1945: Dönüm Noktasında Türkiye

Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Kamu Yönetimi Araştırma ve Uygulama Merkezi : 3

Türkiye Cumhuriyeti İdare Tarihi Araştırması (TİDATA)

AÇIKLAMALI YÖNETİM ZAMANDİZİNİ

1940 – 1949

Birgül Ayman GÜLER (Editör) Tekin AVANER

Sonay Bayramoğlu ÖZUĞURLU Tayfun ÇINAR

Can Umut ÇİNER Esra DİK

Bülent DURU Nuray Ertürk KESKİN

Ceren KALFA Barış ÖVGÜN Menaf TURAN

Ankara, Aralık 2008

(c) AÜ SBF KAYAUM, Birgül A. Güler (Ed.)

II

Açıklamalı Yönetim Zamandizini: 1940-1949

Türkiye Cumhuriyeti İdare Tarihi Araştırması (TİDATA) AÜ SBF Kamu Yönetimi Araştırma ve Uygulama Merkezi : 3

Ankara, 2008

Prof. Dr. Birgül Ayman GÜLER Araştırma Yöneticisi Tekin Avaner, Araştırma Yönetici Yrd.

Yrd. Doç. Dr. Sonay Bayramoğlu ÖZUĞURLU Yrd. Doç. Dr. Tayfun ÇINAR

Yrd. Doç. Dr. Nuray Ertürk KESKİN Dr. Bülent DURU Dr. Ceren KALFA Dr. Menaf TURAN Can Umut ÇİNER

Esra DİK Barış ÖVGÜN

ISBN: 978-975-482-799-6

1.Kamu Yönetimi 2. Türk İdare Tarihi 3. Cumhuriyet Tarihi 4. Yönetim Zamandizini I. Güler, Birgül Ayman (Ed.), II. Açıklamalı Yönetim Zamandizini: 1940-1949

Yayına Hazırlama: Serpil Hoşafçı Kapak Tasarım: Fikret Sarı

Baskı Yeri:

Ankara Üniversitesi Basımevi İncitaşı Sokak No: 10 06510 Beşevler / Ankara

Tel: 0312 - 213 66 55 Basım Tarihi: 01.03.2009

Yayın Yeri:

AÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi KAYAUM Müdürlüğü

Cebeci – Ankara

Tel: (0312) 595 12 85 Eposta: [email protected] Site: http://kayaum.politics.ankara.edu.tr

Bu çalışma Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Müdürlüğünce desteklenmiş

ve Temmuz 2007- Aralık 2008 tarihleri arasında yürütülmüştür.

III

İÇİNDEKİLER Kısaltmalar.........................................................................................................V Sunuş................................................................................................................VII

Kırklı Yıllarda Yönetim .....................................................................................1 Birgül Ayman GÜLER

1940: Savaşa Karşı Ulusal Korunma ..............................................................15 Nuray Ertürk KESKİN

1941: Kıtlık Yılında Milli Korunma Kanunu Uygulamaları ......................159 Bülent DURU

1942: “A’dan ‘Z’ye Bozuk Devlet”in Yeniden Yapılanması Girişimlerinin Yükselişi ve Düşüşü ...............................................................225 Tayfun ÇINAR

1943: “Kötü Günler Yılı”nın Bıçak Sırtı İdaresi .........................................357 Ceren KALFA

1944: Savaş Kıskacında Türkiye ve Askeri Yönetimde Kısmi Reform .....465 Menaf TURAN

1945: Dönüm Noktasında Türkiye ................................................................585 Tekin AVANER

1946: “Demokrasi”ye Kavuşma ....................................................................701 Can Umut ÇİNER

1947: Uluslararası İç Politika ........................................................................849 Barış ÖVGÜN

1948: Marshall Planıyla “Hür Dünya”ya Giriş............................................947 Esra DİK

1949: Siyasal Rota - Halkçılık ve Bağımsızlık Yerine Hür Teşebbüsçülük ve Amerikancılık...........................................................................................1061 Sonay Bayramoğlu ÖZUĞURLU

Genel Kaynaklar...........................................................................................1155 Araştırmacılar Hakkında.............................................................................1167 Kişi Adları Dizini ..........................................................................................1179

Yönetim Zamandizini 586

1945: DÖNÜM NOKTASINDA TÜRKİYE

Tekin AVANER∗

1945 yılında kamu politikasının en somut ve temel olarak izlenebildiği

araçlardan Resmi Gazete ele alındığında hükümetin iş ve işlemleri bakımından iki saptama yapmak olanaklı hale gelmektedir. İlki, yılın önemli bir bölümünde hükümet, düzenleme ve uygulama adına alışık olunmayan bir atalet içindedir. İkincisi ise yine bu durumu pekiştiren ve Gazete’nin sadece Orman Tahdit Ko-misyonları’nın çalışmalarına yer verdiği çok fazla sayısının bulunmasıdır. Adeta ülkede her şey durmuş ve yalnızca Orman Tahdit Komisyonları çalışmakta ve Komisyonların tahdit tutanak özetleri tebliğ olarak Resmi Gazete’de yayımlan-maktadır. Yasama organına fazla iş düşmemiş olması, sistemin oturduğu anla-mına da gelebilirse de bu yıldaki iç ve dış hareketlilik nedeniyle, iktidarın bir “bekle-gör” tavrı içinde olduğu, daha usa yakın durmaktadır.

Öte yandan 1945 yılının en temel idari olayları, Belediyeler Bankası’nın yapısal ve işlevsel olarak İller Bankası biçiminde genişletilmesi ayrık tutulursa, kamu yönetiminde rasyonalizasyon çalışmalarının izdüşümü olarak görülecek olan İçişleri Bakanlığı Tetkik Heyeti’nin kurulması ve çalışmalarına başlamış olması ile çalışma hayatının üst yapısal örgütlenmesinin bakanlık biçimine dö-nüştürülmesi üzerinedir. Ne var ki bu iki idari olaydan ilki yasal altyapısına 1944 yılında kavuşmuş ve Çalışma Bakanlığı ise 1946 yılında adeta yeniden ku-rulmuştur. Bu yönüyle 1945 yılı idari olaylar bakımından bir geçiş yılı özelliğine sahip durumdadır.

Ancak bilindiği üzere 1945 yılı İkinci Paylaşım Savaşının sona erdiği de bir yıldır. Nitekim 15 Ağustos tarihli Ulus Gazetesi, Japonya’nın teslim olmasıyla birlikte savaşın bittiği haberini vermektedir. Japonya’nın teslim olduğuna dair belge de 2 Eylül’de ABD’nin Missouri adlı savaş gemisinde imzalanmıştır. 1939’da başlayan savaş, arkasında büyük kayıplar bırakmıştır. Sonrasında ise yeniden paylaşılan bir dünya… 1945 Nisanında Moskova’da Tito ile yaptığı gö-rüşmede Stalin şunları söylemektedir:1

Bu savaş, eski savaşlara benzemiyor; herhangi bir toprağı eline geçiren devlet, or-dusunun erişebileceği yere kadar kendi toplumsal sistemini zorla kabul ettirmekte-dir. Bunun aksi olamaz.

İçeriden bakıldığında ise 1945 yılı hem Milli Şef Döneminin (1938–1945) hem de tek parti yönetiminin son yılı olarak görülecektir. Milli Şef Dönemi, ∗ Arş. Gör., AÜ SBE, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetim Anabilim Dalı. 1 Milovan Djilas, Conservation with Stalin, New York, A Harvest Book, Harcourt, Brace and

World, Inc, 1962, s.114’ten aktaran Oral Sander, Balkan Gelişmeleri ve Türkiye (1945–1965), AÜSBF Yayınları, Sevinç Matbaası, Ankara 1969, s.25–26.

1945 Yılı 587

1945 yılının başlarından itibaren sona ermeye başlamış ve bu tarihten sonra ülke “yeniden bir geçiş dönemi”ne girmiştir.2 Bu yıl, dış politik gelişmelerin iç poli-tikayı ve ülkenin geleceğini en çok belirlediği tarihsel kırılmayı simgelemekte-dir. Bunda sürdüğü müddetçe savaşın ve sona erdiğinde de sonuçlarının etkisi büyüktür.3 1945 yılı kendinden sonraki on yılları etkileyecek kadar önemli bir dönüm noktasıdır.4

1945’ten itibaren Avrupa yerine ABD, Rusya ve Çin dünya konjonktürünün “ağırlık merkezi” haline gelmişlerdir. Bu dönemde ABD’nin öncülüğünün, “kü-reselleşmenin yükselişi (the rise of globalization), Amerikan Barışı (pax Americana), illüzyon mimarları (architecs of illusion), milli güvenlik devleti (the national security state) ve dünya için mücadele (struggle for the world)” gibi varsayımlar temelinde değerlendirildiği görülmektedir.5 İçerideyse çok partili sistem6 ve ekonomik anlamda devletçilikten liberalleşmeye geçişin ilk adımları atılmıştır.7 Bu dönüşümler sırasında kamu yönetimi de önemli roller üstlenmeye adaydır. Ancak kamu yönetiminin bu süreçte ilk olarak öz niteliklerinde yapısal değişikliğe uğraması talep edilmektedir. Bu değişikliği açıklayan ve döneme adını veren “idari reform” kavramı olgusal düzlemde belirme aşamasındadır; ancak henüz “rasyonel/rasyonelleştirme” kavramı ve bu kavram temelindeki an-lamlarla ifade edilmektedir. Bu bakımdan Cumhuriyet’teki 2 Ocak tarihli Yavuz Abadan’ın “İdare Sistemimiz Üzerine Düşünceler” başlıklı başyazısında önemli saptamalar dile getirilmiştir:8

2 Cemil Koçak, Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938–1945), cilt 1, İletişim Yayıncılık, 1.baskı, İs-

tanbul 1996, s.21–22. 3 Koçak, a.g.e., s.21. Berkes 1945 yılında “Savaş bitti diye dünya bayram ederken politikacıla-

rımız korkular içindeydi.” demektedir. Bkz. Niyazi Berkes, Unutulan Yıllar, yay. haz. Ruşen Sezer, İletişim Yayınları, 3.baskı, İstanbul 2005, s.325.

4 Bu yazıda “dönüm noktası” sözü “gerçek ya da algılanan bir düşünce, eylem ya da ilgideki ani ya da köklü değişiklik” ya da “tarihteki büyük olaylar” anlamında kullanılmaktadır. Sözün fark-lı anlamları için bkz. Donald Kelley, “İnsana Dönüş: Batı Tarihinde Değişim ve Aydınlanma-lar”, Cogito, sayı 29, Güz 2001, s.212–226. Nitekim Eroğul’a göre de, “Dünyaya damgasını vuran bloklar politikası ve soğuk savaş bu yılda doğmuş, Türkiyeyi bugünkü duruma getiren emperyalizm uyduculuğu ve biçimsel demokrasi, yine bu yılda hızla oluşmaya yüz tutmuştur. Demokrat Parti, tam anlamıyla, bu yeni düzenin bir ürünüdür.” Ayrıca 1945 yılının yeni dünya düzenini yaratmadaki bir diğer rolü Üçüncü Dünya ülkelerinin bağımsızlıklarına ulaşmasına dairdir. Bu yıldan itibaren bu ülkeler hızlı bir uyanışın içine girmişler ve Mayıs ayında Suriye, Fransa’ya karşı, Ekim’de de Mısır ve Cava, İngiltere ve Hollanda’ya karşı isyan etmişlerdir. Böylece ulusal kurtuluş savaşları yeniden ortaya çıkmaya başlamıştır. Bkz. Cem Eroğul, De-mokrat Parti (Tarihi ve İdeolojisi), İmge Kitabevi, 4.baskı, Nisan 2003, s.15 ve s.17.

5 Robert A. Garson, “American Foreign Policy and the Limits of Power Eastern Europe 1946–1950”, Journal of Contemporary History, SAGE, v.21, 1986, p.347.

6 Sinanoğlu, 1945 yılında çok partili siyasi hayata geçişle birlikte devrimin ideolojik cephesinden verilen ödünlerin arttığını belirtmektedir. Suat Sinanoğlu, Türk Humanizmi, AKDTYK TTK Yayınları, 2.baskı, TTK Basımevi, Ankara 1988, s.vıı.

7 Feroz Ahmad, Bedia Turgay Ahmad, Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi (1945–1971), Bilgi Yayınları, 1.basım, Temmuz 1976, s.11.

8 Yavuz Abadan, “İdare Sistemimiz Üzerine Düşünceler”, Cumhuriyet, 2 Ocak 1945, s.1 ve de-vamı s.3.


…siyasi, mali ve ekonomik meselelerin mutlu bir çözüme kavuşabilmesi, memle-kete göre rasyonel bir şekilde işleyen harp sonu yaşayış ve düzeninin gereklerine uyar bir idare mekanizmasının kurulabilmesine bağlıdır. Bu sebeple bir yandan ya-rınki barış dünyasının hürriyetçi, demokratik esaslara dayanacağını umduğumuz siyasi ve iktisadi rejimi üzerinde düşünürken; diğer yandan bugünkü idare sistem ve teşkilatımıza hâkim ana prensipleri aydınlatmağa ve ilerisi için ne gibi değişik-liklerin gerekeceğini belirtmeğe çalışmak yersiz ve mevsimsiz bir iş sayılamaz.

ULUSLARARASI İLİŞKİLER VE DIŞ POLİTİK GELİŞMELER 1945 yılının en önemli uluslararası konuları İkinci Dünya Savaşı, savaşın

sona ermesi ve savaş sonrası oluşumlara dair gelişmeler kapsamında ortaya çık-maktadır.9 Bu yılda üç önemli konferans toplanmıştır. İlki 4–11 Şubat 1945 ta-rihlerinde Yalta’daki, ABD, İngiltere ve Sovyetler Birliği’nin katılımıyla dünya politikasının belirlendiği toplantıdır. İkincisi, 25 Nisan’da San Fransisco’da top-lanan ve yeni uluslararası düzeni Birleşmiş Milletler (BM) Örgütü’nü de kurarak belirleyen konferanstır. Türkiye’nin de aralarında bulunduğu 46 ülke 26 Haziran 1945’te BM Antlaşmasını imzalamıştır. Antlaşma 24 Ekim’den itibaren yürür-lüğe girmiştir.10 Üçüncü konferans ise 17 Temmuz–2 Ağustos 1945’te Berlin’in Potsdam kasabasında yapılmıştır. Potsdam Konferansı’nda savaş sonrası yeni siyasi durum görüşülmüş ve savaşın galipleri arasında ilk düşünce farklılıkları belirmeye başlamıştır.

Bu yılda Türkiye açısından Sovyet Rusya’nın Kars, Ardahan ile Boğazlar-dan serbest geçiş hakkını istemesi konusu da çok belirleyici bir dış gelişme nite-liğindedir.11 Hatta bu nedenle 1945 yılı “Türkiye Üzerinde 1945 Kâbusu” gibi nitelemelere konu olmuştur.12 Konu sonraki dönemin dış politik gelişmelerini de etkilemesi bakımından dikkat çekicidir. Bu taleplerin belgesel varlığı ilgili ya-

9 Bekman ve Tülbentçi’nin İkinci Cihan Harbi Kronolojisi’ne göre 1945 yılının en önemli olay-

ları şunlardır: “Yalta ve San Fransisko Konferansları, Türkiye’nin Almanya ve Japonya’ya sa-vaş ilanı, Rusların 1925 tarihli Türk-Rus Anlaşmasını, yeni şartlara uymadığı ve tadiller ya-pılması mülahazasıyla feshi, Roosevelt’in ölümü, Mussoloni’nin öldürülmesi, Hitler’in intiharı ve Almanya’nın kayıtsız ve şartsız teslim olması, BM Anayasasının hazırlanması, Potsdam Konferansı, İngiltere’de Muhafazakârların seçimi kaybetmesi ve İşçi Partisinin iktidar mevkii-ne geçmesi, atom bombasının ve Amerikan taarruzlarının Japonya’yı teslim olmaya mecbur etmesi.” Bkz. Münir Müeyyet Bekman, Feridun Fazıl Tülbentçi, İkinci Cihan Harbi Kronoloji-si, cilt 5, Başbakanlık Basın ve Yayın Müdürlüğü Yayınları, 1946, s.3.

10 Churchill’in BM Örgütünün biçimlenişindeki katkısı için bkz. E.J.Hughes, “Winston Churchill and the Formation of the United Nations Organization”, Journal of Contemporary History, SAGE, vol.9, 1974, p.177–194.

11 Bu dönemdeki Türkiye-Sovyetler Birliği ilişkilerine ayrıntılı olarak bkz: Feridun Cemal Erkin, Türk-Sovyet İlişkileri ve Boğazlar Meselesi, Başnur Matbaası, Ankara 1968, s.246–394. A.Suat Bilge, Güç Komşuluk, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1992, s.265–331, Rıfkı Sa-lim Burçak, Moskova Görüşmeleri ve Dış Politikamız Üzerindeki Tesirleri, Gazi Üniversitesi Yayınları, Ankara 1983, s.175–184. Berkes, a.g.e., s.325–336. Joseph C. Sattertwaite, “The Truman Doctrine: Turkey”, The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 1972, vol.401, p.77.

12 Metin Toker, Türkiye Üzerinde 1945 Kabusu, Akis Yayınları, 1.basım, Ankara Nisan 1971.

1945 Yılı 589

zında oldukça tartışılmıştır. Aliyev, Kaynar ve Tufay’ın bu konudaki diyalogları dikkat çekicidir:13

— Prof. Dr. Hamit Aliyev (SSCB): Böyle bir taleple ilgili belge yoktur. — Ord. Prof. Dr. Reşat Kaynar: 1947 yılında Türk Dışişlerinde çalışan şahısların

hatıraları yayımlandı ve orada delil olarak Sovyet Rusya’nın Türkiye’den top-rak talebi gösteriliyor.

— Prof. Dr. Hamit Aliyev: Yayımlanan hatıralar belge olamaz. Hatıralarında in-sanlar herşeyi yazabilirler.

— Prof. Dr. Muzaffer Tufay: Yayımlanan hatıralar belge olamazsa, ortada Yalta Konferansı’nın da belgeleri vardır. Bilindiği gibi, 1945 yılının Şubat ayı sonun-da Yalta Konferansı’nda Roosevelt, Churchill ve Stalin dünyayı aralarında etki bölgelerine ayırıp paylaşmışlardır. Bu Yalta Konferansı’nın belgeleri yirmi yıl sonra 1964 yılında, Paris’te Arthur Conte tarafından “Yalta ou Le Partage du monde’ isminde bir belgeler kitabı olarak yayımlandı.14 (20) 1964 yılından bu yana aradan 20 küsur yıl geçmesine rağmen, bildiğimiz kadarıyla, Sovyetler Arthur Conte’un belgeler kitabını tekzip etmediler. İşte bu belgeler kitabından anlaşıldığına göre, Yalta Konferansında Doğu Avrupa ve Balkanlar paylaşıldı-ğında Stalin Türkiye’yi de gündeme getirerek Türkiye üzerindeki kaygılarını ve taleplerini ifade etmiştir. Bu durum gösteriyor ki resmi belgeleri olmadığı iddia edilen, Sovyetlerin Türkiye’den toprak talebi Yalta Konferansı’nda Stalin tara-fından dile getirilmiş ve belgelenmiştir.

19 Mart 1945’te Sovyet Büyükelçisi Molotov, Türkiye’nin Moskova Bü-yükelçisi Selim Sarper’e bir nota vererek 7 Kasım 1945’te sona erecek olan 17 Aralık 1925 tarihli Dostluk ve Saldırmazlık Antlaşmasının feshedileceğini bil-dirmiştir.15 Molotov bu notada, 1925 tarihli anlaşmanın Savaşın ortaya çıkardığı

13 Muzaffer Tufay, “Fransız ve Türk İnkılâplarının Etkileşimi”, Fransız İhtilali 1789–1989,

Frankofoni, Fransız İhtilali Özel Sayısı, (yay. haz.) Tanju İnal, Ortak Kitap No:1, Ankara 1989, s.22–34.

14 Alıntıda yer verilen (20) nolu dipnotun tamamı şu şekildedir: Arthur Conte: “Yalta ou le partage du monde” documents, Editions J’ai lu, Prix Historia 1964, Robert Laffont, Paris; özel-likle 407 sayfaya Bkz: Stalin diyor ki: “Je sollicite qu’aprés la Conféerence de Crimée, les ministres des Affaires entrangéres reçoivent mandat de se saisir du probléme des Détroits. İl est trop injuste que la Turquie continue ainsi de tenir le Russie a la gorge”. Yani “Ben, Kırım Konferansından sonra Dışişleri Bakanlarının Boğazlar meselesinin çözümünde, yetkili kılın-masını arzederim. Türkiye’nin böylece Rusya’yı boğazından sıkmaya devam etmesi büyük hak-sızlıktır” iddiasını Stalin Yalta Konferansı’nda ifade etmiştir. İşte bu toprak iştahı hastalığın-dan kalan izleri tamamen temizleyerek, Sovyetler Birliği’nin Montrö anlaşmasının, Türkiye ve diğer orta ve küçük ülkelerin bütünlüğü, egemenliği ve bağımsızlığını saymak demektir.” Akta-ran Tufay, a.g.e., s.33.

15 Haber gazetelerin 22 Mart 1945 tarihli nüshalarında yer almaktadır. Bkz. Cumhuriyet, “Türk-Sovyet Muahedesi Uzatılmayacak. Moskova, dostluk ve tarafsızlık muahedesini feshetmek arzu-sunda bulunduğunu hükümetimize bildirdi.” haberi, s.1. Haberin etkisi büyük olmuş ve sonraki günlerde de konu manşetlerden verilmeye devam etmiştir. Ancak temkinli bir sessizlik havası da bu yayınlarda görülmektedir. Nitekim ilk günlerde, daha çok dış basında yer alan konu ile ilgili haberlere yer verilmektedir. Ancak süreç içinde hem ABD’den hem de İngiltere’den gelen olumlu haberler sonucundadır ki içeride yetkili isimlerin demeçleri basında yer almaya başla-mıştır. Bkz. Cumhuriyet 27 Mart, 5 Kasım, 6 Kasım nüshalarının manşetleri ve Akşam Gazete-si’nin 25 Temmuz tarihli, “Times’in Boğazlara ve Rus İsteklerine Dair Makalesi” haberi.


yeni koşullara uygun olmadığını ve önemli oranda geliştirilmesi gerektiğini ifa-de etmektedir. Türkiye’nin 7 Nisan 1945’de verdiği cevap notasında ise Rus is-teklerinin “büyük bir dikkatle ve iyi niyetle inceleneceği” belirtilmektedir.16

Molotov, nota ile Türkiye’nin şu Sovyet isteklerini kabul etmesi gerektiğini bildirmektedir:17

1) 16 Mart 1921 tarihli Moskova andlaşmasıyla tespit edilen Türk-Sovyet sınırın-da Sovyetler lehine bazı düzeltmeler yapılması;

2) Boğazların Türkiye ile Sovyetler Birliği tarafından ortaklaşa savunulması ve bunu sağlamak için de, Sovyetler Birliğine Boğazlarda deniz ve kara üsleri ve-rilmesi;

3) Boğazlar rejimini tespit eden Montrö Sözleşmesinde yapılması gerekli değişik-likler konusunda Türkiye ile Sovyetler Birliği arasında bir prensip mutabakatına varılması.

Türkiye bu talepleri reddetmiş ve sonraki dönemde Türk-Sovyet ilişkileri çok gergin bir ortama girmiştir.18

Bu süreçte özellikle İngiltere’nin tutumu değişken bir biçimde gelişmiştir. Henüz başbakan olan Churchill Sovyetler Birliği’ni Boğazlar meselesini gün-deme getirme konusunda cesaretlendirmekten vazgeçmiş ve Kasım-Aralık 1943 Tahran ve Ekim 1944’te Moskova Konferansları’nın aksine Yalta Konferansı'n-da Türkiye’nin güvenliğini daha fazla dikkate alan bir yaklaşım içine girmiştir. Gelişmeler ABD ve Sovyetlerin de onayıyla Boğazlar sorununun 22–24 Tem-muz 1945'te Potsdam'da ABD, Sovyetler Birliği ve İngiltere arasında müzakere-si yönünde olmuş, ancak Postdam Konferansı, Boğazlar Sorunu’na herhangi bir uzlaşmacı sonuç getiremeden sona ermiştir.19

Öte yandan 1945 yılı içerisinde Türkiye ve ABD arasında imzalanan bir as-keri yardım anlaşması, ABD’nin Türkiye’ye yaptığı askeri yardımlarla ilgili ilk anlaşma olması bakımından dikkate değerdir.20 İnönü bu anlaşmanın, “4 Aralık 1941 tarihinde ABD Başkanı Türkiye’nin savunması için hayati bir ehemmiyette olduğunu beyan ederek, kendiliğinden ve bir sözleşme imza etmeksizin bize Ödünç Verme ve Kiralamadan malzeme vereceğini ilan etmiş” olduğu konusun-da tarihsel izi belirtmekte ve yapılan anlaşma nedeniyle memnuniyetini ifade

16 Edip Çelik, 100 Soruda Türkiye’nin Dış Politika Tarihi, Gerçek Yayınevi, 1.baskı, İstanbul

Haziran 1969, s.121–122. 17 Çelik, a.g.e., s.122. 18 Savaş sona erdiğinde Ankara’da esen dış politika rüzgârının ayrıntıları için bkz. Edward

Weisband, (İkinci Dünya Savaşında) İnönü’nün Dış Politikası, çev. M. Ali Kayabal, Milliyet Yayınları, 1.baskı, Mart 1974, s.382–392. Berkes, 1945’te ortaya çıkan Sovyet gerginliği konu-sunun “halka doğru olarak gösterilme”diğini ileri sürmektedir. O sırada tarafsız olduklarını dü-şündüğü Amerikan kaynaklarına göre bu “öykü”yü anlatan yazarın, Türkiye’nin “evham”a ka-pıldığını ve ortada “ne fol var ne yumurta” dediğini anımsamak gerekir. Berkes, a.g.e., s.326–327.

19 Ayşegül Sever, Soğuk Savaş Kuşatmasında Türkiye, Batı ve Orta Doğu 1945–1958, Boyut Ki-tapları, 1.Basım, Ekim 1997, s.18 ve s.24–28.

20 İsmail Soysal, Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları, I.cilt (1920–1945), AKDTYK TTK Yayınla-rı, TTK Basımevi, 3.baskı, Ankara 2000, s.648–652.

1945 Yılı 591

etmektedir.21 Anlaşma savaşın sona ermesine 3 ay kala 23 Şubat’ta imzalanmış-tır. Soysal’a göre “Savaşın ilk yıllarında Türk-Amerikan ilişkileri, Türk-İngiliz-Fransız üçlü ittifakı çerçevesinde, İngiltere'nin ön planda oynadığı rolün ve gi-rişimlerin etkisi altında kalmıştı. Özellikle, Türkiye’nin savaşa sokulup sokul-maması (konusunda) ve Türkiye’ye yapılması gereken askersel yardım işlerinde gerekli temasları İngiliz Hükümeti sürdürüyordu. Ama, ABD savaşa girdikten bir süre sonra, Amerika Hükümeti, Türkiye konusunda daha çok karar vermek isteyecekti.”22 Böylece Türkiye’nin Batı’ya yönelişinde önemli bir aşamaya ge-linmiş bulunmaktadır.23

ASKERİ YÖNETİM Bu konjonktürde savaşa fiilen girmemiş devletin, bütçesinde, milli savunma

ihtiyaçlarına en önemli payı ayırdığı ve olası gelişmelere karşı çeşitli önlemler aldığı görülmektedir. Ancak bütçenin dışında da askeri yönetimin çeşitli düzen-lemeler yaparak hem kendi içinde hem de ülke gündeminde güvenlik konularını canlı tuttuğu anlaşılmaktadır. Bunlar savaş sırasında askeri yönetimin davranış kalıpları olarak görülebilir. Kronolojik bazı düzenlemeler şunlardır:

5 Ocak’ta gedikli erbaşların maaşlarının tevhit ve teadülüne dair değişiklik getiren 4691 sayılı kanunla gedikli erbaşlar ve diğer eratın devlet tarafından yemek ve kı-yafetleri konularında iyileştirmeler yapılmaktadır. 15 Ocak’ta Jandarma Kanununun 10 uncu maddesini değiştiren 4693 sayılı kanun-la jandarma teftiş bölgelerinin İçişleri Bakanlığı’nca saptanması ve bu bölgelere albay, tuğgeneral veya tümgeneral rütbelerinde müfettişler tayin edilmeleri konusu hükme bağlanmıştır. 11 Nisan’da Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun üç maddesini değiştiren 4710 sayılı kanunla askeri kıtaların iskân veya konaklama koşulları ile devletin so-rumluluklarını içeren değişiklikler yapılmaktadır. 12 Nisan’da Askeri Memurlar Kanununda yapılan değişiklikle askeri memur olma şartları yeniden düzenlenmektedir. 4 Mayıs’ta Subaylar Heyetine Mahsus Terfi Kanununda yapılan değişiklikle, “Kurmay subaylar mensup oldukları sınıftan gayri sınıf kıtalarına da verilirler ve bu kıtalardan alacakları sicillerle yükseltilirler” fıkrası eklenmektedir. 8 Mayıs’ta Askeri Ceza Kanununun bazı maddelerini değiştiren yasal düzenlemey-le yoklama kaçağı, bakaya, saklı, firar, kaçaklara yardım edenlerin cezaları hak-kında ağırlaşan cezalar getirilmektedir. 22 Haziran’da jandarma gedikli erbaşlara dair düzenlemeler yapılmaktadır. 3 Temmuz’da subay ve askeri memurların tekaüdü için rütbe sınıflarına göre tayin olunan yaşları konusunda lüzumu halinde seferberlikte veya harp veyahut harp ila-nı halinde yaş haddini tamamlayan komutanların Bakanlar Kurulu kararıyla emek-liliklerinin ertelenebileceği kararlaştırılmıştır.

21 “Cumhurbaşkanı’nın 2 Kasım Tarihli Meclis’in Yedinci Döneminin Üçüncü Toplantı Yılını

Açarken Kamutay’daki Söylevleri”, RG, 2 Kasım 1945, sayı:6147. 22 ABD’nin Türkiye'ye yönelik askeri yardımları 1947 Truman Doktrini uyarınca yeniden başla-

mış ve Türkiye'nin 1952’de NATO'ya katılımı üzerine daha kapsamlı olarak sonraki yıllarda da devam etmiştir. Bkz. Soysal, a.g.e., s.648–649.

23 “Türkiye Batı'ya Yöneliyor 1945–1949” için bkz. Sever, a.g.e., s.47-57.


14 Temmuz’da Seferberlik Kanununda değişiklikler yapılmaktadır. 17 Temmuz’da Ordu İç Hizmet Kanununda yapılan değişiklikle er, erbaş, erat ve subay tanımları yeniden yapılmakta ve rütbe sırası belirlenmektedir. 13 ve 23 Ağustos’ta yapılan iki değişiklikle de Subaylar Heyetine Mahsus Terfi Kanununu değiştirilmekte ve sağlıkçı subaylara yönelik kıta hizmetlerinde iyileş-tirmeler yapılmaktadır.

Bu önlemlere ek olarak çıkarılan iki yönetmelik, üzerinde dikkatle durul-ması gereken bir başka düzenleme öbeğini oluşturmaktadır. Bunlardan ilki 3 Ekim tarihli “Memleket İçi Düşmana Karşı Silahlı Savunma Ödevi Yönetmeli-ği”dir. 1944 tarihli ve 4654 sayılı Kanunun 3. maddesine dayanılarak hazırlanan Yönetmelik halkın silahlanmasını öngörmektedir: “Olağanüstü hallerde ve se-ferde paraşütçülere ve havadan kıta indirmelerine, denizden çıkarmalarına, sı-nırlardan sızmalara karşı onaltı yaşını bitiren ve altmış yaşını bitirmemiş erkek-lerle yirmi yaşını bitiren ve kırk beş yaşını bitirmemiş kadın vatandaşlar silahla karşı koymakla ödevlidirler. Silahlı hizmet görecek yeter sayıda erkek bulunduk-ça kadınlar(ın) yardımcı hizmetlerde kullanılmaları” sağlanacaktır. Bu görevle-rin organizasyonunu valiler yürüteceklerdir.24

Öte yandan sonbaharda yayımlanan ve Milli Eğitim Bakanlığı ile Genel-kurmay Başkanlığı temsilcilerinden oluşturulan kurul tarafından hazırlanan As-kerliğe Hazırlık Dersleri Yönetmeliği de savaş sırasında ve olası savaş nedeniyle gereksinim duyulan askeri yönetim tedbirlerindendir. Bu Yönetmeliğin 1.maddesiyle, “Yurt savunmasına hazırlanmalarını sağlamak amacıyla resmi ve özel, orta, lise, yüksek okullarla üniversitede ve bunlara denk sayılan okullarda okumakta olan bütün kız ve erkek öğrenciler askerlik öğretimi görmekle ödevli-dirler. Yabancı uyruğu öğrenciler askerlik öğretimine bağlı değildir.” hükmü getirilirken 2. maddesinde ise, “Erkek öğrenciler, bütün ordu hizmetleri için ye-tiştirilir. Kız öğrenciler daha ziyade ordunun yardımcı ve geri hizmetleri ve yurt içi vazifeleri için yetiştirilir” denmektedir.25

BÜTÇE 1940–1950 arası ekonomik açıdan “savaş ekonomisi dönemi” olarak adlan-

dırılabilir. Bunda savaşın 1945’te sona ermesine karşın, dünya gündeminde sa-vaş sonrası çalkantıların hâkim olmasının payı ve Rus isteklerinin etkisi bulun-maktadır. Bu sırada Türk parası altına göre sürekli değer kaybetmektedir. Nite-kim 1945’te düşüş oranı %35 olmuştur. Savaşın etkisi nedeniyle altının fiyatı sü-rekli yükselmektedir.26 Dumanı tüten savaş meydanı nedeniyle içeride hükümet-lerin geleceğe dair tutum ve davranışlarında da tam bir belirsizlik hâkimdir. Tam da bu nedenle ekonomik açıdan en belirgin olan, dış güvenlik konularıdır. Bu

24 BCA, 30..18.1.2/109.60..2, 3.10.1945, s.1–8. 25 BCA, 30..18.1.2/109.61..9., 11.10.1945. 26 Aziz Köklü, Türkiye’de Para Meseleleri, Siyasal Bilgiler Okulu Yayınları, Milli Eğitim Bası-

mevi, Ankara 1947, s.72.

1945 Yılı 593

durum daha somut olarak bütçede milli savunma gereklerine ayrılan payın oran-sal büyüklüğü ile de görülebilir. Bütçe’de Milli Savunma Bakanlığı’na ayrılan pay ile savaştan kaynaklanan olağanüstü giderler payının toplamı ile oluşan ve bütçenin neredeyse yarısını oluşturan büyüklük olağanüstü boyutlardadır. Ancak yine de bu oran önceki yıllarla karşılaştırıldığında önemli bir azalmayı da işaret etmektedir. Söz gelimi 1940 yılındaki harcama miktarı 1945 yılına çok yakın olmasına karşın savunma hizmetlerine ayrılan payın GSMH’ya oranı 1945’e oranla iki kattan fazladır. 1940 yılında bu oran %12.4, 1941’de 11.1, 1942’de 8.2, 1943’de 6.4, 1944’te 9.1 ve nihayet 1945’te bu oran %5.1 olarak gerçek-leşmiştir. Dolayısıyla savaş yıllarına oranla bir düşme eğilimi bulunmaktadır. Yine de bu oran önemli bir değerdir ve ülkenin konjonktürü daha uzun yıllar bu miktara yakın payları savunma hizmetlerine ayırmak zorunluluğu doğurmuş-tur.27

1945 bütçesindeki %45’lik büyüklüğü daha geniş bir kapsamda değerlen-dirmek ve savunma harcamaları olarak ele almak gerekmektedir. Nitekim sa-vunma harcamalarına savaş zamanında Türk Silahlı Kuvvetleri kapsamında yer alan kara, deniz ve hava kuvvetlerinin yanında Jandarma ve Sahil Güvenlik Komutanlığı da girmektedir. Son iki kurumun harcamaları savaş zamanında ayrı bütçelerle finanse edilmektedir. Hatta ödemeleri Hazinece yapılan askeri nitelik-teki donanım ve silah sistemi alımı için sağlanan ve devlet borcu niteliğinde bu-lunan firma kredi ödemeleri ve bazı borç geri ödemelerini de savunma harcama-ları içinde değerlendirmek gereklidir. Bu bakımdan ele alındığında ve olağanüs-tü giderlerden toprak ürünleri vergisi tahsil giderleri çıkıldığında, 1945 yılında savunma ve güvenlik hizmetleri bütçe ödenek ve harcamalarının gerçekleşmeleri şu şekildedir: başlangıçta 300.9 milyon, yıl sonunda 299.4 ve kesin hesap 278.7 milyon liradır.28

Bu yılda bütçe takviminde önemli bir değişiklik yapılmış ve bütçe dönemi Haziran ayından Ocak ayına çekilmiştir. Daha açık bir deyişle, 1945 yılı bütçesi yedi aylıktır.29 Bu değişiklik 24 Ocak tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 4698 sayılı Muhasebei Umumiye Kanununun 5 ve 34 üncü maddelerinin değiştirilme-siyle gerçekleştirilmektedir. 5.madde değişikliği ile “Bütçe yılı, Ocak ayının bi-rinci gününden Aralık ayının sonuncu gününe kadar olan on iki aylık süredir.” ve 34.madde değişikliği ile de “Bakanlıklardan her biri kendi bütçesini hazırla-yarak Haziranın sonuna kadar Maliye Bakanlığı'na gönderir. Maliye Bakanı da kendi bakanlığının gider bütçesini hazırlayıp ötekilerle birleştirerek Devletin bir yıllık genel bütçe tasarısını meydana getirir. Bu tasarı Bakanlar Kurulunca in- 27 Bkz. Savunma ve Güvenlik Hizmetleri (1924–1993), Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol

Genel Müdürlüğü, Ankara Eylül 1993, s.88. 28 Savunma ve Güvenlik Hizmetleri, a.g.e., s.17. 29 23 Ağustos’ta yayımlanan Belediye Muhasebe Usulü Tüzüğü’ndeki değişiklikle belediye büt-

çesinin hesap dönemi de her yılın Ocak ayı başından Aralık ayı sonuna kadar 12 aylık süreden ibaret hale getirilmektedir.


celenip onandıktan sonra Ekim ayı başında Büyük Millet Meclisine sunulur.” düzenlemeleri gerçekleştirilmektedir. Yasa ayrıca iki geçici maddeden oluşmak-tadır. Geçici 1.maddeye göre, “1 Haziran 1945’den 31 Aralık 1945’e kadar olan süre için yedi aylık bütçe yapılır.” Geçici ikinci maddeye göre ise, “bütçe yılının değişmesi mükelleflerin yıllık vergi ve resim ödevlerinde bir artırma yapılması-nı” gerektirmeyecektir. Batıya eklemlenmenin milat olarak kabul edildiği bir zaman kesitinde bütçe takviminde yapılan değişikliği ve nedenlerini, her ne ka-dar farklı ülke uygulamalarını örnekleyerek anlatsa da, Maliye Bakanlığı eski Müsteşarı da olan Esat Tekeli’nin, 14 Ocak 1945 tarihli Ulus Gazetesindeki “Bütçe ve Takvim Yıllarının Birleştirilmesi” başlıklı başyazısından okumak mümkündür:30

1945 bütçesi, 1945 yılının istihsal durumunu belirtecek aylarda, yani ilkbaharda hazırlanır ve tasdik edilirse tahminler de hakikate daha ziyade yaklaşılmış ve mas-rafların da, hakiki varidata göre ayarlanması, daha ziyade imkân altına girmiş bu-lunur. Bu düşünceye gidilirse ilk bakışta haziran ayı, bütçe yılı başlangıcı için daha elverişli görünür… Bütçe yılının haziranda başlamasının esaslı mahzuru inşaat me-selesidir. İşe başladıktan bir iki ay sonra kış geliyor, iş yarım kalıyordu. İlkbaharda nisanda işe yeniden başlanınca da vakit darlanmış bulunuyor, işi çabuk bitirmek, bütçe yılı sonunda ödeneği yakmamak kaygısı baş gösteriyor, bu durumda ise ya acele ve fena iş yapılıyor, yahut da bazı yolsuzluklara sapılıyordu. İşte bütçe yılı başının değiştirilmesiyle, bu esaslı mahzur önlenecektir.

Bütçe 21 Mayıs 1946 günü Maliye Bakanı Nurullah Esat Sümer tarafından meclise sunulmuş ve yedi aylık dönemi kapsayan bütçe görüşmelerine başlan-mıştır. Bütçede dönemin olağanüstü koşulları nedeniyle gelir tahminlerinin %89’u vergilerle, geri kalan bölümü ise iç borçlanma ile karşılanmıştır. Bkz.Tablo1. Gelir kalemlerinden kazanç vergisi 80.7 milyon, hayvanlar vergisi 26.7 milyon, gümrük vergileri 11.1 milyon, muamele vergisi 68.2 milyon, tekel geliri 56.2 milyon, iktisadi buhran vergisi 21.6 milyon, muvazene vergisi tutarı ise 23.9 milyon olarak öngörülmektedir. 1945 bütçesinde savunma vergileri 55.4 milyon tutarında ve istisnai gelirler ise 131.7 milyon olarak hesaplanmış bulun-maktadır. Memurlara, savaşın olumsuzluklarını gidermek amacıyla, yaklaşık 77 milyon lira tutarında zam ve yardım yapılması kararlaştırılmıştır. Uzun vadeli borçların 258 milyon lirası iç borç, 268 milyon lirası da dış borçtur. Kısa vadeli borçlarda durum ise 855 milyon lira iç borç ve 3 milyon lira dış borç tutarları bi-çimindedir.31

30 Esat Tekeli, Mali ve İktisadi Meseleler 1943–1949, Ankara 1950, s.11–13. 31 Baydar, a.g.e., s.62. 1945 Bütçe Kanunu tıpkı 1944’te olduğu gibi açık haliyle kanunlaşmıştır.

Bütçe uygulamada da açık vermiştir. Kesinleşme ise öngörülen açık oranına yakın olarak ger-çekleşmiştir. Bu durum Coşar’a göre “ihtiyatlı davranıldığını” göstermektedir. Bkz. Nevin Co-şar, Kriz, Savaş ve Bütçe Politikası (1926–1950), Bağlam Yayıncılık, Birinci Basım, Nisan 2004, s.130–131 ve s.150.

1945 Yılı 595

TABLO 1: 1945 DEVLET BÜTÇESİ MASRAF BÜTÇESİ TL % VARİDAT BÜTÇESİ TL %

Büyük Millet Meclisi 6.047.064 1,0 İrat ve Servet Vergileri 350.778.000 65,2 Cumhurbaşkanlığı 618.251 0,1 Savunma Vergileri 55.365.000 10,3 Sayıştay Başkanlığı 737.773 0,1 İstisnai Gelirler 131.700.000 24,5 Başbakanlık 1.614.461 0,3 Danıştay Başkanlığı 284.610 0,0 Basın ve Yayın Genel Mü-dürlüğü

4.020.729 0,7

İstatistik Genel Müdürlüğü 836.440 0,1 Devlet Meteoroloji İşleri Ge-nel Müd.

701.194 0,1

Diyanet İşleri Başkanlığı 753.907 0,1 Adalet Bakanlığı 11.456.840 1,9 Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü

1.696.961 0,3

Milli Savunma Bakanlığı 87.114.700 14,4 İçişleri Bakanlığı 6.620.594 1,1 Emniyet Genel Müdürlüğü 10.232.107 1,7 Jandarma Genel Komutanlığı 17.729.402 2,9 Dışişleri Bakanlığı 2.705.183 0,4 Maliye Bakanlığı 45.016.657 7,5 Devlet Borçları 84.662.026 14,0 Milli Eğitim Bakanlığı 51.012.927 8,5 Bayındırlık Bakanlığı 37.442.734 6,2 Ekonomi Bakanlığı 4.884.970 0,8 Sağlık ve Sosyal Yardım Ba-kanlığı

17.907.024 3,0

Gümrük ve Tekel Bakanlığı 7.500.437 1,2 Tarım Bakanlığı 14.513.245 2,4 Ulaştırma Bakanlığı 1.587.953 0,3 Ticaret Bakanlığı 1.238.297 0,2 Olağanüstü Giderler 184.468.338 30,6

TOPLAM 603.404.824 100 TOPLAM 537.843.000 100 Eroğul’a göre sürecin görünümü şöyledir:32 Türkiye, bir yandan, her an seferber olmaya hazır büyük bir ordu beslemiş, öte yandan da, memleket içinde sıkı bir polis rejimi kurmuştur. Bunun sonucu olarak, vesikalı, sıkıyönetimli ve milli şefli bir idare kurulmuş, halk ezilmiş ve karaborsa-dan yararlanan yeni bir zenginler zümresi türemiştir. Ezilen halk, iktidara düşman olmuştur. Türedi zenginler ise artık idarede doğrudan doğruya söz sahibi olmayı arzulamaktaydılar.

32 Eroğul, a.g.e., s.18.


Böyle bir manzara 1945 yılı bütçe görüşmeleri sırasında her an patlamaya hazır bir siyasal zemini işaret etmektedir. Nitekim Meclis’te hararetli tartışmalar cereyan etmiş ve bu tartışmalar CHP’nin içindeki muhalefeti su yüzüne çıkara-cak nitelikte olmuştur. Muhalif sesler hükümetin ekonomik politikalarını eleşti-ren konular üzerinde fazlasıyla durmaya başlamışlardır. 33

Bu atmosferdeki genel kuruldaki bütçe oylamalarında yedi CHP’linin aleyhte oy kullandığı görülmektedir.34 Bunlar Celal Bayar, Refik Koraltan, Fuat Köprülü, Adnan Menderes, Emin Sazak, Hikmet Bayur ve Recep Peker olup, ilk dört isim Demokrat Parti’nin kurucuları arasında yer alacaktır. Bütçe hakkındaki oylamadan sonra söz alan Başbakan Şükrü Saraçoğlu, sert konuşmasında hükü-meti için de güvenoyu istemiş, güven oylamasına katılan 366 milletvekilinden 359’u kabul, yine yedi milletvekili ret oyu vermiştir. Bu büyük desteğe karşın Ahmad’a göre Hükümetin eleştiriler karşısında verdiği ilk ödünlerden biri tica-rette daha liberal bir siyaset güdüleceğinin de işareti olan bir bakan değişikliği-dir. Buna göre 31 Mayıs’ta Ticaret Bakanı Celal Sait Siren yerine Raif Karade-niz getirilmiştir.35

ÇOK PARTİLİ HAYATA GEÇİŞ VE İÇ SİYASİ GELİŞMELER Çavdar’ın “safların belirlenmesi ve sınırlı demokrasi”36 yılı olarak betimle-

diği 1945 yılında, savaş döneminde uygulanan ekonomik politikalar halkın önemli bir bölümünde derin ekonomik ve toplumsal hoşnutsuzluklara neden ol-muş ve savaş sırasında ortaya çıkamayan örgütlü muhalif hareket, basında37, CHP’de ve TBMM’de bu yıldan itibaren daha açık bir biçimde görülmeye baş-lamıştır. Siyasal iktidarsa özgür muhalefete yönelik taleplerin önünü açacak dü- 33 Ertuğrul Baydar, İkinci Dünya Savaşı İçinde Türk Bütçeleri, Maliye Bakanlığı Tetkik Kurulu

Yayın No:1978–195, Ankara 1978, s.9. 34 Yukarıda ismi geçen 7 milletvekilinin 5’i Toprak Kanununa da ret oyu vermiş olan milletvekil-

leridir. Bkz. Mahmut Goloğlu, Milli Şef Dönemi (1939–1945), Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Üçüncü Kitap, Kalite Matbaası, Ankara 1974, s.352–354.

35 Hikmet Bayur’un bütçe görüşmelerinde söz alarak “Ticaret ve Ekonomi Bakanlarının lazım ge-len evsafı haiz olmadıklarını” söylemesi ve basında başka bakanların değişme olasılığı yorum-ları dikkate değerdir. Bkz. Cumhuriyet, 30 Mayıs 1945, s.1. Ahmadlara göreyse, ara seçimlerde CHP, resmi bir aday listesi hazırlamayarak siyasal anlamda ilk liberalleşme eğilimini göster-miştir. Ahmad, Ahmad, a.g.e., s.13–14. Ayrıca 30 Mayıs’ta CHP Genel Sekreteri Memduh Şevket Esendal’in sağlık sebepleri nedeniyle çekilmesi ve yerine Nafi Atıf Kansu’nun önce ve-kâleten sonra da aslen atanması da bu tepkiler kapsamında düşünülmelidir. Bkz. Osman Akandere, Milli Şef Dönemi, İz Yayıncılık, İstanbul, 1998, s.371 ve Ulus Gazetesi, 1 Haziran 1945. Bu arada devletçilik de yıl içinde çeşitli eleştirilere uğratılmıştır. Bunlardan Necmettin Sadak’ın “Devletçilik Siyasetimizin Gayeleri ve Hududu Üzerinde Durmak Gerekir” başlıklı başyazısında mevcut uygulamanın amaç ve sınırlar itibariyle anlam kaymasına uğradığı, tanı-mının iyi yapılamadığı ve dünyanın o günkü gidişine uydurulması gerekliliği üzerinde durul-maktadır. Bkz. Akşam, 16 Aralık, 1945, s.1–2.

36 Tevfik Çavdar, Türkiye Ekonomisinin Tarihi (1900–1960), İmge Kitabevi, 1.baskı, Eylül 2003, s.303.

37 Türkiye’deki 1945 yılı siyasi gelişmelerinin basındaki değerlendirmeleri için daha ayrıntılı ola-rak bkz. Nilgün Gürkan, Türkiye’de Demokrasiye Geçişte Basın (1945–1950), İletişim Yayın-ları, 1.baskı, İstanbul 1998, s.138–185.

1945 Yılı 597

zenlemeler yapmıştır.38 Muhalefet özellikle bahar aylarından sonra ülke günde-minde etkili olmaya başlamış ve iktidar, muhalefetin talepleri ve tepkileri karşı-sında savunma ve geri çekilme pozisyonunda kalmıştır.39 Tepkilerin ortaya çık-masında Meclisteki Toprak Yasası ile Bütçe Yasası görüşmeleri etkili olmuş, bu düzenlemeler muhalifler için önemli bir platform oluşturmuştur.

Tepkilerin odak noktası olan ve 14 Mayıs’ta Meclis’te görüşülmeye başla-nan 4753 sayılı Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu (Toprak Yasası) Tasarısı, 11 Haziran 1945’te kabul edilmiştir. Bu Kanunun, “çalışan çiftçinin kendi işleyece-ği toprağının kendi malı olması” ilkesine dayandığı ve köylü, çiftçi üzerinde önemli etkiler yaratacağı vurgulanmasına karşın, gerçekte iyi uygulanamaması nedeniyle istenilen sonuçların ortaya çıkması da mümkün olmamıştır. Düzenle-menin en somut sonucu CHP içindeki muhalefetin kuvvetlenerek “Dörtlü Tak-rir” vermesine yol açmasıdır.40 Önerge 7 Haziran’da Celal Bayar, Adnan Men-deres, Refik Koraltan ve Fuat Köprülü tarafından verilmiştir. Önerge ile “de-mokratik ilkelerin daha geniş biçimde uygulanması, yurttaşların hak ve özgür-lüklerinin bir anayasa gereği olarak sağlanması” istenmektedir. CHP önergeyi 12 Haziran’da reddetmiştir. Önerge girişiminin somut sonucu CHP içi muhalefe-tin artık sabırları taşırdığı ve ihraç zamanını hızlandırmış olduğudur. Nitekim Menderes ve Köprülü 21 Eylül’de parti disiplinini bozmak suçundan ihraç edil-miş ve Bayar’ın 1 Aralık’ta istifa etmesiyle muhalif unsurlar CHP’den uzaklaştı-rılmışlardır.41

Demokrat Parti’nin kuruluşu sırasında Cumhurbaşkanı İsmet İnönü ve CHP’nin rolü, muhalif hareketlerin varlığını destekleyici biçimdedir. 19 Mayıs 1945’te yaptığı konuşmasında İnönü savaş sona erdiğine göre artık demokrasi yolunda yeni adımlar atılabileceğini ifade etmektedir.42 Cumhurbaşkanı, 2 Ka-sım tarihli Meclis’in yedinci döneminin üçüncü toplantı yılını açarken vermiş olduğu söylev ile de bu konudaki görüşlerine açıklık getirmiştir:

… Bizim tek eksiğimiz, Hükümet Partisi’nin karşısında bir parti bulunmamasıdır. Bu yolda, memlekette geçmiş tecrübeler vardır. Hatta iktidarda bulunanlar tarafın-dan teşvik olunarak teşebbüse girişilmiştir. İki defa memlekette çıkan tepkiler kar-şısında teşebbüsün muvaffak olmaması bir talihsizliktir. Fakat memleketin ihtiyaç-ları sevkiyle, hürriyet ve demokrasi havasının tabii işlemesi sayesinde, başka siyasi partinin de kurulması mümkün olacaktır. (…) yeni seçim için tabii olarak bir bu-çuk sene geçecektir. Bu zaman, milletin yeni seçime bir hazırlık devri olacaktır. Tek dereceli olmasını dilediğimiz 1947 seçiminde, milletin çoklukla vereceği oylar gelecek iktidarı tayin edecektir. O zamana kadar bir karşı partinin kendiliğinden kurulabilip kurulamayacağını ve kurulursa, bunun Meclis içinde mi, Meclis dışında mı, ilk şeklini göstereceğini bilemeyiz. Şunu biliriz ki, bir siyasi kurul içinde pren-

38 Akandere, a.g.e., s.347–353. 39 Hikmet Bila, CHP 1919–1999, Doğan Kitapçılık AŞ., 1.baskı, Temmuz 1999, s.109. 40 Ahmad, Ahmad, a.g.e., s.13. 41 Turhan Feyizoğlu, (Bir Paylaşma Planının Perde Arkası) Türkiye 1945, Bizim Kitaplar, İstan-

bul 2007, s.26. Ahmad ve Ahmad, a.g.e., s.13–14. 42 Cem Eroğul, “Çok Partili Düzenin Kuruluşu: 1945–71”, Irvin Cemil Schick, Ertuğrul Ahmet

Tonak, Geçiş Sürecinde Türkiye, Belge Yayınları, 3.baskı, Ocak 1998, s.113.


sipte ve yürütmede arkadaşlarına taraftar olmayanların hizip şeklinde çalışmaların-dan fazla, bunların, kanaatleri ve programları ile açıktan durum almaları, siyasi ha-yatımızın gelişmesi için daha doğru yol; milletin menfaati ve siyasi olgunluğu için daha yapıcı bir tutumdur.

Böylece Türkiye, iç siyasetinde daha önce iki kez denediği çok partili siyasi hayata geçiş çabalarına, bir yenisini daha ekleme girişimlerine başlamaktadır. Bu çabada dış etkilerin iktidar ve muhalefet üzerinde yansımaları olduğu kadar, iç siyasi ortamın da bunu talep eder olmasının payı büyüktür.43 Nitekim siyasette önemli bir rol oynamasa da tüccar, müteahhit ve iş adamlarından Nuri Demirağ 8 Temmuz’da Valiliğe başvurarak “Milli Kalkınma Partisi” adında bir parti44 kurma konusunda girişimde bulunmuştur. Bu parti dönemin ilk muhalif parti gi-rişimidir.45

Partinin programında devletçilik reddedilmekte, seçimlerin tek dereceli ya-pılması, cumhurbaşkanının millet tarafından seçilmesi, bir âyan meclisi kurul-ması ve sanayide, ticarette serbest rekabet esası savunulmaktadır. Dış politika alanında ise, “İslam Birliği-Şark Federasyonu” istenmektedir. Parti, ülkenin çe-şitli bölgelerinde şubeler açmış, 1946 belediye seçimlerine katılmış ancak sonra seçimlerden çekilmiştir.46

Öte yandan “demokrasi” kavramı da 1944 yılından itibaren basında tartışılmaktadır. Özellikle Tan Gazetesi bu tartışmalarda öncü bir rol üstlenmiş durumdadır. Savaş sırasında yazılarıyla demokrasi fikrini destekleyenler arasında bulunan Sertel’ler, Hüseyin Cahit Yalçın, Ahmet Emin Yalman, 1945 yılında artık “nasıl bir demokrasi” sorusunun yanıtını tartışmaktadırlar.47 Ancak Timur’un çok partili hayata geçişten sonraki 35 yılı değerlendirmesinde de görüldüğü gibi “demokrasi” “ne ortaya çıkış koşulları, ne de muhtevası itiba-riyle gerçek bir demokrasi olabilmiştir.”48 43 Çok partili düzene geçişte etkili olan iç ve dış siyasi gelişmeler için daha ayrıntılı olarak bkz.

Çetin Yetkin, Karşı-Devrim 1945–1950, Yeniden Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Yayın-ları, Nisan 2006, s.154 vd.

44 Bu dönemde siyasal partiler siyasi dernek olarak nitelenmektedir. Bkz. Bkz. Türkiye’de Siyasi Dernekler II, İçişleri Bakanlığı Yayınları, Başbakanlık Devlet Matbaası, Ankara 1950.

45 Valiliğe sunulan Milli Kalkınma Partisi Nizamnamesine göre partinin kurucuları, Yeşilköy Gök Okulu sahibi Nuri Demirağ, Eski Erzurum Milletvekili ve İstanbul 5. Noteri H. Avni Ulaş ve Muharrir C.Rıfat Atılhan’dır. Türkiye’de Siyasi Dernekler II, a.g.e., s.125.

46 Füruzan Hüsrev Tökin, Türkiye’de Siyasi Partiler ve Siyasi Düşüncenin Gelişmesi (1839–1965), Elif Yayınları, Ekin Basımevi, 1965, s.78.

47 Çavdar, a.g.e., s.304. 48 Taner Timur, “Osmanlı Mirası”, Irvin Cemil Schick, Ertuğrul Ahmet Tonak, Geçiş Sürecinde

Türkiye, Belge Yayınları, 3.baskı, Ocak 1998, s.31.

1945 Yılı 599

Tan Olayı 5 Aralık tarihli Ulus Gazetesi haberine göre, “İstanbul'da iki gazete idare-

hanesi harap oldu. Tan ve Yeni Dünya gazeteleri on bini aşan üniversite öğren-cisi tarafından yapılan nümayiş sonucu tahrip olmuştur. Makine ve diğer tesis-ler de hasara uğramıştır. Sıkıyönetim kararıyla her türlü kütle toplantıları yasak edilmiştir.” Bu olay daha sonraları Tan Olayı olarak anılacaktır.49 Olay sırasında sosyalist gazetelere ve bu türde yayın bulunduran kitapçılara saldırılmış ve bura-lar tahrip edilmiştir. Bu hareketin CHP ve Hükümetçe kışkırtıldığı, Menderes’in de bu yönde iddiada bulunduğu ifade edilmekte, Ruslar da aynı olayı Rus aleyh-tarlığı olarak nitelendirmektedirler.50 Tan Gazetesi bu sıralarda Tevfik Rüştü Aras, Sabiha ve Zekeriya Sertel’lerin yazılarıyla Türkiye’nin Sovyetler Birli-ği’yle iyi ilişkiler içinde olması gerektiğini savunmaktadır.51

Cemiyetler: Toplumsal Hayatın Görünümü Baltacıoğlu, 1945 yılında yazdığı “Batıya Doğru” adlı eserine, o tarihte

“Batıya doğru gitmek doğru mudur, değil midir” diyenler artık kalmadı. Şimdi hiç kimse kafasını bu soru ile yormuyor. Toyundan erginine dek, herkes biliyor ki Batıya gitmek, Avrupalılaşmak gerektir ve iyidir.” şeklinde bir saptama yapa-rak başlamaktadır.52 Buradan 1945 itibariyle geniş toplumsal kesimlerdeki Batı algısının olumlu olduğu ve Batıya doğru yönlenilmesine taraftar olduğunu çı-karmak mümkündür.

Bu algının bu dönemdeki toplumsal örgütlenmeler bakımından katalizör et-ki yaratıp yaratmadığı bir yana bırakıldığında, görülen odur ki “cemiyet hayatı” hızlı bir dönem içine girmiştir. Öyle ki, Durumlarını 3512 Sayılı Cemiyetler Ka-nununa Uydurarak Vilayetlerince Faaliyette Bulunmasına İzin Verilen Cemiyet-lerden Nizamnamelerinin Kanununa Uygun Bulunduğu Vekâletçe Tespit Edilen-ler ve Vekâletçe Vaziyetleri Tetkikte Olan Cemiyetler listesi aşağıdaki tabloda yer almaktadır. Buna göre Türkiye genelinde 1945 yılında toplam 685 derneğin 121’inin kuruluş izinlerini aldığı, 564’ünün ise inceleme aşamasında bulunduğu anlaşılmaktadır.53 49 5 Aralık tarihli Cumhuriyet haberi, “Üniversite Gençlerinin Dünkü Nümayişi” başlığıyla ver-

mektedir. 50 Ahmad, Ahmad, a.g.e., s.16. Aydemir de aynı görüşü paylaşmakta ve bunlara Fransızca çıkan

La Turquie idarehanesi ile Beyoğlu’nda bir Sovyet vatandaşına ait olan Berrak Kitabevi’ni de eklemektedir. Şevket Süreyya Aydemir, İkinci Adam, ikinci cilt (1938–1950), Remzi Kitabevi, Aralık 2005, s.285. Öte yandan Asım Us 5 Eylül 1945 tarihinde Ankara’da Anadolu kulübünde yapılan basın konferansında başbakanın, demokrasi rejimi hakkında hükümetin görüşlerini açıkladığını ve Tan ve Vatan gazetelerini ima ederek bu iki gazetenin yayınlarındaki “uygun-suzluk”tan bahsettiğini belirtmektedir. Tan gazetesinden konferansa kimse gelmemiştir. Bkz. Asım Us, Asım Us’un Hatıra Notları, Vakit Matbaası, İstanbul 1966, s.646.

51 Cumhuriyet Ansiklopedisi, a.g.e., s.75. Olay için ayrıca bkz. Şerafettin Pektaş, Milli Şef Döne-minde Cumhuriyet Gazetesi, Fırat Yayınları, Ocak 2003, s.52–57. Eroğul olayı, “sola karşı baskının doruğa yükselmesi” olarak nitelendirmektedir. Bkz. Eroğul, a.g.e., s.20.

52 İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu, Batıya Doğru, Sebat Basımevi, İstanbul 1945, s.7. 53 Ankara ve İstanbul’daki cemiyetlerin listesi için bkz. Ek 2a ve Ek 2b.


Tablo 2: 1945 yılı Türkiye’deki Cemiyetler Listesi54

Vilayeti Bakanlıkça Yasal Bulunan

Dernekler Bakanlıkça İncelemede

Olan Dernekler Toplam Ankara 31 32 63

Balıkesir 5 16 21 İstanbul 48 116 164 İzmir 12 59 71

Kütahya 1 31 32 Trabzon 0 22 22 Türkiye 121 564 685 1945 yılında halkevleri ve halkodaları sayılarında da ciddi artışlar söz ko-

nusudur. Bu yılda kurulan halkevi sayısı 32, halkodası sayısı 2338’dir. Böylece tüm ülkede 437 halkevi ve 2688 halkodası sayısına ulaşılmıştır. Savaş dönemi içinde en yüksek sayılara bu yılda erişilmiştir.55

Tablo 3: 1945 Yılında Halkevleri

Önceden açılan Yeniden açılan Toplam İlde 63 - 63 İlçede 242 29 271

Bucakta 67 2 69 Köyde 32 1 33

Mahallede 1 - 1 Genel Toplam 405 32 437

Tablo 4: 1945 Yılında Halkodaları

Önceden açılan Yeniden açılan Ev’e çevrilen Toplam İlçede 90 32 14 108

Bucakta 100 544 1 643 Köyde 163 1757 0 1920

Mahallede 12 5 0 17 Genel Toplam 365 2338 15 2688

KAMU YÖNETİMİ 1945 yılında kamu yönetimi başlığı altında öne çıkan konulardan bazıları

şunlardır: On beş yıl sonra bir devlet yıllığı çıkarılmaktadır. Kırkın üzerinde ida-ri yasal düzenleme yapılmış olup, nüfus mülki taksimatı etkiler nitelikte artmak-

54 Listeden Cemiyet sayısı toplam 20 ve üzeri olan iller seçilmiştir. Ayrıca vilayetlerce izin veri-

len cemiyetlerin nizamnameleri bir kez de vekâletçe tetkikata tabi tutulmaktadır. BCA, 490..1.0.0 Yer No: 596.61..1. ,Tarih: 18.5.1945 Dosya: 3.

55 CHP, Halkevleri ve Halkodalarının Yurd İçinde Dağılışları, Doğuş Matbaası, Ankara 1945, s.3.

1945 Yılı 601

tadır. Umumi müfettişlikler, kamu personeli, idari transfer, rasyonalizasyon ve sıtma mücadelesi temelinde sağlık hizmetleri merkezi yönetimin temel uğraş alanlarıdır. Yerel yönetim alanında en temel düzenleme İller Bankası’nın kurul-ması olup, muhtarlık sisteminde yapılan düzenleme ve konut politikasının artan önemi diğer önemli konu başlıklarını oluşturmuştur. Ayrıca bu zaman kesitinde yönetim terminolojisinde esaslı değişiklikler yapılmıştır.

Devlet Yıllığı Bu yılda özellikle Cumhuriyet dönemini ilgilendiren ancak idare tarihinin

en temel verilerini sağlayan önemli bir çalışmanın yayımlandığı görülmektedir. Sonraki yıllarda Devlet Teşkilatı Rehber’lerine de kaynaklık edecek bu çalışma bir “Devlet Yıllığı”dır. 16 Aralık tarihli Ulus Gazetesi’nde T.İ. rumuzlu yazarın, “Yankılar” isimli köşesinde “Devlet Yıllığı 1944–45” başlıklı bir yazısı neşre-dilmiştir.56 Yazar Yıllığın evvelki gün kendisine gelen bir paketin içinden çıktı-ğını ifade etmektedir. Yıllığın önsözünde yer alan bilgilerle süren bu yazıdan Yıllığın Aralık ayının ilk yarısında matbaa sürecini tamamladığı ve tanıtım ama-cıyla dağıtımına başlandığı sonucuna ulaşılabilir. Bu durumda bir asra yaklaşan Salname geleneğinde on beş yıl aradan sonra yeni bir aşamanın varlığından bah-setmek olanaklı hale gelmektedir. İlk devlet yıllığı (salname) 1847 (1263) tarih-lidir. 1910’a kadar aralıksız çıkan salnameler Birinci Dünya Savaşı sırasında da 4 kez çıkarılmıştır. Osmanlı dönemine ait toplam salname sayısı 68’dir. Devlet yıllıkları Cumhuriyet döneminde ise 1925–29 yılları arasında çıkarılmıştır. Sal-nameler ilk önce Maarif Nezareti, sonra Sicilli Ahvali Memurin ve nihayet Cumhuriyet’te Matbuat Umum Müdürlüğü tarafından çıkarılmıştır. 1928 ve 1929 yıllıkları Latin alfabe ile basılmış olup 1945’e kadar yayımlanamamıştır. 1945 yıllığı Basın ve Yayın Genel Müdürlüğü'nce hazırlanmıştır.57

1945 yıllığının öncekilerden temel olarak iki farkı bulunmaktadır. İlki, yıl-lığın bir memurlar sicili olmaktan çok yıllığın yayımlandığı yıl içindeki devlet teşkilatını, devleti idare edenlerle birlikte yapılan işleri, kültür ve hayır kurumla-rının çalışmalarını ve durumlarını saptayan bir eser olmasıdır. İkinci özelliği ise, devlet kurumlarını ve bu kurumların çalışmalarını gösteren fotoğraflara geniş ölçüde yer vermiş bulunmasıdır.58

Yıllığın içinde yer verilen kamu kurumları şunlardır: Cumhurbaşkanlığı, TBMM, Yargıtay, Danıştay, Sayıştay, Başbakanlık, Başbakanlığa bağlı daireler; Basın ve Yayın Umum Müdürlüğü, İstatistik Umum Müdürlüğü, Devlet Meteo-roloji Umum Müdürlüğü, Diyanet İşleri Reisliği, Başbakanlık Umumi Murakabe

56 T.İ, “Devlet Yıllığı 1944–1945”, Ulus, 16 Aralık 1945. Asım Us da Yıllık hakkında “İlk defa

olarak Cumhuriyet Türkiyesini bütün kadrosu ile bir güzel cilt içinde toplayan bir devlet yıllığı çıkmıştır.” Bkz. Us, a.g.e., s.662.

57 TC Devlet Yıllığı 1944–45, Başbakanlık Basın Yayın Umum Müdürlüğü Yayınları, 1945, s.önsöz.

58 TC Devlet Yıllığı 1944–45, a.g.e., s.önsöz.


Heyeti, Vakıflar İdaresi ve Adalet Bakanlığı; Tapu ve Kadastro Umum Müdür-lüğü ve Milli Savunma Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Bayındırlık Bakanlığı; E.İ.E İdaresi, Ekono-mi Bakanlığı; MTA Enstitüsü, Türkiye Şeker Sanayi A.Ş., ve Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı, Refik Saydam Merkez Hıfzıssıhha Müessesi ve Gümrük ve Tekel Bakanlığı; Gümrük Muhafaza Genel Komutanlığı ve Ziraat Bakanlığı; Zi-raat İşleri Umum Müdürlüğü, Veteriner İşleri Umum Müdürlüğü, Orman Umum Müdürlüğü, Pamuk İşleri Müdürlüğü, Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü, Tabii İlimler Fakültesi, Ziraat Fakültesi, Ziraat Sanatları Fakültesi, Veteriner Fakülte-si, Orman Fakültesi ve Ulaştırma Bakanlığı; Devlet Demiryolları ve Limanları Müdürlüğü, PTT, Türkiye Deniz Münakalatı ve Limanları, Devlet Hava Yolları ve Ticaret Bakanlığı, Halkevleri ve Halkodaları. Ayrıca çeşitli kurumlar başlığı altında Kızılay, Türk Hava Kurumu, Çocuk Esirgeme Kurumu, Yardımsevenler Cemiyeti, Türk Maarif Cemiyeti, Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu yer almaktadır. Bankalar başlığı altında ise; TC Merkez Bankası, Ziraat Bankası, Sümerbank, Etibank, İller Bankası, Emlak ve Eytam Bankası, Türkiye İş Banka-sı, Halk Bankası ve Sandıkları ve Türk Ticaret Bankası A.Ş. bulunmaktadır. Yıl-lığın bir diğer bölümü il ve ilçeleri kapsayan idari taksimat üzerinedir. Yıllık “gazete ve mecmualar” ile 1944 yılının kronolojisini içeren “Olaylar” bölümü ile son ermektedir.59

İdari Yasal Düzenlemeler 1945 yılında 43 adet idari yasa değişikliği söz konusudur. Bunlardan 12’si

askeri yönetimle, 10’u merkezi yönetimde çeşitli bakanlıklarla, 6’sı kamu per-sonel yönetimi (devlet memurları) ile, 4’ü yerel yönetimlerle ilgili, 3’ü mali yö-netimle ilgili, 3’ü ormanla, biri anayasa değişikliği olmak üzere 2 yönetim ter-minolojisini değiştiren, 1’i taşra yönetimi, 1’i iktisadi devlet teşekkülleri ve 1’i de yargı ile ilgili konulardadır.60

Nüfus Sayımı ve Mülki Taksimat 20 Ekim 1945’te yapılan ve 120 bin kişinin görevli olduğu dördüncü genel

nüfus sayımı sonucunda toplam nüfus 18 milyon 790 bin 174 kişi olarak belir-lenmiştir. Nüfusun %75’i köylerde, %25’i ise kentlerde yaşamaktadır.61 Nüfus artırımını ve nüfus hareketlerini öteden beri göz önünde bulunduran devlet, yurt-ta gizli nüfus bırakmamak, vatandaşların özel durumlarının devlete ve ferde inanç verici şekilde tespitini sağlamak amacıyla ve düzenli aralıklarla nüfus ko-nusu üzerine eğilmektedir. Artan nüfus, değişen anlayışlarla birlikte savaşın so-na ermesi, idare sisteminde de önemli değişiklikler yapılmasını gündeme getir- 59 TC Devlet Yıllığı 1944–45, a.g.e., s.içindekiler. 60 İçişleri Bakanlığı, İdare Kanunları Elkitabı 2, İçişleri Bakanlığı Yayınları, Akın Matbaası, An-

kara 1946, s.48–50. 61 Türkiye Nüfus Yıllığı, DİE, 1965.

1945 Yılı 603

miştir. Bu amaçla “Hükümeti vatandaşların ayağına getirmek, vatandaşların devletle ilgili işlerini en az zahmetle ve en kısa bir zamanda gördürmek” giri-şimleri, ilçe ve bucak sayılarını bütçenin verdiği olanaklar ölçüsünde artırma yo-luyla somutlaşmaya da başlamıştır.62 Nitekim 1939 istatistiklerine göre Türki-ye’de 63 vilayet, 383 kaza, 238’i tam teşkilatlı 678’ü teşkilatsız olmak üzere 916 nahiye, 43.594 köy (bunun 34.973 ü muhtarlıktır) varken63, 1945 yılı mülki tak-simatına göre devletin 63 ili, 396 ilçesi, 910 bucağı ve 33.153 köyü bulunmak-tadır.64 Bu sayılar arasında özellikle ilçe sayısındaki artış dikkate değerdir, 1945 yılı içinde 9 yeni ilçe kurulmuş ve sözgelimi 1948 yılında sayılar 63 il, 434 ilçe ve 935 bucak noktasına ulaşmıştır.65

Umumi Müfettişlikler 8 Mart’ta Genel Müfettişlikler Görev ve Yetkilerine Dair 3/2222 sayılı ta-

limatname yayımlanarak 1927 tarihli talimatname kaldırılmakta ve yerine yeni talimatname yürürlüğe konmaktadır. Bu talimatname ile Genel Müfettişliklerin görev ve yetkileri genişletilmektedir.

Talimatname ile umumi müfettişliklerin kuruluş, görev ve yetkileri, güven-lik görevleri ve denetleme başlıklarında yeniden düzenlendiği görülmektedir. Buna göre, genel müfettişler, İçişleri Bakanlığının inhası ve Bakanlar Kuru-lu’nun kararı ile atanmaktadır. Genel müfettişliklerin diğer personelinden olan başmüşavir, Bakanlıklarca tayinine gerek görülen müşavirler, genel müfettişlik müfettişleri, idare şube müdürleri ve memurlar ve sair müstahdemlerin atanma şekillerine de talimatname kapsamında yer verilmekte ve bunların cezai kovuş-turma usulleri de belirlenmektedir. Bölgelerinde hükümetin vekili ve bütün ba-kanlıkların temsilcisi olan genel müfettişler bölgelerindeki başta valiler olmak üzere bütün memurların çalışmalarını gözetmek ve hizmetlerin görülüş tarzını denetlemekle sorumludur. Devlet dairelerinin gördükleri hizmetlerden doğan şi-kâyetleri inceler ve gereğini yapması için ilgili valiye bildirirler. Bölgelerindeki emniyet ve güvenlik, yönetim, ekonomi, sağlık, sosyal, kültür ve bayındırlık ça-lışmalarını da takip ederler. Genel Müfettişler İçişleri Bakanının temsilcisi sıfa-tıyla kamu düzeni ve emniyeti korumaya yönelik tedbirlerin alınması konusunda valilere emir ve talimat verme ve jandarma ve polis güçlerini yürütme aracı ola-rak kullanma yetkileriyle donatılmışlardır. Ayrıca bölgelerindeki genel ve ma-halli yönetim işlerinde geniş bir denetleme yetkilerine de sahiptirler.

62 TC Devlet Yıllığı 1944–45, Başbakanlık Basın Yayın Umum Müdürlüğü Yayınları, 1945,

s.126–127. 63 Selim Sabit Aykut, İktisadi ve İçtimai Türkiye, cilt 5, Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü

Yayınları, Başbakanlık Devlet Matbaası, Ankara 1945, s.20. 64 Devlet İstatistik Enstitüsü, 75.Yılında Sayılarla Türkiye Cumhuriyeti, Devlet İstatistik Enstitü-

sü, 3.baskı, Ankara Kasım 1998, s.1. 65 İçişleri Bakanlığı, İdare Taksimatı 1948, İçişleri Bakanlığı Yayınları (İller İdaresi Genel Mü-

dürlüğü tarafından hazırlanmıştır), Kanaat Basımevi, Ankara 1949, s.4.


Kamu Personeli Bu yılda kamu personelinin maaşlarında iyileştirme yapmak için çeşitli

adımların atıldığı görülmektedir. Savaşın olumsuz yüklerini bertaraf etmeyi amaçlayan ve bütçelerden aylık ve ödenek alanlara bir aylık tutarında yapılacak yardım hakkındaki 4716 sayılı kanun, bunlardandır. Kanunla yıl içinde bir defa-ya mahsus olmak ve ödeme zamanı Bakanlar Kurulunca kararlaştırılmak üzere almakta oldukları aylık veya ödeneklerinin olağanüstü zamlarıyla birlikte bir ay-lık tutarın yardım olarak verileceği hükme bağlanmıştır.

Kamu personeline yönelik olarak 25 Aralık’ta Resmi Gazete’de yayımlanan ve Devlet Memurları Aylıklarının Tevhit ve Teadülüne Dair olan 3656 sayılı Kanunda Değişiklik Yapılması ve Aylıklardan %5 Emeklilik Karşılığı Kesilmesi Hakkında 4805 sayılı Kanun adını taşıyan bir diğer düzenleme ile de devletin ve iktisadi devlet kuruluşlarının ücretli memurları ile muadil barem derecesindeki maaşlı devlet memurları arasındaki farklı uygulamanın ortadan kaldırılması amaçlanmaktadır.

Bu durumda 1945 yılına dair memur istatistiklerine bakmak yararlı olacak-tır. Ankara geçinme indeksinin 1939’da 102.5’den 1945’te 344.6’ya geldiği bu yılda, yılın asli memur maaşları itibariyle net aylık tutarları şu şekilde gerçekle-miştir:66

Tablo 5: Asli Maaşlar İtibariyle Net Aylık Tutarları

(Ayni ve nakdi yardımlarla ikramiye ve çocuk zamları dahil)

Barem Dereceleri 15 20 25 30 35 40 50 60 70 80 90 100 125 150

Net Tutar 80 91 106 116 131 145 164 189 218 262 298 385 467 550

Bunlardan başka önceki yılda hazırlanan memurlarla ilgili bir kanun tasarı-

sının izleri ve etkilerinin de bu yıla taştığı anlaşılmaktadır. Kamu personel sis-teminde reform isteği olarak değerlendirilebilecek olan ve tarih olarak 1945 yılı-nı gösteren “arşiv” belgesinde, Erzincan Mebusu Ş. Sökmensüer ve Mardin Me-busu E.Ergin tarafından verilen 4 Eylül 1944 tarihli bir memur tasarısının varlığı dikkati çekmektedir. Bu tasarının genel gerekçesinde memurların durumu şu şe-kilde ifade edilmektedir:67

Bugün bir hakikat olarak görüyoruz ki, amme hizmetleri sahası, geçen zamanlara nisbetle son derece genişlemiş ve memurlar sayısı binlerce aded yükselmiştir. Halk

66 İstatistik Genel Müdürlüğü, Memur İstatistikleri 1939–1960, yayın no: 414, s.4. Ayrıca 1945

yılı 3656 sayılı kanuna tabi ve genel bütçeden maaş alan memurlara ait barem dereceleri itiba-riyle kanuni, fiili ve L cetveline alınan kadro sayıları için bkz. ek 2a, 1945 yılı 3656 sayılı ka-nuna tabi ve genel bütçeden ücret alan daimi hizmetli ücretlilere ait daireler itibariyle kadro sa-yıları için bkz. ek 2b ve 1945 yılı 3656 sayılı kanuna tabi ve genel bütçeden ücret alan daimi hizmetli ücretlilere ait ücret dereceleri itibariyle kadro sayıları için bkz. ek 2c.

67 “Memurin Kanunu Proje ve Esbabı Mucibeleri adlı rapor”, BCA 30..10.0.0/16.88..1, Tarih: 0/0/1945, s.1.

1945 Yılı 605

ile memurlar arasındaki münasebetler dahi, bu genişleme ve yükselme neticesi ola-rak o nisbette inkişaf etmiştir. Bunun içindir ki, memur meselesi, tarihte misli gö-rülmemiş bir dava halini almıştır… Bu itibarla Memurin Kanununu, 18 senelik bir tatbik ve tecrübenin mahasalı olarak yenilemek ve bütün kanun değişikliklerini bir araya toplayarak zamanın içtimai ve iktisadi bakımdan ihtiyaçlarını ve icaplarını karşılayabilecek hükümlü bir kanun halinde tedvin etmek lüzumu bu projenin ha-zırlanmasını mucip kılan sebeplerdendir.

Hem tasarının genel gerekçesinde hem de ilgili literatürde çok sık dile geti-rilen “memur sayısında artış” ifadesi nedeniyle yılın memur sayısı önem kazan-maktadır. Aşağıdaki tablo 1945 yılında 3656 sayılı kanuna tabi genel bütçeden maaş alan memurlara ait daireler itibariyle kanuni, fiili ve L cetveline alınan kadro sayılarına yer vermektedir:68

Tablo 6: 1945 yılında genel bütçede maaşlı memur kadro sayıları1

Daireler Kanuni Fiili L Cetveli TBMM 135 135 0 Cumhurbaşkanlığı 18 18 0 Sayıştay 327 327 0 Başbakanlık 90 90 0 Danıştay 112 110 2 İstatistik Umum Müdürlüğü 135 134 1 Devlet Meteoroloji Umum Müdürlüğü 404 393 11 Diyanet İşleri Başkanlığı 509 509 0 Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü 1552 1533 19 Toprak ve İskân İşleri Genel Müd. 0 0 0 Basın Yayın ve Turizm Genel Müd. 335 187 148 Adalet Bakanlığı 7904 7588 316 Milli Savunma Bakanlığı 381 381 0 İçişleri Bakanlığı 4792 4788 4 Emniyet Genel Müdürlüğü 8633 8633 0 Jandarma Genel Kumandanlığı 38 38 0 Dışişleri Bakanlığı 523 457 66 Milletler Arası İktisadi İşbirliği 0 0 0 Maliye Bakanlığı 7624 7102 522 Milli Eğitim Bakanlığı 16866 11095 5771 Bayındırlık Bakanlığı 1619 1466 153 Ticaret Bakanlığı 806 777 29 Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı 4934 4900 34 Gümrük ve Tekel Bakanlığı 3834 3513 321 Tarım Bakanlığı 3350 2813 537 Ulaştırma Bakanlığı 452 428 24 Çalışma Bakanlığı 64 63 1 Sanayi Bakanlığı 0 0 0 İmar ve İskân Bakanlığı 0 0 0 Toplam 65437 57478 7959

68 Memur İstatistikleri 1939–1960, a.g.e., s.7.


31 Ocak 1946’da yayımlanmış olan İstatistik Genel Müdürlüğü’nün “Me-murlar İstatistiği”’ne göre ise Türkiye’de toplam memur sayısı 222.166’dır. Bunların 106.361’i maaşlı, 106.410’u daimi ücretli ve 9395’i ise muvakkat üc-retlidir.69

Kamu Yönetiminde Rasyonalizasyon Ya Da Taylorizm Çalışmaları Rasyonalizasyon kavramı 1945 yılında pek çok yazının konusu olmuştur.

Bunlardan Berkes’in yazdığı “Rasyonalizasyon” kitabında kavram, “en yüksek verimle çalışma metot ve prensipleri” olarak görülmekte ve sanayi açısından “herhangi bir işin üretim işlemlerinin enaz masraf ve en yüksek mükemmeliyette meydana getirilmesini mümkün kılacak surette numuneleştirilmeleri” olarak ta-nımlanmaktadır.70 Öte yandan aynı yılda İdare Dergisi’nde Devlet Demiryolları Organizasyon Dairesi Müfettişi olan Burhan Ergin tarafından da “Rasyonalizas-yon” başlıklı bir makale yayımlanmıştır.71 Bu makalede de rasyonalizasyon kav-ramı etraflı bir şekilde incelenmekte ve kavram sözlük anlamı itibariyle “mantı-ki, akli ve isabetli bir mesai” olarak tanımlanmaktadır. Çeşitli disiplinler açısın-dan kavramı ele alan yazı, devletçilik ve idarecilik açısından da konuyu değer-lendirmektedir. Buna göre rasyonalizasyon, devletçilik ve idarecilik açısından iyi bir işbölümü sayesinde mümkündür. Bu işbölümü de ikiye ayrılmaktadır: a)Planlayan ve idare eden bir faaliyet, b)İcra ve ifa edici faaliyet. İlk durum ku-rum sahiplerine ve girişimciye ait bir konu olmakla birlikte Devlet söz konusu olduğunda bu girişimin fahri organları idare mekanizmasının en büyük amirleri olacaktır. Burada faaliyetin planını yaparak, işlerin bu plana göre yürütülmesini kontrol etmek, idarenin iyi yürümesinden sorumlu olan makama ait olacaktır. İc-ra aşamasındakiler ise, öğrenmiş, öğretilmiş ve acemi olmak üzere üç kısma ay-rılmaktadır. Öğrenmiş olanlar, kurumda birinci derecede rollerine devam etmeli; kurum tarafından öğretilenlerden tam verim beklenmeli, acemiler ise elverişli oldukları işlerde çalıştırılmak üzere ayrılıp planla yetiştirilmelidir. Bunlardan sonra yazar rasyonalizasyon konusunda şu sonuca ulaşmaktadır: 72

Şu halde rasyonalizasyon, bir ilim değil bilakis iktisat ilminin bir şubesi bulunur-ken 1920 senelerinde “işletme ekonomisi” adıyla ayrı bir ilim haline gelen ve az masrafla azami kar elde etmek diye tarif olunan tecrübî bir ilmin temin edeceği ga-yedir, diyebiliriz.

İdarenin rasyonelleştirilmesi denildiğinde işlemlerin hızlı, isabetli ve mü-kemmel bir şekilde uygulanması anlaşılmalıdır. Bu konuda yapılması gerekli re-formlardan beklenenlerse şunlardır:73 69 Namık Zeki Aral, “Memurlar İstatistiği”, Siyasi İlimler Mecmuası, sayı 214, Ocak 1949, s.476. 70 Hüsamettin Berkes, (Endüstride Ölçülülük) Rasyonalizasyon, Alsancak Demiryolları Basımevi,

Ankara 1945, s.13. 71 Burhan Ergin, “Rasyonalizasyon”, İdare Dergisi, Yıl 16, Sayı 172, Ocak-Şubat 1945, s.29–59. 72 Ergin, a.g.m., s.29–31. 73 Ergin, a.k., s.33–34.

1945 Yılı 607

En az memur, yeterli zaman ve iyi yöntem ile en fazla verim (randıman) elde et-mek, Memurların kudretlerini sürekli bir şekilde yetiştirmek ve sınavlarla artırmak sure-tiyle her birini kaliteleriyle uyumlu görevlerde çalıştırmak, terfi ve ceza işlemle-rinde buna uygun davranmak, Halk ile ilgili konuların basit formalitelere dönüştürülmesi ve bu yoldaki iş ve iş-lemleri kısaltmak ve azaltmak.

Rasyonalizm, Mıhçıoğlu’nun yerinde saptamasıyla gerçekte “Taylorizm” akımının ABD dışındaki adıdır. Akımın ortaya çıktığı dönemde daha çok özel kesimde yer alan sanayi kuruluşlarının etkilendiği bilinmektedir. Ancak giderek kamu yönetimi de bu gelişmelerden etkilenmeye başlamıştır. Sonraki dönemde özellikle Türkiye’deki “Örgüt ve Yöntem” (Organizasyon ve Metot) hizmetleri, işte bu bilimsel yönetim akımının kamu kesimindeki varlığının ve derinliğinin açık kanıtları olmaktadır.74

Bu yılda, Hükümet’in bir süre önce başlattığı rasyonalizasyon çalışmalarına yönelik yeni girişimlerin de varlığı saptanabilmektedir. Nitekim yukarıda bahse-dilen Abadan’ın yazısında, rasyonel bir kamu yönetimi kurulabilmesi için önem-li yapısal değişikliklerin gerçekleştirilmesi zorunlu görülmektedir. Ancak yazara göre bundan önce hangi yapısal değişikliklerin olacağını belirlemek amacıyla bir inceleme kurulunun kurulması gerekmektedir. Bu amaçla bir kurulun teşekkülü-ne yönelik düzenleme de yapılmıştır. Bu düzenleme ile TBMM’de ek bir kanun-la, Abadan’ın yedi ay önce kurulmuş dediği gerçekte 20 Temmuz 1944’te ku-rulmuş olan, ve Dâhiliye Vekâleti merkez teşkilat ve vazifeleri hakkında kanu-nun değiştirilmesiyle oluşturulan bir “tetkik heyeti” söz konusudur.75 4618 sayılı Kanunun gerekçesine göre, “cemiyet hayatında vukua gelmekte olan tahavvül ve inkişaflar yeni ihtiyaçlar doğurmakta ve çeşitli amme hizmetleri devletin faaliyet sahasına intikal ettikçe mahiyetlerine uygun tedbir ve tertiplerin derpiş edilme-sini zaruri kılmakta”dır. Bu nedenlerle Tetkik Heyeti, “Umumi buhranın harp sonunda her sahada birçok değişiklikler yaratacağı; bunların idarede de esaslı tedbirler alınmasını gerektireceği düşünülerek ihtiyaçların akislerini ve bunla-rın tesirlerini zamanında ilmi bir tarzda inceleyip hazırlıklarda bulunmak maksadile bir ilim ve ihtisas heyeti olarak kadroya eklenmiştir.” Böyle bir heye-

74 Mıhçıoğlu’na göre “mühendis Frederick W. Taylor’ın adıyla, Taylorizm (Bilimsel Yöne-

tim=Scientific Management) olarak anılan, ama Birleşik Amerika dışında daha çok “rasyona-lizasyon = ussallaştırma” akımı adı verilen bu akım, bir işi yapmanın “en iyi tek yol” unu bulmaya çalışır ve bu amaçla hareket ve zaman incelemelerinden yararlanır. Kısaca “iş etü-dü” adı verilen bu teknik, yüzyılımızın ilk yıllarından başlayarak sanayide verimliliğin artırıl-masına büyük katkılarda bulunmuştur.” Cemal Mıhçıoglu, “Kamu Yönetiminde Verimlilik”, Türkiye’de Kamu Yönetimi, ed. Burhan Aykaç vd., Yargı Yayınevi, Ankara 2003, s.387.

75 Tetkik Heyeti uygulaması başka bakanlıklar için de söz konusu olup bunlara Maliye Bakanlı-ğı’nın Mali Tetkik Heyeti ile İktisat Bakanlığı’nın Sanayi Tetkik Heyeti örnek olarak gösterile-bilir.


tin henüz kurulup kurulmadığından, kurulmuşsa çalışmalarından ya da çalışma-larının sonuçlarından henüz haberdar olmayan yazara göre;76

İç işler bakanlığında kurulması kanunlaşan bu tetkik heyetinin, hakiki bilgin ve uzmanlardan toplanmış böyle bir tetkik heyetinin, öz meselelerimizi ele alarak umumi ve mukayeseli incelemelerle ilgili makamları ve halk efkârını hem dünya-daki cereyanlardan haberdar etmesi, hem de yurdun gerçek ihtiyaçları üzerinde ay-dınlatması yalnız büyük faydalar doğurmakla kalmıyacak, aynı zamanda bugüne kadar akademik çalışmaların idare ilmi ve hukuku sahasında bıraktığı boşluğu da dolduracaktır.

Böylece İçişleri Bakanlığı merkez teşkilatına bir başkan ve dört tetkik mü-şavirinden oluşan bir inceleme kurulunun eklenmesiyle oluşan bu yapı, yayın ve kütüphane işlerini idare etmek için kurulan Neşriyat Müdürlüğü’nün de kurula katılmasıyla oluşturulmuştur. İnceleme Kurulu, tetkik bürosundaki 1 şef, 2 mü-meyyiz, 1 memur ile neşriyat bürosundaki 1 neşriyat müdürü ve 1 de mümeyyiz ile birlikte toplam 11 kişilik örgütlenme biçimini almıştır. Kurula seçilebilmek için Hukuk veya İktisat Fakültelerinden veya Siyasal Bilgiler Okulundan veya bunlara muadil yabancı memleketler fakülte ve okullarından mezun olmak, ya-bancı kültür dillerinden en az birine vakıf bulunmak ve heyetin uhdesindeki gö-revleri başarmağa muktedir olmak şarttır.

Tetkik Heyeti’nin görevleri yasanın 3.maddesinde şu şekilde belirlenmiştir: Umumi ve mahalli idarelere müteallik mevzu ve meseleler hakkında incelemelerde bulunmak, hususiyle kanun ve nizamnamelerin tatbikatını tetkik ve takip etmek, Yabancı memleketlerin idari mevzuat ve tatbikatını incelemek, İştigal mevzularına müteallik neşriyatı takip eylemek, Kanun ve nizamnamelerin tadile muhtaç cihetleri hakkında Vekâlet makamına tek-lifte bulunmak, Kanun ve nizamname projeleri hakkında mütalaa yürütmek, Vekâlet makamının isteği üzerine veya resen umumi ve mahalli idarelere müteallik mevzular ve mesele hakkında mütalaa vermek (Tetkik Heyeti birinci ve ikinci bentlerdeki tetkikatının neticelerini en az altı ayda bir vekâlet makamıyla vekilliğin ilgili dairelerine bildirir.), İlmi ve umumi mahiyetteki incelemeleri ile diğer araştırmalarından vekâletçe mah-zurlu görülmeyenleri neşretmek. Tetkik Heyeti, vazifelerinde vekâletin ilgili daireleriyle işbirliği yapar. Vekâlete verilen umumi raporlarla teftiş raporlarından ve vekâlete ait her türlü vesika ve tet-kiklerden faydalanır. İcabında anketler tertip eyler, ilmi heyetlerle temasta bulunur.

Abadan’ın yazısından 4 gün sonra Tetkik Heyeti Başkanlığı’na İçişleri Ba-kanlığı Müsteşar Yardımcısı Hakkı Baydar Berksun atanmıştır.77 Heyet’teki 4 müşavirliğe yapılan atamalar da saptanabilecek durumdadır. Bunlar 29 Temmuz 1944 tarihli ve 5769 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan ve 100 lira maaşla Dev- 76 Yavuz Abadan, a.g.m., s.1. 77 Bkz. 6 Ocak 1945 tarihli Resmi Gazete, Sayı 5898. Berksun’un atama kararnamesi BCA

30..11.1.0/17237..10 künye ve 25 Aralık 1944 tarihli belgede yer almıştır.

1945 Yılı 609

let Şurasında başmuavin ve müddeiumumi Vecihi Tönük'ün naklen tayini78, 5 Ağustos 1944 tarih ve 5775 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Basın ve Yayın Genel Müdürlüğü Dış Yayın Dairesi Müdürlüğü mütercimi Abdulhalim Tevfik Alyot'un tayini79, 4 Eylül 1944 tarih ve BCA 30..11.1.0/170.26..5 künyeli belge-de yer alan mülkiye müfettişi Sıddık Tümerkan’ın 90 lira maaşla tayini ile 18 Eylül 1944 tarih ve BCA 30..11.1.0/170.28..18 künyeli belgede yer alan mülkiye başmüfettişi Hayri Orhun’un 100 lira maaşla Dâhiliye Vekâleti Tetkik Heyeti Müşavirliğine yapılan atamalardır.80

Abadan, yazısında ayrıca anayasanın değişmez niteliklerinin idare açısından önemli bir kazanım olduğunu vurgulamakla birlikte, idari uygulamalar bakımın-dan bazı eksiklerin varlığını da dile getirmektedir. Bu eksikleri önleyici tedbirler almak, kırtasiyeciliği, bürokrasinin bazı kötü geleneklerini ortadan kaldırmak için idare mekanizmasının çeşitli dalları arasında işlek bir koordinasyonun ku-rulması gerekmektedir.81 Yazara göre, “bu bakımdan gelenekler de dahil, bütün idare kanunlarının, nizamlarının hatta emirlerinin gözden geçirilerek elenmesi; aykırılıkların kaldırılması; salahiyet mercilerinin açıkça belirtilmesi lüzumlu ve zaruridir.” Bunun için ilk yapılacak işlerden biri, illerin yeni durum ve şartlara göre sınırlandırılması, diğeri de “idare mekanizmasının iyi bir surette işlemesini sağlayacak… memurlar statüsünün yeni şartlara göre ayarlanmasıdır.”82

Sonuç olarak rasyonalizasyon kavramı temelinde idarede bir değişimin ge-rekliliğinden bahsedilir olmuştur. öyle ki, bu yılda İdare Dergisi’nde, idarede

78 Vecihi Tönük’ün 24 Temmuz 1944 tarihli atama kararnamesi için bkz. BCA

30..11.1.0/168.20..20. 79 90 lira maaşla atanan Abdülhakim Tevfik Alyot’un 29 Temmuz 1944 tarihli atama kararnamesi

için bkz. BCA 30..11.1.0/169.21..5. 80 Tetkik Heyeti müşavirlerinin yıl içinde pek çok çalışması/tercümesi aşağıda verilen İdare Der-

gisi tablosu üzerinden incelenebilir. Tetkik heyetinin görevlerine uygun olarak yapılan bu ça-lışmalardan biri de Vecihi Tönük’ün “Tetkik Müşaviri” unvanıyla yazdığı ve İçişleri Bakanlığı Yayınlarından 1945 yılında bastırılan “Türkiye’de İdare Teşkilatı” başlıklı telif eserdir. Tönük çalışmasında İçişleri Bakanlığı merkez kuruluşu, illerin umumi idarelerini ve tarihi gelişim ve bugünkü durumları itibariyle illerin kuruluşlarını ele almaktadır. Bkz. Vecihi Tönük, Türki-ye’de İdare Teşkilatı, İçişleri Bakanlığı Yayınları, Kanaat Basım ve Ciltevi, Ankara 1945.

81 Kırtasiyecilik konusunda Akşam Gazetesi’nden Refik Halid Karay da çeşitli yazılar kaleme almıştır. Bkz. “Memura ve Memurda Güven”, 28 Temmuz 1945, s.1, “Kırtasiyecilik Saltanatı”, 22 Eylül 1945, s.1.

82 Yavuz Abadan, a.g.m., s.1 ve devamı s.3. Memurlar konusunda benzer görüşleri sergileyen Us’a göre durumun görünümü şu şekildedir: “Milli Mücadele, Kurtuluş zaferi ile sona erdiği zaman devlet memurlarının sayısı 62.000’den ibaret idi. Şimdi bu miktar 300.000 olmuştur. Bu miktar normal bir artış değildir. Bir takım teşkilatlar kuruluşlarındaki maksat ve gaye kalma-mış olduğu halde yerlerinde durmaktadır. Lüzumlu teşkilat memur kalabalığına boğulmuştur. Az maaşlı üç memurun işini müreffeh ve muktedir bir tek memur görebilir. Devlet teşkilatımızı bu bakımdan tensika ihtiyaç vardır. Sulh devri ile beraber memurların hayat şartlarını tanzim etmek zamanı gelmiş olacaktır. Harp seneleri içinde bir milyon askeri silah altında bulundur-mak mecburiyeti devlete üç yüz milyon liradan fazla bir masrafa mal oluyordu. Devlet bütçesi bir milyara yaklaştı. Bu arada memurların geçinme zorluklarına karşı tedbir alınamadı. Vari-dat kifayetsizliği buna imkân bırakmadı.” Us, a.g.e., s.649-650.


rasyonalizasyon ve Tetkik Heyeti’nin işlevlerini içeren pek çok yazıya yer ve-rilmiş durumdadır. Ancak insanların her değişikliğe karşı direnç gösterecek nite-likte muhafazakâr olmalarının göz önünde tutulması ve buna yönelik önlemler alınması, bu konu söz konusu olduğunda sıklıkla salık verilmektedir. Ayrıca mevzuata sıkı sıkı bağlılık ve teşkilatı, kadroları ve tesisatının azalmasını iste-meme yönünde iki grup bürokrasi hastalığının çözümü istenildiğinde de rasyo-nalizasyon uygulamalarının sürekli olması gerektiği ifade edilmektedir. Bunlara ek olarak, rasyonalizasyonun gerçekleştirilmesinden sonra bütün işlerin durum ve gidişlerini, istatistik, cetvel ve teftişlerle daima kontrol ederek, aksayan, dü-zelmesi olası ve düzenlenmesine ihtiyaç olan işlerin saptanmasının ve sürekli çözümlemeye tabi tutulmasının gerekliliği üzerinde de durulduğu görülmekte-dir.83

İdari Transfer 1945 yılında idari transfer konusunda akademik/bürokratik yazından yola

çıkılarak ve çeviri, yabancı mevzuat, inceleme, konferans ve fikir hareketleri türlerindeki yazılardan yapılacak çözümleme sonucunda ve İdare Dergisi84 yazı-larını içeren aşağıdaki tablo veri alındığında şu sonuçlara ulaşılmaktadır:

• Avrupa Türkiye’nin idari olarak en sıkı takipte olduğu kıtadır. • ABD henüz belirgin bir şekilde algı alanı içinde değildir. • Anglo-sakson anlayışın İngiltere bölümü en baskın idari algının olduğu

coğrafyayı simgelemektedir. • Anglo-sakson ülkelere dair yazılar tablonun yaklaşık üçte birini oluştur-

maktadır. • Kıta Avrupası ülkelerinden biri olarak nitelenen Fransa’nın ülke açısın-

dan tarihi özelliği korunmaktadır. • Savaşın mağluplarından olan Almanya’nın, bağımsız başlıkta bir yazının

konusunu oluşturmamasına karşın İtalya’nın taşra idaresi üzerine eğilindiği görülmektedir.

• Federal nitelikteki ülkeler idari dikkatleri üzerinde toplamaktadır. • Balkan ülkeleri ve komşu ülkelerdeki idari gelişmeler Türkiye üzerinde

etkilidir. • Yazıların genelinde yerel yönetim konuları egemendir.

83 Ergin, a.g.m., s.34–35. 84 Aynı yıla ait Siyasal Bilgiler Okulu dergisinde ise daha çok kuramsal yazılar bulunmakta ve

Beveridge Raporu konferansları ve Okul’un açılışı dışında 1945 yılını belirgin bir biçimde yan-sıtan yazıya rastlanmamaktadır.

1945 Yılı 611

Tablo 7:1945 Yılı İdare Dergisi Yazıları Türü Çalışma adı Yazarı Çeviren Yıl/Sayı

Tercüme Üst İdari Kadronun Teşkili ve Uzuvlarının Seçilmesi

Rene Didishelm, Milletlerarası İdare Bilgileri Enstitüsü

Genel Sekreteri

Dr. Halim Alyot

16/172, Ocak-Şubat

1945

Tercüme Romanya'da Komün İdaresi Romanya Vilayet İdaresi Ka-

nunu

H.Berksun 16/172, Ocak-Şubat

1945 Tercüme Londra Şehrinin İdaresi William Bennet Munro,

Harvard Üniversitesin-de Profesör

Ulviye Te-celli

16/172, Ocak-Şubat

1945 Yabancı Mevzuat

Fransa'da Vilayetlerarası Şu-ralar Teşkiline Dair Karar-

name

Vecihi Tönük 16/172, Ocak-Şubat


İsveç’te Ev İdaresi Hakkın-daki Mevzuat

Nihat Yalkut 16/172, Ocak-Şubat

1945 Tercüme Yugoslavya'da İllerin ve Ma-

halli İdarelerin Görev ve Yetkileri

H.Berksun 16/173, Mart-Nisan

1945 Tercüme Fransız Danıştayının Bir Ka-

rarı Üzerine Notlar Maurice Hauriou Samim Bil-

gen 16/173,

Mart-Nisan 1945

Tercüme Belçika'da Küçük Komünle-rin Birleştirilmesi

M. Boon Gand Üniversitesinde

Profesör

Hayri Orhun 16/173, Mart-Nisan

1945 Konferans İngiltere'de Mahalli İdareler

Sistemi S.C.Plume

İngiliz Kültür Heyeti Üyesi

Naci Kenter 16/173, Mart-Nisan

1945 Fikir

Hareketleri Büyük Britanya'nın Merkezi

Mülki İdaresi'nin Umumi Karakterleri

Vecihi Tönük 16/173, Mart-Nisan


Muhtelif Memleketlerde Be-lediye Vergi Sistemleri

16/173, Mart-Nisan

1945 Tetkik Fransa Jandarmasına Kısa

Bir Bakış Adnan Erginsoy J.Gn.

K.VII Ş.Md. 16/174,

Mayıs-Haziran 1945

Tercüme Büyük Britanya'nın Mahalli İdaresi

William Bennet Munro Kaliforniya Teknoloji Enstitüsünde Tarih ve İdare İlmi Profesörü

Vecihi Tönük 16/174, Mayıs-Haziran

1945

Tercüme İngiltere'de Mesken Buhranı ve Bunu Önlemek İçin Alın-

makta Olan Tedbirler

Marian Bowley İktisat Doktoru

Nihat Yalkut 16/174, Mayıs-Haziran

1945 Konferans İngiltere'de Mahalli İdareler

Sistemi II S.C.Plume

İngiliz Kültür Heyeti Üyesi

Naci Kenter 16/174, Mayıs-Haziran


İngiltere'de Avam Kamarası Azaları Tekaüdiyesi Projesi

16/174, Mayıs-Haziran

1945


Tercüme ABD'de Mahalli Teşekküller Frank Goodnow Gaston Jeze'nin çevirisinden

H.Berksun 16/175, Temmuz-

Ağustos 1945 Tercüme Avrupa Şehirlerinin Doğuş

ve Gelişme Tarihi Fritz Rörig

Kiel Üniversitesi Profesörü

Cemil Z. Şanbey

16/175, Temmuz-

Ağustos 1945 Tercüme İngiltere'de Mesken Buhranı

ve Bunu Önlemek İçin Alın-makta Olan Tedbirler (devamı)

Marian Bowley İktisat Doktoru

Nihat Yalkut 16/175, Temmuz-

Ağustos 1945 Konferans İngiltere'de Mahalli İdare

Sistemi (devam) S.C.Plume İngiliz

Kültür Heyeti Üyesi Naci Kenter 16/175,

Temmuz-Ağustos 1945

Fikir Hareketleri

İtalya'nın Taşra İdare Sistemi William Bennet Munro Amerikan

Profesörü

Vecihi Tönük 16/175, Temmuz-

Ağustos 1945 Yabancı Mevzuat

Romanya'da Komün İşletme-leri

16/175, Temmuz-

Ağustos 1945 Yabancı Mevzuat

Bulgaristan'da Belediye İkti-sadi Teşebbüsleri Hakkında

Kanun

16/175, Temmuz-

Ağustos 1945 Tercüme Harpsonrası Meskenleri John K. Lagermann H.Berksun 16/176,

Eylül-Ekim 1945

Tercüme İngiliz Hükümet Sistemi W.A. Robson İzzettin Eraydın

16/176, Eylül-Ekim

1945 Tercüme Romanya'da Mahalli İdareler

Maliyesi Nicole Tugulae

Bükreş Üniversitesi Hukuk Doktoru

Mehmet Ertuğruloğlu

16/176, Eylül-Ekim

1945 Tercüme Teşri Niyabeti Bool Chand

Delhi Üniversitesi Hindu Koleji

Hayri Orhun 16/176, Eylül-Ekim

1945 Tercüme Avrupa Şehri Fritz Rörig

Kiel Üniversitesi Profesörü

Cemil Z. Şanbey

16/176, Eylül-Ekim


Bern Kantonu'nun Komün Vergileri

Sıddık Tümerkan

16/176, Eylül-Ekim


İsviçre'de Devlet Memurları Sigorta Sandığı Statüsü

Nihat Yalkut 16/176, Eylül-Ekim

1945 Tercüme Hollanda Belediye Maliyesi S.Gargas,

Hukuk Doktoru Mehmet

Ertuğruloğlu16/177,

Kasım-Aralık 1945

Tercüme Avrupa Şehirlerinin Doğuş ve Gelişme Tarihi (devamı)

Fritz Rörig, Kiel Üniversitesi

Profesörü

Cemil Z. Şanbey

16/177, Kasım-Aralık

1945 Tercüme Fransa'nın Taşra İdaresi William Bennet Munro,

Kaliforniya Vecihi Tönük 16/177,

Kasım-Aralık 1945

Tercüme Mesken Meselesi ve Koope-ratifçilik

(Fransa?) Nihat Yalkut 16/177, Kasım-Aralık 1945

Yabancı Mevzuat

Bern Kantonu'nun Komün Teşkilatı Kanunu

H.Berksun 16/177, Kasım-Aralık 1945

1945 Yılı 613

Sıtma Savaşı ve Sağlık Hizmetleri Yönetimi Yıl içinde en önemli hıfzıssıhha vakası sıtma hastalığıdır. Gerçekte on yıl-

lardır süren hastalık yıl içinde olağanüstü tedbir almayı gerektirecek ölçüde yay-gınlaşmıştır. Hükümet sıtma ile mücadele edebilmek için tüm idareyi seferber etmektedir. Sıtma seferberliğine başlanacağının ilk adımı 22 Ocak’ta gerçekle-şen ‘sağlık bakanı’ değişikliğidir. Bu tarihte sağlık sebeplerinden dolayı çekildi-ği belirtilen Sıhhat ve İçtimai Muavenet Bakanı Aydın milletvekili Dr. Hulusi Alataş'ın yerine Bursa milletvekili Dr. Sadi Konuk yeni bakan olarak atanmıştır.

Yeni bakanın görevine başlamasından 15 gün sonra, 6 Şubat’ta Cumhuriyet Gazetesi Sıtma Kongresinin toplanmış olduğu haberini vermektedir. Bugüne ka-dar sıtmaya karşı yapılan savaşta kullanılan yöntemlerin başarılı olan ve olma-yan tarafları, bunun sebepleri, sıtma ile amansız bir savaşa geçmek için yapıla-caklar ve derhal savaşa geçebilmek üzere hiç olmazsa hastalığı yer yer çevrele-yerek genişlemesini önleyecek çareler Sıtma Kongresinin gündemini oluştur-muştur. Kongre’den iki hafta sonra 20 Mart’ta Sağlık Bakanı, sıtmanın artış se-beplerini ve nasıl savaşılacağını Meclis'te anlatmış, ilerleyen günlerde ülkenin gündemi sıtma konusu üzerine yoğunlaşmıştır. Nitekim 25 Mart’ta Bakan, bu afetle nasıl mücadele edileceğini her yerde ve sürekli anlatmaya başlamış, ba-sında konunun önemi, hem köşe yazılarında hem de haber olarak geniş yer tut-maya başlamıştır. Bunlardan 26 Mart tarihli Cumhuriyet Gazetesi’nde Hıfzı Veldet’in “Sıtma Savaşı ve Kanun Sorumu” adlı makalesinde “sıtma savaşını kazanmak, istiklal savaşını kazanmak kadar önemli ve mukaddestir” vurgusu dikkati çekmekte ve yazıda Bakanın bir demecine yer verilmektedir. Buna göre Bakan, doktorlara hitaben, “Sıtmalı hasta sizin için bir müşteri değildir, onu te-davi etmeniz vatan borcudur” demektedir.

Bu hazırlıklardan sonra 28 Mart’ta Meclis’te Sıtma ile Olağanüstü Savaş Yapılmasına Dair 4707 sayılı Kanun kabul edilmiş ve sıtmanın değişken iklim koşullarının da etkisiyle artması üzerine sıtma ile olağanüstü savaş yapılmasına karar verilmiştir. Kanun sıtma ile savaşta Sağlık Bakanlığı koordinasyonunda yönetime önemli düzenleme yetkileri vermektedir. Bu Kanunla, olağanüstü böl-ge ilanı, sabit ve gezici kurulların, hastane ve dispanserlerin kurulması, ilgili sağlık personeli ile birlikte çeşitli memur ve müstahdemlerin görevlendirilme-sinde Bakanlık önemli yetkilerle donatılmaktadır. Valiler, umumi müfettişler ve yerel yöneticiler, sağlık bakanlığının konu ile ilgili taleplerinde ivedili davrana-caklardır. Özellikle sıtmalı bölgelerle, sıtmanın çoğalma olasılığı olan yörelerde görevlerin zamanında yapılmasını sağlamak amacıyla ilgililerin kontrolünün da-ha sıkı bir şekilde yapılması ile hata, ihmal ve savsaklamalarda idari, adli ve pa-rasal cezai yaptırımların ağırlaştırılması dikkat çekicidir. Ayrıca Bakanlığın ko-nu hakkındaki hizmetlerinden amacına aykırı biçimde yararlanılması durumun-da, parasız ilaç dağıtımında usulsüzlük gibi, cezalar katlanarak artırılmaktadır. Sıtma savaşında askeri hizmet yükümlülerinin bu konuda çalıştıkları süre içinde


yükümlülüklerini tehir eden düzenleme, getirdiği olağanüstü tedbirleri 31 Aralık itibariyle sınırlandırmış bulunmaktadır.

Hemen bir gün sonra 29 Mart’ta Bakanlar Kurulu Kararı (BKK) ile 53 il, sıtma ile olağanüstü savaşın yapılacağı bölgeler olarak belirlenmektedir. Bu ille-rin arasında Ankara, İstanbul, İzmir, Seyhan, Siirt, Zonguldak, Kars gibi iller bulunmaktadır. 30 Mart’ta ikinci adım olarak resmi sağlık makamlarının sıtma ilaçlarını halka parasız dağıtmaları kararlaştırılmaktadır. Bakanlık 2 Nisan’da da üç genelge yayımlayarak, eczanelerde hangi sıtma ilaçlarının zorunlu olarak bu-lundurulması gerektiğine, çeltik ekimi işlerinin daha sıkı kontrolüne ve küçük su birikintilerinin ortadan kaldırılmasına yönelik yeni tedbirler almaktadır.

BKK’nın 4 Nisan’da Resmi Gazete yayımlanmasının ardından, 19 Nisan’da hükümet, 53 ilde fiilen sıtma savaşını başlatmıştır. Bu mücadele kapsamında ba-şarılı olan bazı mülki amirler ödüllendirilmekte, bu durum hükümetin konu üze-rindeki hassasiyetini göstermektedir. Nitekim Kocaeli Valisi Ziya Tekeli'nin, Gökçeören bataklığının kurutulmasında gösterdiği gayret ve faaliyetlerden dola-yı ödüllendirildiği görülmektedir. Ayrıca sıtma savaşı konusunda Hıfzıssıhha Enstitüsünde açılan doktorlar kursu 7 Haziran’da sona ermiş ve yeni ve daha fazla bilgiye sahip sağlık personeli bu illere gönderilmiştir. Yıl içinde bir diğer düzenleme 12 Temmuz tarihindeki, Kızılay’ın tekeline verilmiş olan ilaçlar lis-tesine sıtma ilaçlarının ilave edilmesi kararıdır. Böylece sıtma ilaçlarının edinil-mesi kolaylaştırılmaktadır.

Yerel Yönetimler Bu yılda idari rejimin ana ilkelerinden birisi “halkçılık” ilkesi olmaya de-

vam etmektedir. Bu ilke kapsamında kamu hizmetlerinin görülmesinde halkın doğrudan doğruya ilgisi esas kabul edilmektedir. İlke, merkezi yönetimin yapı-lanması ve işleyişinde önemli bir belirleyicidir. Mahalli idarelerin (yerel yöne-timler) de bu ilke doğrultusunda yapılandırılması ve işlemesi üzerinde durul-maktadır. Ancak dönemin anlayışı içinde mahalli idarelerin, halkın idareye katı-lımı (iştiraki) ilkesi doğrultusunda ve yurdun yararlarına uygun olarak randıman verebilmesi için aynı zamanda sıkı bir denetlemeye tabi tutulması da gerekmek-tedir. Bu amaçla il özel idarelerinin, belediye ve köylerin bütün işlerinde verim-li, kamu yararı gözetilerek ve devletin genel siyasetine uygun olarak hizmet sunmaları için merkezi idarenin gözetiminin (idari vesayet) kurulduğu İçişleri Bakanı Hilmi Uran tarafından ifade edilmektedir.85

Öte yandan bu yılda belediyelerin mali durumlarının denkleştirilmesi ve ıs-lahı olanaklarının araştırıldığı anlaşılmaktadır. Belediyelerin mali durumlarının istenildiği gibi olmadığı yaygın bir kanaat halindedir. Nitekim Reuter’e göre be-lediye gelirlerinin, kendilerinden beklenen görevleri yapmaya yetmeyecek kadar az olduğunu belgelendirmeye çalışmak gereksiz bir uğraştan ibarettir. Yapılanla-rın yetersiz olduğu saptamasında bulunan Reuter’e göre kökü daha derinlerde 85 TC Devlet Yıllığı, a.g.e., s.126–127.

1945 Yılı 615

olan sorun için Avrupa’daki mali denkleştirme uygulamalarına bakmak gerekli-dir. İlk önce yapılması mümkün olanı ele almalı ve yayaş yavaş ve basitten kar-maşık olana doğru çözümler hayata geçirilmelidir. Bunlardan ilk yapılması ge-rekense mahalli nitelikte olan ve gerçekten yerel yönetimlere bırakılabilecek olan gelir kaynaklarını devretmektir. Büyük işletme tarifeleri, lubiyat (eğlence) vergileri, sinema vergisi belediyelere bırakılmalıdır. Ayrıca devlet vergilerinden önemli bir miktarı belediyelere dağıtılmalı, payların dağıtımındaki önceki yön-tem değiştirilmeli ve ıslah edilmelidir. Teknik bakanlıkların bütçelerine konacak yardımlarla da belediyelerin bazı işlerine katkı sağlamaları sağlanmalıdır. Bu çözüm önerileri Reuter’e göre Devlet Maliyesi açısından uygulanabilir nitelikte-dir.86

Bu kapsamda Cumhuriyet boyunca belediye ve il özel idarelerinin birlikte yaptığı harcamaların GSMH’ya oranına bakıldığında bu oranın %2,5 düzeyinde kaldığı anlaşılmaktadır. 1925–1947 yılları arasındaki yerel yönetim harcamala-rına bakıldığında ise toplam %60’lık bir büyüklüğü il özel idaresi harcamaları-nın oluşturduğu görülmektedir. Bu durum savaşın etkileri nedeniyle 1945 yılı özelinde bir daralmanın yaşandığını göstermektedir. Ortalamanın altında kalan 1945 yılına dair GSMH ve yerel yönetim harcama rakamları aşağıdaki gibidir:87

Tablo 8:1945 yılı GSMH ve Yerel Yönetim Harcamaları

İl Özel İdaresi (Bin TL)

Belediye (Bin TL)

GSMH (Milyon TL) İÖİ/GSMH B/GSMH YY/GSMH

51.397 52.988 5.470 0.9 969 1.908

Yerel Altyapı Yatırımı ve Finansmanı Kurumu: İller Bankası 1942 yılında Siyasal Bilgiler Okulu Şehircilik Profesörü Ernst Reuter’in,

İktisat Fakültesi Mecmuası’nda “Belediyeler Bankası” başlıklı bir yazısı yayım-lanmıştır. Bu yazısında Reuter, kuruluşunun üzerinden 9 yıl geçtikten sonra Banka hakkında değerlendirmelerde bulunmaktadır. Bankanın tarihi gelişmesi, hukuki ve iktisadi yapısı ve görevleri, bankanın elde ettiği ekonomik sonuçlar ve gelecekteki olanaklar üzerine değerlendirmeler yaptığı çalışmasında Reuter, Be-lediyeler Bankasının il özel idarelerini de içine alan yeni ve daha güçlü bir yapı-lanma içine girmesi konusuna vurgular yapmaktadır.88 Bu düşüncelerin 1945 yı-lındaki dönüşüm üzerinde önemli etkileri bulunmaktadır.89 Nitekim İçişleri Ba-

86 Ernst Reuter, “Belediyelerin Mali Durumlarının Denkleştirilmesi ve Islahı Olanakları”, çev.

Cemil Ziya Şanbey, İdare Dergisi, yıl 16, sayı 173, Mart-Nisan 1945, s.48 ve s.71. 87 Tayfun Çınar, Birgül Ayman Güler, Yerel Maliye Sistemi, TODAİE, Ankara Şubat 2004,

s.185–187. 88 Ernst Reuter, Belediyeler Bankası, İktisat Fakültesi Mecmuası cilt 4, sayı 1’den ayrı bası, Gü-

ven Basımevi, İstanbul 1943, s.20–24. 89 A.Kadir Topal, Türkiye’de Yerel Yönetim Bankacılığı, Seçkin Yayıncılık, 1.baskı, Nisan 2003,

s.152.


kanı, 1945 Devlet Yıllığında Bakanlığının iç politikasını anlatırken “şehir, kasa-ba ve köylerin bir an evvel kalkınmalarını ve kamu işlerini bir an evvel yerine getirebilmelerini mümkün kılmak için onların mali kaynaklarını artıracak çare-ler aramak” ve “Belediyeler Bankası hizmetini daha şümullü kılabilmek maksadiyle” İller Bankası’nın kurulacağını ifade etmektedir.90 Mahalli İdareler Genel Müdürü Akalın da Belediyeler Bankası’nın sağladığı yararlılıklardan özel idarelerle köyleri de faydalandırmak” konusunun ötenden beri düşünüldüğünü yazmaktadır.91 Gerçekten de 24 Haziran 1933’te kurulan Belediyeler Bankası, 23 Haziran 1945’te 4759 sayılı Kanunla köylere ve il özel idarelerine de imarla ilgili konularda kredi açmak, teknik yardımda bulunmak amacıyla ve İller Ban-kası adıyla yeniden yapılandırılmıştır. Öyle ki Belediyeler Bankası’nın kuruluş amacı “belediyelere kredi sağlamak” olmasına karşın İller Bankası, “yerel yöne-tim birimlerinin imar işleriyle” uğraşmayı kendine en temel amaç olarak belir-lemiştir. Bu yeni kurumsal yapıya, 1935’te kurulmuş olan Belediyeler İmar He-yeti’nin kaldırılması sonucu bu kurulun deneyim, personel ve mal varlıkları da aktarılmış bulunmaktadır.92

İller Bankası kurulduğu andan itibaren yerel altyapı yatırımlarının finans-manının en temel planlayıcısı ve sağlayıcısı haline gelmiştir. Banka, yerel yöne-timleri güçlendirmek amacıyla kaynak aktarma ve yerel halkın gereksinimlerini ulusal kaynaklardan sağlama adımlarının en önemlilerindendir.93 Bu düzenleme ile birlikte İller Bankası, il özel idareleri, belediyeler ve köy idareleri ile bu ida-relerin kuracakları birliklerle adı geçen idarelere bağlı, tüzel kişiliği olan ya da olmayan ve katma bütçeli idare ve kurumların imar işleriyle ilgili konularla uğ-raşmak ve bütün işlemlerinde özel hukuk hükümleriyle, 4759 sayılı Kanuna bağ-lı olmak üzere kurulan bir kamu tüzel kişiliği haline gelmiştir.94 Merkezi Anka-ra’da olan Banka’nın ilk sermayesi de 100 milyon liradır. Bunun 40 milyon lira-sı il özel idareleri, 30 milyon lirası belediyeler ve 30 milyon lirası da köyler tara-fından sağlanmaktadır.95

90 İçişleri Bakanlığı, “Bakanlık İç Politikası” için bkz. Devlet Yıllığı, a.g.e., s.127. 91 Muzaffer Akalın, “İller Bankası”, İdare Dergisi, yıl 16, sayı 177, Kasım-Aralık 1945, s.5. 92 Birgül Ayman Güler, “Yerel Altyapı Yatırımı ve Finansmanı: İller Bankası: 1945–1995”, Am-

me İdaresi Dergisi, 30/1, Mart 1997, s.44. 93 17 Temmuz’da belediyeler arası birliği sağlamak ve bir belediyecilik akımı oluşturmak ama-

cıyla Türk Belediyecilik Derneği’nin kurulmasını, yerel yönetimler konusunda yıl içinde bir başka önemli gelişme olarak görebiliriz. Bkz. Adalet Alada, “Türk Belediyeciliğine Kronolojik Yaklaşım 1930–1990”, Türk Belediyeciliğinde 60 Yıl, Uluslararası Sempozyum, Ankara, 23–24 Kasım 1990, Ankara Büyükşehir Belediyesi, (yay. haz.) Metropol İmar AŞ, IULA-EMME, s.119–143.

94 İller Bankasının adlandırılması konusunda komisyonda çeşitli tartışmalar da olmuştur. Adı baş-langıçta Mahalli İdareler İmar Bankası olarak düşünülen bankanın, yeni düzenlemeyle faaliyet sınırı genişlediği için, Belediyeler Bankası olan önceki adlandırmanın, İller Bankası olarak de-ğiştirilmesine karar verilmiştir. Bkz. Tekin Avaner, “Aykut Hokkacı ile “İller Bankasında Son Perde: A.Ş.’cilik” Röportajı, Memleket Mevzuat, cilt:2, sayı: 14, Ağustos 2006, s.40.

95 İller Bankası, (Kuruluşundan Bugüne Kadar) İller Bankası 1945–1973, İller Bankası Yayını, 1973, s.4 ve s.18.

1945 Yılı 617

Bankanın görev ve yetkileri şunlardır:96 Harita, plan ve etütler: Köy, kasaba ve şehirlerin imarları için gereken harita, plan, proje, keşif ve etütleri yapmak, Yapı işleri: Özel idarelerle, belediye ve köy idarelerinin ve bu idarelerin kuracakla-rı birliklerin ve kurumların tesis ve yapılarını yapmak, Fenni nezaret ve denetleme: Bankadan alınan kredilerle girişilen işlerin fenni neza-ret ve denetlenmesini üzerine almak, Makine ve aletler temini: Yukarıda yazılı idare ve kurumlara gerekli olacak maki-ne, aletler ve edevat, gereç ve eşyadan temin edebileceklerini bu idare ve kurumla-ra satmak veya kiralamak; Banka işlemleri: Banka özel kanununun yetki verdiği bankacılık işlemlerini yap-mak. Araç ve ortaklık: Yukarıda yazılı işlere ait gerekli tesisleri doğrudan doğruya veya ortaklık suretiyle vücuda getirmek, Sigorta işleri: Bu idare ve kurumların menkul ve gayrimenkul mallarını sigorta et-tirmekten ibarettir.

Kurumun, diğer bankalarda olduğu gibi genel kurul, yönetim kurulu ve ge-nel müdür olmak üzere üç organı bulunmaktadır. İller Bankası’nın ilk genel mü-dürü Aşki Eren 8 Şubat 1945’ten itibaren Belediyeler Bankası Genel Müdürü olarak görev yapmaktadır. Banka’nın son lise mezunu genel müdürü olan Eren’in İller Bankası Genel Müdürü olarak atanması da 1 Haziran 1945 tarihin-de gerçekleşmiştir. Banka genel müdürleri, Banka’nın birinci derecede yetkili ve sorumlu amiri olup müşterek kararname ile atanmakta ve görevden alınabilmek-tedir.97

Banka’nın kuruluşunda örgütsel yapısının iki ana hizmet birimi ile gelenek-sel yardımcı ve denetim birimlerinden oluştuğu görülmektedir. Ana hizmet bi-rimlerinden birisi kredi-bankacılık işleriyle, diğeri ise teknik işlerle ilgilidir. İçmesuyu, elektrik, harita ve plan işleri aynı şube içinde yer almaktadır. Yar-dımcı birimler hukuk müşaviri, denetleme ile görevli bir “kontrolör”, muhasebe işleri ve personel işleri biriminden ibarettir. Taşra kuruluşu olmayan Banka’da hizmetliler dahil 80 kişi istihdam edilmekte ve bunların 20’si teknik görevli, 48’i idari görevli ve 12’si hizmetli kadrosunda yer almaktadır. Bürokratik aygıtın oluşumunda hizmet/personel dağılımının oransal ifadesi şu şekildedir: Toplam idari hizmetler Banka personelinin %75’ini, teknik hizmetler ise %25’ini oluş-turmakta ve Banka’da bu yılda henüz işçi istihdam edilmemektedir.98

Sonuç olarak “tam bir yerel yönetim bankası”99 olan İller Bankasının, yerel altyapının kamu hizmeti niteliğinde üretilmesi amacıyla, ancak özel piyasa ko-

96 4759 sayılı İller Bankası Kanunu, m.7, RG, 23 Haziran 1945 ve s.6039 ve Devlet Yıllığı, a.g.e.,

s.344. 97 Eren, 31 Temmuz 1947’ye kadar görev yapmıştır. Bkz. İller Bankası, Kuruluşundan Bugüne İl-

ler Bankası 1933–1993, İller Bankası Vakıf Matbaası, Ankara, s.6. 98 Güler, a.g.m., s.51 ve s.54. 99 Ziya Çoker, “İller Bankası ve Belediyeler”, İller ve Belediyeler Dergisi, Yıl 47, Sayı 546, Ni-

san 1991, s.190.


şullarında rol alan ve kamu kaynakları kullanan bir kamu kurumu olarak kurul-duğu ve sanayileşme politikalarının ihtiyaç duyduğu yerel altyapı finansman ve yatırımlarının merkezileştirilmesi amacına yönelik ileri bir adım olduğu öne sü-rülebilir. 100

Muhtarlık Düzeninde Yenilik 26 Nisan 1945’te şehir ve kasabalarda mahalle muhtar ve ihtiyar kurulları-

nın ne yolla seçilecekleri ve görevlerini nasıl yapacaklarına dair bir tüzük, 3/2412 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı (BKK)’yla Resmi Gazete’de yayımlanmış-tır. Tüzükle, şehir ve kasabalarda kurulu bulunan ve Belediye Kanunu’nun 8 inci maddesine göre belediye meclisinin ve o yer idare kurulunun kararı ve valinin onaması ile yeniden kurulacak olan mahallelerde bir muhtar ve muhtarın baş-kanlığında bir ihtiyar kurulu bulunacağı hükme bağlanmıştır. Yapılacak işler ba-kımından birkaç mahallenin bir muhtar ve ihtiyar kuruluna bağlanması veya bir mahallede birden fazla muhtar ve ihtiyar kurulu bulunması ise o kısımda oturan belediye seçmenlerinin çokluğu tarafından imzalı bir mazbata ile veya o yerin en büyük mülki memurluğunca görülecek idari lüzum üzerine belediye meclisinin kararına ve o yerin en büyük mülkiye memurunun onamasına bağlı hale getiril-miştir. Bu suretle mahallelerin birleştirilmesinde, muhtarlığa bağlanacak ev sa-yısının 1000’den fazla olmaması ve bir mahallede birden fazla muhtar bulundu-rulması halinde de bir muhtara verilecek ev sayısının 500’den az olmaması göz önünde tutulacaktır. Ayrıca apartmanlarda bir ailenin oturduğu her daire bu işte bir ev sayılacak ve bir mahallede birden fazla muhtar veya ihtiyar kurulu bulu-nursa bunlara birer sıra numarası verilecektir. Şehir ve Kasabalardaki Mahalle Muhtar ve İhtiyar Kurulları Tüzüğü’nün dördüncü ve son genel hükmü de ma-halle muhtar ve ihtiyar kurulunun bir muhtar ile dört üyeden oluşturulacağı ve kurulun dört yedek üyesi olacağı yönündedir. Tüzüğün sonraki bölümleri muhtar ve ihtiyar kurullarının seçimi, seçim cezaları, mahalle muhtar ve ihtiyar kurulla-rının görevleri, harçlar ve tarifeler ve çeşitli hükümler şeklindedir.

Konut Politikası Geliştiriliyor 1945 yılına Hükümet hızlı bir konut atağı yaparak başlamak istemektedir.

Memurlar için hazırlanacak olan konutlar hakkında ilk bilgi 3 Ocak tarihli Ulus Gazetesinde yer almaktadır. Habere göre,

İlk devrede 121 dairelik 20 apartman yapılıyor. Cumhuriyet Bayramında temeli atılmış olan ve büyük “Saraçoğlu Mahallesi”nin çekirdeğini teşkil edecek inşaat sonunda evler, her vekâletin memurlarına nispet dahilinde verilecek, ancak bu da-ğıtım yapılırken, gerçekten ev sıkıntısı çekmekte olanların durumları göz önünde bulundurulacaktır.

Ayrıca aynı gazetenin 18 Ocak tarihli baskısında da memurlar için 5000 ev yapılacağı, yapılacak evlerin Bakanlıklararası bir komisyonca gerekli inceleme-

100 Güler, a.g.m., s.43 ve s.65

1945 Yılı 619

lerin yapılmasından sonra ve Doğu'da gerekli görülen yerlerde yapılacağı belir-tilmektedir.

Yıl içinde İçişleri Bakanlığı tarafından yayımlanan iki tercüme eser, konut politikasının önem kazandığını gösteren öteki kanıtlardır. Bu yayınlar konu üze-rine önemli incelemelerin yapıldığını ve konut üzerine bundan böyle ağırlık ve-rileceğini düşündürtmektedir. Bu çalışmalardan ilki, 1937’de Milletler Cemiyeti Meclisi tarafından İsveç İş ve İçtimai Basiret İdaresi üyesi M. B.Helger’e hazır-lattırılan ve oturma şartlarını iyileştirmek için çeşitli ülkelerde kullanılan yön-temler hakkında, özellikle de harcanan parayı ve elde edilen sonuçları göz önün-de bulundurmayı amaçlayan bir inceleme eserdir. 1938 yılında tamamlanan in-celeme, hükümetlerin konut politikaları üzerine karşılaştırmalı ve iyileştirme yöntemleri üzerine bilgiler içermektedir.101

İkinci çalışma ise 13 Avrupa ülkesini tek tek ele alan ve İçişleri Bakanlığı Tetkik Heyeti müşaviri Sıddık Tümerkan tarafından Türkçeleştirilen Avrupa’da Mesken Siyaseti başlıklı eserdir. Ucuz konut üretimini hedefleyen çalışmada ya-pı finansmanına kamu kudretinin müdahalesi hakkında da bilgiler bulunmakta-dır.102 Ayrıca 1945 yılında yayımlanan İdare Dergisi’nin çeşitli sayılarında ko-nut üzerine çeviri, inceleme, konferans gibi çeşitli türlerde yazılara da rastlan-maktadır. Marian Bowley’in “İngiltere'de Mesken Buhranı ve Bunu Önlemek İçin Alınmakta Olan Tedbirler”i ve Nihat Yalkut’un “Mesken Meselesi ve Koo-peratifçilik” çevirisi bunlara örnek olarak gösterilebilir.

Akademik Yönetim ve Yönetim Terminolojisinde Değişiklik 24 Ocak tarihli Cumhuriyet Gazetesinde, “Üniversite ve yüksekokullarda

devlet hesabına okuyan mecburi hizmete tabi öğrencilerden bazılarının askerlik vazifelerini yaptıktan sonra izlerini kaybettirdikleri görülmektedir. Maarif Ba-kanlığı bu hali önlemek için üniversite ve yüksek okullara, mecburi hizmete tabi mezunların takip edilmesini bildirmiştir.” biçiminde bir haber yer almaktadır. Kuşkusuz 1945 yılında yüksek öğretime dair tek sorun alanı mecburi hizmete tabi öğrencilerin durumu değildir. 1933 yılından sonra ülkemizde eğitim-öğretim hizmetlerinde çok sayıda yabancı öğretim üyesinden yararlanıldığı bi-linmektedir. Bu öğretim üyelerinden biri, Prof. Nissen, Türkiye’den ayrılıp Amerika’ya gittikten sonra, Vatan gazetesinde Türk ilim ve fikir hayatına dair çeşitli yazılar nedeniyle tekrar ülke gündeminde yer almıştır. Bu yazılarda Nissen’in Türk yükseköğretim kurumlarında tam anlamıyla “fikir ve içtihat” öz-gürlüğü olmadığı yönündeki ifadesi, tepkilerin odağını oluşturmuştur. Berkes’in deyimiyle ilgili gazetenin yazarları bunu, “mevcut idare zihniyetinin ya da siyasi

101 Şehir ve Köylerde Mesken, çev. Hikmet Künbetoğlu, Dahiliye Bakanlığı Yayınları, Belediye

Matbaası, İstanbul 1945, önsöz. 102 Avrupa’da Mesken Siyaseti, çev. Sıddık Tümerkan, İçişleri Bakanlığı Yayınları, Osmanbey

Matbaası, İstanbul 1945, s.3 ve s.27.


tesirlerin ilmi içtihat istiklali üzerine menfi bir baskı yaptığına” bağlamaktadır-lar. Oysa Berkes sorunun sadece bu yönüyle ele alınamayacağını ileri sürmekte-dir. Buna göre, akademik çevrelerin sadece hürriyet ihsanıyla yetinmemeleri, hem kendileri bu özgürlüğün bekçisi ve koruyucusu olmaları hem de bunu bir akademik kültür haline dönüştürmeleri gerekmektedir.103

1945, dil çalışmaları bakımından da önemli bir yıldır. Öyle ki, 9 Ocak’ta, Başbakan Şükrü Saraçoğlu ve 222 arkadaşının anayasa hakkındaki kanun teklifi, Anayasa Komisyonunda görüşüldükten sonra Meclis gündemine alınmış ve TBMM’nin 10 Ocak’taki toplantısında da kabul edilmiştir. Kanun Meclis’te bir “ulusal başarı” olarak nitelendirilmiştir.104 Bu Kanunla eski sözcükler yeni karşı-lıklarıyla değiştirilmekte ve yeni yönetim dili oluşturulmaktadır. Buna göre, Cumhur Başkanı (Reisi), Bakanlar Kurulu (Heyeti Vekile), Millet Vekili (me-bus), bakan (vekil), Yüce Divan (Divanı Ali), devrimci (inkılabcı), il (vilayet), ilçe (kaza), özel idare (idarei hususiye), ocak (nahiye), yetki genişliği (tevsii me-zuniyet) sözcükleri yeni kullanımlar olarak benimsenmiştir. Ayrıca Erzincan milletvekili Behçet Kemal Çağlar’ın önerisiyle ayların isimleri de bugünkü kul-lanımları olarak değiştirilmiştir.105 12 Nisan’dan itibaren de Bakanlıkların ve Meclis içtüzüğünün Türkçe karşılıklarının kullanılmasına karar verildiği anla-şılmaktadır. Buna göre Başbakanlık (Başvekâlet), Adalet Bakanlığı (Adliye Ve-kâleti), Bayındırlık (Nafia), Dış İşleri (Hariciye), Ekonomi (İktisat), Gümrük ve Tekel (Gümrük ve İnhisarlar), İç İşleri (Dahiliye), Milli Eğitim (Maarif), Milli Savunma (Milli Müdafaa), Sağlık ve Sosyal Yardım (Sıhhat ve İçtimai Muave-net), Tarım (Ziraat), Ulaştırma (Münakalat) olarak kullanılmaya başlanacak-tır.106

Dil çalışmaları bakımından konunun önemi İbrahim Necmi Dilmen’in yazı-sından izlenebilir. Dilmen, Cumhuriyet’teki “Yeni Anayasamızın Önemi ve De-ğeri” başlıklı yazısında bilim dili çalışmaları arasında en fazla güçlüğün, kanun-lara dayanan devlet, hukuk ve idare terimleri karşısında yaşandığına değinmek-tedir. Gerçekten de devlet kuruluşlarının adları, hukuk biliminin sözleri, idare makinesini işletirken kullanılan kelimeler, en çok devlet kanunlarında geçen sözler olduğundan hukuk öğretim üyeleri derslerinde bu dili kullanmak zorunda kalmakta, öğrenciler açısından da iki farklı dil öğrenimi ve kullanımı zorluk ya-ratmaktadır. İşte hukuk alanında kanunlardan başlayarak yapılacak dilde sade-leştirme çalışmaları bakımından Anayasada yapılan değişiklik öncü ve devrimci bir adımdır.107

103 Niyazi Berkes, “Üniversiteler”, Tan, 7–8 Ağustos, 1945. 104 Goloğlu, a.g.e., s.281. 105 Cumhuriyet Ansiklopedisi, 1941–1960, cilt 2, Yapı Kredi Yayınları, 3.basım, Mayıs 2002, s.69. 106 Cumhuriyet, “Bakanlıkların isimleri tamamen Türkçeleştirildi”, 12 Nisan 1945, s.1. 107 İbrahim Necmi Dilmen, “Türkçe Anayasaya dair… Yeni Anayasamızın Önemi ve Değeri”,

Cumhuriyet, 11 Ocak 1945, s.2.

1945 Yılı 621

ÇALIŞMA BAKANLIĞI İHDASI 1945, bakanlık sistemine çalışma hayatına dair konularda düzenlemeler ve

denetlemeler yapmak üzere Çalışma Bakanlığı’nın giriş yaptığı bir yıldır.108 Ku-rucu yasa 27 Haziran 1945 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.109 İlk bi-çimleri 1930’larda İktisat Vekâleti içinde görülen Çalışma Bakanlığı, İş ve İşçi-ler Bürosu’nun 1934’te kurulması ve İş Kanunu’nun da 1936’da Büro’yu İş Dai-resi haline getirmesi ile geçen önemli aşamalardan sonra ve 9 Mart tarihli Cum-huriyet Gazetesi’nin haberinde yer alan yeni “Sanayi Planı” hazırlıklarının bir adımı olarak kurulmuştur.

9 Haziran tarihli Ulus Gazetesi’ndeki Mümtaz Faik Fenik’in “Çalışma Ba-kanlığı Kuruluyor” başlıklı başyazısında Bakanlığın kuruluşu değerlendirilmek-tedir. Burada, “Türkiye’nin çalışma hayatını tanzim etmek hususunda bu Bakan-lığın çok önemli hizmetler göreceği açık bir hakikattir. Toprak Kanunu ile arta-cak tarım işçiliği konusu da böylece düzenlenecektir” denilmekte ve Çalışma Bakanlığı’nın kurulması Toprak Kanunu ile ilişkilendirilmektedir.

Ancak Bakanlığın kuruluşunda bir uluslararası gelişmenin etkisi de gözden kaçırılmamalıdır. Savaşın ortasında, 1942 yılında Sir William Beveridge başkan-lığındaki bir komisyonun Beveridge Raporu (Planı)110 adıyla hazırladığı çalış-manın, İngiliz sosyal güvenlik sisteminin temelini oluşturduğu bilinmektedir.111 108 Çalışma Bakanlığı, Devlet Dairelerinin Bakanlıklara Ayrılması Hakkındaki 3271 sayılı Kanu-

nun 1. maddesine dayanılarak, Başbakanın 7 Haziran 1945 tarih ve 6–376/6 sayılı teklifi üzeri-ne 7 Haziran 1945 tarih ve 4/591 sayılı Cumhurbaşkanlığı tezkeresi ile kurulmuş ve hemen ar-kasından 22 Haziran 1945 tarih ve 4763 sayılı Çalışma Bakanlığı’nın Kuruluş ve Görevleri Hakkındaki Kanun çıkarılmıştır.

109 Sadi Irmak’ın Bakanlığı 7 Haziran tarihinde Cumhurbaşkanlığınca onanmıştır. Bkz. Cumhuri-yet, “Konya Milletvekili Sadi Irmak Bakan Oldu” haberi, 8 Haziran 1945, s.1.

110 “Beveridge Planı” adlıyla bilinen “İçtimai Sigorta ve buna bağlı hizmetler (Social Insurance and Allied Services, London 1942) adını taşıyan çalışma Sir William Beveridge tarafından ha-zırlanmıştır. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası’nda “Beveridge Planına Toplu Bir Bakış” isimli bir çalışmayı tercüme eden İktisat Fakültesi mezunlarından Erol’e göre, “ese-rin başında müellifinin de söylediği gibi, Haziran 1941’de, “cemiyetin yeni esaslara göre kal-kınması (reconstruction problems) işleriyle meşgul olan Devlet bakanı Sir Greenwood tarafın-dan bir heyet teşkil edilmiş ve bu heyetin başına Sir William Beveridge getirilmiştir. İşte bu heyet, planın hazırlanmasında Beveridge’e yardım etmiştir. Eser 299 sayfadır; 172 sayfası altı kısma ayrılmıştır. Bu kısımlarda bütün plan izah edilmektedir; müteakip 121 sayfa A, B, C, D, E, F eklerini ihtiva etmekte ve eserde muhtasar geçilen bazı meselelerin izahına tahsis olun-maktadır. Geri kalan sayfalar kitabın teferruatlı fihristine hasredilmiştir. Planın ihzarı esnasında muhtelif içtimai teşekküllere sorulan suallere alınan cevaplar, “Organizasyonlardan Muhtıra”, adı altında kitabın G ekini teşkil eder mahiyette fakat ayrı bir kitap olarak neşredilmiştir. Bu kı-sımda, muhtelif teşekküller, kendilerine sorulan suallere cevap verirken mevcut sosyal sigorta-ların mahzurlarını tebarüz ettirerek bunların ne suretle bertaraf edilebileceği hakkında fikir be-yan etmektedirler.” “Beveridge Planına Toplu Bir Bakış”, hülasa ve tercüme eden Meri E. Erol, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, cilt 6, no:1-2, Ekim 1944-Ocak 1945, s.156.

111 Beveridge’ın çalışması Muslih Fer tarafından Siyasal Bilgiler Okulu’nda 15 Ocak 1945’de ve-rilen bir konferansın konusu olmuştur. Konferans metni Siyasal Bilgiler Okulu Dergisi’nin cilt 1, sayı 3, 1945 tarihli baskısında “Beveridge İçtimai Emniyet Planı” ve “Beveridge Planının Başarı Şartları, Değeri ve Bu Hususta İleri Sürülen Tetkikler” başlıklarını taşımaktadır. Ayrıca bkz. William Beveridge, İçtimai Emniyetin Temelleri, çev.Cemiyet Etüd ve Tercüme Komitesi, İktisat Fakültesi Mezunları Cemiyeti, İzmir, 1945.


1945’te İşçi Partisinin İngiltere’de iktidara gelmesiyle uygulama olanağı da bu-lan bu çalışma ile sosyal güvenliğin yönetiminde birlik, bütün toplumu kapsayan bir sistem, prim ödeyenin sorumluluğu, ailenin diğer fertlerinin de toplumsal güvence altına alınması, sistemin finansmanına işçi, işveren ve devletin katılımı amaçlanmaktadır. Elbette bütün bunlar kapitalist girişim ruhunun engellenme-sinden kaçınılmasını da gerektirmektedir. Gerçekte sosyal güvenlik sistemini kurma amacının temelinde, dönemin yaygın anlayışı olan Fordist devlet sistemi-nin bulunduğu da açıktır.112

Ülkedeki işçi sayısının genel nüfus içinde henüz belirgin olarak artmaması-na karşın sosyal politikadaki bu atılımın temelinde bir başka dış etken daha etkili olmuştur. Hükümetin dış ilişkilere verdiği önem, sosyal politika alanında Ulus-lararası Çalışma Örgütü (ILO)’nden kaynaklanan uluslararası yükümlülüklerin yerine getirilmesini gerektirmekteydi. Nitekim Çalışma Bakanlığı’nın kuruluş gerekçesinde de Bakanlığın kuruluş amacının, ILO’nun 1944 yılındaki Philadelphia Konferansı’nda alınan kararlardaki amaçlara ve Birleşmiş Milletler Anayasası’nın sosyal esaslarına uygun olduğu belirtilmektedir.113 Bu gelişmeler sosyal politika alanında Türkiye’nin batıya eklemlenme araçlarından birini oluş-turmuştur.

Çalışma Bakanlığı’nın en önemli görev alanı “çalışanlar”dır. Öyle ki Ba-kanlığın çalışma güvenliği koşullarına uygun, yaşam standartlarını ve verimliliği artırıcı tedbirleri alması beklenmektedir. Özellikle işçilerin sigortalanması konu-suna öncelik verilecektir.114

Bakanlığın kuruluşundan sonra 17 Temmuz’da 4792 sayılı İşçi Sigortaları Kurumu Kanunu yayımlanmıştır. Kanunla, “İş hayatında türlü hallere karşı ilgili Sigorta Kanunu hükümlerini uygulamak ve Çalışma Bakanlığına bağlı olmak üzere İşçi Sigortaları Kurumu vücuda getirilmiştir. Kurum bu kanun ve özel hu-kuk hükümlerine tabidir. Mali ve idari bakımdan muhtardır ve tüzel kişilikte bir Devlet kurumudur.” Böylece çalışma hayatına dair etraflı düzenleme dönemine girilmiştir.

TOPRAKTA REFORM: ÇİFTÇİYİ TOPRAKLANDIRMA (TOPRAK) KANUNU İlki 1944’te ikincisi de 1945’te yayımlanan iki rapor Türkiye’de toprak re-

formunun habercisidir. İlk Rapor 1944’te yayımlanan ve gerçekte 1937’de BM Milletlerarası İş Bürosu’nun Toprak Islahatı Dairesi başkanı olan Olindo Gorni tarafından toprak reformu yapan ülkelerin mevzuatı incelenmek suretiyle Türki-ye için hazırlanmış “Toprak Islahatı” Raporu’dur. Burada, toprak reformunun

112 Onur Ender Arslan, Kamu Personel Rejiminin Evrimi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler

Enstitüsü yayımlanmamış doktora tezi, Ankara 2004, s.74–75 ve s.282. 113 Koçak, Cemil, “1940’ların İkinci Yarısında Sosyal Politika”, Birinci Uluslararası Tarih Kong-

resi: Osmanlı’dan Cumhuriyete Problemler, Araştırmalar, Tartışmalar, Tarih Vakfı Yurt Ya-yınları, İstanbul 1999, s.231.

114 Cumhuriyet Ansiklopedisi, a.g.e., s.77.

1945 Yılı 623

sebepleri, reforma tabi topraklar, istimlâk şekilleri, toprağı istimlâk edilenlere verilecek tazminat miktarları, reformdan kimlerin yararlanacağı, reform sonu-cunda toprağın parçalara ayrılması ve parçaların işleticilere dağıtılması, üretimin düzenlenmesi, reformda görülen zorluklar, kredi ve kooperatif teşkilatı gibi çe-şitli konular karşılaştırmalı olarak ele alınmaktadır.115

1945 yılında yayımlanan “Avrupa’da Arazi Rejimi” adlı Rapor’da ise Av-rupa’da arazi rejiminin başlıca tipleri olarak üç büyük gruplaşmadan bahsedil-mektedir.116 a)Arazi rejiminin ağır ağır geliştiği iç iskân bölgeleri: Batı ve Ku-zey Avrupa ülkeleri, İngiltere, Fransa, Almanya ve İtalya ile Belçika, Hollanda, Danimarka, Norveç, İsveç ve İsviçre. b)Bir devrim sonucu ortaya çıkan arazi iş-tirakçiliği bölgesi: Rusya. c)Arazi reformaları bölgesi: Merkez ve Doğu Avrupa ülkeleri, Estonya, Letonya, Litvanya, Polonya, Çekoslavakya, Romanya, Yugos-lavya, Macaristan, Bulgaristan ve Finlandiya. Türkiye toprak rejimi bakımından bu üç gruptan hangisine girmektedir? Rapor’un zirai reformalar bölgesi olarak sınıflandırdığı grubun karakteristik özelliklerine bakıldığında çoğunun bağımsız küçük çiftçi sınıfının teşekkül veya gelişmesini sağlamak için kanun çıkardığı görülmektedir. Reformların başlıca amacı toprağı daha iyi dağıtmak, çiftçilerin hayat şartlarını ıslah etmek ve sosyal şartların iyileştirilmesini sağlamaktır. Bu durumda bu yılda çıkarılan Toprak Kanunu nedeniyle Türkiye üçüncü grupta yer almalıdır.

Gerçekten de 1945 yılında çıkarılan 4753 sayılı Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu (Toprak Kanunu), ülkemizdeki toprak reformu uygulamaları bakımın-dan çok önemli bir aşamadır.117 Aksoy’un “memlekette toprak meselesini çö-zümlemek için ilk ciddi teşebbüs”118 dediği bu Kanunla, “arazisi olmayan veya yetmeyen çiftçileri veya çiftçilik yapmak isteyenleri, aileleri ile birlikte geçimle-rini sağlayacak ve iş kuvvetlerini değerlendirecek ölçüde araziye sahip kılmak; kendilerine arazi verilenlerle yeter arazisi bulunup istihsal vasıtaları eksik olan çiftçilerden muhtaç bulunanlara kuruluş, onarma ve çevirme sermayesi, canlı ve cansız demirbaş vermek ve yurt topraklarının sürekli olarak işlenmesini sağla-mak” amaçlanmaktadır. Arazi kamulaştırması adını taşıyan üçüncü bölümde yer alan 17.madde yapılmak istenenlerin de özünü oluşturur. Tartışmalar bu madde

115 Olindo Gorni, Toprak Islahatı, Başvekâlet Yayınları, Başvekâlet Devlet Matbaası, Ankara,

1944, s.3–4. 116 Rapor 1939’da Milletlerarası Ziraat Enstitüsü Sosyal ve İktisadi Tetkik Bürosu Müşaviri M.

Morduch Tcherkinsky tarafından hazırlanmış olmasına karşın Türkçeye 1945 yılında çevrilmiş-tir. Raporun Türkiye’deki reforma altlık olarak kullanıldığı açıktır. Bkz. M. Morduch Tcherkinsky, Avrupa’da Arazi Rejimi, çev. Faik Üstün, İçişleri Bakanlığı yayınları, Recep Ulusoğlu Basımevi, Ankara 1945, s.5 ve 47.

117 Kanun 24 Ocak’ta Meclis’te görüşülmeye başlanmıştır. Bkz. Cumhuriyet, “Meclis Toprak Ka-nunu tasarısını tetkike başladı” haberi, 15 Mayıs 1945, s.1. Kanun, 15 Haziran 1945 tarihli Resmi Gazete’nin 6032 sayısında yayımlanmıştır. Ancak Kanun aynı zamanda “demirkırat’ı yaratan kanun”dur. Bkz. Cumhuriyet Ansiklopedisi, a.g.e., s.73. Aynı yaklaşım için bkz. Goloğlu, a.g.e., s.315 vd.

118 Suat Aksoy, 100 Soruda Türkiye’de Toprak Meselesi, Gerçek Yayınevi, 1.baskı, Ocak 1969, s.60 vd.


özelinde şiddetlidir.119 Madde ile, “Topraksız veya az topraklı olan ortakçılar, kiracılar veya tarım işçileri tarafından işlenmekte bulunan arazi, o bölgede 39 uncu madde gereğince dağıtmaya esas tutulan miktarın kendi seçtiği yerde üç katı sahibine bırakılmak şartiyle yukarıda yazılı çiftçi ve işçilere dağıtılmak üze-re kamulaştırılabilir. Sahibine bırakılacak olan arazi 50 dönümden aşağı ola-maz. Bu madde hükmünün uygulanmasında 15 ve 16 ıncı maddelerin hükümleri işlemez. Geçici mevsim işçileri hakkında bu hüküm uygulanmaz. İşçinin geçici mevsim işçisi olup olmadığını Tarım Bakanlığı belli eder.” hükmü getirilmiş-tir.120

Toprak Kanununun önemi hakkında Asım Us’un saptamaları dikkat çekici-dir:121

Osmanlı İmparatorluğu üç imtiyazlı sınıf üzerine kurulmuştur: Hanedan, arazi sa-hipleri ve hocalar. Cumhuriyetin ilk devrinde inkılâplar hanedan ve hocaların imti-yazlarını kaldırmıştır. Sonra tedrici olarak arazi üzerindeki içtimai adaletsizlik tas-fiyesine başlanmıştır. Toprak kanunu bu tasfiyeyi tamamlayacaktır. Türkiye’de zi-raat edilir arazi iki buçuk milyon miktarında olan çiftçi aileler arasında taksim edi-lecek olursa her birinin hissesine 60 dönüm toprak düşüyor. Bu vaziyet göz önüne getirilince binlerce ve yüzlerce dönüm sahibi olanların durumundaki içtimai ada-letsizlik anlaşılır.

Yasa tasarısının yaklaşımı, gerekçesinde şu şekilde ifade edilmektedir:122 Arazi Mülkiyeti Rejimi ve onun yarattığı mülkiyet bünyesi türlü yanlardan ve türlü yönlerden, millet ve devlet hayatına sımsıkı bağlı bulunmaktadır. Bu itibarla her yeni devlet, kendi toplumunun ve ekonomisinin özel karakterine uyan bir Arazi Mülkiyet Rejimi ve ona göre bir mülkiyet bünyesi edinmek zorundadır. Ancak bundan sonradır ki; temel varlık olan arazinin kendinde sakladığı imkânlar kolay-lıkla gerçekleşebilir ve milletin üremesi, büyümesi, devletin kuvvetlenmesi sağla-nabilir.

Gerekçe’de düzenlemeye bir ekleme yapılarak açıklık getirilmekte ve yasa-nın önemi şöyle vurgulanmaktadır:

… Memleketimizin arazi genişliği, çeşitliliği, toprakların verim kabiliyeti zengin bir ulus ekonomisinin ve bunun için de bol verimli bir tarımın, kalabalık ve rahat bir topluluğun varlığını mümkün kılmaktadır. Fakat itiraf etmek gerekir ki; bugün Türkiye’de ne toplum, ne de ekonomi arazi varlığının vaat ettiği bir yapıda ve kuvvettedir. Bunun nedenlerini, arazi varlığımızın eksiklerinden çok, başka yerler-de aramak gerekir.

Mecliste oldukça fazla tartışmalara konu olan Çiftçiyi Topraklandırma Ka-nunu, Aksoy’a göre, “bütün kusurlarına ve eksikliklerine rağmen, ilk kabul edi- 119 Cumhuriyet, “Meclisin Dünkü Toplantısı 7 Saat Sürdü. Toprak Kanunun tasarısının 17 inci

maddesi çok hararetli tartışmalardan sonra kabul edildi.” Haberi, 5 Haziran 1945, s.1. Yine bkz. Necmettin Sadak, “On Yedinci Madde” başlıklı başyazı, Akşam, 27 Mayıs 1945, s.1 ve devamı s.2. Ayrıca aynı madde üzerindeki tartışmalar yine Akşam Gazetesi’nin 2 Haziran ve 5 Haziran tarihli nüshalarında manşetten verilmektedir.

120 Bila’ya göre, tasarı yasalaştığında, başlangıçtaki hedeflerden taviz verildiği de görülmüştür. Öyle ki, “Toprak sahipleri istediklerini elde etmişler, kuşa çevrilmiş bu tasarıyı meclisten ge-çirmeyi başarmışlardır.” Bila, a.g.e., s.105–107.

121 Us, a.g.e., s.635. 122 Goloğlu, a.g.e., s.317 ve s.319.

1945 Yılı 625

len şekliyle, ciddi ve samimi olarak bilinçli bir şekilde uygulansaydı memlekette bir toprak reformuna esas olabilecek nitelikte”dir.123 Ancak bu kapsamda yeni düzenlemeler de söz konusudur. Nitekim kanunlaşmanın ardından yaşanan baş-ka gelişme ve düzenlemeler arasında; 17 Haziran’daki Toprak Bayramının kut-lanmasını,124 11 Temmuz’da ise Tarım Bakanlığı Toprak İşleri Genel Müdürlü-ğü Görev Ve Kuruluşu Hakkında 4784 Sayılı Kanunun yayımlanmasını ve çift-çiyi topraklandırmaya ilişkin bütün işleri yapmak üzere Tarım Bakanlığı içinde bir “Toprak İşleri Genel Müdürlüğü” kurulması sayılabilir. Bu Genel Müdürlüğe 100 lira maaşlı Tapu ve Kadastro Genel Müdür Yardımcısı Ahmet Salih Korur tayin edilmiştir.125

ORMANLAR: TAHDİT VE DEVLETLEŞTİRME Ormanlar konusu yıl içinde özel önemi olduğu görülen alanlardan biridir.

Bu yılda bir süredir çalışmaları süren ve devlet ormanlarının korunmalarını sağ-lamak, tasarruf ve hudut ihtilaflarından doğan birçok davaları önlemek amacını taşıyan ormanların sınırlanması faaliyetlerine devam edilmiştir. Bunun için ül-kenin çeşitli bölgelerinde yapılandırılan 20 tahdit komisyonu, hızla çalışarak, bu yı-la kadar toplam 1.864.030 hektar ormanın sınırlarını saptamış bulunmaktadır.126

Tablo 9: 1945 Yılı OTK Çalışmaları

Komisyon Tebliğ/Tutanak Sayısı Orman Bölgesi 1 Çalışma yok 2 56 Keskin-Gerede 3 4 Kocaeli 4 14 Eskişehir 5 31 İzmir 6 Çalışma yok 7 25 Bursa 8 Çalışma yok 9 8 Kırklareli 10 2 Akçakoca 11 19 Muğla/Köyceğiz 12 24 Balıkesir/Dursunbey 13 45 Daday 14 16 Bolu 15 2 Safranbolu 16 Çalışma yok 17 22 Balıkesir/Merkez 18 Çalışma yok 19 1 Sinop/Ayancık 20 16 Afyon

123 Aksoy, a.g.e., s.63. 124 17 Haziran tarihli Ulus gazetesi bayram haberini, “Cumhuriyet, köylüye hakkını ve millete en

büyük armağanını verdi.” şeklinde vermektedir. 125 Ahmet Salih Korur, 1950–60 döneminde Başbakanlık Müsteşarlığı da yapacaktır. 126 Bkz. “Ormanlarımız”, Ulus, 1 Kasım 1945, s.4.


1945 yılı içinde Resmi Gazete’de 285 adet tahdit tutanağı özeti yayımlan-maktadır. Bu tutanakların yıl içindeki dönemlendirilmesi şu şekildedir: 30 Ni-san’a kadar olan 4 aylık zaman dilimde 47 tutanak, 31 Temmuza kadar olan 3 aylık dönemde 20 tutanak, Ağustos-Eylül döneminde 63 tutanak ve yılın son üç ayında 155 tutanak özeti yayımlanmaktadır. Bu durum yıl içinde özellikle son-bahardan yıl sonuna olan bölümde tahdit komisyonlarının daha çok çalıştığını göstermektedir. Temmuz ayında hiç tutanak özeti yayımlanmamıştır. En çok ça-lışan Orman Tahdit Komisyonu 2 nolu komisyon olup Keskin-Gerede hattındaki ormanların sınırlarını belirlemiş ve toplam 56 sınır belirleme çalışması yapmış-tır. Bunu Daday bölgesinin sınırlarını saptayan ve 45 orman sınırı saptayan 13 nolu komisyon izlemektedir. Bu yılda 1, 6, 8, 16 ve 18 numaralı 5 komisyonun çalışma yapmadığı görülmektedir.

Öte yandan yıl içinde ormanlar konusunda 4767 sayılı yabanıl hayvanların avlanması ile ilgili yasanın ardından bir başka önemli düzenleme de ormanların devletleştirilmesine dair olandır. Öyle ki, 13 Temmuz tarihli Resmi Gazete’de 3116 sayılı Orman Kanununa bazı hükümler eklenmesine ve bu Kanunun birinci maddesinde değişiklik yapılmasında dair 4785 sayılı Kanun yayımlanmıştır. Bu Kanun yürürlüğe girdiği tarihte, varolan gerçek veya tüzel kişilere, vakıflara ve köy, belediye, özel idare kamu tüzel kişiliklerine ilişkin bütün ormanları devlet-leştirmektedir.127

Hıfzı Veldet’in Ulus’taki “Özel Ormanların Devletleştirilmesi” başlıklı ya-zısında devletleştirme konusunda şu düşüncelere yer verilmektedir:128

Nasıl ki devlet, cemiyete zararlı insanların yakasına yapışıyorsa, cemiyete zararlı hususi mülkiyetin de yakasına yapışmalıdır. Meseleye böyle bakıldığında, milli servetlerimizin en başında gelenlerinden biri olan ormanlarımızın, hususi ve şahsi menfaat zincirlerinden kurtarılarak devletin, yani bütün milletin malı haline geti-rilmesini ve bunların bilgili, temiz ve idealist ormancı gençler tarafından işletilme-sini selamlamak ve alkışlamak lazımdır.

Özel ormanların niteliği konusunda Alaçam’ın saptamaları dikkate değer-dir. Buna göre;129

Şehir ve köylerden kilometrelerce uzakta, etrafındaki Devlet ormanları sınırların-dan hiçbir belirli sınırlarla ayrılmamış, alanı on binlerce dönüm ve binlerce hektar genişliğinde, adı Ali, Veli, Mehmet gibi vatandaşlara ait hususi ormanlar görürsü-nüz… Bu ormanlar Meşrutiyet yıllarında ortaya çıkan tapu senedi ile mülkiyet hakkı sağlandığına göre, orman sahibi vatandaşlar ormanlarını devletten ancak Osmanlı hükümetlerinin ormanlar hakkında gösterdikleri alakasızlıktan faydalana-rak koparabilmişlerdir.

İşte bu düzenleme ile özel orman sorunu çözüme kavuşturulmaktadır.130

127 Bu ormanlar hiçbir işlem ve bildirime lüzum olmaksızın bu Kanun gereğince devlete geçmiştir.

Kanunun Mecliste kabul tarihi 9 Temmuz’dur. Ayrıca bkz. Cumhuriyet, “Bütün Ormanlar Dev-lete Geçti” haberi, 10 Temmuz 1945, s.1.

128 Hıfzı Veldet, “Özel Ormanların Devletleştirilmesi”, Cumhuriyet, 21 Haziran 1945, s.2. 129 Refik Alaçam, Orman ve Memleket, Tarım Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü Yayınları,

Hüsnütabiat Basımevi, İstanbul 1945, s.75–77.

1945 Yılı 627

Cumhurbaşkanı’nın Meclis açış konuşmasında da ormanlar konusu önemli bir yer tutmuştur. Bu konuşmada Meclis’in kabul ettiği orman kanunlarına atfen İnönü şunları söylemektedir;131

Türkiye’de orman rejimi fenni esaslar üzerine kesin olarak kurulmuş bulunuyor. Devamlı olarak ağaçsızlaşan vatanımızın hiç olmazsa altmış senedenberi beliren orman dertleri asıl davalara bağlanmıştır. İleride memleketimizi yeşil yurt haline getirecek olan tedbirleri alan ve teşekkülleri kuran sizleri, ve yarinki nesiller için geçici sıkıntılara katlanan bugünkü Türk nesillerini, gelecek Türk evlatları şükranla anacaktır. Çağlar’ın bu yasa hakkında değerlendirmesine göre, 4785 sayılı yasa, “dev-

let ormancılığına geçişin son hamlesi”dir. Ancak gerçekte, “devletleştirilebile-cek ormanların sayısı ve genişliği” göz önüne alındığında önemli bir düzenleme olarak da değerlendirilmeyebilir. Bu yasa ile devletleştirilebilecek ormanların tüm orman varlığı içindeki payı yaklaşık %3.4 olup, bu oranın da %55’i özel ki-şi ve kuruluşlara aittir ve son olarak yasa kapsamında gerçekleşmeler çok daha sınırlı bir miktarda kalmıştır.132

DEĞERLENDİRME Bu çalışmada İkinci Paylaşım Savaşı’nın sona erdiği bir yılda, savaş sonrası

uluslararası düzenlemelerin yapıldığı bir zaman diliminde Türkiye’de idarenin konumlanışının saptanmasına çalışılmıştır. Savaşın doğası, savaş sonrasındaki hegemonik değişimin varlığı, komşu bir ülkenin talepleri, içeride devletin eko-nomik, toplumsal, siyasi ve idari hareketlerinin de en temel kısıtlarını ve doğrul-tularını oluşturmuştur. Bu yılda savaş istenmemesi bakımından kararlı ancak bunu nasıl yapacağını bilememe bakımından belirsiz ve istikrarsız bir kamu po-litikasının izlendiği görülmektedir. Süreç, dönemin yayınlarına bakıldığında hü-kümetin bekle-gör davranışını yeğlediğini, basın tarafından bu algının kamuo-yuna da benimsetilmesine çalışıldığı bir durumu ortaya koymaktadır.

Savaşa girmemiş bir Türkiye için savaş hiç bitmemiş gibidir. Hala askeri yönetimin olası bir savaş için ihtiyaç duyduğu ciddi düzenlemeler yapılmaktadır. Bütçe açık verir bir haldedir, bu nedenle toplumun ihtiyaç duyduğu bolluktan eser yoktur. Mütevazı ve mahcup kimi düzenlemeler yapılarak, çalışanların ve halkın yaşadığı kıtlığın, kısıntıların etkisini azaltmak isteği de görülmüyor de-ğildir. Ancak olağanüstü dönemde çok fazla ortada gözükmeyen muhalif bir ha-reket de içinde yaşanılan konjonktürün farkındadır ve ilk fırsatta bir yandan de-mokrasiyi transfer etme argümanına sahip Batı’nın izdüşümünde taleplerde, eleştirilerde bulunmaktadır. Diğer yandan iktidarın olağanüstü tedbirler alarak 130 Nusret Kulin’in, “Ormanlarımızın Korunması ve Kıymetlendirilmesi” başlıklı yazısında yalnız

kanunlarla ormanın korunamayacağını, ancak vatandaşın ormanların değerini ve önemini kav-ramasıyla tam bir korunmanın mümkün olabileceğini belirtmesi de dikkate değerdir. Bkz. Ulus, 8 Aralık 1945, s.4.

131 Cumhurbaşkanı’nın 2 Kasım Tarihli Meclis’in Yedinci Döneminin Üçüncü Toplantı Yılını Açarken Kamutay’daki Söylevleri, RG, 2 Kasım 1945, sayı:6147.

132 1961 yılına kadar yasa doğrultusunda toplam 61 bin hektar olan 156 orman devletleştirilmesi gerçekleştirilmiştir. Yücel Çağlar, “Türkiye Ormancılık Tarihi Üzerine Kısa Anımsamalar”, Kebikeç, sayı 24, 2007, s.117.


uyguladığı temelde geniş halk kitlelerinin olumsuz etkilendiği uygulamalarla oluşan psikolojinin dağılmasına fırsat vermeden, tam da bu kesim için bütçede pay ayırma, çiftçiyi topraklandırma, çalışanı sigortalama çabalarında olduğu gibi adımlar atılmaya başlamışken bir muhalif hareket başlatılmıştır. Savaş gibi ola-ğanüstü durumlarda bile bundan en az etkileneceği kolayca varsayılan büyük toprak sahipleri, savaştan görece ihtikâr yapma olanağı bulan kesimler, kaza-nımlarını katlama aşamasından uzaklaşacaklarını anladıkları anda çok yönlü iş-birliği hareketine girişmişlerdir.

Devletin her bakımdan içinde bulunulan durumu kusursuz yönettiği savunu-lamamaktadır. Yıla kabaca bir bakışta bile bu algı oluşmamaktadır. Henüz çey-rek asra varmamış bir yeni devletin kuruluşuna dair sorunlarını tam olarak çöz-düğü elbette iddia edilemez. Yabancı basında yer alan Türk savaş araçlarının ye-tersizliğine, teknolojik-sınaî yetersizliklere, bütçe büyüklüklerine, askeri, aka-demik, idari personel ihtiyacına bakıldığında pek çok yerde sorunları olan bir sistem kendiliğinden ortaya çıkmaktadır. Ancak bunlar önce ve sonra da hep var olan azgelişmişlik sorunlarıdır. Bu dönemde temel politikalarda ödün verme, kendi kaynaklarına eskisi kadar güvenememe, uluslararası ve ikili ilişkilerde fü-tursuzca hareket etme davranışlarının ortaya çıkmaya başladığı anlaşılmaktadır. Bunlar siyasal yapının “maslahatçılık” davranışı içine girdiğinin ipuçlarıdır. Böyle bir devlet hiç değilse bir duraklama dönemine girmiş demektir. İdare bu duruma ayak uyduracaktır, halk da uçsuz-bucaksız hayallere talip olacaktır.

Yıl içinde ilk kez Çalışma Bakanlığının kurulduğu, yerel altyapının finans-manı için İller Bankasının oluşturulduğu, çiftçiyi topraklandırma ve ormanlar konusunda önemli düzenlemelerin yapıldığı görülmektedir. Ancak 1945 yılı ay-nı zamanda kamu yönetiminde rasyonalizasyon çabalarına ağırlık verilen de bir yıldır. En azından teşkilatlanmanın tamamlandığı ve uygulamanın başladığı bir yıldır. Öyle ki İçişleri Bakanlığı bünyesinde kurulan Tetkik Heyeti, karşılaştır-malı incelemeler yapmakta ve idari politika transferinin ilk adımlarını atmaya başlamaktadır. Bu bakımdan 1945 yılı “idari reform” saptama ve sınıflandırma-larında bir dönüm noktası/bir milat olarak belirlenir durumdadır.

Ancak savaşın galipleri düşünüldüğünde psikolojik üstünlüğün Anglo-sakson ülkelerine yönelik olması beklentisine karşın idari açıdan belirgin bir ül-ke seçimi de apaçık belli değildir. Yine de Rus istekleri karşısında duyulan te-dirginlik ve bu nedenle dayanak arama çabaları, mağlup faşizme yönelik tepki ile birleştiğinde, ilerleyen süreçte idari politika transferlerinin mekânı da netleş-miş gibidir. Galip ve liberal dünya ile acil ittifak arayışında olan Türkiye bir dö-nüm noktasındadır.

Sonuç olarak 1945 yılında kamu politikası açısından yılın önemli bir bölü-münde hükümetin düzenleme ve uygulama adına alışık olunmayan bir atalet içinde olduğu ve Orman Tahdit Komisyonları’nın çalışmalarının Resmi Gaze-te’nin önemli bir bölümünü kapladığı dikkati çekmektedir. Tüm bunlarsa idare-nin kararsız bir tutum içinde olduğu algısına ulaştırmaktadır. İdarenin kararsızlı-ğı, yılı, bir “geçiş yılı” olarak nitelemeyi kolaylaştırsa da tüm bunlar paradoksal olarak hangi “kutbun” seçileceği yönündeki “karar anı”nı yakınlaştırmaktadır.

1945 Yılı 629

Ek 1a: 1945 Yılı Bakanlar Kurulu Listesi

II. Saraçoğlu Hükümeti Bakanlar Kurulu 09.03.1943–07.08.1946

Başbakan Mehmet Şükrü SARAÇOĞLU (İzmir)

Adliye Bakanı Ali Rıza TÜREL (Konya) 09.03.1943–06.04.1946

Milli Müdafaa Bakanı Ali Rıza ARTUNKAL (Manisa)

Dahiliye Bakanı Hilmi URAN (Seyhan) 20.05.1943–07.08.1946

Hariciye Bakanı Hasan SAKA (Trabzon) 13.09.1944–07.08.1946

Maliye Bakanı Nurullah Esat SÜMER (Antalya) 13.09.1944–07.08.1946

Nafıa Bakanı Sırrı DAY (Trabzon)

Maarif Bakanı Hasan Ali YÜCEL (İzmir)

İktisat Bakanı Fuat SİRMEN (Rize)

Sıhhat ve İçtimai Muavenet Bakanı Ahmet Hulusi ALATAŞ (Aydın) 09.03.1943–18.01.1945

Sadi KONUK (Bursa) 18.01.1945–07.08.1946

Gümrük ve İnhisarlar Bakanı Suat Hayri ÜRGÜPLÜ (Kayseri) 09.03.1943–13.02.1946

Ziraat Bakanı Şevket Raşit HATİPOĞLU (Manisa)

Münakalat Bakanı Ali Fuat CEBESOY (Konya)

Ticaret Bakanı Celal Sait SİREN (Bolu) 09.03.1943–31.05.1945

Raif KARADENİZ (Trabzon) 31.05.1945–07.08.1946

Çalışma Bakanı Mahmut Sadi IRMAK (Konya) 07.06.1945–07.08.1946 (Bakanlık 3271 sayılı Kanuna göre ilk defa kurulmuştur.

Ek 1b) 1945 Yılı Devlet Teşkilatı Üst Yöneticileri Kurumu Adı Soyadı Unvanı Cumhurbaşkanlığı Kemal Gedeleç Genel Sekreter Cumhurbaşkanlığı Süreyya Anderiman/Haldun Derin Özel Kalem Müdürü Cumhurbaşkanlığı Rıza Ertan Yazı İşleri Müdürü TBMM Abdülhalik Renda TBMM Başkanı TBMM Veysel Genya Genel Sekreter Yargıtay Halil Özyörük Başkan Yargıtay Fahrettin Karaoğlan Yargıtay Başsavcısı Danıştay İsmail Hakkı Göreli Başkan Sayıştay Seyfi Oran Başkan Başbakanlık Cemal Yeşil Müsteşar Başbakanlık Fuat Bayramoğlu Özel Kalem Müdür Vekili Genelkurmay Kazım Orbay Genelkurmay Başkanı


Genelkurmay Salih Omurtak II. Başkan Basın ve Yayın Genel Müdürlüğü Nedim Veysel İlkin Genel Müdür İstatistik Genel Müdürlüğü Celal Aybar Genel Müdür Devlet Meteoroloji Genel Müdür-lüğü

A.T.Göymen Genel Müdür

Diyanet İşleri Başkanlığı M. Şerafettin Yaltkaya Başkan Başbakanlık Umumi Murakabe Heyeti

Cavit Ekin Başkan

Vakıflar Genel Müdürlüğü Fahrettin Kiper Genel Müdür Adalet Bakanlığı Bedri Köker Müsteşar Tapu ve Kadastro Genel Müdür-lüğü

Halit Ziya Türkkan Genel Müdür

Milli Savunma Bakanlığı Galip Deniz Müsteşar İçişleri Bakanlığı H. Faik Türel/Sabri Öney Müsteşar Dışişleri Bakanlığı Cevat Açıkalın/F.C.Erkin Genel Sekreter Maliye Bakanlığı Zeki Siderman Müsteşar Milli Eğitim Bakanlığı İhsan Sungu Müsteşar Milli Eğitim Bakanlığı Rüştü Uzel Mesleki ve Teknik Öğretim

Müsteşarı Milli Eğitim Bakanlığı Kadri Yörükoğlu Talim Terbiye Dairesi Baş-

kanı Milli Eğitim Bakanlığı Burhan Köni SBF Dekanı Bayındırlık Bakanlığı Selahaddin Büge/Ferdi Çağan Müsteşar Ekonomi Bakanlığı Nihat Odabaşıoğlu Müsteşar Sağlık ve Sosyal Yardım Bakan-lığı

Süleyman Enveri Kuman/Ekrem Tok

Müsteşar (vekil), Müsteşar

Gümrük ve Tekel Bakanlığı Hulusi Aykent Müsteşar Gümrük ve Tekel Bakanlığı Hürrem Şeren Tekel Genel Müdürü Gümrük ve Tekel Bakanlığı Emin Çınar Gümrük Muhafaza Genel

Komutanı Tarım Bakanlığı Fahri Bük Müsteşar Tarım Bakanlığı Nazım Batur Orman Genel Müdür Vekili Ulaştırma Bakanlığı Halil Rıfat Ilgar Müsteşar Devlet Demiryolları ve Limanları Genel Müdürlüğü

Cemal Hidayet Serter Genel Müdür

PTT Genel Müdürlüğü Naki Köstem İşletme Genel Müdürü Devlet Denizyolları ve Limanları İşletme Genel Müdürlüğü

Yusuf Ziya Erzin Genel Müdür

Devlet Havayolları Ferruh Şahinbaş Genel Müdür Ticaret Bakanlığı Cahit Zamangil Müsteşar Çalışma Bakanlığı Enis Behiç Koryürek Müsteşar Vali Nevzat Tandoğan Ankara Valisi Vali Lütfi Kırdar İstanbul Valisi Vali Şefik Soyer İzmir Valisi

1945 Yılı 631

Ek 2a) 1945 yılı 3656 sayılı kanuna tabi ve genel bütçeden maaş alan memurlara ait barem dereceleri itibariyle kanuni, fiili ve L cetveline alınan

kadro sayıları Daireler Kanuni Fiili L Cetveli 1–150 60 44 16 2–125 131 110 21 3–100 357 316 41 4–90 672 573 99 5–80 1578 1402 176 6–70 1988 1594 394 7–60 2414 2087 327 8–50 3344 3011 333 9–40 4439 3789 650 10–35 5654 5117 537 11–30 9134 7125 2009 12–25 9351 7745 1606 13–20 16194 15058 1136 14–15 10121 9507 614 Toplam 65437 57478 7959

Ek 2b) 1945 yılı 3656 sayılı kanuna tabi ve genel bütçeden ücret alan daimi hizmetli ücretlilere ait daireler itibariyle kadro sayıları

Daireler 1945 Daireler 1945 TBMM 279 Jandarma Genel Kumandanlığı 202 Cumhurbaşkanlığı 0 Dışişleri Bakanlığı 131 Sayıştay 45 Milletler Arası İktisadi İşbirliği 0 Başbakanlık 47 Maliye Bakanlığı 3669 Danıştay 24 Milli Eğitim Bakanlığı 5382 İstatistik Umum Müdürlüğü 26 Bayındırlık Bakanlığı 226 Devlet Meteoroloji Umum Müdürlüğü 243 Ticaret Bakanlığı 321 Diyanet İşleri Başkanlığı 612 Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı 4123 Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü 335 Gümrük ve Tekel Bakanlığı 533 Toprak ve İskân İşleri Genel Müd. 0 Tarım Bakanlığı 2000 Basın Yayın ve Turizm Genel Müd. 337 Ulaştırma Bakanlığı 170 Adalet Bakanlığı 2572 Çalışma Bakanlığı 0 Milli Savunma Bakanlığı 0 Sanayi Bakanlığı 0 İçişleri Bakanlığı 1665 İmar ve İskân Bakanlığı 0 Emniyet Genel Müdürlüğü 320 Toplam 23262


Ek 2c) 1945 yılı 3656 sayılı kanuna tabi ve genel bütçeden ücret alan daimi hizmetli ücretlilere ait ücret dereceleri itibariyle kadro sayıları

Ücret Dereceleri 0 250–299 0875 ve yukarısı 0 225–249 88750–874 0 200–224 13625–749 0 175–199 217550–624 0 150–174 182475–549 7 125–149 1027400–474 10 100–124 21685350–399 14 1–99 23300–349 19 Toplam 23262

Ek 3a) Vaziyetlerini 3512 Sayılı Cemiyetler Kanununa Uydurarak Ankara Vilayetince Faaliyette Bulunmasına İzin Verilen Cemiyetlerden Nizamna-

melerinin Kanununa Uygun Bulunduğu Vekâletçe Tespit Edilenler 1 Kızılay Kurumu Kamuya yararlı cemiyet statüsündedir. 2 Türk Hava Kurumu Kamuya yararlı cemiyet statüsündedir. 3 Türk Çocuk Esirgeme Kurumu Kamuya yararlı cemiyet statüsündedir. 4 Sporting Kulübü 5 Türk Satranç Kulübü 6 Genel Kimyagerler Birliği Vekâletçe tescil edilmiştir. 7 Türkiye Avcılar Kulübü 8 Yüksek İktisat ve Ticaret Mektebi Mezunları Cemiyeti Vekâletçe tescil edilmiştir. 9 Türk Maarif Cemiyeti Kamuya yararlı cemiyet statüsündedir. 10 Ankara Ziraat Fakültesi Talebe Cemiyeti 11 Ziraat Enstitüsü Veteriner Fakültesi Talebe Birliği 12 Türk Kooperatifçilik Cemiyeti Vekâletçe tescil edilmiştir. 13 Türk Yüksek Mimarlar Birliği 14 Ulusal Ekonomi ve Artırma Kurumu Kamuya yararlı cemiyet statüsündedir. 15 Türkiye Tiftik Cemiyeti 16 Türkiye Ordu Malulleri Birliği Vekâletçe tescil edilmiştir. 17 Türk Dili Tetkik Kurumu Kamuya yararlı cemiyet statüsündedir. 18 Türk Tarih Kurumu Kamuya yararlı cemiyet statüsündedir. 19 Türk Atlı Spor Kulübü Vekâletçe tescil edilmiştir. 20 Türk Yüksek Mühendisler Birliği Vekâletçe tescil edilmiştir. 21 Orman Fakültesi Talebe Cemiyeti 22 Türk Veterinerler Cemiyeti 23 Kümes Hayvanları Derneği Vekâletçe tescil edilmiştir. 24 Türk Hukuk Kurumu Kamuya yararlı cemiyet statüsündedir. 25 Türkiye Ağaç Koruma Cemiyeti Kamuya yararlı cemiyet statüsündedir. 26 Fakir Talebeye Yardım Cemiyeti 27 Türk İktisat Cemiyeti 28 Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Memur ve

Müstahdemleri Yardımlaşma Cemiyeti

29 Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi Memurla-rına Yardım Birliği

30 Manifatura, Tuhafiye Satıcıları Cemiyeti 31 Hayvan Yemi Yetiştirme Cemiyeti

1945 Yılı 633

Ek 3b) Vaziyetlerini 3512 Sayılı Cemiyetler Kanununa Uydurarak İstanbul Vilayetince Faaliyette Bulunmasına İzin Verilen Cemiyetlerden Nizamna-

melerinin Kanununa Uygun Bulunduğu Vekâletçe Tespit Edilenler 1 Güzel San'atlar Birliği 2 Kurutuluş Fukaraperver Cemiyeti 3 Türkiye Eczacılar Birliği 4 Topkapı Fakirlere Yardım Cemiyeti 5 Türk Tıbbi Elektro Radyoloji Cemiyeti 6 Türk Okutma Kurumu Kamuya yararlı cemiyet statüsündedir. 7 Türk Gümrük Komisyoncuları Birliği 8 Türk Nöro Psikiyatri Cemiyeti 9 Sağır, Dilsiz ve Körler Tesanüt Cemiyeti Vekâletçe tescil edilmiştir. 10 Türkiye Akıl Hıfzıssıhhası Cemiyeti 11 Balat Türk Kültür ve Yardım Cemiyeti 12 Kültür Birliği 13 Türkiye Hayvanları Koruma Cemiyeti Vekâletçe tescil edilmiştir. 14 Türk Jinekoloji Cemiyeti 15 Galatasaray Spor Kulübü 16 Beyoğlu Şems Kulübü 17 Barut Gücü 18 Yeşilay Kurumu Vekâletçe tescil edilmiştir. 19 Yardım ve Bakım Hayır Cemiyeti 20 Yüksek İktisat ve Ticaret Mektebi Mezunları Cemiyeti Vekâletçe tescil edilmiştir. 21 Topkapı Spor Kulübü 22 Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Kamuya yararlı cemiyet statüsündedir. 23 Küçük Mahfel 24 Galatasaraylılar Cemiyeti Vekâletçe tescil edilmiştir. 25 Öksüzleri Koruma Cemiyeti (Musevi Eytamhanesi) 26 Hilal Musiki Cemiyeti 27 Üsküdar Anadolu Kulübü 28 Türk Oto-Rino-Laringoliji Cemiyeti 29 Türk Ticaret Kaptan ve Makinistler Cemiyeti 30 Galata Fukaraperver Cemiyeti 31 Türk Fiziki ve Tıbbi İlimler Cemiyeti 32 Türk Kimyagerler ve Mühendis Kimyagerler Birliği Vekâletçe tescil edilmiştir. 33 Avcılar Ve Atıcılar Cemiyeti 34 Türkiye Pratik Eczacılar Birliği 35 Türk Hekimleri Dostluk ve Yardım Cemiyeti 36 Türk Üroloji Cemiyeti 37 Tüberküloz Cemiyeti 38 Sigorta Eksperler Birliği 39 Okspor Kulübü 40 Türk Laborantlar Cemiyeti 41 İstanbul Üniversitesi Talebe Birliği Vekâletçe tescil edilmiştir. 42 Golf Kulübü 43 Yardım Sevenler Cemiyeti. (Şube) Merkezi Ankara'da. 44 İstanbul Şehir Kulübü 45 Hayır Sevenler Cemiyeti 46 Beykoz Yoksullara Yardım Cemiyeti 47 Fevziye Mektepleri Cemiyeti 48 Umum Mütekaidi Askeriye Cemiyeti


1945 YILINDA YÖNETİM

G. Ay Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak

1 Ocak Maarif Eski Bakanı Musta-fa Necati'nin 15. ölüm yıl-dönümü

Necati, bütün hayatında yeni nesle numune olacak bir karakter sağlamlığı, bir demokrat ruhu göstermiş, idealist, ateşli ve halkçı bir Türk çocuğuydu. Kısa fa-kat verimli ve parlak bir siyasi hayat içinde inkılâbcı bir ruh yaratmayı başarmıştı.

C

2 Ocak Kaymakamlık tayini Beşinci kaymakamlık kursunu tamamlayan 21 kay-makamın tayinleri gerçekleştirilmiştir.

RG

2 Ocak Hariciye Vekâletinde çeşit-li nakil, terfi ve tayinler gerçekleştirilmiştir.

Aralarında Kabil, Roma ve Tahran'ın bulunduğu çe-şitli başkâtiplik, başkonsolosluk ve kâtipliklere 8 na-kil ya da tayin söz konusudur.

RG

2 Ocak Viranşehir Şehir Kulübü kurulmuştur.

Kulübün mevzuu ve gayesi, azaları arasında daya-nışmayı kuvvetlendirmek, boş vakitlerini iyi ve eğ-lenceli geçirmek, fikren ve ruhen yükselmelerine yardım etmek, halkeviyle çalışmasını birleştirmektir.

RG

3 Ocak İnhisarlar Umum Müdürlü-ğü Memurlar Nizamname-sinin Bazı Maddelerinin Değiştirilmesine ve Kaldı-rılmasına Dair Nizamname yayımlandı.

Nizamname hastalık mezuniyeti, tedavi, yol ve cena-ze masraflarının belirlenmesi konularında değişiklik-ler getirirken bazı hükümleri de kaldırmıştır.

RG

3 Ocak Emniyet Müdürlüğü atama-ları gerçekleştirilmiştir.

Çeşitli il ve ilçelere, emniyet müdürü ve emniyet amiri olmak üzere toplam 14 atama gerçekleştirilmiştir.

RG

3 Ocak 291 sayılı kazanç vergisi umumi tebliği yayımlan-mıştır.

İstihlak vergilerinin kazanç beyannamelerinde masraf meyanında gösterilemeyeceği hakkında tamimdir.

RG

3 Ocak Milli Piyango 1945 yılı yılbaşı çekilişi ikramiye lis-tesi Resmi Gazete’de ya-yımlanmıştır.

31 Aralık'ta Ankara Sergievi'nde çekiliş yapılmış ve en büyük ikramiye 200.000 lira olarak belirlenmiştir.

RG

3 Ocak İstanbul'un su sorunu İstanbul'un su meselesine dair tetkikler yapılıyor. Dahiliye ve Nafıa Vekillikleri İstanbul'un su işini esaslı bir şekilde halletmek, mevcut su tesisatını tak-viye etmek üzere incelemeler yapmaktadırlar.

U

3 Ocak Memur Evleri İlk devrede 121 dairelik 20 apartman yapılıyor. Cum-huriyet Bayramında temeli atılmış olan ve büyük “Saraçoğlu Mahallesi”nin çekirdeğini teşkil edecek inşaat sonunda evler, her vekâletin memurlarına nis-pet dahilinde verilecek, ancak bu dağıtım yapılırken, gerçekten ev sıkıntısı çekmekte olanların durumları göz önünde bulundurulacaktır.

U

3 Ocak Cenup Demiryolları İşlet-mesinde maaş zammı

Cenup Demiryolları İşletmesi, personel maaşlarına %35 nispetinde zam yapmıştır.

U

3 Ocak Prim alacak memurlar Bakanlar Kurulu, sınai, zirai, mali ve ticari işletmele-rin daha rasyonel bir şekilde çalışmalarını sağlamak amacıyla bu kurumlarda çalışanlara prim verilmesi hakkında bir kararname kabul etmiştir. Prim miktarı aylık tutarları ile olağanüstü zamların %25'ini geç-meyecektir.

A

1945 Yılı 635


3 Ocak Gördes’te doğal afet Gördes kasabasının heyelana uğraması nedeniyle, ka-sabanın başka yere nakli ve bunun için gereken yar-dımın yapılması hakkındadır.

BCA, 30..10.0.0/124.882.. 10.

3 Ocak Yabancı büyükelçi onaması Portekiz'in, Ankara elçisi olarak düşündüğü Lovo Davile Lima için Cumhurbaşkanlığı'ndan izin isteği. Yıl içinde çeşitli tarihlerde olmak üzere Brezilya, Belçika, Bulgaristan, İtalya, Şili, Çekoslovakya, İran, Yugoslavya, Yunanistan ve ABD büyükelçileri deği-şiklikleri söz konusudur.

BCA, 30..10.0.0/131.940.. 13.

5 Ocak Gedikli Erbaşların Maaşla-rının Tevhit ve Teadülüne Dair Olan 3779 sayılı Ka-nunun 9 uncu maddesini değiştiren 4691 sayılı ka-nun yayımlandı

Değişikliğe göre, bilumum gedikli erbaşlar diğer erat gibi devlet tarafından iaşe ve ilbas edileceklerdir. İs-tenirse de bedeli rayiç bedel üzerinden kendilerine verilecektir. İzin ve hava değişiminde iaşe ve istih-kakları kesilmeyecektir.

RG

5 Ocak Japonya ile siyasi ve ikti-sadi münasebetlerin kesil-mesi hakkında 1445 sayılı TBMM Kararı yayımlandı.

Bu yöndeki talebin Birleşik Amerika ile İngiltere'den gelmesi üzerine ilişkiler askıya alınmıştır.

RG

5 Ocak Balıkesir’de Köy Bağlantı Değişikliği

Balıkesir Vilayeti Sındırgı kazasının Yeniköy ve Sö-ğütçük köyleri, Manisa vilayeti Demirci kazasının Merkez nahiyesine dahiliye nezareti kararnamesi ile bağlanmıştır.

RG

5 Ocak Hastane yapımı Hazırlanan bir kanun tasarısı ile yeniden birçok sıh-hat müesseseleri açılacak. Yeni müesseselerle hasta-neler 194'ten 253'e, yatak sayısı da 13.413 den 24.393'e çıkmış olacak.

U

6 Ocak Dahiliye Vekâletinde çeşit-li nakil, terfi ve tayinler gerçekleştirilmiştir.

Bakanlık bünyesindeki Tetkik Heyeti Reisliğine Hakkı Baydar Berksun ve müsteşar yardımcılığına Kars valisi İhsan Aksoy'un atamaları yapılmıştır.

RG

6 Ocak Maarif Vekâletinden Sivas ve İzmir il müdürleri ata-ması yapılmaktadır.

Açık bulunan Sivas Maarif Müdürlüğüne Ankara Gazi Terbiye Enstitüsü Pedagoji Asistanı Refik Durlu 35 liranın müddetini doldurduğu zaman almak üzere 40 lira maaşla naklen ve terfian tayin edilmiş-tir. Yine açık bulunan İzmir Maarif Müdürlüğüne Reşat Tardu, müddetini doldurduğu zaman almak üzere, 90 lira maaşla naklen ve terfian tayin edilmiş-tir.

RG

6 Ocak Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekâleti Elazığ il müdürü-nü merkeze almaktadır.

Elazığ Sıhhat ve İçtimai Muavenet Müdürü Dr. Ali İhsan Tilmaç görülen lüzum üzerine Vekâlet emrine alınmıştır.

RG

6 Ocak Münakalât Vekâletinden Hukuk müşavirliğine atama

Bakanlık Hukuk müşavirliğine Hukuk Fakültesi me-zunu Fikri Özgür naklen tayin edilmiştir.

RG

6 Ocak Aksaray'ı Kalkındırma Cemiyeti Nizamnamesi ya-yımlandı.

Cemiyetin amacı, Aksaray'da okul, hastane, sinema, park, bahçe, yol, havuz, fidanlık, tezyinat ve mümasi-li hizmetleri ifa ve idame etmek ve belediye hizmet-lerinin ifasında bu müessesenin maddi gücü yetme-diğinde kendisine nakden yardım yapmak suretiyle her cepheden Aksaray'ı kalkındırmaktır.

RG



6 Ocak Amerika'da tacirlerimize gösterilen sempati ve alaka

Ticaret Odaları Kongresine gidip gelen murahhasla-rımız gördüklerini ve verilen kararları anlatıyorlar. Buna göre Kongrede savaş sonrası dünya ticaret ve sanayii hakkında kararlar alınmış olup en dikkat çe-ken esaslar, gümrük tarifelerinin tedricen indirilmesi ve mali ticaret siyasetlerini denetlemek ve koordine etmek amacıyla milletlerarası iktisadi bir teşekkül kurulması üzerine olanlardır.

C

6 Ocak İkinci dünya savaşı ile ilgili gelişmeler

Türkiye'nin Japonya ile siyasal ve ticaret ilişkilerini kesmesi

TSA

6 Ocak İstanbul’da ilköğretim se-ferberliği

İstanbul'da ilk tahsil çağındaki çocukların %89'u okullara devam etmektedir.

A

6 Ocak İlk kadın profesör onaması Bundan bir süre önce Üniversite Fen Fakültesi Mec-lisi tarafından profesörlüğe seçilen Fahire Battalga-zi'nin profesörlüğü Maarif Vekâletince de tasdik edil-miştir. Prof. Battalgazi balık ve kurtlar gibi hayvan grupları üzerinde çalışmaktadır.

A

8 Ocak Orman Tahdit Komisyonu çalışmaları

1945 yılında Orman Genel Müdürlüğü’nün kurduğu Orman Tahdit Komisyonlarına ait 285 adet karar özeti Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Bu kararların bazıları aynı gün ve aynı komisyon çalışması oldu-ğunda birleştirilmiş ve Zamandizin’in sonunda ayrı bir liste olarak verilmiştir.

Bkz: ileride sf. 85.

8 Ocak Hariciye Vekâletinden Vaşington Büyükelçiliğine ve Sofya elçiliğine yapılan atamalar

Vaşington Büyükelçiliğine eski Moskova Büyükelçi-si Hüseyin Ragıp Baydur ve Sofya Elçiliğine Katibi Umumi İkinci Muavini Zihni Akdur tayin edilmiş-lerdir.

RG

9 Ocak Yeni İskenderun İskelesi Tesisleriyle beraber Türk-İngiliz işbirliğinin yepyeni bir eseri olan “Yeni İskenderun İskelesi” açıldı.

U

9 Ocak Anayasa değişikliği için kanun tasarısı

Başbakan Şükrü Saraçoğlu ve 222 arkadaşının ana-yasa hakkındaki kanun teklifi Teşkilatı Esasiye En-cümenince müzakere ve kabul olunarak Meclis ruz-namesine alınmıştır. Anayasa kanunu TBMM'nin ya-rınki toplantısında müzakere olunacaktır.

U

10 Ocak Zonguldak’ta yüksek öğre-timle ilgili gelişmeler

Zonguldak Orta ve Yüksek Öğrenime Yardım Ku-rumu'nun kurulduğu.

BCA, 490..1.0.0/599.75..2.

10 Ocak Ankara Hukuk Fakülte-si’nde yabancı uzman, öğ-retim görevlisi ve teknik elaman istihdamı

İngiliz uyruklu Clive Perry'nin Ankara Hukuk Fakül-tesi Amme Hukuku Profesörü olarak çalıştırılmasına izin verilmektedir.

BCA, 30..18.1.2/107.93..9.

10 Ocak İskenderun Limanı açılma-sı hakkında

Necmettin Sadak'ın “Türkiye Cumhuriyet İdaresinin Büyük Başarısı” başlıklı başyazısında, “İngiltere ve Amerika'ya ticaret kapımız bu liman olacaktır.” de-nilmektedir.

A

11 Ocak Dahiliye Vekâletinde çeşit-li nakil, terfi ve tayinler gerçekleştirilmiştir.

Amasya Vilayeti Emniyet Müdürlüğüne Ramazan Dinç getirilmiştir.

RG

1945 Yılı 637


11 Ocak Balıkesir’de köy adı deği-şikliği

Balıkesir Vilayetinin Savaştepe Nahiyesine bağlı Ça-lı İstasyonu adı Çalıköy olarak değiştirilmiştir.

RG

11 Ocak Hariciye Vekâletinden Na-poli ve Roma’ya atamalar

Napoli Başkonsolosluğu'na Şakir Emin Bengütaş ve Roma Büyükelçiliği Başkâtipliğine Mustafa Fehmi Nuza'nın atamaları söz konusudur.

RG

11 Ocak Maliye Vekâletinden Ça-nakkale Defterdarlığına ata-ma

Çanakkale Defterdarlığına Manisa Defterdarı Fehmi Karhan getirilmiştir.

RG

11 Ocak Sivas’ta köy adı bağlantı değişikliği

Şarkışla Kazasının Merkez Nahiyesine bağlı Bahçealan ve Adamkaya Mahalleleri Bahçealan adıyla müstakil bir köy haline konulmuştur.

RG

11 Ocak Urfa’da köy bağlantı deği-şikliği

Urfa Vilayeti Merkez Kazasının Sumatar Nahiyesine bağlı Mamuca Köyü'nün idari bağlılığı değiştirilerek, aynı kazanın Mecrihan Nahiyesine bağlanması söz konusudur.

RG

11 Ocak Muğla’da köy bağlantı de-ğişikliği

Muğla Vilayeti Fethiye Kazasının Merkez Nahiyesi-ne bağlı Günlükbaşı ve Foça Köyleri Günlükbaşı adı altında birleştirilmişlerdir.

RG

11 Ocak Bursa’da köy bağlantı de-ğişikliği

Samanlı Köyü Bursa Vilayet Merkez Nahiyesine bağlanmıştır.

RG

11 Ocak Adana’da köy bağlantı de-ğişikliği

Karaisalı kazasının Çakıt Muhaciri köyü ile Dörtler köyü Dörtler köyü adı altında birleştirilmiştir.

RG

11 Ocak Türkçe Anayasa Meclis'ten geçti.

Anayasa kanunu Türkçeleştirildi. Bazı ay isimlerinin değiştirilmesine dair layiha da görüşüldü.

U

11 Ocak Dâhiliye Vekâletinden Su-surluk kaymakamını mer-keze alma

Susurluk Kaymakamı Niyazi Ülkü'nün Bakanlık em-rine alınması.

BCA, 30..11.1.0/173.1..17.

12 Ocak Anayasamızdaki yeni terim ve sözler

Yabancı kelimeler yeni karşılıklarıyla değiştirildi. Buna göre, Cumhur Başkanı (Reisi), Bakanlar Kuru-lu (Heyeti Vekile) Millet Vekili (mebus), bakan (ve-kil), Yüce Divan (Divanı Ali), devrimci (inkılabcı), il (vilayet), ilçe (kaza), özel idare (idarei hususiye), ocak (nahiye), yetki genişliği (tevsii mezuniyet).

C

12 Ocak Memur Yardımı Hükümet, sıhhi, iktisadi ve idari bakımlardan özel durumları olan yerlerde çalıştırılacak memur ve su-baylara %30'dan %60 kadar tazminat verebilecek. Buna dair bir kanun tasarısı hazırlanmıştır.

U

13 Ocak Milletvekili Dokunulmaz-lıklarının Kaldırılması Hakkında çeşitli TBMM kararları yayımlandı.

Bursa mebusu Muhittin Baha Pars, Malatya mebusu Dr. Cafer Özelçi, Mardin mebusu Lütfi Ülkümen ve Tunceli mebusu Hasan Üçöz'ün yasama dokunulmaz-lıkları hakkında takip ve muhakemelerinin devre so-nuna bırakılmasına karar verilmiştir.

RG

13 Ocak Nafıa Vekâletinden Şirket ve Müesseseler Başkanlı-ğına atama

Nafıa Şirket ve Müesseseleri Reisliğine Arif Sezer getirilmiştir.

RG



13 Ocak Gümrük ve İnhisarlar Ve-kâletinden beşinci sınıf mü-fettişliğe yapılan atama

Müfettiş muavini İhsan Baktır Beşinci sınıf Müfettiş-liğe terfi etmiştir.

RG

13 Ocak Tasviri Efkâr gazetesi sahibi Ebüzziya Zade Velid dün vefat etti.

İstiklal Mahkemesinde de yargılanan Velid bugünkü Türk basınının kurucularındandır.

C

13 Ocak Özel durumu olan yerler-deki memurlara tazminat

Bu bölgelerdeki mülki, askeri memurlara ve subayla-ra yüzde otuzdan altmışa kadar tazminat verilmesi düşünülüyor. Tasarı Başbakanlığa sunulmuş durum-dadır.

C

13 Ocak Ankara’da dar gelirlilere şeker dağıtımı

Ankara Valiliği önümüzdeki pazartesinden başlaya-rak değişmez ve dar gelirlilere toz şeker dağıtacaktır. Nüfus başına Ocak, Şubat, Mart ayları için değişmez gelirlilere birer kilodan üç kilo, dar gelirlilere de ya-rımşar kilodan bir buçuk kilo şeker verilecektir.

U

13 Ocak İngiltere’ye ihracat İngiltere'ye yapılacak susam ve ayçiçeği ihracatı. BCA, 30..10.0.0/235.590.. 14.

15 Ocak Jandarma Kanununun 10 uncu maddesini değiştiren 4693 sayılı kanun yayım-landı.

Değişiklikle Jandarma teftiş mıntıkalarının Dâhiliye Vekâletince tespit olunması ve bu mıntıkalara albay, tuğgeneral veya tümgeneral rütbelerinde müfettişler tayin edilmeleri konusu hükme bağlanmıştır.

RG

15 Ocak İsviçre ile Ticaret ve Tedi-ye anlaşması hakkında ka-nun yayımlandı.

Türkiye-İsviçre Ticaret ve Tediye Anlaşmasının 1 Birincikânun 1944 tarihine kadar üç ay uzatılması Hakkında 4694 sayılı kanun yayımlandı.

RG

15 Ocak 4695 sayılı kanunla Anaya-sa'nın sadeleştirilmesi sağ-landı.

Kanunun gerekçesinde konuşma ve yazı dilinde kul-lanılmayan sözcükler ile Arapça sözcükler değişti-rilmiş ve Fransızca karşılıklara yer verilmiş olduğu belirtilmektedir. Sözgelimi Teşkilatı Esasiye Kanu-nu, anayasa diye adlandırılmıştır.

RG; ZC, cilt 15, Dönem 7, Toplantı 2, 1945, Ankara, TBMM Matbaası

15 Ocak Bazı Ay Adlarının Değişti-rilmesi Hakkında 4696 sa-yılı kanun yayımlandı.

Teşrinievvel ayı Ekim, Teşrinisani ayı Kasım, Kânu-nuevvel ayı Aralık ve Kânunusani ayı da Ocak olarak değiştirilmiştir.

RG

15 Ocak Devlet Memurları Aylıkla-rının Tevhit ve Teadülüne Dair olan 3656 sayılı kanu-nun 18 inci maddesinin tef-sirine mahal olmadığı hak-kında 1450 sayılı TBMM kararı yayımlandı.

Askeri tabiplerin askeri hizmet haricinde başka mes-leki vazife görmeleri yasaklanmamış olduğundan bu kişilerin adı geçen görevlerde 3656 sayılı yasaya tabi olacakları da açık olduğundan bu konuda tefsire ge-rek duyulmamıştır.

RG

15 Ocak Kütahya’da Köy Bağlantı değişikliği

Kütahya ili Tavşanlı kazası Merkez Nahiyesine Bağlı Akçakilise Köyünün Elmalı Mahallesi bağımsız bir köy haline getirilmiştir.

RG

15 Ocak Konya’da Köy Bağlantı Değişikliği

Konya Vilayeti Ereğli Kazasının Çakmak Nahiyesine bağlı Şeyhömerli Köyünün Körosmanlı Mahallesi Tepeköy adı ile bağımsız bir köy haline getirilmiştir.

RG

1945 Yılı 639


15 Ocak İzmir’de Köy Bağlantı De-ğişikliği

İzmir İli Çeşme kazasının Barbaros nahiyesine bağlı Ildır Köyünün Alaçatı nahiyesine ve Alaçatı Nahiye-sine bağlı Zeytineli Köyünün de Barbaros Nahiyesi-ne bağlanmaları onaylanmıştır.

RG

15 Ocak Çorum’da Köy Bağlantı Değişikliği

Çorum İli Şavşat Kazasının Ilıca Köyüne bağlı Çıhta Mahallesi müstakil bir köy haline getirilmiştir.

RG

15 Ocak Ekmek istihkakı 450 grama çıkarılıyor.

Beyaz undan yeni tip bir ekmek çıkarılacak ve 450 gramlık karne ile isteyenler yeni tipten 300 gr alabile-cekler. Ayrıca ağır işçilere 900 gram ekmek verilecek.

U

16 Ocak 3/1998 sayılı Bakanlar Ku-rulu Kararnamesi uyarınca, 22.1.1943, 13.12.1943 ta-rihli ve 2/19346, 3/136 sa-yılı kararnamelerle meriye-te konulmuş olan K/421 ve K/488 sayılı kararlarla Dâ-hiliye Vekâleti emrine Ve-rilen 403.000 liralık tahsi-satın bakiyesinin iptali hak-kındaki ilişik K/562 sayılı kararın meriyete konulması

BKK ile, Milli Korunma Kanununa müsteniden tevdi edilen vazifelerin ifası zımnında (Ankara, İstanbul ve İzmir Belediyeleri hariç) belediyelerce kurulmuş ve kurulacak olan teşkilatın 1943 takvim yılı kadro ve sair masraflarını karşılamak için Dâhiliye Vekâletin-ce tensip edilecek miktarlarda belediyelere yardımda bulunmak ve bu hususların tanzim ve takibi için mer-kezde ihdas edilen teşkilatın kadro ve idare masrafla-rına karşılık olmak üzere çeşitli kararnameler gere-ğince yürürlüğe giren ve çeşitli kararlarla Dâhiliye Vekâleti Emrine verilen 403.000 liralık tahsisatın ba-kiyesi iptal edilmiştir.

RG

16 Ocak 3/1999 sayılı Bakanlar Ku-rulu Kararnamesi uyarınca bazı tahsisatlar hakkında nihai karar verilmiştir.

Kararname uyarınca, 13.3.1944 tarihli ve 3/559 sayılı kararname ile kadroları tasdik edilen İhtikârı Tetkik Komisyonları ve Milli Korunma Kontrolörlükleri teş-kilatının 1945 takvim yılı ücretleriyle idare masrafla-rına karşılık olarak 675.380 lira ve Milli Korunma Kanunu tatbikatı dolayısıyla belediyelere tevdi olu-nan vazifelerin ifası için kurulan teşkilatın 1945 tak-vim yılı ilk üç aylık kadro ve idare masraflarını karşı-lamak ve yardım şeklinde kullanılmak üzere Ankara, İstanbul ve İzmir Belediyeleri için 87.500 ve diğer belediyeler için 137.000 lira tahsisatın Ticaret Vekil-liği emrine verilmesi ve mezkûr teşkilatın kadro ve idare masrafları için muhtelif kararlarla verilen tahsi-sattan 1944 yılı takvim yılı sonuna kadar kullanılma-yan miktarların iptali hakkındaki kararın meriyete konulması kabul olunmuştur.

RG

17 Ocak Emlak ve Eytam Bankası-nın şube açması

Emlak ve Eytam Bankasının Adana ve Samsun ille-rinde şube açmasına dair 3/2025 sayılı kararname yayımlandı.

RG

18 Ocak 13/1/1942 tarihli ve 2/17141 sayılı un ve ekmek karar-namesi 3/2029 sayılı karar-name ile yürürlükten kaldı-rılmıştır.

Un imali ve ekmeğin kart ile dağıtımını belirleyen düzenlemeye son verilmiştir.

RG

18 Ocak Manisa’da Köy Bağlantı Değişikliği

Manisa vilayetinin Merkez Kazasına bağlı Erkeşli Köyü İzmir Vilayeti Bergama Kazasının Zeytindağ Nahiyesine bağlanmıştır.

RG

18 Ocak Hariciye Vekâleti Emrine Alma

Merkezde dokuzuncu derece memurlarından Sadun Terem görülen lüzum üzerine Vekâlet emrine alın-mıştır.

RG



18 Ocak 600 gramlık beyaz ekmeğin beher somunu 26 kuruşa satılacaktır.

Beyaz undan yapılmış 55 gramlık simitlerin tanesi de 5 kuruşa satılacaktır.

U

18 Ocak Memurlar için 5000 ev ya-pılacak

Evler Bakanlıklararası bir komisyonca gerekli ince-lemelerin yapılmasından sonra Doğu'da gerekli görü-len yerlerde yapılacak.

U

20 Ocak At vebası hastalığı 3/1988 sayılı kararname ile at vebası hastalığı bulaşı-cı hastalıklar arasına alındı.

RG

20 Ocak Toprak Kanunu Tasarısı Meclis'e sevk edildi.

Hayli zamandır üzerinde tetkikler yapılan tasarının son şekli Meclis'e verildi. Muvakkat bir encümen ku-rularak derhal işe başlandı.

C

22 Ocak Sağlık Bakanı değişikliği Sağlık sebeplerinden dolayı çekilen Sıhhat ve İçtimai Muavenet Bakanı Aydın milletvekili Dr. Hulusi Alataş'ın çekilmesinin kabulüyle yerine Bursa millet-vekili Dr. Sadi Konuk'un tayini gerçekleşmiştir.

RG

22 Ocak İstanbul Robert Koleji ile Amerikan Kız Koleji'nin kazanç vergisinden muaf tutulup evvelki vergi borç-larının da alınmayacağı.

ABD Büyükelçisinin talebi ve Türkiye'nin ABD bü-yükelçisinin “Yeni servet vergisi nedeniyle Robert Kolejin sıkıntı çekmesi üzerine…(üstelik) Amerika hükümetinden mühim miktarda ve bir kısmı da bilabedel gördüğümüz yardımlar malumu devletleri olduğu gibi Amerika hükümetinin gelecek dünya si-yaseti umumiyesinde oynayacağı rol çok büyük ve bizim için çok faideli olabileceğinden umum meyanında alınan vergilerin gerek müessesenin hiz-met ve menfaati ve gerek Amerika Hükümetinden göreceğimiz menafi nazarı itibara alınarak başka bir suretle... kendilerine iadesi esbabının teminini çok lüzumlu ve faideli görmekte olduğumu...” be-lirtmesi üzerine, Maliye vekilinin bu kurumları “umumi maarife hadim” olarak nitelemesi ve Harici-ye Vekilinin konunun takipçisi olmasıyla sonuç orta-ya çıkmıştır.

BCA, 030.10/ 142.18.4

23 Ocak Hariciye Vekâletinden Tah-ran ve Kabil Büyükelçilik-leri ile Bağdat elçiliğine yapılan atamalar

Kabil Büyükelçisi Kemal Köprülü'nün Tahran Büyü-kelçiliğine, Bağdat Elçisi Cevat Üstün'ün Kabil Bü-yükelçiliğine ve Brüksel Elçisi Nebil Batı'nın Bağdat elçiliğine tayin kararları Resmi Gazete'de yayımlana-rak yürürlüğe girmiştir.

RG

23 Ocak Samsun’da Köy Bağlantı Değişikliği

Samsun Vilayeti Bafra kazasına bağlı Darboğaz na-hiyesinin Merkezi Tosköyü'ne kaldırılmış ve Bafra Merkezine bağlı Ağalan, Çağşur, Elalan, Gökalan, Meşeli, Türkmenler, Kasnakçı-Mermer, Kapukaya ve Sarpun köyleri de bu nahiyeye bağlanarak nahiyeye Tosköy adı verilmiştir.

RG

23 Ocak Dâhiliye Vekâletinde çeşit-li nakil, terfi ve tayinler gerçekleştirilmiştir.

Çeşitli idare heyeti azası (1), kaymakam (6) atanması gerçekleştirilmiştir.

RG

23 Ocak Susurluk kaymakamını Dâ-hiliye Vekâleti emrine alma

Lüzumu sabit olmasına binaen Susurluk Kaymakamı Niyazi Ülkü Vekâlet emrine alınmıştır.

RG

1945 Yılı 641


24 Ocak Şirketihayriye'nin Satın Alınmasına Dair Olan Söz-leşmenin Onanması Hak-kında 4697 sayılı kanun yayımlandı.

Şirketihayriye'nin bütün imtiyazlarıyla ortaklığa ait her nevi mal, hak ve menfaatlerin satın alınması için Hükümetle Şirketihayriye TAO arasında 20 Ekim 19944 tarihinde imza edilmiş olan sözleşme yürürlü-ğe girmektedir.

RG

24 Ocak Muhasebei Umumiye Ka-nununun 5 ve 34 üncü maddelerinin değiştirilmesi hakkında 4698 sayılı kanun yayımlandı.

5.madde değişikliği ile “Bütçe yılı, Ocak ayının bi-rinci gününden Aralık ayının sonuncu gününe kadar olan on iki aylık süredir.” ve 34.madde değişikliği ile de “Bakanlıklardan her biri kendi bütçesini hazırlaya-rak Haziranın sonuna kadar Maliye Bakanlığı'na gönderir. Maliye Bakanı da kendi bakanlığının gider bütçesini hazırlayıp ötekilerle birleştirerek Devletin bir yıllık genel bütçe tasarısını meydana getirir. Bu tasarı Bakanlar Kurulunca incelenip onandıktan son-ra Ekim ayı başında Büyük Millet Meclisine sunu-lur.” düzenlemeleri gerçekleştirilmektedir. Yasa ayrı-ca iki geçici maddeden oluşmaktadır. Geçici 1.maddeye göre, “1 Haziran 1945'den 31 Aralık 1945'e kadar olan süre için yedi aylık bütçe yapılır.” Geçici ikinci maddeye göre ise, “bütçe yılının değiş-mesi mükelleflerin yıllık vergi ve resim ödevlerinde bir artırma yapılmasını” gerektirmeyecektir.

RG

24 Ocak Arazi Vergisi hakkındaki 1833 sayılı kanunun ikinci maddesine bir fıkra eklen-mesine dair 4699 sayılı ka-nun yayımlandı.

Haralarla Merinos çiftlikleri ve karasığır damızlık haneleri de birer amme hizmeti olduğundan bu konu-daki vergi istisnalarından yararlanmaları sağlanmak-tadır.

RG; ZC, cilt 15, Dönem 7, Toplantı 2, İnikat 23, 1945, Ankara, TBMM Matbaası

24 Ocak Muamele Vergisi Hakkın-daki 3843 sayılı kanunun 10. maddesinin 5inci fıkra-sının değiştirilmesine dair 4700 sayılı kanun yayım-landı.

RG

24 Ocak Meclis çalışmalarına 5 Mart 1945 tarihine kadar ara verdi.

Önemli ve acele tasarı ve tekliflerin tamamen sonuca ermiş olduğundan sayın üyelerin memleket içinde dolaşmaları, inceleme yapmaları ve denetleme görev-lerine hazırlanmaları ve dinlenmeleri için 5 Mart 1945 Pazartesi gününe kadar çalışmaya ara verilmesi kararlaştırılmıştır.

RG

24 Ocak Toprak Kanunu Tasarısı Hiç kimse 5000 dönümden daha büyük araziye sahip olamayacak, topraksız çiftçiye toprakla beraber ser-maye, canlı ve cansız demirbaş da verilecek.

C

24 Ocak Mecburi hizmete tabi öğ-renciler

Üniversite ve yüksekokullarda devlet hesabına oku-yan mecburi hizmete tabi öğrencilerden bazılarının askerlik vazifelerini yaptıktan sonra izlerini kay-bettirdikleri görülmektedir. Maarif Bakanlığı bu hali önlemek için üniversite ve yüksek okullara, mec-buri hizmete tabi mezunların takip edilmesini bildir-miştir.

C



24 Ocak Filistin Yahudi Ajansı'nın, Musevilerin Filistin'e göç-melerine yardımlarından dolayı hükümetimize gön-derdikleri teşekkür yazısı

Yazıda, “Musevi göçmenlerinin Türkiye tarikiyle Fi-listin'e transit geçmelerini tanzim hususunda hükü-metinizin ibraz ettiği yardım ve muaveneti Türkiye'-deki mümessilimizden derin bir memnuniyetle öğ-rendim… Bu yardımdan dolayı samimi teşekkürleri-mizi lütfen kabul buyurunuz...” denmektedir.

BCA, 030.10/ 110.736.16

25 Ocak Vatandaşlığa alınma 1 kişi Türk vatandaşlığına alınmış olup yıl içinde va-tandaşlığa alınan toplam kişi sayısı 8'dir.

RG

25 Ocak Kars’a Vali Tayini Ödemiş Kaymakamı Esat Onat Kars Valiliğine tayin edilmiştir.

RG

25 Ocak Tekel’de üst yöneticilerin kamu haklarından men edil-mesi

Görevini kötüye kullanan İnhisarlar Genel Müdürü Mitat Yenel, Tütün İşleri Müdürü Adnan Halet Taşpınar ve arkadaşlarının kamu haklarından menedildiği.

BCA, 30..10.0.0/179.238..18.

26 Ocak Veba vakalarına karşı alın-ması gereken tedbirler hak-kında Sıhhat ve İçtimai Muavenet Bakanlığı'nın ta-mimi yayımlandı.

Ferryville, Portlyautey, Cezayir ve Dakar'da veba vakaları görüldüğünden bu tamime gereksinim du-yulmuştur.

RG

26 Ocak Giresun’da Sağlık ve Sos-yal Yardım Bakanlığı em-rine alma

Giresun Sağlık ve Sosyal Yardım Müdürü Dr. Hilmi Tamkoç'un Bakanlık emrine alınması.

BCA, 30..11.1.0/173.2..12.

26 Ocak Hariciye Vekaleti Emrine Alma

Hariciye Vekaleti memurlarından 2. Katip Fuat Hıfzı Ayan'ın Bakanlık emrine alınması.

BCA, 30..11.1.0/173.2..8.

1 Şubat İki kaymakamın Dahiliye Vekaleti Emrine Alınması

Mecitözü ve Akseki Kaymakamlarının Bakanlık em-rine alınmaları.

BCA, 30..11.1.0/173.3..7.

2 Şubat Dahiliye Vekaletinde çeşit-li nakil, terfi ve tayinler gerçekleştirilmiştir.

Silvan kaymakamı Reşat Akşemsettinoğlu Mardin Mektupçuluğuna atanmıştır.

RG

2 Şubat Balıkesir’de bucak adı de-ğişikliği

Balıkesir İlinin Merkez İlçesine bağlı Küpeler Buca-ğının adı Ertuğrul olarak değiştirilmiştir.

RG

2 Şubat Kaymakamlık tayini 6 kaymakam tayini gerçekleştirilmektedir. RG

2 Şubat Alucra kaymakamının Dahi-liye Vekaleti emrine alınması

Lüzumu sabit olmasına binaen Alucra Kaymakamı Hamdi Balaban Vekalet emrine alınmıştır.

RG

2 Şubat Gümrük ve İnhisarlar Ve-kaletinden İskenderun ve İzmir Gümrükleri Başmü-dürlüğüne yapılan atamalar

Açık olan İskenderun Gümrükleri Başmüdürlüğüne İzmir Gümrükleri Başmüdürü Seyfi Aydın'ın, İzmir Gümrükleri Başmüdürlüğüne İstanbul Gümrükleri Başmüdürü Methi Adakan'ın almakta oldukları 90'ar lira aylıkla naklen tayinleri uygun görülmüştür.

RG

4 Şubat Türkiye’nin savaşa girmesi yönünde yükselen istekler

Churchill, Roosevelt ve Stalin'in 4–11 Şubat tarihleri arasında gerçekleşen Yalta toplantısında, Almanya'-nın koşulsuz teslim olması, Polonya Sorunu ve Bir-leşmiş Milletler için San Francisco toplantısı konula-rında kararlar alınması. Bu arada, Stalin'in Montreux Sözleşmesinin değiştirilmesi gereğinden söz etmesi, ayrıca Türkiye'nin ivedilikle savaşa sokulması isteği.

TSA

1945 Yılı 643


5 Şubat Adliye Vekaletinde çeşitli nakil, terfi ve tayinler ger-çekleştirilmiştir.

Adliye Vekaletinde sayıları 118'i bulan nakil, terfi ve tayin gerçekleştirilmektedir.

RG

5 Şubat İngiltere'den alacağımız demiryolu malzemesi ve 1938 Anlaşması

İngiltere'de bulunan Türk demiryolları heyeti murah-hasları İngiliz demiryolları merkezlerinde yaptıkları tetkik gezisinin büyük kısmını bitirmiştir. Buradaki Türk heyeti iki gaye takip etmektedir. 1.1938 Türk-İngiliz anlaşmasının daha iyi işlemesini temine ça-lışmak, 2.Demiryolları malzemesi sipariş etmek.

C

5 Şubat Van’da Dahiliye Vekaleti emrine alma

Van Emniyet Müdürü Tevfik Yener'in Bakanlık em-rine alınması. Bu işlem 13 Şubat günü “görülen lü-zuma binaen” gerekçesiyle RG’de yayımlanmıştır.

BCA, 30..11.1.0/173.3..14.

6 Şubat Niğde Belediye Başkanlığı Niğde Belediye Başkanlığına Lütfi Soylu'nun seçil-mesi hakkındaki Belediye Meclisi kararı onanmakta-dır.

RG

6 Şubat Hariciye Bakanlığı emrine alma

Merkezde sekizinci derece memurlarından İkinci Kâ-tip Fuat Hıfzı Ayan görülen lüzum üzerine Bakanlık emrine alınmıştır.

RG

6 Şubat Sıtma Kongresi Bugüne kadar sıtmaya karşı yapılan savaşta kullanı-lan usullerin muvaffak olan ve olmayan tarafları, bu-nun sebepleri, sıtma ile amansız bir savaşa geçmek için gidilecek yol ve derhal savaşa geçebilmek üzere hiç olmazsa hastalığı yer yer çevreleyerek genişleme-sini önleyecek çareler kongrenin gündemini oluştur-maktadır.

C

6 Şubat Köylüyü kalkındırma Hükümet, Toprak Kanunu tasarısından sonra birçok tasarılar daha hazırlıyor.

C

6 Şubat İngiltere'ye bir Türk ticaret heyeti gidiyor

Heyete Hariciye Umumi Kâtibi Cevad Açıkalın baş-kanlık edecektir.

C

7 Şubat Dahiliye Vekaletinde çeşit-li nakil, terfi ve tayinler gerçekleştirilmiştir.

Cide kaymakamı Müştak Dikerman, Lüleburgaz kaymakamı Ahmet Koçak ve Baskil kaymakamı Bahaettin Kargı üçüncü sınıf mülkiye müfettişlikleri-ne naklen tayin edilmişlerdir.

RG

7 Şubat Bursa’da yeni belediye Bursa İlinin Mudanya İlçesine bağlı Tirilye Bucağı merkezinde belediye kurulması 1580 sayılı yasanın 7 nci maddesine göre onanmıştır.

RG

7 Şubat Kaymakamlık tayini 6 kaymakam tayini gerçekleştirilmektedir. RG

7 Şubat Mecitözü ve Akseki kay-makamlarını Dahiliye Ve-kaleti emrine alma

Mecitözü kaymakamı Adnan Sonçağ ile Akseki kaymakamı Hamdi Önay lüzumu sabit olmasına bi-naen vekalet emrine alınmışlardır.

RG

7 Şubat Giresun’da Sıhhat ve İçti-mai Muavenet Vekaleti em-rine alma (merkeze alma)

Giresun İl Sağlık Müdürü Hilmi Tamkoç Bakanlık emrine alınmıştır. Göreve Salih Zeki Bilgin getiril-miştir.

RG

7 Şubat İngiltere ve Amerika'ya si-parişler

İngiltere ve Amerika'ya siparişler günden güne art-maktadır. İthalatçı birlikleri her gün yüzlerce müra-caatla karşılaşmaktadır.

C



7 Şubat İlkokullarda beden terbiye-si ve resim dersleri

Yeni ilkokul müfredat programında bu derslere geniş yer verildiğinden öğleden sonraki saatler tamamıyla bu derslere tahsis olunmaktadır.

C

11 Şubat Genel Müfettişlere Verile-cek Yeni Yetkiler

Bakanlar Kurulu Başbakan Şükrü Saraçoğlu başkan-lığında toplanmış ve genel müfettişlere verilecek yeni yetkiler üzerinde görüşmüştür.

C

11 Şubat Maliye Bakanlığı Teftiş Heyeti Başkanlığı Maliye müfettiş muavinliği müsa-baka imtihanı hakkında du-yuru yapmaktadır

Buna göre sınavda sorumlu tutulan konular şunlardır; Maliye (bütçe, vergi, bakanlık merkez ve il teşkilatı, istikraz nazariyeleri, tahvili düyun, amortisman, Tür-kiye düyunu umumiyesi ve tarihçesi), iktisat, mali ve ticari hesap, usulü defteri, hukuk ve ecnebi lisanı.

C

13 Şubat Maarif Bakanlığı’nın ilko-kulu terk edenlere eğitime devam kararı

İlkokulun herhangi bir sınıfına kadar devam edip sonradan okulu terk eden talebelerden yaşı müsait olanlar, kendi kendilerini yetiştirip de imtihanı verdik-leri takdirde, daha yüksek sınıflara alınabileceklerdir.

C

15 Şubat Beyoğlu kaymakam mua-vininin görevden alınması

Beyoğlu kaymakam muavini Ahmet Bican Kasapoğlu'nun Belediye teftiş heyeti ve Emniyet müdürlüğü tarafından yapılan tahkikat neticesinde vazifesine son verilmiştir. Belediye müfettişleri vaki şikâyetleri incelemeye devam etmektedirler.

C

15 Şubat Memurlar Kanun tasarısı Başbakanlık Muamelat Müdürü Ekrem Şahin'in baş-kanlığındaki Bakanlıklararası komisyonu yeni me-murlar kanunun tasarısının hazırlanmasına devam etmektedir. Tasarı, müsteşarlar komisyonu tarafından da incelenecek ve sanıldığına göre Mart ayı içinde Meclise verilecektir.

C

19 Şubat Van’da Vali değişikliği Van valisi Hamit Onat tekaüde ayrılmış ve yerine Bah-çe kaymakamı Gafur Soylu Van Valiliğine atanmıştır.

RG

19 Şubat Sivas milletvekilinin vefatı Sivas Milletvekili İsmail Hakkı Başak'ın ölümü. U

19 Şubat Mahalli İdareler Bütçesi 9 ilin özel idareleriyle İstanbul İli Birleşik İdaresi'nin 1944 yılı bütçelerinde yapılacak aktarma, verilecek ek ve olağanüstü ödeneklerin tasdiki.

BCA, 30..18.1.2/107.100..5.

19 Şubat Gölcük’ten Dahiliye Veka-leti emrine alma

Gölcük Kaymakamı Azmi Berker'in merkeze alınma-sı. Bu işlem RG’de 26 Şubat günü yayımlanarak uy-gulamaya girmiştir.

BCA, 30..11.1.0/173.4..11.

19 Şubat Bazı belediyelerle katma bütçeli Karabük Elektrik, Ankara Su İşleri ve Aydın Elektrik ve Su İşleri İdare-lerinin teşkilat kadrolarında değişiklik yapılması

Bu belediyeler arasında Derik, Mucur, Taşova, Fatsa, Burdur, Sütçüler, Atabey, Tekirdağ, Bursa Edremit, Eğridir, Bolu, Ayancık, Fethiye, İnegöl, Afyon, Ma-nisa, Çaycuma, Acıpayam, Menemen ve Gerede be-lediyeleri bulunmaktadır. Yıl içinde benzer pek çok işlem bulunmaktadır. İşlem bazı unvan ve adetlerin çıkarılması ve eklenmesi biçimindedir.

BCA, 30..18.1.2/107.98..17.

20 Şubat Emniyet Müdürlüğü atama-ları gerçekleştirilmiştir.

Toplam 23 il ve ilçe emniyet müdürü naklen ve terfi-an tayin edilmişlerdir.

RG

20 Şubat İktisat Bakanlığından İş Dairesi Başkanlığına yapı-lan atama

İktisat Bakanlığı İş Dairesi Reisliği'nde açık bulunan 80 lira maaşlı Şube Müdürlüğüne bu daire Şube mü-dürlerinden Rıza Işıtan'ın terfian tayini tensip edil-miştir.

RG

1945 Yılı 645


20 Şubat Ekmek karneleri Mart ve Nisan ayına ait ekmek kartları yarından iti-baren dağıtılmaya başlanacaktır.

C

20 Şubat Denizli’de Köy Bağlantı Değişikliği

Dinar İlçesi'ne bağlı köylerden bir kısmının Denizli'-nin Honaz Nahiyesi'ne bağlandığı.

BCA, 490..1.0.0/276.1105..2.

21 Şubat Ticaret Bakanlığından Ti-caretin Düzenlenmesine ve İhtikârla Mücadeleye Dair 12 numaralı sirküler ya-yımlanmıştır.

Sirküler zeytinyağı, pamukyağı ve diğer nebati yağ-ların satışlarının düzenlenmesi hakkındadır.

RG

23 Şubat Türkiye’nin savaşa girmesi Yalta Konferansı kararı uyarınca 1 Mart'tan önce Almanya'ya savaş açan ülkelerin San Fransisco Kon-feransına katılabileceği İngiliz Hükümetince Türki-ye'ye bildirilince, Türkiye'nin Almanya'ya savaş aç-ması ve 1942 Birleşmiş Milletler Demecini imzala-ması.

TSA

23 Şubat ABD ile İkili Andlaşma Türkiye-ABD Yardım Andlaşmasının Ankara'da im-zalanması

TSA

24 Şubat Almanya ve Japonya'ya harp ilanına ve 1 Ocak 1942 tarihli BM Beyanna-mesine Türkiye'nin katıl-masına dair 1452 sayılı TBMM kararı yayımlandı.

TBMM 401 oyla (mevcudun ittifakıyla) karar ver-miştir. 5 Mart'a kadar tatilde olan TBMM, 20 Şubat Salı günü Meclis Başkanı Abdülhalik Renda tarafın-dan, gündem ve toplantı konusu hakkında bir açık-lama yapılmaksızın olağanüstü toplantıya çağrılmıştı.

RG, D

25 Şubat Ödünç verme ve kiralama hakkında Amerika ile im-zaladığımız anlaşma

Amerika'da yürürlükte bulunan bu kanun ile İkinci Dünya savaşı sırasında ABD müttefiklere silah satışı da dahil olmak üzere birçok yardım yapmıştı.

C

25 Şubat Woodrow Wilson’un haya-tını konu alan film

Wilson'un hayatını konu alan ve Fox şirketince çeki-len bir Hollywood filmi gösterime girdi.

A

26 Şubat Kaymakamlık tayini Malkara kaymakamı Fahri Tokmakcı Mahalli İdare-ler Umum Müdürlüğünde Şube Müdürlüğüne, Şube Müdürü Münip İlban da Çine Kaymakamlığına tayin edilmiştir.

RG

26 Şubat Erzurum’da Belediye Baş-kanlığı

Erzurum Belediye Başkanlığına Kazım Yurtalan'ın seçilmesi hakkındaki Belediye Meclisi kararı onan-maktadır.

RG

26 Şubat Maarif Vekâletinde çeşitli nakil, terfi ve tayinler ger-çekleştirilmiştir.

Bolu ve Denizli Maarif müdürlüklerine il müdürleri atamaları yapılmıştır.

RG

26 Şubat PTT memurlarına elbise, şapka ve kaput dağıtılacak

Geçim zorluğu çeken ve 40 lira asli maaşa kadar olan PTT memurlarına birer kat elbise, kaput ve şapka da-ğıtılacaktır.

U

27 Şubat Yabancı askeri görevliler için resmi kılık-kıyafet giyme serbestliği

Türkiye'de bulunan Amerika, Çin, Fransa, İngiltere, Norveç, Polonya, Sovyetler Birliği, Yunanistan ve Yugoslavya kara, deniz ve hava ataşeleriyle muavin-lerinin isterlerse askeri elbiselerini giyebilecekleri.

BCA, 30..10.0.0/47.305..19.



27 Şubat Büyükşehirlerdeki 5000 metreden büyük arsaların istimlâki hakkında yeni bir kanun tasarısı

Kadastrosu yapılmış bu arsalar ev yapmak için arsası olmayanlara taksitle verilecek.

A

28 Şubat Doktorların bizzat kullana-cakları motosikletler hak-kında 3/2170 sayılı Bakan-lar Kurulu Kararı yayım-landı.

Sıhhat ve İçtima Muavenet Bakanlığı ile hususi idare ve belediyeler teşkilatında resmi görevi bulunan dok-torların bizzat kullanacakları hususi motosikletlere belediyelerce seyrüsefer müsaadesi ve plaka verilme-si hakkındaki kararın yürürlüğe konması kararlaştı-rılmıştır.

RG

28 Şubat Eczacılar ve eczaneler hak-kında yapılan düzenleme

Eczacılar ve Eczaneler Hakkındaki Talimatnamede Değişiklik Yapılmasına dair 3/2177 sayılı BKK ya-yımlandı.

RG

28 Şubat Marmaris ve Bodrum'a ge-çen mülteciler

Marmaris, Bodrum Gümrük Muhafız birliklerinden alınan raporlara göre 3.2.1945 tarihinden 17.2.1945 tarihine kadar 1172 Yunanlı, 519 Türk, 62 İtalyan, 1 Ermeni ki toplam 1754 mülteci iltica etmiştir.

BCA, 030.10/ 117.815.16

28 Şubat Ordudaki İngiliz askerlerin resmi giyinişlerine serbest-lik verilmesi

Orduda çalışan uzman ve teknisyen İngiliz subayları-nın istedikleri yerlerde askeri elbiselerini giyebile-cekleri.

BCA, 30..10.0.0/201.374.. 43.

1 Mart İstanbul Üniversitesi Tali-matnamesinin 54 üncü mad-desini değiştiren talimat-name yayımlandı.

Madde şu şekilde değiştirilmiştir: “Talebenin imtiha-na girebilmesi, harçlarını vaktinde vermesine, yaban-cı dil okulunda muvaffak olmasına veya bu okula devamdan istisna vesikası almasına bağlıdır. Diplo-ma alabilmek için son sınıfta devrim tarihi derslerine devam ile bundan sertifika almak lazımdır.”

RG

1 Mart Maraş’ta kasaba adı deği-şikliği

Maraş İline bağlı Afşin ilçesi merkezi olan Efsus Ka-sabasının adı 3/2192 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Afşin olarak değiştirilmiştir.

RG

1 Mart Çoruh’ta Vali Tayini Çoruh Vali Vekili Cenap Nuh Aksu aynı ilin valili-ğine tayin edilmiştir.

RG

1 Mart Altı gazete hakkında soruş-turma

Tanin, Vakit, Son posta, Akşam, Haber ve Son telg-raf gazetelerinin Toprak Kanunu hakkında asılsız ha-ber yayımladıklarından soruşturma isteği.

BCA, 30..10.0.0/86.572..5.

2 Mart Ticaret Bakanlığından Ti-caretin Düzenlenmesine ve İhtikârla Mücadeleye Dair 13 numaralı sirküler yayım-lanmıştır.

Sirküler perakende satışlarda kesirli fiyatların yuvar-latılması hakkındadır.

RG

3 Mart Baremde terfiye esas ola-cak ehliyetler

Barem kanununa göre memurların terfilerine esas olan ehliyetleri tespit etmek üzere Bakanlıklar dele-gelerinden kurulan komisyon çalışmalarını bitirmiş ve bir tüzük projesi hazırlamıştır.

C

5 Mart Kitap dağıtımının yasak-lanması ve toplattırılması

Eşref Edip tarafından yazılıp 1944 yılında İbrahim Horoz Basımevi'nde basılan Çocuklarımıza Din Okuma Kitabı adlı kitabın dağıtılmasının yasaklan-ması ve toplattırılması.

BCA, 30..18.1.2/107.103.. 13.

1945 Yılı 647


6 Mart Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekâletinde müsteşar ata-ması

Bakanlık müsteşarlığına 125 lira maaşla Ekrem Tok getirilmiştir.

RG

6 Mart İbrahim Necmi Dilmen dün Ankara'da vefat etti

Dile ait eserleri, çalışmaları ile tanınmış olan Burdur milletvekili ve Dil Kurumu Genel Sekreteri Dilmen'e soyadı Atatürk tarafından verilmişti.

C

8 Mart Genel Müfettişlikler Görev ve Yetkilerine Dair 3/2222 sayılı talimatname yayım-landı.

1927 tarihli talimatname kaldırılarak yerine yeni ta-limatname yürürlüğe konmaktadır. Bu talimatname ile görev ve yetkiler genişletilmektedir.

RG; U

9 Mart Zirai Kombinalar İdaresinin Kadrosunu değiştiren 3/2229 sayılı BKK yayımlandı.

RG

9 Mart Yeni Sanayi planımız Esasları hazırlanan yeni beş yıllık sanayi planının tatbikine başlangıç olacak çalışmalara devam edil-mektedir. Başta kimya endüstrisi olmak üzere muh-taç olduğumuz sanayiin kurulmasını gözeten plan mucibince tesislere 1946 yılında başlanacak, 1950 yı-lında plan tahakkuk etmiş olacaktır. Bu aradan hususi teşebbüs sahiplerine kuracakları fabrikalar için her türlü kolaylığın gösterilmesi kararlaştırılmıştır.

C

10 Mart Bingöl’de Belediye Baş-kanlığı

Bingöl Merkez Belediye Başkanlığı görevi Vali uh-desine verilmiştir.

RG

10 Mart Kaymakamlık tayini Münir Alkan Kadirli kaymakamlığına olmak üzere toplam 4 kaymakam ve 1 şube müdürlüğü ataması gerçekleştirilmektedir.

RG

11 Mart Türk Dil Kurumu genel sekreterliğine yapılan atama

Türk Dil Kurumu Genel Sekreterliği'ne Hasan Reşit Tankut seçildi.

U

12 Mart Milletvekili Dokunulmaz-lıklarının Kaldırılması Hak-kında çeşitli TBMM karar-ları yayımlandı.

Malatya milletvekili Kemal Sayın ile Sinop milletve-kili Dr.Bahaddin Kökdemir'in milletvekili dokunul-mazlıkları hakkında kovalama ve yargılamanın dö-nem sonuna bırakılmasına karar verilmektedir.

RG

12 Mart Veraset ve İntikal vergisi Tüzüğü'nün 20 inci madde-sinin 2 inci fıkrasını değiş-tiren Tüzük 3/2243 sayılı BKK ile yayımlandı.

RG

13 Mart 4701 sayılı kanun yayım-landı.

Cumhurbaşkanlığı Filarmonik Orkestrasının Kurulu-şu ve Orkestra Mensuplarının Yükseltilme Ve Ceza-landırılmaları Hakkındaki 3045 sayılı Kanunun Bir Kısım Hükümlerinin Değiştirilmesi Hakkında... Or-kestra üyelerinin sicil, orkestranın da idare işleri hak-kında değişiklikler yapılmaktadır.

RG; ZC, 27. inikat, sıra sayısı 45, 1945.

13 Mart Devlet Konservatuarı Hak-kındaki 3829 sayılı Kanu-nun Bazı Maddelerinin De-ğiştirilmesine Dair 4702 Sayılı kanun yayımlandı.

3829 sayılı kanun son sınıf öğrencileri, dersler ve uzmanlar konusunda bazı zorluklar doğurduğundan ve ihtiyacı karşılamadığından bazı maddelerinin de-ğiştirilmesi gerekmiştir.

RG; ZC, 27. inikat, sıra sayısı 45, 1945.



13 Mart İstanbul milletvekili Ali Kamil Akyüz öldü.

Akyüz eski Darüşşafaka müdürlerindendir. U

14 Mart İkinci dünya savaşı sonrası dünya düzenine yönelik Roosevelt açıklaması

Roosevelt, “San Francisco Konferansı mandaterlik yerine mütevellilikler sistemini kabul edecektir.” bi-çiminde demeç vermiştir.

A

15 Mart Dahiliye Vekaletinde çeşit-li nakil, terfi ve tayinler gerçekleştirilmiştir.

Rize Mektupçusu Talat Babaoğlu Gümüşhane Mek-tupçuluğuna naklen tayin edilmiştir.

RG

15 Mart Maliye Vekaletinde çeşitli nakil, terfi ve tayinler ger-çekleştirilmiştir.

Müsteşar yardımcılığına Zeki Nasır Barker getiril-mektedir.

RG

16 Mart Kayseri’de Belediye Baş-kanlığı

Kayseri Belediye Başkanlığına Sait Koçak'ın seçil-mesi hakkındaki Belediye meclisince verilen karar onanmıştır.

RG

16 Mart Maliye Vekaletinde çeşitli nakil, terfi ve tayinler ger-çekleştirilmiştir.

Samsun, Hatay ve Erzincan Defterdarlıklarına Def-terdar nakilleri yapılmıştır.

RG

16 Mart Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekâletinden Elazığ’a ya-pılan tayinler

Elazığ Sıhhat ve İçtimai Muavenet Müdürlüğüne Dr. Nihat Eroğul getirilmiştir.

RG

16 Mart KİT’lerde uzmanlık unvan-ları yaratılması

Türkiye Şeker Fabrikaları AO ile Türkiye Zirai Do-natım Kurumu'nun bazı memurluklarının ihtisas mevkii olarak tespiti.

BCA, 30..18.1.2/107.104.. 15.

16 Mart ABD'den satın almalar Amerika'dan satın alınacak üç adet Duglas uçağı. BCA, 30..10.0.0/61.410..31.

17 Mart 3/2245 sayılı BKK yayım-landı.

Haralar Talimatnamesinin 23, 38 ve 55 inci maddele-rinin değiştirilmesi hakkında

RG

19 Mart İl özel İdare Muhasebe Ta-limatnamesinin 10 ve 50 nci maddeleriyle buna eklenen talimatnamenin 51 inci mad-desinin değiştirilmesi hak-kında talimatname yayım-landı.

Yeni talimatnamede munzam, olağanüstü ve müte-havvil ödenek tanımları yapılmaktadır.

RG

19 Mart SSCB ile saldırmazlık an-laşması sorunu

Sovyetler Birliğinin 1925 Türk-Sovyet Saldırmazlık Paktına son verme kararını Türkiye'ye bildirmesi

TSA

20 Mart Basın yasaklarında gevşe-me

Ahmet Emin Yalman, Zekeriya Sertel, Ziyad Ebuzziya'nın gazetelerinin yeniden yayınına izin ve-rilmesi.

BCA, 30..10.0.0/85.562..9.

20 Mart Sıtma savaşı Bakan Sadi Konuk, sıtmanın artış sebeplerini ve nasıl savaşılacağını Meclis'te anlatmıştır.

C

22 Mart Kaymakamlık tayini 9 kaymakam tayini gerçekleştirilmektedir. RG

22 Mart Hayvanlar Vergisi Genel Tebliği yayımlandı.

Tebliğ şehir ve kasabalarda yapılacak hayvan kayıt işleri hakkında düzenlemeler içermektedir.

RG

1945 Yılı 649


22 Mart Türk-Sovyet Muahedesi Uzatılmayacak

Moskova, dostluk ve tarafsızlık muahedesini feshet-mek arzusunda bulunduğunu Türk hükümetine bil-dirdi. Moskova Büyükelçisi Selim Sarper'e tevdi olu-nan deklarasyon ile muahedenin artık yeni şartlara uymadığı ve ciddi tadiller istediği bildiriliyor. Mua-hede süresi Kasım ayının 7 sinde bitiyor ve altı ay öncesinden feshedilmedikçe kendiliğinden uzayacağı kararlaştırılmış bulunuyordu.

C

23 Mart İlkokullar 12 gün müddetle tatil edildi

İlkokullar, son günlerdeki grip salgını dolayısıyla öğ-retmen ve öğrencilerin birçoğu hasta olduğundan tatil edilmiştir.

C

23 Mart Adana’da deprem Adana'daki depremin can ve mal kaybına yol açtığına dair.

BCA, 30..10.0.0/120.850..9.

25 Mart Sıtma ile savaş Sıhhat Bakanı, bu afetle nasıl mücadele edileceğini anlatıyor.

C

26 Mart Hıfzı Veldet'in “Sıtma Sa-vaşı ve Kanun Sorumu” ad-lı makalesi

Hıfzı Veldet yazısında “sıtma savaşını kazanmak, is-tiklal savaşını kazanmak kadar önemli ve mukaddes-tir” vurgusu yapmakta ve Bakanın bir demecine yer vermektedir. Buna göre Bakan, doktorlara hitaben, “Sıtmalı hasta sizin için bir müşteri değildir, onu te-davi etmeniz vatan borcudur” demektedir.

C

26 Mart Adana depreminde ordu-nun durumu

Adana'daki depremde orduya ait garnizonlarda zayiat olmadığı.

BCA, 30..10.0.0/120.850.. 10.

26 Mart Kamu Personeli Ücret Re-jimi

4644 sayılı kanun hükümlerine göre ücretli bulunan müstahdemler hakkında yapılacak muamele bazı müftülükler tarafından Diyanet İşleri Başkanlığı’na sorulmakta ve Başkanlık hangi işlemlerin yapılması konusuna açıklık getirmektedir. Açıklamalar daha çok Kuran öğretici ve odacılarının emeklilik, emekli maaşları, ücret ve sair istihkakları ile istihdam konu-ları üzerinedir.

BCA, 51..0.0.0/ 12.103..23.

27 Mart Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekâletinden Aydın ve Seyhan illerine yapılan ta-yinler

Aydın ve Seyhan il müdürleri becayiş yapmışlardır. RG

27 Mart Belediyeler Bankasından Mahalli İdareler İmar Ban-kasına Doğru

Hükümetin hazırladığı kanun tasarılarından biri de Belediyeler Bankasını Mahalli İdareler İmar Bankası haline getirecek olanıdır. Yasa tasarısı Temmuz 1944’te Meclis’e sunulmuştu.

U

28 Mart Sıtma ile Olağanüstü Savaş Yapılmasına Dair 4707 sa-yılı Kanun yayımlandı.

Sıtmanın değişken iklim koşullarının da etkisiyle artması üzerine sıtma ile olağanüstü savaş gereksi-nimi ortaya çıkmıştır.

RG; C

28 Mart Halit Ziya Uşaklıgil, dün sabah vefat etti.

Uşaklıgil, Edebiyatı Cedide'nin son ve en büyük tem-silcisi olup modern Türk romanının yaratıcısıdır.

C

29 Mart Emniyet Müdürlüğü atama-ları gerçekleştirilmiştir.

Toplam 7 il emniyet müdürü, şube müdürü ve emni-yet amiri ataması yapılmıştır.

RG



29 Mart Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekâletinden Maraş ve Ço-ruh’a yapılan tayinler

Burhan Altan ve İbrahim Arun, Maraş ve Çoruh'a il müdürleri olarak atanmaktadır.

RG

29 Mart Yaya kaldırımlarını kapa-mak yasak

Ankara Belediyesinin kararına göre, günün kalabalık saatlerinde cadde ve sokakları dolduran halktan bazı-larının kol kola saf teşkil ederek gezdikleri, yahut kaldırımların veya geçitlerin ortasında durarak halkın rahat gidiş gelişini sekteye uğrattıkları görülmesine üzerine belediye nizamlarına aykırı bu davranışlar yasaklanarak, aksine hareket edenlerin cezalandırıla-cakları duyurulmuştur.

U

29 Mart Ankara imar yönetimine üst kademe atamaları

Ankara Şehri İmar Müdürlüğü İmar İdare Heyeti Üyeliği'ne İskân Umum Müdürü Dr. Cevdet Atasagun'un seçilmesi.

BCA, 30..18.1.2/107.106..20.

29 Mart Sıtma ile savaş 53 ilin sıtma ile olağanüstü savaşın yapılacağı bölge-ler olarak tespiti. Bu illerin arasında Ankara, İstan-bul, İzmir, Seyhan, Siirt, Zonguldak, Kars gibi iller bulunmaktadır.

BCA, 30..18.1.2/107.106.. 17.

30 Mart Veba Vakalarına karşı alın-ması gereken tedbirler hak-kında Sıhhat ve İçtimai Muavenet Bakanlığı'nın ta-mimi yayımlandı.

Tamimle daha önce gereksinim duyulan veba tedbir-leri kaldırılmaktadır.

RG

30 Mart Sıtma ile savaş Sıtma Savaşında İlk adım: Resmi sağlık makamları sıtma ilaçlarını halka parasız dağıtacaklar.

U

30 Mart Irkçıların davası bitti Birinci Sıkıyönetim mahkemesi, aralarında Zeki Velidi ve Nihal Atsız'ın da bulunduğu sanıklardan 10' u hakkında mahkûmiyet kararı verdi, diğerleri be-raat etti. Sanıkların hükümeti devirmeğe matuf gizli ittifak kurma fiilinden mahkûmiyetlerine karar verildi.

C

30 Mart İl özel idare bütçeleri 8 ilin özel idare bütçelerinde yapılacak aktarma ve verilecek ek ödenekle yeniden tertip açılması ile bazı tertip adlarında değişiklikler yapılması. Değişiklikler münakale, munzam tahsisat, tertip açılması ve bazı ter-tip adlarında değişiklikler yapılması talebi üzerinedir.

BCA, 30..18.1.2/107.107..9.

31 Mart Adliye Vekaletinde çeşitli nakil, terfi ve tayinler ger-çekleştirilmiştir.

Yargıç ve yargıç muavinliklerine toplu atamalar ya-pılmakta ve yargıçlık ve savcılık sınıfına ait yüksel-me listeleri yayımlanmaktadır.

RG

2 Nisan Sıhhat ve İçtimai Muavenet Bakanlığı sıtma ile savaş için bir tamim yayımladı.

Tamim çeltik ekimi işlerinin kontrolü hakkındadır ve daha sıkı kontrol ve murakabe yapılması zorunlulu-ğunu vurgulamaktadır.

RG

2 Nisan Sıhhat ve İçtimai Muavenet Bakanlığı sıtma ile müca-dele kapsamında bir tamim yayımladı.

Tamim eczanelerde bulundurulacak sıtma ilaçları hakkındadır.

RG

2 Nisan Sıhhat ve İçtimai Muavenet Bakanlığı sıtma savaşı için bir tamim yayımladı.

Tamim küçük su birikintilerinin ortadan kaldırılması hakkındadır.

RG

1945 Yılı 651


4 Nisan Belediye Kanunun 54, 119, 120 ve 128 inci maddeleri-nin değiştirilmesi hakkında 4705 sayılı kanun yayım-landı.

Değiştirilen maddelerin madde başlıkları şunlardır: Meclisin adi ve olağanüstü toplantısı, belediyelerde bütçe yılı, bütçenin hazırlanması ve idare hesabı ve kesin hesap.

RG

4 Nisan İdarei Umumiyei Vilayat Kanununun Özel İdarelere ait Kısmına Geçici bir mad-de eklenmesine dair 4706 sayılı kanun yayımlandı.

Geçici madde ile genel meclislerin 1945 bütçe yılı toplantılarında seçilen daimi encümen üyelerinin hizmet süreleri yedi ay olarak belirlenmiştir.

RG

4 Nisan Tütün ve müskirattan alı-nacak müdafaa vergisi hakkındaki kanunu değişti-ren 4708 sayılı kanun ya-yımlandı.

Bundan böyle bunların satış bedellerinin %35'i mü-dafaa vergisi olarak ayrılacaktır.

RG

4 Nisan Sıtma ile mücadele 4707 sayılı kanunun 2 inci maddesi uyarınca 53 il 3/2324 sayılı BKK kararı ile sıtma ile olağanüstü sa-vaşın yapılacağı bölgeler olarak saptanmıştır.

RG

4 Nisan Cide’ye elçi tayini Marsilya Başkonsolosluğu'nu idare eden Maslahat-güzar Fuat Carım'ın Cidde Elçiliği'ne tayini.

BCA, 30..18.1.2/108.21..17.

4 Nisan Türkiye’nin SSCB’ye sal-dırmazlık yenileme önerisi

Türkiye'nin Sovyet Hükümetine verdiği yanıtta, 1925 Paktı yerine yenisinin yapılmasına hazır olduğunu bildirmesi (yenisi yapılamayacaktır.)

TSA

4 Nisan İstanbul Sular İdaresi geliri Sular İdaresi'nin 1944 yılına ait umumi geliri 3.359.188,65 liraya yükselmiştir. Bu durum bir ön-ceki yıla oranla %12.12'lik bir artışı ifade etmektedir.

A

5 Nisan Hesap uzmanları Kurulu kurulmasına ve maliye ba-kanlığı merkez iller kadro-sunda bazı değişiklikler yapılmasına dair 4709 sayı-lı kanun yayımlandı.

Kanunun 1.maddesi ile “Gelir kanunlarının emrettiği ödevliler hesaplarını incelemek ve maliye bakanı ta-rafından lüzum görülecek etütleri yapmak üzere mer-kezde bir başkanın idaresi altında müşavir hesap uz-manı, hesap uzmanı ve hesap uzmanı muavinlerinden toplu bir Hesap Uzmanları kurulmuştur.

RG

5 Nisan Yurtdışına gönderilenler hak-kında

Amerika'ya gönderilen memur ve öğrencilerin ya-bancı kadınlarla evlenmesi ve görevden ayrılarak ti-caretle uğraşmasına karşı tedbir alınması.

BCA, 30..10.0.0/268.805.. 15.

6 Nisan Akyazı Kaymakamlığına tayin

Demirköy kaymakamı Vasfi Özdemir Akyazı Kay-makamlığına atanmıştır.

RG

6 Nisan Anadolu Ajansının kurulu-şu

Anadolu Ajansı 25 yaşını bitirdi U

7 Nisan Yurtdışına giden bakan ve yerine vekillik kararı

BM Konferansına iştirak etmek üzere San Fransisko'ya gidecek olan Hariciye Bakanı Hasan Saka'nın dönüşüne kadar kendisine Maliye Bakanı Nurullah Esat'ın Vekillik etmesi Başbakan'ın önerisi üzerine Cumhurbaşkanınca muvafık görülmüştür.

RG

9 Nisan Sayıştay’da daire başkanlı-ğı ataması

Sayıştay daire başkanlığına Refik Bakuy'un atanma-sına dair TBMM kararı yayımlanmıştır.

RG



9 Nisan Ölüm Cezaları hakkında TBMM Kararı

Toplam 3 kişinin ölüm cezası hükmünün yerine geti-rilmesi hakkında 2 adet TBMM kararı yayımlanmak-tadır. Yıl içinde toplam 8 kişinin ölüm cezası TBMM'de onanmaktadır.

RG

9 Nisan Eskişehir Havacılık Oku-lunda yabancı uzman, öğre-tim görevlisi ve teknik ela-man istihdamı

İngiliz yüzbaşılarından R. E. Tarplee ile H. E. Greene'in Eskişehir Hava okullarında uçuş öğretmeni olarak çalıştırılmaları.

BCA, 30..18.1.2/108.23..3.

9 Nisan Roosevelt ve Türkiye’de Museviler

Musevi Yasef Altıner tarafından Er Yasef Parlakyıldız'a gönderilen ve Amerika Cumhurbaşka-nı Roosevelt'in Türkiye'deki Musevilerle yakından ilgili olduğuna dair mektubu. Mektupta Avrupa'da öldürülen Yahudiler için matem ve oruç tutulmasına yönelik talepler yer almaktadır.

BCA, 30..10.0.0/206.408.. 11.

11 Nisan Milli Müdafaa Mükellefi-yeti Kanununun 11, 17 ve 19 uncu maddelerinin de-ğiştirilmesine dair 4710 sa-yılı kanun yayımlandı.

Askeri kıtaların iskân veya konaklama koşullarını ve devletin sorumluluklarını içeren değişikliklerdir.

RG

11 Nisan Posta Kanununun 1145 sa-yılı kanunla değiştirilmiş olan 34 ve 35 inci maddele-rinin değiştirilmesine dair 4711 sayılı kanun yayım-landı.

Posta idaresinde kaybolan ya da zarara uğrayan gön-deriler hakkında düzenlemeler getirmektedir.

RG

11 Nisan Sıhhat ve İçtimai Muavenet Bakanlığı bir tebliğ yayım-ladı.

Tebliğ yeniden eczane açılacak yerler için müracaat edecek eczacılar arasında gözetilecek tercih derecele-rini belirlemektedir.

RG

11 Nisan Bakanlık adlarının ve Mec-lis İçtüzüğünün tamamen Türkçeleştirilmesine karar verildi.

Buna göre Başbakanlık (Başvekâlet), Adalet Bakan-lığı (Adliye Vekâleti), Bayındırlık (Nafia), Dış İşleri (Hariciye), Ekonomi (İktisat), Gümrük ve Tekel (Gümrük ve İnhisarlar), İç İşleri (Dahiliye), Milli Eğitim (Maarif), Milli Savunma (Milli Müdafaa), Sağlık ve Sosyal Yardım (Sıhhat ve İçtimai Muave-net), Tarım (Ziraat), Ulaştırma (Münakalat) olarak değiştirilmişlerdir.

CA

12 Nisan 4712 sayılı kanun yayım-landı.

Askeri Memurlar Kanununun 4 üncü maddesinin de-ğiştirilmesi hakkındaki 3933 sayılı kanunun birinci maddesinin değiştirilmesine dair ... Değişiklikle as-keri memur olma şartları yeniden düzenlenmektedir.

RG


Devlet Memurları Aylıklarının Tevhit ve Teadülüne Dair olan 3656 sayılı kanuna ek 4644 sayılı kanuna bağlı 1 ve 3 sayılı cetvellerin Ziraat Bakanlığı bö-lümlerinde değişiklik yapılmasına dair... Ücretli me-murlar ile Yüksek Ziraat Enstitüsü Umumi Kâtipliği-nin tazminatı konusundaki yanlışlığın düzeltilmesi amacıyla düzenleme yapılmaktadır.

RG; ZC, cilt 16, 37. İnikat, s.sayısı 64,


Vakıf memba sularıyla orman ve zeytinliklerin işle-tilmesi hakkındaki 3913 sayılı kanuna ek... Kredi ve satış işlemlerine yönelik düzenlemeler içermektedir.

RG; ZC, cilt 16, 37. İnikat, s.sayısı 63,

1945 Yılı 653



Fevkalade Hallerin Devamı müddetince memur ve müstahdemlere yapılacak yardım hakkındaki 4599 sayılı kanunun 16 ıncı maddesinin değiştirilmesi hak-kında

RG

12 Nisan Bütçelerden aylık ve öde-nek alanlara bir aylık tuta-rında yapılacak yardım hakkında 4716 sayılı kanun yayımlandı.

1944 yılı bütçesinde bir defaya mahsus olmak ve ödeme zamanı Bakanlar Kurulunca kararlaştırılmak üzere almakta oldukları aylık veya ödeneklerinin ola-ğanüstü zamlarıyla birlikte bir aylık tutarı yardım olarak verileceği hükme bağlanmıştır. Ancak bu yar-dımdan sözleşmeli çalıştırılanlar, 4553 sayılı kanu-nun 49 uncu maddesi gereğince çalıştırılanlar, kanun yürürlüğe girdiği tarihte işten el çektirilmiş ya da Bakanlık emrine ya da açığa alınmış olanlar ile karı koca memur ya da müstahdemlerden aylığı daha az olanlar yararlanamayacaklardır.

RG

12 Nisan 1944 yılı Genel Bütçe Ka-nuna bağlı A işaretli cet-velde değişiklik yapılması hakkında 4717 sayılı kanun yayımlandı.

RG

12 Nisan TBMM İçtüzüğü Meclisten Geçti.

Değişiklikle Bakanlıkların yeni adları belirlenmiştir. Buna göre; Başbakanlık-Başvekâlet, Adalet Bakanlı-ğı-Adliye Vekâleti, Bayındırlık-Nafıa, Dışişleri-Hariciye, Ekonomi-İktisat, Gümrük ve Tekel-Gümrük ve İ, İçişleri Bakanlığı-Dahiliye Bakanlığı, Maliye Bakanlığı-Maliye Vekaleti, Milli Eğitim-Maarif, Milli Savunma-Milli Müdafaa, Sağlık ve Sosyal Yardım-Sıhhat ve İçtimai Muavenet, Tarım-Ziraat, Ticaret Bakanlığı-Ticaret Vekaleti, Ulaştırma-Münakalat olmuştur.

U

13 Nisan ABD Başkanı F.Roosevelt öldü.

Yerine yardımcısı H.Truman geçecek. U

16 Nisan ABD Başkanı Roosevelt'in ölümü

Başkan Roosevelt'in ölümü üzerine duyulan teessü-rün ABD Kongresine bildirilmesi hakkında 1459 sa-yılı TBMM Kararı yayımlandı.

RG

16 Nisan Ticaret Bakanlığından Ti-caretin tanzimine ve ihti-kârla mücadeleye dair 14 sayılı sirküler yayımlandı.

Tebliğ, Ankara, İstanbul ve İzmir şehirlerinde zey-tinyağı ve pamukyağları satışının düzenlenmesi hak-kındadır.

RG

17 Nisan Yargıtay Tevhidi İçtihat Kararı

Karar, Asliye mahkemelerinde görülen ve yazılı mu-hakeme usulüne tabi bulunan dava ve karşı davaların vekil ile takiplerinde vekâlet ücretinin usulü daire-sinde arzuhal ile istenmesi hakkındadır.

RG

18 Nisan Hariciye Vekaletinde çeşit-li nakil, terfi ve tayinler gerçekleştirilmiştir.

Atina-Pire, merkeze, Marsilya, Roma gibi çeşitli yer-lere başkonsolosluk ve kâtiplik atamaları yapılmak-tadır.

RG

18 Nisan Hariciye Vekaletinde mer-keze alma

Cidde Elçisi Emin Ali Sipahi derecesiyle merkeze nakledilmiştir. Ayrıca çeşitli başkonsoloslar da mer-keze alınmaktadır.

RG



19 Nisan Ankara Polis Enstitüsü ile Polis Okulları Tüzüğü hak-kında 3/2308 sayılı BKK yayımlandı.

Bu kurumlar Emniyet Genel Müdürlüğü'ne bağlı ola-rak kurulmaktadır.

RG

20 Nisan Çankırı Belediye Başkanlı-ğı

Çankırı Belediye Başkanlığına Cevdet Dengi'nin se-çilmesi hakkında Belediye Meclisince verilen karar onanmaktadır.

RG

20 Nisan Sıtma ile savaş 52 ilimizde olağanüstü sıtma savaşı fiilen başladı. U

21 Nisan Emek Bankasının kurulma-sı

Her çeşit banka ve ticaret işleri yapmak ve merkezi İstanbul olmak üzere 100 yıl süreli ve 1.500.000 Türk Lirası sermayeli Emek Bankası TAO'nun ku-rulmasına Bakanlar Kurulu izin vermektedir.

RG

21 Nisan Milli Müdafaa Ödevi Tü-züğünün 68 inci maddesine bir fıkra eklenmesine dair 3/2397 sayılı tüzük yayım-landı.

Eklenen fıkra ile hasta ve düşkün hayvanların mua-yene ve tecritleri hakkında düzenleme yapılmaktadır.

RG

24 Nisan Cumhurbaşkanlığında yapı-lan düzenlemeler

Cumhurbaşkanlığı Dairesi kuruluşunda değişiklik yapan 4006 sayılı kanuna bağlı kadronun değiştiril-mesi hakkında 4718 sayılı kanun yayımlandı. Kanun-la genel katip, başhekim, mütercim, kitaplık memuru, özel kalem, yazı işleri ve daire müdürlüğüne dair kadrolar sayıları ve aylıkları ile yeniden belirlenmek-tedir.

RG

24 Nisan Aydın Belediye Başkanlığı Aydın Belediye Başkanlığına Raif Aydoğdu'nun se-çilmesi hakkında Belediye Meclisince verilen karar onanmaktadır.

RG

24 Nisan Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekaletinden Tunceli’ye yapılan tayinler

Tunceli'ye il müdürü atanmaktadır. RG

25 Nisan CHP’nin parti içi tamimi Parti teşkilatının gazete çıkarmamasına dair tamim. BCA, 490..1.0.0/5.26..18.

25 Nisan Bolu’ya Vali Tayini Bolu Valisi Dr. Sukuti Tükel'in emekliliğe sevki ve yerine Bartın Kaymakamı Naci Rollas'ın tayini.

BCA, 30..18.1.2/108.24..10.

25 Nisan Birleşmiş Milletler Konfe-ransının toplanması

Birleşmiş Milletler Konferansının San Francisco'da yapılması ve yasanın imzalanması. Yeni dünya ni-zamı kuruluyor. 46 devletin 850 delegesi ilk toplan-tıyı yapmaktadır. (26 Nisan tarihli Akşam Gazetesi)

TSA; A

26 Nisan 3/2412 sayılı BKK ile Şe-hir ve Kasabalardaki Ma-halle Muhtar ve İhtiyar Ku-rulları Tüzüğü yayımlandı.

Şehir ve kasabalarda mahalle muhtar ve ihtiyar ku-rullarının ne yolla seçilecekleri ve görevlerini nasıl yapacaklarına dair düzenlemelerdir.

RG

26 Nisan Sümerbank’ta yabancı uz-man, öğretim görevlisi ve teknik elaman istihdamı

Polonya uyruklu Rawicz Czerski ile Anders Wactw'in Sümerbank merkez teşkilatında bir yıl daha çalıştırılmaları.

BCA, 30..18.1.2/108.25..7.

1945 Yılı 655


27 Nisan Sayıştay’da üye atamaları Sayıştay üyeliğine Fikret Hilmi Aktulga ile Ahmet Talat Dengel'in seçildiklerine dair 2 TBMM kararı yayımlanmaktadır.

RG

2 Mayıs TC Ziraat Bankası Tüzüğü yayımlandı.

3202 sayılı kanunun 73 üncü maddesi uyarınca Ban-kanın idare ve denetleme şekilleri, takip edeceği usuller, iç kuruluşu ve bununla ilgili görevleri, me-murların hak ve vecibeleri bu tüzük hükümlerine bağlı olarak belirlenmektedir.

RG

2 Mayıs Almanya’nın teslim olması Berlin Sovyetlere teslim oluyor. KBİDS

4 Mayıs Subaylar Heyetine Mahsus Terfi Kanununun 4554 sa-yılı kanunla değişen 11 inci maddesine bir fıkra eklen-mesi hakkında 4719 sayılı kanun yayımlandı.

Değişiklikle, “Kurmay subaylar mensup oldukları sı-nıftan gayri sınıf kıtalarına da verilirler ve bu kıtalar-dan alacakları sicillerle yükseltilirler” fıkrası eklen-mektedir.

RG

4 Mayıs 4720 sayılı kanun yayım-landı.

Birleşik Krallıkta mamul eşyanın Türkiye'ye ihracına müteallik garantilere dair munzam Anlaşmanın 5 inci maddesine dair bir “f” fıkrası ilavesi için İngiltere Sefareti ile teati edilen notaların onanması hakkın-da... 8 Kasım 1944 tarihinde Dışişleri Bakanlığı ile İngiltere Sefareti arasında teati olunan notalar onan-maktadır.

RG; ZC, cilt 16, 44. Birleşim

4 Mayıs Türkiye-İsviçre Ticaret ve Ödeme Anlaşmasının 1 Mart 1945 tarihine kadar uzatılması hakkında 4721 sayılı kanun yayımlandı.

4 Ağustos 1943 tarihli anlaşmanın 1 Mart 1945 tari-hine kadar uzatılması hakkındadır.


4 Mayıs Amerika Hükümetiyle teati edilen mektupların onan-masına dair 4722 sayılı ka-nun yayımlandı.

1 Nisan 1939 tarihli antlaşmanın hükümlerine uygun olarak düzenleme yapılmaktadır. Onaylanan mektup-lar Türkiye-Amerika Ticaret Anlaşmasına bağlı bir numaralı listede gümrük resmi konsolide edilmiş bu-lunan 675 D pozisyonundaki maddelere ait gümrük resminin 2.75 kuruşa çıkarılmasına mukabil 695 C pozisyonuna giren maddelere müteallik gümrük res-minin 3.30 kuruşa indirilmesi hakkındaki mektuplar onanmaktadır.


7 Mayıs Sümerbank’ta yabancı uz-man, öğretim görevlisi ve teknik elaman istihdamı

Çekoslovak uyruklu Mühendis Jaromir Nemeç'in Sümerbank Umum Müdürlüğü İnşaat Müdürlüğü'nde bir yıl süre ile çalıştırılması.

BCA, 30..18.1.2/108.26..18.

8 Mayıs Askeri Ceza Kanununun bazı maddelerini değiştiren 4726 sayılı kanun yayım-landı.

Değişiklikler yoklama kaçağı, bakaya, saklı, firar, kaçaklara yardım edenlerin cezaları hakkında ağırla-şan cezalar içermektedir.

RG


Tescil edilmeyen birleşmelerle bunlardan doğan ço-cukların tesciline ve gizli kalmış nüfus vakalarının cezasız olarak kaydına dair

RG

8 Mayıs Savaşın bitmesiyle piyasa-lar hareketlendi; gıda ve al-tın fiyatları düştü.

Fiyat artış hızı %: -3.4, dolar kuru (TL): 1.31, GSMH büyüme hızı (%): -15.3, sanayi ücreti (TL): 74.32, ekmek fiyatı (TL/kg): 0.33'dür.

CA



9 Mayıs Kaymakamlık tayini 13 kaymakam tayini gerçekleştirilmektedir. RG

9 Mayıs Emniyet Müdürlüğü atama-ları gerçekleştirilmiştir.

Şube müdürü, il müdürü ve emniyet amiri olarak çok sayıda tayin terfi gerçekleştirilmektedir.

RG

9 Mayıs İkinci dünya savaşı ile ilgili Avrupa’daki gelişmeler

8-9 Mayıs'ta Avrupa'da savaş hareketleri durdu. KİBDS

10 Mayıs Genel Nüfus Sayımı hak-kında 4729 sayılı kanun yayımlandı.

1945 yılında ülkede yeni bir genel nüfus sayımı ger-çekleştirilecektir.

RG

10 Mayıs Son teslim vesikası Berlin'-de imzalandı.

İkinci Dünya savaşını sona erdiren ve kayıtsız şartsız Alman teslim vesikası olan ateşkes anlaşması Al-manya ile imzalandı. Avrupa zaferi şenlikleri dün de her tarafta devam etti.

U

10 Mayıs Uluslararası örgütler ve Türkiye’nin toplantılara ka-tılımı

Kurulması düşünülen Devletlerarası Avrupa Olağa-nüstü Ekonomi Komitesi ve Avrupa Kömür Organi-zasyonu toplantılarına gönderilecek heyetin tespiti. Londra'da yapılacak toplantılara Türk Hükümeti de katılma kararı almıştır. Heyette Büyükelçi Cevat Açıkalın, Ticaret Bakanlığı müsteşarı Cahit Zamangil, Ekonomi Bakanlığı müsteşarı Nihat Odabaşıoğlu, Dışişleri Kâtiplik kaleminden İsmail Erez ve Etibank Kömür İşletmeleri Müdürü İhsan Soyak yer almaktadır.

BCA, 30..18.1.2/108.27..13.

11 Mayıs İkinci Dünya Savaşının so-na ermesi hakkında Başba-kanın açıklması

II. Dünya Savaşı'nın sona ermesi münasebeti ile ver-diği nutukta Başbakan, İngiltere, ABD, SSCB ve Yunanistan'ı Almanya ile yapılan savaşın galipleri olarak kutlamaktadır. Hatta “görüşlerimizdeki isabet, kararlarımızdaki metanet bizi tam vaktinde hakkı, medeniyeti, hürriyeti ve adaleti muzaffer çıkaran devletlerine arasına yerleştirdi.” demek suretiyle Tür-kiye'nin konumunu belirlemekte ve bunu “San Fransisko'da (bize) bir yer ayrıldı” diyerek pekiştir-mektedir.

BCA, 030.01./ 11.64.01.

12 Mayıs Bolu’ya Vali Tayini Bolu Valisi Dr. Sukuti Tükel'in emekliliğe sevki ve yerine Bartın Kaymakamı Naci Rollas'ın tayini ger-çekleştirilmektedir.

RG

14 Mayıs İkinci Dünya Savaşı’nın sona ermesi konusunda TBMM Kararı

Avrupa Harbinin Sona ermesi münasebetiyle verilen önergenin kabul edildiğine dair 1464 sayılı TBMM kararı yayımlandı.

RG


Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'ye TBMM'nin minnet ve şükranlarının sunulması hakkında 1465 sayılı TBMM kararı yayımlandı.

RG

14 Mayıs Olağanüstü sıtma savaşı fii-len başladı.

Sıtma hastalığında görülen artış üzerine yeni bir mü-cadele hareketi başlatılmaktadır.

CA

16 Mayıs Kaymakamlık tayini Pervari kaymakamı Turgut Beygo'nun Beşiktaş Kay-makamlığına, Bakanlık emrindeki Hüseyin Çıtak'ın Akçadağ Kaymakamlığına naklen ve yeniden tayin-leri onanmaktadır.

RG

1945 Yılı 657


16 Mayıs Adnan Menderes'in, Top-rak İskan Kanunu layihası hakkında yaptığı konuşma

Menderes'e göre, “Türkiye'nin zirai ve iktisadi ala-nında bugün içinde olduğu geri durum, Hükümet ge-rekçesinde izah olunduğu gibi toprak mülkiyeti ve toprak işletmesi rejimlerinin elverişsizliğinden ileri gelmiş değildir. Bunun hissesi varsa da azdır. Bu ci-hetin belirmesinin fikrimce çok büyük önemi vardır. Çünkü teşhisi hatalı olursa tedavisi güçleşir veya hiç imkânsız olur.” Ona göre, “Bu memleketin iktisadi kalkınmasına da destek olacak zirai kalkınma davası-nın bir plan dairesinde ve gerektiği genişlik ve ha-cimde ele alınmadığı gibi hatta bu kalkınmayı kendi tabii seyri içinde dahi geciktirecek yollara gidilmiş-tir.” Menderes'in üzerinde durduğu konular arasında aşar vergisi yerine ağnam vergisinin ihdası, çiftçinin teknik bilgi ve alet teçhizi, zirai kredi meseleleri, te-miz ve iyi tohum, iyi cins hayvan temini gibi konular yer almaktadır. Bunlar yerine getirildikten sonra sıra toprak konusuna gelmelidir. Ona göre “Toprak Ka-nunu Nazi rejiminin Ernhof kanunundan hemen ay-nen iktibas olunmuş düşünce ve hükümler”e sahiptir.

BCA, 030.01./ 11.64.02.

16 Mayıs Sıtma ile savaş Kocaeli valisi Ziya Tekeli'nin, Gökçeören bataklığı-nın kurutulmasında gösterdiği gayret ve faaliyetler-den dolayı ödüllendirilmesi.

BCA, 30..10.0.0/197.349.. 21.

17 Mayıs Toprak Kanunu görüşmesi hararetlendi.

Birçok milletvekili tenkidlerde bulundu. A

18 Mayıs Ankara Yenişehir-Maltepe Sokağı 9 sayılı evde oturan Mihriban Özsoy'un cezası-nın affına dair 4735 sayılı kanun yayımlandı.

Bir kişinin cezası affedilmektedir. RG


İnebolu'nun Aşağıküde Köyünden Keleşreiso-ğullarından Abdullah oğlu Ahmet Kalyoncu'nun hü-kümlü olduğu cezasının affına dair ... Bir kişinin ce-zası affedilmektedir.

RG

18 Mayıs Milli Eğitim Bakanlığı merkez kuruluşu ve görev-leri hakkındaki 2287 sayılı kanuna ek 4737 sayılı ka-nun yayımlandı.

Bakanlık müfettişlerinin tayininde aranacak vasıflar yeniden belirlenmektedir. Müfettişler, Bakanlığın teklifi üzerine Cumhurbaşkanlığının onamasıyla ta-yin edileceklerdir.

RG

21 Mayıs Kaymakamlık tayini 4 kaymakam tayin edilmiştir. RG

21 Mayıs Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekaletinden 4 ile yapılan tayinler

Ordu, Gaziantep, Burdur, Samsun ve Diyarbakır'a il müdürleri ataması gerçekleştirilmektedir.

RG

23 Mayıs Kaymakamlık tayini Devrek Kaymakamı Hızır Tüz Bartın Kaymakamlı-ğına tayin edilirken, 4 kaymakam şube müdürlüğü ve üçüncü sınıf mülkiye müfettişliklerine terfi ettirilmiş-lerdir.

RG

23 Mayıs Çanakkale Belediye Baş-kanlığı

Çanakkale Belediye Başkanlığına Nazmi Dolunay'ın seçilmesi hakkında Belediye Meclisince verilen karar onanmaktadır.

RG



23 Mayıs Milli Eğitim Bakanlığı'n-dan Yozgat’a yapılan tayin-ler

Yozgat'a il milli eğitim müdürü atanmaktadır. RG

23 Mayıs Ticaret Bakanlığı'ndan Ge-nel Müdürlük tayini

Teşkilatlandırma Genel Müdürlüğüne Mahmut Seyda getirilmiştir.

RG


Orduya BMM'nin Şükran ve Selamlarının Bildiril-mesi Hakkında 1466 sayılı TBMM kararı yayımlan-dı.

RG

24 Mayıs Adalet Bakanlığı'nda çeşitli nakil, terfi ve tayinler ger-çekleştirilmiştir.

Çok sayıda yargıç, savcı ve yardımcılıklarına toplu tayinler gerçekleştirilmektedir.

RG

26 Mayıs Emniyet Müdürlüğü atama-ları gerçekleştirilmiştir.

Çeşitli şube müdürlüklerine ve il müdürlüklerine top-lu atamalar yapılmaktadır.

RG

26 Mayıs Maliye Bakanlığı'nda 15 ile defterdar ataması gerçek-leştirilmiştir.

Isparta, Mardin, Erzurum, Ağrı, Bilecik, Burdur, Konya, Kastamonu, Eskişehir, Siirt, Çankırı, Elazığ, Niğde, Giresun ve Manisa defterdarlıklarına defter-dar atamaları yapılmaktadır.

RG

30 Mayıs Hükümet Meclis'ten güve-noyu aldı.

Başbakan Şükrü Saracoğlu'nun talebi üzerine 7'ye karşı 359 oyla Meclis, Hükümete güvenini bildirdi. Bütçe de 5'e karşı 370 oyla kabul edildi.

U

31 Mayıs Bakanlar Kuruluna güve-nildiğine dair 1467 sayılı TBMM kararı yayımlandı.

Başbakan Şükrü Saraçoğlu'nun ileri sürdüğü istek üzerine Kamutayca açık oya başvurulmuş ve Bakan-lar Kurulu'na 7 redde karşı 359 oyla güvenilmiştir.

RG

31 Mayıs CHP’nin halkevleri ve hal-kodaları hakkında tamimi

Halkevleri ve halkodalarının birbirinden ayırt edile-bilmesi için yapılacak işlere dair tamim

BCA, 490..1.0.0/5.26..23.

1 Haziran 4741 sayılı 7 Aylık Bütçe Kanunu yayımlandı.

Bütçe'de gelirler, giderlerin %89'unu karşılamakta, açık iç borçlanma ile karşılanmaktadır.

RG

1 Haziran Ticaret Bakanlığı'nda ve CHP Genel Sekreterliği'nde Değişiklikler oldu.

Bolu milletvekili Celal Sait Siren'in bakanlıktan çe-kilmesi kabul edilmiş ve yerine Trabzon milletvekili Raif Karadeniz getirilmiştir. Ayrıca CHP Genel Sek-reteri Memduh Şevket Esendal'ın sağlık sebepleri nedeniyle çekilmesi üzerine yerine Kırklareli millet-vekili Nafi Atuf Kansu Genel sekreter vekilliğine ge-tirilmiştir.

U

4 Haziran Adnan Menderes ve A. Tiritoğlu'nun, çiftçiye top-rak tevzii hakkındaki ko-nuşmaları

Toprak Kanunu hakkındaki görüşleriyle kanuna mu-halif olarak algılanan Menderes, kendisi gibi konuşan başka isimlerin de varlığından bahisle, Meclis'te ye-niden söz alarak sözlerini şöyle bitirir: “En nihayet muhterem arkadaşlar; bütün bu sözlerimle ve evvelce de ileri sürdüğüm fikirlerimle beni Toprak Kanunu aleyhinde bir arkadaş olarak tanımanıza da imkân görmemekle müsterihim. Çünkü evvelce Hükümetin de tamamen birleşmiş olduğu toprak kanunu komis-yonunun hazırladığı metnin gayet ehemmiyetsiz bir farkla taraftarı ve müdafii bulunduğumu da defalarla ifade etmiş bulunuyorum.”

BCA, 030.01./ 11.64.04.

1945 Yılı 659


6 Haziran Toprak Kanunu Meclisten çıkıyor.

Başbakan Şükrü Saraçoğlu Toprak Kanunu hakkında yapılan itirazlara cevap verdi. “Toprak Kanunu esaslı bir inkılâp kanunudur.”

U

6 Haziran Uluslararası Havacılık An-laşması

Şikago Havacılık Anlaşmaları Meclis'te onandı. U

6 Haziran Çalışma Bakanlığı’nın ku-rulması

Çalışma Bakanlığı Teşkilat ve Vazifeleri üzerinde hazırlanan kanun tasarısı.

BCA, 30..18.1.2/108.32..1.

7 Haziran Sıtma ile savaş Yurdumuzda sıtma ile savaş için Hıfzıssıhha Enstitü-sünde açılan doktorlar kursu son buldu.

U

7 Haziran Harp Akademisi’nde yaban-cı uzman, öğretim görevlisi ve teknik elaman istihdamı

Harp Akademisi Tank Tabiye Öğretmenliği'nde İngi-liz Yarbayı James Winberg ile İngiliz Binbaşısı Stuard'ın çalıştırılması.

BCA, 30..18.1.2/ 108.33..10.

7 Haziran Erzincan Valisinin Dahiliye Vekaleti emrine alınması

Erzincan Valisi Dilaver Argun'un Bakanlık emrine alınması.

BCA, 30..18.1.2/108.33..7.

7 Haziran Posta kanunu değişikliği Posta Kanunu Hakkında Kanun Tasarısı. BCA, 30..18.1.2/108.47..15.

7 Haziran Çalışma Bakanlığı’nın ku-rulması ve bakan atanması

Çalışma Bakanlığı'nın kurulduğu ve bu bakanlığa Konya Milletvekili Dr. Sadi Irmak'ın tayin edildiği.

BCA, 30..10.0.0/14.80..10.

7 Haziran Sovyetler Birliği ile ikili ilişkiler

Molotov'un Türkiye Büyükelçisi Selim Sarper'e Bo-ğazların ortak savunması (üs) ve Türk-Sovyet sını-rında değişiklikten söz etmesi.

TSA

8 Haziran Ankara Tıp Fakültesi’nin kurulması kararı

Ankara Tıp Fakültesi'nin kurulması hakkında kanun tasarısı.

BCA, 30..18.1.2/108.32..7.

9 Haziran 6 ilde sıkıyönetimin uza-tılması kararı

İstanbul, Edirne, Kırklareli, Tekirdağ, Çanakkale ve Kocaeli illerinde 23 Kasım 1940 tarihinde ilan edilen ve en son 23 Haziran 1945 tarihine kadar uzatılmış olan sıkıyönetimin bu tarihten başlamak üzere altı ay daha uzatılmasına dair 1468 sayılı TBMM kararı ya-yımlanmaktadır.

RG

9 Haziran Çalışma Bakanı ataması Devlet Dairelerinin Bakanlıklara ayrılması hakkında-ki 3271 sayılı kanunun birinci maddesine dayanılarak çalışma hayatıyla ilgili işleri düzenleme, yürütme ve denetleme ile görevli olmak üzere ilk kez bir Çalışma Bakanlığı kurulmuş ve bu Bakanlığı Konya Millet-vekili Sadi Irmak getirilmiştir.

RG

9 Haziran Çalışma Bakanlığı Kurulu-yor

Mümtaz Faik Fenik'in başyazısında Bakanlık değer-lendirilmektedir. Yazara göre; “Türkiye'nin çalışma hayatını tanzim etmek hususunda bu Bakanlığın çok önemli hizmetler göreceği açık bir hakikattir.” Top-rak Kanunu ile artacak tarım işçiliği konusu da böy-lece düzenlenecektir.

U

9 Haziran Belediyeler Bankasının adı “İller Bankası” olarak de-ğiştiriliyor.

Belediyeler Bankasının özel idarelere ve köylere de kredi sağlayacak şekilde genişletilerek adının değişti-rilmesi istenmektedir.

U



10 Haziran Sivil Havacılık Anlaşması yürürlüğe girdi.

Şikago milletlerarası sivil havacılık anlaşmasının 6 Haziran 1945 yılından itibaren yürürlüğe konduğu ilan edilmektedir. Anlaşmayı 26 ülke daha tasdik et-miş bulunmaktadır.

U

11 Haziran Kaymakamlık tayini 11 kaymakam tayini gerçekleştirilmiştir. RG

11 Haziran Tarım Bakanlığından genel müdürlük ataması

Açık bulunan Tarım Bakanlığı Veteriner İşleri Umum Müdürlüğüne Uzman Müşavir Veteriner İh-san Akhun tayin edilmiştir.

RG

12 Haziran Toprak Kanunu dün Mec-listen geçti.

Kanun 345 milletvekilinin oybirliği ile kabul edildi. Pazara Toprak Bayramı kutlanacak.

U

12 Haziran Şikado'da 7 Aralık 1944 ta-rihinde akit ve imza edil-miş olan Milletlerarası Si-vil Havacılık Anlaşması ile Sivil Havacılık Geçici Söz-leşmesi ve bunların ekleri-nin onanması hakkında 4749 sayılı kanun yayım-landı.

Şikago Sözleşmesi, uluslararası sivil havacılığın esaslarını evrensel düzeyde düzenleyen ve Uluslara-rası Hava Hukukunun yürürlükteki kurallarını belir-leyen temel bir metindir. Bu anlaşma, hava trafiği, hava nakil araçlarının tabiiyeti ve tescili, lisans ve sertifikaları, hava trafiğini kolaylaştırıcı önlemler, kazaların araştırılması, uluslararası standartlar ve usuller gibi genel ve ticari olmayan konularda önemli düzenlemeler getirmiştir. Ancak bu sözleşmede, tica-ri hakların düzenlenmesi konusunda bir mutabakata varılamamış olması nedeniyle, ticari hakların ikili an-laşmalar yoluyla düzenlenmesi yoluna gidilmesine karar verilmiştir. Bu çerçevede Türkiye, bugüne ka-dar 82 ülke ile İkili Hava Ulaştırma Anlaşması yap-mıştır. Bu sözleşmenin bazı maddeleri 1956 yılında değiştirilerek, tarifeli seferler yanında, tarifesiz hava taşımacılığı da kapsam altına alınmıştır. Türkiye 1944 Sözleşmesiyle kurulan Uluslararası Sivil Hava-cılık Teşkilatı (ICAO)’na üyedir.

RG; Öİ

14 Haziran 4751 sayılı kanun yayım-landı.

Şose ve Köprüler Kanunu ile bu kanunun bazı mad-delerinin değiştirilmesi hakkındaki 1882 sayılı ka-nunda değişiklik yapılmasına dair... Yol ödevi ve yol vergisiyle ödevli kimseler hakkında yeni düzenleme-ler yapılmaktadır.

RG


Milli Korunma Kanununa göre yapılmış olan harca-malara ait 1941 takvim yılı bilançosunun onanması hakkında ... Kanunla ilişik cetvelde gösterilen har-camalara ait 1941 takvim yılı bilançosu ve kar ve za-rar hesabı onanmaktadır.

RG

15 Haziran 4753 sayılı Çiftçiyi Top-raklandırma Kanunu ya-yımlandı.

Bu kanunla, “arazisi olmayan veya yetmeyen çiftçile-ri veya çiftçilik yapmak isteyenleri, aileleri ile birlik-te geçimlerini sağlayacak ve iş kuvvetlerini değer-lendirecek ölçüde araziye sahip kılmak; kendilerine arazi verilenlerle yeter arazisi bulunup istihsal vasıta-ları eksik olan çiftçilerden muhtaç bulunanlara kuru-luş, onarma ve çevirme sermayesi, canlı ve cansız demirbaş vermek ve yurt topraklarının sürekli olarak işlenmesini sağlamak” amaçlanmaktadır.

RG

15 Haziran Milletvekili ara seçimleri: Adayların sayısı gün geç-tikçe artıyor.

Boş bulunan 6 milletvekilliği için şimdiye kadar 186 kişi müracaat etti. Bir süre önce CHP aday göster-meme kararı vermişti.

U

1945 Yılı 661


16 Haziran 4760 sayılı Toprak Bayra-mı kanunu yayımlandı.

Bundan sonra Çiftçiyi Topraklandırma Kanununun kabul edildiği 11 Haziran tarihini takip eden Pazar günü her yıl Toprak Bayramı olarak kutlanacaktır.

RG

17 Haziran Bugün Toprak Bayramını kutluyoruz.

Cumhuriyet, köylüye hakkını ve millete en büyük armağanını verdi.

U

18 Haziran Milletvekili ara seçimleri dün neticelendi.

İstanbul'da Muhittin Üstündağ, Zonguldak'ta Ali Rı-za İncealemdaroğlu, İzmit'te Nihat Erim, Burdur'da Mehmet Sanlı, Çorum'da Edip Alpsar ve Sivas'ta Fikri Erbuğ seçimi kazandılar.

U

19 Haziran Muğla milletvekilinin vefa-tı

Muğla milletvekili Sadullah Güney dün vefat etti. U

19 Haziran Kamu Personeli Ücret Re-jimi

3.8.1945 tarih ve 4644 sayılı Devlet Memurları Ay-lıklarının Tevhit ve Teadülü Kanunu'na ekli 3 sayılı cetvelde değişiklik yapılması hakkında kanun tasarısı.

BCA, 30..18.1.2/108.36..3.

21 Haziran Sürekli Tahkimat İşlerinde Çalıştırılacak Erlere Veri-lecek Gündelik Hakkında 4754 sayılı Kanun yayım-landı

Gizlilik ve amele yokluğu durumlarında çalıştırılacak erlere dair düzenlemedir.

RG

21 Haziran Ankara Tıp Fakültesi’nin kurulması

Ankara Tıp Fakültesinin kurulmasına ait tasarı kabul edildi.

U

21 Haziran Vakıflar Kanununa ek 4755 sayılı kanun yayımlandı.

Kanunun 29 uncu maddesinde geçen süre on yıl daha uzatılmaktadır.

RG

21 Haziran Avukatlık Kanununun 21 inci maddesinin değiştiril-mesine dair 4756 sayılı ka-nun yayımlandı.

Değişiklikle, adli ve askeri yargıçlıkla ve savcılıkta ve Danıştay Dava Daireleri başkan ve üyeliklerinde ve Hukuk Fakülteleriyle Siyasal Bilgiler Okulu hu-kuk ilmi profesörlüklerinde veya bu derslerin doçent-liklerinde, yahut 2556 sayılı Hakimler Kanununa gö-re yargıçlık veya savcılık sınıfından sayılan memuri-yetlerde en az dört yıl süre ile hizmet etmiş olanlar ile Türk uyruğuna geçmiş yabancıların gerekli koşul-ları yerine getirdiklerinde 21.maddedeki yazılı kayıt-tan vareste tutulmaları sağlanmaktadır.

RG

21 Haziran Ekonomi Bakanlığı’nın 5/ 5437 sayılı yazısıyla ona-nan yurt içinde okutturula-cak öğrencilere ait talimat-namesi yayımlandı.

Talimatnameye göre, çeşitli işlerdeki eleman ihtiyaç-larını karşılamak üzere, Sümerbank, Etibank ve Tür-kiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi’nin kendi he-saplarına yurt içinde her sene genel müdürlerinin tek-lif ve İdare Meclislerinin tensip edecekleri miktarlar-da bu talimatname hükümleri uyarınca çeşitli derece-deki okullarda öğrenci okutturabilecekleri konusu düzenlenmektedir.

EBT

21 Haziran Kırşehir Valisi emekliye sevk edildi.

Kırşehir Valisi Bekir Baran'ın emekliye sevk edilme-si.

BCA, 30..18.1.2/108.36..16

21 Haziran Rodos'un İngilizler tarafın-dan işgali

İbrahim Çelebi'nin, Rodos'un İngilizler tarafından iş-gali, Yunan halkının adadaki gösterileri ve Rodos'un Türklerin elinde kalması temennisinde bulunan mek-tubu.

BCA, 30..10.0.0/239.613.. 20.




Jandarma Erat Kanununun 3 ve 20 nci maddelerinin değiştirilmesi hakkında ... Değişiklikle Jandarma ge-dikli erbaşlara dair düzenlemeler yapılmaktadır.

RG


Hayvan Sağlık Zabıtası Kanununun 58 ve 59 uncu maddelerinin değiştirilmesine ve at vebasına tutulan hayvanların öldürülmesine ve tazminine dair ... Ka-nun, ülkedeki hastalıklı hayvanların itlafı ile yabancı ülkelerden kaçak yurda sokulan hastalıklı hayvanla-rın önlenmesi yönünde düzenleme yapma amacında-dır.

RG

22 Haziran İdari Taksimatta yılda bir değişiklik yapılacak

Mülki idare taksimat ve teşkilatında her yılın muhte-lif zamanlarında yapılagelmekte olan değişiklikler, idari ve adli işlerde uzun haberleşmeye ve bazı yanlışlıklara yol açmaktadır. Asker alma işlerinde karışıklıklara sebep olmaktadır. İçişleri Bakanlığı idari taksimatımızda yapılacak kurma, ayırma ve birleştirme gibi değişiklikleri yılda bir defa olmak üzere Şubat ve Mart aylarında yapılmasını kararlaş-tırmıştır.

U

22 Haziran Isparta Valisini emekliye sevk

Isparta Valisi Naci Kıcıman'ın emekliye sevki. BCA, 30..18.1.2/108.37..20.

22 Haziran Denizli milletvekilinin ölü-mü

Denizli Milletvekili Yusuf Başkaya öldü. CA

23 Haziran 4759 sayılı İller Bankası Kanunu yayımlandı.

Bu düzenleme ile birlikte İller Bankası, il özel idare-leri, belediyeler ve köy idareleri ile bu idarelerin ku-racakları birliklerle adı geçen idarelere bağlı, tüzel kişiliği olan ya da olmayan ve katma bütçeli idare ve kurumların imar işleriyle ilgili konularla uğraşmak ve bütün işlemlerinde özel hukuk hükümleriyle, 4759 sayılı kanuna bağlı olmak üzere kurulan bir kamu tü-zel kişiliği haline gelmiştir. Merkezi Ankara'da olan Banka'nın ilk sermayesi de 100 milyon liradır.

RG

26 Haziran Bazı alacakların kayıtlarının silinmesi hakkında 1469 sayılı TBMM kararı yayım-landı.

Karar 1050 sayılı Genel Muhasebe Kanununun 133 üncü maddesi gereğince terkinine karar verilen para-lara ilişkin cetvelin silinmesine dairdir.

RG

26 Haziran Birleşmiş Milletlerin ku-rulması

BM Teşkilatı kuruldu. KBİDS

27 Haziran Ankara Tıp Fakültesinin Kurulması Hakkında 4761 sayılı kanun yayımlandı.

Ankara'da bir tıp fakültesi kurulmaktadır. RG

27 Haziran Çalışma Bakanlığı'nın Ku-ruluş ve Görevleri Hakkın-da 4763 sayılı kanun ya-yımlandı.

Çalışma Bakanlığı, Devlet Dairelerinin Bakanlıklara Ayrılması Hakkındaki 3271 sayılı Kanunun 1. Mad-desine dayanılarak, Başbakanın 7 Haziran 1945 tarih ve 6–376/6 sayılı teklifi üzerine 7 Haziran 1945 tarih ve 4/591 sayılı Cumhurbaşkanlığı tezkeresi ile ku-rulmuş hemen arkasından 22 Haziran 1945 tarih ve 4763 sayılı Çalışma Bakanlığı'nın Kuruluş ve Görev-leri Hakkındaki Kanun çıkarılmıştır.

RG

1945 Yılı 663


27 Haziran Diyanet İşleri Başkanlığı kapsamındaki gelişmeler

Kilis Vaizliğine tayin edilen Mahmut Öğütçü'nün gö-revden ayrılış tarihinin bildirilmesi.

BCA, 51..0.0.0/ 12.103..43.


İstanbul Havagazı ve Elektrik ve Teşebbüsatı Sınaiye Türk Anonim Şirketi'ni Satın Alma Sözleşmesinin onanmasına ve “İstanbul, Elektrik, Tramvay ve Tünel İşletmeleri İdaresi”ne Devrine Dair... İmtiyazların kaldırıldığı ve devrin gerçekleştiği onanmaktadır.

RG

28 Haziran DTCF’de yabancı uzman, öğretim görevlisi ve teknik elaman istihdamı

İngiliz uyruklu Mc. Callien ile B. C. Davis M. A.'nın Ankara DTCF'de çalıştırılması.

BCA, 30..18.1.2/108.39..7.

28 Haziran Çanakkale Valisinin emek-liye sevki ve Kırşehir Vali-liğine atama

Çanakkale Valisi Fehmi Vural'ın emekliye sevki ve Mahmut Nedim Aker'in Kırşehir Vali Vekilliği'ne ta-yini.

BCA, 30..18.1.2/108.39..10.

28 Haziran Diyanet İşleri Başkanlığı kapsamındaki gelişmeler

Arapça ezan okuyan Mehmet İyibildiren hakkında yapılan işlem. Adıgeçen yetkili mercilerin emirlerine uymadığından adalete verilmiş ve idareten de soruş-turma açılmıştır.

BCA, 51..0.0.0/ 12.103..44.

29 Haziran Erzincan’da doğal afet Erzincan'da meydana gelen depreme dair telgraf. BCA, 30..10.0.0/120.850.. 11.

30 Haziran Kömür Satış ve Tevzi Yö-netmeliği yayımlandı.

Yönetmelik Ekonomi Bakanlığı tarafından çıkarıl-maktadır. 2/12899 ve 2/18109 sayılı Bakanlar Kurulu Kararlarıyla yürürlüğe konulmuş olan ve 5 ve 348 sayılı Koordinasyon Heyeti Kararlarıyla verilen yet-kiye dayanmaktadır.

RG

2 Temmuz Isparta ve Burdur’a vali ta-yini

3/2727 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Isparta Va-lisi Naci Kıcıman emekliliğe çıkarılırken, Burdur Va-lisi Nuri Atay Isparta Valiliğine ve Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü Daire Başkanlarından Rebii Karatekin Burdur Valiliğine tayin edilmişlerdir.

RG

2 Temmuz İller Bankası’na genel mü-dür tayini

İller Bankası Genel Müdürlüğüne mülga Belediyeler Bankası Genel Müdürü Aşki Naili Eren aylık 600 lira ücretle tayin edilmiştir.

RG

2 Temmuz Kaymakamlık tayini 39 kaymakam tayini gerçekleştirilmiştir. RG

2 Temmuz Emniyet Müdürlüğü atama-ları gerçekleştirilmiştir.

2 Emniyet amiri ataması onanmaktadır. RG

2 Temmuz Çalışma Bakanlığı’nda müsteşarlık ataması

125 lira aylıklı Çalışma Bakanlığı müsteşarlığına, Ekonomi Bakanlığından kadrosu kaldırılan İş Dairesi Başkanı Enis Behiç Koryürek'ün kazanılmış hakkı nedeniyle almakta olduğu 150 lira aylıkla tayini uy-gun görülmektedir.

RG

3 Temmuz Askeri Şûranın Teşkilat ve Vazifeleri Hakkındaki 636 sayılı kanuna ek 4764 sayı-lı kanun yayımlandı.

Hava Kuvvetleri Komutanı Yüksek Askeri Şûra üye-si yapılmaktadır.

RG



3 Temmuz Subay ve askeri memurla-rın tekaüdü için rütbe sınıf-larına göre tayin olunan yaşları bildiren 3079 sayılı kanuna ek 4765 sayılı ka-nun yayımlandı.

Eklenen madde ile “Seferberlikte veya harp veyahut harp ilanı halinde yaş haddini tamamlayan komutan-lardan harp kuvvetlerine komuta eden tarafından, bu makam henüz kurulmamış ise Genelkurmay Başkan-lığınca, lüzum gösterilenlerin Bakanlar Kurulu kara-rıyla tekaütlükleri emir ve komuta yerinde kaldıkları sürece geri bırakılabilirler.”

RG

3 Temmuz Van Gölü İşletmesi hak-kındaki 3025 sayılı kanuna ek 4766 sayılı kanun ya-yımlandı.

Bazı deniz taşıtlarının tonilatosu 18 rüsum tonilato-suna çıkarılmıştır.

RG

3 Temmuz 4767 sayılı kanun yayım-landı.

Orman Koruma Kuruluşunun kaldırılmasına ve bu kuruluşun görev ve yetkilerinin Devlet Orman İşlet-melerine devrine dair ... Ormanların ve av hayvanla-rının korunmasına yönelik görev ve yetkiler ile bu konudaki suçlara dair görev ve yetkiler devredilmek-tedir.

RG; ZC cilt 18, 78.birleşim

3 Temmuz Elektrik İşletme Müessese-leri Hakkında 4768 sayılı kanun yayımlandı.

Düzenleme mahalli idarelerce işletilen elektrik işlet-me veya müesseselerine dairdir.

RG, Tutanak Dergisi, D.VII, cilt 18, 2, 78.B

3 Temmuz Yeniden 9 ilçe kurulmasına dair 4769 sayılı kanun ya-yımlandı.

Kurulan ilçeler şunlardır: Kastamonu-Abana, Çanak-kale-Çan, Çoruh-Ardanuç, Yozgat-Yerköy, Hatay-Altınözü, Rize-Güneyce, Ordu-Perşembe, Giresun-Keşap, Edirne-Lalapaşa.

RG

3 Temmuz Milli Korunma Kanunu uygulamaları

Milli Korunma Kanunu'nun uygulanması dolayısıyla Belediyelere verilen görevlerin yerine getirilmesi için kurulan teşkilatın giderlerini karşılamak üzere Tica-ret Bakanlığı emrine ödenek verilmesi.

BCA, 30..18.1.2/108.42..20.

4 Temmuz Adalet Bakanlığı'nda çeşitli nakil, terfi ve tayinler ger-çekleştirilmiştir.

Çok sayıda yargıç, savcı ve yardımcılıklarına toplu tayinler gerçekleştirilmektedir.

RG

5 Temmuz 3/2540 sayılı BKK ile “1945 Genel Nüfus sayımı Vali, Kaymakam ve Bucak Mü-dürlerine Mahsus Yönet-melik” ile “1945 genel nü-fus sayımı ve denetleme memurlarının ödevleri hak-kında yönetmelik” yayım-landı.

Yönetmelikler ile 1945 Ekim'inin 21 inci Pazar günü yapılacak Genel Nüfus sayımında Vali, Kaymakam ve bucak müdürlerinin ve sayım ve denetleme me-murlarının ödevleri belirlenmektedir.

RG

6 Temmuz Ulaştırma Bakanlığı Gö-revleri ve Kuruluşu Hak-kında 4770 sayılı kanun yayımlandı.

Ulaştırma Bakanlığı yeniden yapılandırılmaktadır. RG; ZC, 78.birleşim, cilt 18, s. sayısı 138.

6 Temmuz Su Mahsulleri ve avcılığı işlerinin Ekonomi Bakanlı-ğı görevleri içine alınması-na dair 4771 sayılı kanun yayımlandı.

Ulaştırma Bakanlığı bünyesindeki yetkiler Ekonomi Bakanlığına devredilmektedir.

RG, Tutanak Dergisi, D.VII, 18, 2, 79. Birleşim

1945 Yılı 665


7 Temmuz 4772 sayılı İş Kazalarıyla Meslek Hastalıkları ve ana-lık sigortaları kanunu ya-yımlandı.

“…bu kanunda yazılı yardım ve ödeneklerden fayda-lanmak, 3008 sayılı İş Kanununun uygulandığı işyer-lerinde çalışanlardan o kanuna göre sigortalı sayılan-ların hakkı” olarak belirlenmektedir.

RG

7 Temmuz Ticaret Bakanlığından 2 sirküler yayımlanmıştır.

Bakanlık “Ticaretin tanzimine ve ihtikârla mücadele-ye dair 18 ve 19 sayılı sirküler”leri yayımlamıştır.

RG

7 Temmuz Yeni Ereğli Limanının in-şaatına başlanıyor

Ereğli limanı 7 milyon liraya Türk mühendis ve mü-teşebbislerinin kurduğu bir şirkete ihale edilmiştir. Dalgakıran 1949 yılında rıhtımlar da 1950 yılında tamamlanmış olacaktır.

U

8 Temmuz Milli Kalkınma Partisi ku-ruluyor

Tüccar, müteahhit ve iş adamlarında Nuri Demirağ, vilayete bir dilekçe ile başvurarak “Milli Kalkınma Partisi” adıyla siyasi bir parti kurmak istediğini bil-dirmiştir.

U

9 Temmuz Devlet memurları aylıkla-rının tevhit ve teadülüne dair 3656 sayılı ek 4644 sayılı kanunda değişiklik yapılması hakkında 4774 sayılı kanun yayımlandı.

İlgili cetvellere bazı kadrolar eklenirken bazı kadro-lar çıkarılmaktadır.

RG

9 Temmuz Maliye Bakanlığı Kuruluş ve Görevlerine Dair olan 2996 sayılı Kanunun Bir Fıkrasının Değiştirilmesi Hakkında 4775 sayılı kanun yayımlandı.

Kontrol memurlarının merkez ilçesi dışında çalıştık-ları durumlarda zorunlu giderlerini karşılamaya yö-nelik düzenlemeyi içermektedir.

RG, Tutanak Dergisi, D.VII, 18, 2.

9 Temmuz Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Kuruluş ve Me-murları Kanununun 84 ün-cü maddesinin Değiştiril-mesine dair 4776 sayılı ka-nun yayımlandı.

Sağlık Bakanlığı kapsamındaki yapı ve denetim işle-rinin Bayındırlık Bakanlığı ile birlikte yürütümüne dair düzenleme yapılmaktadır.

RG, TBMM Tutanak Dergisi, Dönem VII, cilt 18, toplantı 2, 78. Birleşim, 25.6.1945

9 Temmuz Orman Genel Müdürlüğü Kuruluş Kanuna ek 4777 sayılı kanun yayımlandı.

Kanunla bazı kadrolar eklenmektedir. Merkez'de 1.Sınıf Orman Başmüfettişi, 1.,2.,3.,4. sınıf Orman müfettişi, Orman müfettişi yardımcısı, illerde ise 1.,2.,3.sınıf Orman Başmühendisi, Orman Başmü-hendisi ve Beşinci sınıf Orman Başmühendis yar-dımcısı.

RG

9 Temmuz Devlet Ekonomi Kurumları Memurları Emekli Sandığı hakkındaki 4222 sayılı ka-nunun 15 inci maddesinin değiştirilmesi hakkında 4778 sayılı kanun yayımlandı.

Emeklilik, malullük, dul ve yetim aylıkları bağlan-masında, tazminat verilmesi durumlarında ortaya çı-kan gelişmelerin düzenlenmesi amaçlanmaktadır.




10 Temmuz Milli Eğitim Bakanlığına bağlı Teknik Okullarında yetiştirilecek askeri mü-hendisler hakkında 4779 sayılı kanun yayımlandı.

Kanunun 1 maddesine göre, Milli Eğitim Bakanlığı-na bağlı Teknik Okullarında askeri mühendis yetiş-tirmek üzere gereği kadar öğrenci okutmağa Milli Savunma Bakanlığı yetkili kılınmıştır.

RG

10 Temmuz ABD ile yapılan Anlaşma'-nın onanması hakkında 4780 sayılı kanun yayım-landı.

Anlaşma TC ile ABD Hükümeti arasında 23 Şubat 1945 tarihinde Ankara'da imzalanmıştır. Anlaşmanın konusu, ABD'nin 11 Mart 1941 tarihli kanununda yazılı yardımla ilgili esaslardır. “TC'ne müdafaa vası-talarının tevsii için yardımını teşmil ettiğine ve et-mekte devam eylemekte olduğuna dair kararları içe-ren anlaşmadır.”

RG

10 Temmuz Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Kuruluş ve Me-murları Kanununun Bazı maddelerinin değiştirilme-sine ilişkin 4781 sayılı ka-nun yayımlandı.

Köy sağlık teşkilatı kapsamında ikinci sınıf köy ebe-leri hakkında düzenleme yapılmaktadır.

RG, Tutanak Dergisi, D.VII, 18, 2, 79. Birleşim

10 Temmuz Noter Kanunun 71 ve 84 üncü maddelerinin değişti-rilmesi ve olağanüstü halle-rin devamı süresince noter ücretlerinin artırılması hak-kında 4782 sayılı kanun yayımlandı.

Noterlerin gördükleri göreve karşılık olarak ücretler ile yardım sandığı sermayesini teşkil eden gelirler be-lirlenmektedir.

RG

10 Temmuz Türkiye-İsviçre Ticaret ve Ödeme Anlaşmasının 1 Ha-ziran 1945 tarihine kadar 3 ay uzatılması hakkında 4783 sayılı kanun yayımlandı.

İki ülke arasındaki mal sevkiyatının uluslararası or-tam nedeniyle aksaması üzerine uzatma gerçekleşti-rilmektedir.

RG, Tutanak Dergisi, D. VII, 18, 2, 80. Birleşim

11 Temmuz Tarım Bakanlığı Toprak İş-leri Genel Müdürlüğü gö-rev ve kuruluşu hakkında 4784 sayılı kanun yayım-landı.

Çiftçiyi topraklandırmaya ilişkin bütün işleri yapmak üzere Tarım Bakanlığı içinde bir “Toprak İşleri Ge-nel Müdürlüğü” kurulmaktadır.

RG

11 Temmuz Keçiören'de bir sanatoryum yapılacak

Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı'nca 1.5 milyon lira harcanarak 100 hasta kapasiteli sanatoryum has-tanesi yapılacaktır.

U

11 Temmuz Beyşehir kaymakamını ba-kanlık emrine alma

Beyşehir Kaymakamı Melih Yuluğ'un Bakanlık em-rine alınması.

BCA, 30..11.1.0/176.17..21.

12 Temmuz 46 Gençlik kulübünün ku-rulmasına izin verilmesi kararlaştırılmıştır.

3/2629 sayılı BKK bazı kulüplerin kurulduğu, bazıla-rının birleştirildiği, bazılarının kaldırıldığı ve bazıla-rının da cetvelden çıkarıldığı bilgilerini içermektedir.

RG

12 Temmuz Dışişleri Bakanı Hasan Sa-ka görüşümüzü izah etti

Londra'da bulunan Bakan, “Türkiye bakımından bir sınır tadili veya arazi tavizi bahis mevzuu değildir. Boğazlar rejimi ise Montreux ile tayin edilmiştir.” demektedir.

U

12 Temmuz Van’da doğal afet Van'da şiddetli bir deprem oldu. U

1945 Yılı 667


12 Temmuz Ankara Tıp Fakültesi inşaa-tı

Ankara Tıp Fakültesi yapımına başlandı. U

12 Temmuz Sıtma ile savaş Türkiye Kızılay Derneği tekeli altına verilmiş olan ilaçlar listesine sıtma ilaçlarının ilavesi.

BCA, 30..18.1.2/108.44..6.

13 Temmuz Orman Kanununa bazı hü-kümler eklenmesine ve bu kanunun birinci maddesin-de değişiklik yapılmasında dair 4785 sayılı kanun ya-yımlandı.

Bu kanunun yürürlüğü girdiği tarihte varolan gerçek veya tüzel kişilere, vakıflara ve köy, belediye, özel idare kamu tüzel kişiliklerine ilişkin bütün ormanlar bu kanun gereğince devletleştirilmiştir. Bu ormanlar hiçbir işlem ve bildirime lüzum olmaksızın Devlete geçer.

RG

13 Temmuz Ordu mensuplarıyla Emni-yet Genel Müdürlüğü ve Gümrük Muhafaza ve Mu-amele sınıfı kadrolarında çalışanlara birer er tayını verilmesi hakkındaki 4367 sayılı kanuna ek 4786 sayı-lı kanun yayımlandı.

Seyyar ordu birlik ve müesseselerindeki subaylar, askeri ve sivil memurlar, gedikli subaylar ve gedikli erbaşlar olağanüstü halin ve seferberliğin devamı sü-resince aldıkları er tayınından başka er tabelasına it-hal edilmek suretiyle er gibi kazandan iaşe edilecek-lerdir. Ancak bu er istihkakı para veya yiyecek mad-desi olarak verilmeyecektir.

RG, TBMM Tutanak Dergisi, D.VII, 19, 2, 84. Birleşim, 9.7.1945

13 Temmuz Milletvekili Dokunulmaz-lıklarının Kaldırılması Hak-kında çeşitli TBMM karar-ları yayımlandı.

Antalya milletvekili Mesut Çankaya ile Denizli Mil-letvekili Naili Küçüka'nın milletvekilliği dokunul-mazlığının kaldırılması hakkındaki işlem içtüzüğün 180 inci maddesinin 2 nci fıkrası gereğince dönem sonuna bırakılmıştır.

RG

13 Temmuz Danıştay üyeliği seçimi 1477 sayılı TBMM kararı gereğince Maliye Bakanlı-ğı Teftiş Heyeti Başkanı Fuat Erciyeş Danıştay üye-liğine seçilmiştir.

RG

13 Temmuz Başbakanımız İstanbul'a git-ti.

Milli Şefimiz bir müddet dinlenmek üzere İstanbul'a giden Şükrü Saraçoğlu'nu bizzat uğurladılar.

U

14 Temmuz 4787 sayılı kanun yayım-landı.

Devlet memurlarının aylıklarının tevhit ve teadülüne dair olan 3656 sayılı kanuna ek 4644 sayılı kanuna bağlı 2 ve 3 sayılı cetvellerde değişiklik yapılması hakkında... Milli Eğitim Bakanlığı kısmındaki cetvel-lerde yer alan bazı kadrolarda değişiklik yapılmakta-dır.

RG

14 Temmuz Uyuşmazlık Mahkemesi Kurulması Hakkında 4788 sayılı kanun yayımlandı.

Genel mahkemeler, idare ve askerlik yargı yerleri arasında hukuk işlerinden doğan vazife ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak çözmeğe yetkili olmak üzere bir başkan ve altı üyeden oluşan Uyuşmazlık Mahkemesi kurulmuştur.

RG

14 Temmuz Devlet Memurları aylıkla-rının tevhit ve teadülüne dair olan 3656 sayılı kanu-na ek 4789 sayılı kanun yayımlandı.

Değişiklikler Emniyet Genel Müdürlüğü kısmına ek-lenmektedir.

RG

14 Temmuz Seferberlik Kanununun 3 üncü maddesinin değişti-rilmesine dair 4790 sayılı kanun yayımlandı.

Maddenin üç fıkrası değiştirilmektedir. İlk fıkra de-ğişikliği ile “seferberlik icaba göre ya genel veya kıs-mi olur.” denilmektedir.

RG



14 Temmuz Hakimler Kanunu ile bu kanunun bir kısım madde-lerini değiştiren 3501, 3693 ve 3885 sayılı kanunların bazı maddelerinin değişti-rilmesine dair 4791 sayılı kanun yayımlandı.

Uygulamada ortaya çıkan bazı ihtiyacı karşılamak üzere düzenleme yapılmaktadır. Düzenlemede hakim ve savcı adayları ile yargıçlık ve savcılık mesleğinin sınıfları, dereceleri ve aylıkları cetvellerde gösteril-mektedir. Hakim ve savcıların aldıkları notlar doğrul-tusunda terfileri ve meslekten çıkarılmaları hükme bağlanmaktadır.


14 Temmuz Deniz Kuvvetlerinde emek-liye sevk

Koramiral Şükrü Okan'ın yaş haddinden emekliye sevki.

BCA, 30..11.1.0/176.18..20.

16 Temmuz 4792 sayılı İşçi Sigortaları Kurumu Kanunu yayım-landı.

İş hayatında türlü hallere karşı ilgili Sigorta Kanunu hükümlerini uygulamak ve Çalışma Bakanlığına bağ-lı olmak üzere İşçi Sigortaları Kurumu vücuda geti-rilmiştir. Kurum bu kanun ve özel hukuk hükümleri-ne tabidir. Mali ve idari bakımdan muhtardır ve tüzel kişilikte bir Devlet kurumudur. Kurumun organları şunlardır: A.Genel Müdürlük Kuruluşu, B.Yönetim Kurulu ve C.Genel Kurul.

RG

16 Temmuz Diyanet İşleri Başkanlığı kapsamındaki gelişmeler

Kilis vaizliğine naklen tayin edilen Mahmut Öğütçü'nün 15 gün içinde görevine başlamadığı tak-dirde kanunen müstafi sayılacağının kendisine tebli-ği. Diyanet İşleri Başkanlığının Tebliğinde ayrıca daha önceki nakil emirlerinin hangi nedenle gecikti-rildiği Konya Müftülüğü'nden sorulmaktadır.

BCA, 51..0.0.0/12.103..47.

16 Temmuz Berlin’de Potsdam Konfe-ransı toplandı.

Berlin'de 16 Temmuz–2 Ağustos tarihleri arasında gerçekleştirilen Potsdam Konferansı'nda Stalin, Truman ve Churchill ile Attlee'nin Almanya'nın çö-küşü sonuçlarını düzenlemesi; Konferansta Montreux Boğazlar rejiminin değişmesi gereğini kabul eden üç devletin Türkiye ile ayrı ayrı görüşmek kararı; böyle-ce Montreux'un imzacısı bulunmayan ABD'nin söz sahibi olması.

TSA

17 Temmuz Türk-İngiliz Ticaret ve Ödeme ve Mali Anlaşmala-rının birer ay daha uzatıl-maları hakkında 4794 sayılı kanun yayımlandı.

3 Şubat 1940 ile 2 Aralık 1940 anlaşmaları ikili an-laşmalar kapsamında birer ay daha uzatılmaktadır.

RG

17 Temmuz Ordu İç Hizmet Kanunu-nun 3387 sayılı kanunla değişen 2nci maddesinin değiştirilmesine dair 4795 sayılı kanun yayımlandı.

Kanunla er, erbaş, erat ve subay tanımları yeniden yapılmakta ve rütbe sırası belirlenmektedir. Buna gö-re rütbe sırası şöyle belirlenmiştir: Erbaşlar; Onbaşı, çavuş, üstçavuş, başçavuş ve başgedikli, Astsubaylar; asteğmen, teğmen, üsteğmen ve yüzbaşı, Üstsubay-lar; binbaşı, yarbay ve albay, Generaller; tuğgeneral, tümgeneral, korgeneral, orgeneral ve mareşal, Ami-raller; tuğamiral, tümamiral, koramiral, oramiral ve büyükamiral.

RG

17 Temmuz Mübadele ve teffiz işlerinin kesin tasfiyesi hakkında 4796 sayılı kanun yayım-landı.

Tasfiye işleminin düzenlenmesi hakkındadır ve bu sırada artan paraların nasıl kullanılacağına dair hü-kümler içermektedir.


1945 Yılı 669


17 Temmuz Yabancı uzman, öğretim görevlisi ve teknik elaman istihdamı

Orta öğretim okullarında çalıştırılacak yabancı öğ-retmenlere ait kadroların onanması.

BCA, 30..18.1.2/108.44..18.

18 Temmuz Çanakkale, Kırşehir, Urfa ve Elazığ illerine vali tayini

Çanakkale Valisi Fehmi Vural'ın emekliliğe çıkarıl-ması ve Mahmut Nedim Aker'in Kırşehir Vali Vekil-liğine tayini gerçekleştirilmiştir. Ayrıca Urfa ve Ela-zığ Valiliklerine vali tayini gerçekleştirilmiştir.

RG

18 Temmuz Kaymakamlık tayini 8 kaymakam ataması gerçekleştirilmekte ve aynı ka-rarnameye ekli idare kurulu üyeliğine ve mektupçu-luğa atamalar gerçekleştirilmektedir.

RG

18 Temmuz Bina tahriri Maliye Bakanlığı tarafından yapılan Ankara ili Kale-cik İlçesine bağlı çeşitli köylerde yapılan bina tahriri tamamlanmıştır.

RG

18 Temmuz Milli Eğitim Bakanlığından 9 ile milli eğitim müdürü ataması

Samsun, Trabzon, Çoruh, Kars, Gaziantep, Amasya, Aydın, Edirne ve Burdur'a il milli eğitim müdürleri ataması yapılmıştır.

RG


40 lira ve 50 lira maaşlı çeşitli yargıç yardımcılıkla-rına toplu atamalar yapılmaktadır.

RG

19 Temmuz Artova’da belediye başkan-lığı

Artova İlçesi Merkez Belediye Başkanlığı görevi kaymakamlık üzerine verilmiştir.

RG

20 Temmuz Subaylarımızın geçim sı-kıntılarının azaltılmasına dair kanunun hazırlanma-sında ve yürürlüğe konul-masındaki gayretlerinden dolayı Genelkurmay Baş-kanının, Başbakan'a yazdı-ğı teşekkür yazısı.

Genelkurmay Başkanı Hükümetin çıkardığı 4786 sa-yılı yasa nedeniyle Başbakana teşekkür etmektedir.

BCA, 30.10/ 197.350..29

20 Temmuz Şırnak Kaymakamını Dahi-liye Vekaleti emrine alma

Şırnak Kaymakamı Baki Neşet Kankılıç'ın Bakanlık emrine alınması.

BCA, 30..11.1.0/176.19..10.

21 Temmuz Emniyet Müdürlüğü atama-ları gerçekleştirilmiştir.

Çok sayıda terfi ve tayin gerçekleştirilmektedir. RG

21 Temmuz Beyşehir kaymakamını Da-hiliye Vekaleti emrine alma

Görülen idari lüzuma binaen Beyşehir Kaymakamı Melih Yuluğ'un Bakanlık emrine alınması uygun gö-rülmüştür.

RG

22 Temmuz Yeni dünya düzeninde uluslararası örgütlenmeler

Bretton Woods planı Amerikan Kongre'sinde kabul edildi.

U

22 Temmuz Van’da doğal afet Van'da şiddetli bir deprem oldu. U

23 Temmuz İçişleri Bakanlığı müsteşar-lık ataması

Balıkesir Valisi Sabri Öney'in İçişleri Bakanlığı müs-teşarlığına naklen tayini onanmıştır.

RG

23 Temmuz Kaymakamlık tayini 11 kaymakamlık tayini gerçekleştirilmiştir. RG

24 Temmuz Kaymakamlık tayini 9 kaymakamlık tayini gerçekleştirilmiştir. RG



24 Temmuz Van’da doğal afet Milli Şef İnönü uçakla Van'ı şereflendirdiler. Cum-hurbaşkanı Van'ı dolaşarak depremin tesirlerini kont-rol etmiştir.

U

25 Temmuz Van’da doğal afet Van deprem bölgesine bir uzmanlar heyeti gidiyor. U

26 Temmuz Ulaştırma Bakanlığı'na ya-pılan tayinler

Ulaştırma Bakanlığı Kuruluş Kanununa göre müşte-rek karar ile tayinleri gerekenler bağlı cetvelde isim-leri karşısında belirtilen görevlere hizalarındaki ay-lıklarla tayin edilmişlerdir.

RG

27 Temmuz İngiliz Sosyalistleri ezici bir çoğunlukla iktidara geç-tiler.

Churchill çekildi, Clement Attlee Başbakan oldu. Se-çimlerin sonucu; Muhafazakârlar 192, İşçiler ise 387 saylavlık kazandı.

U

27 Temmuz Toprak Kanunu Tarım Bakanlığı, Toprak Kanununun uygulanması etrafındaki hazırlıklara devam etmektedir. Bu çerçe-vede ilgili tüzük, yönetmelikler ve kadro hazırlıkları sürmektedir.

U

27 Temmuz Çalışma Bakanı Dr. Sadi Irmak'ın, Garp Linyit Ocakları'nda yaptığı ince-lemelere ait raporu

Ocakların yurt ihtiyacını karşılayacak yegâne havza olması nedeniyle mevcut durum yerinde incelenmek-te ve sorunlar saptanmakta ve çeşitli çözüm önerile-rinde bulunulmaktadır.

BCA, 030.10./ 174.204..17

28 Temmuz Başbakanlıktan 6 ile vakıf müdürü tayini

Açık bulunan Manisa, Kocaeli, Sivas, Antalya, Hatay ve Zonguldak illerinin Vakıflar Müdürlüklerine ta-yinler yapılmaktadır.

RG

28 Temmuz Devlet Demiryollarından istasyon adı değişikliği

Bursa-Mudanya demiryolu üzerindeki Muradiye İs-tasyonunun adı Merinos olarak değiştirilmiştir.

RG


Çok sayıda terfi ve tayin gerçekleştirilmektedir. Un-vanların maaşları 35, 40, 50, 60, 70, 80, 90 ve 100 li-ra arasında değişmektedir.

RG

30 Temmuz Ereğli Limanının dün teme-li atıldı.

Bayındırlık Bakanı Sırrı Day “Trabzon Limanına da derhal başlamak kararındayız” dedi.

U

30 Temmuz Jandarma Genel Komutan-lığı tayinleri

Bazı il jandarma komutanlıkları, jandarma okul ko-mutanlıkları ile müfettişliklerine yapılan tayinler.

BCA, 30..11.1.0/176.20..13.

30 Temmuz Türk Hava Kurumuna fitre-lerin verilmesi

Geçen senelerde olduğu gibi bu senede fitrelerin THK'na verilmesi için vaizler tarafından halkın ay-dınlatılması.

BCA, 51..0.0.0/ 12.103..50.

31 Temmuz 6 ilde bucak kurulması Mardin, Erzurum, Niğde, Muğla, Afyon ve Seyhan il-lerine bağlı Sürgücü, Karabıyık, Kemerhisar, Göktepe, Başmakçı ve Kösreli bucakları kurulmaktadır.

RG

31 Temmuz 15 casus ölüme mahkûm oldu.

Trakya'da Almanlar hesabına ve memleketimize kar-şı casusluk yapmaktan sanık tutaklar hakkında 3 Numaralı Sıkıyönetim Mahkemesinde devam eden yargılama sona ermiştir. Yaşları küçük olduğu için yedisinin ölüm cezaları ağır hapse çevrildi.

U

1 Ağustos Kaymakamlık tayini Solhan, Viranşehir, Şebinkarahisar, Baskil, Ergani, Mazgirt ve Bulancak kaymakamlıklarına toplam 7 kaymakam tayini gerçekleştirilmektedir.

RG

1945 Yılı 671


1 Ağustos Şırnak kaymakamının Ba-kanlık emrine alınması

Şırnak kaymakamı Baki Neşet Kankılıç, lüzumu sa-bit olmasına binaen Bakanlık emrine alınmıştır.

RG

2 Ağustos 8 ildeki çeşitli ilçelerin sı-nır değişikliği

Kastamonu, Çanakkale, Çoruh, Yozgat, Hatay, Ordu, Giresun ve Edirne illerine bağlı Abana, Çan, Ardanuç, Yerköy, Altınözü, Güneyce, Perşembe, Ke-şap ve Lalapaşa ilçelerinin sınırları değiştirilmekte-dir.

RG

3 Ağustos Emniyet Teşkilatı Memur ve Müstahdemlerinin Kıya-fet ve Teçhizatı hakkındaki Tüzüğün bazı maddeleri 3/2652 sayılı Bakanlar Ku-rulu Kararına bağlı olarak değiştirilmektedir.

Emniyet Teşkilatı Memurlarının derece ve sınıflarına göre kıyafetleri ve taşıyacakları teçhizat belirlenmek-tedir.

RG

3 Ağustos 9 ilçede mülki taksimat dü-zenlemesi

Yeni kurulan Abana, Çan, Ardanuç, Yerköy, Altınö-zü, Güneyce, Perşembe, Keşan ve Lalapaşa ilçeleri-nin sınırlarının belirtildiği cetveller yayımlandı.

BCA, 30..10.0.0/66.441..16.

3 Ağustos İkinci Dünya Savaşı ile il-gili gelişmeler

Memleketimizde bulunan Fransız gemilerinin iadesi hakkında görüşmeler.

BCA, 30..10.0.0/62.421..27.

5 Ağustos Siirt’te CHP örgütlenmesi Siirt'te CHP teşkilatı kuruldu. U

5 Ağustos Adnan Menderes'in Bir-leşmiş Milletler Anayasası hakkında, Meclis'te yaptığı konuşma

“…her memlekette Demokrasi prensiplerine uygun olarak yurttaşın şahsi hürriyet ve masuniyetleriyle si-yasi haklarının mahfuz tutulmasını tazammun etmek-tedir.”

BCA, 030.01./ 11.64.05.

5 Ağustos Susurluk kaymakamı Ba-kanlık emrine alınmaktadır.

Susurluk Kaymakamı İzzet Örs'ün merkeze alınması. BCA, 30..11.1.0/177.21..9.

6 Ağustos Devlet Malı Gayrimenkul-lerin bağıtlı ve bağıtsız iş-galinden doğan alacakların affı hakkında 4797 sayılı kanun yayımlandı.

Devlet malı gayrimenkullerin 1.6.1945 tarihine kadar kira bağıtlarında yazılı süre dışında işgaline devam edilmesinden doğan alacaklar aranmayacağı gibi ba-ğıtsız olarak işgalinden ötürü de ecrimisil aranmaya-caktır.

RG

7 Ağustos Adalet Bakanlığı'nda çeşitli nakil, terfi ve tayinler ger-çekleştirilmiştir.


7 Ağustos Kaymakamlık tayini 8 kaymakam ataması gerçekleştirilmekte ve aynı ka-rarnameye ekli Vali muavini ve şube müdürlüklerine atamalar gerçekleştirilmektedir.

RG

7 Ağustos ABD, Japonya’ya atom bombası attı.

Japonya'ya ilk atom bombası atıldı. 10 tonluk bir bomba 20 bin ton dinamite muadil. Haberi ABD baş-kanı Truman ilan etti: “Japonlar dünya yüzünde gö-rülmedik şiddette bir tahrip yağmurunu beklemelidir-ler.”

U

7 Ağustos Nüfus sayımı için evlere numara verilmesi kararlaş-tırıldı.

Dördüncü genel nüfus sayımı için yapılan hazırlıklar kapsamındadır.

CA



8 Ağustos 4 ile vali tayini Amasya, Rize, Balıkesir ve Çoruh Valiliklerine Saim Hazar, Cenap Nuh Aksu, Fazlı Güleç ve Abdullah Zeki Köymen'in tayini ile Amasya Valisi Talat Ön-cel'in emekliye sevki.

BCA, 30..18.1.2/108.48..2.

8 Ağustos Diyadin kaymakamı bakan-lık emrine alındı.

Diyadin Kaymakamı İhsan Atakan'ın Bakanlık emri-ne alınması.

BCA, 30..11.1.0/177.22..2.

9 Ağustos Anıtkabir inşaat çalışmaları Anıtkabir'in ikinci kısım inşaatı başlıyor. U

9 Ağustos Genelkurmay işlemleri Ordu Kıyafet Kararı'nda değişiklik yapılması. BCA, 30..18.1.2/108.50..7.

10 Ağustos Kaymakamlık tayini Dörtyol, Şarköy ve Ürgüp kaymakamlıklarına kay-makam ataması ile aynı kararnameye ekli çeşitli vali yardımcılıklarına da atamalar gerçekleştirilmek-tedir.

RG

10 Ağustos Susurluk kaymakamı bakan-lık emrine alındı.

Susurluk kaymakamı İzzet Örs lüzumu sabit olması-na binaen Bakanlık emrine alınmıştır.

RG

10 Ağustos Maliye Bakanlığı'ndan Ağ-rı’ya defterdar ataması

Ağrı Defterdarlığına Çanakkale Defterdarı Fehmi Karhan tayin edilmiştir.

RG

13 Ağustos Subaylar Heyetine Mahsus Terfi Kanununun 11 mad-desini değiştiren 4554 sayı-lı kanuna ek 4798 sayılı kanun yayımlandı.

Gülhane Askeri Doktor Tatbikat Okulu ve Kliniği ve Veteriner tatbikat Okulu profesörlerinin kıta hizmet-leri belirlenmektedir.

RG

15 Ağustos İkinci dünya savaşı sona erdi.

Harp bitti: Japonya müttefiklere teslim oldu. U

15 Ağustos İkinci Dünya Savaşının so-na ermesi haberinin Türki-ye’deki yankıları

İkinci Dünya Savaşı'nın sona ermesi nedeniyle 15–16 Ağustos günleri binaların bayraklarla süslenmesi ve geceleri de aydınlatma yapılması.

BCA, 51..0.0.0/ 12.103..53.

16 Ağustos Türk Belediyecilik Derneği Ana Tüzüğü yayımlandı.

Türk Belediyecilik Derneği adiyle merkezi Ankara'da olmak üzere bilimsel bir dernek kurulmuştur. Der-nek, politika ile uğraşmaz. Derneğin amaçları arasın-da Türkiye Belediyeciliği ve şehirciliğinin ve yersel yönetimlerin ilerlemesine yardım edecek bilimsel in-celemeler yapmak başta gelmektedir. Derneğin kuru-cuları arasında İsmail Hakkı Göreli, Süheyp Derbil, Kemal Galip Balkan, Faik Türel ve Naci Kıcıman yer almaktadır.

RG

16 Ağustos Robert Kolej öğretim üye-leri

Amerika Büyükelçiliği'nin, Robert College profesör-lerinden Dr. Hans Marchand ile B. Frangot Fuch'un mecburi ikametlerinin kaldırılarak görevlerine dön-mesi isteği uygun görülmüştür.

BCA, 30..10.0.0/99.641..25.

17 Ağustos 1478 sayılı TBMM kararı yayımlanmıştır.

Japonların kayıtsız, şartsız teslim olmaları üzerine savaşın sona ermesi dolayısıyla verilen önergenin kabul edildiğine dair... Savaşın sona ermesi nedeniy-le memnuniyetin savaşın galipleri olan devletlere bildirilmesi amacını taşımaktadır.

RG

1945 Yılı 673


17 Ağustos Büyük Millet Meclisinin Çalışmalarına 1 Kasım 1945 gününe kadar ara ve-rilmesi hakkında 1479 sayı-lı TBMM Kararı yayım-lanmıştır.

Meclis tatile girmektedir. RG

18 Ağustos Çanakkale ve Gaziantep valiliklerine atama

Çanakkale ve Gaziantep Valiliklerine atama yapıl-mıştır.

RG

19 Ağustos Bazı maddelerin fiyatları ucuzlatıldı

Hayatı ucuzlatma yolunda Hükümetçe alınan tedbirler sonucunda şeker, bakır, kereste, odun, mangal kömürü ve çimento fiyatlarında indirime gi-dildi.

U

20 Ağustos Şekerin satışı, nakli ve ima-latta kullanılması 4 günlü-ğüne 3/2935 sayılı Bakan-lar Kurulu Kararı uyarınca yasaklanmıştır.

RG

20 Ağustos Diyanet İşleri Başkanlığı kapsamındaki gelişmeler

Müftü ve vaizlerin görevleri hakkındaki genelgeden 5 adet gönderildiği. Vaiz ve dersiam kadrosunda bu-lunanlara birer adet verilmesi istenmektedir.

BCA, 51..0.0.0/ 12.103..55.

21 Ağustos Dahiliye Vekaleti emrine alma

Diyadin Kaymakamı İhsan Atakan lüzumu sabit ol-masına binaen Bakanlık emrine alınmıştır.

RG

21 Ağustos Kaymakamlık tayini Şemdinli, Diyadin, Kalan, Beytüşşebap, Ovacık ve Eruh'a toplam 6 kaymakam tayini gerçekleştirilmek-tedir.

RG

21 Ağustos ABD'den satın almalar Amerika'da Curtiss Right Firması'ndan satın alınacak malzeme.

BCA, 30..10.0.0/61.413..23.

22 Ağustos Beş ile vali tayini Antalya Valisi Haşim İşcan, Bursa Valiliğine naklen tayin edilmiştir. Ayrıca Amasya, Rize, Balıkesir ve Çoruh illerine de vali ataması yapılmış ve Amasya valisi emekliye çıkarılmıştır.

RG

22 Ağustos Yunus Nadi'nin cenazesi dün İstanbul'da törenle kal-dırıldı.

Yunus Nadi Abalıoğlu Cumhuriyet Gazetesi sahibi ve başyazarıdır.

U

23 Ağustos Subaylar Heyetine Mahsus 4273 sayılı kanuna ek 4800 sayılı kanun yayımlandı.

Dişçi ve eczacı okullarını bitiren subaylara yönelik iyileştirmeler getirilmektedir.

RG

23 Ağustos Beden Terbiyesi Tüzüğü yayımlandı.

Tüzüğün 1 maddesi ile Beden Terbiyesi Genel Mü-dürlüğü'nün görevi şu şekilde belirtilmektedir: Yurt-taşın fizik ve moral kabiliyetlerini milli ve devrimci yollardan geliştirmek, ona yurdu tanımayı, sevmeyi, korumayı öğretmek amacını güden oyun, jimnastik ve spor çalışmalarını bu anlayışla düzenleyerek ge-rekli kulüp ve grupların meydana getirilmesi çarele-rini bulup yaymak ve bunların uygulanmalarını sağ-lamaktır.

RG



23 Ağustos Belediye Muhasebe Usulü Tüzüğünün 1.10.12.13. ve 43.maddelerinin değiştiril-mesi hakkındaki tüzük ya-yımlandı.

1.madde şu şekilde değiştirilmektedir. Belediye büt-çesinin hesap dönemi her yılın Ocak ayı başından Aralık ayı sonuna kadar 12 aylık süreden ibarettir. 12.madde değişikliği ile de; Belediye Başkanı gelir ve gider bütçelerini inceleyip denkleştirerek ilişikle-riyle birlikte Eylül ayı başlangıcında, belediye encü-menine verir” hükmü getirilmektedir.

RG

24 Ağustos 4801 sayılı kanun yayım-landı.

Sanfransisko'da 26 Haziran 1945 tarihinde yapılmış ve imzalanmış olan Birleşmiş Milletler Anlaşması ile Milletlerarası Adalet Divanı Statüsünün Onanması Hakkında.. Anlaşma ile ayrıca Birleşmiş Milletler adında bir milletlerarası teşkilat kurulmuştur.

RG

31 Ağustos ABD'den satın-almalar Amerika'dan satın alınan malzemenin nakil işleri ile yaptırılacak köprüler üzerinde inceleme yapmak üze-re Amerika'ya gidecek olan DDY Müfettişi Seyfi Gürçay'a yevmiye verilmesi.

BCA, 30..18.1.2/109.54..16.

31 Ağustos Diyanet İşleri Başkanlığı kapsamındaki gelişmeler

Kapı Camii hatibi Abdurrahim'in cuma ve bayram namazlarında kendi hazırladığı hutbeleri okuduğu ve cuma hutbesinden evvel ezan okutmadığından, ken-disine bu konularda uyarı yapılıp yapılmadığı. Adı geçenin İslami bir ananeyi hodbehot terk ettirmesi konusu da bu kapsamda konu edilmektedir.

BCA, 51..0.0.0/12.103..58.

1 Eylül Gemiadamları ve Denizci Ehliyetleri Yönetmeliği yayımlandı.

Türk Bayrağı altında çalışan ticaret gemileri, bu yö-netmelik hükümlerine göre sayı ve ehliyette gemiadamları ile donatılacaklardır.

RG

1 Eylül Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde yabancı uz-man, öğretim görevlisi ve teknik elaman istihdamı

Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde çalıştırılacak olan 3 yabancı profesöre ait kadronun tasdiki.

BCA, 30..18.1.2/109.55..1.

3 Eylül Ticaret Bakanlığı tarafın-dan Dış Ticaret İşlerine da-ir 111 sayılı sirküler ya-yımlandı.

Sirküler ile mevcut ithalat kontrolü sisteminde gerek-li değişiklikler yapılmakta ve şimdiye kadar parça parça konmuş olan usuller toplu olarak tüccarın ve yabancı ülkelerdeki satıcıların bilgisine sunulmakta-dır.

RG

4 Eylül Çeltik ve bakliyelerden alınması gereken Devlet hisselerinden tahsil edil-memiş olanlarının satın alınmasından vazgeçilmesi hakkında Bakanlar Kurulu Kararı yayımlandı.

Bu BKK ile 13.5.1943 tarihli ve 2/19930 sayılı ve 2.6.1944 tarihli ve 3/924 sayılı kararlarla yürürlüğe konulan kararlar kaldırılmıştır.

RG

4 Eylül Erzurum tapu müdürünün bakanlık emrine alınması

Görülen idari lüzuma binaen Erzurum Grubu Tapu Sicilli Müdürü Hayri Akkök'ün Bakanlık emrine alınması uygun görülmüştür.

RG

4 Eylül Tarım Bakanlığı'ndan genel müdür ataması

4784 sayılı kanunla ihdas edilen 100 lira maaşlı Top-rak İşleri Genel Müdürlüğüne Tapu ve Kadastro Umum Müdür Muavini Ahmet Salih Korur tayin edilmiştir.

RG

1945 Yılı 675


5 Eylül Tan Olayı öncesinde Baş-bakanın açıklamaları

Ankara’da Anadolu kulübünde yapılan basın konfe-ransında başbakan, demokrasi rejimi hakkında hü-kümetin görüşlerini izah etti ve Tan ve Vatan gazete-lerini ima ederek bu iki gazetenin neşriyatlarındaki uygunsuzluktan bahsetti. Tan gazetesinden konferan-sa kimse gelmemişti.

AUHN

6 Eylül Avanos kaymakamı bakan-lık emrine alınmıştır.

Avanos Kaymakamı Zeki Işık'ın merkeze alınması. BCA, 30..11.1.0/177.25..5.

7 Eylül Milli Korunma Kanununun 7inci ve 14 üncü maddele-rine dayanılarak İzmir, Ba-lıkesir, Kütahya, Manisa, Aydın, Denizli, Antalya, İçel, Seyhan, Hatay, Gazi-antep, Maraş, Malatya ve Elazığ illerinde 1945–1946 rekolte yılı mahsulü bütün pamuklara el konulması ka-rarlaştırılmıştır.

El konulan pamukları Resmi Gazete'de yayımlanan fiyatı üzerinden toplamak ve ihtiyaç sahiplerine sat-makla Sümerbank görevlendirilmiştir.

RG

7 Eylül Ticaret Bakanlığı tarafın-dan Ticaretin Tanzimine ve İhtikârla Mücadeleye dair 21, 22, 23, 24, 25 numaralı sirkülerler yayımlandı.

21 nebati yağlardan alınacak devlet hisseleri; 22 zey-tin tanesi ve çiğit fiyatlarıyla zeytinyağı ve diğer ne-bati yağlar toptan ve perakende satış fiyatları; 23 çi-ğit ve pamukyağı; 24 zeytinyağı, susam yağı, pamuk yağı ve diğer nebati yağların satışlarının düzenlen-mesi; 25 1945–1946 mahsul yılı pamuk azami satış fiyatları hakkındadır.

RG

7 Eylül Cumhurbaşkanlığınca yapı-lan atama kararları

Cumhurbaşkanlığı Hususi Kalem müdürlüğüne, Dı-şişleri Bakanlığı ile irtibatı baki kalmak ve kıdemi yürümek şartıyla tayin edilmiş olan Süreyya Anderiman'ın görülen lüzuma binaen Dışişleri Ba-kanlığına iadesi Genel Kâtip Kemal Gedeleç tarafın-dan Başbakanlığa bildirilmektedir.

RG

11 Eylül Londra’ya büyükelçi tayini Londra Büyükelçiliği'ne Cevat Açıkalın'ın tayini. BCA, 30..18.1.2/109.61..6.

11 Eylül İstanbul Üniversitesi Ede-biyat Fakültesi’nde yabancı uzman, öğretim görevlisi ve teknik elaman istihdamı

İspanyalı Luis de Frutos'un İÜ Edebiyat Fakültesi Yabancı Diller Okulu'nda İspanyolca Okutmanı ola-rak çalıştırılması.

BCA, 30..18.1.2/109.57..8.

11 Eylül Galatasaray Lisesi’nde ya-bancı uzman, öğretim gö-revlisi ve teknik elaman is-tihdamı

Galatasaray Lisesi'nde çalıştırılacak yabancı öğret-menler.

BCA, 30..18.1.2/109.56..6.

12 Eylül Adalet Bakanlığı'nda çeşitli nakil, terfi ve tayinler ger-çekleştirilmiştir.


RG

12 Eylül Cumhurbaşkanlığınca yapı-lan özel kalem müdür ata-ması

Cumhurbaşkanlığı Hususi Kalem müdürlüğüne Hal-dun Derin tayin edilmiştir.

RG



12 Eylül Maliye Bakanlığı'ndan ya-pılan teftiş kurulu başkanı ataması

Maliye Bakanlığı Teftiş Kurulu Başkanlığı'na İstan-bul Defterdarı Faik Ökte'nin tayini.

BCA, 30..11.1.0/ 177.25..11.

13 Eylül Kaymakamlık tayini Yerköy, Susurluk ve Kavak'a 3 kaymakam ataması yapılmakta ve aynı kararnameye ekli çeşitli Vali mu-avinliklerine de atamalar gerçekleştirilmektedir.

RG

13 Eylül Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı'ndan dört ile ya-pılan tayinler

Bingöl il müdürlüğüne Dr. Esat Bengi 70 lira maaşla tayin kılınmıştır. Ayrıca Antalya, Kars ve Rize'ye de il müdürleri atanmıştır.

RG

13 Eylül Dış Siyasetimizi ilgilendi-ren yeni kararlar alındı.

Bazı malların ihracatı serbest bırakıldı. Lisans işinde kolaylıklar gösterildi.

U

14 Eylül Kaymakamlık tayini Elmalı, Sarayköy ve Foça'ya 3 kaymakam ataması ve aynı kararnameye ekli çeşitli mektupçuluklara da atamalar gerçekleştirilmektedir.

RG

14 Eylül Edirne’de Belediye Başkan-lığı

Edirne Belediye Başkanlığına Hasan Osma'nın se-çilmesi hakkındaki Belediye Meclisi kararı Belediye Kanunun 89 uncu maddesi gereğince onanmıştır.

RG

14 Eylül Milli Eğitim Bakanlığı'n-dan Hakkari’ye yapılan ta-yin

Açık bulunan Hakkâri il müdürlüğüne Mustafa Ha-zım Pulat almakta olduğu 30 lira maaşla naklen tayin edilmiştir.

RG

14 Eylül İstanbul'un su işi halledili-yor.

Lütfi Kırdar'ın demecine göre 10 milyon lira harca-narak yeni bir şebeke kurulacak.

U

15 Eylül Emniyet Müdürlüğü atama-ları gerçekleştirilmiştir.


19 Eylül Kaymakamlık tayini Zühtü Öner ile Nihat Aksoy, Bayındır ve Sason kaymakamlıklarına tayin edilmiştir.

RG

19 Eylül Avanos kaymakamı bakan-lık emrine alındı.

Avanos kaymakamı Zeki Işık lüzumu sabit olmasına binaen Bakanlık emrine alınmıştır.

RG

19 Eylül Dışişleri Bakanlığından ya-pılan tayinler


20 Eylül Fransa ile yeni yapılan an-laşma

Osmanlı Düyunu Umumiyesi hamillerinin temsilcile-riyle yapılan tahvil görüşmeleri sonucunda anlaşma-ya varılmıştır.

U

20 Eylül İl özel idare bütçeleri 19 ilin özel idarelerinin 1945 yılı bütçelerine ait ak-tarma, ekleme ve olağanüstü ödeneklerinin tasdiki ile yeni fasıllar açılması ve fasıl adında değişiklik ya-pılması.

BCA, 30..18.1.2/109.59..3.

22 Eylül Konya’ya vali tayini Tokat Valisi İzzettin Çağpar'ın Konya Valiliği'ne naklen tayini kararlaştırılmaktadır.

RG

22 Eylül CHP'den İhraçlar Aydın milletvekili Adnan Menderes ile Kars Millet-vekili Fuad Köprülü'nün hareket ve faaliyetleri Parti-nin hareket ve faaliyetlerine zıt görüldüğünden parti-den çıkarılmışlardır.

C

1945 Yılı 677


23 Eylül Kocaeli ve İstanbul millet-vekillerinin vefatı

Kocaeli ve İstanbul milletvekilleri Mürsel Bakü ile Galip Bahtiyar Göker vefat etmişlerdir.

U

28 Eylül Askere Alma İşleri 1945 yılı Ekim ayında 1926 doğumlulardan Jandar-ma için 6396, Deniz için 3846 ve Gümrük Muhafaza Genel Komutanlığı için 1225 erin askere alınmaları.

BCA, 30..18.1.2/109.59..15.

28 Eylül Gayri-müslimlere ait konu-lar

Beyoğlu'ndaki bir İngiliz kilisesinin tapuya tescili hakkında.

BCA, 30..10.0.0/19.107..24.

29 Eylül Kaymakamlık tayini Fethiye, Serik, Kırkağaç ve Soma'ya 4 kaymakam naklen tayin edilmiştir.

RG

29 Eylül Maliye Bakanlığı'ndan ya-pılan teftiş kurulu başkanı ataması

Açık Bulunan Maliye Bakanlığı Teftiş Kurulu Baş-kanlığına İstanbul Defterdarı Faik Ökte'nin tayin uy-gun görülmüştür.

RG

29 Eylül Milletvekilliğinden istifa Celal Bayar İzmir milletvekilliğinden çekildiğini bil-dirdi.

U

2 Ekim Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı'ndan Hakkari’ye yapılan tayin

Hakkari il müdürlüğüne Mardin il müdürü Kazım Özkan naklen tayin edilmiştir.

RG

2 Ekim Ticaret Bakanlığı'ndan Tef-tiş Kurulu Başkanlığı’na yapılan tayin

Bakanlık bünyesindeki 100 lira maaşlı Teftiş Heyeti Reisliğine İç Ticaret Umum müdür muavini İsmail Rüştü Aksal'ın tayini yapılmıştır.

RG

2 Ekim Kocaeli milletvekilinin ve-fatı

Kocaeli milletvekili Salah Yargı öldü. U

2 Ekim Güneyce Belediye Başkan-lığı

Yeni kurulan Güneyce ilçesinde belediye başkanının seçimle değil de tayin edilmek suretiyle göreve geti-rilmesi.

BCA, 30..10.0.0/82.539..13.

2 Ekim Tütünlü Belediye Başkan-lığı

Ardanuç ilçe merkezi Tütünlü Belediye Başkanlığı görevinin tayin edilecek bir başkan tarafından yürü-tülmesi.

BCA, 30..10.0.0/82.539..14.

2 Ekim İkinci dünya savaşı ile ilgili gelişmeler

Memleketimizde gözaltına alınmış İtalyan gemileri-nin ve personelinin teslimi.

BCA, 30..10.0.0/64.428..24.

3 Ekim Memleket İçi Düşmana Karşı Silahlı Savunma Öde-vi Yönetmeliği

4654 sayılı Kanunun 3. maddesine dayanılarak hazır-lanan Memleket İçi Düşmana Karşı Silahlı Savunma Ödevi Yönetmeliği'nin yürürlüğe konulması. Valiler görevin organizasyonunu yürüteceklerdir.

BCA, 30..18.1.2/109.60..2.

5 Ekim Adalet Bakanlığı'nda çeşitli nakil, terfi ve tayinler ger-çekleştirilmiştir.

Çok sayıda terfi ve tayin gerçekleştirilmektedir. Un-vanların maaşları 35, 40, 50, 60, 70, 80, 90, 100 ve 150 lira arasında değişmektedir. Yargıtay ikinci baş-kanlığı 150 lira maaşlıdır. Yargıtay üyeliği ise 100 lira maaşlıdır.

RG

6 Ekim Saatlerin geri alınması 7 Ekim 1945 Pazar gününü 8 Ekim 1945 Pazartesi gününe bağlayan gece saat 24'te yaz saatine son veri-lerek bütün memlekette saatlerin bir saat geriye alınması Milli Eğitim Bakanlığı'nı teklifi üzerine Ba-kanlar Kurulunca kararlaştırılmıştır.

RG



11 Ekim Memleket İçi Düşmana Karşı Silahlı Savunma Ödevi Yönetmeliği yayım-landı.

Yönetmeliğin 1.maddesinde “Olağanüstü hallerde ve seferde paraşütçülere ve havadan kıta indirmelerine, denizden çıkarmalara, sınırlardan sızmalara karşı onaltı yaşını bitiren ve altmış yaşını bitirmemiş er-keklerle yirmi yaşını bitiren ve kırkbeş yaşını bitir-memiş kadın vatandaşlar silahla karşı koymakla ödevlidirler. Silahlı hizmet görecek yeter sayıda er-kek bulundukça kadınlar yardımcı hizmetlerde kulla-nılırlar.” hükmü getirilmektedir.

RG

11 Ekim Genelkurmay işlemleri Milli Eğitim Bakanlığı ile Genelkurmay Başkanlığı temsilcilerinden teşekkül eden kurul tarafından hazır-lanan Askerliğe Hazırlık Dersleri Yönetmeliği'nin yürürlüğe konulması. Yönetmeliğin 1.maddesinde, “Yurt savunmasına hazırlanmalarını sağlamak ama-cıyla resmi ve özel, orta, lise, yüksek okullarla üni-versitede ve bunlara denk sayılan okullarda okumak-ta olan bütün kız ve erkek öğrenciler askerlik öğreti-mi görmekle ödevlidirler. Yabancı uyruğu öğrenciler askerlik öğretimine bağlı değildir.” 2. maddesinde ise, “Erkek öğrenciler, bütün ordu hizmetleri için ye-tiştirilir. Kız öğrenciler daha ziyade ordunun yardım-cı ve geri hizmetleri ve yurt içi vazifeleri için yetişti-rilir.” denmektedir.

BCA, 30..18.1.2/109.61..9.

12 Ekim Atina büyükelçiliğine yapı-lan atama

Londra Büyükelçisi Ruşen Eşref Ünaydın Atina Bü-yükelçiliğine tayin edilmiştir.

RG

12 Ekim Kaymakamlık tayini 9 kaymakamlık tayini gerçekleştirilmiştir. RG

16 Ekim İl özel idare bütçeleri 12 ilin özel idarelerinin 1945 yılı bütçelerinde yapı-lacak aktarma, verilecek ek ödenek, olağanüstü öde-nek ve bazı tertip adlarında değişiklik yapılması.

BCA, 30..18.1.2/109.62..8.

17 Ekim Londra büyükelçiliğine ya-pılan atama

Dışişleri Bakanlığı Umumi Katibi Büyükelçi Cevat Açıkalın Londra Büyükelçiliğine tayin edilmiştir.

RG

17 Ekim Dışişleri Bakanlığından Ge-nel Sekreter ataması

Katibiumumi Birinci Muavini Birinci Sınıf Orta Elçi Feridun Cemal Erkin Büyükelçiliğe terfian Bakanlık Umumi Katipliğine tayin edilmiştir.

RG

17 Ekim Maliye Bakanlığı'ndan İs-tanbul Defterdarı ataması

Maliye Başmüfettişi Gıyas Akdeniz'in açık bulunan İstanbul Vilayeti Defterdarlığına tayini uygun görül-müştür.

RG

17 Ekim Kamu alacaklarının tahsili hakkında kanun tasarısı.

BCA, 30..18.1.2/109.64..2.

18 Ekim Maliye Bakanlığı'nda He-sap Uzmanları Başkanı ata-ması

Maliye Bakanlığı Hesap Uzmanları Başkanlığı'na Abbas İdil'in tayini.

BCA, 30..11.1.0/178.29..4.

18 Ekim CHP’den yapılan ihraç Nuri Demirağ'ın partiden çıkarılmasına dair tamim. BCA, 490..1.0.0/5.27..40.

19 Ekim İl özel idare bütçeleri 10 ilin özel idare bütçelerinde yapılacak aktarma ve-rilecek ek ve olağanüstü ödenek ile bazı tertipler ara-sında değişiklik yapılması.

BCA, 30..18.1.2/109.62..18.

1945 Yılı 679


20 Ekim Ankara Tıp Fakültesi’nin kurulması

Ankara Tıp Fakültesi dün açıldı. U

21 Ekim Yurtta nüfus sayımı bugün yapılıyor.

Sayımda 120 bin kişi vazife aldı. U

23 Ekim Belediyelerin teşkilat kad-rolarında değişiklik yapıl-ması.

36 il ve ilçe belediyelerinin teşkilat kadrolarında de-ğişiklik yapılması.

BCA, 30..18.1.2/109.64..7.

24 Ekim Memur maaşlarının öne çekilmesi

Memur maaşlarının Cumhuriyet Bayramından önce verilmesi hakkında Defterdarlıklara maaş emri ve-rilmiştir.

A

25 Ekim Nüfus sayımı sonuçlandı Ankara:227.505, İstanbul:844.092 ve İzmir: 200.088'dir.

U

25 Ekim Bilecik’te mülki teşkilat de-ğişikliği

Bilecik Mülki Teşkilatı'nda değişiklik yapıldığı. BCA, 490..1.0.0/503.2021..2.

26 Ekim Kaymakamlık tayini 5 kaymakam naklen ve yeniden tayin edilmiştir. RG

26 Ekim Milli Eğitim Bakanlığı'n-dan İstanbul ve İzmir’e ya-pılan tayinler

Açık bulunan İstanbul Milli Eğitim Müdürlüğüne, Üçüncü Genel Müfettişlik Milli Eğitim Müşaviri Murat Uraz'ın almakta olduğu 90 lira ve Manisa İl Milli Eğitim müdürlüğüne İzmir Kızılçullu Köy Ens-titüsü Öğretmen ve Eğitimbaşı Semal Onoğur'un al-makta olduğu 40 lira maaşlarla tayinleri uygun gö-rülmüştür.

RG

26 Ekim Gürün Kaymakamının ba-kanlık emrine alınması

Gürün Kaymakamı Sadık Şavluğ'un Bakanlık emrine alınması.

BCA, 30..11.1.0/178.30..5.

27 Ekim Ticaret Bakanlığı tarafın-dan Ticaretin Tanzimine ve İhtikârla Mücadeleye dair 27 numaralı sirküler ya-yımlandı.

Sirküler madeni yağ fiyatları hakkındadır. RG

28 Ekim Nüfusumuz 18.871.202'dir. Geçici rakamlara göre 5 yıl içinde artış 1.050.253 ki-şidir. Artış oranı binde 11.8'dir.

U

28 Ekim Başbakan'ın, Cumhuriyetin 22. Yıldönümü münasebe-tiyle yaptığı radyo konuş-ması

Konuşmada Cumhuriyetin kazanımları üzerinde du-rulmaktadır. Ayrıca 22 yıl öncesine, bir diğer deyişle Cumhuriyet öncesine bir göz atıldığında, “oralarda yalnız yabancıların işlettiği veya yalnız onlar için işleyen kapitülasyonları, Osmanlı borçlarını, inhisar-ları, fenerleri, rıhtımları, hava gazı, elektrik, tramvay, şimendifer şirketlerini, madenleri, bankaları görür ve Türk Devleti denilen varlıkta biz Türklere yalnız kavaslık ve uşaklık bırakıldığını anlarız.” denmekte-dir.

BCA, 030.01./ 11.64.07.

29 Ekim Cumhurbaşkanı İsmet İnö-nü'nün, Cumhuriyet Bay-ramında yaptığı konuşma

Ülkümüz: “İlimde, sanatta, fende, hasılı bütün insani değerlerde bir üstün Türkiye.”

BCA, 030.01./ 40.236.6.



31 Ekim Milli Kalkınma Partisi'nin kurulması münasebetiyle, Başbakan Şükrü Saraçoğ-lu'na gönderilen telgraflar

Başkan Nuri Demirağ'ın telgrafı: “Yurdumuzun ve milletimizin muasır medeniyet alemine ayak uydur-ması ve memlekette tam bir demokrasi tesis ederek elbirliğiyle hedefe yürümek maksadile tesis eden par-timizin küşad resminde ilerleyeceğimiz(den) yardı-mınızı diler saygılarımızı sunarız.

BCA, 030.01./ 48.285.1.

1 Kasım Siirt, Tokat, Antalya ve Er-zurum’a vali tayini

Isparta eski Valisi Naci Kıcıman'ın Siirt valiliğine ta-yini ile birlikte, Tokat, Antalya ve Erzurum valilikle-rine ve Mardin Vali vekilliğine tayinler gerçekleşti-rilmektedir.

RG

1 Kasım Kaymakamlık tayini Ezine Kaymakamlığına Zeki Tunca, Besni Kayma-kamlığına Hüsnü Gider getirilmişlerdir.

RG

1 Kasım Emniyet Müdürlüğü atama-ları gerçekleştirilmiştir.

Çok sayıda emniyet müdürü ve amiri tayini gerçek-leştirilmektedir.

RG

1 Kasım CHP Genel Sekreterliği ataması

Nafi Atuf Kansu asil olarak Genel Sekreterliğe seçil-di.

U

2 Kasım Cumhurbaşkanı İsmet İnö-nü Meclisi açış konuşması yaptı.

Milli Şefimiz diyor ki: Türk topraklarından ve hakla-rından hiç kimseye verilecek bir borcumuz yoktur.

U

2 Kasım Meclis başkanlığı seçimi yapıldı.

Abdülhalik Renda yeniden başkanlığa seçildi. U

2 Kasım Kamu Personel Rejimi Memurların devam durumlarının daha sıkı kontrolle-rinin yapılması.

BCA, 51..0.0.0/ 12.103..64.

2 Kasım Boğazlar sorununa ABD’nin katılımı

Postdam Konferansı'ndan sonra ABD Türkiye'ye bir nota vererek Boğazlar için Konferans toplanınca ona Amerika'nın da katılmak istediğini bildirmesi.

TSA

3 Kasım Kaymakamlık tayini Kaymakamlık kursunun altıncı dönemini başarı ile tamamlamış olan kursiyerlerin tayini gerçekleştiril-miştir. 14 kaymakam tayin edilmiştir.

RG

3 Kasım Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı'ndan üç ile yapı-lan tayinler

Mardin, Isparta ve Bitlis illerine il sağlık müdürü ta-yini yapılmıştır.

RG

7 Kasım Gürün kaymakamını ba-kanlık emrine alma

Gürün kaymakamı Sadık Şavluğ lüzumu sabit olma-sına binaen Bakanlık emrine alınmıştır.

RG

7 Kasım Türk Hava Kurumu’na ya-pılacak kurban bağışları

Kurban deri ve bağırsaklarını Türk Hava Kurumu'na vermeleri hususunda vaiz ve hatiplerin halka duyuru-da bulunmaları.

BCA, 51..0.0.0/ 12.103..65.

8 Kasım Bakanlar Kurulu Kararı ile elçilik tayini

Merkezden Süreyya Anderiman'ın Oslo Birinci Sınıf Orta Elçiliğine tayini gerçekleştirilmiştir.

RG

9 Kasım Vergi düzenlemeleri Toprak Mahsulleri Vergisi Kanunu'nun yürürlükten kaldırılması hakkında kanun tasarısı.

BCA, 30..18.1.2/109.65..9.

12 Kasım Askerlik terhisi Üç yıllık kanuni askerlik süresini bitirmiş olan 1339 (1923) doğumlu ve bunlarla beraber işleme tabi olan erlerin terhislerinin ertelenmesi.

BCA, 30..18.1.2/109.65..15.

1945 Yılı 681


14 Kasım Milli Sarayların onarımı Topkapı Sarayı yeni baştan tamir görüyor. U

14 Kasım Ekonomi Bakanlığı yeni bir teşkilat hazırlıyor.

Ekonomi Bakanlığı harp sonrası Türkiye ekonomisi için çok geniş bir plan hazırlamaktadır.

U

19 Kasım Kaymakamlık tayini 1 kaymakam tayini gerçekleştirilmiştir. RG

19 Kasım Dışişleri Bakanlığından ya-pılan tayinler

Çok sayıda tayin ve merkeze almalar gerçekleştiril-mektedir.

RG

19 Kasım Merkeze nakledilen büyü-kelçiler

Rio de Janerio Elçisi Bedri Tahir Şaman görülen lü-zum üzerine derecesiyle merkeze nakledilmiştir.

RG

21 Kasım Van’da doğal afet Van depreminde birçok bina yıkıldı, 1 ölü, 9 yaralı var.

U

21 Kasım 3656 sayılı Kanuna bağlı cetvelin Gümrük kısmında değişiklik yapılması hak-kında kanun tasarısı.

Tasarı Genel müfettişliklerin gümrük ve tekel müşa-virliklerine dairdir.

BCA, 30..18.1.2/109.67..17.

22 Kasım Petrol Ofisi Genel Müdür-lüğüne atama

Açık bulunan 600 lira aylıklı Petrol Ofisi Umum Müdürlüğü'ne bu görevi vekil olarak yapmakta olan Ticaret Bakanlığı Standardizasyon Müdür Muavini Turhan Celal Boray'ın 500 lira aylıkla tayini gerçek-leştirilmiştir.

RG

22 Kasım Mülki İdare atamaları Hakkari Vali Vekilliğine İhsan Nuri Olgun'un tayini. BCA, 30..18.1.2/109.67..19.

22 Kasım Hakkari Valisini emekliye sevk

Hakkari Valisi Abidin Erener'in emekliye sevki. BCA, 30..18.1.2/109.67..20.

22 Kasım Gümrük vergisi düzenle-meleri

Gümrük çıkış vergisinin kaldırılması hakkında kanun tasarısı.

BCA, 30..18.1.2/109.67..18.

22 Kasım İdareler arası anlaşmazlık Konya İstasyonu ile Sille bucağı arasında bir dekovil hattı inşası için Milli Savunma Bakanlığı ile Konya Belediyesi arasında yapılan sözleşmeden doğan an-laşmazlığın sulh yoluyla halli. Konu Bakanlar Kuru-lunca incelenmiş ve “Konya-Sille dekovil hattının in-şasından doğan anlaşmazlığın, Milli Savunma Ba-kanlığınca Konya Belediyesine 30 bin lira verilmek suretiyle sulh yoluyla halledilmesi ve sözleşmenin tasfiyesi 4353 sayılı kanunun 31 inci maddesine da-yanılarak” kararlaştırılmıştır.

BCA, 30..18.1.2/109.68..10.

24 Kasım Beynelmilel Ticaret Odası Türkiye Milli Komitesi ku-ruldu.

Merkezi Paris'te bulunan Beynelmilel Ticaret Oda-sıyla irtibat temin etmek amacıyla İstanbul'da kurul-muş ve Bakanlar Kurulu kararı ile “Milli” unvanı ta-şımasına izin verilmiştir.

RG

25 Kasım CHP’nin ara seçimlerdeki tavrı

CHP milletvekilliği için yine aday göstermeyecek. 2.12.1945 tarihinde yapılacak seçimlerde ikinci seç-menler, oylarını dilediklerine verecekler. Aralık se-çimleri Kocaeli, İstanbul, Denizli, İzmir ve Muğla'da yapılacaktır.

U



26 Kasım İş ve İşçi Bulma Kurumu Kuruluş ve Görevleri Hak-kında Kanun Tasarısı TBMM’ye sunuldu.

Tasarının gerekçesinde İLO tarafından kabul edilen sözleşme gereğince, ücretli iş bulma bürolarının ka-patılacağından ve bu alanda devletin düzenleyici rol oynaması gereğinden söz edilmektedir.

İYSP

28 Kasım Diyarbakır Belediye Baş-kanlığı

Diyarbakır Belediye Başkanlığına Vehbi Muhlis Dabağoğlu'nun seçilmesi hakkındaki belediye meclis kararı onanmıştır.

RG

29 Kasım Diyanet İşleri Başkanlığı kapsamındaki gelişmeler

Ahmet Hamdi Akseki'nin yazdığı Yeni Hutbelerim kitabından ikişer adedinin Türkiye Kızılay Derneği Konya Merkezi'nce çeşitli camilere hediye edileceği.

BCA, 51..0.0.0/ 12.103..69.

30 Kasım Diyanet İşleri Başkanlığı kapsamındaki gelişmeler

Vaizlere ait vaaz özetinden gönderildiği, vaizlerin ay içinde yaptıkları vaazlardan birisinin cetvele dol-durtularak her ay muntazaman Başkanlığa gönderil-mesi.

BCA, 51..0.0.0/12.103..71.

2 Aralık Yeni parti kurulması Celal Bayar parti kuruyor. U

3 Aralık Kaymakamlık tayini 11 kaymakam tayini gerçekleştirilmiştir. RG

3 Aralık Milli Eğitim Bakanlığı'n-dan beş ile yapılan tayinler

Afyon, Konya, Rize, Malatya ve Çorum'a il milli eği-tim müdürlerinin naklen tayinleri gerçekleştirilmiştir.

RG

3 Aralık Ara seçimler dün yapıldı. Sedat Dikmen, Ahmet Abasıyanık, Şükrü Okan, Ce-mil Çalgüner ve Abidin Çakır milletvekili seçildiler.

U

3 Aralık Madenler konusunda ya-bancı ülke ilgisi

İngiliz Sefiri'nin, Hariciye'ye gönderdiği krom ile il-gili teklif. Amerikan Sefaretinden de benzer bir mek-tup gelmiş olup konu Etibank'ın krom madeni konu-sunda tasfiyesi söz konusu olan 185 bin ton Guleman kromu üzerindedir.

BCA, 30..10.0.0/235.590.. 26.

4 Aralık İlk modern maden kuyusu-nun ad koyma töreni dün yapıldı.

Kuyuya Uzun Mehmet adı verildi. U

5 Aralık Adalet Bakanlığı'nda çeşitli nakil, terfi ve tayinler ger-çekleştirilmiştir.


RG

5 Aralık İstanbul'da iki gazete ida-rehanesi harap oldu.

Tan ve Yeni Dünya gazeteleri on bini aşan üniversite öğrencisi tarafından yapılan nümayiş sonucu tahrip olmuştur. Makine ve diğer tesisler de hasara uğra-mıştır. Sıkıyönetim kararıyla her türlü kütle toplantı-ları yasak edilmiştir.

U

5 Aralık Kızılcahama’da memurlara yapılan yardımlar

Kızılcahamam'da memur ve müstahdemlere şeker, manifatura vesaire maddelerin dağıtımı hakkındadır.

BCA, 30..10.0.0/65.437..4.

6 Aralık Ekonomi Bakanlığı teşkilat yasası değişikliği

Ekonomi Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Kanunu'n-da değişiklik yapılmasına dair kanun tasarısı.

BCA, 30..18.1.2/109.73..5.

6 Aralık Bazı il ve ilçelerin belediye teşkilat kadrolarında deği-şiklik yapılması.

Yıl içinde çok sayıda belediyede benzer değişiklik yapılmıştır.

BCA, 30..18.1.2/109.73..1.

1945 Yılı 683


6 Aralık Bolu ve Hatay illeri özel idarelerinin teşkilat kadro-larına yeni ilaveler yapıl-ması.

Yıl içinde başka il özel idarelerini de kapsayan çok sayıda benzer değişiklik yapılmıştır.

BCA, 30..18.1.2/109.71..8.

7 Aralık Yerel Yönetim düzenleme-leri hakkındadır.

Belediye Gelirleri Kanun Tasarısı. BCA, 30..18.1.2/109.70..18.

7 Aralık Tan Olayı Necmettin Sadak'ın “Türk Gençliğinin Heyecanlı Gösterisine Dünya Hayran Kaldı” başlıklı başyazı-sında olay olumlu bir yaklaşımla ele alınmaktadır.

A

10 Aralık İlkokullarda sınav şekilleri değiştirildi.

Sınavlar, bütünleme, engel ve okul bitirme sınavları olarak üç aşamalı haline getirildi.

A

13 Aralık Altı ilde ilan edilmiş olan Sıkıyönetimin altı ay daha uzatılması hakkında 1480 sayılı TBMM Kararı ya-yımlandı.

Bu iller İstanbul, Edirne, Kırklareli, Tekirdağ, Ça-nakkale ve Kocaeli illeridir. Önceki karar 23 Kasım 1940 tarihinde alınmış ve 23 Aralık 1945 tarihine kadar bu illerde sıkıyönetimin ilan edilmesini belir-lemişti.

RG

13 Aralık Van’da Belediye Başkanlı-ğı

Van Belediye Başkanlığına Salih Türkoğlu'nun se-çilmesi hakkında sözü geçen belediye meclisi kararı onanmaktadır.

RG

13 Aralık Kaymakamlık tayini 1 kaymakam tayini gerçekleştirilmiştir. RG

13 Aralık Mut kaymakamını bakanlık emrine alma

İçel ili Mut İlçesi kaymakamı Sıtkı Uluğ lüzumu sa-bit olmasına binaen Bakanlık emrine alınmıştır.

RG

13 Aralık Bayındırlık Bakanlığı'ndan müsteşar tayini

Sağlık durumu yüzünden Selahattin Büge'nin istifası sebebiyle boşalan Bayındırlık Bakanlığı Müsteşarlı-ğına, bu bakanlığın Demiryollar ve Limanlar İnşaat Dairesi Reisi Ferdi Çağan tayin edilmiştir.

RG

14 Aralık Zonguldak vali yardımcısı-nı Dahiliye Vekaleti emrine alma

Zonguldak Vali Yrd. Hikmet Arar'ın merkeze alın-ması.

BCA, 30..11.1.0/179.34..20.

15 Aralık Van’da doğal afet Van'da meydana gelen depremde zarar görenlere yar-dım yapıldığı ve depremdeki hasarı bildirir rapor.

BCA, 30..10.0.0/120.850.. 12.

16 Aralık TC Devlet Yıllığı yayım-landı.

İlk devlet yıllığı 1263 (1847) tarihlidir. 1910'a kadar aralıksız çıkan salnameler birinci dünya savaşı sıra-sında da 4 kez çıkarılmıştır. Osmanlı dönemine ait toplam salname sayısı 68'dir. Cumhuriyet döneminde ise 1925–29 yılları arasında çıkarılmıştır. Salnameler ilk önce Maarif Nezareti, sonra Sicilli Ahvali Memu-rin ve nihayet Cumhuriyet'te Matbuat Umum Müdür-lüğü tarafından çıkarılmıştır. 1928 ve 1929 yıllıkları Latin alfabe ile basılmış olup 1945'e kadar yayımla-namamıştır. 1945 yıllığı Basın ve Yayın Genel Mü-dürlüğü'nce hazırlanmıştır.

U; TCDY

17 Aralık Gelir vergisi düzenlemeleri Gelir Vergisi hakkında kanun tasarısı. BCA, 30..18.1.2/109.74..19.



18 Aralık Hava Haber Verme Teşki-latı

3/1875 sayılı Kararla süreleri bir yıl uzatılan Hava Haber Verme Teşkilatı faaliyet süresinin, Genelkur-may Başkanlığı'nın göstereceği lüzum üzerine bir yıl daha uzatılması.

BCA, 30..18.1.2/109.77..4.

21 Aralık Erzincan’da Belediye Baş-kanlığı

Mansup olan Erzincan Belediye Başkanlığı ödevinin vali uhdesinden alınması uygun görülmüştür.

RG

21 Aralık Milli Eğitim Bakanlığı’nda Genel Müdürlük Tayini

Açık bulunan Milli Eğitim Bakanlığı 100 lira maaşlı Güzel Sanatlar Umum Müdürlüğüne aynı bakanlık 1inci sınıf müfettişlerinden Halil Vedat Fıratlı'nın kanuni süresini doldurduğunda almak üzere terfian tayini uygun görülmüştür.

RG

22 Aralık Orduya Büyük Millet Mec-lisinin Selam ve Güveninin Bildirilmesi Hakkında 1481 sayılı TBMM kararı yayım-landı.

Kararda, “…bundan sonra dahi Türk Milletinin ba-ğımsızlığını ve Türk Vatanının güvenliğini ve mahfuziyetini koruma yolunda, Büyük Meclisin tev-di edeceği her vazifeyi ecdadına ve tarihine yaraşır bir kahramanlık ve şerefle yapacağına Büyük Millet Meclisinin kesin güven ve inancının, selam ve sevgi-si ile birlikte Yüce Ordumuza bildirilmesine karar verilmiştir.” denilmektedir.

RG

22 Aralık Kars, Artvin ve Ardahan'-dan sonra Gürcüler namına Trabzon, Giresun, Bayburt ve Gümüşhane'yi de isti-yorlar.

Moskova'da çıkan belli başlı bütün gazetelerde dört sütun üzerinde neşredilen bir mektupta, Türkiye'nin Gürcistan'dan almış olduğu bütün toprakların geri ve-rilmesi istenmektedir. Mektubu yazanlar iki Gürcü tarihçidir.

U

23 Aralık Yeni istekler müttefik dün-yasında hayretle karşılandı

Bir Amerikan gazetesi Rus isteklerinin birer birer meydana çıkarılması milletlerarası barometreyi ta-hammülsüz dereceye çıkardı, diyor. Reuters Ajansı-nın bildirdiğine göre, Hint Gazeteleri Sovyetler Bir-liği'nin İran'a ve bilhassa Türkiye'ye karşı aldığı tavır hakkında uzun makaleler neşretmektedir.

U

24 Aralık Rus İstekleri hakkında ya-bancı basından yankılar

İsviçre gazeteleri diyorlar ki: “Rus taleplerine hayır diyecek zaman geldi. Türkiye'nin 5 yıl içinde Ruslara yaptıkları dostane harekete Ruslar teşekkür edecek yerde Gürcistan namına arazi istiyorlar.”

U

24 Aralık Bulgaristan sınırında silahlı saldırı

Sınırda devriye gezen iki askerimize Bulgar askerleri tarafından ateş açılarak birinin öldürüldüğü.

BCA, 30..10.0.0/243.646..2.

25 Aralık Devlet Memurları Aylıkla-rının Tevhit ve Teadülüne Dair olan 3656 sayılı Ka-nunda Değişiklik Yapılma-sı ve Aylıklardan %5 Emeklilik Karşılığı Kesil-mesi Hakkında 4805 sayılı Kanun yayımlandı.

Düzenleme, devletin ve iktisadi devlet kuruluşlarının ücretli memurları ile muadil barem derecesindeki maaşlı devlet memurları arasındaki farklı uygulamayı ortadan kaldırmayı amaçlamaktadır.

RG, TBMM Tutanak Dergisi, 16. Birleşim, 21.12.1945, S.Sayısı 29.

25 Aralık Denizli’de doğal afet Denizli bölgesinde çok şiddetli deprem oldu. Buldan ve Sarayköy'de 300 kadar ev yıkıldı, insanca kayıp yoktur.

U

25 Aralık Londra ve Vaşington'da metin hareketimiz tasvip ediliyor.

Vaşington Nevs gazetesi diyor ki: Rusya Birleşmiş Milletler Kurumuna meydan okumakta ve anlaşmala-rı hiçe saymaktadır.

U

1945 Yılı 685


26 Aralık Ankara Hayvanları Sevme ve Yardım Cemiyeti Ni-zamnamesi yayımlandı.

Cemiyetler Kanunun 4 üncü maddesi uyarınca Resmi Gazete'de yayımlanan Nizamname'nin 1 inci madde-sinde Merkezin Ankara olduğu ve şimdilik şubesinin bulunmadığı ifade edilmektedir. Hayvanlara fena muamele etmemek ve bilakis iyi muamele yapılma-sını teşvik etmek hususunda nasihat etmek, hayvanla-rın acılarını mümkün olduğu kadar azaltmağa çalış-mak Cemiyetin maksatları arasında yer almaktadır.

RG

27 Aralık Rus istekleri karşısında Trabzon’dan tepkiler

İstekler Trabzon'da büyük bir asabiyetle karşılandı. U

27 Aralık Diyanet İşleri Başkanlığı kapsamındaki gelişmeler

Vaizlerin daha önceki genelgeye göre sıkı kontrol edilmesi ve şimdiye kadar neler yapıldığının bildi-rilmesi.

BCA, 51..0.0.0/4.30..12.

28 Aralık Tunceli İlinin İdaresi Hak-kındaki 2884 sayılı Kanun Hükümlerinin Bir Yıl Daha Uzatılmasına Dair 4809 sa-yılı Kanun yayımlandı.

Süresi dolan kanunun müddeti hükümet tarafından 1 yıl daha uzatılmaktadır. Hükümet sürenin uzatılma-sını vaziyeti ve içinde bulunulan şartları da düşüne-rek zaruri bulmuştur.

RG, Tutanak Dergisi, 18. Birleşim, 25.12.1945

28 Aralık Kasaba adı değişikliği Yatağan ilçesinin merkezi olan Ahikö kasabasının adı Yatağan olarak değiştirilmiştir.

RG

28 Aralık Bütçe Kanunu kabul edildi. Bütçe Kanunu Meclis'te 4 muhalif oya karşılık 376 oyla kabul edildi.

U

30 Aralık Rus isteklerine karşı yurt içindeki basından gelen tep-kiler

Son istekler karşısında yurt basınında devamlı tepki-lere yol açmış bulunuyor.

U

31 Aralık 4817 sayılı 1946 Yılı Bütçe Kanunu Yayımlandı.

1946 yılı bütçesi, Köprülü, Koraltan, Menderes, Tunca dışında kalan 376 oyla TBMM'de 27 Aralık'ta kabul edilmiştir.

RG, CA

31 Aralık 1945 yılında ülkemizde bu-laşıcı hayvan hastalıklarını gösteren bültenler

Ekim-Kasım 1945 tarihinde çıkan bültenlere göre başta şap hastalığı olmak üzere, dalak hastalığı, yanı-kara, barbon, çiçek, kuduz, kanatlıların vebası gibi hastalıklar çeşitli illerde görülmektedir.

BCA, 30.10/ 186.284..3

- - Devlet Demiryolları Kanun Tasarısı

Ulaştırma Bakanlığı Devlet Demiryolları ve Liman-ları İşletme Umum Müdürlüğü tarafından hazırlanan tasarı ile, yolcuların, bagajların, ekspres kolilerin, ölülerin, canlı hayvan ve yük taşınması konuları ile özel vagonlarda taşıma koşulları uluslararası stan-dartlar doğrultusunda yeniden taşınması düzenlen-mek istenmektedir.

DİKT


ZAMANDİZİNE EK: 1945 Yılı Orman Tahdit Komisyonları ve Kararları

8 Ocak 2 numaralı OTK'ca Çankaya kazasının Elmadağ Nahiyesine bağlı Asar ve Kuşçu Ali Köyleri sı-nırlarına tesadüf eden Ekizdağı Ormanının tahdidi yapılmıştır.

27 Ocak 2 Numaralı OTK'ca Balâ kazasının Karaali Nahiyesine bağlı Beynam Köyü sınırına tesadüf eden Öğre Dağı Hususi Ormanının tahdidi yapılmıştır.

29 Ocak 9 numaralı OTK'ca Kırklareli Vilayetinin Pınarhisar Nahiyesine bağlı Osmancık köyü hududu da-hilinde tahdide ait mazbatalar toplamı yayımlanmıştır.

30 Ocak 7 numaralı OTK'ca Bursa Vilayetinin Mustafa Kemalpaşa Kazasına bağlı Muradiye Sarnıç dola-yında buluna Erenler Düzü, Ömeröldü, Balat Devlet Ormanları ile Sünlük Güveçdere, Sarnıç köy-leri arasında bulunan Dedeyanı, Kocatepe Devlet Ormanlarının tahdidi yapılmıştır.

31 Ocak 2 Numaralı OTK'ca Balâ İlçesinin Karakeçili Bucağının Bayatıatik Köyü Sınırına tesadüf eden Küredağı Devlet Ormanının tahdidi yapılmıştır.

31 Ocak 2 Numaralı OTK'ca Balâ İlçesinin Karakeçili Bucağına bağlı Keklicek Köyü sınırına tesadüf eden Küredağı ve Kızılkırgı Devlet Ormanının tahdidi yapılmıştır.

1 Şubat 2 Numaralı OTK'ca Balâ İlçesinin Karakeçili Bucağına bağlı Küreboğazı Köyü sınırına tesadüf eden Küredağı Devlet Ormanının tahdidi yapılmıştır.

1 Şubat 2 Numaralı OTK'ca Balâ İlçesinin Karakeçili Bucağına bağlı Çatalçeşme Köyü sınırına tesadüf eden Küredağı Devlet Ormanının tahdidi yapılmıştır.

1 Şubat 2 Numaralı OTK'ca Balâ İlçesinin Merkez Bucağına bağlı Yukarı ve Aşağı Kamışlı Köyleri sını-rına tesadüf eden Küredağı Devlet Ormanının tahdidi yapılmıştır.

1 Şubat 5 Numaralı İzmir OTK'ca Bergama İlçesi Zeytindağı Bucak Merkezi ormanlarına ait mazbata hu-lasası yayımlanmıştır.

2 Şubat 7 numaralı OTK'ca Bursa Vilayetinin Mustafa Kemalpaşa Kazasına bağlı Şapçı köyü dolayındaki Fula ormanının şimal etekleri orman sahaları ve Yediler Ormanının hududu belirlenmiştir.

3 Şubat 9 numaralı OTK'ca Kırklareli Vilayetinin Pınarhisar Nahiyesine bağlı Kaynarca Köyü hududu da-hilinde yapılan tahdide ait mazbatalar toplamı yayımlanmıştır.

6 Şubat 5 numaralı İzmir OTK'ca Bergama Kazasının Zeytindağı Nahiyesine bağlı Hacı Ömerli Köyü or-manlarının tahdidi yapılmıştır.

12 Şubat 3 numaralı OTK'ca Gebze İlçesi Merkezindeki ormanların tahdidi yapılmıştır.

13 Şubat 5 numaralı İzmir Orman Tahdidi Komisyonunun Bergama İlçesi Kınık Bucağına bağlı Bademalanı Köyü ormanlarının tahditleri yapılmıştır.

13 Şubat 5 numaralı İzmir Orman Tahdidi Komisyonunun Bergama İlçesi Kınık Bucağına bağlı Büyükoba Köyü orman tahdidi yapılmıştır.

14 Şubat 5 numaralı İzmir Orman Tahdidi Komisyonunun Bergama İlçesi Kınık Bucağına bağlı Örtülü Köyü ormanlarının tahdidi yapılmıştır.

14 Şubat 5 numaralı İzmir Orman Tahdidi Komisyonunun Bergama İlçesi Zeytindağı Bucağına bağlı Eğrigöl Köyü ormanlarının tahdidi yapılmıştır.

14 Şubat 2 numaralı OTK'ca Keskin İlçesinin Çelebi Bucağına bağlı Karayakuplu Köyü sınırı içinde bulu-nan Küçükhodul adındaki meşe ormanının tahdidi yapılmıştır.

1945 Yılı 687

14 Şubat 2 numaralı OTK'ca Keskin İlçesinin Çelebi Bucağı merkezi sınırına tesadüf eden Hoduldağı Or-manının tahdidi yapılmıştır.

15 Şubat 5 numaralı İzmir Orman Tahdidi Komisyonu tarafından Bergama İlçesi Zeytindağı Bucağına bağ-lı Bozköyü ormanlarının tahdidi yapılmıştır.

15 Şubat 3 numaralı OTK'ca Kocaeli ili Gebze İlçesi Merkezine bağlı Tavşanlı Köyündeki ormanların tah-didi yapılmıştır.

17 Şubat 2 numaralı OTK'ca Keskin İlçesinin Çelebi Bucağına bağlı Müsellim ve Kepir Köyleri sınırların-da bulunan Bövrek ve Behrek Dağı ormanının tahdidi yapılmıştır.

17 Şubat 2 numaralı OTK'ca Keskin İlçesinin Çelebi Bucağına bağlı Tilkili Köyü sınırına tesadüf eden Bövrek-Behrek Dağı Devlet Ormanının Tahdidi yapılmıştır.

17 Şubat 2 numaralı OTK'ca Keskin İlçesinin Merkez Bucağına bağlı Konur Köyü sınırına tesadüf eden Bövrek-Behrek Dağı Ormanının Tahdidi yapılmıştır.

19 Şubat 2 numaralı OTK'ca Keskin İlçesinin Çelebi Bucağına bağlı Köprü Köyü sınırına tesadüf eden Bövrek-Behrek Dağı Ormanının Tahdidi yapılmıştır.

22 Şubat 2 numaralı OTK'ca Keskin İlçesinin Merkez Bucağına bağlı Haydardere Köyü sınırına tesadüf eden Bövrek-Behrek Dağı Ormanının Tahdidi yapılmıştır.

22 Şubat 5 numaralı İzmir OTK'nca Bergama İlçesi Zeytindağı Bucağına bağlı Sarıdere Köyü ormanlarının tahdidi yapılmıştır.

23 Şubat 5 numaralı İzmir OTK'nca Bergama İlçesi Zeytindağı Bucağına bağlı Çalıbahçe Köyü ormanları-nın tahdidi yapılmıştır.

24 Şubat 9 numaralı OTK'ca Kırklareli İlinin Pınarhisar Bucağına bağlı Yeni Mandara Köyü hududu dahi-linde yapılan tahdide ait mazbatalar toplamı yayımlanmıştır.

27 Şubat 20 numaralı OTK'ca Afyon İli Akdağ ormanının Sandıklı ilçesine bağlı Macıl Köyüne tesadüf eden ve bu köyle münasebeti olan sınır ve hudutlara ait mazbatalar toplamı yayımlanmıştır.

27 Şubat 20 numaralı OTK'ca Afyon İli Akdağ ormanının Sandıklı ilçesine bağlı Celiloğulları Köyüne te-sadüf eden ve bu köyle münasebeti olan sınır ve hudutlara ait mazbatalar toplamı yayımlanmıştır.

27 Şubat 20 numaralı OTK'ca Afyon İli Akdağ ormanının Sandıklı ilçesine bağlı Kartı Köyüne tesadüf eden ve bu köyle münasebeti olan sınır ve hudutlara ait mazbatalar toplamı yayımlanmıştır.

2 Mart 7 numaralı OTK'ca Bursa Vilayetinin Mustafa Kemalpaşa İlçesine bağlı Akarca köyü dolayında bulunan Hula ve Küçük Hula ormanlarının garp hudut kısmı belirlenmiştir.

5 Mart 5 numaralı İzmir OTK'ca Bergama İlçesi Zeytindağı Bucağına bağlı Kurfallı Köyü ormanlarının tahdidi yapılmıştır.

6 Mart 20 numaralı OTK'ca Afyon İli Akdağ ormanının Sandıklı ilçesine bağlı Kızılören Köyüne tesadüf eden ve bu köyle münasebeti olan sınır ve hudutlara ait mazbatalar toplamı yayımlanmıştır.

7 Mart 7 numaralı OTK'ca Bursa Vilayetinin Mustafa Kemalpaşa İlçesine bağlı Kömürcükadı dolayında bulunan Çataldağ Ormanına ait Evkaya, Kocadavulga, Soğuksu ile Fula devlet ormanlarının hu-dudu belirlenmiştir.

7 Mart 13 numaralı OTK'ca Daday İlçesinin Ballıdağ Devlet Ormanının Dangaz Köyü arazi ve emlakiyle alakalı sınırlarının tahdidi belirlenmiştir.

27 Mart 5 numaralı İzmir OTK'ca Bergama İlçesi Zeytindağı Bucağına bağlı Koyuneli Köyü ormanlarının tahdidi yapılmıştır.


3 Nisan Sandıklı ilçesine merbut Menteş Köyü ile Çivril ilçe hududu sınırına tesadüf eden Akdağ Devlet Ormanının tahdidi yapılmıştır.

3 Nisan Daday ilçesinin Ballıdağ Devlet Ormanının Dereyücek Köyü arazi ve emlakiyle ilgili sınırlarının tahdit zabıt hulasası yayımlanmıştır.

3 Nisan Daday ilçesinin Ballıdağ Devlet Ormanının Saray Köyü arazi ve emlakiyle alakalı sınırlarının tah-dit zabıt hulasası yayımlanmıştır.

3 Nisan Daday ilçesinin Ballıdağ Devlet Ormanının Karahallar Köyü arazi ve emlakiyle ilgili sınırlarının tahdit zabıt hulasası yayımlanmıştır.

10 Nisan Karakavak Devlet ormanının Dolay Köyü hududu dahilinde kalan kısmının umumi tahdit zabıtası yayımlanmaktadır.

10 Mayıs 17 numaralı OTK'ca Balıkesir İli Merkez İlçesinin Savaştepe Bucağına bağlı Yukarı Danişment Köyünün hududu dahilinde köyün arazi ve emlakiyle ilgili Kılbırak Devlet Ormanının parçaların-dan Çaltılık, Marmar, Beşöbek-Soğuksu, Öküzöldü ve Yeniyayla mevkilerindeki ormanlar tahdit edilmiştir.

14 Mayıs 17 numaralı OTK'ca Balıkesir İli Merkez İlçesinin Savaştepe Bucağına bağlı Karaçam Köyünün hududu dahilinde köyün arazi ve emlakiyle ilgili Kılbırak Devlet Ormanının parçalarından Üyücek, Değirmenbaşı, Çakmak, Gerdeme ve Karakoca mevkilerindeki ormanlar tahdit edilmiş-tir.

16 Mayıs 17 numaralı OTK'ca Balıkesir İli Merkez İlçesinin Savaştepe Bucak Merkezinin hududu dahilinde bucağın arazi ve emlakiyle ilgili Kılbırak Devlet Ormanının parçalarından Çaltıarası-Oyluk, Hacetkanı, Sekli, Yerağıl ve Çomaklıdere mevkilerindeki ormanlar tahdit edilmiştir.

16 Mayıs 7 numaralı OTK'ca Mustafa Kemal Paşa İlçesinin Devecikonağı Merkez Bucağı şimali garbisinde bulunan Kuz Devlet Ormanı tahdit edilmiştir.

17 Mayıs 9 numaralı OTK'ca Kırklareli İlinin Pınarhisar Bucağına bağlı Ceviz Köyü hududu dahilinde yapı-lan tahdide ait mazbatalar toplamı yayımlanmıştır.

21 Mayıs 9 numaralı OTK'ca Kırklareli İlinin Pınarhisar Bucağına bağlı Yancıklar Köyü hududu dahilinde yapılan tahdide ait mazbatalar toplamı yayımlanmıştır.

21 Mayıs 17 numaralı OTK'ca Balıkesir İli Merkez İlçesinin Savaştepe Bucağının Eğerci Köyünün arazi ve emlakiyle ilgili Gölcük, Yılanasıldı, Tomalı Deresi, Koçkaşağı ve tevabii Devlet ormanlarına ait zabıt hulasası yayımlanmaktadır.

22 Mayıs 5 numaralı İzmir OTK'ca Bergama İlçesi Zeytindağı Bucağına bağlı Kapukaya Köyü ormanlarının tahdidi yapılmıştır.

23 Mayıs 17 numaralı OTK'ca Balıkesir İli Merkez İlçesinin Savaştepe Bucağının Tavşancık Köyünün arazi ve emlakiyle ilgili Karanlıkdere, Kömür Tepesi, Ayıkayası Devlet ormanlarına ait zabıt hulasası yayımlanmaktadır.

24 Mayıs 17 numaralı OTK'ca Balıkesir İli Merkez İlçesinin Savaştepe Bucağına bağlı Çiftlik Dere Köyü-nün arazi ve emlakiyle ilgili Kocagedik ve tevabii Devlet ormanlarına ait zabıt hulasası yayım-lanmaktadır.

24 Mayıs 17 numaralı OTK'ca Balıkesir İli Merkez İlçesinin Savaştepe Bucağına bağlı Kurudere Köyünün arazi ve emlakiyle ilgili Gölyeri ve tevabii Devlet ormanlarına ait zabıt hulasası yayımlanmakta-dır.

24 Mayıs 17 numaralı OTK'ca Balıkesir İli Merkez İlçesinin Savaştepe Bucağına bağlı Çamurlu Köyünün arazi ve emlakiyle ilgili Kasımkırı, Küçük Firenk, Çukuralan, İbili ve tevabii Devlet ormanlarına ait zabıt hulasası yayımlanmaktadır.

1945 Yılı 689

25 Mayıs 17 numaralı OTK'ca Balıkesir İli Merkez İlçesinin Savaştepe Bucağına bağlı Dikmeler Köyünün arazi ve emlakiyle ilgili Karadavulga, Keçioluk, Türkmentepesi, Büceli ve tevabii Devlet orman-larına ait zabıt hulasası yayımlanmaktadır.

26 Mayıs 9 numaralı OTK'ca Kırklareli İlinin Pınarhisar Bucağına bağlı Karımcak Köyü hududu dahilinde yapılan tahdide ait mazbatalar toplamı yayımlanmıştır.

28 Mayıs 20 numaralı OTK'ca Akdağ ormanının Sandıklı ilçesine bağlı Sorkun Köyüne tesadüf eden ve bu köyle münasebeti olan sınır ve hudutlara ait mazbatalar toplamı yayımlanmıştır.

29 Mayıs 17 numaralı OTK'ca Balıkesir İli Merkez İlçesinin Savaştepe Bucağına bağlı Hıdırbalı Köyünün arazi ve emlakiyle ilgili Keçioluk, Tepesidelik ve Mancılık ve tevabii Devlet ormanlarına ait zabıt hulasası yayımlanmaktadır.

30 Mayıs 17 numaralı OTK'ca Balıkesir İli Merkez İlçesinin Savaştepe Bucağına bağlı Beyköyü'nün arazi ve emlakiyle ilgili Gölcük, Karakabaağaç, Kızılcıklı, Deliktaş ve tevabii Devlet ormanlarına ait zabıt hulasası yayımlanmaktadır.

31 Mayıs 17 numaralı OTK'ca Balıkesir İli Merkez İlçesinin Savaştepe Bucağına bağlı Soğucak Köyünün arazi ve emlakiyle ilgili Patlak, Sasabayırı, Bağlarardı ve tevabii Devlet ormanlarına ait zabıt hu-lasası yayımlanmaktadır.

4 Ağustos Balıkesir İlinin Merkez İlçesine bağlı Savaştepe Bucağına bağlı Muhtan Köyünün arazi ve emlaki ile ilgili Kızgıncık, Tülütepe, Çakmakocağı, Şarlakderesi, Yellikıran, Rastepe ve tevabii Devlet Ormanlarına ait sınırlar tespit edilmiştir.

6 Ağustos Balıkesir İlinin Merkez İlçesine bağlı Savaştepe Bucağına bağlı Kongurca ve Çukurçayır Köyleri-nin arazi ve emlaki ile ilgili Çamtepe Devlet Ormanlarına ait sınırlar tespit edilmiştir.

8 Ağustos Balıkesir İlinin Merkez İlçesine bağlı Savaştepe Bucağına bağlı Deveören Köyünün arazi ve em-laki ile ilgili Kömürtepesi, Karanlıkdere, Ayıkayası ve civarındaki kızılçam, meşe vesair ağaçları muhtevi Devlet Ormanlarına ait sınırlar tespit edilmiştir.

9 Ağustos Balıkesir İlinin Merkez İlçesine bağlı Savaştepe Bucağına bağlı Akpınar Köyünün arazi ve emlaki ile ilgili Karakabaağaç Devlet Ormanlarına ait sınırlar tespit edilmiştir.

11 Ağustos Balıkesir İlinin Merkez İlçesine bağlı Savaştepe Bucağına bağlı Karacalar Köyünün arazi ve em-laki ile ilgili Aşağıtaş Köy Devlet Ormanlarına ait sınırlar tespit edilmiştir.

13 Ağustos Düzenleme ile Gülhane Askeri Doktor Tatbikat Okulu ve Kliniği ve Veteriner Tatbikat Okulu profesörlerinin kıta hizmetleri belirlenmektedir.

13 Ağustos 9 numaralı OTK'ca Kırklareli İlinin Pınarhisar Bucağına bağlı Tozaklı Köyü hududu dahilinde yapılan tahdide ait mazbatalar toplamı yayımlanmıştır.

14 Ağustos 9 numaralı OTK'ca Kırklareli İlinin Pınarhisar Bucağına bağlı Poyralı Köyü hududu dahilinde ya-pılan tahdide ait mazbatalar toplamı yayımlanmıştır.

15 Ağustos 5 numaralı İzmir OTK'ca Bergama Kazasının Zeytindağı Bucağının Cevaplı Köyü ormanlarının tahdidi yapılmıştır.

16 Ağustos Balıkesir İlinin Merkez İlçesine bağlı Savaştepe Bucağına bağlı Güvemkarakeçili Köyünün arazi ve emlaki ile ilgili Gökmen, Aylar, Sulucaalan, Eşekçi, Çökerek, Kırcalar, Deveci, Damlar, Ortakışla, Soğuksu ve tevabii Devlet Ormanlarına ait sınırlar tespit edilmiştir.

25 Ağustos 12 nolu Komisyonca Balıkesir İlinin Dursunbey İlçesinin Kavacık Bucağına bağlı Hasanlar Köyü hududu dahilindeki Devlet Ormanlarına ait sınırlar tespit edilmiştir.

27 Ağustos 5 numaralı İzmir OTK'ca Bergama Kazasının Zeytindağı Bucağının Tekkedere Köyü ormanları-nın tahdidi yapılmıştır.


28 Ağustos Balıkesir İlinin Merkez İlçesine bağlı Savaştepe Bucağına bağlı Aşağıdanişment Köyünün hududu dahilindeki köyün arazi ve emlaki ile ilgili Kılbırak, Devlet ormanının parçalarından Söğütlük, Kaymakpınar, Çaltılık, Kızıllen, Marmar, Pano, Kocaçeşme, Ayvadere mevkilerindeki ormanlara ait sınırlar tespit edilmiştir.

29 Ağustos 2 numaralı OTK'ca Keskin İlçesinin Merkez Bucağına bağlı Dağsolaklısı ve Kavlak Köyleri sınır-larına tesadüf eden Denekdağı ormanının tahdidi yapılmıştır.

6 Eylül 10 numaralı OTK'ca Akçakoca İlçesine merbut Başaftun Köyü ormanlarının tahdidi yapılmıştır.

11 Eylül 2 numaralı OTK'ca Keskin İlçesinin Merkezinin Karıştıran, Sorkun, Kirazoğlu mevkilerinin sınır-ları içindeki Denekdağı ormanının tahdidi yapılmıştır.

12 Eylül Balıkesir İlinin Merkez İlçesine bağlı Savaştepe Bucağına bağlı Sarıbeyler Köyü hududu dahilin-deki Türkmentepe ve tevabii ormanlara ait sınırlar tespit edilmiştir.

14 Eylül 2 numaralı OTK'ca Keskin İlçesinin Beyobası Bucağına bağlı Mehmetbey Obası, Kenanbey Oba-sı Köylerinin sınırlarına tesadüf eden Denekdağı ormanının tahdidi yapılmıştır.

19 Eylül 13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Kurtgirmez Devlet Ormanının Gümürtler köyü arazi ve emlakiy-le alakalı sınırlar ile aynı ormanın Ahat Köyü arazi ve emlakiyle alakalı sınırlar belirlenmiştir.

20 Eylül 7 nolu OTK'ca M.Kemalpaşa İlçesinin Devecikonağı Bucağına bağlı Hacıahmet Köyü dolayların-da bulunan ormana ait tutanak yayımlanmaktadır.

21 Eylül 13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Kurtgirmez Devlet Ormanının Karahalılar köyü arazi ve emla-kiyle alakalı sınırlar ile aynı ormanın Azdavay ve Körşüş Köyleri arazi ve emlakiyle alakalı sınır-lar belirlenmiştir.

22 Eylül 7 nolu OTK'ca M.Kemalpaşa İlçesinin Devecikonağı Bucağına bağlı Sarımutafalar, Yenice ve Soğucak Köyleri dolayında bulunan devlet ormanlarına ait tutanak ile aynı ilçenin Lütfiye köyü dolayındaki Kocadüz Ormanının batı ve güney batı kısımlarına ait tutanak yayımlanmaktadır.

22 Eylül 13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Kirazdağı Devlet Ormanının Bakırcı köyü arazi ve emlakiyle ala-kalı sınırlar ile Kayabaşı devlet ormanının aynı köye ait arazi ve emlakle alakalı sınırlar belirlen-miştir.

24 Eylül 13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Kurtgirmez Devlet Ormanının Başgöz köyü arazi ve emlakiyle alakalı sınırlar belirlenmiştir.

25 Eylül 13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Kuzdağı Devlet Ormanının Karakuşlu köyü arazi ve emlakiyle alakalı sınırlar ile Tepecik devlet ormanının aynı köye ait sınırları ve Kirazdağı Devlet Ormanının Yumacık ve Topuk köyleri arazi ve emlakiyle alakalı sınırları belirlenmiştir.

26 Eylül 7 nolu OTK'ca M.Kemalpaşa İlçesinin Orhaniye, Hamidiye, Mineviz ve Alacaat Köyleri dolayla-rında bulunan devlet ormanları tahdit edilmektedir.

26 Eylül 13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Kurtgirmez Devlet Ormanının Başveren köyü arazi ve emlakiyle alakalı sınırlar ile Kirazdağı devlet ormanının Karakuşlu Köyü arazi ve emlakiyle alakalı sınırlar belirlenmiştir.

27 Eylül 20 nolu OTK'ca Akdağ Ormanına ait Sandıklı ve Çivril İlçelerinin Otluk Köyüne tesadüf eden sı-nır hududu ile Otluk Köyünün mezkur ormanla mevcut alaka ve irtibatları ile Burgazdağı devlet ormanına ait Sandıklı ve Çivril İlçelerinin Örtülü Köyüne tesadüf eden sınır hududu ile Örtülü Köyünün ve Çivril İlçesinin Otluk Köyüne tesadüf eden sınır hududu ile mezkûr ormanla ilgili sı-nırları belirlenmiştir

28 Eylül 7 nolu OTK'ca M.Kemalpaşa İlçesinin Devecikonağı Bucağına bağlı Güvem Köyü dolaylarında bulunan devlet ormanlarının sınırları belirlenmiştir.

1945 Yılı 691

29 Eylül 3 nolu OTK'ca Kocaeli ili Gebze ilçesi Mudarlı köyündeki devlet ormanları tahdidine başlanmıştır.

29 Eylül 11 nolu OTK'ca Köyceğiz ilçesinin Aziziye Köyü hududu içinde bulunan Körfez günlük ve kıraç-lık pırnar baltalığı devlet ormanlarının sınırlarının tahdidine ait çalışmalar tamamlanmıştır.

29 Eylül 7 nolu OTK'ca M.Kemalpaşa İlçesinin Devecikonağı Bucağına bağlı Çakallar köyü ve Gündoğdu'nun güneyinde bulunan Dedebayırı ve Kovankaya dolaylarında bulunan devlet orman-larının sınırları belirlenmiştir.

1 Ekim 2 nolu OTK'ca Keskin ilçesinin Delice bucağına bağlı, Cingeyli ve Çatallı Hamisbeyli köyleri sı-nırlarına tesadüf eden Söğütçük ve Tokuş dağı ormanlarını sınırlama çalışmaları yapılmaktadır.

1 Ekim 7 nolu OTK'ca M.Kemalpaşa İlçesine bağlı Kayabaşı Köyüne ait Ortabel Ormanı ile yine aynı il-çenin Devekadı köyü güneydoğusunda bulunan Karaçalı devlet ormanlarının sınırları belirlenmiş-tir.

2 Ekim 2 nolu OTK'ca Keskin ilçesinin Delice bucağına bağlı, Niğeroğlu şarklısı köyü sınırına tesadüf eden Sarıdağ ormanının sınırlama çalışmaları yapılmaktadır.

2 Ekim 11 nolu OTK'ca Köyceğiz ilçesinin Köyceğiz Köyü hududu içinde bulunan Göl vd. devlet orman-larının sınırlarının tahdidine ait çalışmalar tamamlanmıştır.

3 Ekim 2 nolu OTK'ca Keskin ilçesinin Delice bucağına bağlı, Büyükafşar ve Küçükafşar köyleri sınırına tesadüf eden Afşardağı ve Sarnıçayağı ormanlarının sınırlama çalışmaları yapılmaktadır.

4 Ekim 2 nolu OTK'ca Keskin ilçesinin Delice bucağına bağlı Kavak ve Büyükyağlı köyleri sınırına tesa-düf eden tokuşmağı ve Karanlıkdere ormanlarının sınırlama çalışmaları yapılmaktadır.

6 Ekim 2 nolu OTK'ca Keskin ilçesinin Delice bucağına bağlı, Büyükafşar ve Dağobası ve İmirli köyleri sınırına tesadüf eden Bölükdağı-Afşar Palamutluğu ve Koru-Katranlık ormanlarının sınırlama ça-lışmaları yapılmaktadır.

8 Ekim 11 nolu OTK'ca Köyceğiz ilçesinin Tepearası ve Karadonlar Köyleri hududu içinde bulunan Bo-ğazcık vd. ile Karakaya-Pınarcık çam devlet ormanlarının sınırlarının tahdidine ait çalışmalar ta-mamlanmıştır.

10 Ekim 11 nolu OTK'ca Köyceğiz ilçesinin Çayhisar Köyü hududu içinde bulunan Madentepesi vd. çam devlet ormanlarının sınırlarının tahdidine ait çalışmalar tamamlanmıştır.

10 Ekim 13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Kurtgirmez, Çeme ve Çeşme Devlet Ormanlarının Evlek, Diz-darlı, Zarı Karacaveren ve Zarıkalaycı köyleri arazi ve emlakiyle alakalı sınırlar belirlenmiştir.

11 Ekim 13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Kurtgirmez Devlet Ormanının Tekkeşin köyü arazi ve emlakiyle alakalı sınırlar belirlenmiştir.

13 Ekim 13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Kurtgirmez Devlet Ormanının Çavuş, Erkemle ve Ilıca köyleri arazi ve emlakiyle alakalı sınırlar belirlenmiştir.

15 Ekim 2 nolu OTK'ca Kalecik ilçesinin Konur bucağına bağlı Kösedurak vd. köyleri sınırlarına tesadüf eden Solagiden dağı ormanlarını sınırlama çalışmaları yapılmaktadır.

15 Ekim 13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Kurtgirmez Devlet Ormanının Karafasıl köyü arazi ve emlakiyle alakalı sınırlar belirlenmiştir.

16 Ekim 13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Çeme Devlet Ormanının Elmacık, Mirahur ve Demirtaş köyleri arazi ve emlakiyle alakalı sınırlar belirlenmiştir.

17 Ekim 2 nolu OTK'ca Kalecik ilçesinin Konur bucağına bağlı Olaklı ve Koçubaba köyleri ile Agaylı, Fa-raşlı, İmamoğlu çeşmesi ve Talipoğlu köyleri sınırlarına tesadüf eden Koçudağı, Kabaktepe ve Andızdağı ormanlarını sınırlama çalışmaları yapılmaktadır.


17 Ekim 14 nolu OTK'ca Bolu-Merkez ilçesi Kuzfındık köyleri Seben Devlet Ormanının sınırları belirlen-miştir.

17 Ekim 15 nolu OTK'ca Safranbolu ilçesi Kırıklar köy muhtarlığın ait Göveren vd. devlet ormanları tahdit işlemlerine ati tutanak yayımlanmaktadır.

18 Ekim 2 nolu OTK'ca Kalecik ilçesinin Merkez bucağına bağlı Puğra vd. köyler ile Konur Bucağına bağ-lı Kazmaca vd. köyler sınırlarına tesadüf eden Andızdağı ve Kabatepe ormanlarını sınırlama ça-lışmaları yapılmaktadır.

19 Ekim 13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Çeme Devlet Ormanının Zarıüyükveren Köyü arazi ve emlakiyle alakalı sınırlar belirlenmiştir.

20 Ekim 11 nolu OTK'ca Köyceğiz ilçesinin Hamitçiftliği hududu içinde bulunan Sümekdağı vd. devlet ormanlarının sınırlarının tahdidine ait çalışmalar tamamlanmıştır.

20 Ekim 13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Çeme Devlet Ormanının Zarı Hocalar Köyü arazi ve emlakiyle alakalı sınırlar belirlenmiştir.

22 Ekim 13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Arıkkuzu ve Karanlıkyol Devlet Ormanının Topuk, Samancı ve Üyük Köyleri arazi ve emlakiyle alakalı sınırlar belirlenmiştir.

22 Ekim 13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Sakarçal Devlet Ormanının İyük Köyü arazi ve emlakiyle alakalı sınırlar belirlenmiştir.

22 Ekim 13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Sakarçal Devlet Ormanının Gümürtler Köyü arazi ve emlakiyle alakalı sınırlar belirlenmiştir.

23 Ekim 11 nolu OTK'ca Köyceğiz ilçesinin Dalyan Köyü hududu içinde bulunan alaçınar günlük, Kara-göl-Bucak çam, Karadağ çam ve Karataş-Horozlar çam devlet ormanlarının sınırlarının tahdidine ait çalışmalar tamamlanmıştır.

23 Ekim 13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Çeme Devlet Ormanının Başköy Köyü arazi ve emlakiyle alakalı sınırlar belirlenmiştir.

23 Ekim 13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Sakarçal Devlet Ormanının Dangaz Köyü arazi ve emlakiyle ala-kalı sınırlar belirlenmiştir.

25 Ekim 11 nolu OTK'ca Köyceğiz ilçesinin Beyobası Köyü hududu içinde bulunan Kocabel vd. ile Mergenli Köyü hududu içinde bulunan Babadağı vd. devlet ormanlarının sınırlarının tahdidine ait çalışmalar tamamlanmıştır.

3 Kasım 2 numaralı OTK'ca Bolu Mudurnu-Seben ormanının Çepni köyü sınırına sarkan Çepni yaylası ormanlık sahasına bitişik diğer ormanların hudut çalışmaları yapılmaktadır.

5 Kasım 13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Kurtgirmez, Kirazdağı ve İmamdağı devlet ormanlarının tahdit işlemleri bitirilmiştir.

6 Kasım 4 nolu OTK'ca Eskişehir ili Sivrihisar ilçesi Kızılcaören Köy komşuluğundaki dokuz parça devlet ormanı ile aynı köyün Kale-Karakaya devlet ormanları tahdit edilmiştir.

6 Kasım 20 nolu OTK'ca Burgazdağı devlet ormanının Sandıklı ilçesine bağlı Güre köyüne ait orman sınır-ları belirlenmiştir

7 Kasım 4 nolu OTK'ca Eskişehir ili Sivrihisar ilçesi Sarıköy ve kısmen Sazak köyleri dış hudut komşulu-ğundaki Deliktepe devlet ormanlarının tahdidine ve devlet adına sınırlanmasına devam edilmiştir.

7 Kasım 15 nolu OTK'ca Safranbolu ilçesi Nağza köy muhtarlığın ait Derefındık-Ahlatçık ve Sipahi devlet ormanları tahdit işlemlerine ati tutanak yayımlanmaktadır.

1945 Yılı 693

8 Kasım 2 nolu OTK'ca Kalecik ilçesinin Konur bucağına bağlı, Muştak Ayvatlı, Yeniceli, Alaşıhlı ve Da-nacı köylerine tesadüf eden Kamışçalı ve Tokuş dağı ormanlarını sınırlama çalışmaları yapılmak-tadır.

9 Kasım 11 nolu OTK'ca Köyceğiz ilçesinin Ekşiliyurt Köyü hududu içinde bulunan Boğazcık çam devlet ormanı ile Çaylı ve Oluktepe hususi çam ormanlarının sınırlarının tahdidine ait çalışmalar tamam-lanmıştır.

10 Kasım 11 nolu OTK'ca Köyceğiz ilçesinin şimalinde ve Yangı Köyünün garp, Toparlar Köyünün şimal ve Doğuşbelen Köyünün şimali şarki hudutları arasında ve şimal hududu da Köyceğiz-Muğla hu-dudu ile çevrili bulunan Kümele, Kerteyik ve Toros çam ormanlarının sınırı ile Karaçam Köyü hududu içindeki Eğridere azman doruğu çam ve karaçam ormanlarının sınırlarının tahdidine ait çalışmalar tamamlanmıştır.

12 Kasım 4 nolu OTK'ca Adahisar köy civarı Kale devlet ormanı tahdidi yapılmıştır.

12 Kasım 13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Kirazdağı devlet ormanının Başakçay köyü arazi ve emlakiyle alakalı sınırlar ile aynı ilçenin Yukarıdağ devlet ormanının Karafasıl köyü arazi ve emlakiyle ala-kalı sınırlar belirlenmiştir.

13 Kasım 13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Otlutepe devlet ormanının Kayaoğlu köyü arazi ve emlakiyle ala-kalı sınırlar belirlenmiştir.

13 Kasım 14 nolu OTK'ca Bolu-Hıdırşıhlar ve Sultanbey köyleri Seben Devlet Ormanının sınırları belirlen-miştir.

14 Kasım 4 nolu OTK'ca Seben Ormanının Pelitcik köyü sınırına doğru sarkan ormanlar ile Karamtul ve Asar orman sahaları ve Belkarağaç Köyü Çatak ormanı sınırları belirlenmiştir.

20 Kasım 11 nolu OTK'ca Köyceğiz ilçesinin Otmanlar Köyü hududu dahilinde bulunan Karaçay ve Cehennemdere Devlet Çam Ormanlarının sınırlarının tahdidine ait çalışmalar tamamlanmıştır.

21 Kasım 12 nolu OTK'ca Balıkesir ilinin Dursunbey ilçesi Kireç bucağına bağlı Dada Köyünün tahdit ve sınırlanmasına ait tutanak yayımlanmaktadır.

22 Kasım 14 nolu OTK'ca Kurtlar Çiftliği arazi ve ormanları ile Dikmen Devlet ormanı sınırları belirlenmiştir.

23 Kasım 12 nolu OTK'ca Balıkesir ilinin Dursunbey ilçesinin Kovacık Merkez Bucağı Köyü hududu dahi-lindeki devlet ormanlarının tahdit ve sınırlanmasına ait tutanak özeti yayımlanmaktadır.

24 Kasım 4 nolu OTK'ca Eskişehir ili Sivrihisar ilçesinin Günyüzü Bucağının merkezine tabi Gecek ve At-las köyler komşuluklarındaki Soğukpınar devlet ormanı ile Körkuyu Köyü, Kozören Holanta, Karacaören köylerinin müşterek hududundaki Arayıt Dağı devlet ormanları tahdit edilmiştir.

27 Kasım 12 nolu OTK'ca Balıkesir ilinin Dursunbey ilçesinin Gökçedağ Bucağına bağlı Hopanlar Köyü ile Selimağa Köyü, Kavacık Bucağına bağlı Beyce Köyü orman tahdit ve sınırlanmasına ait tutanak özetleri yayımlanmaktadır.

28 Kasım 4 nolu OTK'ca Eskişehir ilinin Merkez ilçesine bağlı Karacaören Köyü ile Somdöken silsilesi Devlet Ormanlarının dış sınır hattına ait tahdit ile Bozanıç Köyü ile Somdöken silsilesi devlet or-manlarının tahdidi gerçekleştirilmiştir.

28 Kasım 12 nolu OTK'ca Balıkesir ilinin Dursunbey ilçesinin Kavacık Bucağına bağlı Karahalliler Köyü orman tahdit ve sınırlanmasına ait tutanak özeti yayımlanmaktadır.

29 Kasım 12 nolu OTK'ca Balıkesir ilinin Merkez İlçesine bağlı Karapınar Köyü orman tahdit ve sınırlan-masına ait tutanak özeti yayımlanmaktadır.

29 Kasım 5 nolu OTK'ca İzmir ili Dikili ilçesine bağlı Çandarlı Bucağına ait sınırlama işlemi gerçekleştiril-miştir.


30 Kasım 4 nolu OTK'ca Eskişehir ilinin Merkez ilçesine bağlı Laçin Köyü ile Somdöken silsilesi Devlet Ormanlarının dış sınır hattına ait tahdit, Mayıslar Köyü ile Somdöken silsilesi devlet ormanlarının tahdidi, Ilıca Köyü ile Demirciler Köyü'nün aynı silsiledeki sınırlama işlemi sona ermiştir.

1 Aralık 12 nolu OTK'ca Balıkesir ilinin Dursunbey ilçesinin Kavacık Bucağına bağlı Meydançayırı Köyü orman tahdidine ait tutanak özeti yayımlanmaktadır.

3 Aralık 12 nolu OTK'ca Balıkesir ilinin Dursunbey ilçesinin Kireç Bucağına bağlı Karagöz Köyü'nün or-man tahdidine ait tutanak özeti yayımlanmaktadır.

4 Aralık 12 nolu OTK'ca Balıkesir ilinin Dursunbey ilçesinin Kireç Bucağına bağlı Sarnıç Köyü ile Göbel Köyü orman tahdit ve sınırlamasına ait tutanak özetleri yayımlanmaktadır.

5 Aralık 11 nolu OTK'ca Fethiye ilçesinin Göcek Köyü hududu içinde bulunan Aladağı, Tülütepe, Kızlanbeleni, Köserelik ve Göcekadası çam devlet ormanlarının sınırlarının tahdidine ait çalışma-lar tamamlanmıştır.

5 Aralık 12 nolu OTK'ca Balıkesir ilinin Dursunbey ilçesinin Kireç Bucağına bağlı Işıklar Köyü orman tahdit ve sınırlamasına ait tutanak özeti yayımlanmaktadır.

5 Aralık 14 nolu OTK'ca Bolu-Taşoluk Köyü ile Karacasu köyü sınırlarındaki Seben Devlet Ormanının sı-nırları belirlenmiştir.

6 Aralık 12 nolu OTK'ca Balıkesir ilinin Dursunbey ilçesinin Kovacık Bucağına bağlı Ericek Köyü orman tahdit ve sınırlamasına ait tutanak özeti yayımlanmaktadır.

6 Aralık 12 nolu OTK'ca Balıkesir ilinin Dursunbey ilçesinin Kireç Bucağına bağlı Naipler Köyü orman tahdit ve sınırlamasına ait tutanak özeti yayımlanmaktadır.

6 Aralık 14 nolu OTK'ca Bolu-Taşoluk Köyü sınırlarındaki Seben Devlet Ormanının sınırları belirlenmiş-tir.

7 Aralık 10 nolu OTK'ca Akçakoca ilçesine merbıt Aftundere Köyü ormanlarının tahdidine mütedair tuta-nak yayımlanmaktadır.

8 Aralık 5 nolu OTK'ca İzmir ili Dikili ilçesine bağlı Kıratlı Köyüne ait sınırlama işlemi gerçekleştirilmiş-tir.

8 Aralık 11 nolu OTK'ca Fethiye ilçesinin Gökçeovacık Köyü hududu içinde bulunan Gökyer ve Ceremeli devlet ormanlarının sınırlarının tahdidine ait çalışmalar tamamlanmıştır.

8 Aralık 12 nolu OTK'ca Balıkesir ilinin Dursunbey ilçesinin Kireç Bucağına bağlı Akçagüney Köyü ile Kireç Köyü, Küçükler ve Gazellidere Köyleri orman tahdit ve sınırlamasına ait tutanak özetleri yayımlanmaktadır.

10 Aralık 12 nolu OTK'ca Balıkesir ilinin Dursunbey Merkez İlçesine bağlı Çam Köyü orman tahdit ve sı-nırlamasına ait tutanak özeti yayımlanmaktadır.

11 Aralık 3 nolu OTK'ca Kocaeli ili Gebze ilçesi Mollafenari Bucağının Ovacık köyündeki devlet ormanları tahdidine başlanmıştır.

11 Aralık 5 nolu OTK'ca İzmir ili Dikili ilçesine bağlı Kansız Köyüne ait sınırlama işlemi gerçekleştirilmiştir.

11 Aralık 12 nolu OTK'ca Balıkesir ilinin Dursunbey Merkez İlçesine bağlı Karyağmaz Köyünün orman tahdit ve sınırlamasına ait tutanak özeti yayımlanmaktadır.

12 Aralık 5 nolu OTK'ca İzmir ili Dikili ilçesine bağlı Nebiler Köyüne ait sınırlama işlemi gerçekleştirilmiştir.

12 Aralık 14 Nolu OTK'ca Bolu-Demirciler Köyü sınırlarındaki Seben Devlet Ormanının sınırları belirlen-miştir.

1945 Yılı 695

13 Aralık 3 nolu OTK'ca Kocaeli ili Gebze ilçesi Mollafenari Bucağının Mudarlı ve Ovacık köyündeki Çay-lak Merası devlet ormanları tahdidine başlanmıştır.

13 Aralık 5 nolu OTK'ca İzmir ili Dikili ilçesine bağlı Kemente ve İslamlar Köylerine ait sınırlama işlemleri gerçekleştirilmiştir.

13 Aralık 11 nolu OTK'ca Fethiye ilçesinin İbecik Köyü hududu içinde bulunan Sarpboylu, Torukurusu, Kaymas, Pirenlitepe çam ve Köybeleni baltalık devlet ormanlarının iç ve dış sınırlarının tahdidine ait çalışmalar tamamlanmıştır.

13 Aralık 12 nolu OTK'ca Balıkesir ilinin Dursunbey Merkez İlçesine bağlı Delice Köyünün orman tahdit ve sınırlamasına ait tutanak özeti yayımlanmaktadır.

13 Aralık 14 nolu OTK'ca Bolu-Çay Köyü ile Berkgökpınar Köyü sınırlarındaki Seben Devlet Ormanının sınırları belirlenmiştir.

14 Aralık 2 numaralı OTK'ca Bolu Gerede ilçesinin merkez bucağına bağlı Aktaş Köyü sınırı içinde ve ya-kınlarında bulunan Güzünlü, Künarliboğaz, Torunoğlu ve Kaymakbitiren devlet ormanlarının hu-dut çalışmaları yapılmaktadır.

14 Aralık 2 numaralı OTK'ca Bolu Gerede ilçesinin merkez bucağına bağlı bölgedeki Alpardağı, Mahyakavağı, Mehterdağı, Hasandağı, Kavaklıçukur, Belen ve Çukurağıl devlet ormanlarının hu-dut çalışmaları yapılmaktadır.

14 Aralık 3 nolu OTK'ca Kocaeli ili Gebze ilçesi Mollafenari Bucağının Kadıllı köyündeki Çaylak Merası devlet ormanları tahdidine başlanmıştır.

14 Aralık 14 nolu OTK'ca Bolu-Yeniceköy sınırlarındaki Seben Devlet Ormanının sınırları belirlenmiştir.

15 Aralık 7 nolu OTK'ca M.Kemalpaşa İlçesinin Adaköy sınırında bulunan Ada ormanı, Eskimezarlık köyü sınırlarında bulunan ormanlar ile Güllüce Köyü'ndeki Güllüce ormanına ait tutanaklar yayımlan-maktadır.

17 Aralık 2 numaralı OTK'ca Bolu Gerede ilçesinin merkez bucağına bağlı bölgedeki Çubuk, Karasengir, Kapakpınar, Köykarşısı, Balayan vd. devlet ormanlarının hudut çalışmaları yapılmaktadır.

18 Aralık 2 numaralı OTK'ca Bolu Gerede ilçesinin merkez bucağına bağlı bölgedeki Akçamlık vd., Demir-ler Köyü ormanları ve Oklukavağı vd. devlet ormanlarının hudut çalışmaları yapılmaktadır.

18 Aralık 5 nolu OTK'ca İzmir ili Dikili ilçesine bağlı Kocaoba, Çağalan, Kızılçukur ve Mazılı Köylerine ait sınırlama işlemleri gerçekleştirilmiştir.

18 Aralık 7 nolu OTK'ca M.Kemalpaşa İlçesinin Kosva, Derecik Köyleri sınırlarında bulunan ormanlara ait tutanaklar yayımlanmaktadır.

19 Aralık 5 nolu OTK'ca İzmir ili Dikili ilçesine bağlı Samanlık ve Yenice Köylerine ait sınırlama işlemleri gerçekleştirilmiştir.

19 Aralık 11 nolu OTK'ca Fethiye ilçesinin İbecikdere Köyü sınırları içinde bulunan Çıtlık vd. çam devlet ormanlarının iç ve dış sınırlarının tahdidine ait çalışmalar tamamlanmıştır.

19 Aralık 19 nolu OTK'ca Ayancık ilçesine bağlı Aşağıköy sınırları içinde bulunan Karakavak Devlet or-manının genel tahdit tutanağı yayımlanmaktadır.

20 Aralık 14 nolu OTK'ca Bolu-Kındıra Köyü ile Bürnük Köyü sınırlarındaki Seben Devlet Ormanının sı-nırları belirlenmiştir.

21 Aralık 14 nolu OTK'ca Bolu-Saraycık Köyü ile Mesciler Köyü sınırlarındaki Seben Devlet Ormanının sınırları belirlenmiştir.


22 Aralık 2 numaralı OTK'ca Gerede ilçesinin merkez bucağına bağlı bölgedeki Çukurören vd. devlet or-manları ile Yeniçağ Bucağındaki Harmancık vd. devlet ormanlarının hudut çalışmaları yapılmak-tadır.

24 Aralık 2 numaralı OTK'ca Gerede ilçesinin merkez bucağına bağlı Şayı Köyü sınırına tesadüf eden Dere-cik vd. devlet ormanları ile Yukarı ve Aşağı Ovacık Köyleri sınırlarına rastlayan Civcan vd. dev-let ormanlarının hudut çalışmaları yapılmaktadır.

24 Aralık 14 nolu OTK'ca Bolu-Kırha sınırlarındaki Seben Devlet Ormanının sınırları belirlenmiştir.

25 Aralık 2 numaralı OTK'ca Gerede ilçesinin Yeniçağ bucağına bağlı Bünüş Köyü ve komşuluğundaki köyler sınırına tesadüf eden Konuludağ vd. devlet ormanları tahdidi gerçekleştirilmektedir.

26 Aralık 2 numaralı OTK'ca Gerede ilçesinin Merkez bucağına bağlı Aktaş Köyü vd. civarındaki Danışmantlar Vakıf ormanının hudut çalışmaları yapılmaktadır.

26 Aralık 5 nolu OTK'ca İzmir ili Dikili ilçesine bağlı Uzunburun ait sınırlama işlemleri gerçekleştirilmiştir.

27 Aralık 2 numaralı OTK'ca Gerede ilçesinin Merkez bucağına bağlı Samat Köyü vd. sınırlarına tesadüf eden Markuşe Kurtdağı vd. ormanlarının tahdit çalışmaları yapılmaktadır.

31 Aralık 11 nolu OTK'ca Fethiye ilçesinin Pırnaz sınırları içinde bulunan Kalburca vd. çam koru devlet ormanları ile Asartepe Pırnar baltalık ormanının tahditlerine ait tutanak özeti yayımlanmaktadır.

31 Aralık 14 nolu OTK'ca Bolu-Tarakçı ve Yuca Köyleri sınırlarındaki Seben Devlet Ormanının sınırları belirlenmiştir.

1945 Yılı 697

KAYNAKÇA Abadan, Yavuz, “İdare Sistemimiz Üzerine Düşünceler”, Cumhuriyet, 2 Ocak 1945. Ahmad, Feroz, Ahmad, Bedia Turgay, Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı

Kronolojisi (1945–1971), Bilgi Yayınları, 1.basım, Temmuz 1976. Akalın, Muzaffer, “İller Bankası”, İdare Dergisi, yıl 16, sayı 177, Kasım-Aralık 1945,

s.3–15. Akandere, Osman, Milli Şef Dönemi, İz Yayıncılık, İstanbul, 1998. Aksoy, Suat, 100 Soruda Türkiye’de Toprak Meselesi, Gerçek Yayınevi, 1.baskı, Ocak

1969. Alada, Adalet, “Türk Belediyeciliğine Kronolojik Yaklaşım 1930–1990”, Türk Belediye-

ciliğinde 60 Yıl, Uluslararası Sempozyum, Ankara, 23–24 Kasım 1990, Ankara Büyükşehir Belediyesi, (yay. haz.) Metropol İmar AŞ, IULA-EMME, s.119–143.

Aral, Namık Zeki,”Memurlar İstatistiği”, Siyasi İlimler Mecmuası, sayı: 214, Ocak 1949, s.475–483.

Avaner, Tekin, “Aykut Hokkacı ile “İller Bankasında Son Perde: A.Ş.’cilik” Röportajı”, Memleket Mevzuat, cilt:2, sayı: 14, Ağustos 2006, s.39–42.

Avaner, Tekin, Özelleştirilen İstikbal: Türk Hava Yolları (THY), KİGEM Özelleştirme Değerlendirmeleri no:3, KİGEM, Ankara Ağustos 2004.

Avrupa’da Mesken Siyaseti, çev. Sıddık Tümerkan, İçişleri Bakanlığı Yayınları, Osmanbey Matbaası, İstanbul 1945.

Aydemir, Şevket Süreyya, İkinci Adam, ikinci cilt (1938–1950), Remzi Kitabevi, Aralık 2005.

Aykut, Selim Sabit, İktisadi ve İçtimai Türkiye, cilt 5, Başbakanlık İstatistik Genel Mü-dürlüğü Yayınları, Başbakanlık Devlet Matbaası, Ankara 1945.

Baydar, Ertuğrul, İkinci Dünya Savaşı İçinde Türk Bütçeleri, Maliye Bakanlığı Tetkik Kurulu Yayın No:1978–195, Ankara 1978.

Bekman, Münir Müeyyet, Tülbentçi, Feridun Fazıl, İkinci Cihan Harbi Kronolojisi, cilt 5, Başbakanlık Basın ve Yayın Müdürlüğü Yayınları, 1946.

Baltacıoğlu, İsmayıl Hakkı, Batıya Doğru, Sebat Basımevi, İstanbul 1945. Berkes, Hüsamettin, (Endüstride Ölçülülük) Rasyonalizasyon, Alsancak Demiryolları

Basımevi, Ankara 1945. Berkes, Niyazi, Unutulan Yıllar, yay. haz. Ruşen Sezer, İletişim Yayınları, 3.baskı, İs-

tanbul 2005. Berkes, Niyazi, “Üniversiteler”, Tan, 7–8 Ağustos, 1945. “Beveridge Planına Toplu Bir Bakış”, hülasa ve tercüme eden Meri E. Erol, İstanbul

Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, cilt 6, no:1-2, Ekim 1944-Ocak 1945, s.156-171.

Bila, Hikmet, CHP 1919–1999, Doğan Kitapçılık AŞ., 1.baskı, Temmuz 1999. Burçak, Rıfkı Salim, Moskova Görüşmeleri ve Dış Politikamız Üzerindeki Tesirleri, Gazi

Üniversitesi Yayınları, Ankara 1983. CHP, Halkevleri ve Halkodalarının Yurd İçinde Dağılışları, Doğuş Matbaası, Ankara

1945. Coşar, Nevin, Kriz, Savaş ve Bütçe Politikası (1926–1950), Bağlam Yayıncılık, Birinci

Basım, Nisan 2004.


Cumhuriyet Ansiklopedisi, 1941–1960, cilt 2, Yapı Kredi Yayınları, 3.basım, Mayıs 2002.

Çağlar, Yücel, “Türkiye Ormancılık Tarihi Üzerine Kısa Anımsamalar”, Kebikeç, sayı 24, 2007, s.99–130.

Çavdar, Tevfik, Türkiye Ekonomisinin Tarihi (1900–1960), İmge Kitabevi, 1.baskı, Eylül 2003.

Çelik, Edip, 100 Soruda Türkiye’nin Dış Politika Tarihi, Gerçek Yayınevi, 1.baskı, İs-tanbul, Haziran 1969.

Çınar, Tayfun, Güler, Birgül Ayman, Yerel Maliye Sistemi, TODAİE, Ankara Şubat 2004.

Çoker, Ziya, “İller Bankası ve Belediyeler”, İller ve Belediyeler Dergisi, yıl 47, sayı 546, Nisan 1991, s.190–193.

Demiryollar İşletme Kanunu Tasarısı, Ulaştırma Bakanlığı, Başvekalet Devlet Matbaası, Ankara 1945.

Devlet İstatistik Enstitüsü, 75.Yılında Sayılarla Türkiye Cumhuriyeti, 3.baskı, Ankara 1998.

Devlet İstatistik Enstitüsü, Türkiye Nüfus Yıllığı, DİE, Ankara 1965. Ekonomi Bakanlığı Talimatnamesi, Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. Genel Müdürlüğü. Ergin, Burhan, “Rasyonalizasyon”, İdare Dergisi, yıl 16, sayı 172, Ocak-Şubat 1945,

s.29–59. Eroğul, Cem, “Çok Partili Düzenin Kuruluşu: 1945–71”, Irvin Cemil Schick, Ertuğrul

Ahmet Tonak, Geçiş Sürecinde Türkiye, Belge Yayınları, 3.baskı, Ocak 1998, s.112–158.

Eroğul, Cem, Demokrat Parti (Tarihi ve İdeolojisi), İmge Kitabevi, 4.baskı, Nisan 2003. Feyizoğlu, Turhan, (Bir Paylaşma Planının Perde Arkası) Türkiye 1945, Bizim Kitaplar,

İstanbul 2007. Garson, Robert A., “American Foreign Policy and the Limits of Power Eastern Europe

1946–1950”, Journal of Contemporary History, SAGE, v.21, 1986, p.347–366. Goloğlu, Mahmut, Milli Şef Dönemi (1939–1945), Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Üçüncü

Kitap, Kalite Matbaası, Ankara 1974. Gorni, Olindo, Toprak Islahatı, Başvekâlet Yayınları, Başvekâlet Devlet Matbaası, An-

kara 1944. Güler, Birgül Ayman, “Yerel Altyapı Yatırımı ve Finansmanı: İller Bankası: 1945–

1995”, Amme İdaresi Dergisi, 30/1, Mart 1997, s.43–67. Gürkan, Nilgün, Türkiye’de Demokrasiye Geçişte Basın (1945–1950), İletişim Yayınları,

1.baskı, İstanbul 1998. İçişleri Bakanlığı, İdare Kanunları Elkitabı 2, İçişleri Bakanlığı Yayınları, Akın Matbaa-

sı, Ankara 1946. İçişleri Bakanlığı, İdare Taksimatı 1948, İçişleri Bakanlığı Yayınları (İller İdaresi Genel

Müdürlüğü tarafından hazırlanmıştır), Kanaat Basımevi, Ankara 1949. İnönü, İsmet, Defterler (1919–1973), 1.cilt, haz. Ahmet Demirel, YKY, 1.baskı, İstanbul

Aralık 2001, s.424. İstatistik Genel Müdürlüğü, Memur İstatistikleri 1939–1960, Yayın No: 414. Jacobsen, Hans-Adolf, 1939–1945 Kronoloji ve Belgelerle İkinci Dünya Savaşı, çev. İb-

rahim Ulus, Genelkurmay Basımevi, 1989.

1945 Yılı 699

Kelley, Donald, “İnsana Dönüş: Batı Tarihinde Değişim ve Aydınlanmalar”, Cogito, sayı 29, Güz 2001, s.212–226.

Koçak, Cemil, “1940’ların İkinci Yarısında Sosyal Politika”, Birinci Uluslararası Tarih Kongresi: Osmanlı’dan Cumhuriyete Problemler, Araştırmalar, Tartışmalar, Ta-rih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1999, s.222–271.

Koçak, Cemil, Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938–1945), cilt 1, İletişim Yayıncılık, 1.baskı, İstanbul 1996.

Köklü, Aziz, Türkiye’de Para Meseleleri, Siyasal Bilgiler Okulu Yayınları, Milli Eğitim Basımevi, Ankara 1947.

İller Bankası, Kuruluşundan Bugüne İller Bankası 1933–1993, İller Bankası Vakıf Mat-baası, Ankara.

İller Bankası, (Kuruluşundan Bugüne Kadar) İller Bankası 1945–1973, İller Bankası Yayını, 1973.

Memurin Kanunu Proje ve Esbabı Mucibeleri Adlı Rapor, BCA 30..10.0.0/16.88..1, Ta-rih: 0/0/1945, s.1.

Mıhçıoglu, Cemal, “Kamu Yönetiminde Verimlilik”, Türkiye’de Kamu Yönetimi, ed. Burhan Aykaç vd., Yargı Yayınevi, Ankara 2003, s.385–395.

Reuter, Ernst, Belediyeler Bankası, İktisat Fakültesi Mecmuası cilt 4, sayı 1’den ayrı ba-sı, Güven Basımevi, İstanbul 1943.

Reuter, Ernst, “Belediyelerin Mali Durumlarının Denkleştirilmesi ve Islahı Olanakları”, çev. Cemil Ziya Şanbey, İdare Dergisi, yıl 16, sayı 173, Mart-Nisan 1945, s.48–71.

Sander, Oral, Balkan Gelişmeleri ve Türkiye (1945–1965), AÜSBF Yayınları, Sevinç Matbaası, Ankara 1969.

Savunma ve Güvenlik Hizmetleri (1924–1993), Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü, Ankara Eylül 1993.

Sever, Ayşegül, Soğuk Savaş Kuşatmasında Türkiye, Batı ve Orta Doğu 1945–1958, Bo-yut Kitapları, 1.Basım, Ekim 1997.

Sinanoğlu, Suat, Türk Humanizmi, AKDTYK TTK Yayınları, 2.baskı, TTK Basımevi, Ankara 1988.

Soysal, İsmail, Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları, I.cilt (1920–1945), AKDTYK TTK Yayınları, TTK Basımevi, 3.baskı, Ankara 2000.

Şehir ve Köylerde Mesken, çev. Hikmet Künbetoğlu, Dahiliye Bakanlığı Yayınları, Bele-diye Matbaası, İstanbul 1945.

T.İ, “Devlet Yıllığı 1944–1945”, Ulus, 16 Aralık 1945. TC Devlet Yıllığı 1944–45, Başbakanlık Basın Yayın Umum Müdürlüğü Yayınları, 1945. Tcherkinsky, M. Morduch, Avrupa’da Arazi Rejimi, çev. Faik Üstün, İçişleri Bakanlığı

yayınları, Recep Ulusoğlu Basımevi, Ankara 1945. Tekeli, Esat, Mali ve İktisadi Meseleler 1943–1949, Ankara 1950. Timur, Taner, “Osmanlı Mirası”, Irvin Cemil Schick, Ertuğrul Ahmet Tonak, Geçiş Sü-

recinde Türkiye, Belge Yayınları, 3.baskı, Ocak 1998, s.12–37. Toker, Metin, Türkiye Üzerinde 1945 Kâbusu, Akis Yayınları, 1.basım, Ankara Nisan

1971. Topal, A.Kadir, Türkiye’de Yerel Yönetim Bankacılığı, Seçkin Yayıncılık, 1.baskı, Nisan

2003.


Tönük, Vecihi, Türkiye’de İdare Teşkilatı, İçişleri Bakanlığı Yayınları, Kanaat Basım ve Ciltevi, Ankara 1945.

Tökin, Füruzan Hüsrev, Türkiye’de Siyasi Partiler ve Siyasi Düşüncenin Gelişmesi (1839–1965), Elif Yayınları, Ekin Basımevi, 1965.

Tufay, Muzaffer, “Fransız ve Türk İnkılâplarının Etkileşimi”, Fransız İhtilali 1789–1989, Frankofoni, Fransız İhtilali Özel Sayısı, (yay. haz.) Tanju İnal, Ortak Kitap No:1, Ankara 1989, s.22–34.

Türkiye’de Siyasi Dernekler II, İçişleri Bakanlığı Yayınları, Başbakanlık Devlet Matbaa-sı, Ankara 1950.

Us, Asım, Asım Us’un Hatıra Notları, Vakit Matbaası, İstanbul 1966. Weisband, Edward, (İkinci Dünya Savaşında) İnönü’nün Dış Politikası, çev. M. Ali

Kayabal, Milliyet Yayınları, 1.baskı, Mart 1974. Yetkin, Çetin, Karşı-Devrim 1945–1950, Yeniden Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk

Yayınları, Nisan 2006.

Süreli Yayınlar Resmi Gazete Tutanak Dergisi Cumhuriyet Arşivi Cumhuriyet Gazetesi Ulus Gazetesi Akşam Gazetesi

1945 Yılı 701

Date post:	20-Jan-2023
Category:	Documents
Upload:	ankara
View:	1 times
Download:	0 times

1945: Dönüm Noktasında Türkiye

Documents