KONAKLAMA İŞLETMELERİNDE TEMEL YETENEK

FARKINDALIĞI

Mert EKER Sakarya Üniversitesi, SBE Turizm İşletmeciliği ABD merteker@outlook.com

Doç. Dr. Burhanettin ZENGİN Sakarya Üniversitesi, İşletme Fakültesi

Turizm İşletmeciliği Bölümü bzengin@sakarya.edu.tr

ÖZET

Günümüz rekabet şartlarında işletmelerin rakiplerine karşı avantaj sağlamaları için yapması gereken en önemli şey kendi temel yeteneklerine odaklanmalarıdır. Temel yeteneklerini doğru bir şekilde tanımlayan ve bu yeteneklere geleceğe yönelik yatırımlar yapan işletmeler, rekabet yarışında büyük ölçüde öne geçmiş olacaktır.

Bu bağlamda bu araştırmanın amacı; temel yetenek kavramının konaklama işletmeleri açısından farkındalık boyutunu ölçmek, işletmelerinin sahip olduğu temel yetenek ya da yeteneklere ne kadar önem verdiği ve geliştirmek için ne gibi stratejiler uyguladığını tespit etmektir. Araştırma nitel bir çalışma olarak planlanmış ve veriler, yarı yapılandırılmış mülakat tekniği ile üst düzey konaklama işletmeleri yöneticilerinden elde edilmiştir. Yapılan görüşmeler neticesinde elde edilen veriler ışığında, araştırmaya katılan yöneticilerin büyük bir çoğunluğunun temel yetenek kavramını hakkında yeterince bilgiye sahip olmadıkları tespit edilmiştir. Elde edilen bulgular yardımıyla bazı öneriler de getirilmeye çalışılmıştır. Ayrıca bu çalışma bölgesel otel işletmele-rine yol göstermesi açısından da önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler: Temel yetenek, Temel yeteneğin belirlenmesi, Temel yeteneğin geliştirilmesi,

Konaklama İşletmeleri,

Awareness of Core Competence in the Hospitality Business

ABSTRACT

The most important thing to be advantages against their rivals in our competitive conditions is to focus on it is own core competence. Businesses which define their core competencies accurately and invest on these competencies for the future will be highly ahead in competition race.

In this context, the aim of this study is to measure the awareness dimension of the core competency term in terms of accommodation businesses, to identify how much the businesses pay attention to the core competency or competencies that they have and what kind of strategies they apply for developing them. In the research, the data is obtained from senior executives of accommodation businesses by semi-structured interview technique. The suggestions were made by taking advantage of data obtained as a result of interweaves. Beside it is also important in terms of showing the way to the regional hotel managements.

Keywords: Core competence, Determination of core competence, the development of core

competence, Hospitality business

1. GİRİŞ

Günümüz rekabet şartlarında işletmelerin, rakiplerinin önüne geçmesi için yönlendikleri

konulardan biri temel yeteneklerine odaklanmaktır. Yeni ekonomik düzen ve bilgi çağı,

işletmelerin taklit edilmesi ve ikame edilmesi zor olan, bilgiye dayalı ve işletmeye özgü kaynak

ve yeteneklere sahip olmalarını zorunlu hale getirmiştir (Karakılıç ve Öcal, 2008). İşletmeler,

pazarda söz sahibi olmak, sürekli değişim halinde olan müşteri istek ve beklentilerini takip

edebilmek, küreselleşme ve artan rekabet ortamına ayak uydurabilmek için sahip oldukları

temel yeteneklerin farkında olmalı ve bu yetenekleri geliştirmeye yönelik stratejiler belirlemeli,

yatırımlar yapmalıdır (Yüregir, 2013).

Temel yetenekler, her işletmeye göre heterojen olma özelliği gösteren, rakipler tarafından taklit

edilemeyen, işletmelere rekabet avantajı yaratan yeteneklerdir (Karakılıç, 2009). İşletmenin

sahip olduğu bu yetenekler yeni oluşan pazar koşullarına uyum sağlayamayıp yetersiz kalabilir,

istek ve ihtiyaçlara cevap veremeyebilir. Eğer işletmeler rekabet avantajı sağlamada temel

oluşturacak bu yetenekleri doğru tanımlayabilir, ileriye yönelik yaptığı yatırımlarda temel

yetenekleri göz ardı etmezler ise içinde bulundukları rekabet yarışında öne geçebilirler. Bu

bağlamda işletmelerde temel yetenek farkındalığını uyandırabilecek ve onları görebilmelerini

sağlayacak yöntem ve araçların geliştirilmesinin de önemi oldukça büyüktür (Doğan, 2004).

Bu çalışmada önce temel yetenek kavramı açıklanmaya çalışılmış, temel yeteneklerin

özelliklerine değinilmiş, temel yeteneklerin belirlenmesinin ve geliştirilmesinin aşamalarından

bahsedilmiştir. Sonrasında, Sakarya ilinde yapılan çalışmada elde edilen konaklama

işletmelerinin temel yeteneklerine olan farkındalıkları hakkındaki veriler yorumlanmış, öneriler

sunulmuştur.

2. LİTERATÜR ARAŞTIRMASI

Temel Yetenek Kavramı ve Özellikleri

Temel yetenek terimi ilk kez 1990 yılında C.K. Prahaland ve Gary Hamel tarafından Harvard

Business Review’ da yayınlanan ‘The Core Competence Of The Corporation’ isimli makalelerinde

kullanılmıştır (Campbell, Luchs, 2002: 11). Bu makalede temel yetenek kavramı ‘İşletmelerin

sahip oldukları üretim ustalıkları ile çok yönlü teknoloji kaynaklarını nasıl bütünleştirirlerse

başarılı sonuçlara dönüştürebilecekleri konusunda bilgi ve deneyim kazanmalarına yardımcı olan

kolektif bir öğrenme sürecinin ürünü’ olarak tanımlanmıştır (Altuntuğ, 2007: 227).

T. Koçel’ e göre ‘Temel yetenek bir işletmeyi başka işletmelerden ayıran, işletmenin vizyonunu

gerçekleştirmede temel rol oynayan, rakipler tarafından kolayca taklit edilemeyen bilgi, beceri ve

yeteneğin ifade etmektedir’ (Koçel, 2010: 382). İ. Mucuk’ a göre ise, ‘temel yetenek; bir kurumun

kendisine rekabetçi üstünlük sağlayan ve müşteriye özel değer olarak yansıyan beceriler

bütünüdür’ (Mucuk, 2013: 182). Tanımlardan da görüleceği üzere, işletme uzman olduğu bir işe

odaklanmalı, bu beceri rakipleri tarafından kolay taklit edilebilir olmamalı ve bunun sayesinde

rakiplerine karşı rekabet avantajı sağlayabilmelidir. Bunu yapabilmesi için ise temel

yeteneklerini belirlemeli ve bunlara odaklanma yoluna gitmelidir. İşletmelerde bu temel

yetenekler ile ilgili bütün iş ve faaliyetler işletme bünyesinde yürütülmeli, diğer tüm işler dış

kaynaklardan yararlanma yoluyla yapılmalıdır (Ataman, 2009: 391).

Bir işletmenin becerili olduğu her iş temel yetenek olarak değerlendirilememektedir. Bir bilgi,

beceri veya yeteneğin temel yetenek sayılabilmesi için şu özelliklere sahip olması gerekmekte-

dir (Karayel, 2006: 5; Ataman, 2009: 398; Koçel, 2010: 383);

Anlamlı bir rekabet avantajı sağlamalıdır. İşletme bu temel yetenekleri kullanarak yeni

ürün geliştirebilmeli, inovasyon yapabilmeli, kendisini rakiplerinin önüne geçirebilecek

fırsatları değerlendirebilmelidir.

Kolayca taklit edilemez olmalıdır. İşletmenin rekabet avantajı elde edeceği temel

yetenekler rakiplerinin dikkatini çekecek ve bunu kullanarak pazar payını arttırmak

istediğinde, bu yeteneklere nasıl sahip olabileceğini kolayca öğrenememesi temel

yeteneğin var olmasının ön koşullarındandır. Zira bu yetenekler yalnızca o işletme için

temel yetenektir ve gizliliğinin korunması gerekmektedir. Başka işletmeler bunu taklit

etmeye çalıştığında ya başarısız bir şekilde taklit ederse ya da bu taklide güvenilmezse işte

o zaman bu yeteneğin yalnızca ana şirkete ait olduğu ve bunun o işletmenin temel yeteneği

olduğu söylenebilecektir.

Esnek ve uzun dönemli olmalıdır. Temel yetenekler işletmeler için uzun dönem taklit

edilemeden başarısını sağlayacak nitelikte olmalı fakat günümüz rekabet şartlarında

tüketicilerin isteklerinin ön planda olması temel yeteneklerin de bu isteklere göre esnek bir

şekilde uyarlanabilmesine olanak sağlayabilmelidir. Esnek ve sürekli yetenekler, müşteri

ihtiyaçlarına yönelik değerlendirmeler, en başarılı ayırt edici temel yetenek stratejileridir.

Yaygınlaştırılabilir nitelik taşımalıdır. Bir becerinin temel yetenek olarak adlandırılabil-

mesi için yeni ürün tasarlamaya olanak sağlaması gerekmektedir.

Temel yetenek, ürünleri ve işlevleri değil, bilgi, beceri ve yetenekleri ifade eder.

Sınırlı olmalıdır, örgütün hâkim olabileceği alanlarda belirlenmelidir.

Müşteri için değerli olmalıdır.

Örgüt yapısına uyum sağlayabilmelidir.

Bir işletmenin bazı becerini temel yetenek olarak adlandırılabilmesi için, söz konusu becerilerin

bu özellikleri taşıması gerekmektedir. İşletmenin başarılı olmasını sağlayan çok fazla etmen

olabilir ama temel yetenekler bir veya birkaç tane olabilir.

Ayrıca bazı beceriler birçok işletmede bulunabilir. Bir işletmenin temel yeteneği yalnızca o

işletmede kullanılıyor olduğunu göstermez. Temel yetenekler bir işletmeyi başarıya götüren ana

etmen olduğu sürece temel yetenektir ve birçok işletmede bulunduğu halde yalnızca bir

işletmede temel yetenek düzeyinde olabilir (Ataman, 2009: 399).

Temel Yeteneğin Belirlenmesi

İşletmelerde temel yeteneklerin belirlenmesi, hangi yeteneklerin temel yetenek olarak

görüldüğü ile ilgilidir (Kıngır ve Ağraş, 2011: 113). Buna göre temel yeteneğin içereceği bazı

faktörler bulunmaktadır. Bu faktörler (Demir ve Oktay, 2010: 6);

Müşteriler için görülebilir, sektörün değer verdiği, değerli bulduğu nitelikli yetenekler olmalıdır.

Benzersiz ve taklit edilebilmesi zor olan yetenekler olmalıdır.

Temel yetenek değişen çevreye uyum göstermeli, değişim sürecine ayak uydurabilmelidir.

İşletme temel yetenek olarak belirleyebileceği yeteneklerini bu faktörleri göz önüne alarak

değerlendirmelidir. Bir yetenek müşteriler için görülebilir, fark edilebilir nitelikte ve çevreye

uyum sağlamada esnek bir nitelik taşıyabilir. Fakat o yetenek rakipler tarafından kısa bir süre

içinde ve kusursuz bir şekilde taklit edilebiliyorsa bunun temel yetenek olduğu söylenemez.

Temel yeteneği belirlemede, yeteneklerin yukarıdaki üç faktörü birlikte taşıması gerekmektedir.

Temel Yeteneğin Geliştirilmesi

Hamel ve Prahald (1990: 1; Kıngır ve Ağraş, 2011: 114)’a göre temel yeteneğin belirlenme-

sinden sonraki süreç, bu temel yeteneklerin geliştirilmesi ve genişletilmesidir. Temel yeteneğin

geliştirilmesi ve genişletilesi ise şu yollarla gerçekleştirilmektedir (Kıngır ve Ağraş, 2011: 114);

İhtiyaç duyulan teknolojilere yatırım yapılması: Dünya pazarların uyum sağlanmasını sağlayacak yetenekler sahip olmada kaldıraç etkisi meydana getirir.

Tüm iş birimlerindeki kaynaklara nüfuz etmek: Rakipleri geride bırakacak yeni işler geliştirilmesini sağlayacaktır.

Stratejik ittifaklar oluşturmak

Bunlar dışında Ülgen ve Mirze (2004: 389)’ye göre firmaların temel yeteneklerini üç şekilde

geliştirebileceklerini ifade etmektedirler. Bunlar ise;

Süreç yenileme (Bussiness Process Re-engineering): Süreç yenileme, maliyet ilave eden,

ya bireysel süreç seviyesinde ya da bütün örgüt seviyesinde faaliyetleri minimize etme ve

değer ilave eden faaliyetleri maksimize etme şeklindeki kanyakları kullanarak per-

formansta radikal iyileştirmeleri başarma yaklaşımıdır (Armistead ve Harrison, 1995; akt;

Kaya, 2003: 57).

Dış kaynaklardan yararlanma (Outsourcing): Dış kaynak kullanımı, bir işletmenin

yapması gerekli olan tüm faaliyetleri kendi bünyesinde gerçekleştirmeyip, kendi uz-manlığı

dışındaki bir takım işleri bu konuda uzmanlaşmış olan başka işletmelere yaptırmasıdır

(Budak ve Budak, 2004: 196; akt; Zorlu, 2008: 4).

Kıyaslama (Benchmarking): Kıyaslama, en iyi uygulamaların saptanmasını, analizini ve

kullanılmasını sağlayan, araştırma anlamanın öncelikli olduğu, dışa dönük ve sistematik bir

inceleme yöntemi (Akat, Budak ve Budak, 1999: 406; akt; Topaloğlu ve Kaya, 2008: 28) ya

da kısaca işletmelerin performanslarını arttırmak amacıyla dışsal analizler yapmasıdır

(Akdemir, 2003: 157; akt; Topaloğlu ve Kaya, 2008: 28).

Hamel ve Prahalad’a göre bir işletmede temel yeteneğin geliştirilebilmesi için beş aşamanın

anlaşılması gerekmektedir (Ataman, 2009: 401-403; Karayel, 2006: 10). Bunlar;

Temel Yeteneklerin Belirlenmesi: bir firmanın temel yeteneklerini aktif bir şekilde

yönetebilmesi için öncelikle temel yeteneklerinin neler olduğunu belirlemesi

gerekmektedir. Temel yeteneklerin hangi beceriler olabileceğine dair görüşler belirlenir,

bunlar rakiplerle karşılaştırılır. İşletmede birçok yetenek söz konusu olabilir. Fakat

bunlardan yalnızca o sektördeki büyük rakiplerine karşı o işletmeye başarı sağlayan

yetenekler temel yetenek olabilecektir.

Temel Yetenek Elde Etme Gündeminin Oluşturulması: Bir işletmenin temel yeteneklerini

ortaya koyabilmesi stratejik düşünce anlayışı ile paralellik arz etmelidir. Yöneticiler, Şekil

1’de verilen ‘yetenek-ürün matrisinden yararlanarak mevcut yetenekler ile yeni yetenekler,

mevcut ürün ve pazarlar ile yeni ürün ve pazarlar arasında karşılaştırma yaparak bunlar

arasında ayrım ve seçim yapabilirler.

Yeni Temel Yetenekleri Oluşturmak: Bir temel yetenek konusunda dünya lideri olmak çok

uzun bir süreci kapsar ve bunun gerçekleşmesi için kararlılık çok önemlidir.

Temel Yetenekleri Konumlandırmak: Bir temel yeteneği değişik iş alanlarına ve yeni

pazarlara yönlendirebilmek, genellikle bu yeteneği firma içerisinde bir birimden diğerine

aktarmayı gerektirir. Buradan hareketle iş görenler ile yöneticiler arasında deneyimlerin

paylaşımı ve fikir alışverişinin önemi, böylelikle birlikte çalışma gerekliliği ön plana

çıkmaktadır.

Temel Yetenekleri Korumak ve Savunmak: Firmanın temel yeteneklerinin kontrolü için

çalışanlar görevlendirilmeli, toplantılar yaparak gözden geçirilmeli ve bunun neticesinde

temel yeteneklerin başarıya katkısının ölçülmesi, yeni planların yapılması gerekmektedir.

İşletmede mevcut temel yetenekler büyük bir gizlilikle korunmalı, rakiplerin ulaşılması

engellenmelidir. Dış kaynak kullanımının etkileri ayrıntılı olarak ele alınmalıdır.

Şekil 1: Temel Yetenekler Gündeminin Oluşturulması

Kaynak: Ataman, 2009: 402.

İşletmelerin içinde bulundukları zorlu rekabet ortamında öne geçmeleri, sahip oldukları

kaynakları en iyi şekilde kullanmaları için temel yeteneklerini geliştirmeleri büyük önem

İlk Artı 10

Mevcut pazardaki

ünümüzü korumak

ve geliştirmek için

hangi temel

yetenekleri

oluşturmalıyız?

Mega Fırsatlar

Geleceğin en heyecan

verici pazarlarında

yer alabilmek için

oluşturmamız

gereken yeni temel

yetenekler

hangileridir?

Boşlukları

Doldurma

Mevcut temel

yeteneklerimizi daha

iyi kullanarak mevcut

pazardaki

konumumuzu

iyileştirme olanakları

nelerdir?

Beyaz Alanlar

Mevcut temel

yeteneklerimizi

yaratıcı bir şekilde

konumlandırıp ya da

kombine edip hangi

ürün ya da hizmeti

geliştirebiliriz.

Mevcut

Yeni

TEMEL YETENEK

Mevcut

PAZAR

Yeni

1. Aşama

2. Aşama

3. Aşama

4. Aşama

5. Aşama

taşımaktadır. Konaklama işletmeleri, diğer işletmelerden farklılaşarak faaliyet gösterdikleri

pazarda lider konuma gelmek için sunduğu hizmet kalitesini arttırmalı, misafir memnuniyetini

en üst düzeye taşımalıdır. İşletmelerin temel yeteneklerini belirlemeleri ve bu temel yeteneklere

gereken önemi vermeleri, işletmeleri bu süreçte önemli düzeyde etkileyebilmektedir.

Temel yeteneklerin geliştirilmesi için gereken beş aşama, Şekil 2’de özet olarak gösterilebilir;

Şekil 2: Firmaların Temel Yetenekleri Geliştirme Aşamaları

Kaynak: Bakırtaş ve Bakırtaş, 2008: 113

Temel Yeteneklerin

Belirlenmesi

Temel yeteneklerin farkında

olunması

Temel yetenek envanterinin

çıkarılması

İşletme temel yetenekleri

rakipler ile karşılaştırmak

Temel Yetenek Elde

Etme Gündeminin

Oluşturulması

Temel yetenek elde etme ve

konumlandırmayla ilgi somut

hedeflerin belirlenmesi,

Temel yetenek-ürün matrisinin

kullanılması

Yeni Temel

Yetenekleri

Oluşturmak

Yeni temel yetenek oluşturmada

kararlılık,

Üst düzey yöneticilerin yeni

temel yetenek oluşturmada fikir

birliği sağlaması

Temel Yetenekleri

Konumlandırmak

Mevcut temel yeteneğin

işletme içindeki birimler

arasında aktarılması

Çalışanların sürekli bir araya

gelerek fikir ve deneyim

paylaşımında bulunması

Temel Yetenekleri

Korumak ve

Geliştirmek

Bölüm yöneticileri temel

yetenekleri kontrol etmek ve

korumakla görevlendirilmeli

Düzenli toplantılar ile temel

yetenek planlamasına ve

konumlandırılmasına ilişkin

çalışmalar yapılması

Doğru bir şekilde belirlenen ve işletmenin temel yeteneği olarak görülen yetenekler uzun dönemde işletmeye çok büyük kâr sağlayabilecek ve işletme stratejilerinin temelini oluşturacaktır (Ataman, 2009: 403). Böylelikle işletme bu temel yeteneklerle rakipleri karşısında büyük avantajlara sahip olacaktır. Bunlara odaklanıp temel yeteneği olamayan işlerin dışarıya yaptırılmasıyla müşterinin o işletmeden beklediği nihai mal veya hizmetin uzmanlık neticesinde kaliteli sunumu müşteri memnuniyetini de sağlayacaktır.

3. ARAŞTIRMANIN METODOLOJİSİ

Araştırmanın Amacı ve Önemi

Bu araştırmanın ana amacı, işletmeler için hayati öneme sahip olan ve önemli ölçüde rekabet avantajı sağlayan temel yetenek kavramının konaklama işletmeleri açısından farkındalık boyutunu ele almasıdır. Aynı zamanda konaklama işletmelerinin sahip olduğu temel yetenek ya da yeteneklere ne kadar önem verdiklerinin ve geliştirmek için ne gibi stratejiler uyguladığını tespit edilmesi çalışmanın diğer bir amacını oluşturmaktadır. Bu tür çalışmalar bölgesel otel işletmelerine yol göstermesi açısından önemli olmaktadır.

Araştırmanın Evren ve Örneklemi

Araştırmada evren olarak konaklama işletmeleri belirlenmiş, çalışma açısından Sakarya ilindeki otel işletmeleri çalışma evrenini oluşturmaktadır. Çalışmanın nitel çalışma olmasından dolayı örneklem belirlenmemiş, katılımcıların verdiği cevaplar birbirini tekrar ettiği için veri toplama süreci 6 otel ile sınırlandırılmıştır.

Araştırmanın Yöntemi ve Kısıtları

Araştırmada veriler birincil kaynaklardan elde edilmiştir. Verilerin elde edilebilmesi için nitel araştırma yöntemlerinden biri olan yarı yapılandırılmış mülakat yönteminden yararlanılmıştır. Bu kapsamda Sakarya ilindeki 6 otel işletmesinin üst düzey yöneticisi ile görüşme yapılmıştır. Üst düzey yöneticiler ile yapılan görüşmeler sonucunda elde edilen veriler betimsel analiz yöntemi ile analiz edilmiştir. Araştırma yeterli zaman ve yüksek maddi kaynak gerektirdiği için Sakarya ili ile sınırlı kalmıştır

Araştırma Bulguları ve Yorumlanması

Araştırma kapsamında üst düzey yöneticiler tarafından verilen cevaplara beş başlık altında yer verilmiş ve yorumlanmıştır.

Yöneticilerin Temel Yetenek Kavramına Olan Farkındalığı

Araştırma kapsamında üst düzey yöneticilere yöneltilen temel yetenek kavramından haberdar olmalarına ilişkin sorulara, yöneticilerin verdikleri cevaplara göre hiçbir yöneticinin literatürde yer alan temel yetenek kavramından haberdar olmadıklarını belirtmişlerdir. Böylece bu işletmelerin temel yetenek kapsamında dahi olsa, bazı çalışmalarının stratejik olarak isimlendirilmemiş oldukları görülmektedir.

Üst düzey yöneticilere temel yetenek kavramının kendilerine neyi çağrıştırdığı sorulduğunda ise; sürekli yenilik yapma, hizmet kalitesi, güler yüzlü hizmet sunma, müşteri istek ve beklentilerine anında cevap verebilme, profesyonellik ve müşteri memnuniyeti şeklinde cevaplar alınmıştır. Verilen cevaplar doğrultusunda, işletmelerin sahip olmaları gereken genel özellikleri, temel yetenek olarak gördükleri ve temel yetenek kavramına olan farkındalıklarının düşük olduğu tespit edilmiştir.

İşletmelerin Kendi Temel Yeteneklerine Karşı Olan Farkındalıkları

Araştırmacı tarafından üst düzey yöneticilere, Koçel (2010)’e ait temel yetenek kavramının tanımı yapılmış ve işletmelerinde bu tanıma uygun bilgi, beceri veya faaliyetlere sahip olup olmadıklarına yönelik sorular yöneltilmiştir. Alınan cevaplar Tablo 1’de gösterilmiştir.

Tablo 1: Otel İşletmelerinin Temel Yetenek Olarak Adlandırdığı Bilgi,

Beceri ya da Faaliyetleri

Otel1

Kapalı otopark

Ev tipi oda konsepti

Çok amaçlı toplantı salonu

Otel2 Personel kalitesi

Otel3

Marka bilinirliği

Lokasyon

Alkolsüz konsept

Son teknoloji kullanılmış odalar

Kadın-Erkek ayrı spa salonları

Otel4 Tecrübeli önbüro personeli

İşletme geçmişi

Otel5

İşletmenin mimari yapısı

Otel konsepti

Otel sahiplerinin Sakarya ilindeki tanınmışlığı

Otel6

İstenildiğinde odalara yatak ekleyebilme

Karar verme sürecindeki hız

Oyun salonları

Tablo 1’de görüldüğü üzere Otel1, sunduğu kapalı otopark hizmetini, ev tipinde düzenlenmiş oda konseptini ve istenildiğinde iki ayrı salon olabilen toplantı salonlarını işletme temel yetenekleri olarak adlandırabileceklerini belirtmişlerdir. Sakarya ilinde faaliyet gösteren konaklama işletmelerinde sadece kendilerinin kapalı otopark hizmetini verdiğini, bununda misafir memnuniyeti açısından önemli olduğuna üst düzey yönetici tarafından değinilmiştir. Ev tipinde düzenlenmiş odaların –oda içerisinde mutfak ve çamaşır makinası- yine sadece kendi işletmeleri bünyesinde sunulan bir hizmet olduğunu ifade eden yönetici, misafirler tarafından bu konseptin oldukça beğenildiğini ve uzun süreli konaklamalarda misafirlerin tercihinin bu tür odalar olduğunu belirtmiştir. Ayrıca faaliyet gösteren diğer konaklama işletmelerine göre en büyük toplantı salonuna sahip olan işletmenin, toplantı salonunu istenildiğinde ikiye bölen ve iki farklı toplantı salonu olarak kullanılmasına olanak sağlayan bir raylı sistem geliştirdiklerini belirten yönetici, işletmenin bu özelliğiyle de diğer işletmelere göre fark yarattığı düşüncesin-dedir.

Otel2, işletme temel yeteneği olarak hizmet sunan personellerini görmektedirler. Hizmet sunarken heyecanını hiç yitirmeyen, güler yüzlü, anında çözüm odaklı bir yaklaşım sergileyen işletme personelinin misafir memnuniyetinin artmasında önemli rol oynadığı işletme yöneticisi tarafından belirtilmiştir. Ayrıca misafirlerden aldıklarını olumlu geribildirimler doğrultusunda, sunulan kaliteli hizmet ile işletmenin çok iyi bir ev sahibi olduğu işletme yöneticisi tarafından söylenmektedir.

Otel3, yapılan tanım doğrultusunda marka bilinirliğini, işletme lokasyonunu, uyguladıkları alkolsüz konsepti, erkek ve kadın ayrı olacak şekilde düzenlenen SPA salonlarını ve otel odala-rında kullanılan son teknolojiyi temel yetenek olarak adlandırabileceklerini belirtmişler-dir. Marka bilinirliğinin misafir tercihlerini büyük ölçüde etkilediğini belirten işletme yöneticisi bunun yanında işletme lokasyonunu da önemli olduğu görüşündedir. Sakarya ilinde faaliyet gösteren konaklama işletmeleri arasında alkolsüz konsept ve kadın-erkek ayrı SPA salonları sadece Otel3 bünyesinde bulunduğundan dolayı, faaliyetlerden bu şekilde faydalanmak isteyen misafirlerinin tercih sebebi olmaktadır. Diğer bir yandan alkol tercih eden misafirler olabileceği için aynı zamanda dezavantajda olabilmektedir. Otel odalarında kullanılan son teknoloji ise otel yöneticisi tarafından diğer bir rekabet avantajı ve misafir tercihi olarak gösterilmektedir.

Otel4, işletme temel yeteneği olarak önbüro departmanında çalışan personelleri ve işletme geçmişini görmektedir. İşletme yöneticisi tarafından Sakarya ilinde faaliyet gösteren diğer konaklama işletmelerine göre en iyi önbüro personeline sahip oldukları belirtilmiştir. Uzun yıllar konaklama sektöründe çalışmış ve yabancı dil bilgisi iyi düzeyde olan önbüro personellerinin özellikle yabancı misafir ağırlamada oldukça başarılı olduğunu belirten işletme yöneticisi, bu sayede yabancı misafirlerin tercih noktası olduklarını söylemiştir. Ayrıca köklü bir geçmişi olan işletme, güvenilirlik yönünden diğer konaklama işletmelerine göre bir adım öne çıkmaktadır.

Otel5, işletmenin sahip olduğu mimari yapının, işletme konseptinin ve işletme sahiplerinin Sakarya ilindeki tanınmışlık düzeyinin, işletme temel yeteneği olarak adlandırılabileceğini belirtmiştir. Sakarya ilinde faaliyet gösteren diğer konaklama işletmelerine göre farklı bir mimari yapıda ve konseptte olan işletmenin bu yönüyle diğer konaklama işletmelerinden farklılık oluşturduğu görülmektedir. Misafirlerin özellikle dikkatini çeken ve tercihlerini etkileyen bu iki unsur işletmeye önemli bir rekabet avantajı sağlamaktadır. Ayrıca işletme sahiplerinin Sakarya ilindeki tanınmışlık düzeyi işletmenin müşteriler tarafından tercih edilmesinin bir diğer sebebi olarak gösterilmiştir.

Otel6, yapılan temel yetenek tanımı doğrultusunda karar verme sürecindeki hızı, istenildiğinde odalara yatak eklenebilmesini, bilardo ve oyun salonlarını temel yetenek olarak adlandırabile-ceklerini belirtmişlerdir. İşletme yöneticisi tarafından grup konaklamalarında otel odalarına yatak eklenebilmesinin 2, 3 veya 4 yatak eklenebilmesi, önemli bir rekabet avantajı sağladığı, ayrıca işletme bünyesinde faaliyet gösteren oyun salonlarının misafir tercihlerini olumlu yönde etkilediği belirtilmiştir. Fakat pazardaki diğer konaklama işletmelerine göre en büyük avantajlarının karar verme sürecindeki hızları olduğunun üstünde duran işletme yöneticisi, orta ve alt kademe yöneticilerin kendi kararlarını verebilmesinin sunulan hizmetin kalitesini ve misafir memnuniyetini büyük oranda arttırdığını savunmaktadır. Misafirlerin karşılaştıkları problemlere en hızlı şekilde çözüm üretilmesi açısından karar verme sürecindeki hız, oldukça etkili olmaktadır.

İşletmelerin Temel Yeteneklerini Geliştirmelerine Yönelik Çalışmaları

Araştırma kapsamındaki tüm işletmeler temel yetenek kavramının işletme geleceği için önemli olduğu konusunda hemfikir olmuşlardır. İşletmelere, misafir tercihlerini olumlu yönde etkilediği ve kendilerine rekabet avantajı sağladığını düşündüğü, temel yetenek olarak adlandırdıkları bu bilgi, beceri ya da faaliyetleri geliştirmek için herhangi bir faaliyet gerçekleştirip gerçekleştir-medikleri sorulduğunda, işletmelerin genel olarak bir takım çalışmalar yaptıkları belirtilmiştir. Genel olarak işletme yöneticileri tarafından, sahip oldukları bu temel yetenekleri nitelik ve nicelik bakımından geliştirmeye odaklandıkları, sürekli daha iyi olmak için çalışmalar yaptıkları söylenmiştir. Ayrıca temel yeteneklerini işletme personeli olarak gören işletmeler ise personellerin de dâhil olduğu toplantılar düzenleyerek, personelini işletmede yürütülen faaliyetler hakkında bilgilendirdiğini, onlarla karşılıklı fikir alışverişi yaptıklarını belirtmişlerdir.

Otel3, işletme bünyesinde hizmet veren personeline eğitim vererek daha kaliteli hizmet sunmayı amaçladıklarını belirtmiştir. Altı işletme arasında sadece Otel4, temel yeteneklerini geliştirmeye yönelik herhangi bir çalışma yapmadığını belirtmiştir.

Temel Yeteneklerin Stratejik Karar Almada Etkileri

İşletmelerin varlıklarını sürdürebilmesi, hedef ve amaçlarını gerçekleştirebilmesi için alınan stratejik kararların önemi oldukça büyüktür. Alınan doğru stratejik kararlar sayesinde işletmeler, rakipleri karşısında önemli rekabet avantajı sağlarlar. Temel yeteneklerinin farkında olan ve stratejik kararlar alırken temel yeteneklerinden faydalanan ya da temel yeteneklerine göre stratejik kararlar alan işletmeler, rakiplerine göre her zaman bir adım önde ilerlemektedir. Araştırma kapsamında otel yöneticilerine geleceğe dönük stratejik kararlar alırlarken, temel yetenek olarak adlandırdıkları bilgi, beceri ya da faaliyetlerden yararlanıp yararlanmadıkları sorulduğunda Otel4 dışında tüm işletmeler yararlandıklarını ifade etmişlerdir.

İşletmenin geleceğini temel yeteneklerinin etkileyeceğine inanan araştırma kapsamındaki konaklama işletmeleri, ayrıca sektörde bulunan diğer işletmelerle kıyaslama yaptığını ve alınan kararlarda bununda etkisi olduğunu belirtmiştir.

Temel Yeteneklerin Sektörel Konuma Olan Etkileri

İşletmeler, temel yetenek olarak adlandırdıkları bu bilgi, beceri ya da faaliyetlerin işletme kaynaklarının daha verimli kullanılmasında etkili olduğu konusunda hemfikir olmaktadırlar. İşletme tarafından sunulan hizmetlerin kalitesinin arttığını, müşteri memnuniyeti sağladıklarını, çalışan personelin verimliliğinin arttığını ve sahip olunan kaynakların daha efektif kullanıldığını ifade etmişlerdir. Temel yeteneklerin de etkisiyle sahip oldukları kaynakları en iyi şekilde kullanan işletmeler, bulundukları rekabet koşullarında bir adım öne geçebilmektedirler.

İşletmelerin faaliyet gösterdikleri pazarda istedikleri konumda olup olmadıklarını öğrenmek ve bulunulan konuma temel yetenek olarak adlandırılan bilgi, beceri ya da faaliyetlerin etkisini araştırmak amacıyla üst düzey yöneticilere bir takım sorular yöneltilmiştir. Elde edilen cevaplar doğrultusunda, Otel 2 dışında tüm işletmelerin pazarda istedikleri konumda yer aldıkları ve işletmelerinde temel yetenek olarak adlandırdıkları bilgi, beceri ya da faaliyetlerin bu konuma gelmelerinde olumlu etkisi olduğu yöneticiler tarafından belirtilmiştir. Otel 2, faaliyet gösterdiği pazarda istedikleri konumda yer almadıklarını fakat temel yeteneklerine gerekli önemi vererek daha iyi bir konuma gelmeyi hedeflediklerini belirtmiştir. Verilen cevaplara bakıldığında işlet-melerin, rekabet avantajı sağlamak ve hedeflerine ulaşmak için temel yetenek olarak belirttik-leri bilgi, beceri ya da faaliyetlerden faydalandıkları görülmektedir. Fakat bu bilgi, beceri ve ya faaliyetlerin temel yetenek olarak değerlendirilmemesi, bunların işletmelerini rakiplerinden daha üstün kılan bazı özellikler olduğu görülmektedir.

İşletme yöneticilerine temel yetenek olarak adlandırdıkları bu bilgi, beceri ya da faaliyetleri diğer işletmelerden korumak için herhangi bir önlem alıp almadıkları sorulduğunda ise genel yargının bunun mümkün olmadığı konusunda olduğu görülmüştür. Çünkü diğer konaklama işletmelerinin çalışanları ya da yöneticileri otele misafir olarak gelip yürütülen faaliyetleri kolaylıkla gözlemleyebilecekleri belirtilmiştir. Ayrıca işletme yöneticileri konaklama işletmesi-nin fiziki yapısı ile alakalı olan temel yeteneklerin taklit edilmesinin çok zor olduğu ve büyük maliyetler gerektirdiği konusunda hem fikir olmuşlardır. Fakat yapılacak yeni yatırımlarda fiziki özelliklerinde kolayca taklit edilebileceği düşünülmektedir.

Otel6 geçmiş yıllarda, organizasyon düzenlenmesinde ve otomasyon kullanımında Sakarya ilinde yer alan diğer konaklama işletmelerine göre büyük bir avantaja sahip olduğunu fakat zamanla bu avantajların diğer konaklama işletmeleri tarafından taklit edildiğini belirtmiştir. Taklitler sonucunda rekabet avantajını kaybeden otel işletmesi ileriye dönük belirlediği stratejileri değiştirmek zorunda kalmış ve farklı yetenekler arayışına girmiştir.

4. SONUÇ VE ÖNERİLER

Temel yetenek kavramı genel olarak, rakipler tarafından kolay taklit edilemeyen, işletmeye rekabet avantajı sağlayan, işletme örgüt yapısına uyum sağlayan ve müşteriler için değer ifade eden bilgi, beceri ve yeteneği ifade etmektedir. Konaklama işletmelerinin sahip oldukları bir bilgi, beceri ya da yeteneğini temel yetenek olarak adlandırabilmesi için işletme için kilit bir unsurdan, hizmetin niteliğini farklılaştıran bir husustan bahsetmesi gerekmektedir.

Araştırma kapsamında görüşülen 6 konaklama işletmesinden elde edilen bulgular incelendi-ğinde, işletmelerin temel yetenek olarak adlandırdıkları bu bilgi, beceri ya da faaliyetlerin biri hariç, aslında hiçbirinin gerçekten işletme temel yeteneği olmadığı görülmektedir. İşletmeler temel yetenek olarak adlandırdıkları bu bilgi, beceri ya da faaliyetler ile sadece nasıl rekabet ediyoruz sorusuna cevap vermişlerdir. Otel6 işletmesinin temel yetenek olarak adlandırdığı karar verme sürecindeki hız ise tam olarak temel yetenek olarak adlandırılamasa da ifade edilen diğer faaliyetlere göre daha çok ön plana çıkmaktadır.

Ancak otel yöneticileri tarafından ifade edilen bu ‘temel yetenekler’ in sadece Sakarya il açısından düşünüldüğünde, işletmelere rekabet avantajı sağladığı söylenebilir. Fakat genel an-

lamda bu ‘temel yetenekler’ değerlendirildiğinde diğer konaklama işletmelerine göre herhangi bir avantaj sağladığı söylenemez. Araştırma sonuçlarına dayanarak, konaklama işletmelerinde temel yetenek farkındalığının oluşturulması için aşağıdaki önerilerde bulunulabilir;

Konaklama işletmesi yöneticilerinin temel yetenek kavramı hakkında gerekli bilgileri edinebilmeleri için seminerler ve toplantılar düzenlenmelidir.

Konaklama işletmeleri temel yetenek kavramı üzerine bir altyapı oluşturmalı ve bu altyapıyı geliştirmeye yönelik çalışmalar yapmalıdır.

Konaklama işletmelerinin çeşitli departman yöneticilerinin temel yetenek uygulamalarına katılımı sağlanmalıdır. Bu sayede işletme içi iletişimin artacağı, bilgi ve deneyimlerin paylaşılacağı ve stratejik planların uygulamasının kolaylaşacağı göz önünde bulundurul-malıdır.

İşletmeler temel yeteneklerinin tek başına bir anlam ifade etmeyeceği, diğer işletme bileşenleriyle bütünleşerek rekabet avantajı sağlayacağını göz önünde bulundurmalıdır.

Bu araştırma, bu konuda yapılacak olan diğer çalışmalara yol göstermesi açısından önemlidir. Yapılacak olan diğer çalışmaların örneklemi daha büyük tutulursa daha kesin sonuçlar alınabilir.

KAYNAKÇA

ALTUNTUĞ, N. (2007). Küresel Rekabet Ortamında Ayırt Edici ve Sürdürülebilir Üstünlükler Bağlamında Temel Yetenek Tabanlı Stratejiler ve Bir Uygulama, (Basılmamış Doktora Tezi). Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

ATAMAN, G. (2009). İşletme Yönetimi Temel Kavramlar ve Yeni Yaklaşımlar. İstanbul: Türkmen Kitabevi

BAKIRTAŞ, İ. ve Bakırtaş, H. (2008). Firmaların Sürdürülebilir Rekabet Üstünlüğünün Bir Kaynağı Olarak Temel Yetenek: Genel Bir Değerlendirme. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. ISSN: 1302-1796, 101-199.

CAMPBELL, A. ve Luchs, K. S. (2002). Temel Yetenek Tabanlı Strateji, (Çev. E. Sungur). İstanbul: Epsilon Yayınları

DEMİR, C. ve Oktay, S. (2010). Stratejik İttifak Oluşumunda Temel Yeteneklerin Önemi, Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, 1 (1): 1-13.

DOĞAN, H. (2004). İşletmelerde Bir Rekabet Avantajı Kaynağı Olarak Öz Yetenek Keşif Matrisi Ve Gelişim Rotası. Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5 (2): 23-38

KARAKILIÇ, N. Y. (2009). Stratejik İttifak Oluşumunda Temel Yeteneklerin Önemi: Tariş Opet Stratejik İttifakı Balanced Scorecard Örneği. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12 (21): 200-214.

KARAKILIÇ, N. Y. ve Öcal, H. (2008). Stratejik İttifak Modellerinin Temel Yetenekler Yaklaşımı Açısından Değerlendirilmesi. Yönetim Bilimleri Dergisi, 6 (2): 85-96

KARAYEL, Ö. F. (2006). Temel Yetenek ve Dış Kaynak Kullanımı, İstanbul Tekstilkent Örneği, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

KAYA, E. Ü. (2003). Süreç Yenileme Tekniğinin Kıyaslama ve TKY Yaklaşımlarıyla İlişkisi. Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları, 3, 56-63.

KINGIR, S. ve Ağraş S. (2011). İşletmelerde Temel Yetenek (Core Competence). İ. Bakan (Ed.). Yönetimde Çağdaş ve Güncel Konular içinde. Ankara: Gazi Kitabevi, 107-124.

KOÇEL, T. (2010). İşletme Yöneticiliği. İstanbul: Beta Yayınları

MUCUK, İ. (2013). Modern İşletmecilik. İstanbul: Türkmen Kitabevi

TOPALOĞLU, C. ve U. Kaya. (2008). Benchmarking (Kıyaslama): Turizm İşletmeleri Açısından Kurumsal Bir Değerlendirme. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4 (1): 23-50.

ÜLGEN, H. ve K. Mirze. (2004). İşletmelerde Stratejik Yönetim, İstanbul: Literatür Yayınları.

YALTIRIK, Y. ve Yüregir, O. H. (2013). Temel Yeteneklerin Belirlenmesi ve Bir Uygulama. Çukurova Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 29 (1): 1-9.

ZORLU, Ö. (2008). Konaklama İşletmelerinde Yiyecek İçecek Hizmetlerinde Dış Kaynak Kullanımı (Outsourcing) ve Marmaris Yöresinde Bir Araştırma, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü