∆ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ 

σχολικές

Περιοδική Έκδοση Γραφείου Σχολικών Δραστηριοτήτων, Διεύθυνσης Π. Ε. Μεσσηνίας ‐ τεύχος 2Περιοδική Έκδοση Γραφείου Σχολικών Δραστηριοτήτων, Διεύθυνσης Π. Ε. Μεσσηνίας ‐ τεύχος 2 

Αγριολούλουδα της Μεσσηνίας

«Βραχυχιτωνιάδα»:

η µουσική «πέφτει» στο πεζοδρόµιο!

                  

2

Το περιοδικό «Σχολικές ∆ραστηριότητες» είναι µια έκδοση της ∆ιεύθυνσης Πρωτοβάθµιας Εκπαίδευσης Μεσσηνίας. ∆ιευθυντής Π. Ε. Μεσσηνίας: Νικόλαος Κλάδης

Σχολικές ∆ραστηριότητες, τεύχος 2, (25/04/2013) Εξώφυλλο: αγριολούλουδα σε αστικό τοπίο. Σε αυτό το τεύχος χρησιµοποιήθηκαν φωτογραφίες από: το 5ο Νηπιαγωγείο Καλαµάτας, το Νηπιαγωγείο Βαλύρας, το 6ο ∆ηµοτικό Σχολείο Καλαµάτας, το 8ο ∆ηµοτικό Σχολείο Καλαµάτας, το 10ο ∆ηµοτικό Σχολείο Καλαµάτας, το 22ο ∆ηµοτικό Σχολείο Καλαµάτας, το ∆ηµοτικό Σχολείο Βαλύρας, το καταθετήριο «Ταΰγετος, φύση και πολιτισµός», την Βιβλιοθήκη Σχολικών ∆ραστηριοτήτων Πρωτοβάθµιας Εκπαίδευσης Μεσσηνίας και το Αρχείο Εκπαιδευτικής Φωτογραφίας.

Στο τεύχος περιλαµβάνονται αποσπάσµατα από το εκπαιδευτικό υλικό της Βιβλιοθήκης Σχολικών ∆ραστηριοτήτων Π. Ε. Μεσσηνίας. Για λάθη, αβλεψίες και παραλείψεις, παρακαλούµε επικοινωνήστε στο drastiriotites@sch.gr .

Επιµέλεια - Κείµενα - ∆ηµιουργικό: ∆ηµήτρης Σαρρής, Υπεύθυνος Σχολικών ∆ραστηριοτήτων ∆ιεύθυνσης Π. Ε. Μεσσηνίας.

ISSN: 2241-3847 © 2013 ∆. Π. Ε. Μεσσηνίας Κάθε µορφής αναπαραγωγή επιτρέπεται µόνο µε έγγραφη άδεια.

Γραφείο & Βιβλιοθήκη Σχολικών ∆ραστηριοτήτων ∆ιεύθυνσης Π. Ε. Μεσσηνίας ∆ιεύθυνση: ∆ιοικητήριο, γρ. 610 (6ος όροφος), Καλαµάτα, Τ. Κ. 24 100 Τηλέφωνο: +30 2721 0 44544 fax: +30 2721 0 44481 SMS-MMS: +30 6932 153 845 email: messinia@sch.gr URL: www.messinia.mysch.gr skype: school-activities

                  

3

Η ∆ιεύθυνση Π. Ε. Μεσσηνίας εύχεται σε όλους το αναστάσιµο φως να χαρίσει περισσότερες ευκαιρίες και εµπιστοσύνη στη δύναµη της αγάπης.

Καλή Ανάσταση και Καλό Πάσχα

Ο ∆ιευθυντής Π. Ε.

Μεσσηνίας

Νικόλαος Κλάδης

Μελέτη Περίπτωσης: Αγριολούλουδα της Μεσσηνίας 4 - 24

6 δραστηριότητες και παιχνίδια γνώσης µε εκπαιδευτικές κάρτες

τα «λουλούδια των παραµυθιών» 7

19 δηµιουργώντας εκπαιδευτικές φωτογραφίες

µια «φυσική γεωµετρία»: µαθηµατικά µε αισθητική στο περιβάλλον 20

24 η χρωµατική παλέτα των αγριολούλουδων

25-28 «βραχυχιτωνιάδα»: η µουσική «πέφτει» στο πεζοδρόµιο! 25

29 Μικροεκδροµή: περπατώντας στα πέταλα των λουλουδιών

                  

4

Τα αγριολούλουδα βρίσκονται παντού γύρω µας. Χωρίς καµία φροντίδα πολλαπλασιάζονται στα δάση, στους αγρούς αλλά και στις πόλεις. Ιδιαίτερα όταν έρθει η Άνοιξη µας χαρίζουν ένα χαλί χρωµάτων, αρωµάτων και απαράµιλλης οµορφιάς, σα να ζούµε σε ένα παραµυθένιο τοπίο. Άλλοτε φτιάχνουµε ανοιξιάτικα µπουκέτα, άλλοτε απλά τα… ποδοπατάµε, άλλοτε τα εξολοθρεύουµε σα να είναι «ζιζάνια», άλλοτε τα τρώµε σαν βρώσιµα χόρτα - πριν ανθίσουν -, άλλοτε τα προστατεύουµε για να µην εκλείψουν, άλλοτε τα κάνουµε βοσκή, άλλοτε µελετούµε τη βιοποικιλότητα ενός τόπου µέσα από αυτά, άλλοτε τα τραγουδάµε, τα ζωγραφίζουµε, και εξυµνούµε µεταφορικά και κυριολεκτικά το θάρρος τους να ανθίζουν σε αντίξοες συνθήκες και απροσπέλαστους τόπους.

Σε αυτό το µικρό αφιέρωµα θα δούµε µερικές δραστηριότητες µε αφορµή τα αγριολούλουδα της Μεσσηνίας σα µια «µελέτη περίπτωσης» (case study). Αυτό σηµαίνει ότι σαν κι αυτή την… «περίπτωση» (τα αγριολούλουδα) θα µπορούσαµε να µελετήσουµε κάτι άλλο που µας ενδιαφέρει: τα δέντρα, τα πουλιά, τα ψάρια ενός τόπου, τα µέρη των φυτών, τα φύλλα, τους καρπούς, ό,τι θέλουµε. Η µελέτη µας εδώ λειτουργεί σαν ένα παράδειγµα του τρόπου ανάπτυξης του θέµατός µας. Κάνουµε διάφορες δραστηριότητες: Ξεκινάµε από τη συλλογή των στοιχείων µας (π.χ. σε έναν πίνακα) και µετά τα συσχετίζουµε µε τα µαθήµατά µας, µελετώντας σχήµατα, χρώµατα, κατηγορίες, ιστορίες και άλλες πληροφορίες γι’ αυτά. Έτσι οδηγούµαστε σε γνώσεις και βιωµατικές εµπειρίες που πλουτίζουν τη µάθησή µας!

Στην µονοσέλιδη αφίσα της επόµενης σελίδας βλέπουµε µικρογραφίες για ογδόντα από τα ατέλειωτα αγριολούλουδα της Μεσσηνίας. Είναι ένα έτοιµο «φωτο-φυτολόγιο». Προκειµένου να έχουµε σταθερή αναφορά σε κάθε εικόνα είναι µοιρασµένα σε στήλες (Α, Β, Γ ,∆, Ε, ΣΤ, Η, Ζ) και γραµµές (01, 02, 03, 04, 05, 06, 07, 08, 09, 10). Έτσι µπορούµε να αναφερόµαστε κάθε φορά στο ίδιο αγριολούλουδο, αναφέροντας στήλη και γραµµή (π.χ. «ΣΤ10» είναι η γνωστή µας κίτρινη µαργαρίτα). Εκτός από το «κωδικοποιηµένο» αυτό όνοµα που χρησιµοποιείται αποκλειστικά για την εργασία µας µπορούµε, ενδεικτικά, να αναζητήσουµε την:

επιστηµονική ονοµασία, που θα βρούµε στη εξειδικευµένη βιβλιογραφία (π.χ. το ΣΤ10 είναι η «Chrysanthemum coronarium»), αντίστοιχη ελληνική κοινή ονοµασία (το ΣΤ10 («Chrysanthemum coronarium») είναι η «Μαργαρίτα» ή «Ανθέµιδα»), πιθανή τοπική ονοµασία που δίνεται στο αγριολούλουδο (π.χ. το ΣΤ10 λέγεται και «µαντιλήδα» στην Κρήτη) αλλά και επινοηµένη ονοµασία που θα βρει η οµάδα µας και ταιριάζει στη δική µας περιπέτεια ή ένα παραµύθι που δηµιουργούµε!

Ακολουθούν κι άλλες ιδέες και φύλλα εργασίας για δραστηριότητες. Επίσης θα βρείτε τα ογδόντα αγριολούλουδα σε εκτυπώσιµες «κάρτες». Για το σκοπό αυτό θα πρέπει να αναπαράγετε έντυπα τις δέκα σελίδες µε τις κάρτες (σελ. 8 ως και σελ.17) ασπρόµαυρες ή έγχρωµες και να τις κόψετε αφήνοντας πάνω στην κάρτα µε προσοχή το µαύρο περίγραµµά της. Η πίσω πλευρά αρχικά θα είναι ατύπωτη.

                  

5

Α Β Γ ∆ Ε ΣΤ Ζ Η

01

02

03

04

05

06

07

08

09

10

                  

6

ΤΟΠΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ:_________________________ ΚΟΙΝΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ (ΕΛ):_______________________ ΚΟΙΝΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ (ΛΑΤ):___________________________ ∆ΙΚΗ ΜΑΣ ΟΝΟΜΑΣΙΑ:_________________________ ΤΟΠΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ:____________________________ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ:_____/_____/___________ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΒΑΣΙΛΕΙΟ:__________________________ ΣΥΝΟΜΟΤΑΞΙΑ:____________________ ΟΜΟΤΑΞΙΑ:_______________________ ΤΑΞΗ:___________________________ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ:____________________ ΓΕΝΟΣ:_________________________ 

 

ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΖΟΝΤΑΣ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΙΚΕΣ ΚΑΡΤΕΣ (flashcards)

Οι «εκπαιδευτικές κάρτες» µε συλλογές πληροφοριών, γνώσεων ή ακόµη και µικρών ασκήσεων (π.χ. µαθηµατικές πράξεις) είναι µια πολύ διαδεδοµένη ιδέα διεθνώς µε πολλών τύπων κάρτες γνωστές ως «flashcards».

Για να κατασκευάσετε τις εκπαιδευτικές κάρτες απλά αναπαράγετε τις σχετικές σελίδες του περιοδικού από τη µία όψη χαρτιού ή χαρτονιού µεγέθους «Α4». Την πίσω όψη είτε την αφήνετε κενή, είτε τυπώνετε πάνω της τη σελίδα της «πίσω όψης» µε τις γραµµές (σελ. 18). Επειδή µπορεί η αναπαραγωγή να αποκλίνει λίγο έως πολύ, η «πίσω όψη» δεν έχει περίγραµµα, για να µη δηµιουργηθούν ασύµπτωτες ευθείες κατά το κόψιµο.

Αν αναπαράγετε τις ογδόντα κάρτες περισσότερες από µία φορές, θα µπορέσετε να επινοήσετε περισσότερα παιδαγωγικά παιχνίδια, µια και θα υπάρχουν λουλούδια «διπλά», τριπλά κ.λπ.

Μπορείτε να παίξετε παιχνίδια όπως αυτά που επινοούν καθηµερινά τα παιδιά µε πολλών ειδών κάρτες. Κερδίζει π.χ. όποιο άνθος έχει περισσότερα πέταλα, µεγαλύτερη ταξιανθία ή µπορείτε να ορίσετε άνθη «µπαλαντέρ», σπάνια κ.λπ. Τα αγριολούλουδα που είναι πιο σπάνια στην περιοχή σας µπορεί να «αξίζουν» περισσότερους πόντους από κάποια πιο κοινά και έτσι να βγάζετε και τελικό «σκορ» στις καρτέλες που θα µείνουν στον κάθε παίκτη.

Αν εκτυπώσετε τις κάρτες έγχρωµες, µπορείτε να επινοήσετε αρκετά παιχνίδια µε βάση το χρώµα και να διευρύνετε τα παιχνίδια στα οποία κερδίζει όποιος έχει τις περισσότερες κάρτες στο τέλος. Όλα αυτά τα παιχνίδια είναι πολύ διαδεδοµένα στα παιδιά και σχεδόν δε χρειάζεται την διαµεσολάβησή µας. Οι κάρτες είναι µια ευχάριστη ενασχόληση, καθώς αρέσει στα παιδιά να τις συλλέγουν και να τις ανταλλάσσουν.

Στο κάτω µέρος υπάρχει µια κενή σειρά για να αναγράψετε ένα όνοµα για το αγριολούλουδο. Όπως αναφέρθηκε εισαγωγικά, και φαίνεται και στην παρακάτω «ταυτότητα», έχουµε πολλές επιλογές για την ονοµασία.

Στην πίσω όψη εκτός από µία ή περισσότερες ονοµασίες µπορούµε να αναγράψουµε για κάθε αγριολούλουδο κάποια χαρακτηριστικά όπως «τόπος εµφάνισης», «υψόµετρο» (πεδινά ή ορεινά), µέσες διαστάσεις άνθους, ακόµη και την «τάξη» του µε βάση την επιστηµονική ταξινόµηση. Έτσι δηµιουργείται ένα ευχάριστο παιχνίδι γνώσεων και τα παιδιά µόνα ή σε οµάδες µπορούν να ασκηθούν σε αυτό, αγαπώντας τα αγριολούλουδα µέσα από τις γνώσεις αυτές.

Άλλη εφαρµογή των καρτών είναι να χρησιµοποιηθούν ως ενηµερωτικές επιγραφές για µικρά σχολικά µουσεία, φυτολόγια, πλαστικοποιηµένες για τον κήπο ή ως συµπλήρωµα σε ολόκληρες «ταυτότητες» όπως παρακάτω.

Ιδέες για µια καρτέλα ταυτότητας του αγριολούλουδου (αλλά και κάθε φυτού που µελετάµε). Στην επάνω γραµµή βάζουµε το όνοµα που επιλέγουµε να του δώσουµε. Μπορεί να είναι ένα τοπικό, η κοινή (επιστηµονική) ονοµασία ή το όνοµα που εµείς θα θέλαµε να του δώσουµε. Όλα γράφονται στην καρτέλα µαζί µε τη φωτογραφία. Αν µας χρησιµεύει µπορούµε να προχωρήσουµε στη «συστηµατική ταξινόµηση», συσχετίζοντας τα είδη µεταξύ τους.  

Ιδέες για εκπαιδευτικά παιχνίδια µε κατασκευασµένες κάρτες. Γίνονται µε αναπαραγωγή έγχρωµη ή ασπρόµαυρή των σχετικών σελίδων (σελ. 8-17 και 18). 

                  

7

Παρατηρήστε τα αγριολούλουδα στο φυσικό και στο αστικό τοπίο. Ποια είναι η θέση τους; Πώς τα αντιλαµβανόµαστε «αισθητικά»; Πότε είναι όµορφα και πότε «ζιζάνια»; Για ποιο λόγο τα προτιµάµε ή τα αποφεύγουµε στις καλλιέργειες, στους ανθόκηπους, στα λιβάδια, στις πλατείες και αλλού; Συζητήστε για τις χρήσεις τους.

Κατασκευάστε τα δικά σας λουλούδια από «απροσδόκη-τα» υλικά που θα ανακαλύψετε. Γιατί είναι σηµαντική η εικαστική µορφή τους; Ποια σχέδια, κατασκευές, κτήρια, σήµατα και άλλα κατασκευάσµατα βλέπετε να εµπνέονται από τα αγριολούλουδα; Αναζητήστε τα στο διαδίκτυο δίνοντας έµφαση στη χρήση τους σε σηµαίες, γεωγραφικά σύµβολα και άλλες παρόµοιες χρήσεις.

Αναζητήστε µύθους και παραµύθια µε αγριολούλουδα. Θα βρείτε πολλές συµβολικές έννοιες και αξίες σε αυτά. Τι συµβολισµούς βρίσκετε για το χρώµα, το σχήµα, το άρωµα, τον τρόπο που φύονται και άλλα χαρακτηριστικά;

Νοιώστε το βίωµα που δηµιουργεί το περιβάλλον µε αγριολούλουδα. Συγκρίνετέ το µε το βίωµα των παραµυθιών. Μπορείτε να συζητήσετε κατά πόσο η ζωή µας γίνεται παραµυθένια µε τα αγριολούλουδα και κατά πόσο τα παραµύθια γίνονται ζωή µε τις µεταφορές και τις αλληγορίες τους.

Τα αγριολούλουδα έρχονται από τον κόσµο των παραµυθιών. Σε όλες τις κλασσικές αφηγήσεις εµφανίζονται στο φυσικό τοπίο γύρω από τα κάστρα, µε τα αγκάθια να τρυπούν το χέρι και στη συνέχεια να τυλίγουν την κοιµώµενη πριγκίπισσα και το παλάτι. Είναι µέρος του δάσους και τα µαζεύουν τα παιδάκια, κινδυνεύοντας από τους λύκους! Στις µέρες µας όλες οι ταινίες παραµυθιών βασίζονται σε εντυπωσιακά παραµυθένια λουλούδια εµπνευσµένες από τα ατέλειωτα σχέδια, χρώµατα, διαστάσεις και συνδυασµούς. Τα αγριολούλουδα ατίθασα, πυκνά, φανταστικά και απρόσµενα είναι «ζιζάνια» για την πόλη, η οποία στολίζεται µε ήµερα φυτά που κλαδεύει διαρκώς. Τότε οι χορτοκοπτικές µηχανές µε βρυχηθµούς και θόρυβο αναλαµβάνουν να εξαφανίζουν τις παραµυθένιες θηµωνιές τους!

                  

9

                  

10

                  

11

                  

12

                  

13

                  

14

                  

15

                  

16

                  

17

                  

18

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

_________________________

Η εκπαιδευτική φωτογραφία χαρακτηρίζεται από την προτεραιότητα στην οποία µπαίνει η παιδαγωγική της χρήση. Είναι πιο σηµαντικό να φέρει µε πληρότητα µια πληροφορία, παρά να είναι αισθητικά άρτια. Όταν φωτογραφική αισθητική και εκπαιδευτική αξία βρίσκονται σε αρµονία, η εκπαιδευτική φωτογραφία γίνεται µια πολύ ιδιαίτερη µορφή «γραφής»! Η γραφή αυτή είναι χαρακτηριστική στην «εποχή της εικόνας», που «είναι χίλιες λέξεις». Η σύγχρονη εκπαίδευση βασίζεται σηµαντικά στις «πολυτροπικές» αυτές µορφές εκπαιδευτικών µέσων.

Ένα βασικό ζήτηµα για να κατανοήσουµε το απεικονιζόµενο αντικείµενο είναι η «κλίµακα». Μια φωτογραφία είναι δύσκολο να έχει «φυσικό µέγεθος», να απεικονίζει δηλαδή τα αντικείµενα στις πραγµατικές τους διαστάσεις. Ένα ατέλειωτο τοπίο χωρά στις ίδιες διαστάσεις φωτογραφίας µε ένα κύτταρο. Γι’ αυτό πρέπει ο αναγνώστης να βοηθείται, ώστε να κατανοεί µε την απαιτούµενη ακρίβεια τις διαστάσεις των αντικειµένων.

Αυτό θα τον βοηθήσει, ώστε να συνδέσει τη φωτογραφία µε την πραγµατικότητα. Αν, για παράδειγµα, δούµε ένα αγριολούλουδο σε µεγέθυνση, θα µπορέσουµε να διακρίνουµε σε αυτό ακόµη και τους κόκκους γύρης στους στήµονές του. Όµως όταν βρεθούµε στη φύση δεν είναι βέβαιο ότι θα εντοπίσουµε το άνθος αυτό µε ακρίβεια αν δεν γνωρίζουµε και σε τι διαστάσεις θα το συναντήσουµε. Γι’ αυτό συχνά χάνουµε την ευκαιρία να απολαύσουµε εξαιρετικά µικρά άνθη. Τέτοια «µικρολούλουδα» λίγων χιλιοστών βλέπουµε στις εικόνες.

Σε αυτές τις περιπτώσεις τοποθετούµε ένα αντικείµενο µε γνωστές διαστάσεις µέσα στο πλάνο της φωτογραφίας. Στο παράδειγµα πάνω δεξιά έχουµε φτιάξει µια αυτοσχέδια κατασκευή χρησιµοποιώντας µια καρτέλα για κλειδιά στην οποία ενθέσαµε ένα κοµµάτι χαρτί «µιλιµετρέ», που δείχνει χιλιοστά του µέτρου. Έτσι µπορούµε ακόµη και να µετρήσουµε πόσα εκατοστά περίπου είναι το άνθος. Έτσι καταλαβαίνουµε ότι το φύλλο στην επάνω φωτογραφία είναι αρκετά µεγάλο. Στις κάτω φωτογραφίες βλέπουµε άνθη 2-3 χιλιοστών, που ίσως να περνούσαν απαρατήρητα στην καθηµερινότητά µας.

Όταν έρθει η στιγµή να βγάλουµε την εκπαιδευτική µας φωτογραφία θα πρέπει να γνωρίζουµε - ή ακόµη και να «προβλέψουµε» (κάνοντας διάφορες πιθανές λήψεις) - τη χρήση της φωτογραφίας στο φυλλάδιο, την ιστοσελίδα, το υλικό που θα δηµιουργήσουµε. Παράλληλα θα πρέπει να έχουµε κάποιες βασικές αρχές που θα κατευθύνουν τη λήψη µας, όπως π.χ. αν φωτογραφίζουµε µόνο το φυτό ή και βοηθητικούς χάρακες και αντικείµενα, αν θα εµφανίζεται καθαρό το φόντο (οπότε επιλέγουµε «µεγάλη τιµή στο διάφραγµα», ρυθµίσεις «τοπίου» και καλό φωτισµό – ηλιοφάνεια) ή αν το φόντο θα είναι «θολό» (µικρό διάφραγµα, ρυθµίσεις «πορτρέτου»), αν θα εµφανίζονται πρόσωπα και άλλα πράγµατα (που συνήθως όµως αποσπούν την προσοχή και αποπροσανατολίζουν τον αναγνώστη) κ.λπ.Αν έχουµε αποφασίσει ότι θα εστιάσουµε στα άνθη κάνουµε λήψεις αυτών. Όµως αν µελλοντικά υπάρχει η προοπτική να εστιάσουµε π.χ. στα φύλλα, κάνουµε και λήψεις φύλλων.

Τα φύλλα θα τα κρατήσουµε στο αρχείο µας για το σκοπό αυτό. Ίσως πάλι χρειάζεται µια εικόνα όπου ανθός και φύλλα θα φαίνονται ταυτόχρονα για να διευκολυνθεί ο αναγνώστης στην αναγνώριση του φυτού. Στην µαργαρίτα αριστερά φαίνονται άνθος, φύλλα και µπουµπούκι, ώστε να διακριθεί από τα πολλά είδη µαργαρίτας που φύονται όχι µόνο στην χώρα µας, αλλά και σε όλη την Ευρώπη (ξεπερνούν τα είκοσι είδη µε µικρές «διαφορές» µεταξύ τους). Εξίσου σηµαντικό ζήτηµα για µια επιτυχηµένη εκπαιδευτική φωτογραφία είναι να έχουµε όσο γίνεται την ηρεµία (χωρίς κινήσεις, αέρα που κουνά τους βλαστούς) και το χρόνο να εστιάσουµε καλά, να έχουµε «σταθερό χέρι», καλό φωτισµό, χωρίς – όσο γίνεται – µικρές σκιάσεις – του φυτού από άλλα φυλλώµατα κ.λπ. Έτσι θα µπορέσουµε να αξιοποιήσουµε καλύτερα και τη φωτογραφική µας µηχανή, την οποία δεν πρέπει να σταµατούµε να δοκιµάζουµε, να εξερευνούµε και να γνωρίζουµε.

                  

2

Τα σχήµατα και οι σχηµατισµοί των φυτών µας εκπλήσσουν, καθώς µε θαυµαστό τρόπο αναπτύσσονται και πλέκονται µέσα από ατελείωτες δηµιουργίες γεωµετρίας και µαθηµατικών. Οι επιστήµονες βλέπουν σε αυτά διαρκώς καινούργια πράγµατα και εξελίσσουν τις θεωρίες και τις πρακτικές τους. Στο παρακάτω παράδειγµα µε διαφορετικό χρώµα κάθε φορά επισηµαίνονται κάποιοι σχηµατισµοί. Μερικοί παρουσιάζονται σε ένα σηµείο του φυτού, για να µην πυκνώσουν τα σχήµατα και δυσκολευόµαστε να τα απολαύσουµε, αλλά ισχύουν για ολόκληρο το φυτό.

Στις επόµενες σελίδες παρουσιάζονται κι άλλοι τέτοιοι σχηµατισµοί µε πολύεδρα πέντε, έξι, εφτά κ.λπ. εδρών, εκτός από τρίγωνα και τετράγωνα ή παραλληλόγραµµα. Άλλοτε ξεπηδούν καµπύλες και άλλοι σχηµατισµοί και βέβαια κύκλοι και ελλείψεις. ∆είτε προσεκτικά στο «φύλλο εργασίας» τα άνθη και σχεδιάστε τα σχήµατα και τους σχηµατισµούς που διακρίνετε. Γράψτε αν θέλετε κάτω από τη φωτογραφία τι σχήµατα βρήκατε ή άλλες παρατηρήσεις. Έπειτα, δοκιµάστε να σχεδιάσετε σε ένα άσπρο χαρτί το δικό σας αγριολούλουδο, που ταιριάζει στη δική σας ιστορία, και ονοµάστε το!

                  

3

0000 

Ο γωνίες

1 γωνία

3 γωνίες

4 γωνίες

8 γωνίες

6 γωνίες

7 γωνίες

5 γωνίες

9 γωνίες

Η ΕΠΙΣΤΗΜΟύΠΟΛΗ βρίσκεται στη «Χώρα της Γνώσης», την µακρινή, αλλά και κοντινή Μαθητοπία! Εκεί τα πράγµατα αναλύονται επιστηµονικά και µεθοδικά για να τα απολαύσουµε και να τα γνωρίσουµε καλύτερα. Τα ταξίδια της γνώσης ξεκινούν µε τις επιστήµες και στην περίπτωσή µας µε την… Γεωµετρία και τα Μαθηµατικά! ∆είτε πώς!

Για να κατανοήσουµε τα γεωµετρικά σχήµατα και τις αναλογίες που δηµιουργούν τα άνθη συχνά πρέπει να φανταστούµε και να σχεδιάσουµε κάποιες βοηθητικές γραµµές, που συνθέτουν κι αυτές σχήµατα. Στις εικόνες της σελίδας οι γραµµές αυτές είναι διακεκοµµένες.

Η ανάδειξη των σχηµάτων είναι µια διαδικασία που µαθαίνεται και καλλιεργεί τους «γεωµετρικούς γραµµατισµούς» µας, τους γεωµετρικούς κώδικες, δηλαδή, που µας εξοικειώνουν µε τα γεωµετρικά σχήµατα και τις κατασκευές.

Παρατηρήστε τα σχέδια αριστερά. Εντοπίστε: (α) τα κέντρα από τα οποία ξεκινούν οι νοητές γραµµές πάνω στις οποίες σχηµατίζονται τα πέταλα (β) το πλήθος των επαναλαµβανόµενων σχηµάτων π.χ. το πλήθος των πετάλων ή των «ζευγών» από πέταλα (γ) τους νοητούς κύκλους πάνω στους οποίους αναπτύσσεται το άνθος και οι χρωµατισµοί του. ∆ηµιουργήστε τις νοητές γραµµές σας (στα σχήµατα είναι διακεκοµµένες). Βρείτε τα τελικά σχήµατα.

Ασκηθείτε στο «φύλλο εργασίας» που ακολουθεί. Προσπαθήστε να εντοπίσετε τα σχήµατα και τις βοηθητικές γραµµές που τα σχηµατίζουν. ∆είτε αν υπάρχουν περισσότερα από ένα σχήµατα, όπως παραλληλόγραµµα, πολύπλευρα σχήµατα, κύκλοι, µεµονωµένες γραµµές ή καµπύλες. Πως δηµιουργούν µια σύνθεση; Γράψτε τι βρήκατε κάτω από το άνθος στο λευκό κενό, χρησιµοποιώντας λέξεις από σχήµατα που γνωρίζετε (ευθεία, πολύγωνο, κύκλος και πόσα απ’ αυτά).

∆ηµιουργήστε τα δικά σας άνθη. Εξασκήστε τις δεξιότητές σας στα γεωµετρικά σχήµατα φτιάχνοντας φανταστικά λουλούδια. Μπορεί να έχουν ξεκάθαρα γεωµετρικά σχήµατα, µπορεί και όχι. Απολαύστε τα έργα σας και ανταλλάξτε τα. Πώς θα µπορούσατε να τα χρησιµοποιήσετε; ∆ιακοσµώντας ένα χώρο; Ένα σκηνικό; Με κάποιο άλλο τρόπο;

                  

4

                  

5

Η καλλιΤεχνούπολη βρίσκεται κι αυτή στη «Χώρα της Γνώσης» την µακρινή, αλλά και κοντινή Μαθητοπία! Εκεί τα πράγµατα αναλύονται µε τη φαντασία, την τόσο χειροπιαστή, όµως, που µας ταξιδεύει πραγµατικά στη γνώση, όπως τα ταξίδια που ξεκινούν από την ΕΠΙΣΤΗΜΟύΠΟΛΗ, αλλά µε διαφορετικά… µεταφορικά µέσα! Κατασκευάστε τα δικά σας αγριολούλουδα της καλλιΤεχνούπολης!

                  

6

Ο κύκλος των χρωµάτων περιλαµβάνει αποχρώσεις σε µια κυκλική διαδροµή: µπλε, µωβ, ροζ, κόκκινο, πορτοκαλί, κίτρινο, ανοιχτό πράσινο, σκούρο πράσινο, ανοιχτό µπλε και πάλι απ’ την αρχή. Η µετάβαση από το ένα χρώµα στο άλλο γίνεται σταδιακά µε όσο περισσότερους «ενδιάµεσους», µεταβατικούς χρωµατισµούς γίνεται. Όσο κινούµαστε προς την περιφέρεια του κύκλου τα χρώµατα στην αρχή είναι έντονα, «κορεσµένα» και προς τα έξω ατονούν, γίνονται «ανοιχτά» µέχρι να γίνουν άσπρο. Όσο κινούµαστε προς το κέντρο γίνονται «σκούρα», τείνουν όλο περισσότερο προς το γκρι, σε έναν «ενδιάµεσο» τόνο. Τα φωτογραφικά κοµµάτια από τα άνθη τοποθετήθηκαν κοντά στο σηµείο που το χρώµα τους µοιάζει µε του κύκλου. Τι παρατηρείτε; Ποια χρώµατα «προτιµούν» τα αγριολούλουδα της Μεσσηνίας που έχουµε καταγράψει; Ποια άλλα χρώµατα βρίσκετε; Μπορείτε να χρησιµοποιήσετε τον κύκλο και για άλλες ανάλογες µελέτες…

                  

7

Οι βραχυχίτωνες βρίσκονται δίπλα µας, στα πεζοδρόµια και τις σχολικές αυλές. Οι καρποί, ξυλώδεις και γεροί σχηµατίζουν µικρά τσαµπιά που είναι έτοιµα µουσικά όργανα: κρόταλα που αν τα σείει κανείς βγάζουν ένα χαρακτηριστικό κρουστό «ιδιόφωνο» ήχο. Ο καιρός ζεσταίνει και «πέφτουν» από τα δέντρα. Ο ήχος τους; συναρπαστικός! Φανταστείτε µια ανοιξιάτικη γιορτή, µε τραγούδι και χορό. Όλοι παίζουν µουσική και συνοδεύουν την κίνησή τους µε βραχυχιτωνο-όργανα. Είναι απλό: τα ενώνουµε µε χόρτο κάνοντας µικρές τρύπες. Τα µουσικά όργανα που φτιάχνονται είναι πολλά. Τα σχέδια ατελείωτα, ανάλογα τη φαντασία και τις αντοχές του καθενός, να «καθαρίζει» βραχυχίτωνες από τα σπόρια τους και να τους περνά µετά στο χόρτο. Η γιορτή έχει ανάψει! Και το όνοµα αυτής:

Ένα απλό κρόταλο, τσαµπί βραχυ-χίτωνες καθαρισµένοι προσεκτικά στο εσωτερικό. Αφαιρούµε και τα σπόρια και το χνούδι για να ηχεί καλά το ξυλώδες χιτώνιο. Ένα λαστιχάκι χρησιµεύει για λαβή. Παίζεται µε προσεκτική κίνηση για να µη σπάσουν τα κοτσάνια, φροντί-ζοντας κατά την κίνηση να χτυπούν οι καρποί µεταξύ τους.

                  

8

Μια «βραχυχιτωνιάδα» µεγέθους δώδεκα καρπών (γίνεται σε όποιο µέγεθος θέλει ο κατασκευαστής – παίκτης της). Αφού καθαριστούν τρυπιούνται στο κέντρο για να περάσει µια «πλεξούδα» από χόρτο µε κόµπους στις άκρες για να µη φεύγουν οι βραχυχίτωνες. Τοποθετούνται «αντικριστά» για καλύτερο ήχο. Το «σήµα κατατεθέν» της γιορτής. Παίζεται κυρίως µε τα δύο χέρια να κρατούν τους κόµπους και να κινούν τεντώνοντας και «παλινδροµώντας» τους βραχυχίτωνες, αλλά και µε άλλες τεχνικές ανάλογα τη φαντασία του χορευτή!

                  

9

Σείστρο από Βραχυχίτωνες. Αυτή η σύνθετη και όµορφη κατασκευή γίνεται από διαλεγµένους µικρούς καρπούς, µε τεχνική χωρίς τρύπηµα.

Είναι ίσως η πιο σύνθετη κατασκευή µε λεπτεπίλεπτη εργασία, γιατί πρέπει µε το χόρτο να δεθούν δύο κόµποι στις µυτερές άκρες του καρπού και να κρεµαστεί από αυτούς.

∆ένουµε το χόρτο στη µία µύτη και χωρίς να το κόψουµε µε καλό τέντωµα δένουµε µε δεύτερο κόµπο στη σειρά και την άλλη µύτη. Η τάση (τέντωµα) ανάµεσα στους δύο κόµπους κρατάει τον καρπό δεµένο στο χόρτο και αυτός δεν πέφτει. Από τον ένα κόµπο στον άλλο µεσολαβεί ένα κοµµάτι που µπορεί να περάσει µπροστά (πάνω από το κοίλωµα) ή πίσω (στην πλάτη) του καρπού.

Όταν δεθούν αρκετοί βραχυχίτωνες κάνουµε ένα «µατσάκι» σαν λαβή και το τυλίγουµε µε άλλο κοµµάτι χόρτο ώστε να τα κρατά όλα ενωµένα κι εµείς να το κρατούµε από κει.

Με το ένα χέρι το κρατούµε κινώντας κατά το ρυθµό ή τον ήχο που θέλουµε και µε το άλλο χέρι ρυθµίζουµε τον ήχο περισσότερο. Π.χ. σταµατούµε την κρούση στην παλάµη µας για τα ελέγξουµε τον ήχο καλύτερα.

                  

10

Σείστρο µε λαβή από Βραχυχίτωνες. Ετοιµάζουµε µικρά «σχοινάκια» από πλεξούδες χόρτου και τα περνάµε από τη µια πλευρά στο κέντρο του βραχυχίτωνα, έχοντα ανοίξει µικρή τρύπα π.χ. µε ένα ψαλιδάκι. Στριφογυρίζουµε τη µύτη του ψαλιδιού προσεκτικά από τη µέσα πλευρά χωρίς να σπάσουµε τον καρπό και χαθεί ο ήχος του. Από την άλλη δένουµε µία – µία τις πλεξούδες στο πάνω µέρος µιας καλαµένιας λαβής. Πάνω από όλα περνάµε ένα ακόµη χόρτο για να τα στερεώσει και να τα συγκρατεί καλύτερα.

                  

11

Στη σηµερινή µας «µικροεκδροµή» περπατούµε πάνω στα πέταλα ενός λουλουδιού µαζί µε µια µέλισσα, χάρη σε µια φωτογραφία που τραβήχτηκε µε προσοχή και επιµονή, από πολύ κοντά, αξιοποιώντας στο µέγιστο το φακό της φωτογραφικής µηχανής (φακός στα «84mm» µιας µηχανής τύπου «SLR» (Single Lens Reflex)).

Στις ένθετες φωτογραφίες πλαστικά οµοιώµατα µε τοµές µας βοηθούν να κατανοήσουµε το εσωτερικό τόσο του άνθους, όσο και της µέλισσας.

                  

12

ISSN: 2241-3847