در قلب نحوي کوتاه فارسی نقشیبنیاد تأثیر عوامل بررسی پیکره
2مریم قیاسوند، 1مهند محمد راسخ
چکیده
این در. کند می جا جابه کند، ایجاد آن تحلیلی معناي در تغییري که آن بی را جمله هاي ازهفرایندي است که س نحوي قلبچون . ایم پرداختهبر این فرایند ساخت اطالعی و جانداري معرفگی، وزن دستوري، چون نقشی عواملی تأثیر بررسی به پژوهش
بالغ گفتاري اي پیکره مذکور، عوامل با آن تعامل و فرایند این رخداد میزان بررسی براي ،است گفتاري زبان ویژگی نحوي قلب شدن مقلوب در جانداري، عامل استثناي به فوق عوامل که دهد نشان می پژوهش این هاي داده. یمآورد گرد جمله 1900 بر
. است بیشتر شدنش مقلوب احتمال باشد، نوتر اطالعی لحاظ به و تر سنگین تر، معرفه نظر مورد سازه هرچه. مؤثرند ها سازه رگرسیون آماري مدل از منظور ینبه هم. نیز بررسی شود فوق عوامل کنندگی بینی پیش سعی شده میزان براین عالوه
براي کنندگی بینی پیش نقش توانند می مذکور مستقل متغیر سه که داد نشان ما به تحلیلی مدل این .کردیم استفاده لجستیک نقش وزن، آن از پس و ساخت اطالعی، معرفگی متغیر ترتیب به آنها بین از و باشند داشته ها سازه شدن مقلوبهاي این پژوهش بر تاثیر عوامل رقیب نقشی در ایجاد یافته .دارند شدگی احتمال مقلوب درخصوص بیشتري کنندگی بینی پیش
.دهدهاي نقشی را در درك ماهیت فرایندهاي نحوي نشان میکند و اهمیت تبیینفرایندي دستوري تاکید می
.وزن دستوري، ساخت اطالعی، معرفگی، جانداري قلب نحوي،: ها کلیدواژه
مقدمه 1
،هاي آن جابجا شده است خوریم که سازه به جمالتی برمی ،گفتاريفارسی ویژه ه، بفارسیزبان گاهی در قرار مثالً گاهی مفعول مستقیم قبل از فاعل جمله . جمله ایجاد شود تحلیلیدر معناي تغییريکه آن بی :)2(جمله انندگیرد، م و گاهی پس از فعل قرار می ،)1(، مثل جمله گیرد می
.علی با سر پاس داد توپ رو )1 .وپ روتزنه با سر می )2
. )Ross 1967, Saito 1985(گویند می 3کند، قلب نحوي هاي جمله را جابجا می این فرایند که سازهبه
آرایش و در نتیجه شود جمله می توالی کلمات درقلب نحوي فرایندي است که موجب تغییر ،بنا به تعریف تأثیر است جمله بیتحلیلی ها در معناي اما این تغییر محل سازه شود،میدار نشان ها در جملهسازه
این از که نخستین بار) 1967( راس .)Karimi 2003, 2005 ؛1385، 1382مهند راسخ؛ 1374دبیرمقدم (
ي همدانشناسی، دانشگاه بوعلی سیناعضو هیات علمی گروه زبان 1 ي همدانشناسی، دانشگاه بوعلی سیناکارشناسی ارشد زبان 2
3scrambling
)1393( 197- 163ص ، 10ش ر،تودس لهمج
٢
لحاصرا نحوي قلبوي چراکه ،دانست 1آزاد توالی کلماترا متفاوت از پدیده این ،کرد استفاده اصطالح در سعی پرداختند نحوي قلببررسی به که آثاريپس از آن نیز در رویکردهاي صورتگرا، . ستنادمی حرکت ،آن فارسی معادل. )Saito 1985; Mahajan 1994; Bailyn 1999( داشتند حرکت این چگونگی توصیف
ژاپنی، مثل هایی زبان در پدیده این .است برده کار به) 1374( دبیرمقدم بار نخستین را، »نحوي قلب« .دارد وجود نیز هلندي و آلمانی، هندي،
گرایی مطالعاتی که تا کنون درباره قلب نحوي در زبان فارسی انجام شده است، براساس رویکرد صورت) 2(به این مطالعات در بخش ). Karimi 1999, 2003, 2005 ؛1387؛ مدرسی 1382راسخ مهند (بوده است
گرایی، به بررسی در این پژوهش، بر اساس رویکرد نقشاما ما سعی داریم . این مقاله اشاره خواهیم کردنقشی از قلب نحوي در فارسی یم و به این ترتیب تبیینبپردازیعوامل مهم نقشی تأثیرگذار بر قلب نحوي
، ساخت 4، معرفگی)32ص،1392دبیرمقدم ( 3یا سنگینی 2این عوامل شامل وزن دستوري. ارائه دهیمگرایان در مورد قلب هاي این پژوهش که بر اساس مطالعات قبلی نقش فرضیه. هستند 6و جانداري 5اطالعی
:شود، به این ترتیب است هاي دیگر ارائه می نحوي در زبان
.شوند تر بیشتر مقلوب می هاي سنگین سازه :فرضیه اول
.شوند تر بیشتر مقلوب می هاي معرفه ازهس :فرضیه دوم
.شوند هاي جاندارتر بیشتر مقلوب می سازه :فرضیه سوم
.شوند هاي داراي اطالع نو، بیشتر مقلوب می سازه :فرضیه چهارم
ا در تأثیر ر بیشترین عامل کدام فوق، عوامل میان از که داریم پرسش این به پاسخی ارائه در سعی نهایت درمنظور از قبل نحوي کوتاه جابجایی سازه درون یک جمله در فارسی دارد؟ 7قلب نحوي کوتاه میزان رخداد
. ایمرو به جمله پایه را در نظر نگرفتهیاست، و جابجایی سازه از درون جمله پ
هایی که به بررسی قلب نحوي در زبان به پژوهش) 2(در بخش . ساختار مقاله به این شکل استاین مقاله به معرفی چهار عامل نقشی مورد بررسی در ) 3(در بخش . کنیم ، اشاره میاند فارسی پرداخته
1 free word order 2 grammatical weight 3 heaviness 4 definiteness 5 information structure 6 animacy 7 short distance scrambling
)1393( 197- 163ص ، 10ش ر،تودس لهمج
٣
جمله گفتاري زبان 1900اي از هاي پژوهش است که بر اساس پیکره تحلیل داده) 4(بخش . پردازیم میها مشخص در این بخش تحلیل آماري انجام شده است تا صحت و سقم فرضیه. فارسی انجام شده است
.گیري است بحث و نتیجه) 5(بخش .گردد
هاي پیشین پژوهش 2
اندکی هاي پژوهش با زبانهاي دیگري که پدیده قلب نحوي در آنها وجود دارد،مقایسه ، در فارسی زبان در مهند رساله دکتري راسخ ؛)2005(وي ی ازکتاب و )2003، 1999( دو مقاله از کریمی .است گرفته صورت
.کنیم ها را مرور می در ادامه این پژوهش. اند از آن جمله) 1387( مدرسیاي از و مقاله) 1382(
به عنوان عامل معنایی موثر در سازه مقلوب را معرفگی /1گیبود مشخص عامل کریمی در مطالعات خود کند عنوان می وي. مطالعه قلب نحوي را در چارچوب دستور زایشی انجام داده است او. است گرفته نظر در
او در این ). Karimi(2005:5 شود مربوط می 3و مبتدا 2تأکیدعوامل کالمی در فارسی این حرکت به که :دهد هاي زیر را ارائه می خصوص مثال
.من براي کیمیا خریدم رو ظدیوان حاف. الف)3
.من یک کتاب دادم به کیمیا. ب
اند که به ابتداي جمله حرکت کرده» کیمیا«و » دیوان حافظ«در این جمالت ) 1999(از نظر کریمی وي در اثر .ندااند و با عناصر دیگري در مجموعه در تقابل دارند، یعنی مورد تأکید واقع شده 4خوانش تقابلی
. استپرداخته بودگی مشخص با آن رابطه و مفعول جایگاهبه درباره قلب نحوي، ) Karimi 2003(بعدي خود . کند می مطرح را نامشخص و مشخص هاي مفعول بین معنایی و صرفی نحوي، هاي تفاوت مقاله این وي در از یکی نامشخص هاي مفعول با »را« وجود عدم و مشخص هاي مفعول از بعد »را« اضافه حرف وجوداند و به هاي مشخص در کنار فعل واقعکند که مفعولوي عنوان می. باشد می نوع دو این تمایز هاي نشانه
:قرارند این از کند، می مطرح رابطه این در او که هایی مثال. شوندسادگی جابجا نمی
.خونه می شعر ما براي اغلب کیمیا) 4
.خونه می حافظ از شعر یه ما براي اغلب کیمیا) 5
1 specificity 2Focus 3Topic 4Contrastive reading
)1393( 197- 163ص ، 10ش ر،تودس لهمج
۴
موارد در و است فعل مجاور) شعر و یه شعر از حافظ( نامشخص مفعول )5( و )4( هاي مثال در ):6(؛ مانند مثال شود جدا فعل از تواند می بگیرد، تقابلی تأکید که وقتی مثل معدودي
.خونه می ها بچه براي داستان کتاب یه اغلب کیمیا) 6
):7(هاي شوند؛ مانند مثالتر جابجا میراحت مشخص هايمفعولاز نظر وي
.خونه می ها بچه براي اغلب رو داستان کتاب این کیمیا. الف) 7
.خونه می ها بچه براي اغلب کیمیا رو داستان کتاب این .ب
روابط و فارسی در نامشخص و مشخص هاي مفعول نحوي و صرفی هاي ویژگی اساس بر کریمیوي در این .دهد می پیشنهاد فعلی گروه درون آنها براي متمایز بنیادي جایگاه دو فعل، با آنها معنایی
اي و قبل از گروه حرف اضافه مشخص مفعول که در آن کند مطرح میرا 1خصوص فرضیه دوجایگاهی :)Ibid:24( شود مفعول نامشخص کنار فعل واقع می
)فعل) (ايمفعول حرف اضافه) (»را«مفعول صریح با ) (فاعل. (الف) 8
) فعل) (»را«مفعول صریح بدون ) (ايمفعول حرف اضافه) (فاعل. (ب
. است قلب نحوي نوعی مشخص مفعول حرکت دهدکه می نشان تحلیل این با کریمی ،مقالهدامه ا دربه طور خالصه کریمی، با اینکه قلب نحوي را در چارچوب دستور زایشی بررسی کرده است، اما عوامل
هر چند وي معیار . داند ها می جابجایی سازهمعنایی و کالمی، مانند مشخص بودگی، تأکید و مبتدا را دلیل .شود، ارائه نکرده است اي اینکه چه زمانی سازه با شرایط فوق مقلوب میمشخصی بر
نحوي قلب پدیده بررسی در کالمی-نحوي رویکردي از که این بر عالوه نیز) 1382( مهند راسخ بهره پدیده این تبیین در نیز تکیه مثل آوایی مفاهیم و بودگی مشخص مثل معنایی مفاهیم از کرده، استفاده
در فارسی به لحاظ کالمی نیز این پدیدهبه اعتقاد وي هاي صوري قلب نحوي، جدا از ویژگی .است گرفتهکید أدر این خصوص پس از معرفی عناصر در ساخت اطالعی مثل ت. هاي متفاوتی باشد تواند داراي نقش می
شده کید اطالعی و تقابلی به آنها اشاره أدار که در این رساله با عناوین ت نشان و نشان و مبتدا و انواع تأکید بیهاي کالمی متفاوتی هستند دارد هر کدام داراي نقش پردازد و بیان می ، به ارتباط آنها با قلب نحوي میاست
کید تقابلی و تأکید در واقع رابطه قلب نحوي با تأ .دهند و به لحاظ نحوي نیز رفتارهاي متفاوتی نشان میهاي نشان دادن تأکید تواند جابجا کند اما از راه تأکید اطالعی را نمی ،ب نحويقل. اطالعی متفاوت است
1TOPH (Two object Position Hypothesis)
)1393( 197- 163ص ، 10ش ر،تودس لهمج
۵
بودگی را به عنوان یک ویژگی معنایی بررسی رابطه قلب نحوي با مشخصوي در این پژوهش .تقابلی استاي با اسامی مشخص و گانه کرده و نشان داده که قلب نحوي به معنی نیز حساس است، چراکه رفتار دو
.نامشخص دارد
سعی در توصیف ) Lambrecht 1994(اساس نظریه ساخت اطالعی لمبرکت بر )1387(مدرسیوي این است هاي از یافته .واژي ساخت اطالع در زبان فارسی دارد چگونگی بازنمایی نحوي، آوایی و ساخت
توان به این فرایندها میاز جمله . فرایندهاي نحوي مختلف در بازنمایی ساخت اطالع تأثیرگذار هستندکه . سازي اشاره کرد حذف، مبتداسازي، قلب نحوي و درونه
و فارسی گفتمانی ساخت مطالعۀ منظور به» مطالعه ساخت گفتمانی زبان فارسی«رابرتز در کتاب بازنمائی انگارة عنوان به را ارجاع و نقش دستور گیرد، می قرار تعامل در نحو با چگونه ساخت این اینکهدر بخشی از این . است ها در بند اختصاص یافته فصل چهارم این کتاب به ترتیب سازه. است برگزیده نحوياست که ناظر بر رابرتز در صدد یافتن عواملی .است پرداخته 1هاي اصلی وي به بررسی ترتیب موضوع ،فصل
مفعول ( - فاعل«هاي فعلی را فرض موضوع وي ترتیب پیش .باشند هاي زبان فارسی می ها در بند ترتیب سازههاي پسایند مفعول ،هاي پسایند در نظر گرفته است و در این بخش از فاعل »فعل - مفعول صریح - )غیرصریحبه گفته رابرتز پسایندي فاعل بسیار کمتر از پسایندي . هاي صریح پیشایند صحبت کرده است و مفعول
که در حالی ،یکره متنی وي تنها یک مورد پسایندي فاعل مشاهده شده استچرا که در پ ،مفعول استهاي پسایند را در متون الزم به ذکر است که وي رخداد مفعول. پسایندي مفعول به مراتب بیشتر است
پسایند » را«گاهی مفعول معرفه همراه با نشانه . هم مشاهده کرده است) داستان پسرك لبوفروش(نوشتاريگرفت دو تومان من هم یک چیزي او می: و گاهی بدون نشانه معرفه ، بخشی آقا مرا می: مثل شده استدر رابطه با پسایندي . وي معتقد است این جایگاه به لحاظ نقشی جایگاه کانونی ویژه است ،کمتر از او
رابرتز در ادامه . گیرد دارد که این فرایند به مقاصد گفتمانی انجام می هاي غیرصریح هم اظهار می مفعول ،دارد که وقتی مفعول صریح معرفه است کند و اظهار می هاي صریح صحبت می درمورد پیشایندي مفعول
وي این جایگاه را جایگاه . فرض آن قبل از هر موضوع غیرفاعلی به غیر از گروه زمانی است جایگاه پیشاظهار ،ه مفعول صریح معرفه و مفعول صریح نکرهدار جایگا وي با ذکر موارد نشان. نامیده است 2آغازین کانون
.)1390 ،به نقل از دبیرمقدم(سازي داشته است دارد که مفعول نقش تقابلی و برجسته می
اي اند، هنوز مطالعه توان گفت در میان مطالعاتی که به قلب نحوي فارسی پرداختهدر مجموع میهرچند ،عالوه بر این. هاي طبیعی گفتار، صورت نگرفته است دادهبنیاد، با استفاده از متون شفاهی و پیکره
1 order of core argument 2 Focus Initial Position( FIP)
)1393( 197- 163ص ، 10ش ر،تودس لهمج
۶
بودگی و تاکید و مبتدا اشاره شده است، اما ها به مفاهیم معنایی و کالمی مانند مشخصدر این پژوهشهمچنین جاي عوامل نقشی دیگري مانند وزن . تحلیل مشخصی از نقش آنها در قلب نحوي ارائه نشده است
.در این میان خالی استو جانداري نیز
نقشیعوامل 3
به معرفی چهار عامل معرفگی، جانداري، ساخت اطالعی و وزن و نحوه بررسی آنها در پژوهش در این بخش .حاضر می پردازیم
معرفگی 3-1
هاي صرفی و نحوي زبانهاو سایر ویژگی گرایی در خصوص قلب نحوي مهمی که در آثار نقش یکی از عواملسلسله )1989( کامري. شود، معرفگی است سلسله مراتب خطی بیان می صورتشود و اغلب به بررسی می
:کند به این صورت بیان میمراتب معرفگی را : سلسله مراتب معرفگی )9
.اسامی نامشخص >اسامی نکره مشخص >اسامی معرفه >اسامی خاص >ضمایربودن گروه اسمی در برخی از متون مفهوم معرفهبودن مفهومی است که در کنار مفهوم مشخص
در آثار خود به بحث ) 1369(و دبیرمقدم ) 1995(، رحیمیان )1989(کریمی . شناختی مطرح است زبانگروه اسمی مشخص به فرد یا مصداق ) 1989:61(به اعتقاد کریمی . اند بودگی گروه اسمی پرداخته مشخص
. کند مجموعه افراد و مصادیق خارجی یک گروه اسمی داللت می خاص و یا به افراد یا مصادیق خاص ازداند و گروه اسمی جنس را همواره نامشخص در نظر کریمی گروه اسمی معرفه را همیشه مشخص می
:کند وي گروه اسمی نکره را به دو گروه تقسیم می. گیرد میهن دارد و شنونده با که فقط گوینده مصداق مشخصی برایش در ذ: گروه اسمی نکره مشخص. 1
.مصداق آن گروه اسمی آشنایی نداردکه گوینده نیز مصادیق مشخصی را در ذهن ندارد و غالباً جمله به وجه : گروه اسمی نکره نامشخص. 2
.شود التزامی بیان میتمایز دوگانه ها را بر اساس داده و کمک گرفتیمکامري سلسله مراتب معرفگی در این پژوهش از
ضمایر، اسامی خاص و اسامی معرفه را در گروه معرفه قرار دادیم و اسامی . مشخص کردیممعرفه و نکره در این بررسی سعی بر این است تا مشخص شود . نکره مشخص و نکره نامشخص را در گروه نکره قرار دادیم
بیش از معرفه هاي سازهر این است که فرض ب. در فارسی خواهد داشت قلب نحويکه معرفگی چه تأثیري بر .هاي نکره مقلوب خواهند شد سازه
)1393( 197- 163ص ، 10ش ر،تودس لهمج
٧
جانداري 3-2 Croft(شود مراتب جانداري اشاره میها عاملی است که اغلب به آن بر حسب سلسله جانداري مصداق
جان در هاي بی هاي جاندار پیش از مصداق عموماً عقیده بر این است که انسان و دیگر مصداق). 2003:111 .گیرند ترتیب خطی قرار می
بیجان>جاندار >انسان: سلسله مراتب جانداري) 10 شناسی شناسی و روان مطالعات رده در) Bergen and de Swart 2010( سوارت به گفته برگن و دي
به این . توالی خطی وجود دارد زبان شواهدي دال بر تمایل قرار گرفتن موضوعات جاندار در ابتداي به در این پژوهش ).Tomlin 1986; Mc Donald et al. 1993(شود گفته می »1اصل جاندار در ابتدا«اصلدر این رابطه از تمایز . نیز توجه شده استدر میزان رخ دادن قلب نحوي هاي فعلیجانداري موضوع تاثیر
هاي ورزشی که اشاره به ها و تیم یم و اسامی شهرها، کشورها، شرکتاهجان استفاده کرددوگانه جاندار و بیمقلوب فرض بر این است که موضوعات جاندار بیشتر . افراد داشتند را در گروه اسامی جاندار قرار دادیم
.شوند می ساخت اطالعی 3-3
. ها مورد بحث بوده است، عامل ساخت اطالعی است که روي توالی کلمات مؤثر است و دهه يعامل دیگر همگانیویژگی . کنند به طور طبیعی در تالش براي انتقال اطالعاتند وقتی که افراد از زبان استفاده می
بارتی یک به ع شود یا هاي طبیعی این است که اطالعات منتقل شده روي یک سطح منفرد منتقل نمی زبان. نو را کنند و بعضی اطالع را منتقل می مفروض ها اطالع ود دارد که بعضی از بخشوج 2»یعدم تقارن اطالع«
ها و عقاید و هاي گوینده یا نویسنده را درباره فرض هاي طبیعی فرضیه در زبان بندي اطالع به بیانی دسته مفروضاطالع که گرایش توالی شده استعنوان ).Prince 1981:224( کند باورهاي مخاطب منعکس می
Clark( است و یا حتی به گفته کالرك و کالرك بنیاديها اصلی نو در بسیاري از زباناطالع قبل از ) کهنه(
and Clark 1978 ( ها دیده مفروض هم در برخی زباناطالع نو قبل از اطالع اما گرایش . است همگانییکرا 3پذیري از محققان بعد از معرفگی، ساخت اطالع و به خصوص ارجاعبسیاري ).Payne 1987( شده است
هاي معرفه قلب نحوي مفعول کندمیادعا ) 2003( هوپ براي مثال دي. نددان مؤثر میدر قلب نحوي سوارت به گفته برگن و دي. آنهاست، یعنی اینکه قبالً در گفتمان بیان شده باشند پذیري ارجاع تأثیر تحت
گیري از در این پژوهش با بهره .شوند هاي غیرارجاعی بیشتر مقلوب می از معرفه 4هاي ارجاعی معرفه) 2010(
1Animate First Principle 2Informational asymmetry 3Anaphoricity 4Anaphoric
)1393( 197- 163ص ، 10ش ر،تودس لهمج
٨
هاي مقلوب را با توجه به این سه سازه ،1خصوص اسامی نو، مفروض و استنباطیپرینس در بندي تقسیمر متن قبالً بیان هایی هستند که د هاي داراي وضعیت اطالعی مفروض، آن سازه. ایم کردهوضعیت بررسی
اند اما هایی هستند که عیناً در متن مطرح نشده هاي داراي وضعیت اطالعی استنباطی سازه سازه. اند شدههاي داراي وضعیت اطالعی نو هم آن دسته از کلماتند سازه. ها در متن بیان شده است معنا با آن کلماتی هم
میزان تأثیر عامل ساخت اطالعی در قلب نحوي کوتاه در ددر مور. شوند که براي اولین بار در متن بیان می .باشند شوند که داراي وضعیت اطالعی نو می هایی بیشتر مقلوب می فارسی نیز فرض بر این است که سازه
وزن دستوري 3-4
بر توالی کلمات تأثیر دارد، وزن نحوي، وزن دستوري یا به طور ادعا شده که از عوامل نقشی دیگر یکی تأثیر وزن دستوري یا .وزن یعنی طول یا پیچیدگی یک سازه مشخص. است )یا سنگینی( اختصار وزن
در )تر طوالنی( تر سنگینهاي سازه گرفتن توان در تمایل قرار توالی کلمات را می برپیچیدگی دستوري به این . )Behaghel 1909; Hawkins 1994, 2004; Wasow 1997a, 2002( انتهاي جمله مشاهده کرد
Wasow( کننداشاره می 3یا اصل کوتاه قبل از بلند 2در انتها سنگینیگرایش اغلب با عنوان اصل
1997a&b.(
شواهدي وجود . بیاورنددیرتر در جمله را تر هاي سنگین سازه را ندارند که ها این گرایش اما همه زبانهاي ها و بررسی طبق تحلیل کهچنان. دهند گرایش متضادي را نشان می 4پایان هاي هسته دارد که زبان
هاي کوتاه بیایند هاي بلند تمایل دارند که قبل از سازه اي اخیر در ژاپنی، در این زبان سازه پیکره)Yamashita and Chang 2001:B45.( هاي آن ترتیب واژهپایان است و ژاپنی زبانی هستههاي در این فرایند سازه .دهد را می 5فعلی اجازه پیشایندشدگی هايبه موضوعو است )فعل)(مفعول)(فاعل(
مخالف با اصل وزن در تر دارند که دقیقاً هاي کوتاه سنگین یا طوالنی تمایل به جابجایی به قبل از سازه .باشد واسو می از سويانتهاي مطرح شده
دانند می مالكدر واقع سنگینی را، یعنی ،لغات موجود تعدادشناسان تعریف وزن، برخی زبان درباره)Hawkins 2004(اما برخی دیگر ؛ )Chomsky 1975( بر اساس ساختار که معموالً را، پیچیدگی سازه مذکور
که وزن اي دسته: دهدقرار میدسته دو وزن را درواسو تعاریف .دانندکننده وزن میدرونی آن است، تعیینوزن سازه را گیرند ورا در نظر می 7نسبی وزن که ايو دسته ؛گیرند جا شده را در نظر می سازه جابه 6مطلق
1 inferrable 1 end weight 2 short before Long 3 head-final 4 preposing 6 absolute weight 7 relative weight
)1393( 197- 163ص ، 10ش ر،تودس لهمج
٩
رااثرات وزنی وي. )Wasow 1997a:88( کنند هایی که پشت سر گذاشته است، مقایسه می با وزن سازهتري هاي مناسب تبیین نسبی وزنتوالی کلمات، خصوصبه اعتقاد واسو در . داند میمذکور دو نگرشتعامل
ها بیشتر در واقع وي معتقد است که توالی کلمات به وزن نسبی جفت سازه. وزن مطلقتا دهدبه دست میدر ارتباط با قلب تاثیر وزن دستوريدر این پژوهش سعی در بررسی . ها تک آن حساس است تا به وزن تک
زن و میزان رخداد قلب نحوي به بررسی اصل نحوي خواهیم داشت و در خالل بررسی ارتباط بین عامل وو تأثیر عوامل چهارگانه ها در بخش بعد به بررسی و تحلیل داده. وزن در انتها در فارسی نیز خواهیم پرداخت
.خواهیم پرداخت مطرح در این بخش بر قلب نحوي
ها تحلیل داده 4
ساخت اطالعی بر قلب و معرفگی، جانداريوزن دستوري، به بررسی تأثیر چهار عامل مختلف بخشدر این شود که کدام عامل در قلب نحوي نقش در طی این بررسی مشخص می .نحوي در فارسی خواهیم پرداخت
.دارد هاسازهکدام عامل بیشترین تأثیر را در مقلوب شدن دارد و از آن میان
دستوري وزن 4-1
سعی در ارائه پاسخی به این پرسش ابتدا. باشد پردازیم عامل وزن می اولین عاملی که در این رابطه به آن میدر آیاساده بیانبه . در فارسی نیز صادق است یا خیر )Wasow 1997a(در انتها سنگینیداریم که آیا اصل
تمامی جمالت موجود در به این منظور ؟ندها هست تر از سایر سازه هاي انتهاي جمله سنگین فارسی نیز سازه جایگاهی، چهار جمالت دو جایگاهی، سه. هاي مختلف تقسیم شدند به گروه هاسازهپیکره بر اساس تعداد
هاي متفاوت در هر جمله به طور جداگانه ها در جایگاه وزن سازه. جایگاهی جایگاهی و شش جایگاهی، پنجسازه موجود در جایگاه اول جمله به طور جداگانه محاسبه شد و به همین مثالً تعداد لغات . محاسبه شد
.هاي بعدي در جمالت مذکور نیز محاسبه شدند هاي موجود در جایگاه ترتیب وزن سازه
11(
:جایگاهی جمالت دو
1 1فعل]ببینیم[ :مقلوب 3مفعول]رو گل تصاویر[
1فعل] دارم[ 3مفعول] دانشجو دختر یه[ :غیرمقلوب
:جایگاهی جمالت سه
.دنباش ها بیانگر وزن سازه موردنظر می اعداد کنار مقوله ١
در نتایج . هاي موجود در هر جایگاه در هر گروه از جمالت را به دست آوردیم سپس میانگین وزن سازه .آمده است ) 1( نمودار
در وزن بند موصولی هم , )هسته بند(هاي موصولی بودند براي محاسبه وزن سازه مورد نظر هایی که شامل بند الزم به ذکر است در سازه 1
در مورد جمالت .محاسبه شد, اي جداگانه که در جایگاه بعدي قرار دارد بند موصولی هم به عنوان سازهوزن و سپس نظر گرفته شد :مثل جمالت زیر. وزن جمله شرط و بند متممی به عنوان یک سازه در نظر گرفته شدند, همشرطی و بندهاي متممی
1فعل]بزنن[2مفعول]و/سبیلش[1قید]بالفاصله[3جمله شرطی]داره سبیل اگه[ ] داده رخ شما در تغییر این که[ 2فعل] بزنه حدس تونست نمی[ 2مفعول حرف اضافه اي ]نظرم به[ 10جمله شرطی] بود ندیده ظاهر اون با رو شما قبال کسی اگر[
6بندمتممی
اي یکی مفعول مستقیم و دیگري مفعول حرف اضافه, در این نمونه شاهد قلب نحوي دو سازه هستیم 2
)1393( 197- 163ص ، 10ش ر،تودس لهمج
١١
هاي مختلف ها در جایگاه میانگین وزن سازه .1 نمودار
تر هاي دیگر سنگین آخرین سازه در جمالت بررسی شده نسبت به سازه طور که مشخص است همانپس به . ها بیشتر است هاي جمالت، وزن سازه در جایگاه نهایی از دیگر جایگاه در تمامی گروه یعنی. است
تر از سایر توانیم بگوییم در زبان فارسی نیز به طور میانگین سازه انتهایی در جمالت سنگین طور کلی میها موثر در چینش سازه ادر انته سنگینیاصل در زبان فارسی نیز فرض که اینبدین ترتیب . هاست سازه .شود می تائید، است
این اصل را به تفکیک جمالت مقلوب و ادامه براي تعیین تاثیر وزن دستوري در قلب نحوي، در کل جمالت در موردابتدا تمامی جمالت مقلوب را از پیکره استخراج و این اصل را . مردیکغیرمقلوب بررسی
در این خصوص نیز به همان ترتیب قبل عمل کردیم، یعنی ابتدا جمالت را بر . غیرمقلوب بررسی کردیمدر هر جایگاه مطلقسپس میانگین وزن ؛هاي مختلفی تقسیم کردیم فعلی به دسته هاي اساس تعداد موضوع
:بوط به جمالت غیرمقلوب استمر )2(دست آمده از این بررسی در نمودار نتایج به. را محاسبه کردیم
دو جایگاهی سه جایگاهی چهارجایگاهی پنج جایگاهی شش جایگاهی جایگاه اول 2.09 2.29 2.64 2.96 3.04جایگاه دوم 2.67 2.01 2.17 2.67 2.76جایگاه سوم 2.71 2.04 1.76 2.45جایگاه چهارم 3.72 2.03 2.07جایگاه پنجم 3.12 2.23جایگاه ششم 3.17
00.5
11.5
22.5
33.5
4
ه هاساز
زن ن و
نگیمیا
جمالت به تفکیک تعداد سازه هاجایگاه اول جایگاه دوم جایگاه سوم جایگاه چهارم جایگاه پنجم جایگاه ششم
)1393( 197- 163ص ، 10ش ر،تودس لهمج
١٢
هاي مختلف در جمالت غیرمقلوب ها در جایگاه میانگین وزن سازه .2نمودار
در تمامی . شود در انتها مشاهده می سنگینینیز اصل جمالتدر این شودمالحظه میطور که همانیعنی (تفاوتی که در این گروه از جمالت . ها است تر از دیگر جایگاه ، جایگاه نهایی سنگینغیرمقلوب جمالت
شود مربوط به وزن دیده می) یعنی مجموع کل جمالت مقلوب و غیرمقلوب(با گروه قبل ) جمالت غیرمقلوبجمالت افزایش که وزن جایگاه ماقبل آخر هم در همه شدمشاهده ) 1(در نمودار . جایگاه ماقبل آخر است
توان گفت در پس می. داشته است، اما در این گروه شاهد افزایش ناگهانی وزن در جایگاه نهایی هستیم .جمالت غیرمقلوب زبان فارسی، سازه آخر بیشترین وزن را دارد
. جمالت مقلوب موجود در پیکره بررسی کردیم تمام در مورددر تحلیلی دیگر این اصل را
12(
: جمالت مقلوب دوجایگاهینمونه
)سازه مفعولی بعد از فعل واقع شده است, در این جمله( 3مفعول]تصاویر گل رو[ 1فعل]ببینیم[
: جمالت مقلوب سه جایگاهینمونه
دو جایگاهی سه جایگاهی چهارجایگاهی پنج جایگاهی شش جایگاهیجایگاه اول 2.13 2.17 2.71 2.81 3.08جایگاه دوم 2.28 2.13 2.17 2.37 2.91جایگاه سوم 2.58 1.95 1.9 2.68جایگاه چهارم 3.57 1.87 2.31جایگاه پنجم 2.85 1.33جایگاه ششم 3.48
00.5
11.5
22.5
33.5
4
ه هاساز
زن ن و
نگیمیا
جمالت به تفکیک تعداد سازه ها
جایگاه اول جایگاه دوم جایگاه سوم جایگاه چهارم جایگاه پنجم جایگاه ششم
)1393( 197- 163ص ، 10ش ر،تودس لهمج
١٣
در این جمله سازه مفعولی قبل از فاعل واقع شده (1فعل]نداره[ 3فاعل] هیچکسی جز شیعه[ 3مفعول]این مجالس رو[ )است
:جمالت مقلوب چهارجایگاهینمونه
)در این جمله سازه مفعولی قبل از فاعل واقع شده است(1فعل] بگم؟ [ 1فاعل] من[2مفعول] یه چیزي [ 1قید]حاال[
:جمالت مقلوب پنج جایگاهینمونه
جمله سازه مفعولی در این (2بندموصولی]چیه[ 1فعل] بلدم[ 1فاعل] من[ 1قید] االن[ 7مفعول]تمام فعل و انفعاالت اون تو رو[ )قبل از فاعل واقع شده است, با فاصله یک سازه
:جمالت مقلوب شش جایگاهینمونه
/ تموم میشه/ اي دوره/ یه/ که[ 1فعل]دارید[ 1فاعل]شما[2اي مفعول حرف اضافه]در بهار[ 1تاکید]که[ 2مفعول] همون حالتی[ )قبل از فاعل واقع شده است, مفعولی با فاصله دو سازهدر این جمله سازه (7بند موصولی] شروع میشه/ جدیدي/دوره
نتیجه به ؟راستا با اصل وزن در انتها هست یا خیرکه آیا قلب نحوي هم دهد میاین بررسی نشان :کنیم مشاهده می) 3(در نمودار را دست آمده
مقلوبهاي مختلف در جمالت ها در جایگاه میانگین وزن سازه .3 نمودار
دو جایگاهی سه جایگاهی چهارجایگاهی پنج جایگاهی شش جایگاهی جایگاه اول 1.23 3.12 2.31 2.91 2.37جایگاه دوم 3.27 1.7 2.02 2.19 2.29جایگاه سوم 2.3 2.62 1.54 2.14جایگاه چهارم 2.76 1.95 2.06جایگاه پنجم 3.63 2.58جایگاه ششم 2.38
0
0.5
1
1.5
2
2.5
3
3.5
4
ه هاساز
زن ن و
نگیمیا
جمالت به تفکیک تعداد سازه ها
جایگاه اول جایگاه دوم جایگاه سوم جایگاه چهارم جایگاه پنجم جایگاه ششم
)1393( 197- 163ص ، 10ش ر،تودس لهمج
١۴
دیده دو نمودار پیشیندهد آن نظمی که در نشان می) 2(و ) 1(با نمودارهاي) 3(نمودارمقایسه مثالً با اینکه در جمالت دو، چهار، پنج و شش جایگاهی، . شود دیده نمی) 3(مقلوبشد، در جمالت می
نحوي و به عبارتی قلب . تر است جایگاهی جایگاه نخست سنگین تر است، در جمالت سه جایگاه آخر سنگینپسایندسازي نوعی از فرایند قلب نحوي است که در . دهند نظم وزنی را تا حدودي تغییر می 1پسایندسازي
اي که جایگاه طی این فرایند سازه .باشد آن جهت حرکت سازه به سمت انتهاي جمله و بعد از فعل میتواند بهتر می ،تر جمالت زئیبررسی ج. کند نشان آن پیش از فعل است به جایگاه پس از فعل حرکت می بی
.دهد تأثیر وزن را نشان
در مرحله بعد جمالت مقلوب را به لحاظ وجود قلب نحوي و یا پسایندسازي تر براي بررسی دقیق . سپس این اصل را به طور جداگانه در هر گروه از جمالت بررسی کردیم. تفکیک کردیم
13(
:نمونه جمالت مقلوب دو جایگاهی
-: قلب نحوي
3مفعول ]این کار رو[1فعل ]اجرا کن[: پسایندسازي
:نمونه جمالت مقلوب سه جایگاهی
1فعل]درگیر کنه[ 2مفعول]خودش رو[ 1قید]اول[ 4مفعول حرف اضافه اي] تو تمام چیزاي فوتبال[ :قلب نحوي
که [ 2مفعول]مردم رو[1فعل] ترغیب می کنند[5اضافه اي مفعول حرف]مثل سال هشتادو هشت [ 1قید]دوباره[ :پسایندسازي 10بند متممی. ] انتخابات ایران سالم نیست و مباحثی از این دست
1 Postposing
اي در جمله مذکور هم شاهد پسایندسازي مفعول مستقیم هستیم و هم شاهد پسایندسازي مفعول حرف اضافه 2
)1393( 197- 163ص ، 10ش ر،تودس لهمج
١۵
:نمونه جمالت مقلوب شش جایگاهی
[ 1فاعل]قلیون[1قید]بیشتر[ 9مفعول حرف اضافه اي] تو هواي خوب و یه جورایی مرطوبو اینا[ 1قید]معموال[ :قلب نحوي 1فعل] می چسبه [2مفعول حرف اضافه اي ]به آدم
به [ 2مفعول]یه سی دي[ 7قید]5بندموصولی]که تو تیم فوتبال بودم[همون موقع [ 3فاعل]یکی از دوستام[ :پسایندسازي 3مفعول حرف اضافه اي]از کارهاي رونالدینیو [1فعل]داد[ 2مفعول غیرمستقیم]من
.کنیدمینتایج به دست آمده را در نمودارهاي زیر مشاهده
هاي مختلف در جمالت پسایندشده ها در جایگاه میانگین وزن سازه .4نمودار
شود میانگین وزن نسبی سازه در جایگاه نهایی به طور که مشاهده می در این دسته از جمالت، همانگونه جمالت، سازه مقلوب در انتهاي جمله واقع که در این جایی از آن. توجهی افزایش یافته است طور قابل
در واقع . توان به وجود سازه مقلوب در این جایگاه نسبت داد ین افزایش ناگهانی وزن را میاست ا شده .توان فرض کرد پسایندسازي به وزن حساس است پس می. اند هاي سنگینی بوده هاي پسایندشده سازه سازه
دو جایگاهی سه جایگاهی چهارجایگاهی پنج جایگاهی شش جایگاهی جایگاه اول 1.23 2.1 1.73 2.23 1.92جایگاه دوم 3.27 1.27 2.96 2.37 1.76جایگاه سوم 3.27 3.29 1.53 2.23جایگاه چهارم 3.83 1.85 1.92جایگاه پنجم 5.6 2.92جایگاه ششم 3.07
0
1
2
3
4
5
6
ه هاساز
زن ن و
نگیمیا
جمالت به تفکیک تعداد سازه ها
جایگاه اول جایگاه دوم جایگاه سوم جایگاه چهارم جایگاه پنجم جایگاه ششم
)1393( 197- 163ص ، 10ش ر،تودس لهمج
١۶
نحويهاي مختلف در جمالت مقلوب حاصل از قلب ها در جایگاه میانگین وزن سازه .5نمودار
وزن سازه در جایگاه اول بیشتر ،شود مشاهده می) 5(در نمودار طور که همان جمالت مقلوب،در در . ها در جمالت هستیم جایگاهی و چهارجایگاهی شاهد کاهش منظم وزن نسبی سازه در جمالت سه. است
جمله مشاهده جایگاهی همین روند کاهش وزن تا سومین جایگاه جایگاهی و شش تر پنج جمالت طوالنیکه در جایگاه ماقبل آخر شاهد نظمی در این روند هستیم طوري شود اما از جایگاه سوم به بعد شاهد بی می
، تفاوت آن با نمودارنکته مشخص در این . افزایش نسبی وزنی نسبت به جایگاه قبل و بعد هستیمبرد، قلب نحوي انتهاي جمله می هاي سنگین را به یعنی با اینکه پسایندسازي سازه. پسایندسازي است
هاي سنگین را پس هم قلب نحوي و هم پسایندسازي سازه. آورد هاي سنگین را به ابتداي جمله می سازه .کنند، اما یکی به جایگاه ابتدایی و دیگري به جایگاه انتهایی جابجا می
رسد روند افزایشی نظر میبه هاي مختلف جمالت نشان داد کهها در جایگاهتحلیل میانگین وزن سازهراي تعیین دقیق این ب. جمالت به سازه مقلوب مرتبط باشدهاي ابتدایی و انتهایی در جایگاهو کاهشی وزن
به نسبت است سازه مقلوب سنگینی وزن نسبی. باید بررسی کرد نیزمقلوب را هايوزن نسبی سازهموضوع،
سه جایگاهی چهارجایگاهی پنج جایگاهی شش جایگاهی جایگاه اول 4.15 2.91 3.59 2.82جایگاه دوم 2.14 2.08 2.02 2.82جایگاه سوم 1.33 1.95 1.55 2.05جایگاه چهارم 1.7 2.05 2.21جایگاه پنجم 1.66 2.25جایگاه ششم 1.69
00.5
11.5
22.5
33.5
44.5
هاازه
ن س وز
ینانگ
می
جمالت به تفکیک تعداد سازه هاجایگاه اول جایگاه دوم جایگاه سوم جایگاه چهارم جایگاه پنجم جایگاه ششم
)1393( 197- 163ص ، 10ش ر،تودس لهمج
١٧
در ادامه نتایج این بررسی آمده .سازه غیرمقلوب مجاور یعنی ؛اي که حرکت از روي آن صورت گرفته سازه .است
وزن نسبی 4-1-1
شاهد جمالت مقلوبی هستیم که این جمالت شامل قلب نحوي ،اي جمله 1900در پژوهش حاضر، در پیکره هاي زیر تقسیم باشد که ما به منظور سهولت و سادگی در بررسی آنها را به دسته ها می انواع مختلف سازه
:کردیم
قلب نحوي مفعول مستقیم نسبت به فاعل:
.فعل]نداره[ فاعل] کسی جز شیعه[مفعول ]این مجالس رو[ اي اضافه مفعول حرف/ قلب نحوي مفعول مستقیم نسبت به مفعول غیرمستقیم:
.فعل]میزنیم[اي مفعول حرف اضافه]با هم[مفعول ]یه گل کوچیک[]پس[ اي نسبت به فاعل اضافه مفعول حرف/ قلب نحوي مفعول غیرمستقیم:
.فعل]ریختن اشک می[ فاعل]این بچه ها[اي مفعول حرف اضافه]از یه روز قبلش[ اي نسبت به مفعول مستقیم اضافه مفعول حرف/ قلب نحوي مفعول غیرمستقیم:
فعل]تحمیل بکنیم[مفعول ]اراده خودمون رو[اي اضافه مفعول حرف]با مالکیت توپ[فعل ]تونیم می[فاعل ]ما[ قلب نحوي مسند نسبت به فاعل:
. فعل] هستن[فاعل ]عروقمون[مسند ]شاهراه ارتباطی تمام اندامهاي بدن ما با همدیگه[چه سازه مقلوب و (سپس در هر گروه از جمالت به طور مجزا به شمارش لغات موجود در هر سازه
فاعل] کسی جز شیعه[مفعول ]این مجالس رو[« به طور مثال در جمله .پرداختیم) هاي غیرمقلوب چه سازهها با بررسی میانگین وزنی در هر کدام از سازه .در نظر گرفتیم 1-3- 3ها را به ترتیب وزن سازه ؛»فعل]نداره[مشخص گردید که عنصر مقلوب در هر ) ها در هر جایگاه تقسیم بر تعداد جمالت سازه یعنی مجموع وزن (
هاي غیرمقلوب ز سازهیعنی وزن نسبی عناصر مقلوب بیشتر ا. باشد می تر از عنصر غیرمقلوب جمله سنگینهاي که احتماالً با توجه به کم بودن دادهمربوط به قلب نحوي مسند نسبت به فاعل بود ءتنها استثنا. است
.توان به صحت این نتیجه اعتماد کرد نمی) تنها سه جمله( مربوط
:آمده استدر نمودارهاي زیر ،هاي مستقیم و غیرمستقیم مفعول موردصرفاً در ،نتایج این بررسی
)1393( 197- 163ص ، 10ش ر،تودس لهمج
١٨
ها وزن نسبی سازه .6نمودار
هاي مقلوب است، دومین ستون میانگین وزنی سازه ستون سمت چپ مربوط به میانگین وزن نسبی سازهاي دیگر نیز در برخی جمالت سازه. دهد غیرمقلوب مجاور را که از روي آن حرکت انجام شده است، نشان می
تمام فعل و انفعاالت اون تو [« جملهدر » االن«مثل( بین دو سازه مقلوب و سازه غیرمقلوب قرار گرفته استدر خصوص این جمالت ما یک بار میانگین وزنی سازه ). ».بندموصولی]چیه[فعل]بلدم[ فاعل]من[ قید]االن[ مفعول ]رو
را به تنهایی محاسبه کردیم و » من«مثالً وزن ( رفتن سازه میانی محاسبه کردیمغیرمقلوب را بدون در نظر گدر ( محاسبه شده است ،و بار دیگر با دخیل کردن وزن سازه میانی میانگین وزنی )نظر گرفتیم در 1معادل
وزن ،ستون سوم در نمودار .)در نظر گرفتیم 2را مجموعاً معادل » االن«و » من«هاي این حالت وزن سازهشود در همانطور که مشاهده می. دهد هاي میانی نشان می نسبی سازه غیرمقلوب را به اضافه وزن این سازه
.تر است هر دو حالت وزن سازه مقلوب سنگین
بر اساس نوع سازهوزن مطلق 4-1-2 ها یک نقش دارند تا ببینیم زمانی که سازهررسی کردیم بنیز سازه قشنها را به تفکیک وزن سازه ادامهدر
فرض بر این بوده که فارغ . ؛ موارد مقلوب و غیرمقلوب از نظر وزن چه تفاوتی دارند)اندمثالً مفعول مستقیم(هاي در این راستا وزن تمامی سازه .شوندتر هستند بیشتر مقلوب میهایی که سنگیناز نقش سازه، سازه
البته این تحلیل . اسبه و با وزن همان نوع سازه در جایگاه غیرمقلوب مقایسه کردیممقلوب از یک نوع را محهاي مقلوب مسندي به علت بسامد هاي مستقیم و غیرمستقیم انجام دادیم و از سازه مفعول در موردرا صرفاً
. کند این شیوه تحلیل وزن مطلق سازه را براي ما مشخص می. نظر کردیم صرفها نآوقوع کم
14 (
:مفعول مستقیم
1فعل]داره[ 3فاعل] تیم ملی ایران[ 3مفعول]این توانایی رو): [ صرفاً قلب نحوي(مقلوب
0
1
2
3
4
5
مفعول مستقیم مفعول غیر مستقیم
)قلب نحوي(سازه مقلوبسازه غیرمقلوب مجاور
سازه هاي میانی
)1393( 197- 163ص ، 10ش ر،تودس لهمج
١٩
1فعل]داره[3مفعول] یه خانه بهداشت [ 2فاعل]این منطقه[ 1قید] کال: [غیرمقلوب
اي اضافه مفعول حرف/ مفعول غیرمستقیم
1فعل]ریختن اشک می[ 2فاعل]این بچه ها[ 4اي مفعول حرف اضافه]از یه روز قبلش): [نحويصرفاً قلب (مقلوب
1فعل.]بردن[ 2مفعول حرف اضافه اي ]با آمبوالنس[ 7مفعول] یه جوون سی و شش ساله ارو[ 2قید]همین امروز: [غیرمقلوب
مستقیم مقلوب را به تفکیک نوع هاي مثالٌ براي محاسبه وزن مطلق مفعول مستقیم، یک بار وزن مفعولسپس ،یم و میانگین گرفتیممحاسبه کرد )در اینجا فقط قلب نحوي را در نظر گرفتیم( شدگی فرایند مقلوب
و ) 1(ول دست آمده را در جد نتایج به .دیمهاي مستقیم غیرمقلوب را هم به دست آور میانگین وزنی مفعول :ایمآورده) 8(و ) 7(نمودارهاي
و غیرمقلوب هاي مقلوب میانگین وزنی سازه .1جدول
هاي مقلوب و غیرمقلوب به تفکیک نوع سازه میانگین وزن مطلق مفعول .7نمودار
3.42
4.5
2.77 2.97
مفعول مستقیم )مفعول حرف اضافه اي( مفعول غیرمستقیم
مقلوب غیرمقلوب
میانگین تعداد مجموع وزن نوع فرایند قلب سازه مقلوب
42/3 45 154 )قلب نحوي صرفاً(مقلوب مفعول مستقیم
77/2 579 1604 غیرمقلوب
مفعول غیرمستقیم یا اي حرف اضافه مفعول
50/4 57 257 )صرفاً قلب نحوي(مقلوب
97/2 429 1278 غیرمقلوب
)1393( 197- 163ص ، 10ش ر،تودس لهمج
٢٠
و غیرمقلوب به طور کل هاي مقلوب میانگین وزن مطلق سازه .8 نمودار
و چه مجموع هاي مقلوب چه به تفکیک نوع سازه شود میانگین وزنی سازه طور که مشاهده می همانهاي مقلوب چه به یعنی به عبارتی وزن مطلق سازه. هاي غیرمقلوب بیشتر است آنها از میانگین وزنی سازه
.تفکیک نوع سازه و چه به لحاظ کلی بیشتر است
در این بخش ابتدا درصدد . بندي کرد گونه جمع توان این به طور خالصه بحث مربوط به وزن را میبا . کند یا خیر در جمالت فارسی هم صدق می سنگینی در انتهادیم که آیا اصل پاسخ به این پرسش بو
ی سازه در جمله مشاهده کردیم که وزن نسب 1900هاي مختلف در ها در جایگاه تک سازه بررسی وزن تک. در انتها در فارسی نیز صادق است سنگینیپس اصل . هاست بیشتر از دیگر جایگاهجایگاه نهایی جمالت
در جمالت . این اصل بررسی کردیم با توجه بهجمالت مقلوب و غیرمقلوب را هم به تفکیک سپسغیرمقلوب همان روند موجود در مجموع کلی جمالت مشاهده شد، یعنی سنگینی سازه در جایگاه انتهایی
اما در خصوص جمالت مقلوب روند منظمی مشاهده نشد، به همین خاطر تصمیم گرفتیم جمالت . جملهدر این بررسی مشاهده کردیم که جمالتی که حاوي . بار دیگر به تفکیک نوع قلب بررسی کنیم قلوب را یکم
جمالت پسایندشده در جایگاه نهایی ،تر بودند و در مقابل هاي ابتدایی سنگین قلب نحوي بودند، در جایگاهتحلیل کل جمالت مقلوب به ها در نظمی موجود در وزن سازه پس نتیجه گرفتیم که بی. تر بودند سنگین
همچنین دریافتیم که در جمالت مقلوب، چه جمالت حاوي قلب نحوي و . علت سنگینی سازه مقلوب استها هاي مجاور در جمله که از روي آن چه جمالت پسایندشده، احتماالً وزن نسبی سازه مقلوب نسبت به سازه
هاي مقلوب و سازه تر بر روي میانگین وزنی سازه در تحلیلی جزئی. تر است حرکت انجام شده است، سنگینتر شود که سنگین اي مقلوب می غیرمقلوب مجاور مشاهده کردیم که در فارسی نیز، همانند ژاپنی، سازه
- سازه: شودتایید می این پژوهشپس فرضیه اول . است، چه به لحاظ وزن نسبی و چه به لحاظ وزن مطلق
.تر هستندهاي مقلوب سنگین
معرفگی 4-2
00.5
11.5
22.5
33.5
4
سازه هاي مقلوب سازه هاي غیر مقلوب
وزن مطلق کل
)1393( 197- 163ص ، 10ش ر،تودس لهمج
٢١
گرایی در خصوص قلب گونه که عنوان شد، معرفگی نیز یکی از عوامل مهمی است که در آثار نقش همان .احتمال رخداد قلب نحوي بیشتر است هاي معرفه سازهدر فرض بر این است که . نحوي بررسی شده است
بتدا این عامل را در سازه نظر، ا شدن سازه مورد براي مشخص کردن میزان دخیل بودن معرفگی بر مقلوبو هاي مستقیم به طور مثال تمامی مفعول. مذکور در هر دو جایگاه مقلوب و غیرمقلوب بررسی کردیم
:هاي زیر؛ مانند مثالبه لحاظ معرفگی بررسی کردیم ،چه مقلوب و چه غیرمقلوب ،را غیرمستقیم
:معرفگی و نکرگی مفعول مستقیم در جایگاه مقلوب. الف )15
بندموصولی]چیه[ فعل] بلدم[ فاعل] من[ قید] االن[ )معرفه( مفعول]تمام فعل و انفعاالت اون تو رو[-
فعل]بدیم[ مفعول غیر مستقیم] بهش[)نکره مشخص(مفعول] یه سري تغییرات شیوه زندگی [-
:معرفگی و نکرگی مفعول مستقیم در جایگاه غیرمقلوب. ب
فعل]بخونین[ قید]وقت اول[)معرفه( مفعول] نمازتون رو [ -
:اي مقلوب مفعول حرف اضافه/ معرفگی و نکرگی مفعول غیرمستقیم. ج
نکره ( اضافه حرف مفعول]از خیلی از کشورهاي غربی[ اضافه حرف فعولم] بند موصولی] که در ایران وجود داره[ اي این ویژگی] [از این جهت [-
فعل.]هستیم[ مسند]جلو[ فاعل]ما[ )نامشخص
فعل]خورهبه دردمون می[ مفعول] بند موصولی] بخونیم[هر چی [ فاعل]ما[ )معرفه(مفعول حرف اضافه] تو این چهل پنجاه روز[-
:اي در جایگاه غیرمقلوب مفعول حرف اضافه/ معرفگی و نکرگی مفعول غیرمستقیم. د
فعل] سر بزنن[)معرفه(اضافه حرف مفعول] به خونواده هاشون [فعل] باید برن [ قید] هفته اي یه بار[-
می [)نکره نامشخص( مفعول حرف اضافه]به آدم[فاعل]قلیون[قید]بیشتر[ مفعول حرف اضافه] تو هواي خوب و یه جورایی مرطوب و اینا[- فعل]چسبه
نتایج . مشخص نمودیم) از هر نوع(هاي معرفه و نکره سازه سپس میزان رخداد قلب نحوي را در میان :است مدهآ )2(این بررسی در جدول
درصد وضعیت جایگاهی وضعیت معرفگی نوع سازه
مفعول مستقیم
معرفه
20/13 مقلوب
79/86 غیرمقلوب
05/10 مقلوب نکره
)1393( 197- 163ص ، 10ش ر،تودس لهمج
٢٢
94/89 غیرمقلوب
مفعول غیرمستقیم
حرف مفعول( )اي اضافه
معرفه
65/36 مقلوب
34/63 غیرمقلوب
نکره
91/33 مقلوب
08/66 غیرمقلوب
هاي معرفه و نکره شدگی در سازه بسامد وقوع مقلوب .2جدول
در مورد) قلب نحوي و پسایندسازي(شدگی شود، میزان رخداد مقلوب طور که مشاهده می همانهاي نکره شدگی نسبت به سازه بیشتر از میزان رخداد مقلوبها، از مفعولهر دو گروه در ،هاي معرفه سازهو در ٪20/13هاي معرفه معادل شدگی در خصوص سازه هاي مستقیم، میزان رخداد مقلوب در مفعول. است
ر شدگی د هاي غیرمستقیم میزان رخداد مقلوب در مفعول. باشد می ٪05/10هاي نکره معادل خصوص سازه. باشد می ٪91/33هاي نکره این میزان معادل و در خصوص سازه 65/36هاي معرفه معادل خصوص سازه
به همین خاطر تحلیلی دیگر در پیش ). ٪3اختالفی حدود (بینیم که این اختالف چندان زیاد نیست میعیت جایگاهی یعنی را به لحاظ وض) مثالً مفعول مستقیم(این بار کل سازه موردنظر از هر نوع . گرفتیم
مقلوب یا غیرمقلوب بودن مشخص نمودیم، سپس متغیر معرفگی را در هر دسته بررسی نمودیم و میانگین نتایج . هاي مقلوب و غیرمقلوب به دست بیاوریم گرفتیم تا بدین ترتیب بسامد وقوع معرفگی را در سازه
.قابل مشاهده است) 3(دست آمده از این تحلیل در جدول به
درصد وضعیت معرفگی وضعیت جایگاهی نوع سازه
مفعول مستقیم
مقلوب
30/75 معرفه
69/24 نکره
غیرمقلوب
13/69 معرفه
86/30 نکره
مفعول غیرمستقیم
مفعول حرف(
مقلوب
08/84 معرفه
91/15 نکره
)1393( 197- 163ص ، 10ش ر،تودس لهمج
٢٣
)اي اضافه
غیرمقلوب
40/82 معرفه
59/17 نکره
هاي مقلوب و غیرمقلوب بسامد وقوع معرفگی در سازه .3جدول
است در ٪30/75هاي مستقیم مقلوب معادل شود میزان معرفگی در مفعول طور که مشاهده می همانبینیم که بسامد معرفگی در می. باشد می ٪69/24ها معادل این سازه در مورد ه بودنکه میزان نکر حالی
هاي غیرمستقیم مقلوب نیز مفعول در مورد. بیشتر است ٪50هاي مستقیم مقلوب به میزان حدود مفعولچه مفعول مستقیم و چه مفعول (هاي غیرمقلوب سازه در موردالبته . شود مشاهده می ٪70اختالفی حدود
این اختالف . است اما با اختالفی کمتر نکره بودنبیشتر از بسامد نیز بسامد معرفگی به مراتب) غیرمستقیمهاي غیرمستقیم غیرمقلوب و در خصوص مفعول ٪38مستقیم غیر مقلوب معادل هاي مفعول سازه در مورد. کند نتایج فوق، فرضیه ما در خصوص تأثیر معرفگی در قلب نحوي را تأیید می .باشد می ٪65معادل
توجهی آن با اختالف قابل نکره بودنمقلوب از درصد هايظار داشتیم درصد معرفگی سازهطور که انت همان .شوندهاي معرفه بیشتر مقلوب میسازه: پس فرضیه ما در این خصوص نیز تأیید شد. بیشتر است
جانداري 4-3
دادن قلب نحوي در شود که جانداري نیز عامل مؤثر دیگري در تغییر توالی کلمات و یا رخ بینی می پیشدر این خصوص . جان مقلوب شوندهاي بی هاي جاندار بیشتر از سازه فرض بر این است که سازه. فارسی باشد
جاندار تمایل بیشتري به قرار هاي طبق این اصل موضوع. یاد کردیم» اجاندار در ابتد«از اصلی با عنوان اصل :از جمالت موجود در پیکره از این قرارندهایی نمونه .رفتن در ابتداي توالی خطی دارندگ
:هاي مستقیم مقلوب جانی در مفعولجانداري و بی. الف) 16
فعل] دیدن [ فاعل] مردم[ قید]اینجوري[ )جاندار(ل مفعو] من رو[-
اضافه مفعول حرف] در کشور ما[ فعل]داشتند[ فاعل]غربیا[ )جانبی( مفعول] ارو همهاین تجربه [ -
:مقلوباي اضافه مفعول حرف/ هاي غیرمستقیم جانی در مفعولجانداري و بی -ج
)1393( 197- 163ص ، 10ش ر،تودس لهمج
٢۴
فعل] پاسخگو باشین[مفعول]این سواالت رو [)جاندار( مفعول غیر مستقیم]برام [-
فعل]باید به دست بیاریم[ مفعول]یا یه سري چیزي رو[ )جانبی( اضافه حرف مفعول] تواین دوره کردن[حاال -
:غیرمقلوب اي مفعول حرف اضافه/ هاي غیرمستقیم جانی در مفعولجانداري و بی -د
فعل.] هستیم[)جاندار( مفعول حرف اضافه]ها در خدمت بچه[-
فعل]اومدیم[ )جانبی( مفعول حرف اضافه] از قم[فاعل]ما [-
مفعول مستقیم و ،جان در هر دو نوع سازههاي جاندار و بی شدگی سازه بسامد وقوع مقلوب) 4(جدول شدگی میزان رخداد مقلوب مشخص استجدول هاي دادهاز که چنان. دهد نشان می را ،مفعول غیرمستقیم
اما . بیشتر است) ٪3حدود (جان با اختالفی ناچیز هاي مستقیم بی هاي مستقیم جاندار از مفعول در مفعولجان با اختالفی هاي بی شدگی در سازه ، میزان رخداد مقلوباي حرف اضافه/ هاي غیرمستقیم مفعول مورددر
هاي جاندار مفعول با سازه هاي جاندار مفعول مستقیم به عبارتی رفتار سازه .بیشتر است ٪8حدود در خصوص بینیم که پس می .شدگی متفاوت است در خصوص رخداد مقلوب اي حرف اضافه/ غیرمستقیم
.شاهد نظم خاصی نیستیم قلب نحويبا آن متغیر جانداري و رابطه
درصد سازه
مفعول مستقیم
٪47/14 مقلوب جاندار
٪52/85 غیرمقلوب
٪98/11 مقلوب جانبی
٪18/88 غیرمقلوب
مفعول / غیرمستقیم
حرف اي اضافه
٪08/31 مقلوب جاندار
٪91/68 غیرمقلوب
٪20/39 مقلوب جانبی
٪79/60 غیرمقلوب
جانهاي جاندار و بی بسامد وقوع مقلوب شدگی در سازه .4جدول
هاي مقلوب و غیرمقلوب بررسی کردیم بنابراین در تحلیلی دیگر بسامد وقوع جانداري را در سازههاي مستقیم مقلوب معادل که بسامد وقوع جانداري در مفعولشد در این بررسی مشخص ). 5جدول (
)1393( 197- 163ص ، 10ش ر،تودس لهمج
٢۵
در مورداین میزان . باشد درصد می22/11هاي مستقیم غیرمقلوب معادل درصد و در مفعول58/13شود در طور که مشاهده می همان. باشد درصد می 66/35و 93/27هاي غیرمستقیم به ترتیب معادل مفعول
به . شدگی در دو نوع سازه هستیم نظمی رابطه بین دو متغیر جانداري و مقلوب این تحلیل نیز شاهد بیهاي غیرمقلوب است، اما هاي مقلوب بیشتر از سازه هاي مستقیم درصد جانداري در سازه که در مفعول طوري
.هاي مقلوب است هاي غیرمقلوب بیشتر از سازه هاي غیرمستقیم درصد جانداري در سازه در مفعول
درصد وضعیت جانداري سازه
٪58/13 جاندار مقلوب مفعول مستقیم
٪41/86 جانبی
٪22/11 جاندار غیرمقلوب
٪77/88 جانبی
٪93/27 جاندار مقلوب مفعول غیرمستقیم
٪06/72 جانبی
٪66/35 جاندار غیرمقلوب
٪33/64 جانبی
هاي مقلوب و غیرمقلوب بسامد وقوع جانداري در سازه .5جدول
قلب نحوي کوتاه ر بکه فرضیه ما در خصوص تأثیر جانداري آید بر میهاي فوق چنین از نتایج بررسیجان هاي جاندار و بی شدگی در سازه بسامد وقوع مقلوب مورددر همشود، چرا که میدر زبان فارسی تأیید ن
نظم خاصی مشاهده نکردیم و شاهد رفتاري هاي مقلوب و غیرمقلوب بسامد جانداري در سازه موردو هم در . متفاوت در نوع سازه مفعول مستقیم و مفعول غیرمستقیم بودیم
)1393( 197- 163ص ، 10ش ر،تودس لهمج
٢۶
اطالعی ساختعامل 4-4
را در جمالت پیکره مفروض اطالع و نواطالع وضعیت دوبررسی میزان تأثیر عامل ساخت اطالعی براياي را که براي اولین بار در سازه. متمایز کردیموضعیت دوهاي مقلوب را با توجه به این کردیم و سازه بررسی
آن اشاره شده بود، داراي اطالع متن مطرح شده بود، داراي اطالع نو در نظر گرفتیم و اگر قبالً در متن بهمیزان تأثیر عامل ساخت اطالعی در قلب نحوي کوتاه در فارسی نیز فرض ما در مورد. مفروض فرض کردیماین عامل بررسیدر . باشند شوند که داراي وضعیت اطالعی نو می هایی بیشتر مقلوب می بر این است که سازه
در تحلیل اول بسامد وقوع . انجام دادیمیعنی دو تحلیل متفاوت . عمل کردیمقبل هم به صورت ه ک چنان؛ )6جدول (هاي حاوي اطالع نو و مفروض به طور جداگانه بررسی کردیم شدگی را در سازه مقلوب
اي که حاوي اطالع نوتر باشد معادل شدگی سازه هاي مستقیم درصد مقلوب مفعول در موردشود مشاهده میدر خصوص . است) 47/11( شدگی سازه حاوي اطالع مفروض باشد که بیشتر از درصد مقلوب می15/31٪
یعنی بسامد وقوع . شود هم این اختالف مشاهده می) اي اضافه هاي حرف یا مفعول(هاي غیرمستقیم مفعولرمستقیم حاوي هاي غی هاي غیرمستقیمی که حاوي اطالع نو باشند بیشتر از مفعول شدگی در مفعول مقلوب
.اطالع مفروض است
درصد وضعیت جایگاهی وضعیت اطالعی نوع سازه
مفعول مستقیم
مفروض
47/11 مقلوب
52/88 غیرمقلوب
نو
15/31 مقلوب
84/68 غیرمقلوب
مفعول غیرمستقیم
مفروض
46/32 مقلوب
53/67 غیرمقلوب
نو
02/43 مقلوب
97/56 غیرمقلوب
هاي مفروض و نو بسامد وقوع مقلوب شدگی در سازه .6جدول
). 7جدول (است هاي مقلوب و غیرمقلوب بررسی شده در تحلیل دوم میزان نو یا مفروض بودن سازه
)1393( 197- 163ص ، 10ش ر،تودس لهمج
٢٧
درصد وضعیت اطالعی وضعیت جایگاهی نوع سازه
مفعول مستقیم
مقلوب
79/56 مفروض
20/43 نو
غیرمقلوب
20/61 مفروض
79/38 نو
مفعول غیرمستقیم
مقلوب
91/55 مفروض
08/44 نو
غیرمقلوب
58/66 مفروض
41/33 نو
هاي مقلوب و غیرمقلوب بسامد وقوع ساخت اطالعی در سازه .7جدول
میزان ) مفعول مستقیم و مفعول غیرمستقیم(شود در هر دو نوع سازه طور که مشاهده می همانهاي مستقیم مفعول در مورد. هاي غیرمقلوب است هاي مقلوب بیشتر از میزان نوبودگی سازه بودگی سازه نو
قدار معادل هاي غیرمستقیم این م باشد و در خصوص مفعول می ٪79/38به ٪20/43این مقدار معادل اي به هر چه سازه :شود اطالعی نیز تأیید می ساختعامل پس فرضیه ما در خصوص .٪41/33به 08/44٪
.شدن آن بیشتر است لحاظ اطالعی نوتر باشد احتمال مقلوب
میزان تأثیر هر کدام از عوامل رقیب :بررسی چند عاملی 4-5
در این اکنون که مشخص شد سه عامل وزن دستوري، معرفگی و ساخت اطالعی در قلب نحوي تاثیر دارند، شدگی جمالت فارسی میزان مقلوب در موردعوامل رقیب فوق هر یک از تا میزان تأثیر کنیمسعی میبخش
تري است و وجود آن قوي یک از عوامل فوق، عاملخواهیم بدانیم کدامتر میبه بیان ساده. را بررسی کنیمبدین منظور از روش تحلیلی رگرسیون لجستیک . بردشدگی سازه مورد نظر را باال میاحتمال مقلوب
بر اساس محاسبه آماري که آوردن جزئیات آن در . )Agresti & Finlay 2009(استفاده کردیم 1اي مرحلهاین روش به صورت مرحله به مرحله چهار عامل مورد بررسی یا به بیانی چهار متغیر مقاله ضرورت ندارد
متغیر وابسته در موردمستقل معرفگی، جانداري، ساخت اطالعی و وزن سازه مقلوب را همزمان با هم کند در مراحل مختلف تحلیل میزان تأثیر متغیرهاي فوق را تعیین می. کند شدگی جمالت بررسی می مقلوب
1Stepwise Logistic Regression
)1393( 197- 163ص ، 10ش ر،تودس لهمج
٢٨
باشد، شدگی نمی بینی تغییرات وابسته مقلوب و در نهایت در مرحله آخر متغیر مستقلی که قادر به پیش) 8(جدول .باشد، را حذف خواهد کرد ) Sig> 05/0( 05/0داري باالتر از یعنی متغیري که میزان معنی
. از تحلیل حذف شده است 885/0دهد که در مرحله سوم متغیر مستقل جانداري با میزانی معادل نشان می .یعنی جانداري در کل تأثیري بر قلب نحوي و پسایندسازي نداشته است
معناداري درجه آزادي درصد
885/0 1 021/0 جانداري متغیرها مرحله سوم
885/0 1 021/0 آمارکلی
تأثیر حذف متغیر بی .8جدول
متغیر مستقل در این چهار با استفاده از مجموع ،درصد 8/75دهد که با اطمینان نشان می )9( جدولدر واقع این عدد به ما . را تبیین کنیم ،شدگی جمله یعنی مقلوب ،تحقیق، قادریم تغییرات متغیر وابسته
.پذیر است شدگی توسط متغیرهاي مذکور امکان بینی مقلوب دهد که تا چه حد پیش نشان می
شده بینی پیش شده مشاهده دقت درصد جمله نوع
مقلوب غیرمقلوب 100 0 1184 غیرمقلوب جمله نوع
0 0 378 مقلوب 8/75 درصدکلی
درصد دقت مدل .9جدول
کاك ضریب شامل 2پزودو تعیین ضریب و 1نمایی درست لگاریتم آماره دو به مربوط نتایج) 10( جدولدهندگی مدل را نشان ضریب تعیین قدرت توضیح .دهد می رانشان 4نیجلکرك تعیین ضریب و 3سنلو
دهد که چند درصد از تغییرات متغیر وابسته توسط متغیرهاي در واقع ضریب تعیین نشان می. دهد می که شود مشخص تا شود می استفاده کار این براي فوق هاي آماره از مقادیر. شود مستقل توضیح داده می
متغیر واریانس از اند میزان توانسته چه تا گی، ساخت اطالعی و وزنمتغیر معرفسه مستقل یعنی متغیرهاي) 1( تا) 0( بین پزودو تعیین ضریب هاي آماره مقادیر. کنند تبیین را شدگی جمالت وابسته یعنی مقلوب
مستقل متغیرهاي نقش که دهد می نشان باشد، تر نزدیک) 1( عدد به ها آماره این مقدار هرچه و دارد نوسان متغیرها ضعیف نقش بر داللت) 0( به نزدیک مقادیر برعکس، و است زیاد وابسته متغیر واریانس تبیین در بین اند توانسته بررسی مورد متغیر سه سوم، مرحله در که شود می مالحظه تحقیق، این در. دارد امر این در
.باشد قبولی می قابلکنند که میزان راتبیین شدگی جمالت مقلوب تغییرات از درصد 44 تا 29
نمایی و ضریب تعیین پزودو آماره لگاریتم درست .10جدول
میزان تأثیر متغیرهاي مورد بررسی را است که ) 11(جدول ، ماجدول در تحلیل ترین مهمدر نهایت بر مستقل متغیر هر تأثیر میزان و داري معنی به مربوط نتایج جدول این. کند در تعامل باهم مشخص می
در که است معنی مثبت باشد، بدین هر متغیر مستقل اگر یب تأثیرمیزان ضر .دهد را نشان می وابسته متغیر تأثیر ضریب برعکس، و بود خواهیم جمالت شدن مقلوب احتمال در افزایش شاهد مستقل، متغیر این نتیجه هر حضور میزان معنادار بودن 1داري آماره والد سطح معنی. دارد شدن مقلوب احتمال کاهش بر داللت منفی براي آماره این مقدار چه چنان گوییم می والد آماره نتیجه تفسیر در .دهد را نشان می مدل در مستقل متغیر
متغیر آن وجود که گیریم می نتیجه صورت آن در باشد، دار معنی 05/0 از کمتر خطاي سطح در متغیر هرمورد بررسی آید این میزان براي هر سه متغیر می از جدول برکه چنان .است دار معنی آن اثر و مفید مدل در
آن نشان وقوع عدم احتمال به شدگی را مقلوب وقوع احتمال نسبت 2ها نسبت بخت. است 05/0ما کمتر از متغیر مقادیر افزایش با که گوییم می صورت آن در باشد،) 1( از تر کوچک ها بخت نسبت که موقعی. دهد می
) 1( از تر بزرگ ها بخت نسبت که موقعی برعکس، و) منفی اثر( یابد می کاهش پدیده وقوع احتمال مستقل، اثر( یابد می افزایش پدیده وقوع احتمال مستقل، متغیر مقادیر افزایش با که گوییم می صورت آن در باشد، طریق دو از توان می را مدل در مستقل متغیر هر منفی تأثیر لجستیک، رگرسیون درتحلیل بنابراین،). مثبت
. ها نسبت بخت مقدار بودن 1 از تر کوچک طریق از و ضریب تأثیر مقدار منفی عالمت طریق از: داد تشخیص ها مقدار نسبت بخت با سپس و دارند تأثیر متغیرها کدام که بینیم می ضریب تأثیر داري معنی میزان با ابتدا .است چقدر وابسته متغیر بر متغیرها این از هریک تأثیر میزان که بینیم می
1Wald 2Odds ratio
)1393( 197- 163ص ، 10ش ر،تودس لهمج
٣٠
میزان ضریب متغیرها تأثیر
خطاي استاندارد
درجه آماره والد آزادي
ها نسبت بخت معناداري
416/1 025/0 1 991/4 156/0 348/0 معرفگی
ساخت اطالعی
469/0 129/0 217/13 1 000/0 599/1
140/1 000/0 1 831/23 027/0 131/0 وزن
133/0 000/0 1 732/133 174/0 -016/2 متغیرمستقل
میزان معناداري هر کدام از متغیرها در مقایسه با هم .11جدول
و بعد از آن متغیر ) 599/1معادل (آید بیشترین تأثیر مربوط به متغیر ساخت اطالعی چنانکه از جدول برمیپرسشی که در بخش به پاسخ. باشد می) 140/1معادل (و در نهایت متغیر وزن ) 416/1معادل (معرفگی
توان شدگی دارد، میمقلوبمقدمه مطرح کردیم؛ یعنی کدام عامل بیشترین تاثیر را در افزایش احتمال .رددا هاسازهشدگی تري در مقلوب ساخت اطالعی تأثیر مهم عاملگونه پاسخ داد که این
گیري نتیجهبحث و 5
عواملی مثل . اي نحوي است اما عوامل متعددي در بروز آن نقش دارند قلب نحوي اگرچه ماهیتاً پدیدهپژوهش سعی در بررسی عوامل مؤثر بر قلب نحوي کوتاه در این . معرفگی، جانداري، ساخت اطالعی و وزن
در . استفاده کردیم) 1997a,b(عامل وزن و بررسی آن، از اصل وزن در انتها واسو مورددر . در فارسی داشتیم. شود تر باشد احتمال مقلوب شدنش بیشتر می عامل وزن فرضیه ما چنین بود که هر چه سازه سنگین مورد
هاي نحوي سازه مشاهده نمودیم که قلب. نحوي فرضیه ما تأیید شد اي این عامل بر روي قلب با بررسی پیکرهگین وزن سازه مقلوب به چرا که با محاسبه وزن نسبی سازه مقلوب یعنی میان. کنند سنگین را جابجا می
هاي غیرمقلوب مجاور در جمله که از روي آن حرکت کرده و همچنین با محاسبه وزن مطلق سازه سازههاي مقلوب در پیکره، دریافتیم که سازه مقلوب هم به لحاظ وزن نسبی مقلوب یعنی میانگین وزنی کل سازه
در . رفگی از سلسله مراتب معرفگی کمک گرفتیمعامل مع در مورد. تر است و هم به لحاظ وزن مطلق سنگین. تر باشد احتمال مقلوب شدنش بیشتر است عامل معرفگی فرضیه ما چنین بود که هر چه سازه معرفه مورد
طی این بررسی . ، فرضیه مذکور نیز تأیید شدقلب نحوياي این عامل بر روي میزان رخداد با بررسی پیکرههاي غیرمقلوب ر از سازهتوجهی بیشت هاي مقلوب به میزان قابل ازهمشخص شد که میانگین معرفگی س
سومین فرضیه این پژوهش .عامل جانداري نیز سلسله مراتب جانداري را در نظر گرفتیم در مورد. باشد می
)1393( 197- 163ص ، 10ش ر،تودس لهمج
٣١
هایی بیشتر انتظار داشتیم در فارسی سازه. تأثیر عامل جانداري در مقلوب شدگی جمالت بود در موردبا بررسی بسامد وقوع عامل جانداري در جمالت مقلوب و .د که داراي مشخصه جانداري باشندمقلوب شون
هاي جاندار و بیجان مشخص شد که عامل شدگی در سازه غیرمقلوب و همچنین بسامد رخداد مقلوبپس فرضیه ما در این خصوص تأیید . باشد جانداري در خصوص مقلوب شدن جمالت چندان تأثیرگذار نمی
فرضیه ما در . بهره گرفتیم )1981(در نهایت در بررسی عامل ساخت اطالعی از نظریات پرینس . دنشهایی با اطالع نو بیشتر تحت فرایند مقلوب شدگی قرار خصوص تأثیر عامل ساخت اطالعی این بود که سازه
که هر چه طی بررسی بسامد وقوع عامل مورد بررسی در جمالت مقلوب و غیرمقلوب مشخص شد. گیرنددر . پس فرضیه چهارم ما نیز تأیید شد. شدنش بیشتر است سازه به لحاظ اطالعی نوتر باشد احتمال مقلوب
که در کنار عوامل دیگر، بیشترین تأثیر را عامل ساخت اطالعی بر مقلوب شدگی جمالت مشخص شدنهایت شدگی بیشتر از عوامل دیگر مقلوبرخداد در موردکنندگی عامل مذکور بینی به عبارتی نقش پیش. دارد در موردکنندگی چهار متغیر وزن، معرفگی، جانداري و ساخت اطالعی بینی بررسی همزمان تأثیر پیش. است
.شدگی نشان داد که این فرضیه ما نیز تأیید شد متغیر وابسته مقلوب
هاي هاي نحوي در زبانگوناگونیگرایان در بررسی هاي نقشراستا با یافتههمهاي این پژوهش یافتهاینکه در . هاي نحوي را مستقل از نقش ارتباطی زبان بررسی کردتوان پدیدهبر این اساس، نمی. مختلف است
) 1990(هاوکینز . تر هستند، دلیل پردازشی داردهاي انتهایی سنگینجمالت غیرمقلوب زبان فارسی، سازههاي سنگین در جمالت براي این است که گوینده فرصت بیشتري زهکند که به تعویق انداختن ساعنوان می
و از طرفی، شنونده نیز با شنیدن . داشته باشد) تر هستندکه معموالً سنگین(تر براي آوردن اطالعات مهم-پردازد و آمدن سازه سنگین در انتهاي جمله به او کمک میتر به پردازش جمله میتر، سریعهاي کوتاهسازه
کند، در واقع تر را به سمت آغاز جمله جابجا میتر، نوتر و معرفههاي سنگینقلب نحوي که سازه .کندآوردن سازه به ابتداي جمله توالی . دهددار را انجام میدار است؛ زیرا نقشی متفاوت و نشانساختی نشاناین نو بودن سازه . کندل میاطالع کهنه تبدی+ دهد و به اطالع نو اطالع نو را تغییر می+ اطالع کهنه
دار است، توان گفت قلب نحوي ساختی نشاندر نتیجه می. مقلوب، اغلب مستلزم سنگین بودن آن نیز هستگرایان، چون قرار یا به عبارت دیگر، و منطبق بر دیدگاه نقش. دار استزیرا نقشی که بر عهده دارد نشان
ورت گیرد، ساخت به کار رفته، یعنی قلب نحوي، نیز ساختی است شیوه متفاوت و خاصی در ایجاد ارتباط ص .دار استنشان
فهرست منابع
)1393( 197- 163ص ، 10ش ر،تودس لهمج
٣٢
و 23، ش 12، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، س مجلۀ زبانشناسی، »فعل مرکب در زبان فارسی«، )1374(دبیرمقدم، محمد )مرکز نشر دانشگاهی ،چاپ چهارم ،1393هاي زبانشناختی فارسی تجدید چاپ شده در پژوهش(؛ 2- 46، ص 24
نامه ویژه. ]نقدي بر ساخت گفتمانی زبان فارسی [.فارسی زبان گفتمانی ساخت اي در مطالعه کتاب نقد و معرفی). 1390(---- .293-223, شماره هفتم, نامه فرهنگستان
؛دانشگاه عالمه طباطبایی رساله دکتري؛. نحوي در زبان فارسیقلب ،)1382(راسخ مهند، محمد
؛33- 20، صص 2ش دستور، ویژه نامه نامه فرهنگستان،، »ارتباط قلب نحوي و تاکید در فارسی«، )1385( ----
، شناسی زبانمجموعه مقاالت هشتمین همایش ،»شناختی دالیل نقشی و رده: اي پس از فعل گروه حرف اضافه« ،)1391(---- ؛293- 280طباطبائی، جلد اول، صص به کوشش محمد دبیرمقدم، انتشارات دانشگاه عالمه
؛57-25صص ،4ش ، نامه نامه فرهنگستان ویژه ،دستور ،»ساخت اطالع و بازنمایی آن در زبان فارسی« ،)1387( هراممدرسی، ب
Agresti, A. & Finlay, B. (2009), Statistical methods for the social sciences (4th ed.), Pearson Prentice Hall, Upper Saddle River, N.J.;
Bailyn, J. F. (1999), “On scrambling: a reply to Boškovic and Takahaši”, Linguistic Inquiry, 30, 25-831;
Behaghel, O. (1909), Beziehungen zwischen Umfang und Reihenfolge von Satzgliedern, Insogermanische Forschungen, 25, 42-110;
Bergen, G. and P. de Swart (2010), “Scrambling in Spoken Dutch. Definiteness versus weight as determinants of word order variation”, Corpus Linguistics and Linguistic Theory 6(2), 267-295;
Clark, E., & Clark, H. H. (1978), "Universals, relativity and language processing", In J. Greenberg (ed.), Universals of human languages 1: Method and theory, Stanford: Stanford University Press, 225-277;
Chomsky, N. (1975), The logical structure of linguistic theory, Chicago: University of Chicago Press;
Comrie, B. (1989), Language Universals and Linguistic Typology, Chicago: University of Chicago Press;
Croft, W. (2003), Typology and universals, 2nd ed., Cambridge: Cambridge University Press;
De Hoop, H. (2003), "Scrambling in Dutch: optionality and optimality", In S, Karimi (ed.), Word order and scrambling, Oxford: Blackwell, 201-216;
Hawkins, J.A. (1990), "A parsing theory of word order universals", Linguistic Inquiry, 21: 223-261;
---- (1994), A Performance Theory of Order and Constituency", Cambridge: Cambridge University Press;
---- (2004), Efficiency and Complexity in Grammars, Oxford: Oxford University Press;
Karimi, S. (1999), "Is scrambling as strange as we think it is?", MIT Linguistics Working Papers, 159-190;
----- (2003), “On object position, specificity and scrambling in Persian”. In: Karimi, S. (ed.) Word order and scrambling, Blackwell Publishing, Pp: 91-124;
)1393( 197- 163ص ، 10ش ر،تودس لهمج
٣٣
----- (2005), A minimalist approach to scrambling, evidence from Persian, Berlin/New York: Mouton de Gruyter;
Lambrecht, K. (1994), Information structure and sentence form. Cambridge: Cambridge University Press;
Mahajan, A. (1994), “Toward a unifid theory of scrambling”, in Corver and van Riemsdijk (eds.), Studies on scrambling, Berlin: Mouton de Gruyter;
McDonald, J., Bock, K., & Kelly, M. (1993), "Word and word order: semantic, phonological, and metrical determinants of serial position", Cognitive Psychology, 25, 188-230;
Payne, D. L. (1987),"Information structuring in Papago narrative discourse", Language, 63:783-804;
Prince, E. F. (1981), “Toward a taxonomy of given-new information”, In P, Cole (ed.), Radical Pragmatics. New York: The Academic Press, 223-255.
Roberts, John R. (2009), A Study of Persian Discourse Structure, in Cooperation with Behrooz Barjasteh Delforooz and Carina Jahani, Uppsala: Uppsala Universitet, 539+19pp.
Rahimian, J. (1995).Clause Types and Aspects of Clause Structure in Persian: A Study Oriented Toward Comparison with English, Unpublished Ph.D Dissertation, Queensland: Queensland University.
Ross, J.R. (1967), Constraints on variables in syntax, Ph.D. dissertation, MIT, Cambridge;
Saito, M. (1985), Some asymmetries in Japanese and their theoretical implications, Ph.D. dissertation, MIT, Cambridge;
Tomlin, Russel S. (1986), Basic word order. Functional principles. London: CroomHelm;
Wasow, T. (1997a), "Remarks on grammatical weight", Language Variation and Change, 9. 81-105;
---- (1997b),"End-weight from the speaker’s perspective", Journal of Psycholinguistic Research, 26, 347–61;
Yamashita, H., & Chang, F. (2001), "Long before short" preference in the production of a head-final language", Cognition, 81(2): B45-B55. Elsevier, Retrieved from http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11376643;
)1393( 197- 163ص ، 10ش ر،تودس لهمج
٣۴
A Corpus-based study of functional motivations effects on Persian scrambling
Dr. Mohammad Rasekh mahand
Maryam Ghiasvand
Abstract
Scrambling is regarded as a syntactic process that moves constituents from their unmarked
positions in sentences without changing the analytic meaning of the sentence. In this study, we try
to figure out the effects of some functional motivations such as grammatical weight, definiteness,
animacy and information structure on Persian scrambling. Since scrambling is a feature of spoken
language, a spoken corpus of 1900 sentences were gathered. The analysis of data from this
corpus showed that all mentioned factors, except animacy, had effects on scrambling. It was
shown that the more definite a constituent, the longer constituent, and the newer constituent, are
easily scrambled. The results of a statisticl analytic model showed that among the three
independent variables; the information structure had more predictive effect.
Key Words: scrambling, grammatical weight, information structure, definiteness, animacy
