ia l t a s s i s , o ffre à p ^ lu p o u 30 n iH rc s rl’tH p ndue , e l c e l le c irc o n s la n c o n o u s fa iv p e u s p r q u e lu fo r lo - re s^ p s e b o r n a i l à u n éD orm o d u n jo n Û an q u é d e ijuplqui*»« f i a r - b â c a n e s , c o m n io le s p r e m ie r s c liS ic a u x d o e l d u x ii-* s iô c lc s -

Si n o u s r o Q ü n u o û s d e r e m o n ie r l a p e i i i p v a l lé e «le !4oiiU pitl, IICU4 n e la r d e r o n s p a s k r e n c o n ie r Id o a in , b o u rg i ia ï a l d u ^ n é - r a l M in a . N û u s n*y t r o u v e r o n s , d*aU leurs, q u ’u n e l o u r e a r r é c d e4 m è tre s 50 c c n t im i l r c s d e fa c^ , t r è s g r o s s iè r e m e n t c o n s iru lU ', o u v e r lc a a notvl p a r u n e fp n e ire iVaccé;», p la c é e .su r le c 6 l i o u e s t , à ^ lû é ii PS ( lu (3).

A p m s a v o ir s a lu é la p e l i le s i i l e d e L u m b ie r , le r e g a r d s 'arréir^ a v e c c o m p la is a n c e s u r le s r a in e s d u e b â le a u d e R o c a f o r l e , a s s i s a u ^ m m c l d 'u n e m o n ta g n e se m M a b Îo à c e l le d c M o n tré a l. L a fiirter«s.sfl. ¡»rps'jHft D ntiftr*'nipnl d é t r u i t e , n e p ré s e n te , d ’a l l - )p u rs , iju ‘u n f ra g iu p iil dp t o u r i ia r r é e ; m a is o n c o m p re n d , â )a s i tu a t io n d u l io u rg , q u i d e s c e n d s u r le s Ü a n rs d u ix itcn u , q u ’il n e d o v a l i p a s ô t r c m o in s fo r f q u e c e u x d 'E lio e t d o H o u t iv a l . La fam lH e U o c a fo r tc .io u e , d 'a i l l e u r s , u n r ô le a s s e z I m p o r ta n t d a o s l 'h is to i r e d e l a N a v a r re ; i l r é s u l te m ê m e dp la tm d i t lo n e l d e s a rc l i iv e s dp S an g u e .ssa , q u e c e l te v i l le d u t so ti c x ts te n c e â Bo<*a- T o rtc . Ge p o h ia m e n e u t , u n j u u r . fu n ta is iu d c d e s c e n d re d o scs h a u te u r s e ficarp éP s, e l dp s ’é lp n d rp p lu ^ c o m m o d é m e n t s u r la r iv o g a a < lie d v T A ra g o n . C<'t e m b ry o n d e m e u r a h a m e a u j u s q u ’en 1 1 5 ? ; m a is , à <*'tte é p o q n e , l ’c m p c r e u r A lunzu d e C a s illlp I V g raT id it, e t lu i d o n n a le t i t r e d c v illa g e .

; 1 ] l . a c ija ro n n e I m r av& ii dc>nai5. m i h 2» 1« vi i k «lu o o m .

( î ) C 'e - t a n tre Ihiwhc “ t V n w im p h è tfa n , «u r 1* p e n c h a n t «!•' La n f o n t t - ç m , qiiA A'Hip\eiii iiw ru m m d« le p n t t e c b a p c ik ro ra a o c d o n t n o o i a to d » dé}« {«rii:.

<>n rnruM rque u iic i iic u rlr ii 'in (Im tin w A prTHpêr e« tle rH ivertcre . a u KfODd é U ;e . e t u o e fen ê tre ^ dotü jlu ckIvc. d c ) m iHre â e t e ü t d i v c » p a r Muc o u v e rtu re a u p re m ie r . A p a n a (« n rM ipée, d e m in i^ r t tIpISK T iiuc «lu n 'a «|u’nn p rionbl« iuc«nwa u e«som « t des r o n i r e «fort! à L ccs d e f l û u .

S o û im p o r la n c e d c l a r J a p t s a g ra u U ii- ; i l d e s i n l b íon tO t I r y í,p f_ lieu d ’u n e m é rin d a U fi; l e c h l t c a u ú e» r o i s d e INavam*, q u i s 'é lè v e PDCorc a v e c c e s d e u s to u r s c a r i é e s a u s u d d e la d e Saîib'uesi*:!» lé m o ig n e <le r e s u m e q u e le s m o n a r q u e s a v a ic n i p o u r CC p o s te a m û c c q u i s u r v e i l l a i t l a f r o n t iè r e ü e l'A rafion .

LE PAUI& Oh SAMCUESbA.

L e \1 c u x c h fttp au g o lh iq u e d c S a u g u e s s a , où le*» r o i s n 'O a b l - U ireiit q u 'e n p a s s a m , n ’a c o r s e rv é q u ’u n ffra n d b A tlm crit c o m p o sé d e q u e lq u e s é n o rm e s s a l le s a u p r e m ie r , e l d ’u n e p r i s o n au (•^ ¿ -(¡e -d h au ssée . Ce-lle p r is o n , à m o il ié s o u ta r r a in e , e s t , c e p e n - d a n l , a c c c s s ib ic p a r u n e p o r ie , e t n<ni p a r u n d e ce« h o r r ib le s s o u p ira il» d u x i i i - * e l d u x sv * » sie i^ les. L e s d c a x t r m i s c a r r e c h c o u r o n n é e s d e u ré t ie a u s p o sé s e n c n c o rb e lle m e n i s n r d e s c o r n ic h e s u u |>eii g ré c o - ro m n in e s , s o n l c o n s i r u i le s , a in s i q u e le c o r p s p r in c ip a l , e n b e l a p p a r e i l i i t o j f n , B o lid cm cu i c im o n i t .

I l n o u s p a r a î t rc su !ti* r d e s c r é n e a a x , d e« p i i r le s c l d e s Cené- t r e s à l in lu a u x d r o i l s , p o s é s s u r c o n so le s , d e la f e n ê tre k a rc t u d o r , d e l a t o u r d u n o r d - o u e s t , d e s h a n ie s m e u r t r i è r e s d e la m ê m e l o u r d e l a p o r te p lc in - c in i r c , d u b â l im c n t p r in c ip a l et d e s s ic fie s d e p ie r r e m én a R cs d a n » le s e m b r a s u r e s , q u e c e l é d i - I lee r e m o n lc a u c o in m e n c e tu e n l d u x tv '« s í t e l e ; il n 'o ffre , d '^ i l le i i r s , a u c u n in lé n U d e d é ta i l s ; m a is , c u m m o i l e s l in l lm e - m c i i l l i é à l 'h is lu i r c g lo r ie u s e d e l a c i te , l e s Sart{û;AsiPns n 'e n Tti û n i r e u t p a s m o in s a v e c o rg ue 11 ie ç a rm e s .sc nli> lées s u r la p o r te d e la c o u r (1).

C es a r m e s , fo rm é e s d e s p ié n e s d ’AragOD, d e llo ca fo rk » u l d e N a v a rre , re< ;u ren l e n c o re d»* L o u is - le - l lu t in l a d e v is e fa s tu e u s e ; La<jue m n n c a fa iio . (C e lle q u i n e f a i t j a m a is d é f a u t .) O r , cc té m o ig n a g e d 'c s l in ie d u r o i f r a n ç o - n a v a r r a i» u 'é la l i |) a s le d o n ^ r a l i u t d ’u n e s im p le f ia t terse p o H llq u e ; i l f u i c o n c é d é à l ’o c c a s io n d 'u n e T ic lo ire r e m p o r té ^ p a r l e s m i l i c e s , d a n s la p la in e d e la M a d e le in e , n o m p lu s c h e r a u s S a n g u e s s ic o s de u n s j o u r s q u e c e lu i d o M jira tb o n a u x e n M n ls d é g é n é ré s d e l à G rèce . L e s A ra g o n n a is d e S o s , m is e n d e r n u ie d a n s c c l lc g ra n d e j o u r n é e , p e r d i r e n t j u s q u 'à l e u r d r a p e a u , e t l e u r s > a in q u e n r s trÍom ¡< 'lian ts p o r tè r e n t c e s d t^p n u ille s o p lm e s d a n s l e u r c i lé . Le tP u ip s a r é d u i t e n p o u s!^ !?« e e i e ic n d a r d , o b je t d e t a n t d 'o r - ¿cueil; m a is u n fru g m o rit a e ié so ig n e » s e m e n l c o n s e rv é s o u s

( I ) L 'a écH p a rti, av<M d d ro ite k » « u a t r e p a h d'Jr<HN>n, à u mtour, f l , pi'H»' f f l ’’, r t f M 'i dt iV a rc ff i.

— m —v e r re d a a s u n o saJIe d u c h â te a u d e v e n u la m u n ic ip a l- f l f o rm e , a v e c Je s a rm e s q n o n a u s r c n o n s d e d é c r i r e , l e s i n v p h éfts d ü l a v i l le e sp a g n o le . C ep en ^ lan i, n i ls lo ir© d e S an jju ftsae Q e s 't r r ê l e p a s à c e f a l l d 'a n n e s . N o u s voyoDfi d a n s le ré su m é d e s c s a n n a le s , c o m p u ls é p a r d o n M iguel C a c e re « , c o m m a n d a u l a c lu ü î d e l a p U e e , îiu ’cKo rf^ût l e t i t r e d e v i l le , e n îf i05, a p r i* a v o ir f o u n m w h o m m e s d e g u e r re a a s iè g e d c F o n C arab ie , d c « 6 5 6 ; q u ’e n 1710, e lle f u i a s s ié g é e j>ar l e s i ro u p e « d e I*ar<ihldue U i a r ^ e s , e l <i«'eUe u e » a c e o m b a q u ’a p r è s i a p lu s b é rn ïiin e r é s i s ta n c e , l e 2,1 n o v e m b re d e U m ê m e a n n é e . L e s g u e r r e s d c l a su e e e ^ ^ io n l u i f n u r o i r e n i a u s s i l ’o c c a s io n d e m o n i r e r so n d é v o u e m e n t e t s o n c o u r a g e ; s e s e n f a n t s s e s ig n a lè r c n i p a r p lu s d 'u n ff tit d ’a r m e s r e m a r q u a b le . M ais d o s c a la m i té s é t r a n g è r e s a u x a r m e s poU U quos n e d e v a ie n t y a s l a r d e r * o u v r i r i ’i r e d e SA d é c a d e n c e . D ès l’a n n é e l iâ O , u n e p r e m iè r e in o o d a i io n l u i a v a u e n le v é c e n l s o ix a n ie - d o u ie m a is o n s ; e » 1424, u n e n o u v e lle i r r u p t io n d e s e a t ix a a g m e n ia l e s p re m ie r« r a v a g e s ; i e 1*S s e p te m b re ÍTS7, e n lin , i iii i ro is iè m e d é s a s t r e d é t r u i s i t q u a tr e c e n ls h a b ita i io n s , e t û t p é r i r c in q c e n i s q u a t r ^ v i n g l - e i n q p e rs o n iîe s . L o s e a u x , é le v é e s à 3 8 j>teds a u - d e s s u s do i e u r étlagi*, r é p a n d i r e n t u n e t e l le é p o u v a n te q u e l a p o p u la t io n n 'o s a p lu s r e le v e r » e s r e m p a r ts d*^lfuUs, ¡<es m a is o n s r e n v e r s é e s . L e s h a b i ta n ts , q u i 8c t r o u v a ie n t s a n s a s i le , a im è r e n t r o t e a s é m ig r e r q n e d 'c x - p o s e r d e n o u v e lle s c o iis tn ic t io n s a u r e to u r d ’u n I lé a u q u ’i ls c fm s id é ra lo n t c o m m e l 'e x é c u te u r d o s c o lè r e s c é le s te s . L a v ille r é d u i te a u jo u n r h n l d e 30 a 6 m il le h a b l la n ts . e ,i t e n c o re d a n sI é ta t o ù r m o n d a t io n l a l a i s s a l e 29 s e p te m b r e 1787 : s e s m a is o n s s o n t e n r u in e s , s c s re m p ii r ts déino llH , iês r u e s d é p a v é e s , s e s m a g n if iq u e s p a la i s s a n s to itu re s .

G râ c e a l’a p a th ie e s p a g n o le , o n n e d o i t p a s d é s e s p é r e r q u p n o s d e r n ie r s n e v e u x n e p o i s s e n t s u iv r e , d a n s d ix s i M c s , le s t r a c e » d e H n o n d a i io n , c o m m e n o u s é tu d k m s le s r a v :ig c s d o i l r r n p t l o n d u V é sa v c d e T an 71» d a n s le s r u e s d 'H o rc u la n u m e i d e P o m p ó la (IJ .

0 ) Mais «|n’«ncun ^ m m l m'a pn ^ tre perd it k c'cail'sHmi-rablo ÎRritliiA de ion tcinliura. bmuçriiCiû«' de j«« vikims. Bc4^pii«irK iolère! des ciBui, elle rortu w|»ruile d 'iu » mérliid«!)«' de 86 l ie u e d« iu|">rHfl«, dJvii(5c e» vir>?l bâilHe., iiciiplM de «16 * haliHioi«, reDrenna d«iu

rriis»)» , piaisfémlntis dan» 360 parolw«». Le! atchtre? âe)amuin<i|<M- lllé pos»i>ilent eacwa 1a «üârledcH (»ruilrces que l« ic acrorda Fort, ftB U « , et q w conArm«Tblbaul âe CliBtopuro«, e s l a » . Elte w l to it« eociMilten.

N o u i parllûD B d ’u n p j ila is d« S an ifucs^ 'a p r iv é «le s t lo U u rc , c 'e s i c e lu i d e s d u c s d e G re n a d e , R ie n du p lu s n ia g a i liq u e c e p e n d a n t q u e lo s fc n ô lrc » K r a b o ^ l b i q u c s q u ’il p r e s e a le s u r l a r u e . e i c e d c U II p c a t d o n n e r u n e id o c dojs r ic h e s s e s sc u lp lu ra lc ;« q a c r c n fc rm a U c e l le b a b i i a i lo c p r i n d é i e .

C e* fen è ip p s o g iv a le s , d o n t d e u t s o n i à d o u b la b a ie e t d e u x â s im p le o u v e r iu r e e n a s tc r i s q u c , w m l s u rm o n té e » d 'u n e n c a d re ^ tD c n tr e c ia i ig u la i r e , d a n s le q u e l r a p l l s lo a r c u m le s p lu s g r a c ie u se s d é c o u p u re s . L 'u n e d 'e l le s a jo u te à c e s r l e h e w e s d e u x s ta tu e s p la c é e s d a n s i l e u ï o ic i ie s t r i lo b é e » e i l a té r a le s . Au so c o n d c la g v , «mfiii, r é g n e n t s ix f e n i l r c s o g iv a le s , o r n é e s de lo re « e t d é g o r g e » . M ais p o u rq u o i te n lc r io n s -u a n « d ’a n a l j ^ r l&s d c ln i ls d e c e t le b e lle r u i n e ; 11 c s l d e c c s m e rv e il le s q u ’il fKut la is ^ ^ r a u l)u rlii l e » o in d e re p ro d u ire .

N o u s a u r io n s e n c o re b ie n d e s c u r io s i té s a r t i s l i q u f s k é iu d ie r d a n s c e u e e sp è c e d e sC p u lc rc q u e l’o n a p p e l le S a n g n e s s a ; m a is e l le s a p p a r l ie n n c n t a l a r e n a is s a n c e , e l n o u s d e v o n s n o u s o c c u p e r d 'a b o r d d e s c h â te a u x p lu s a n c ie n s , q u i s ’é lô v c n l d a n s le s v i lle s r o y a le s d e P a m ]» e lu n e , d ’O li tc e t d e T a fa lla .

CIUTRAO DE rAMPCVl'(<l$.

L 'a n t iq u e p a la is ro y a l d e l 'a m p e lu n c , v ie u x o b â te a u - fo p i d e s p r e m ie r s s iè c le s , lo a l» q u e le s m o n a r q u e s n ’i ia b i lu r e n t j a m a is , n ’e b t, d e ()u is p lu s ie u r s siècle«» q u 'u û p ^ le - m é le d e b â tim e n ts iiiro rm e s , d e s t in e s à lo g e r d e s t r o u p e s . C e tte c o n s im c t io n . com « p iR ti^m ent d é p o u rv u e d ’in lé r é l , ^ e e a u x m a t l la t io n s s n c c c s - s iv e s q u e I n i f il é p r o u v e r le K énio , e n l a t r a n s f o rm a n t e n c a s e rn e , n 'ü ffift d ’a u i r e o b je t in té r c s s a n l q n 'u n é n o r m e é c u t im b r é d e s a r m M d u ro v tu m e d ’E s p a g n e , te l le s q u ’e llM f u r e n t a d o p ié e s p a r l ’e m p e r e u r C h a r le s , e n 1516. C c t t i c c u m h é r a ld iq u e n J s u - m o rh is tû ip R d e s a ^ raD ü is se m c Q is e u e e o s a i^ d u ro y a u m e , e t sc re c o m m a n d e il n o s é lu d e s c o m m e l5T>e d e e c t te c o m p lic a tio n e s p a g n o le q u i t r a n s f o rm a l e s b la s o n s e n u n e v é r i t a b le m aiy^- d o in e . C h a q u e g é n é ra tio n v e n a n t a jo u te r s e s p iè c e s p a r t ic u l iè re s , s a n s so n jfe r k s u p p r im e r l e s p ré c é d e n te s , l 'é c u d e c h a q a e f a m il le (g rand it d ’a n n e e e n a n n é e , e t U n it p a r c o u v r i r u n e p a r t i e d e la h iç a d e d u s d e m e u re s n o b le s .

L e b la .snn d e s r o i s d ’E s p a g n e , d é jà c o n s id é ra b le m e n t d é v e lo p p é s o u s d o n P h i l ip p e e t J i i a u a p a r l e m é l a n ^ d e s a rm e s d e C a s til lo , d c L éo n , d 'A r a ^ n , d c C a ta lo g n e , d e N a v a r re , d c V a le n œ e t a u t r e s p r ln c ip a v tc » , s’c n r ic h i t e n c o re s o u s F e r -

kliD«n<î e t Isa b eU u . e n 147*. I l d e s i n i e n f in , »>ousX )haH cs V, on• 316, c e q u e no » x l e T o y o n s s u r i e v i e j x c l i â t c a u d e P a m p c h in c , n n inO lange d u U oq d e I .é u n , d e s t o u r s J e C a& tllle, de;« cliaîTies o o n ip lô to s d e N â v .ir re , d»*.s ([u a tro p a ls d 'A ra g o n , d e s t ro is f le u rs •le Us do F r a n c e , île» a ig le s n o p o r ia le s mâlé*-;* d iix p a ls d ’A ra - g n ti, d e s g r e n a d e s d e G re n a d e , c l d u c o l l ie r d e l a ToLsou*d’O r.

MâidiNi v ie u x e b â le a u û 'e s l , p o u r le« h a b i ta n ts d c P fim p c iu o e , q u 'u n e m a s n rc b a n s io lé ré t . Lr v é r i ta b le p a la i s n a t io n a l , c ’c s t ü c iu t d e la d é p u ta t io n p ro v in c ia le . C’e s t l à q u 'b a b i le n t onceare, r e c u H ü is o t e u ire lP iiu a a v e c u n r c s p e c t ro i li r tc u x , io n s le« so ijv i^n irs p a lp a b le » , lo u te s l e s r e l iq u e s v is ib le s d e r a i i l i r ju c in d ip o n d a n e e n a v a r ra is e . H a lh o u rc u s e m e n t , cf^s n o b le s d o b r is , b a n n l^ ro s e t c o in s d e lo o u u a le , C h a r tre s e t t i t r e s ro y a n x i e y m p - la b i l i ié e t lo is d e s c o r té s , s é tiôuvent l o g i s d a n s u n e vu^te c o n s t r u c t io n to u te n io d e r n c , d u s t j l e d e TbO iel m u n ic ip a l de B u y o n n e o u d u m iû ia lé re d e s ñ u a n c c s d e P a r i s . S o n o r ig in e , &es fo r tu o s to u te s ré c e n te * , lo in d e r c v c l i l c r l a p e n s é e <le T a n - d e n i i e N a v a rre , s e ia b le n t f a ir e la u s l e u r s e f fo r ts p o u r TelTacer, C e n ’e s t q u 'à l 'in t é r ie u r q u e l a d e s t in n l lu n d e s g a le r ie s e t le« r ic h e s s e s q u ’e l le s r e n ie r u ie n i , r a m è n e n t l'A m e to u t e n t iè ro d a n s le s m y s tè re s d u p assé ,

L e p r e m ie r o b je t q u i f r a p p e l 'a t te n t io n d a n s l a s a l le d e s a r c h iv é s d e U C u n ro n n e , c ’e s t le l iv re de-s a n c ie n s fu e ro s , é d it io n p r iti i ll lv e e t a n th e n r tg a e , i c r i te s u r p a re il e iu ln , e t e n to u r e d e l a v é n é ra tio n d e s N a v a r ra is , c o m m e l a c h â s s e oft r e p r i s e n t le s r e l iq u e s d e l e u r v ie i l le l ib e r té . H a is l e fu e ro n ’e s t q u e Je p re m ie r v o lu m e d e e e t te im m e n se b ib l lo lh iq u c n a t io n a le . D e u x c e n ls t i r o i r s é n o rm e s g a r n is s e n t l e s p a r o is d e l a v a s te s jü le , e l r e n ie r m e n i , a n n é e p a r a n n é e , lo u s l«^s t i t r e s s u r le s q u e ls le s r o i s d e N a v a r re a p p o s è re n t l e u r s ig n a tu r e d e p u is l 'a n j u s - q n ’e n é p o q u e d c l a r é u n io n d n ro y a u m e à l a « ¡a s til le . Ue n o n ib r e u x c a s ie r s fn tilfar** a u x t i r o i r s , e te o u l ie n n e n t le s l iv re s d e c o m p la b il i té , <ni e e s m ê m e « r o i s fu r c t i l te n n s d ’in s c r i r e , jo u r p a r j u u r , d e p u is l ’a u ÎÎ7Û ju s q u 'e n IfiâS , d i a q u e a r t i c l e d c le u r d é f ie n se , d e p u is T a d ia l d 'u n m a u ie a iiju & q u 'a n r e n o u v e l l e m e u t d ^ ln c b ev a l d c bâC alllc . L e s p iè e c s e t Iv s f a c tu r e s d e s fo u r n is s e u r s , f a u te d e s q u e lle s l e s c o m p te s n 'a u r u ic n t p a s e tc r e ç u s a u c o n tr ô le d e s f - ta ts , s o n t e n c o re a t ta c h é e s à c h a q u e p a g e d o s rc iî is trc s .

SI le rc ff iro e c o n slltu E io n n c I, p o u s s é h « e s d e r n iè r e s l im ite s , c ta l t d e s t in é à s a u v e r l e s d y n a s t ie s , c e l le s d o K a s a i r e e l d 'A ra g o n a u r a ie n t d i l ¿ t r e im p é r i s s a b le s ; c e p e n d a n t , a p r è s d e s

m i l l í m Oo c b a r tc s c t d e fu e ro s , d c d i& c u u rsc i ü e c o D siU u iio n s , l 'b is k i í r c d í l Sun d e r n ie r m o t ; c c s d r n x KfcUs u n i pf‘r d u l e u r ÍD- déiH‘1)d a l l i« p o u r fa ire p la c e a u i>oLivoii' a b s o lu d o s r o i s d c

A d e» a r c t i i s e s r o y a le s b 'o u v re la s a l ie d e s a rc h iv e s d e s E ta ls . I.e l iv re d u fu ^ ro f a ls a i i s e n l ic e l le s u r l a 'jw r u - d i?« p ro - m lô r c s ; l e s t r o is u r n e s a « r r u t in , vâ!ji*s iV nrgeu l e n fo rm * de ¿Tourdes, é l< i!a ium oD tscu lp ic& , d o r m e n t v ^^ s d c lîi s e c o n d o . Le* h o u le s d c m a r b n i n o i r i i Id a n c , c h a in p lo a s tu n e Ls, m a is v ig i- l a n l s , d e s lo n g u e s iT itles p o l i t i q u e e l lèg W alÎv D s , re iio sen * ftncon» ntl fo n d d e c e s ta b i-m a c lf ts s a n s d ip u x ,

S, c e s s(>uv(*nirs d p p u is s a n c e d é c h u e s a c c è d e n l q u e lq u e s baniii#!re& q u i r e i r a c e n t le s é ta p e s p lu s r é c e n le s d e IT iis to irc d c l a IN avarre. Pôus c ilc ry rì« : i* c e lle cjui s e r v i t a u c o u ro n n e m e n t d e s r u i s c h a m p e n o is e t f r a in ja l s ; e l le e s l e n i lo f f e ro s e , p t p o r le

' l e s a rm e s d e S H tiu I ie - le -F n r l a u ï c h a în e s d ’o r e n t r e la c é e s ; S* c e lle d e s v û lo n u tr ic i d e .VûVtfiTa. o r g a n is e s c o n i r c l a F ra n c e , on i7 f l4 ; cf!tié é p a is s e e l g ro s s i ó re l o i lo c in 'c p o r le a u c en e re l ’o- ru s s u ii d e T ^ a s a r r e ^ r d e p a r d e i i i m o n ia ^ n a r d s , l 'a r m e a u b ra s , e t v è iu s e n s im p le e o s i u rn e p a s to r a l d o la in e g r i s e ; S* c o llo ü e l a d é p ii ta l lo n p ro v iti ci n ie d e l f id 6 ; e l l e p réêfit« a u c e n i r e le s a rm e s d e l 'a s l l l l r , gnrdeês p a r c e l l e s d e N a v a r re , r é p é té e s a u x q u a tr e c o in s ; l ° e n ü n , l a b a n n iè r e q a ’l s a b c l l r I I f a ls a l i f lo tte r Kur I t i d - tc l d u c m iu e d e C u a n d u la in , p e n d a n l so n s c jo n r à P a m p e lu n e , e n if tlS . C e lte b a tin i& re , r e n v e r s a n t l a d is p o s i t io n lié ra ld iq u i^ de l a preciad t! n ie , pi^ésoulc l e s c lia in e s e n tr e la c é e s d e N a v a r re au i ;c n tre , e t c e lle« C a s tll le a l te rn é e s a v e c ¿ e s lio n « r a m p a n t a u x q u a tre q u a r t ie r s . C e lte é n e rg iq u e a l lé g o r ie n e sem b le -l« elle p a s S ire , p o u r d e r n ie r m o t, q u e l a N a v a r re , e m p r is o n n é e , s e r r é e lie to u s c ô té s p a r l a i la s i l l le , n e p e u l v i m , d é s o rm a is , q u e s o u s1 é g id e d u g o u v e rn e m e n t d e M a d r id ?

O e p e u d a n l , COS sd U T eo irs d e s d e r n ie r s c v é tie n ie n is s’é c llp a e n i d e v a n t q u e lq u e s iro n iso n s d e f e r roulll*^, s u s p e n d u s à u n c o in do lit m u ra i l le . Im ilo n s l e s N a v a r ia is q u i s e d é c o u v re n t e n p r é s e n c e d c c c t r o p h é e d a sui"*« s iè c le . C c s n n l e n < o re \ k le s fa m e u se s c lm ln e s ro m p u e s à l a b a ta i l le d e T cd o sa p a r S a n c h e - I c - F o r l , J o n l n o u s a v o n s r e t r o u v e d e s frn g n ie u l^ p lu s c o n s id é r a b le s d a n s l a e h ap c U e a r d e n te d u d o U r e .

T o u te a n c ie n n e v i l le , u n p e u im p e r la n te , p o s s è d e a in s i q u e lq u e r e liq u e p rc c ic u s c q u i rOsuEce l e p o in t c u lm in a n l d e s a g lo ire . A F lo re n c e , v o u s to u c h e z , « lo u l i n s ta n l , a u x s a l u e s , a u x to m - be-aux , a u x c eu v rc s d c M ic h e l-A n g e . A R o u e n , v o u s n e voyex

— m —

q u e b u s ie s « m a i s o n * «le C o rn f i l le , A N an cy , uûl v o u s p a r le (le S la n is ln s . A A i t , f n P ro v e n c e , T c a s ô lc s i o c o d é d ’iu s c r ip - tiODS o t (1« u b l e a u x d u r o i U6qC. A P a m p c lu n e , le s c h a tn e s b r i s é e s d u K n life M iram acQ oliQ v o u s a tic i(? n en l s a r m u s {es poinLs. C e v ^ s a s se z d o lc$ r e t r o u v e r d a n s d e u im o n u m e n i a i e lle s OUI p r i s p o s s e s s io n a b s o lu e d e s a rm o s d e N a v a r r é ; e lle » o c c u - j>cnt ! 'ô c u » n i î t o u t e n t i e r d c l e u r s e n U tila c e m c n ls I n in ic r r o m - 4ius*; e l le s r»^()ara ibsc íit]ils(|uc s u r le« m o n n a ie s , i>ar a n c im iia - noD a ss i '? g ro s s iè re , q u e M u re ttf c ’a p a s s u c o m p r e n d r e , m a is q u e Jo s é Y a n d ia s , c o n s e rv a te u r a f lu e l iî»*4 a rc h iv e s , u p a r fa i lo - i n e o ; c tp lii}uée& d a n s so n d i i tu m o H o d e A u U y u ed a à c s d e lr e y n c d e S a a a r r a .

C o u ra g eu T .in U q u a ire e l c la s^ lfi(d a teu r in fa tig ab le« M. Jo sé Y a n d ia s . a d o n n é & c e m u s é e b i s lo r iq u e u n e v ie r é g u liè r e q u e p lu s d 'U Q ro y a u m e {»ourra il e o v le r p o u r s e s n rc b iv e s .P l a e é depîiH d e lo n g u e s a n n é e s à la l é ie d e c e d é p ô t j i r é c ie u t , Il e n a exeeuU^ le t r a n s p o r t e l le c la s s e m e n t ( lé n lb lc e t d iff ic ile a v e c u n e m é th o d e q u i lu i p e rm e t d 'e n In d iq u e r , d a te p a r d a le , M u te s l e s r ic h e s s e s ; s o n in é p u is a b le c o m p la is a n c c m e t l e v o y a g e u r i |u i le c o n s u l te à V ab ri d e to u te c r a in te d 'im p o r lu n i ié .

A pr»« a v o ir v is i té l e s m o n u m e n ts d e p le r r c s i d c p a rc h e m in s e l d e f e r , q u e l s o u v e u ir v iv a u l p o u v o n s - n o u s e n c o re é v o q u e r d a u s c e ro y a u m e c a n u i> re ? L a d é p u ta t io n p ro v in c ia le .......

S e p t dépui^H , n o m m é s p a r l e s s e p t c e r c le s o a m é r in d a d e s , r é s id e n t a P a ïu p e lu n e , c l se r é u n is s e n t , t o u s l e s j o u r s , d a n s le p a la is d e l a s o u s l a p ré s id e n c e d u p ré fe t ro y a J , p o u rc o n d u ir e l 'a d m in is t r a t io n to u t e n l i e r e d e l a N a v a rre . F in a n c e s , ju s t ic e , t r a v a u x p ab lic -s . t o u t e s t R o u v e ra in e m c n t d ir ig é p a r c e s p p ie m v ira t t o u t p u is s a n t , d n n l la r e in e d ’E sp a g n e n ’a q u e le p ro te c to r a t . Tell*^ e s t l ’o m n ip o te n c e a d m l^ i^ l^ a llv e d e la d é p u ta t io n , qu«f l e g o u v e rn e n ie n l d e H a d r id n ^ p e r ç o i t p a s u n i!o u ro d 'im p o s lt lu n . l.e»« imikMs tr^ s in s ig û ii la n is d 'a i l le u r s , q u e la d é p u tx l in n v o te e t fa it p e r c e v o ir c h a q u e a n n é e , s e rv e tu e x c lu s iv e m e n t à l 'e n tr e t ie n d e s r o u t e s e l d e s m o n u m e n ts , a u jk a le - n ie n l d e s ^ r d e « cIn IIs e l d e V)ti5 l e s ro n c tlo n n a ir c s d e l a p r o - v iD ce. Q u a n t a u x i ro u p e s q u i t ie n n e n t g a r n is o n a u p ie d «les P v re n é c s p o u r l a s e c u r i té d e s f ro n tiè re » ► e lle s r e s l e n t i l a c h a r ^ d u t r c s o r ro y a l.

O u 'a d o n c g a g n é le g o u v e rn e m e n t e s p a g n o l a f a ir e lu g \ ie r re , p e n d a n l s e p t a n s , a u x g u é r i l l a s à t D a lm ased a^ d e Z u rn a la c a re - g u y , d e M a ro tto e t d e C a b r e r a t I j n e lé g è re m o d iñ e a t io n a u x

a n c ie n s f u e w s , m o d iâ c a i io n < |i i i a p e rm is î le t r a n s p o r te r l a l ig n e (le s d o u a n e s d e s ü o rd s d e T E bpc, a u s o io m e t d e s m o m a g n c s .

A in s i. l a N a v a w pppnd l a p o s i l lo n d ’u n ro y a iu n c a l l ié p ln W t q u e c o lu i d ’iiD E ta l v a in c u e l c o n q u is ; cU c (ârde s e s lo is , se s m a g is t f a ts e t son g o u v e rn e m e n t p a r l i c u l i e r ; e lle ^ r d e s n n o u l s o n arm en i, ü n c o m p re n d q u ’aTei; d o te l le s resserves, e lle it^Mt c o n s e n i i r à s a lu e r le s o ff ic ie rs d e l a r e in e e l à lo g e r u n c a p ita i n o -g c n e ra i.

CIlAdBaH DfA COnPTES.

P a m p e lu n c possA de u n f r a g m e n l i l 'n n id i l i c e c iv i l r o m o n ia u t a u x iii* * s ìh ; Io , q u i n ’a d 'a u t r e i n ié r é l iju c l e s o u v e n ir h is lo r i^ q u e q u ’i l reO i-le . N o u s v o o lo n s p a r le r d e l a p e r l e d e la C a m e ra d c C o m io s (c h a m b re d e i co m ptes). C e lle j io r lo , s i lu é e d a n s la r u e S t - F r a n c is c o , p r è s d e l ’é g lise A» S i - S a tu r n in , e s t u n e g ro s s i è r e o g iv e , s u iv ie d ’u a c o r r id o r > o ù té e n b e r c e a u , d e l a m ô m e lu r m e , s a n s o rn e m e n ts , s a n s n e r v u re s . C 'e s t l à lo u l c e q u i n o u s r e s le d e c e t » a n e ie m ic in s i i lu l io n c o n s u tu i io n n e lle , c o rn in e d a n s l a N a v a r re b ie n a v a n i q u 'e U e n ’e f it é lé a d o p té e p a r le re s le d e l 'K u ro p e (1).

D iso n s n u d e r n ie r a d ie u â P a tn p e lo n e , L e v a s te e i m iije s tu e u x c h a ie a a d ’O llte , in o il iô p a la is , m o itié f o r ie re s s e , n o u s a t te n d d rjip ô d a n s s e s ju in e s m a je s tu e u s e s ; n o u s a l lo n s e n v is i te r le s d ô ia i ls r e m p l is d ’in ié ré i .

M AUJS D’O LIfK .

C e m o u u m e n l , c o n s t f u i l p a r C h a r le s - le - S o b le , f u t d e s tin é d ’a b o rd à lo g e r so m p lu e u s e m e n t c l à p ro té g e r e n c a s d ’a i ia q u e l e s r o i s d e N a v a r re q u e l a fàc tJo p d e s B e a u m o n l a v » it f a i l i^joi- ffner d e P a u ip e lu n c ; i l n e fa u t d u n e p a s ê t r e s u r p r i s s i so n a r - e h i ta c lu re m il i ta i r e r a p p e l le le w l a i s d e s p a p e s d 'A v ig n o n . C e téd iQ ce p e u l é l r e c o n s id é ré p a r c o n s é q u e n t c o m m e le m o d è le d e s

II) L 'A re d u c 6 t i d e la ru a « p i f d u . fo fû to * In iw |» s inonum eiiU n«»« traü i, l i s ■ rn ifi p t im jü ï t f i l i f f « ro y au m e l o d ip m d in i , J im p r i e n t « p ltw (Tue l 'é r o d c e t d e C aslH lc, ■ U T a r a r n f - i r la v k i n i i t doiVrdiitfiiB l I " ; miOs t c k à r u n ’f l r ie n d e )a fo m p lk a tio n à e cs>ui d u chS teau r » j a l . I t i»e ren ferm u «|u« 1 « d«4 ii lions K [ » d e m lo o r» « k C an illii ■ ? « l® c h û iû u d e N av arre û a k l’êLlttu-. If w b l e r t m l l i r d e r» fa it r j i ^ F e rd u ^ o d f i « 8 pfitfûlcrs e f u ie i ie i i r i aTftierrt u o i4â&m p i r ü c u ü e r p o ü r c b acu n e de I c a re p n « i iM * . I ,> in p e r « r C h a r l« V futpr<*M bIcm «nl le p fw n ie rq u i adonU r« c4 i« J# tc iu l» p l « e i d o n t nous v w i« r l é d ’llJKl^l. ‘

n

p a l a i s l O F l i h i s d u x v - * « l è r l e H m érlii« a c e H ir e u n p i a n i c n n tie n ilf ,

^¿uand OD a p p ro c h e d è la p a n ic d o rc Q c « in lc , e n v a s é e J a n s H m c n c u r d o l a v i l le , o n ai>er<ioit rf’nlK ird u n e b e l le v» i t c a r r é e , c o u v e r te e n terras& e a v a e lU A cbiruuU s à d e n ts d c l o u p ; e ile e s l p e rc é c d ’a c e f e n ê t r e o g ivaW a g a c c o o d é ta g e , d 'u n e s im p le m e u r t r iè r e a u i> rem iur, e l i u r m o n té e d 'iu ie to ii^ d'oliMrn'RdOD a v e c en co rD e Ile m e n t il« lostch l c o u lis . De e e ¡lO lut d e la r u e , o u passai » u n s u n e p o r te à o g iv e i r t s s u r b a is s é e , p e rc é e d a n s u a e sp c o u d e to u r , d o i io a n t s u r le» l o u l c r a r K e x té r ie u r s , e t si l ’o n f a i l v o lle fa c e , nii v o i t «e d é v e lo p p e r u u e d e s p lu s im p o sa n te « constructioD & <;ivile& d c T c p o q u e g o tii i iju e . I ,a t o u r h a u te e t m a s s iv e q u e l 'o a viesnt d o t r a v e r s e r , u iu e i tre , a u - d c s s o s (3 e SH p o r te , l e s armps» f r a n c ^ - n a v a r r a i s e s (1 ) ; i i ^ u c h e s e p r o - lo n g e m le s re u ip a r t« a v e e le u r» p a r a p e ts , so ü Iô û u s p a r t ro is h a u te s a r c a d e s o g iv a le s f o n u a i i i m a c h ic o u l is co û tln u K , c o m m e a u p a la is d ’A v ig u u n . I l n e fa u t p a s n c g llire r d e r e m a r a u e r c o m b ie n c e t te dispersi t io n , e n g ra n d nsaj^c o n E s p a g n e e t d a o s le m id i d e l s F râ j jc e . é ta i t p r é fé ra b le k ce» ¡)arai>etB e t t '^ r ie u r s , s u p p o r te s p a r d e s i iu id e e c o n s o le s q u i s 'é c ro u la ie n t «ous le s ¡^ ro jcc tilc s d e s p i e i r i e r s , e t s u r t o u t d e s p r e m ie r s c a n o n s d e s iè g e , l e s a n e ie o s m â c h ic o u l is n o p e r ra e t ta ie o t , il 'a lD P u rs , q u 'à d e s o b je t* d 'u n v o lu m e t r è s r e s i r e lu t île p a s s e r p a r l e u r o u v e r t u r e , ta n d i s «jüe 1h» la rg e » r a in u r e s d o n t n o u s p a r lo n s , so l id e m e n t a s s is e s s u r d e s p ili e l's , f a is a ie n t c o r jis av**r l a m u r a i l le , e t p r é s e n ta ie n t to n to l a r é s i s ta n c e d é s i r a b le , l i f a u t r e m a rq u e r , e n f in , q u e le s o n b a s s e ra o n t d o c e s p i l ie r s e t do lo m u ro il le io t*^ r i c u re a v a i t é té d is p o s é e n lâ lu s , d e m a n iè re à r e je te r v io le m m e n t s u r le s asA légean tâ e t d a n s i o u tM le s d i r e c t io n s , ie s p ro je c ti le s to m b a n t ft p lo m b p a r l a c o u lis s e d u m â c h ic o u lis . M oi» l 'é lc g an c « e t l ’h a r m o n ie n 'é ta ie n t p a s e i c l u c s d e c e s c o u s t r u c t i t in s Im p o s a n t e s ; o n T oH e n c o r e s’é le v e r , s u r l*angle le p lu s a v a tic é d e c e t te p a r t ie d u r e m j ia r t , u n e e sp è c e d e b e h 'é d i r c c a r r é , i>ercé 4 c lo i ï ie s p o n iq u e s o g iv a u x , s u r m o n té s d e p a r a p e ts a v e c c r t - neauK e t m â c h ic o u l is à p l e h i - c in t r e o u à t r é f le u rs . A l 'iu t é - r i e u r d e l a v ille , f*nlin, rè .g n en l d e s tour»-Iles d C ingles c y lin d r i q u e * p l a c c « s u r e n e o r b e lk m c n t , e t p e rc é e s , c o m m e le s b d t i- l a e n t s ( î r in c ip a n x , d e fe t» s ire s t r i lo b é e s d e ^ a n d m o d è le .

S i e n d e m ajc^ tn eu » :, d e ra e n a ç f in t c o m m e c e d e r n ie r e ffo r t de l ’a r c h i te c tn r e g o th iq u e , s 'é le v a n t & s a p lu s g r a n d e b e a u té , a v a n t

(I] ¿Ta ia* icarieli ayant «« i «( m 4 c^to4n«« campiéUt 4 t H o ta m . f i f t e % 9 k 4 /Uurt d i ¡ù.

j à

d p d ifijiâ raU re . I .a p o u t l r e i c a n o n a lln U r e n d r e , e n o f f o t , lo u i£ S c e s é l ^ n r ^ s h m ti le s ; f^llf d o T H lt l e s c ^ n d u r o n c r a d i s p a ra î tr a «lu HOl dR eeLle E u r n p ê «¡u 'e lle« a v a ie n t ni lo n ^ tc m p ; o m b e lU e .

T e l e s t le p a la is q u i f u t e e n s t r u i t à p c a p r è s e o e n l i^ r s u r le s f a n d c m o n ts d ’u n b i it im c n t p lu s a n c ie n , p a r C b a rle s-lf t-N o b lR , quelquft!^ â i to é fâ â p rè » l a n j o r l d e U r e in e F .léo n rjre d c N a v a rre , e o 1415; coals e n p ré le itd q u e c e p riiioR n e b o t 'n a t t p a s sc5 p ro je ts d c c o n s tru c t io n h c c u e o e u v re , f e r i g ra n d ie s o i>our >«on s iè c le . L e s N a v a r ra is lu i a » r ib u c n l l ’a m b iiio D d 'a s o i r v o u lu j o in d r e l e {iuIkîs d ï ) l i t e à c e lu i d e T a fa lla , sH u é à 7 k ilo m è t r e s , p a r GQ p é r is ty le à c o lo n n a d e , s e m b la b le a c e lu i q u i f a i t l e t o u r d c la p la c e S t-P io r rc à R o m e . CA)>endanl, n o u s d o u to n s q u e L o u is X IV lu i- m é iu e e f tl é K c a p a b le d ’e s é c u te r u û ê o n trep ri& e lo u l a u s s i d isp e n ilif tu se iûe c e lle q u i l e o d r a i t à r é u n i r l e s T u ile r ie s a u c b â ie a t i d e S K '.lo u d . N o u s re lé g u e ro n s d o i c cek ie o p in io n n a v a r r a is c a u r a n j ; d e s r ê v e s d 'u n e hriA îna- tfM i p o p u la i r e , « » a llé e p n r V c rc ra sW c p r o s p e r i tó d o svp-» s l è - l 'ie ,F è v e s d o n t le» p r ^ te n t ia u s u n i e n fa n té l e p ru T c rb e s i c o n o u : D iilir deg c h à ttA tiX e n E tp ü fu e .

OlitR n 'a p u s b e so in d ’a v o i r r e c o u r s ft d e s c o n te s f é e r i q u e s p o u r j e i e r u o p u i s ^ n l in lë r ^ l s u r x o n pulaii«, t h é i l r e d c s d e r n iè re s l u t t e s d c l a n to n a r c b ie c o n tr e l e s C a s t i l la n s e t l a fa c tio n dft> R c u u o ic n t . N o u s s a v o n s q u 11 f u t p r i s p # r c e t te d em if^ re , en 1 ^ 1 ; q u ‘i l r e to m b a a u p o u v o i r d e J u a u d 'A r u ^ n , e n 14:»!^, c l q u 'i l d e v in t , à p a r t i r d e c e t te é i»oque , le b iége d « s c o r lè s u a v a r - r :iisu s . Il n e fa u t p a s o u b l ie r , e n cfTct, q u e , d e p u is l a m o r t de l 'I i i l ip p t '- le - L o n j f t*l l 'a v è n ê in e n t d e la ¡•e tlle -f illo «le L o u is - I e - i l u ü n , J e a n n e d’I^v reu x , P a m p e iu n e c e s sa d ’é t r e l a c a p ita le o îf lc fe lle d c l a N a v a r r e ; O l i t e c i T a fa lla la r e m p la c è r e o i jas^jy 'A l a c o n q u é k ' d u u t ja n m e p a r F e rd in a n d -lc -C a t* (o liq u e .

TAFALU.

S i l e <^hSlcao d ’O lilft e s l ü n de> p in s b e a u x é tA b lisscm en is lu iü ia lr e s e t c iv i l s d n x ' ' ^ s iè c le , c e lu i d e T a fa ltu t ie l u i e s t pas iu ré f ie u r , c o m m e j a r d in e t s é jo u r d c p la isa n c e .

C e p a la is , c o n s t r u i t a u s s i p a r C lia rle s* le -N i> b k , v e r s 1416, ©*1 t in fs rm é a v e c so n d o u W e p a r c d a n s u n e v a s te e n c e in te d e re m p a r ts , l ié r is s é e d e l e u r s q u a d r iU lé r a J e s ; n o u s d e v o n s a jo u te r , to u tc fu is , cjue l a p a r t ie eon sacrO e a u x a p p a r te m e n ts e x is ta i t a v H A ile r è g n e d e c e p r in c e . T u u t porU» k r;ro )r^ q u e C b n rle^ I f l n e f it rjue V e n ib e llir a l ’i n ló r i c u r e t ! s c o tn p lé te r p a r le s j a r d in s

- n

H p a r l e s c o n s lp u c ü o i» d e p u r a^rrúrae íii q u e nou:s a l lo n s e i a -

n A ? l« ? e a b Jc s p r à s e m o n t u n a s p e c t d e v O toa lé q u io n s 7 f c o n fo n d re a v e c le s m a^ jn iliq u u s c o n s i r u o -

l io n s d u siiîcjf». R â u s a u to u r d 'u n e l o u r c a r r é ? i l s n.. l)O ssèdcnl» s u r b u f s iiiçad& s i r ré g u l iè re « , u n e i r o is ¿ « c ’ire sS ‘ cpareniicnt pj l . VZL ZTct

D e u x d ’e û lr e e l le s f o rm c n l u n e d o u b le o o - > eF lu m , scp art^c p a r u n e c o lo n n e ^ h i r o is iè m c n 'î tQ u ’u n c baie-

d ¿ c o u i .a r e s d e l i^ i i r o n i r m e n - ta l o n O ftv a le , m é lH îç d a rm a tu re s , d e Û oiiroQ s c l d e i r ilo b e s . c îe coD Slru . l io n ru m o m c a u x t- . $ííl.c l o ( ) G ^ i d e c e l te c o u r q a o T o n c û l r c d a n s l a p re ro iè re

lÆ s I0U1 c a r r c c s q u i d o r a tu e n l l e s t r o is fa ç a d e s d u nr>rd, d e J e s l e l (le i o u e s i , s o u t c o u s i r u i ie s , co m m fi le rem o a iH e n b e lle s

„ u i? oc n i r f I m u i r i e u r e t [ e x té r i e u r d« l a m u r a i l le . Il e s l a r e u ia r a u e r

r a u f ( lu c 6 tó Uu j a r d i n ; l ’a r c ü i le c te i^clle d is p o s i t io n , e a ib e i l l i l e k i ^ o -

c h a o s ^ e d e v o d te s , d a rô te » , d 'irab rio a iio D S v e r n ie s , d e si tees t i le s t r a n s fo rm a , p a r r e m o y en , e n calnneL s d « r e iw s d 'un effet

f o r m ^ 'u n l s ^ î l cp erre , t t i l l ^ e n fo ra ie d e f a u te u i l p l ia n t , M q ti 'i l e s l r c s p e c - lu e u s e m e n i c o n se rv é p a r la n o b le fa m ille G n a n d u la iD , q n e v e n a i t s a s s e o ir e t i n id i t e r C h a r le s U I , <e L o u is X IV Oc l a m o n a r c h ie DHvari a ise .

I l n ’a r a i i r ie n u é g llg é p o u r p ro i^ iirc r â c e s é j o a r d e r e n o s e t d e e a lm e lo n i c e q u i p o u v a it r e m h e l i i r . L e s e a u x d ’u o e s o u rc e a s se z c lo itm ô e , c o n d u ite s p a r d e s a q u e - lu e s , « u iv a ie n t r j û i é - r i c u r iu.*m e d u û e p a r ü o d u r e m p a r t , e t v e n a ie n t j a i l l i r k l ’aDglc n o r d - o u e s l lie e e p r e m ie r j a r d i o . P r i s d e la , s 'é le v a i t u q é lc s a o l p a v il lo n . ados.s6 â u n o b e lle e o n s t r u e ü o n q u a d r i l a t é r a le o u i s e r v a » d e saU e do « c c p t l o u e t d e c o n fé ie f ic e . U u c lo c h e to n n r lo s o n e d e 2 m è l r e s c a r r é s , fo ra in d e q u a ip c a r c a d e s Oiri- v a k s e t t r i lo l i f c s , lo g e T e s e a lie r e x té r ie u r d e e e p a v il lo n , e i se te rm in e on p y ra m id e o rn c c d e De t ir s v é ^ la ie s . S a v o rtte à n e r - v a r e s c ro lsee » , p o r t« a l a c lé l e s a r ia e s d e N a v a rre . U n p i l i e r

(i; O u o r ^ u r « t rm iBlctl'Jin pu tU « to p m # e n i i^ m e iH ./h i to tI , Au v Iiaïuol un n e p a n l p u i» r «le l 'e su q a - r a r v m étroite o u v trto re reiW r mérm-

l ü r UM tl«e c û ié :

o n r ré , ;<çrvain d ’a r c - b o u ia i i l , c l su rm o n iii il’u n p i o ic l e q u a d r a - p le , r e c e v a i t l e s c a u i p a r u n e é lo g a n ic a r c a d e r ^ lv a lc , a d o ssé e a u m o r d > iic c in tc , c l la v e r s a i t d a n s u n b a s s in q u i . m a lh e u - ro u s o m e a l , c ’a ik js ù k c o n se rv é ,

ArrlTÔ a u so iu m ^ ^ td c c e p e ll l tisca liop , o u e n l r a i t d a n s u n e g r a n d e s a l le q u ’e n c o u re , s u r s e s q u a tr e f a c is , u n e g a le r ie r a a s - s i î c c o D 9 lr u itc s u r u n r a o g d e q u a d r u p le s c o n s o le s d e u ia c h i- c o u lis i l ) .

L 'a s p e c l d e c e b à t im e n l , s a s i tu a t io n , lo u ta f :c u s c u n e d e s t i n a t io n m il i ia i r e . placr^ a re iiréu iU t'^ d ’u n p a s sa g e d e tf n ié in -s , q o i s é j)a rc le p r e n i le r j a r d in d u se c o n d , i l P c rm ail u u c lie m in c o iiT o n d o m in é p a r le s r e m p a r ts c l le s to u r s c a r r c c s d e s <lcax cn ce lH ic s . U n e p o n c o g iv a le , l a r g e , n ia i s i r è s b a s s e , s e r v a i t de ÿ u ic b e l âOHs s o n p r e m ie r é ta g e .

Lo s e c o n d j a r d i n , p lu s lo n g q u e le p r e m ie r , c a r i l é g a le à p e u p r è s l ’é le n d u e d c c e lu i d u P a la is -R o y a l , à P a r i s , p rC scn Ic le m éiuH s y s lè m e d e to u r s c a r r é e s e i d e r e m p a r ts c r é n e lé s ; m a is il n e p o s s è d e d ’a u ir e o b je t d ig n e d'exam <^n q u 'u n e ¿ a ile l i 'é lé d é c o u v e r te , fo rra o e d 'u n e e u c c in lc d e s ix a r c a d e s a n s e à p a n ie r , d o n l l e s g o rg e s n o m b re u s e s s o r ie n l b r u s q u e m e n t d os i la n c s d e s m u r s d ’a p p u i . D es p in a c le s , l e r n i ln é s e n p y ra m id e , s 't^ IH o n t a u - d e s s u s d e c h a q u e p i l l e r ; u n e la rg e f e n é ir e , m u n ie d e s iè g e s d o p ie r r e e l o u v o r ie à l 'e s i , p e r m e l l a i l d e c o n te m p le r l e s b o u le v a rd s e l la r a m p a g e .

L 'é lu d e d e s j a r d i n s d e T afa J la n o u s f a i l d o n c a s s i s t e r a u x e ffo rts d e l à c i> ilÎs a tio n n o u v e lle , e s s a y a n t d e b r i s e r V enveJoppe Ocs lo m l ic a t io n s é tro ite * c i s o m b re s , q u e le s t r o u b le s d u a n * * e t d u XIV*' s iè c le s l u i a v a ie n t Im p o sé e s . A in s i, T a fa lla fo rm e la t r a n s i t io n d u c a s ie l f é o d a l a u p a la i s d u x v j* ' c l d u xvii*** siè c le s . L a g r a n d e s a l le , d é c o u v e r te t io ta m m e n l, a d e v a n c é le s s a l le s do b a l a u \ c o lo n n a d e « g ré c o - ro m a in e s , q u e n o u s v o y o n s d a n s le s j a r d i n s d e V e rsa il le s e t d e M a n c ea u x .

i l f a u t re m a r tj i ie r , e n fin , q u e to u te s le-s to u r s d ’e n e e in fo s o n l c a r r é e s c o m m e d a n s l e d iA ic a u d ’O lilo , e l , s i n o n « l e s r a p p r o c h o n s d e s lo u r s d V n c e ia le d 'A ig n c m o rw s e t d ’A v ig n o n , d e s to u r s d u fo n o id a b le p a la is d e s P a p e s lu l-m ^ ra e , n o u s p o u r r o n s

( t ) C ette g a le rie m n p la ç o i t Ie< aockcus b o o r» o w L ik » , é tab lU iaJ tflu r le* rcm p«tt& , <m te m p s d r t û u di: t^ t r a n t l r 1 « a w t« » * <?t Ic iu t ù t l i t t d e lâncM s n r le« U u Ip d « p n 8 « < lt ltt , M m qn*ibAuicnt lU tin tA p u r c e a i d c r r n n e m t .

«'U c u u c lu ro q u o Id to rm e ro m io , a d o p le e Oajis W C A M reP lle n o r d de. l a F ra n c e , & p e u pFès e x c lu s lv e m e u l, à p a rU r d u xiv»* s iè c le . M f u t e m p lo y e e q n o tr& s e x c e p lio im e lle m e n t d& ns le m id i d e la F ra n c « e t le n o rd d c l 'E s p a g n e . U ucH c p u t^ l r f t U cauH e d 'u n e e x c lu s io n éLoinem ium U c m i t r a i r e ii l a s o l id l lé e i à t a b o n n e d e fe n se d e s e n c e in ie s m ilU a ire s ? II s e r a i t d ir iic ile dc s e l'CK()lHjner, e a r le s m o y e n s d 'a ï u q u e i t a i e n i le s m ô m e s d a n s W u te r i iu ro i> e . I ,e s p e u p le s d u m id i a u r a ic n t - i l« p o r i6 T a n lm n - sUA conliê c e u x d u n u r d , ju& (\u 'à r e fu s e r d ’a d o p ie r üûtt â i i ié l io - r a t io o 6\ideD U ', in t r o d u i l« d a u ? l e u r a r c b i lê c iu r e ? L a r é s o lu - l lo o eQ l é lé p u é r i le I

N o u s voyoui«, u ^ u te f o ^ c ^ ttu e s p è c e d 'o rg u m l n a l lo n a le a g i r iiien p u is s a ïu iu e n t »tur I r« id é e s d e s p e u p l f s m é i l d io n a u i d a n s le o r s r a p p o r t s a v e c c e u x d u u o r d ! Au&si tie » ^ r io u s -n o u s pas s u r |)H s q u e e c m o b ile eQ l é lé l a s e o lc c a u s e d c i a p e r^ ls la n c e d e s v ie iU ed Id é« « a rcb lle< ^ tu ra les . L ro ñ to r, e e p c n d a n l . d e s a m é lio râ t'o n .^ a r r h i l e o io c iq u e s q u i 5 0 u u ic tta i6 D l l e s c b i l e a a x e t l e u r s e n c e in te « a i u lo » » d e l a r e fu - l a r iU , to n te s l e s fo is g a o l s d is p o s i t io n iIa» l ie u x i e p e rm e tla U .

P h i l ip p e (le V aio i« e t C b a rl^ » V a v a ie n t d é jà m is e n p r a t iq u e c e t íe h e u r e u s e iûQOvatiOD, e n c o n s t r u is a n t le c h â tu a u d u V in- c e u a e s ; C h a r lc s - Ie -N o b le , a y a n t à s a d is p o s i t io n u n e p la lo é t o u t a u s s i I l li re rp ie c e l le d e s e n v iro n s d e P a r i s , d o n n a u n e fo rm e à p e u p r^ s s e m b la b le à l 'e n c e in te fo r t i l ié c d o s j a r d i n s d e T fifa lla . J io u s y r e tr o u v o n s , e n e ffe t, l e s rn êeu es lo u r s d 'a n g le e l d e f r o n t ; n o u a p o u v o n s e n c o re aj o u te r l e m é o ie d o n jo n ; c a r , s t l«;tavllli> i» d o n t n o o s a v o n s p « r lé , n 'a r i e u d e l 'a â p e c l l a p o sa n t e t foru iM lal)le d e c e la i i t V r n c e m e s , Il o c c o p e , d u m o in s , la lA é n ^ p la c e a n c e n t r e d e l à fo ç it ie l a p lu s lo iig i ié d u r e m p a r t .

M ais co n 'e s t p a s d a n s l e p a la i s d e T a fíü U s e u le m e n t tju e f ¡ h a r le s - I c -N o b le j o u a i t a u L o u is X IV ; l a v i l l e e u i i è r e f u t c o u v e r te d 'éd ifiix is im p o r ta n ts q u i faisalfciil d e c e s é jo u r le V e rs a i l le s d e l a dyna^^tie T iavarrai.se. L es r o i s a v a le n t c o m p li 'tu tn e n l ab aw lO D oé P a n j |ie l i iu e , c o û ^ la m m e n t a g ité e p a r le s l 'u n d u « d e s B e a u m o n l, f o iù m e , p lu s l a r d , k s U o u rlio iis d é la is s è r e n t i'arl;^ . L e s s o u v e r a in s n e t r o u v a ie n t p in s d e s é c u r i té a u raili»iu d e s p o p u la t io n s tu r b u le n te » ; i l s s ^ h & ta le n l d e a c m e l i r e à l 'a b r i d e s é m e u te s ; m a is , e n c h e r c h a n t l e c a lm e d a n s d c m a c n lC q u e s p a la is i.solé», l e s ro is o u b lii ) ro n t q u 'i l s n e s e t ro u v a ie n t p lu s ^ l a té tc d e l e u r s p e u p le s : u«M *lit»m e f u i i o c o n t e s t ^ l c m o a t l a p re m iè re c a u s e é e * r é v o lu ü o u s q u i p e rm ire n t 1« N a v a r re d':>lM)rd, e t q u i, doQX s lo e )e s p lu s ta r d , r c n v e r s t r e n i l e v ie u x t r ô o e d e t r a n c e .

^ m

r .V iâ i t e n v a in , d 'a U le u rs , q u e l e s r o i s d e N av am « cx p érftien i s e bou& iraire a u x fao l io n s o n a b a n d o o o a n i PâO}|>eIuneI Mmb(>lraiiuQ& u l le« m e u r t r e s i e s s a iv ir c n l à O U te e l à T a fa lla ; l e s c o r té s , r é u u is il8Q& ce» d e u x vUl&s, d e s in r e û l u u e urCôc s s q -

g la a te ou v e r i? a u x v io le n c e s ü e s ¡)arU s. C ? fixlLD^ttir e n tr e c«s d e u x p la c e s q u e s c d c n o u a i a g u u rit: s U u n ic c c o ir e C u rio s u( s o n p b re J u a n d ’AragOD. U a ta tl lc p a r r ic id e q u i « n sa n g la n u i c e i tc p la id e f u n c s io , s a n s a u t r e r é s u l ta t q o c d e d o n nui' à Id N a v a r re u u e r l i k u l e i iu i la l io n d e l à P h a r s a le t elo a lb c u rc u x p r i n c e , a i i a q u é p a r P ie r r e d ê P e r a i i a , f u t co m pì c t c i r c n t b a t tu , ^ i i p r i s u n n ic r e t c o n d u it a u c iiâ ie a u d& T a - fa ila . D e u x p j^ r r e s d e i m è tre 50 r c n lin iM rc s d e h a u le u r , m a r q u e n t e u c o re l a p la c e q u i f u t o c c u p é e p a r le« d e u x c a m p s c u tie m ls . k l le s é ta ie n t c o u v e r te s d ’inscrip iiO D » c i^ o iiu cn io ra - l i v e s ; l e s b e r g e r s s e s o n t m a lb c a r c u s c m c û t a m u s é s ït le» g ra U e r () ) .

11 Qsi ta c l l« d e Ke ü o o v a it ic re fta v i s l ta u i le s c liA te aa x d ’Oliif^ e t d e V a fa lla . 4 u e le s d e r n ie r s r o i s d « N a v a r re n 'a v a ie n t r ie n f a i l p o u r l9fi g a r a n t i r c e a i r e l e s n o u v e a u x m o y e n s J e d o ^ t r u o liciti d o n t l a p o u d r e a c a n o n C la it ) a b a se , l .e s to u r s s v a ie u t c o n s e rv é to u te l e u r l ia u lp u r ; le» p P ^ t-d e -c b a u ssé e sn ’avH iu n i pas iHé p e rc o s d 'e û ib ra M ire s , c o m m e o n T a v a il p raL iq iié d a n s n o s x ie i l ic s p la c e s T ories, n o ia m u ie i i t à L a u g r e s e t à l a t^ iu r d u P x iy -6 l-K ro n t, 4 l 'c r tg u c u x . N o u s p o u v o n s d o n c fa c ile m c tji c o o ip re n d re l e m o ti f c(ui d é c id a le m a lh e u re u x J e a n d ‘A lb re i il a b a tid o H n n r ce* d c n x p laç i’s fo rte» a v a n t l ’a rp iv é i; <ies C a st i l la n s , c o m u i a s d ^ p a r le d u c d ’A lb e , e l k se r a p p ro c h e r d os p la c e s d e s P y r i 'n ù c s . l . 'u i t i l le r ie d e s ie g e é ta i t d e v e n u e a x « 7 fo rm id a b le d e p u is L o u i» X I e l C h a rle» V III , p n u r q u e I c s r e i u - ‘ r t s d 'O li ic e l d e T a fa lla n e p u s s e n i r é s i s i e r q u a tr e h e u r e s s e u le m e n t â u n e c a n o n n a d e b ie n d ir i^ ^ o . L e s g o rg e s e t lu s r o - c lier< d e s P y ré n é e n o t l r a ie n l u n a s i le p lu » in v io la b le .

Cqc pierre sesblaM e, llmbrè« â ’one Hmple croix, p k c i^ w r ia rouie, ■ S k ilo m i^ e de ?aaipelime. tapp«lle od drame OKiiusiuipocLitit, oiai« piaji iDthneatent lié i n t^ o l r e de FreTice, C« fu t en C(?t endrou )c un- kmei de gcndcnnHr^ Uemliiy. baéqtie-frMKâis. fusilk «luamnt» üiierflias na ia rra ii en i 8 i t . L« Niiw, im<u )I ii^ t^ iM «* , pendit d li-bu tlblArvirs ffanâia au\ arbr«a i » plu» vchSlui dcPampclcmc.

De nos iours encore, k« habitant* Ue cette Tilte tntlm ldest les petit* entante parMScus en Ice utcnacant ¿'»Ufir cèereher «rfuK r«. nxm ne k» gMMra •ffcMyesl k « leurs m parlant (ko ihariiAUQ. Il* n* renflent prccewloancilaDent i 1« eroli. i rhftâe aoiUversalre de cette « w n tl« n MCislatii«; raajt penonnc n« va |ifier (Mr«nt le« orm eaus qiU MrvtreM d* g tb« aus offîrier* fr»iK*is

O n le v e i l d o n e ; i l e s t fa c ilo d c & u ifrc )c s p ro ffrè s SQCct^sAif« d c lu d é c a i le i iœ o â v a r r a ls e , o n c x a n i n a o t l e s m o n u m c Q is S4 (l^ rn iH ie d > n asU ^ la is s a s o r so n p a ssa g e .

NooR ^ o y n n s t r a h o r d c e s r o i s c é d f r a n x m en a r c s d c l a p o - ¡lu la ilo c i lu r b u le n ie d c p r im p c litn e , a b a n d o n n e r u i i^ c a p i ta le o t e l l e DC la is s e 711’u n e m a s u re p o u r c h f t lc a u , c l s e r é d u i r e à l a t r is ie u é c e s s l ié d e d e m a n d e r u n e lio«]n(alitiS p a ssa ^ C re d a n sl e s b & lim en is d e la c y lh f d r a lo .......r ic fu g ic d 'a b o r d à T liièb es ,p u i s à O H ie, e lle «’éloifT iP l i i e n W l cl« c e d e m ie * c h û ic a a , d e v e n u h m ap a lilp d f r ^ i s i e r à i 'a r t i l l e r i e . J e a a d ’A lb re l v e u t c o n f ie r so n « a tu l a u x p la c f s fo r te s d ^ s P y r é n é e s ; i l u e tn tu v e d e s é c u r i lé q u ’e n p l s ç a o i l a c h a l û e l o u i e n l lè re d e c es m o n - la g n ^ s e a i r e l u i e i l e s i ro u p e s d u d u c d 'A l b e ; le c b d ie a u de P h u , r é p a r é p a r G a s io n P b é b u s , d c v ie n i s o d d e r D i e r b o u le v a r t .

ü ^ ç c e in o m e n t , l a N a v a r re b e l l iq u e u s e d i s p a r a i l d p TUi»- to i r e . L e d u c d 'A lb e r a s e s e s fo r ie rc s s c s , e t l e s j ^ n d s so ig n eu rs^ r a l l i é s à la f o r tu n e d e s r o i s C asllU âD S, n '6 1 à v e n t p lu sd a iiH V e n - r£ iu le d e s v ille« q u e d e s p a la is p lu s o u m o in s f a s lu e u x , m a is c o m p lé le m c til é lr a i ig e r s à T a r t m ü l la i r e . N o u s d o u s b o n ie ro n s â c i l e r l e » s u iv a a l s ;

HOT&LS D £ SA>*COBSSA, DE TAFALLA ET DE P Â )IP f:L ;;hE .

L e p a la i« d e l a m a rq u is e d e V a lle S a n to ro , b a ro n n e d ê C la v e l , k S a n g u e s& a , e&t d l i^ ie d e U s u re r à cG ié d e s b e lle s r u in e s d e «’e lu i d e» d i jc s d e G re n a d e . G'e&l n n b & llm en t d a XVII"* s iè c le , im p o s a n i , r é g u l ie r , c i d ’u n e a r c h i te c iu r e m a-ssive, c o m m e lo u s c e n s d e c o tie i'T>oque (I ) .

M ais i a p a r ü c q n i a t t i r e p lu s p a r i l c u l i è r e m e i l le s re g a rd a , e ’e s l la l ia u tc a \ a u c e d u lo l l , so p ro lo n g e a n t d e 2 n i é i r e s , e l p r é s e n ta n t to u te s l e s r ic h e s s e s s c u lp tu r a le s q u i é ta ie n t p a ssé e s d e s b o is e r ie s d e s c a lb é d r a le s d a n s c c llc ^ d e« m a is o n s (la rticu * lièn?s.

C e p la fo n d e s t s u p p o r té p a r p lu s ie u r« q n a d r u p è d e s se rv a n i d c c a r ia t id e » n u p l i i tô i d e g a r g u n l l le s ; i l s r e p ré s e n ie u t d e s llciiis, d e s c lie v au x , dc*s t a u r e a u x , d e s s a i t r o s . L e u r s p ie d s d e d e r r i è r e s o n t a p p u y é s c o n tr e le» m u r s s u r d e s c o n s o le s o ru é c s d*ai(?les, d c l io n s , d e t i l è s h u m a in e s , B n l r e c lio c u c d e s q u a tr e

/ i ; Do b e lla ccônne» torv«« «ouiieoBcnt > hel<4m 4a la porta e/vitâre ; r«cu écanelé qui w li, orne Ia ucotrc de la ftcafte ; trr*w m I ; ««dam tir M 2; vn Se dotae eroiteîiet en i ; wpassiM OermM m ek/ne €it i ; i r o ù «m>r( <t tMW barre d

â a im a a x , ^ f î n . i ^ o e a n p a n n e a u c i ic a d r a n i u n e e n re lie f , ü e l a b o u té e «le la q u e l le r e to m b e , e n fo rm e d e I tis tru , u n e lé lo d c s c r p e n i , — u o r a l , — im p le i l A e « ü e v a l , — u n e ifu ir ia n d c d e f le u rs , — d c a x e n fa n ts jo u & n i d e la I Iû io , — u n e p a n ih i^ rc . Cfts p a n n e a u x s e r é pè Leni p c p p e n d ic ii la l r e m o n t du cAté d e s m u rs , c l r e p ro d u is e n t d e D o u v e île s tê te » d e cbcvH ux, d 'a ig le s e l d c l io n s .

N o o s n e d o n n o n s p a s e e t r a v a il c o tn m e u n c h e f -d ’œ u v r c dc s c u lp tu r e ; m ais» s i i ’o n rô O é eh it q a o daii;« c e d e s s in , d e s t in é .'i ê t r e v i l à CiSHe g r a n d e b a u te u r , l 'a r t i s i e a d û s a c r i f ie r l a « le lica - le s se d e s d é ta i ls à l’e ffe t d e V e n sc rab le , « n n e p e n t $e d is p e n s e r «Vad m i r e r i e s b e l le s q u a l i té s d e s o n ceu v re .

L e p a la is d e s C io a n d u la ln d a n s l a m ê m e v i l le , le u v r e d u XTii** s io e lc . m é r i te a u s s i d ’é l r e c itó p o u r s s to i tu r e s c u lp té e d a n s l e m ô m e g e tire ; e l le e s td * u n c o r n e m e n ta t io n b e a u c o u p m o itis ric liif. L‘e c u , q u i e n o r n e l a p o r te , o f tre , p a r m i c e s p iè c e s , u « « p a i n d 'a b a rca s o u c h a u s s y i ic s d e p e a u , e n s o u v e n ir d u r o i d e N a v a rre , S a n c h o A b a rca , u n d e s a n c é c rc s d e f e r t e fa m il le .

l .i ' p a la i s d u d u c d e G re n ;id e , â T a fâ lla , c o n s t r u i t t u m a^ R i- liq u e p i e r r e d e laU le , r a p p e l le , p u r so n im p o s a n te s iu i) ) iic iie , cí^lui ü e J e a n n c - l a - 7 o l l e k F o n ta ra b ie ; m a is 11 j o in t ô c e tte s im p lic ité u n e c e r ta in e r ic b e s s e d c U é ld iU q u e l e p r é c è d e n t » e p o s s è d e p a s (1).

L e p a la is o u CA%a m un ira i p a l d e P a m p e lu n c , lo u r d e c o n s t r u e - t io n d u XVII*» s iè c le , p r é s e n te u n e fe ç a d e o ra ô e d ’u n t r ip le o tag e d e d o u b le s c o lo n ite s d o r iq u e s * a v c c l e u r s a c c e s s o ire s o b lig é s d o fn m tn n s , d e b a lc o n s e t d e c o r n i c l e s ; tu a is lo seu l o b je t s n r le q u e l n o s re g an l.s sa s o n t a r r ê i i s , c 'e s t l ’é e u d e s a r

i o LapcKleà erAod pleliM^ntre. &OQStrol(e «n â o in ts «norm«4, eàt onke de deux colonneU« pciMiialigo«». atpc cbapiKaiix, U>ras etK«>rp^* du m é m « s t)k ; àeg ran d es fm é tr* ' «*préw*"n>i fn iia illo iii |»*^'*’Tit la facade; piles Aoot acco lée ile ü c u s c^loiiticllc«, «|ui èc ceoU nuent co *oiueur<«;nn rkhfl arcoudoir, gami de tA?*8«lPî< avrc ùnt ihiìxIh mm rpintr* e t d nu ra d â ertolant- auxcstrâiU M .conipU le cette oniMt>Mit»(k>n a i i ^ lobre <;ue p«u uMHiûiJ&e. C » m ém « cábluíi ec r ^ ' t c n t a u i fen é tr« du jea>nâ ATPn dcs&ttbi^ plos compì i MÀR« r ^ u t paiillAns td ia i |u c ajiglc, nidou7< sir''8«laR «La i niM tre ai) c c Q iim itr t f 4 e ^ a u te a r , p re tq a ^ oriM iiiei^, titn n ju C D lle tro l^ m e é fa ^ . Ce^«tRaiI<«rvuMiMi:ollc»dotix|utvjlluiK, bmk’«|>- pgyan tK iir u m e u m ic b o o m é c d 'u n ra n g d e fru it« ik«nK l8cnrfEe,.,V ne s e c o n d ««rokcb«, frvrm«« iln« r ü t i n « d e comi»ojc le co u ru n n cm eitl d«

(l'.NUh(uc, O e put«», iVuiic arcliltecture cju> n 'a rinn d’iO’Iten. tien dc K(rflii<)ùn, müj&qui ærcpruOuit, avec dlT«ri d e ù i K ü* iìnUÌ6l«i h i p one^rte d t pdUiH «•epaniol», >'< cocncaencement <ls x t h * iléi'l«.

)oc& à t là V ille ic t 'u ri tM ié k » l io n r a m p o ji l ê t e c k M c v u r o n n e u u ^ ik s s tu d e M U U «W T au lrt; ; leu c in q p la ie s b é o M m lU » * in t F r a t^ ü í i i d 'A s*Í4e, ü m o U* c k a fn e s d e N é v a m p c tt r o r le ,

L T .sp a sn c a - l - i l l c r i e n p r o d u i t a u x v r » « i a u xv(f"» s ií-c l^s (le jil 'i» j m ^ r c h c sn * ' ié rlH er * o n a&ciîisme e x a g é ré , q u e coe bügicate& ,1’iiu s a i l l i p r i a i s (>o«r p j /n ^ s liO raîd iq u e s p a r l i t e s p í t a l e d 'u n ro y a u m e Y

l’acipclU D e p o 6 b èd o ^ t i e m e n t t]ufl<iuf;» >u>>itatÎoi)i« ^> arlk :u- a sse r . c» i> sidéra¿iles ; n& us n o c i l â r o iu . c e f^ Q d a o l , q u e le

p a lâ t» d e» € u & D ü u la Îa H i c l u i d e s A ria e iH ^ a rlU ; c u c a r « la i ic h e s » « ê l l&a c o m p lic a Lions ^ ré c o - ro n ia in c » d c i*e d c r n i« r Mint* e l l f s c o m p le ie iu fn i gA tée» p a r l e id h u v u îk g o û t e t l a lo u r d e u r .

hct BUSOX NATARAAIS.

I l n o u s p a r a i t in d is p e n s a b le d 'e s s : i ;c r q u e lq u e s o b s e r r n t ie n s SOT le b la s o n n a v a r r a i» , a f in d e f;ih 'c ri^sscirlir t e s iliffe re iic e s q u i ]c fo n t c lis tliig iie r d u b la s o n p u r e m e n t b a ¿ q u é ;n o u s r^^Crou- v e r o n s , s i i r <:«s s ig o f s l iA ra ld iq u e s , l e c ifraiît-w o M en t r a n c h e d e« p o p u M tio n s r a l l i a s , e t d e s p e p u ia t io n e q u i s c d i s e n t o c e o re m d (R e n d a n te s .

NoDSHvoii» é ta b l i e n p r iu c ip e , d a u s n o t r e t r a v a i l su rli^C iU )* p u sc o a , q u e l e b la s o n b a s q u e p r im i t i f n 'a d m e t ta i t iû 'u n e g r a n d e s im p lic it i i d e J)i^ces ; q u e 1**» iiid lv id trs a d o p ta i e n t g in é ra l i^ - m e o t c e l le d e l e u r s a l l é e , e t q u e c e s p iè c e s s e c o m p o .sa ie til . ^tí ^ 'ra n d e ;^ r i le ^ d 'o b je ts e m p r u n té s à U n a tu r e , te ls q u e p la n te s e t a n im H iii r< im m unb , A u s s i , to u te s le s fo is q u e n o u s t r o c v e - ro u s d a n s u n écn n a v a r r ii is u n q u o r i le r r e n f e r m a n t lo b la^ o o d 'u n e \ a llé e o u u o a n im a l c o m m u n , e ’e s t - à - d i r e a u t r e q u e le l io n . Je lé o p a rd , l e e e r f , le lé v r ie r , n o u s p w irro D S <?n e o n c ln re q u e c e s p iè c e s r e m o n te n t a u b la s o n p r lm ir i f v a s e o -n a v a r r a is . L es q u a r t i e r s n n p r u n tô s a T u r t h é r a ld iq u e cf^^rw enlionnel y a u r o n t é té a jo u té s à lu s u i t e d 'a ll ia a c o .s c o n tr a c té e s a x e c de^ fa m i l lâ s c a s t i lU c e « o u lù rtu p a r a u to r i s a t iu o r i is a le .

C e tte rè g le è ta u t p o s é e , n o u s a l lo n s d o n n e r q u e lq u e .s c x e m - p le$ .

L’é e u d u v a la i s d e H lhisE roftiT nlII’? (T o an d u ta in , s u r l a p la c e d c f a l 'o n ta in e , a P a m p e lu n u , p r é s e n te l a d isp o sU ty n d e f a n ta i s ie l a p lu s é tr a n g e q u e k s iè c le d e L o u is X V a i t o s é c i)m m e t ir e ;

c 'e s t k ^ H iid 'p e in e q u ’o n parvi(M it à r é ta b l i r l e s cûarucrs, p o u r y c la s s e r t r o ù lo u f* , c in q be4 (in u , a v e c v m o rU d é f e r l a

Toélëés é e c r v i iU M , tie u x ia itp s p a i i u n i , u m n u o v ù x a n l e t U M i to iU , n n lio n .

L ’é c u d u |>aî8is v o is in , a i> p â n c iia m i la f tiD illc S e r r a n o , r t n - fe rm o ; u n d a m ie r e t I r u ù y a k ; — w n e i jr rW c s u r o n d e , p o r ta n t l e p e iÿ n e e t U m i r o i r i — « n ç c æ u r s ; — d e itx a n r s e n fla m m és , e n i v r é s i e s e p t é u H lé t e l d e d e i u c ro is sa n ti .

L e s a r iu e s d 'A iarzsu j, u n ie s k c e l l c s ri'E c& olcr, « o u ic J o u i r e a n i s , f rw ^ n ia Q l, a gauchA , le r o t p o r ta n t le m a n u a u . h t e e p - i r f e t ia c o u ro n n e q u e tnîî» a '» o o s â y ja t u s d a iw 1« G i iy p u s c c » , le s d û u iS canon» e t le* / r o i i n r é r « de* ù i m ê m e p r o v in c e ; à d iv i t e , d e s fr è U s , à e ^ f o t s à f e u a v e c le u r s anses^ c iiu j écus n c in q fa c c s à c t l i d e d e u x p a l» .

N o u av o y o D S , s a r Ip p a la i s d ’A rn ic iid a n z , wn écu p a r t i d « 3 , e l c o u p é d è 1, a v e c t tn c o n lr A -é tu s u r le tc c o n d a b tm e . N o u s ij triruvons e n i u n e to u y , e n i d e u x v a c h M p a s s a n t, e n 3 c M m ^ r fio u l io n r a m p a ti t a i lé , e n 4 ie* r h a in e s d f N a v a r r e , e n 5 d e u x a u t r t ^ v a ch e r , C u n t io u r , w i 7 ira n c h ^ tr o is face* à c h n g u e p a r t i e , e n S d e ^ c h ie n s ra m p a n ts .

S u r u n e m a is o n v o is in e d c S t- S a iu m iD , n o u s r e m a r i i i io n s « « é c u é c c r te lé , a y a n t e n 1 e t i « n e c r o ix p le in e a v e c u » B , en tre c h a q u e b ra » , e n 2 tm c h ie n p fu s a n i d u v m l u n a fb r e , e u 3 l 'é c h i- g u ie r d u tta s la n .

d a lle s to m b a le s d e l’é g h s o 5 t-N ic ü la s n o u s ¡ i r é s e m e n t le* ecu&soDS su iv a n t» :

1* Arro«?' J e d o n M iguel Y r ib a r rc n , f-it 4 é c a r te l i , e n t T ^ » - q itie r d u U a s la n , e n 3 <¿^«45 d e s e»» s u r m n t i k * d ’u n ec r o ix tU M a lte , e n 4 a u tr e é c a r ie l le n e n i a y a n t t n i e t e n i u n c h ie n p a s s a n t d e v a n t u n a rh r e , a vec h u i t (»m ûhü p o u r c r ie , e n t e t e n i u n fu s i l ;

8" t o f u b e a n d e l<^s R em acrifis H o n iié c l ié a s : d r u x c h ie n n e “ p fil , p a s s a n t d e v a n t un» c r o i s c o n fo n d u e d a n s Im fe u illa g e * d 'u n a rb r e ;

. 3 '' T o m b e a u d e A p e zc riu ia ; écu p a r t i , a y a n t à d ro ite k s c h a îne* d e S a v a r r e e n b a r r e a v e c d e u z c " q u illc s ; à ganchi^, co upé el p a r u . D a m le h a u t , n v u i tro u v o n s le r o i s u r u n t r ^ f , l'à p ée à la m a in , le s d im z^ c /in u n s d u C uypuscoa^ le s tro i* a rb res s u r nndit. L e s â m e s d e M a r ia -C a ib a r in H B a fb a p e n a . fem m e A ü p ré c c d f iiu , s o n t : u n é c o r te U , a y a n t m i k t s y r i n e p o r ta n t le p e ig n e i f tiU ro ir, e n i g n a trü t^ fu rt e t ie r o i p o rU in t e l la c o u ro n n e ; e n 5 e t e n i V é d i i g u i n d e û a U a n ;

i - L e lOûiiNjau d e S a n u a g û S fira lP û i n e \ m \ c q u e lu s a ru ic s •\c OU)'|>u8C03 : k r o i a . « « s u r » m trô n e .

P a ss o n s o n r e v u o le ? p rin c ijtA le s a n n u s « r a s é e s s u f le s D ier- r c s tODil>slPs d c la ca lh éd ra if» d e î u d è l * .

T o m h c a u d n e o r a l f C a s lc ro û ; a n écu ¿ a tr le lé y p o r ta n t m 1 e t e n 4 t r o u c h ie m p iu » a n t u n a rb r e , a v e c u n e é to i le et Ul lu n e a u c M f, e l s e p t c ro ÎM ties d e s a in tA n d r / i à la b o rd u re ' en % u n c h e v a l p a s s a n t a v e c h u i t é c u s a in A » fa c e s à la M u r e ; e n 5 u n e t c u r c a r ré e e i c ré n e lé e a v e c le s m ê m e s p a U A la b o rd u re .

U n s e c o n d é c u , p la c é s u r l a m im e p ie r r e , r e p è le l e p p é e é - û e iit , s a u f q u e le c h e v a l eet e ffacé , e t q u e lé tr o is iè m e q u a r t ie r p o r u u n p o n i - le v is { leved txo ) à la p la c e d*> l a lo u r .

T o m b e a u d e T lkom as d c C a rp io (m é d e c in ) : u n ca sq u e à p lu s ie u r s p lu m e s e n che f, le re ^ tc de l'éc u é c a r te U p ré se n te , e n i e t e n i . u n so leU à fa c e h u m a in ^ ; e n î , d e u x c ft ie n s r a m p a n t co n ire u n a r b r e ; e n i , u » c h ie n p a s s a n t d e v a n t le m ê m e a rb r e .

P i e r r e lo m tia le d e M a rü u G a?c GoDde d e M a n te s sa : trn is f a u i séparécA c h a c u n e p a r î(» l é v r ie r c o u ra n t.

T o m b e d o ro y a l S a n c b e z : « t* é c u é c a r U lé p r é s m ta n t e n i v n o b jc i i n / o f w s u r u n e ta b le , e n S , tro is b a rre s , e n 3 . s e p t m o le t te s d 'é p e ro n s , e n i , u n U on ra m p a n t.

L ea a r m e s d e M u rg u îio > C aylaQ s o t i t u n é c a r te lé p o r ta n t m i e t e n i , t r o ts c h te n s p a s s a n t dei>ant u n a rb r e , A?s b ra n c h e s d u - q ttc i p e n d e n t d e u x p o k a u sp en d its a v e c de* c h a în e s , e n 2 e i e n d u n e c r o ix p le in e . '

C e lle s d u m a r q u is d e Cnj^lc s o n t é c a rU lé e s a v e c c in q a rb r e s /il aifirne, e n i , d e u x d e v ise s e n d e v ise a v e c tr o is é to ile s , e n 2 crois b a rxes sép a rées p a r t r o ü g erb es d e b lé , e n 3 , tro U d e v ise s e n deviefi, e n 4 , n u te v a d i io ou p o n t - le v i^ .

L ’é c u d e s B e ra y o s t u n e c a r ie lé p o n a n i u n e c r o ix p o m m e lé e e n i e t e n i , u n t ^ a d i i o e n i e l m Z a v e c u n e b o rd u re occunée p a r h u i t c h ie n s co u ra n ts .

ro n ib e ( îcs O Jons : é c n é c a r te lé a y a n t , e n i c t e n i , u n s o le i l , en i , t in a r b r e a v e c d e u x c h ie n s r a m p a n t c o n tr e le tr o n c , e n 3, u n c h ie n p a s s a n t d e v a n t u n a rb re .

IrO |) a la is d 'E s p a g u o l a p o u r é c u s s o û i u n e c r o ix e n c h e f nvej. u n e é to ile a u c e n tr e e t u n e a t tir e é tc i lé n c h a c u n d e s q u a tre c o in s d u q u a r t ie r .

L e re tiK d e I 'c c u é ca rlc lQ p o r to , e n î , u n e c r n x a n c ré e , c n lm r é r d e s i x to u rs ‘p la U e i e n p a l , tro U à â rc Ue e t iro » à g a u c h e , e n 8 . u n e c r o ix a n c ré e , e n 3, w e U>nr a vec lro Í4 i ic i l e ^ e n p a l à à ro iiê , l i v i* ftu^re.s â g a u c h é e t u n e A u - ik i s u s i k i c r é n e a u x , e n Í , ü e x iro c à è r e p o r ta n t u n d ra p e a u .

S u r le p a la is d@ J o s é M a ls ia ro o a , p a ra U m ^ u ^ o n ¿ c a m i é a v e c « n e c h i 'p t i ^ a i ’a i i m e . Hp c rU ^ , 1 , i¿« a u x bordson é c h i / ju i« ', e n % q u a tr e facesy e n .% i r o ù f a u n y e n i , n 'o is po tx A a nse .

S n r le p a la i s d e» I r u r l la , u n /^ c a r le U a y a n t , e n i e t e n 4 , c in q v e r g e f t a , m 2 « t « i 3, w* a rb re .

N o u s lcrm itiC T ons p a r T éc a s u iv a n t , m o d è le d e c o m p lic a tio n li(^râl(li(]ue ; p a r t i d e 3 , c o u p é d e i e t re c o u p é à e i u u q u a r t ie r nu p é i ie u r d e d r o i le , r ^ f e r f n e le$ p i¿ce* t u i v a n l e i i u n e c ro ix p o m n e .té e a v e c ??ui< to u rx im 1 , « n c h â te a u à t r n i i u n tT i e n to u rée s d e h u i t è to i lé i e n i , q u a tr e p v ls à a n se en, 3 , d fiu x fa c e s e n 4, d e u x ai>arco4 o u c h a u ssu re s d e p i a u e n % ,lé s d e u x t í t t f t i s na á isp u iO M NR o s, p la cé s e n b a r r e e n C, u n e m j j j ; a n c ré e e n 7 . u n e rien t à tro is ra c in e s e n S , u n l io n r a m p a n t e n 9 , e t d i u x lionne!* ra m p a n t c o n tr e n n a rb r e e n 10.

C e s é c u s iio u » dODHênt d o n c l a p r e u v e q u V n se r a l l a c b a o i à 1h |>ollllc{uede l a C a s t il le , l a n o b le s s e d c N a v a r re r é p u d ia i s sim * p l ic i lé d p »PS ¡ i r f iu i í r e s p iè r c s T ic ra ld iq a û s , p o u r a^ lo iile r le s co n ip ljc iifio n sesp a g n o lc )5 . P r n â {X'u, T in f ln c n rc r a s l i î l a n p d e v ie n t p lu * g é n é ra le , p lu s p ro fo n d e , e t le« a n im a u x d ’o r lg in f t v a » - c o o n e , t e l s q u e l a v a c b c , lo lo u p , le c o r b e a u , l 'o u r s , le c a v a l i , se t r o u v è r e n t ab an d o n n C o s p o u r le s p i t e e s a r ís io e ra t íc |u e s d e c o n - v ê o iio i i , le l le s quA l a (o u r , \ e l io n , T a lg lc , l e c h o r a l , l e s p a ls , U b a n d o , to c h ie n . Je s d e x ir o c b è r e s , le s c ie u r s , l e s o le i l e t le c a s q u e .

H a is p e n d a n ; q u e l e s b la s o n s p a r t i c u l i e r s a l l a ie n i s e co m p l iq u a n t û l s 'd o ig n a n t d o lo u r o r ig in e , a u p o in t d c d iT c n lr m é c o n n u is sa b lo s , p a r s u i te d e s a l l ia n c e s e t d e» b é r l la g e s , Ie.s a rm e s d e» vlll«*» e i d e s v a l lé e s , â o ii« ira ilc s h c c d o u b le d a n g e r , c n n s e rv a ip n t p lu s iu tj ic ie l a s tm p lili', d e l e u r o r ig in e ; a u s s i, c e lte s im p l i l 'l ié t r ü n c U e 'l - e l l e é n e rg iq u e t i ie n l e n c o re a u jo u r d 'h u i a v e c l a cô tu p licailo n d e s é c u s d e l a n o b le s s e n a v a r> m ise .

N o u s a v o n s d é jà f a i t c o n n a î l r e le « nemi-$ d e ï a d ô l a , d e P a n i - poluQC o t d e S a u g u e s s a , e n n o u s o c c u p a n t d é c o s t r o is v U lé s ; n o u s y a jo n to r o n s c e l le s d e iû tiib ic r : u n ch â tea u d 'a rg e n t s u r

s u r m û tiié á 't tn e ¿ lo tU e l d ' w i m i u a n t d e iu n e é u m é e té m é ic i .

M ilag ro r e ç u t d e 5 a a c h e - l e - P o n le d r o i t Ue m e t t r e le s ch ain«« d o N a v a r re d a o s s o n é c o , e s réco o i|> en 9 e d e l a 1^)1« c<JiiduUr> d e s M ila g ra is q u i p r i r e n t p a r i k l a b a ia i l le d e Tolr^&a.

L e s R o n c a lu is s 'é i a n l s i g n a l « #i l a b a ta i l le d ’O lw o , 1« ro i F o rtu n iD G a rc ia l e u r p e rm it d e iW flep îifi rh o n tp d 'a s u r a% y o i^ ld ñ t r o i i a i 'c f t« i 'o r , s w k q m l r jiu in ii un /- r i v iè r e c w c t r c k r v d u r s a iÿ u a ou^ iU m u s d¿4 e a u j . S u r le p o n t H a is u n s I M d t n n u r e e w a n ç lo x lé e . P lu s l a r d , e n S i â , S a n c h o G a rc ia , v o u la n t l e s ré c o io p e n .se r d e l e u r b r a v o u re à la b a ld d ie d 'O c h a ru ti c o n t r e le s M au re» , c o n f irm a lt*ur p r lv ilé g ü dft im h le s sc . E n 1792, e n f in , l a r é s is la o c e rjuHls o p p o iiè re n i a u x F r a n ç a is l e a r ñ t o b t e n i r u n ch /tiea u e t u n l e ñ e r .

H a is n o u s n o m o c c u p e ro n s a v e c p lu s d e d é ta i ls d e c e s a i’mt^< g lo r iv u s e s ) e n d ô c r lT a n i l 'in s c r ip t io n d u bour^^ d e S a n ia L uco d e A re tc l ie , d a n s l e G u y p u se o a ,

L a v a i i ë c . iü v i lle n a ta l e , r e m p la c è r e n t to u jo u r s la fa m il le p o u r r b o m in e s im p le q u i n e p o u v a i t s’e n o i^ Q ^ iH ir d e sc» a n c ê tre * d irec iA , A u ss i, le 'B a sq u e u im H Ít*Íl à g r a v e r l 'é c u m u n ic ip a l s tir »a p o r te , c o m m e n o u s l 'a v o n s v a e n e tu d ia n i l e C u y p u s c o a ; lo r s q u 'i l q n U i a i t s a v a ) k c p o n r s 'f i J i h l i r d a n s u n e c o n tr é e i l r a n - g C re , i l e m p o r la i l a v e c l u i le» a rm e s d e » o n p a y s , l e s a rb o fa i i s u r s a d e m e u r e c o m m e u n c o n s o l f a i t f lo u e r l e s c o u leu r:« d e l a n a tio n q u H r e p r é s e n te . C c tlc d n c rff iq u c e x p re s s io n d ’o r g a c i l û a iin n .i l s’c s t m a in te n u e ju s q u 'à n o s j o u r s , e t le B a s q u e , I r a n ? - p la n lé n n v n n a u lr e s o l , r e p è le e n c o re a v e c l a f ie r té d e n te o jp s a n t iq u e s : j e s u is d e s C in c o -B il la s , Je s a i s d u B a s ia n , j e s u is d u L e r in , j e s u i s d ’H c r m a n i , c o m m e le s v o y a g eu r» l a t i n s e t g re c s a u r a ie n t p u d i r e ; j e s u i s d e Roni«^, j e b u is d e S |>arie . N o u s n 'c n c i te ro n s q u ’u n e x e m p le s o r m il l e t

A C a p o ro s n , u n e m a iso n à e t r è s m o d e s te a p { ia ren c e p o r te le s a rm e s d e l a > a l l ë e d e S iila z a r : n n lo u p r ñ v i i t a n i u n 4 b re H s , p o 4 M n l d f v a n t v n a rb r e . C e t é c u a p p a r t ie n t t R e c o r d i t J a r U tc , f a m il le o r ig in a i r e d e la T a l lé e d o n te i l o c o n s e rv e l 'c c n s s o n .

M ous p o u v o n s d o n c r é s u m e r a in s i n u i r e é ta d c a rc lJé o io0i(6e s u r l a N a v a rre .

L es R o m a in s , t^è^ in c o m p le t i^ n c n t é ta b l is d a n s le p a y s d e s V asco n s e t d e s C«QtAbrus> n e p a r a i s ^ n l v a v o i r fa itd '& u tre e

co D ftiru c ito n s im p o r ta n ie s q u e c o ll e s At-s p o u ts d e T a d 61a e t <I(* ^ a n g u e s s a ; ti’ouMiODS p a s â c r e m a r q u e r »{ue c e s d e u x v ille s é ta ie n l s i lu é e s s u r le s f r o n t iè r e s d e T A rag n u , p a r i l e d e l a T a r a - r o a n a i s e o û lo u r d o m in a t io n é ia i l a s se z b ie o o rg a n is é e .

L es M o res, é ta b l is d a n s h p la in e d c T E Iire , n ’j la i s s e m a u c u n LBOUUmcnt q u i w i i p a r v e n u j u s q u ’à n o s jo u r * . E x p u ls é s a u ü o m m c n c m e i i i d u x i i “« s iè c le , i l s n 'a v a ie n t p a s e u l e lem p s d 'y fo n d e r le^« à U a ia r s e i l e s m osqtiée»« q u ’i ls é le v è r e n t p lu s u ird d a n s le s p ro v in c e s d a s u d , d u U s a v a ie n l r é p a n d i t to o ie s le s n c û e s s c s d c l e u r c iv U isa lin o i r ô s a v a n c é e . L a p la in e d e T u d ô lu e t d e V a l tie r r a n e p r é s e n ta i t « loue, d e l e u r le m p s , q u e d e s c o ü s l r u c l io n s ff ro ss iè re s , s e m b la b le s a u x m a is o n s a ra b e s (l’A lg é rie , de.s v i l la g e s e n to u ré s d e p a r a p e ts e n t e r r e , e t d e s to u r s à s ig n a u x e n p i ^ .

Du c ftte d e s c h r é t i e n s , V a reh itcc U ire r o m a n o d e s x»» e t XI**» sii*cles. a r r ê té e d a n s s e s é la n s p a r l a p ré s e n c e d e s M ores, e t i j a r la g u e r r e m c c s s a n tc q u e se f ò i« a ie n t l e s d e u s r a c e s , n e p r o d u i t q u e (les ceu > res t r è s s e c o n d a ir e s . Mal.s, a u xii*** s iè c le , l e s N a v a iT tis c û lC b re n t l ’e x p u ls io n d e» m u s u lm a n s p a r la fo n d a t io n d e b a s i l iq u e s r e m a r q u a l i le s , p a rm i le s q u e l le s s c fo n td iA - u û g u e r c e l le s d c S a n g u c s sa e t d e T u d è la ,

L’c f îb r t a rc h i te f i tu ra l e s t lo in d e s e r a le n t i r p e n d a n l l 'é p o q u o o g iv a le , e t P a m p e lu o e , n o ta m m e n t , n o u s o ffre e n c o re nn »-ii- M‘m b le r e m a r q u a b le c l t r è s c^^mplf^t d e m o u u m e n ts r e l l ^ o u x .

L ’a r e b i te c ta r e c iv i le e l m il i ta i r e , p a r ta g e a n t l a m ê io e b a r - d ie s s c , p r o d u i t , g r O c c a la r ic h e s s e e t à I j p r o s p é r i té d u ro y a u m e so u s le s d e r n ie r s m o n a r q u e s , l e s m a g n i tiq u e s c b â l e a a s d ’Ü lile e l d e T a fa lla . M nis F * fm an tl s u b ju g u e l a N a v a r re , e t , p o u r lu i M v ir to u l m o y e n d e r é s i s ia n c e , i l f a i t d é t r u i r e l e s o M ie a u x e t le s fo r te re s s e s d e l a fé o d a lité . L a n o b le s s e , s o u m is e p a r la fo rc e o u g n g ü é e p a r le s b ie n fa its , t r a n s p o r te au s .s ii6 t s e s h a b i ia i io û s d i in s le s N l lk s , e m p lo ie s e s r ic h e s s e s k f a ir e é le v e r d o s p a la is , e t c o n s a c r e s a s o u m is s io n e n r é p u d ia n t l a s im p lic i té d e ses a rm e s p r im it iv e s , p o u r a d o p te r le s c o m p U c a tiu n s h é r a ld iq u e s d o n t l ’c c u ro y a l l u i d o f tn a i t l ’e x em p le .

F IN .

r&ibc!. - Typograciiie «i liihc«ift|;^lc it TR. TËLMON, ioip. de la preT.

T W m »

■■ ■ í' vv ^ ,.' ' : '• < «i''^t?/*;:¿^>< ! r ^ ; . A Ä f e ' i v c c 'i', á s s t ' i ^ ' - - u •' •■ ■ 'V ' ' f ,-V ^ : . Ì

. . K *«rtí ' ¿

lí'i 'i ? ; . '

*•>.«'Tjy<''f;*yc' * - ' 'I .

' , ^ ' '*.*, .............................. ^ <> /,'■ ifí: *' 'i? '' r ' ! ; ;.

A *. JvTçj'

•.~r-.. . .

' '

K í ' . ' ' i t i ; ' .Oi

' v ; 3SjKj. . í ^ M R J í r n c Ä rH '''^ ’. ^^' i ' ,y

f.-» • . I .•■; ■ V- . . . ,6 & -i''- ' ■ V •:»!.. '.1 '11 X¡

: . ' ^ ^ i,e'r m

VfSf’ V r l ' \ -

.'H 'i■ .* -i ' •

t

-r.* r¿2 ‘V '• i'

« >;

, s , ' ,

J ; . .

■? *' • y* ' * ...............' s ; ; *--’ '''’' ' y <■’ '

l 'j '

*1• ^

r

K V • • ' â - ' '

•J*

| \ : . ' ■

f * '>

•' V ' , * V . •'■

t : ■ ' ■

I iV '

*. .

f*> * . < • ■ • ' • ' ’ • : ' ** ■ * • , Jî < ' .1^. ■;> N ' • * , . * ■ ' * *• 1 ' * ^V ' ' ' . '* ' ' ^ . / * * . ■ . r • .t >\*<- - . - > . ■ 1«, '

' - "“I 'V * - ,-v

V *'*-*^' :

y %

. : - . n♦ s N ,

i ' - ' A

.*■'.' N ' ' ; '- ■: ■', ' <'. ' '•. '' \ «V

%r*' 'V •% . ' ' V . - • • . V .. ■ .»••■• . ' ,v v —■

' ' \ ■- ' ' . ; ; -

, . ! i i ’A -/Z ' , \ Vv "'■ ■ i *' * X ' '> ' -'■' 'K '^v; ' ■■• \ -% . '• ^ r,. < . . - . r X . .. ^ / a. ■ , *•

; - . '■,*'••* ; • '** , • ' ' < •*

* . " V / ~ ■■ • ; . ■• r , V ' ^ L- 'f ; o ' ” / - t ;. •.

■*.' • . : ;.■*/ *

v : J ■

' •*-

• Çl

«

Date post:	25-Mar-2023
Category:	Documents
Upload:	khangminh22
View:	0 times
Download:	0 times

050180.pdf - Memoria Digital Vasca

Documents