1

Εmχεφώνrας

στον

πολ1τισμό: n επ1στnμον1κή διοfκnσn στnν \ δ1αχεfρ1σn του

πολιτισμού

Δρ. Μαρία Ι<ουρή Επιστnμονικός Συνεργάτnς.

Τμnμα Λαϊκnς και

Παραδοσιακnς Μουσικnς.

ΤΕΙ Ηπείρου. Λέκτορας ( Π.Δ. 407180) .

Τ μnμα Ιστορίας.

Αρχαιολογίας και

Διαχείρισnς Πολιτισμικών

Αγαθών. Πανεπιστnμιο

Πελοποννnσου

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ: θΕΣΜΟΙ &

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΕΙΣ

1. Από τον ttκρατικοδίαιτο πολιτισμόtt στην διαχειριστική αυτονομία

Στον δυηιωευρωπαϊκό χώρο n υποστriρ1ξn κ01 προώθnσn των Τεχνών συνδέετ01 1στορ1κά με τnν εκάστοτε 1σχυρri . άρχουσα τάξn: ο κλriρος τον Μεσαfωνα. 01 μονάρχες . n αρ1στο ιφατf α. 01 πλούσ101 μα1κriνες κατά τnν Αναγέννnσn κ01 n εύρωστn αστ1κri τάξn αργότερα χρnματοδοτούν τnν καλλπεχν1κri παραγωγri. προκεψένου να εξυμνεf και να προβάλει το γόnτρο τnς κατεστnμένnς εξουσfας. Κατά τnν περf οδο του Ρομαντισμού . n βιομnχανικri και οι εθνικές επαναστάσεις φέρνουν μεγάλες ανακατατάξε1ς με ορατό αντf κτυπο και στον κόσμο των τεχνών: οι νέες δυνατότnτες μnχαν1κriς αναπαραγωγriς του έργου τέχνnς οδnγούν στnν διάκρ~σn "υ ψnλriς" και "λαϊκnς" τέχνnς. ενώ ταυτόχρονα αναδε1κνύετ01 κα1 εξαπλώνετα1 στον ευρωπαϊκό χώρο n κατά τον Δ1αφωησμό γεννnμένn 1δέα του Ι<αλλπέχνn ως ελεύθερου δnμιουργού . που με το μοναδ1κό . αυθεντ1κό έργο του μπορεf να εξευγενf σε1 τους συνανθρώπους του και να βεληώσε1 τnν κο1νωνf α . αντπασσόμενος στnν εμπορευματοποfnσn. τnν μαζοποfnσn κα1 τnν φ1λοχρnματfα 1 • Η 1δέα τnς εξευγεν1σηκnς επfδρασnς τnς Τέχνnς αποτέλεσε τnν βάσn γ~α τnν ανακriρυξn

τnς απόλαυσnς των τεχνών σε κο1νων1κό δ1καfωμα με τnν Δ10κriρυξn των Ανθρωπfνων Δ1καιωμάτων το 1948.'Εκτοτε τα σύγχρονα δnμοιφαηκά κράτn τnς

Ευρώπnς αναλαμβάνουν ουσ1ασηκό ρόλο στnν υποστriρ1ξn του Πολπ~σμού με τnν δnμ10υργfα σχεηκών θεσμικών σωμάτων. τnν θέσπ~σn ευνοϊκών για τον πολπ1σμό δ1ατάξεων και νομοθεσιών. τnν προκriρυξn βραβεfων. δ10γων10μών. uποτροφ1ών κ.ά .. με σκοπό τnν ενεργοποf nσn κα1 ενfσχυσn τnς καλλπεχνικriς δnμ10υργfας.

Ο θεσμός των κραηκών επ1χορnγriσεων αποτελεf τον κεντρ1κό άξονα τnς πολπισηκriς πολπ1κriς πολλών ευρωπαϊκών κρατών. προσφέροντας σnμαντικές 01κονομ1κές εν10χι)σε1ς σε ομάδες ri μεμονωμένους καλλπέχνες . καθώς και σε επ1λεγμένους οργαν~σμούς δ1αφύλαξnς . μελέτnς κ01 έρευνας. προώθnσnς και προβολriς τόσο τnς

41

πολιτιστικnς κλnρονομιάς όσο και του σύγχρονου πολιτισμού . με τnν απαραfτnτn προϋπόθεσn να εκπλnρώνουν τρεις βασικές αποστολές { Morris. 19 9 6: 2 8 9):

1 ) αποστολrί προστασίας - να διασώζουν. να μελετούν και να προστατεύουν τnν πολιτιστικn κλnρονομιά. υλικn και άυλn { Κόνσολα. 1990: 19) .

2) καλλιτεχνικrί αποστολrί - να ενισχύουν και να προστατεύουν τnν καλλιτεχνικn δnμιουργία από τις πιέσεις τnς αγοράς. διασφαλίζοντας τnν ελευθερία έκφρασnς του καλλιτέχνn ( Kolb. 2 000: 5) .

3) κοιvωvικrί αποστολrί - να εξασφαλfζουν τnν πρόσβασn και τn συμμετοχn κάθε ανθρώπου ανεξαιρέτως στnν απόλαυσn αλλά και στn δnμιουργf α καλλιτεχνικών αγαθών ανεξαρτnτως φυλετικών. κοινωνικών. οικονομικών. μορφωτικών. γεωγραφικών n άλλων κριτnρfων. επιδιώκοντας τον εκδnμοκρατισμό των τεχνών ( McLaughlin. 1986: 5) .

Με κεντρικό στόχο τnν εκπλι1ρωσn των αποστολών αυτών. οι επιχορnγούμενοι πολιτιστικοf οργανισμοf έχουν ως επf το πλεfστον μn κερδοσκοπικό χαρακτnρα ( Kotler and Scheff. 199 7: 1 3). Παρά τnν διαδεδομένn μεν. λανθασμένn δε αντfλnψn ότι οι μn κερδοσκοπικοf οργανισμοf δεν επιτρέπεται να παράγουν κέρδος ( Badelt. l 999a: 6) . n ειδοποιός διαφορά τους από τις επιχειρnσεις έγκειται στο ότι τυχόν κέρδn δεν δ~ανέμονται στους ιδιοκτnτες και στους εργαζόμενους . αλλά παραμένουν στους οργανισμούς για τnν συνέχισn του έργου τους ( Rados. 1981: 7). Επιπλέον. αντfθετα με τις επιχειρnσεις των οποfων n επιβf ωσn εξαρτάται από τnν δυνατότnτά τους να παράγουν κέρδος διαθέτοντας τα προϊόντα τους μέσω του μnχανισμού τnς αγοράς ( Γ καγκάτσιος . 2001: 29 ), οι μn κερδοσκοπικοf οργανισμοf προσφέρουν τις υπnρεσfες τους στο κοινωνικό σύνολο δωρεάν n έναντι αντιτf μου πολύ χαμnλότερου από ό ,τι ορfζει n αγορά ( Badelt. 19 9 9.b: 111 -112 ) . ακριβώς διότι χαf ρουν κρατικnς υποστnριξnς. Παρά το πραγματικό νόnμα τnς απόδοσnς των κρατικών επιχορnγnσεων. αυτό το

παραδοσιακό στnν Ευρώπn σύστnμα χρnματοδότnσnς έχει καλλιεργnσει σε μεγάλο βαθμό μια αδικαιολόγnτn αfσθnσn ασφάλειας στους επιχορnγούμενους οργανισμούς . με αποτέλεσμα συχνά να εξερευνούνται καλλιτεχνικές κατευθύνσεις εις βάρος των

ενδιαφερόντων. των επιθυμιών και των αναγκών του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου. Παράλλnλα . n βεβαιότnτα κάλυψnς ελλειμμάτων με κρατικά κονδύλια γεννά τnν αβάσψn εντύπωσn ότι υπάρχουν περιθώρια για λιγότερο αυστnρn διαχεf ρισn των πόρων των

πολιτιστικών οργανισμών. ενώ αμβλύνει τnν ανάγκn αναζnτnσnς και εξασφάλισnς εναλλακτικών πnγών εσόδων { Haibach. 2000: 69) . Η δnμοσιοποfnσn οικονομικών σκανδάλων και αποδεfξεων κακοδιαχεf ρισnς των πολιτιστικών φορέων ενισχύει τnν

πολεμικn εναντf ον του "κρατικοδfαιτου πολπ1σμού" ( Καρκαγιάννnς . 2 Ο Ο 5: 2 4 ) και τnς νομψοποf nσnς τnς υποστnριξnς "ελιτfστικων" μορφών τέχνnς με δnμόσιους πόρους στn

θέσn άλλων βασικών τομέων. όπως n Υγεfα n n Παιδεfα ( Baumol and Bowen. 1966: 3 7 1-3 7 5). Ταυτόχρονα , διατυπώνεται κρπικn για κρατικό παρεμβατισμό κατά τnν επιλογn των αποδεκτών των επιχορnγnσεων. όπου συχνά ενισχύονται nδn καταξιωμένες και όχι πειραματικές μορφές καλλιτεχνικnς δnμιουργfας. καθώς και για αποτροπn του ιδιωτικού τομέα από τnν ανάλnψn ενεργnτικότερου ρόλου στnν υποστnριξn του πολιτισμού { Eνans. 1999: 118-119) .

Παρά τnν αμφισβnτnσn που υφfσταται. ο θεσμός των κρατικών επιχορnγnσεων αποκτά ιδιαfτερn βαρύτnτα ως στnριγμα του πολιτιστικού γfγνεσθαι στnν Ευρώπn εν όψει των

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ: 4 f' θΕΣΜΟΙ & /

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΕΙΣ ι,_ι

προκλιiσεων του σύγχρονου περ1βάλλοντος. 01 σnμερ1νές τάσε1ς ζωnς ( lifesty1es) των αυξnμένων αναγκών. επ1θυμ1ών και ευθυνών ανάγουν τον χρόνο σε πολύτψο κα1 δυσεύρετο αγαθό. και καθ~στούν τον ελεύθερο χρόνο πολυτέλε1α. Μ1α πλnθώρα εναλλακηκών δραστnρ10τnτων. παθnηκών (διάβασμα . τnλεόρασn . ενασχόλnσn με τον Η /Υ. κ . ά.) n ενεργnτικών ( άθλnσn . εκδρομές. βραδυνn δ1ασκέδασn κτλ.) . συναγωνίζοντα1 τον πολ1ησμό για τον ελεύθερο χρόνο του σύγχρονου ανθρώπου ( Kot1er and Scheff. 19 9 7: 3-4 ) . Επ1πλέον. με τnν ενίσχυσn των νέων τεχνολογ1ών οι Πολ1ησηκές Β1ομnχανίες παράγουν 01κονομ1κά προϊόντα πολ1ησμού υψnλnς πο1ότnτας ( CDs. CD­ROMs. DVDs. ψnφ1ακά αρχεία στο δ1αδίκτυο κ.ά.) ( Kot1er and Scheff. 199 7: 2 2 1 ) . τα οποία προσφέρουν τnν διευκόλυνσn τnς κατανάλωσnς στον χώρο και χρόνο επιλογnς του χρnστn . Άλλωστε. n γεν1κότερn ενασχόλnσn με τον πολιτισμό. είτε υπό τnν μορφn επίσκεψnς σε πολ1ησηκά δρώμενα. είτε μελέτnς. απόλαυσnς και ιωλλιτεχνικnς δnμ1ουργίας. δεν φαίνετα1 να ανnκει σης άμεσες προτερωότnτες του μέσου ατόμου . εν μέρει λόγω τnς σχεηκοποίnσnς τnς αξίας του πολιτισμού σης δυηκές τεχνοκραηκές κο1νωνίες ( McCarthy · et a1.. 2ΟΟ1: 1 5) . που αντανακλάται και στnν παραχώρnσn δευτερεύουσας θέσnς στnν καλλιτεχν1κn εκπαίδευσn. Η πραγμαηκότnτα αυτn σε συνδυασμό με τnν ολοένα κα1 πιο α~σθnτn 01κονομ1κn ύφεσn οδnγεί στον περ1ορισμό των πόρων. χρον1κών και 01κονομικών. που δ1ατίθενται από τnν σύγχρονn κο1νωνία στον πολιτισμό . ενώ τα έξοδα λειτουργίας των πολιτισηκών οργαν~σμών αυξάνονται κατακόρυφα ( Kot1er . and Scheff. 19 9 7: 3-4 ) . Συνεπώς. παρατnρείται διεθνώς μείωσn του αρ1θμού των συμμετεχόντων στnν δnμ10υργία και απόλαυσn των τεχνών. καθώς και μείωσn των κονδυλίων που αποδίδονται στον πολιτισμό.

Πράγματι 01 χορnγίες γίνονται ολοένα και π10 δυσεύρετες . ενώ ακόμn και σε χώρες με παράδοσn σε γενναιόδωρες επ1χορnγnσεις παρατnρούνται πλέον δρασηκές περ1κοπές. Σε μια προσπάθε~α ελάφρυνσnς των πιέσεων επί των κραηκών προϋπολογ1σμών. σε αρκετές χώρες τnς Ευρώπnς έχε1 nδn δρομολογnθεί μερικn χεφαφέτnσn των

πολπισηκών οργαν1σμών από τον κεντρικό κραηκό έλεγχο και τn δ1αχείρισn: πλέον

παραχωρείται μεγαλύτερn αυτονομία στους οργαν1σμούς ως προς τον τρόπο οργάνωσnς

κω δ10ίκnσnς τους. που όμως συνοδεύετα1 από αυξnμένες απαιτnσε1ς γ1α τnν αποτελεσμαηκότερn και π10 αυτάρκn λεπουργία τους ( Eckardstein and Zauner. 1999: 4 2 Ο ) . τόσο όσον αφορά στnν πραγματοποίnσn των προαναφερθε~σών αποστολών τους . όσο κ01 στnν δ1αχείρισn των πόρων τους . Η ανάγκn επιβίωσnς των επιχορnγούμενων πολ1ησηκών οργανισμών στο σύγχρονο ανταγων1σηκό περ1βάλλον και ταυτόχρονnς

εκπλrlρωσnς του ρόλου τους . 1<0θ1στά απαραίτnτο τον εντοπισμό τnς χρυσnς τομnς μεταξύ καλλιτεχν1κών. κοινωνικών αλλά και 01κονομικών στόχων.

Εππυχnμένα παραδείγματα εντοπίζονται τόσο στnν Μεγάλn Βρετανία όσο και σης ΗΠΑ όπου 1στορικά 01 κραηκές επιχορnγnσεις για τον πολιτισμό είναι ελάχιστες έως

ανύπαρκτες. με αποτέλεσμα 01 πολ1ησηκοί οργαν1σμοί να έχουν από νωρίς αναζnτnσει εναλλακηκούς τρόπους επ1βίωσnς. Η εφαρμογn ενός συστnματος μ1κτnς οικονομίας στον

πολιησμό εξασφαλίζε1 πολλαπλές κα1 αλλnλοσυμπλnρούμενες πnγές χρnματοδότnσnς (ΠΧ. έσοδα από εισιτnρια ΚαΙ άλλες δραστnριότnτες του οργανισμού . κραηκές επ1χορnγnσε1ς . χορnγίες από επ1χεφnσε1ς και 1δ1ώτες ι<.ά.) προστατεύοντας σε μεγάλο βαθμό τnν καλλιτεχν1κn δnμ1ουργία από τον μονοπωλ1ακό έλεγχο και τnν επφροn

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ: 4 3 ΘΕΣΜΟΙ &

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΕΙΣ

συγκεκρψένων n ενός μόνο χρnματοδότn { Eνans. 1999: 119). Άλλωστε. λαμβάνοντας ως εξα{ρεσn μικρές κρατικές επιχορnγnσεις , οι πολιτιστικο1 οργανισμο{ αναγκάζονται να διαχειρ{ζονται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τους υπάρχοντες πόρους τους .

επιδιώκοντας αφενός τον πολλατrλασιασμό τους και αφετέρου τnν εξασφάλισn νέων. Πλέον και στnν Γnραιά Ήπειρο ξεπερνιούνται σταδιακά οι αντιλr1ψεις περ{

ασυμβfβαστου Τέχνnς και Αγοράς. οδnγώντας στον εκσυγχρονισμό του τρόπου λειτουργ{ας των μn κερδοσκοπικών πολιτιστικών οργανισμών. εν μέρει μέσω τnς υιοθέτnσnς επιχειρnματικών πρακτικών. προκεψένου να διασφαλιστε{ n συνέχισn τnς λειτουργ{ας τους και n εκπλr1ρωσn του καλλιτεχνικού και κο1νωνικού έργου τους σε μαιφοπρόθεσμn βάσn. Λαμβάνοντας υπόψn ότι n πολιτιστικn διαχε1ρισn ε{ναι μια

σύγχρονn και πολυδ1άστατn έννοια. στnν συνέχεια αναπτύσσεται n έκφανσrι τnς μεταφοράς και εφαρμογnς μεθόδων τnς Επιστnμονικnς Διο{κnσnς ( Management) από τον επιχειρnματικό στον πολιτ1στικό χώρο. με απώτερο στόχο τnν επ{τευξn τnς

επ1θυμnτnς αυτάρκειας των πολιτιστικών οργανισμών πάντοτε στο πλα{σιο των προαναφερθε1σών αποστολών τους:

l. Ιlολιτισμός και Επιστημονική Διοίκηση

Management -Επ1στnμον1κn Διοf κnσn - ορ1ζεται ως n δ~αδ1κασ{α συντον1σμού κα1 εναρμόν1σnς των 01κονομικών . . ανθρώπινων. υλ1κών . άυλων ι<.ά. πόρων ενός οργανωτικού σχnματος . με σιωπό τnν επ{τευξn των στόχων του σχnματος με τον αποτελεσματικότερο τρόπο κα1 το μ~κρότερο δυνατόν κόστος ( Pride. Hughes and Kapoor. 2 00 2; 18 6 ) . Πρόκειται για μια πρακτικn που εμφαν{ζεται ταυτόχρονα με τον σχnματισμό των πρώτων ανθρώπινων οργανώσεων. αλλά αρχ{ζε1 να συστnματοπο1ε{ται επιστnμονικά στα τέλn του l 9°υ αιώνα με τn διατύπωσn βασικών αρχών από σnμαντικούς εκπροσώπους τnς κλασικnς σχολr1ς. όπως οι Fredericl< Taylor και Henri Fayol. Αν και n επιστnμονικn διο1κnσn εφαρμόστnκε από νωρ{ς στον κόσμο των επιχειρnσεων. στον μn κερδοσκοπ1κό πολιτ10τικό τομέα ε~σχώρnσε γ~α πρώτn φορά στ1ς ΗΠΑ πριν από τριάντα περ{που χρόνια. κυρ{ως λόγω τnς προαναφερθε{σας ανάγκnς των

πολιτιστικών οργανισμών αυτοδύναμα να επιβιώσουν στο ανταγων1στικό περιβάλλον. Τα

τελευταία χρόν10 n υ~οθέτnσn μεθόδων του μάνατζμεντ από μn κερδοσκοπικούς πολιτ1στιιωύς οργαν1σμούς εξαπλώνεται σταθερά και στnν Ευρώπn. σnματοδοτώντας τnν αναθεώρnσn του ρόλου του κράτους στον πολιτ1σμό. καθώς και τnν αποδοχn τnς

ανάγκnς για μεγαλύτερn αυτάρκε1α αλλά και ευθύνn δράσnς εκ μέρους των επιδοτούμενων φορέων. Εκφράζεται δε τόσο με τnν εφαρμογn πρακτικών από τον κόσμο των επ1χειρ11σεων στnν καθnμερ1νn λειτουργία των μn κερδοσκοπ1κών πολιτιστικών οργαν1σμών. όσο κα1 με τnν οργανωσ1ακn αναδ1άρθρωσn των δ101κnτικών δομών των τελευταίων.

2.1. Προγραμματισμός Περισσότερο από καλr1 θέλnσn ο συνδυασμός καλλιτεχν1κών. κο1νωνικών κα1

011<0νομ1κών στόχων στους μn κερδοσκοπ1κούς πολ1τιστικούς οργαν1σμούς προϋποθέτε1 προσεκτικό μακροπρόθεσμο κα1 βραχυπρόθεσμο σχεδ1ασμό. καθ1στώντας αναγκαία τnν

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ: Ι 4 4 θΕΣΜΟΙ &

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΕΙΣ

υ1οθέτιiσn τnς πρώτnς βασ1κnς λεπουργ(ας του μάνατζμεντ. του Προγραμμαησμού . στον τρόπο δράσnς των οργαν1σμών.

Στον χώρο των τεχνών ευρύτερα εφαρμόζετ01 ο Καλλπεχν1κός Προγραμμαησμός. που

περ1λαμβάνε1 τnν λriψn αποφάσεων σχεηκά με το περ1εχόμενο. τους συντελεστές κα1 ης

nμερομnνίες παραστάσεων/ εκθέσεων/ συναυλ1ών τnς καλλπεχν1κnς σα~ζόν. Τον

καλλπεχν1κό προγραμμαησμό αναλαμβάνε1 παραδοσ1ακά ο καλλπεχν1κός δ1ευθυντnς με το εππελείο του. ενώ π10 πρόσφατα κα1 σε άμεσn συνεννόnσn με τον 011<0νομ1κό δ1ευθυντn 1 • Αν κ01 στους μεγαλύτερους οργαν10μούς το πρόγραμμα κάθε σ01ζόν αποφασίζετ01 πολύ νωρίτερα' γ1α τnν επίτευξn ευνοϊκότερων συμβολαίων. τόσο στnν Ελλάδα όσο κα1 σε άλλες χώρες ακόμn κα1 επ1φανε(ς οργαν1σμοί δεν προχωρούν σε

μακροπρόθεσμο καλλπεχν1κό προγραμμαησμό. μεταξύ άλλων λόγω τnς 01κονομ1κnς αβεβα1ότnτας που συνδέετ01 με τnν καθυστερnμένn ανακο(νωσn κω απόδοσn των κραηκών κονδυλίων. αλλά κ01 λόγω των συχνών αλλαγών στα δ101κnηκά σώματα των πολπ1σηκών οργαν1σμών. που ακολουθούν ης εναλλαγές των κυβερνnσεων κα1 τnς

πολπ1σηκnς πολπ1ι<nς τους.

Παράλλnλα με τον καλλπεχν1κό . 01 μn κερδοσκοπ1κοί πολπ1ση1<0ί οργαν1σμοί χρε1άζετ01 να προχωρούν κ01 σε Δ101κnηκό Προγραμματ1σμό , στρατnγ1κό κ01 λεπουργ1κό. που αποτελε( κυρίαρχn λεπουργία στον επ1χεφ11μαηκό χώρο. καθώς

γεφυρώνε1 "το χάσμα μεταξύ του παρόντος κ01 του μέλλοντος" ( Κέφnς. 2005: 80) κα1 βοnθάε1 στnν έγκαφn πρόβλεψn. εππυχn αντψετώπ1σn κ01 αξ1οποίnσn των μελλοντ1κών ανακατατάξεων.

Ο στρατnγ1κός προγραμμαησμός χαράσσετα1 στα ανώτατα 1εραρχ1κά επfπεδα μ1ας

οργάνωσnς με Βάσn τnν μακροπρόθεσμn στρατnγ1κn τnς. καθορ(ζοντας τnν Βασ1κn πορεία τnς οργάνωσnς στο μέλλον 1<01 δ1ευκολύνοντας τnν προσαρμογn τnς στο δ1αρκώς μεταβαλλόμενο περ1βάλλον ( Παπαδάκnς. 2 00 2: 4 4). Ακολουθεί πέντε βασ1κά στάδ10: α) δriλωσn τnς αποστολnς του οργαν1σμού . β) καθορ1σμός στρατnγ1κών στόχων. γ) ανάλυσn τοu εσωτερ1κού κα1 εξωτερ1κού περ1βάλλοντος ( SWOT ανάλυσn) . δ) σύνταξn αναλυηκών προγραμμάτων δράσnς. ε) έλεγχος-επαναπλnροφόρnσn . Αν 1<01 χρονοβόρα κα1 επίπονn. n δ1αδ1κασία του στρατnγ1κού προγραμμαησμού κρiνετ01 απαραfτnτn κα1 γ1α ϊους πολπ1σηκούς οργαν1σμούς. αφού προωθεf τnν γεν1κότερn συνε1δnτοποf nσn τnς αποστολriς τους. τnν βέληστn αξ1οπο(nσn των δυνατοτnτων κ01 των ευκαφ1ών. τον

εντοπ1σμό κα1 τnν έγκαφn αντψετώπ1σn των αδυναμ1ών κ01 των απε1λών. τnν αξ1ολόγnσn των ανε1λnμμένων ενεργε1ών. καθώς κ01 τnν πρόβλεψn εναλλα1<τ1κών οδών δράσnς σε περ1πτώσε1ς αντ1ξοότnτας.

Τα στρατnγ1κά προγράμματα αποτελούν τnν βάσn γ1α τον βραχυπρόθεσμο n μεσοπρόθεσμο λεπουργ1κό προγραμμαησμό. που σχεδ1άζετα1 κατόπ1ν στα επψέρους τμnματα (Κανελλόπουλος. 1990: 9 7): n εξαρχnς θέσπ1σn συγκε1φψένων. ρεαλ10ηκών. μετρnσψων. εφ1κτών 1<01 χρον1κά προσδ1ορ1σμένων στόχων εππρέπε1 τnν σύνταξn αναλυηκών πλάνων δράσnς. τα οπο(α συμπερ1λαμβάνουν δραστnρ1ότnτες προς ανάλnψn . λεπτομερn χρονοδ1αγράμματα. προϋπολογ1σμούς κ01 κατάλλnλα μέτρα ελέγχου. Όσο εντε(νοντα1 01 απαπnσε1ς γ1α αυτοδυναμfα κ01 αποτελεσμαηκότερn δράσn εκ

μέρους των πολπ1σηκών οργαν1σμών. εππε(νετα1 n ανάγκn συνεπούς εφαρμογnς τnς λεπουργ(ας του Προγραμμαησμού . αφού μέσω τnς πρόβλεψnς των επ1κείμενων

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ: 4 5·· θΕΣΜΟΙ &

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΕΙΣ

μεταβολών κα1 του έγκαφου καθορ1σμού εναλλακηκών μέτρων. αποφεύγονται σπασμωδ1κές ανηδράσε1ς ενώπ1ον των προκυπτόντων προβλnμάτων. Επ1πλέον. τα προγράμματα δράσnς θέτουν κατευθύνσε1ς. συντονfζουν ης δραστnρ1ότnτες και υποστnρfζουν τnν λrlψn ομο1όμορφων αποφάσεων. συμβάλλοντας στnν 01κονομfα προσπάθε1ας με όρους χρον1κούς . 01κονομ1κούς. ανθρώπ1νου δυναμ1κού κ.ά .. καθώς και στnν αποτελεσμαηκότερn εκπλnρωσn των πολύπλευρων στόχων του οργαν1σμού. Ιδιαfτερα εν όψε1 τnς ρευστότnτας που χαρακτnρfζε1 τον χώρο του πολπ1σμού. πρέπε1 να

γfνε1 ευρύτερn συνεfδnσn όη ο μακροπρόθεσμος και βραχυπρόθεσμος σχεδ1ασμός τnς

πορεfας ενός πολ1ησηκού οργαν1σμού και n υλοποf nσn των επ1λεγμένων δράσεων προς ης προκαθορ1σμένες κατευθύνσε1ς προσφέρουν τnν σταθερότnτα και τnν συνέχεια . που εfναι αναγκαfες για τnν επ1βfωσn και απρόσκοπτn εξέλ1ξn του οργαν1σμού στο παρόν και στο μέλλον.

2.2. Οργάνωσn Μια ακόμn σnμαντ1κn αλλαγn . πο·υ εκφράζε1 στροφn προς τnν επ1χεφnμαηκότnτα κα1

που παρατnρεfται δ~εθνώς . αφορά στnν αναδ1άρθρωσn των οργανωηκών δομών των πολπ1σηκών οργαν1σμών. Η δεύτερn λεπουργία τnς Δ10ίκnσnς . n Οργάνωσn. αποκτά αύξουσα σnμασία για τους πολπ1σηκούς οργαν~σμούς . αφού n τάσn αυτονόμnσnς των τελευταίων υπαγορεύε1 τnν δnμ1ουργία και ενσωμάτωσn σης υπάρχουσες δομές νέων

τμnμάτων. προκειμένου να εππυγχάνεται μεγαλύτερn ευελιξία και αποτελεσμαηκότnτα.

Νεοϊδρυθέντα τμnματα. που εντοπίζονται στον χώρο των επιχεφnσεων. εμπλουτίζουν

σταδιακά τα οργανογράμματα των μn κερδοσκοπ1κών πολ1ησηκών οργαν~σμών. όπως για παράδειγμα τα γραμμ1κά τμnματα χρnματοδότnσnς και πώλnσnς -διανομnς ( μάρκεηνγκ) καθώς και τα εππελικά τμnματα διοίκnσnς ανθρώπινου δυναμικού. νομικnς υποστnρ1ξnς . εκπαίδευσnς κτλ. Είναι σnμαντ1κό να αναφερθεί όη μέχρ1 πρόηνος σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες n ίδρυσn τέτοιων τμnμάτων δεν θεωρείτο απαραfτnτn γ~α τnν λεπουργία των κραηκά επιδοτούμενων πολπισηκών οργαν~σμών. αφού παρεμφερείς

δραστnρ1ότnτες αναλαμβάνονταν από κεντρικά κραηκά σώματα. Τέτοια είναι . για

παράδειγμα. n περfπτωσn των Αυστριακών Ομοσπονδ1ακών θεάτρων. που ελέγχονταν και δ1οιι<0ύνταν κραηκά από τον Σύλλογο Ομοσπονδιακών θεάτρων ( Bundestheaterνer­band) μέχρι το 1999. οπότε βάσε1 νόμου ( BthOG. BGBl. Ι Nr. l 0811998) απέκτnσαν μεγαλύτερn ανεξαρτnσία και μετατράπnκαν σε μn κερδοσι<0π1κές εταφείες περ1ορισμένnς ευθύνnς. Έκτοτε ενέταξαν νέα τμnματα σης υπάρχουσες δομές τους .

προκειμένου να λεπουργούν αυτόνομα και να διαχειρίζονται αποτελεσμαηκά τα

συγκεκριμένα πλέον κραηκά κονδύλια που λαμβάνουν ( Eiκ . l ) . Ακολουθώντας τα δ~εθνn πρότυπα . και στnν χώρα μας πολλοf πολπισηκοί οργαν~σμοί σταδ1ακά εμπλουτίζουν ης

οργανωηκές δομές τους με επιπλέον τμnματα.

Σε αυτό το πλαίσ10 εμπίπτε1 και n πρόβλεψn θέσnς Ο1κονομικού Διευθυντn 1εραρχικά 10ότιμnς με εκεfνn του Ι<αλλπεχνικού Διευθυντn. Παραδοσιακά . τόσο στn χώρα μας όσο και στο εξωτερ1κό. ο ιωλλπεχν1κός δ~ευθυντnς nγεfται του πολπ~σηκού οργανισμού. Χωρίς να αποκλείουμε εξαφέσε1ς. σύνnθες ζnτούμενο βάσε1 των κατασταηκών ίδρυσnς

πολλών οργαν1σμών είνα1 ο δ~ευθυντnς αυτός να αποτελεί καλλπεχν1κn προσωπικότnτα δ~εθνούς κύρους. προκειμένου να κατανοεί τον τρόπο λειτουργίας ενός οργαν~σμού

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ: 4 / θΕΣΜΟΙ & ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΕΙΣ ο

καθώς και του πολιτιστικού χώρου εν γένει (για να αναφέρουμε λίγα παραδείγματα . ο αείμνnστος Νίκος Κούρκουλος στο Εθνικό θέατρο. ο μαέστρος Νίκος Τ σούχλος στο Μέγαρο Μουσικnς Αθnνών. ο σκnνογράφος Στέφανος Λαζαρίδnς στnν Εθνικn Λυρικn Σκnνn . ο βαρύτονος και καλλιτεχνικός ατζέντnς Ioan Holender στnν Κρατικn Όπερα τnς Βιέννnς . ο σκnνοθέτnς Gerard Mortier στnνΌπερα των Παρισίων κτλ.). Χωρίς αναφορά. όμως. στnν προϋπόθεσn συγκέντρωσnς και απαραi'τnτων διοικnτικών προσόντων στο πρόσωπο του καλλιτεχνικού διευθυντn. δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που δίνεται προτεραιότnτα στnν πραγματοποίnσn καλλιτεχνικών οραμάτων και σχεδίων. ακόμn και όταν αντιτίθενται στις ανάγκες του κοινού n τις πραγματικές οικονομικές δυνατότnτες του οργανισμού . οδnγώντας στnν ακύρωσn τnς κοινωνικnς αποστολrlς και στnν δnμιουργία ελλειμμάτων. Η πρόσλnψn Οικονομικού Διευθυντn καταρτισμένου σε οικονομικά και διοικnτικά ζnτnματα λειτουργεί ως αντίβαρο στnν μέχρι πρότινος απόλυτn εξουσία του Καλλιτεχνικού Διευθυντn. Πράγματι . n οργανωτικn αυτn αλλαγn διαχωρίζει για πρώτn φορά τις καλλιτεχνικές από τις οικονομικές διοικnτικές ευθύνες . ιωταδεικνύοντας τnν (σχεδόν) ίσn σnμαόία που πλέον αποδίδεται στnν καλλιτεχνικn και στnν 011<0νομικn διαχείρισn του πολιτιστικού οργανισμού. Παρά τα οφέλn του συστnματος αυτού. οι δυσκολίες που το συνοδεύουν δεν είναι

αμελnτέες. Αφενός αναζωπυρώνεται ο προβλnματισμός σχετικά με τnν προστασία τnς καλλιτεχνικnς δnμιουργίας από τnν εμπορευματοποίnσn. και αφετέρου προβάλλει n αναγκαιότnτα διασφάλισnς κλίματος αρμονικnς συνεργασ ίας μεταξύ δύο ανώτατων διοικnτών εντός ενός οργανισμού . Ιδιαίτερα στnν χώρα μας είναι συνnθnς n τοποθέτnσn του οικονομικού διευθυντn υπό του καλλιτεχνικού . ενώ στο εξωτερικό παρόμοια

πραγματικότnτα εκφράζεται και με τnν παραχώρnσn Βέτο στον καλλιτεχνικό διευθυντn όσον αφορά στις διοικnτικές αποφάσεις . Απαραίτnτn. λοιπόν. είναι n εξισορρόπnσn τnς εξουσίας των δύο διευθυντών και n αποφυγn τnς αποδυνάμωσnς ενός εκ των δύο. n n ευρύτερn αποδοχn τnς πιο σύγχρονnς διεθνούς τάσnς ορισμού ενός Διευθυντn­Πολιτιστικού Διαχεφιστn πλrlρως καταρτισμένου τόσο σε διοικnτικά όσο και καλλιτεχνικά ζnτnματα.

2. 3. Έλεγχος Η πορεία μιας οργάνωσnς και τα αποτελέσματα των δράσεών τnς δεν γίνονται πλrlρως

αντιλnπτά χωρίς τnν εφαρμογn τnς λειτουργίας του Ελέγχου . Κατά τnν διαδικασία του

ελέγχου οι δραστnριότnτες του οργανισμού παρακολουθούνται και τα αποτελέσματά τους μετρούνται με όρους ποσοτικούς . ποιοτικούς. χρονικού και οικονομικού κόστους. Βάσει συγκεκριμένων προτύπων ανατροφοδότnσnς . τα αποτελέσματα των ανειλnμμένων δράσεων συγκρίνονται με τους κατά το στάδιο του προγραμματισμού προκαθορισμένους στόχους. προκειμένου να προσδιορισθεί ο Βαθμός επίτευξnς των τελευταίων. Η στενn σχέσn Προγραμματισμού και Ελέγχου διαφαίνεται . καθώς πρότυπα ανατροφοδότnσnς­ελέγχου καθορίζονται nδn κατά τnν διαδικασία του προγραμματισμού (παρόλο που αναπροσαρμόζονται Βάσει των αναδυόμενων μεταβολών) . ενώ n αποτελεσματικότnτα τnς λειτουργίας του ελέγχου εξαρτάται σε μεγάλο Βαθμό από τnν εξαρχnς θέσπισn όχι μόνο κατάλλnλων προτύπων αλλά και ξεκάθαρων. μετρnσιμων στόχων. Επιπλέον. κατά τnν λειτουργία του ελέγχου αντιπαρατίθεται n τρέχουσα απόδοσn με αυτn των παρελθόντων

ΠΟΛΠΊΣΜΟΣ: 4 7 ΘΕΣΜΟΙ &

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΕΙΣ

ετών. παρέχονται ευιωιρfες για διόρθωσn των λανθασμένων και ατυχών επιλογών. και αντλώνται πολύτιμες πλnροφορfες για τnν χάραξn τnς μελλοντικriς πορεfας τnς οργάνωσnς. Συνεπώς. n τακτικri παρακολούθnσn τnς πορεfας. n ανατροφοδότnσn. και n ευέλικτn και άμεσn διόρθωσn όποιων αποκλfσεων συμβάλλουν στnν αποτελεσματικότερn διαχεf ρισn και λειτουργία των οργανώσεων.

Ιδανικά . ο έλεγχος δρα προλnπτικά εντοπfζοντας εγκαίρως πιθανά προβλιlματα . όμως συχνά αυτά γfνονται ορατά με τnν εκδιlλωσri τους απαιτώντας κατασταλτικό έλεγχο . ri ακόμn χειρότερα. αφού έχουν πλέον εκδnλωθεf και δnμιουργriσει επιπτώσεις. επιτρέποντας μόνο έλεγχο ανατροφοδότnσnς με αμφfβολα περιθώρια διορθωτικriς δράσnς ( Ι<έφnς. 2 Ο Ο 5: 16 8) . Κοινές αδυναμfες των συστnμάτων ελέγχου ακόμn και στον χώρο των επιχειρriσεων εfναι n ιωθυστερnμένn ανατροφοδότnσn. όπως και ο προσανατολισμός μάλλον στο λάθος παρά στις πραγματικές αιτfες και στnν διόρθωσri του (Κανελλόπουλος. 199 Ο: 2 2 4-2 2 5). Στις περιπτώσεις αυτές ο έλεγχος δεν κινnτοποιεί iποιιωδομnτικές ενέργειες και συχνά επικεντρώνεται στnν απόδοσn ευθυνών αντί στnν διαλεύκανσn και αποφυγri των fδϊων λαθών. εγεf ροντας επf πλέον αρνnτικές και αμυντικές αντιδράσεις στον χώρο εργασίας.

Στους δε πολιτιστικούς οργανισμούς συχνά εfναι τα παραδείγματα ανύπαρκτου . καθυστερnμένου ri κατ' εξαίρεσn ελέγχου . που όχι μόνο δεν συντελούν στnν πρόλnψn τnς αποτυχfας . αλλά τροχοπεδούν τις προσπάθειες και επιτρέπουν τnν αδικαιολόγnτn σπατάλn πόρων. Πραγματικri εfναι. δυστυχώς. και n αδράνεια μπροστά σε αρνnτικά αποτελέσματα ελέγχων. που δεν εγεf ρουν ούτε έστω "πυροσβεστικές" δράσεις'. Η

ανεπάρκεια ri n ανυπαρξf α των συστnμάτων ελέγχου στον χώρο του πολιτισμού συνδέεται συνriθως με τnν έλλειψn επαρκούς τεχνογνωσf ας και πόρων.

riαρά τις δυσκολfες συστnματοποf nσnς λειτουργικών συστnμάτων ελέγχου . πλέον εfναι αναγκαfα n ανάδειξn τnς μέγιστnς αξfας του τακτικού ελέγχου καθώς και n θέσπισn κατάλλnλων προτύπων ελέγχου. που συνάδουν με τις ιδιαιτερότnτες τόσο του καλλιτεχνικού αγαθού όσο και τnς πρόσλnψriς του από το κοινό. Συνεπώς. απαραfτnτn είναι n συγκέντρωση ποσοτικών στοιχεfων. όπως για παράδειγμα αριθμός παραστάσεων/ εκθέσεων. αριθμός επισκεπτών. αρ ι θμός συντελεστών. έσοδα από χορnγfες. εισιτriρια κτλ.. καθώς και ποιοτικών. όπως κριτικές στον τύπο. απόψεις του κοινού. εκπαιδευτικός αντfκτυπος καλλιτεχνικών και εκπα ι δευτικών προγραμμάτων κτλ. Η συγκέντρωσn τέτοιων πλnροφοριών καθfσταται δυνατri μόνον με τον εκσυγχρονισμό των συστnμάτων μnχανογράφnσnς και αρχειοθέτnσnς των πολιτιστικών οργανισμών,

καθώς και τnν τακτικri διεξαγωγri ερευνών από κατάλλnλα εκπαιδευμένο προσωπικό. Καθώς οι παραπάνω δράσεις προϋποθέτουν σnμαντικές επενδύσεις σε οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους. n ευρύτερn εφαρμογri τους αντψετωπfζει δυσκολίες: τα ισχνά κονδύλια . n περιορισμένn γνώσn και εμπειρfα στnν αξιοποf nσn τnς λειτουργfας του ελέγχου. n έλλειψn ευελιξf ας όσον αφορά στnν αναπροσαρμογri των προσχεδιασμένων και εφαρμοζόμενων δράσεων. καθώς και n συχνri εναλλαγri διοικnτιιωύ προσωπικού με τnν επακόλουθn μεταβολri των καλλιτεχνικών. κοινωνικών και οικονομικών πολιτικών. δεν έχουν ακόμn επιτρέψει τnν γενικότερn αναγωγri τnς λειτουργfας του ελέγχου σε προτεραιότnτα των πολιτιστικών οργανισμών.

ΘΕΣΜΟΙ & >..ι. Π ΟΛΙΤΙΣΜΟΣ: Ι 4 Γ"\ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΕΙΣ \_.)

J. Συμπιρασματικό

Μπροστά στ~ς ανταγων10τ~κές συνθnκες του σύγχρονου περ1βάλλοντος . στ~ς αυξανόμενες απαηnσε1ς γ1α αυτάρκε1α εκ μέρους των χεφαφετούμενων μn κερδοσκοπ1κών πολη1στ1κών οργαν10μών κ01 στnν ανάγκn συνδυασμού δ1αφορπ1κών στόχων καλληεχν1κnς. κο1νων1κnς κα1 01κονομ1κnς φύσnς. ακόμn κ01 στ~ς παραδοσ1ακότερες χώρες τnς Ευρώπnς 01 δ1αχεφ10τές του πολ1τ~σμού καλούντω να

ξεπεράσουν όπο1ες συντnρnτ~κές νοοτροπ{ες τροχοπεδούν τnν πολπ~στ~κn ανάπτυξn κω ενθαρρύνουν τnν εξάρτnσn τnς από εξωτερ1κούς χρnματοδότες. κω να πρωτοστατnσουν στον εκσυγχρον1σμό του τρόπου λεπουργ{ας των πολ1τ~στ~κών οργαν1σμών με τnν μελετnμένn μεν. χωρfς ταμπού δε υ10θέτnσn μεθόδων κ01 πρακτ~κών τnς Επ1στnμον1κnς Δ101κnσnς. Μέσω τnς 01κονομ1κότερnς δ10χεfρ1σnς των υπαρχόντων πόρων κα1 τnς εξεύρεσnς νέων. τnς δnμ10υργ{ας ευέλ1κτων κ01 αρμον1κά συνεργαζόμενων οργανωηκών δομών κ01 του αδ1άλε1πτου προγραμματ~σμού κα1 ελέγχου τnς πολπ1κnς κ01 τnς δράσnς τους . 01 πολπ1όηκο{ οργαν1σμοf αποκτούν σταδ10κά τnν δυνατότnτα να αξ1οπο1ούν κα1 να δ1αχεφfζοντ01 τnν νεοαποκτnθε{σα αυτονομ{α τους αποτελεσμαηκά.

Ας τον1στεf γ1α άλλn μ~α φορά όη. από τnν σηγμn που ο πολπ1σμός δεν αποτελεf μόνο καταναλωηκό αλλά κ01 κο1νων1κό αγαθό καθώς κα1 προϊόν τnς ανθρώπ1νnς δnμ1ουργ1κnς έκφρασnς. 01 έννο1ες τnς 'Όποτελεσμαηκότnτας" κα1 τnς "μέγ~στnς

απόδοσnς" στ1ς οπο{ες στοχεύε1 το Management. στον μn κερδοσκοπ1κό πολπ~σηκό τομέα πρέπε1 να εκφράζοντα1 όχ1 μόνον με 01κονομ1κά μεγέθn αλλά κ01 με όρους καλλπεχν1κούς 1<01 κο1νων1κούς . Η συνύφανσn Πολπ1σμού κα1 Επ1στnμον1κnς Δ1ο1κnσnς

προϋποθέτε1 τnν δ10τnρnσn των λεπτών 1σορροπ1ών ανάμεσα στnν επ1χεφnμαηκn σκέψn . στον σεβασμό στnν 1δ10fτερn φύσn κ01 τον χαρακτnρα του πολπ1σηκού αγαθού κω σης

ανάγκες του κο1νων1κού συνόλου. Πρόκεπα1 γ10 μ1α πρόκλnσn γ1α τους απανταχού πολπ1σηκούς δ1αχεφ1στές. n ανάγκn άμεσnς κ01 θεηκnς ί:ιντψετώπ1σnς τnς οποfας εfνα1 καφός πλέον να γfνε1 γεν1κευμένn συνεfδnσn κα1 . εππέλους. πράξn.

1Χαρακτnρισηκά είναι τα δοκίμ10 των Ρ. Β. Shelley. W. Wordsworth. Α. Schopenhauer. F. Niet-zsche. R. Wagner κ.ά.

1 Βλ. υποκεφάλαιο 2 .2. 1Σε πολλές περ1πτώσε1ς τρία έως πέντε χρόνια πρ1ν. 4Τέτοιο είναι το παράδε1γμα τnς Volksoper Wien. όπου δυο έρευνες κο1νού ( 1999 και 200'3)

κατέδειξαν τnν έντονn δυσαρέσκε1α των μελών τnς για ης σύγχρονες σκnνοθεσίες ιδ1αίτερα στα έργα οπερέτας. Η τότε Δ1οίκnσn του οργανισμού αγνόnσε αυτά τα αποτελέσματα. με συνέπε10 μέσα στnν τετραετία 1999-2003 n Volksoper να χάσει πολύ σnμαντ1κό μέρος από αυτn τnν ομάδα κοινού. που μάλιστα εκπροσωπούσε τους πιστούς και μακροχρόνιους υποστnρικτές τnς.

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ: 4 9 θΕΣΜΟΙ &

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΕΙΣ

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ

Καλλιτεχνικός Δ/ντής - Οικονομικός Δ/ντής

1 Αντιπρόσωπος 1

Καλλ.Δ/ντή

1 1 1 1 1 1 1 1

Εφοδιασμός Μουσική Διεύθυνση Δραματολογία Προγραμ/μός Τεχνικό Τμήμα Μάρκετινγκ Δ101κηηκό Νομική

Διεύθυνση Μπαλέτου Τμήμα Διεύθυνση κ κ κ κ κο κο κο ο ο

Η Κάστινγκ 1 Δραματολογία 1 ~ Τεχν_σκηνής Η Δημόσ Σχέσεις

1 Η Λογιστήριο

1 Τυπος -1 Υπηρ σκηνrjς

-1 Εκμάθηση - '1 Φωτισμός Η Τύπος Υ Χορευτές Υ Προσωπικό 1

Η Π1αν. συνοδεία -1 Ακουστική Υ Πωλήσεις

Η Χορωδία Η Κοστούμια

Η Ορχrjστρσ Η Μακιγιάζ

--1 Αρχείο -1 Τεχν. λειτουργίες 1

-1 Διαχείρ . χώρων

Εικ. ]. Οργανόγραμμα του Αυστριακού Ομοσπονδιακού Θεάτρου Volksoper Wίen, 2000 (Mentha and Kopitsch, 2000: 41)

Τα νέα τμήματα που εντάχθηκαν στα οργανόγραμμα του Αυστριακο1) Ομοσπονδιακού Θεάτρου Vofk.ωper Wien το 2000 (Δραματολογία, Εφοδιασμός,

Μάρκεnνγκ, Νομική Διεύθυνση, Διοικητικό Τμ11μα), καθώς και η αναδιάρθρωση υπαρχόντων τμημάτων (π.χ. διαίρεση Τεχνικού Τμήματος σε

υποδιευθύνσεις) είχαν σαν στόχο την επίτευξη fιεγαλύτερης διοικητιΚ1iς και λειτουργικής ευελιξίας του οργανισμού. Λ νάλογα με το αντικείμενό τους, τα

τμ1\ματα τέθηκαν υπό την εποπτεία του αντίστοιχου Διευθυντή (Κ~ Καλλιτεχνικός Διευθυνηiς, Ο= Οικονομικός Διευθυvηjς).

Βιβλιογραφία:

Badelt. Christoph ( l 999a) "Zielsetzungen und Inhalte des Handbuchs der Nonprofit Organisation". στο Christoph Badelt ( ed.). Handbuch der Nonprofit Organisation. Strul<· turen und Management. 2" έκδοσn ( σσ . 3-18). Stuttgart: Schaffer-Poesch1 Verlag. Badelt. Christoph ( l 999b) "Zwischen Marl<tνersagen und Staatsversagen? Nonprofit Organisationen aus sozio ?konomischer Sicht". στο Christoph Badelt ( ed.). Handbuch der Nonprofit Organisation. Strukturen und Management. 2" έκδοσn ( σσ. 9 7 -118). Stuttgart: Schaffer-Poeschl Verlag. · Badelt.Christoph ( ed.) ( 1999) Handbuch der Nonprofit Organisation. Strukturen und Management. 2" έκδοσn. Stuttgart: Schaffer-Poeschl Verlag. Baumol. William J. and William G. Bowen ( 1966) Performing arts. The economic dilemma. New York: The Twentieth Century Fund. Bundestheaterorganisationsgesetz. BthOG. BGBI. Ι Nr. 108 / 1998. DiMaggio. Paul J. ( ed. ) ( 1996) Nonprofit enterprise in the arts. Studies in mission and constraint. New York: Oxford University Press. Drucker. Peter F. ( 1990) Managing the non-profit organization. Practices and principles. New York: HarperCollins Publishers. Eckardstein. Dudo von and Alfred Zauner ( 1999) "Ver?nderungsmanagement in NPOs". στο Christoph Badelt ( ed.). Handbuch der Nonprofit Organisation. Strukturen und Man­agement. 2" έκδοσn ( σσ. 419-4 32). Stuttgart: Schaffer-Poeschel Verlag. Evans, David Τ. ( 1999) Phantasmagoria. Α Sociology of Opera. UK: Arena. Ashgate. Haibach. Marita ( 2000) "Fundraising - die Kunst Spender und Sponsoren zu gewinnen". στο Stef an Nahrlich and Annette Zimmer ( eds. ). Management in Nonprofit-Organisatio­nen. Eine praxisorientierte Einfuhrung ( σσ. 65-83). Germany: Leske · Budrich. Opladen. Kolb. Bonita ( 2000) Marketing cultural organizations. New strategies for attracting audiences to classical music. dance. museums. theatre and opera. Ireland: Oak Τ ree Press. Kotler. Philip and Joanne Scheff { 1997) Standing room only. Strategies for marketing in the performing arts. Boston: Harvard Schoo1 Press. Kouri . Maria ( 2003) Publikumsbefragung 2003. Endbericht fiίr die Voll<soper Wien. Wien: Voll<soper Wien. McCarthy. Kevin F .. Arthur Brooks. Julia Lowell and Laura Zakaras { 2001) The perform­ing arts in a new era. CA: Rand. McLaughlin. Curtis Ρ. ( 1986) The Management of nonprofit organizations. New York: John Wiley & Sons. Mentha. Dominique and Angelika Kopitsch ( 2 000) Volksoper Wien Unternehmen­skonzept. Wien: Volksoper Wien GmbH. Montana. Patrick and Bruce C. Charnov ( 2002) Μάνατζμεντ. Αθnνα: Εκδόσε1ς Κλε1δάρ1θμος .

Morris. John Michael ( 1996) "Public support for the performing arts in Europe and the United States". στο Pau1 J. DiMaggio ( ed. ). Nonprofit enterprise in the arts. Studies in

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ: 1 5·· Ι θΕΣΜΟΙ &

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΕΙΣ

mission and constraint ( σσ. 2 8 7-319). New York: Oxford Uniνersity Press. Nahrlich. Stef an and Annette Zimmer ( eds.) ( 2 000) Management in Nonprofit-Organ­isationen. Eine praxisorientierte Einfuhrung. Germany: Lesl<e · Budrich. Opladen. Popcorn. Faith ( 1992) Der Popcorn-Report. Trends fiir die Zulωnft. Mϋnchen: Wilhelm Heyne Verlag. Pride. William Μ .. Robert J. Hughes ·and Jack R. Kapoor ( 2002) Business. 7" έκδοσn. Boston: Houghton Mifflin Company. Rados. Daνid ( 1981) Marketing for non-profit organizations. Massachusetts: Auburn House Publishing Company. Soffi Institut ( 1999) Abonnentenbefragung '99. Voll<soper Wien. Innsbruck: SOFFI Institut. Wolf. Thomas ( 1999) Managing a nonprofit organisation in the 2 lst century. New York: Fireside book. Simon & Schuster. 1999. Γκαγκάτσ1ος . Γ~άννnς ( 2001) Αρχές Οργάνωσnς και Διοίκnσnς Επιχειρriσεων. Αθnνα:

Ελλnν1κά Γράμματα.

Κανελλόπουλος . Χαράλαμπος ( 1990) Μάνατζμεντ. Αποτελεσματικri Διοίκnσn σε

επιχειρriσεις. οργανισμούς και υπnρεσίες. Αθnνα: International Publishing. Καρκαγ1άVνnς . Αντώνnς ( 2 005) " Πολπ1κn γ1α τον Πολπ10μό ". Καθnμερ1νn . 5.10.2 00 5. σ.24.

Κέφnς . Βασ1'λnς ( 2 00 5) Ολοκλnρωμένο Μάνατζμεντ. Αθnνα: Εκδόσε1ς Κρπ1κn . Κόνσολα. Ντόρα ( 1990) θέματα Πολιτιστικriς Πολιτικriς. Πάντε10 Πανεπ10τnμ10: παyεπ1στnμ1ακές παραδόσε1ς.

Κουρn . Μαρfα ( 2005a) "Ανάπτυξn κο1νού: μ~α νέα πρακηκn γ1α τους πολπ1σηκούς οργαν1σμούς". Αντίφωνον. 12: 37-39. Κουρn. Μαρfα ( 2 00 5b) "01 προκλrlσε1ς τnς ανάπτυξnς κο1νού ". Πολύτονον. 1 3: 3 7-38. Παπαδάκnς , Βασfλnς ( 2002) Στρατnγικri των επιχειρriσεων: ελλnνικri και διεθνriς

εμπειρία. Αθnνα: Εκδόσε1ς Ε. Μπένου .

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ: θΕΣΜΟΙ &

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΕΙΣ