1

GÜNDEM BELİRLEME KURAMI BAĞLAMINDA YENİ MEDYA:

TWITTER GÜNDEMİ HAKKINDA KARŞILAŞTIRMALI BİR ANALİZ*

Yunus ERGEN†

ÖZET

Bu çalışma; kitle iletişim araçları üzerine yapılan araştırmalar sonucunda ortaya çıkan

gündem belirleme kuramının ileri sürdüğü görüşleri dikkate alarak yeni medya gündeminin

nasıl şekillendiğini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalışma kapsamında yeni medyanın en

önemli sosyal ağlarından biri olan Twitter gündemine etki eden unsurların neler olduğunu

belirlemeye yönelik günlük gazetelerin internet sitelerinde yer alan haberlerle Twitter

Türkiye gündeminin karşılaştırmalı analizine de yer verilecektir.

Anahtar Sözcükler: Gündem Belirleme, Yeni Medya, Twitter

GİRİŞ

İletişim teknolojilerine bağlı gelişen kitle iletişim araçları günümüzde farklı bir boyut

kazanmıştır. Özellikle bilgisayar teknolojisine bağlı gelişen internet artık hayatımızın her

alanını kuşatmış ve geleneksel medyanın yanı sıra “yeni” sıfatıyla anılan bir medyanın

oluşmasını sağlamıştır. Yeni medya olarak adlandırılan bu dijital ortamın geleneksel

medyadan ayrılan birçok özelliği bulunmaktadır. En başta internetin sunmuş olduğu

avantajların tümünü bünyesinde barındıran yeni medya; bireysel olması, kullanıcı tabanlı

olması, kitleleri bir araya getirmesi, etkileşime açık olması gibi özellikleriyle geleneksel

medyadan ayrılmaktadır. Yeni medya geleneksel medyadan etkilendiği gibi geleneksel

medyayı birçok yönüyle de etkilemektedir.

İnternet sayesinde ortaya çıkan sosyal ağlar da yeni medyanın kapsadığı alanlardan

biri olarak değerlendirilmektedir. Sosyal ağlar internet kullanıcılarının hem eğlenebilecekleri

hem de diğer kullanıcılarla etkileşeme geçerek fikirlerini paylaşabilecekleri platformlardır.

Bu platformlar sayesinde, aynı zamanda geleneksel medya kitlesini de oluşturan kullanıcılar

pasif olmaktan çıkmış ve içerik üretir hale gelmişlerdir. Bu bağlamda kullanıcılar üreten

tüketici konumuna yükselmiş ve gündeminin oluşmasına ürettikleri içerikler ya da var olan

içeriklere yaptıkları yorumlarla katkı sağlamışlardır.

Gündem belirleme kuramı, medya, kamu ve politika gündemi arasındaki ilişkileri

açıklamaya ve bu gündemlerin birbirlerini ne şekilde etkilediğini ortaya koymaya

çalışmaktadır. Bu alanda yapılan çalışmalara baktığımız zaman medya gündeminin kamu ve

politika gündemlerini etkilediği görüşü üzerinde durulmuştur. Aynı zamanda kamu ve

politika gündeminin, medya gündemini etkileyebileceği görüşlerine de rastlamak

mümkündür. Gündemin şekillenmesindeki en belirleyici unsurun medya olduğunu göz

önünde bulundurursak hem geleneksel medya hem de yeni medya gündeminin oluşmasına

etki eden unsurların neler olduğu oldukça önemlidir. Bizde bu noktadan hareket ederek

gündemin yeni medya ortamında nasıl şekillendiğini, bu çalışmayla ortaya koymayı

amaçladık.

* Bu çalışma 2014 yılında hazırlanmış bir ödevdir, herhangi bir yerde yayınlanmamıştır.

† Yüksek Lisans Öğrencisi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

2

Çalışmamızın birinci bölümünde gündem belirleme kuramına ve bu kuramın ileri

sürdüğü görüşlere yer verilecektir. İkinci bölümde yeni medya ve yeni medya kapsamında

yer alan kavramlar açıklanmaya çalışılacaktır. Üçüncü bölümde yeni medya gündeminin

oluşmasına etki eden unsurlar geleneksel medya da göz önünde bulundurularak verilmeye

çalışılacaktır. Dördüncü ve son bölümde ise Twitter Türkiye gündemi ile günlük gazetelerin

internet sitelerinde yer alan manşet haberlerinin karşılaştırmalı analizine yer verilecektir.

A. Gündem Belirleme Kuramı

İletişim alanındaki bilimsel araştırmaların gelişmesi ile birlikte kitle iletişim

araçlarının topluma dayalı ve uzun dönemli etkileri olduğunu ileri süren çeşitli yaklaşımlar

veya modeller geliştirilmiştir. Medyanın toplum üzerine farklı tür etkilerini açık bir şekilde

ortaya koyan bu yaklaşımların en önemlileri arasında Bilgi Açığı, Suskunluk Sarmalı, Medya

Bağımlılığı ve Gündem Belirleme gösterilebilir (McQuail ve Windalh’tan aktaran Atabek:

1998). Gündem belirleme kuramı kitle iletişim araçları üzerine yapılan araştırmalar

sonucunda ortaya çıkan ve Ana Akım ya da Egemen Yaklaşımlar olarak adlandırılan

çalışmalara bağlı olarak gelişmiştir.

1. Tanım ve Kavramsal Çerçeve

İngilizce karşılığı ‘agenda setting’ olan gündem belirleme kavramı, Türkçe literatürde

yaygın bir kullanım alanı bulurken, bazı çalışmalarda; gündem oluşturma (Tekinalp ve Uzun:

2006), gündem kurma veya gündem koyma ve saptama (Yumlu: 1990) gibi farklı şekillerde de

telaffuz edilmiştir. Biz bu çalışmamızda en yaygın kullanım olması nedeniyle gündem

belirleme kavramını kullanmayı tercih ettik.

Günümüzde insanlar ülke ve dünya gündeminde gelişen olayların çoğunu kitle

iletişim araçlarında yer alan haberler sayesinde öğrenmektedirler. Kitle iletişim araçlarından

öğrenilen bu haberlerin çoğu, karmaşık ve değişik olaylar arasından izleyiciler veya

okuyucular için seçilerek belirli kurallar çerçevesinde yayınlanır. Bu bağlamda gündem

belirleme, halkın çeşitli sorunların görece önemini algılamasının kökenini açıklamaya çalışan

bir iletişim kuramıdır. Yani medyanın haberleri sunuş yoluyla, halkın düşündüğü ve

konuştuğu konuları, bunlara verdiği önemi belirlediği görüşüne dayanır. Rogers ve

Dearing’e göre “belirli bir zaman noktasında önem hiyerarşisi halinde sıralanmış konular ve

olaylar listesi” olarak tanımlanmıştır (Mutlu’dan aktaran Tekinalp ve Uzun, 2006).

Medya istediği bir konu ya da olaya ağırlıklı olarak yer vererek toplumun gündemini

belirler. Bunu yaparken medya, enformasyon üzerinde bir kontrol mekanizması kurarak

toplumsal iktidarın sürdürülmesi için çok önemli olan bilgiyi kontrol eder. İletişim akışını

kontrol edenler, insanlar üzerinde iktidar kurma gücünü de ellerlinde tutarlar. Gündem

belirleme kuramı, medyanın insanların nasıl düşüneceklerini belirlemediği ancak ne

hakkında düşüneceklerini belirlediği görüşüne dayanır (Yaylagül, 2010). Kuramın iddiasına

göre izleyiciler, medyada yer alan haberlerden sadece bazı gerçekleri öğrenmekle kalmazlar.

Üstelik kitle iletişim aracının bir konuya veya soruna ayırdığı yerin konumu veya zamanın

miktarı ile o sorunun veya konunun ne kadar önemli olduğu yolunda çıkarımlarda da

bulunurlar. Gazete editörlerinin veya televizyon yayıncılarının gündelik işlerini yaparken

yayınlanacak haberleri seçmesi ve haberlerin gazete veya televizyondaki konumlarını

belirlemesi, izleyicilerin dünyayı algılayış biçimleri üzerinde önemli etkiler yapar (Atabek,

3

1998). İnsanlar çevrede ne olup bittiğini öğrenmeye meraklıdırlar. Bunun içinde kitle iletişim

araçlarına başvurarak bilgi sahibi olmak isterler. Ancak kitle iletişim araçları cephesinden

bakıldığında durum farklıdır. Kitle iletişim araçlarını denetleyenler insanların bilgilenme

gereksinimlerini dikkate alırlar, ancak onlara toplumun öncelikli konularını sunmak gibi bir

kaygıları olmayabilir. Bundan çok toplumda gündem olması gereken konular hakkında bilgi

vermeyi tercih ederler. Bu noktada kitle iletişim aracının kurumsal ilişkileri etkili olur.

Toplumun öncelikleri değil, güçlerin öncelikleri burada yönlendirici roldedir. Güçler (siyasi

ve ticari) insanların, toplumun ne üzerinde düşünmesini istiyorlarsa, medyanın gündemini

de ona göre oluştururlar. Böylece halkın istekleri, beklentileri, gereklilikleri dikkate

alınmaksızın medya tarafından toplum için birtakım gündemler oluşturulur ve insanların

bunlar üzerine konuşması, tartışması sağlanır (Güngör, 2011).

Gündem belirleme kuramının temelini daha çok siyasal olaylar, özellikle seçimler ve

seçim kampanyaları oluşturur. Bu sayede siyasal seçkinler medya aracılığıyla toplumun

gündemini belirlemiş olurlar. Siyasal kampanyalarda hangi konunun önemli olduğu medya

tarafından gündeme getirilirse o konuda en girişken olan adayın (veya siyasal partinin)

seçmenlerin oyunu alacağına inanılır (Mcquail’den aktaran Yaylagül, 2010). Bu noktada

gündemin belirleniş şekli ya da neyin gündem olup neyin olmayacağı medya patronları ve

siyasal seçkinlerin ikili ilişkilerine göre değişebilmektedir. Özellikle farklı alanlarda da ticari

faaliyetler içerisinde bulunan medya patronları gündemin oluşmasında önemli rol

oynamaktadır. Kısaca gündem belirleme yaklaşımında göre medyanın önem ve yer verdiği

konular, izleyicilerin gündemini oluşturacak ve onların gündemini meşgul edecekken,

medyanın yer vermediği konular halkın ve izleyicilerin gündemine gelmeyecektir (Yaylagül,

2010).

2. Gündem Belirleme Kuramının Gelişim Süreci

Gündem belirleme kuramının düşünsel temeli Walter Lippmann’ın Kamuoyu isimli

çalışmasına dayanır. Lippmann insanların kendi yakın çevreleri dışında olup bitenleri

anlayabilmeleri, doğrudan gözlem yapabilme olanağı bulunmayan dış dünyayı kendileri için

anlamlı hale getirebilmeleri için belirli anlam haritalarına gereksinim duyduklarını, bu

anlam haritalarının medyanın aktardığı bilgiler doğrultusunda oluşturulduğunu ileri

sürmektedir (İrvan’dan aktaran Tekinalp ve Uzun, 2006).

İletişim araçlarının kamunun gündemini belirlediği düşüncesi daha eskilere

dayanmakla birlikte, gündem belirleme varsayımının ilk kez 1972’de McCombs ve Shaw’ın

yaptığı araştırma tarafından ortaya atıldığı kabul edilmektedir. McCombs ve Shaw (1991),

1968 Başkanlık seçimleri ile ilgili araştırmalarında, siyasal taraftarlara atfedilen seçici maruz

kalma eğiliminden kaçınmak için kararsız bir seçmen örneklemi üzerinde çalıştılar.

Deneklere, kampanyadaki anahtar soruları gördükleri biçimde belirlemek için konuları

sordular. Seçilen medyaya içerik analizi uyguladılar. Bu içerik analizi, söz konusu sorunların

belirleme sayısına yansıdı, ayrıca basının az çok önem verdiği soruların 15 kategorilik bir

listesini oluşturdu. Medyanın önemli olarak ele aldığı sorunlarla kararsız seçmenlerin

önemsiz saydıkları sorunlar arasında yüksek oranda bir korelasyon bağlantısı bulundu. Bu

bağlantıyı, gündem saptama yoluyla medyanın sorunlara dikkat çekmeyi etkileme gücünün

kanıtı saydılar. McCombs ve Shaw, 1968 Başkanlık seçimlerinde Amerikan kamuoyuna çok

tekdüze bir konular listesi sunulduğunu ve kamuoyunun da içerik ve sıralama açısından bu

4

kalıp ile yakın uyum içinde olduğunu buldular. Bu olgu seçim kampanyaları üzerine daha

önceki çalışmalarda da fark edildi. Bu çalışmalar kampanya boyunca konuların önem

sırasının kampanyada bunlara iletişim araçları içeriğinde verilen yerin sırasına göre nasıl

değiştiğinin kestirilebileceğini göstermektedir (Mcquail’den aktaran Tekinalp ve Uzun,

2006).

Bugünkü anlamda gündem belirleme hipotezinin öncüleri arasında Nort Long, Kurt

Lang ve Gladys Engel Lang’ın da önemli yerleri vardır. Long 1958’de (aktaran Atabek, 1998)

yayınladığı “Çevreyle İlişkilerde Yerel Halk” adlı makalesinde kitle iletişim araçlarının

gündem belirleme işlevine şöyle İşaret etmiştir: “Bir anlamda gazete, gündem sınırlarını

oluşturmada birincil harekete geçiricidir. Gazete, insanların çoğunun ne hakkında

konuşacağına, çoğunluğun gerçekleri ne olarak düşüneceğine ve pek çok insanın sorunlarla

mücadele etmede hangi yolu kabul edeceğine karar vermede en büyük paya sahiptir.” Lang

ve Lang da “Kitle İletişim Araçları ve Oy Verme” adlı çalışmalarında gündem belirleme

düşüncesinin erken dönemdeki tanımlamasını şu kelimelerle yapmışlardır: “Kitle iletişim

araçları dikkati belirli konulara çeker. Politik insanların kamu imajlarını yaratır. Gazeteler

sürekli kitle içerisindeki bireylerin ne hakkında düşünmeleri, bilmeleri ve hissetmeleri

gerektiğini öneren nesneleri sunarlar”(Severin ve Tankard’dan aktaran Atabek, 1998).

Kitle iletişim araçlarının gündem belirleme işlevine ilişkin düşüncelerin gelişimine

siyaset bilimci Bernard Cohen de önemli bir yere sahiptir. Cohen, “Basın ve Dış Politika” adlı

eserinde “medya ne düşüneceğimizi değil, ne hakkında düşüneceğimizi söylemede

başarılıdır” diyerek medyanın birey ve toplum üzerine etkilerini inceleyen araştırmacılar için

yeni bir çığır açmıştır (Atabek, 1998).

3. Gündem Belirleme Sürecinin Unsurları

Gündem belirleme en geniş anlamda “gündem belirleme süreci” diye adlandırılır ve

üç ayrı gündem ile ilgilidir. Bunlar medya gündemi, kamu gündemi ve politika gündemi olarak

kategorize edilmektedir. Bu üç gündem de birbirlerini etkilemektedir ve medya gündemi

gündem belirleme sürecinin kilit noktasını oluşturmaktadır (Atabek, 1998).

3.1. Medya Gündemi

Medya yönüyle gündem, kitle iletişim araçlarının olay ve konulara ilişkin yer verdiği

sıralama, konu ve olayların medyada yer aldığı listeleme olarak nitelenebilir. Rogers ve

Dearing’e göre medya gündemi “kitle iletişim araçlarının içeriğinin önceliği olan konu ve

olaylara yönelttiği dikkat” olarak tanımlanır (Mcquail’den aktaran Onayemi, 2010).

Kitle iletişim araçlarında çevre kirliliği, terör, enflasyon, sağlık, hayat pahalılığı vs.

gibi çeşitli konu setleri yer almaktadır. Bu konular medya gündemini oluştururlar. Medya

gündeminin belirlenmesi ile ilgili araştırmalarda kitle iletişim araçlarında yer alan haberlerin

bu kuruluşlar tarafından nasıl seçildiği, nasıl üretildiği ve kitle iletişim araçları içeriğinde

nasıl vurgulandığı incelenir. Bir başka ifadeyle, haberlerin kitle iletişim araçlarında

yayınlanmasına kadar geçen haber oluşturma süreci ele alınır. Medya kuruluşları içinde

bulundukları sosyal çevre nedeniyle çeşitli sosyal, siyasal ve ekonomik etkiler altında

çalışırlar. Bu etkiler medyada yer alacak haberlerin üretim sürecini de doğrudan

etkilemektedir.

5

Medya gündeminin oluşmasında etkili olan diğer nedenleri ise şu şekilde sıralamak

mümkündür: Gündelik hayatta yaşanan olağanüstü olaylar (deprem, yangın vs.), medya

kuruluşlarının ve çalışanlarının siyasi eğilimleri ve ekonomik çıkarları, halkla ilişkiler

uzmanlarının çalıştıkları kurumların amaçları ve çıkarları doğrultusunda medya gündemini

etkileme girişimleri ve lider konumundaki kitle iletişim araçlarının diğerlerinin gündemini

etkilemesi (Atabek, 1998). Bu etkiler sonucunda oluşan medya gündemi başta da

belirttiğimiz gibi hem kamu hem de politika gündemini etkilemektedir.

3.2. Politika Gündemi

Politika gündemi (siyasal gündem) toplumsal olay ve konuların, hükümet organları,

seçilmişler ve kanun koyucular nezdinde yer alan listesi şeklinde özetlenebilir (Onayemi,

2010). Bir sorunun politika gündemine nasıl girdiği bilim adamlarının yanıtını aradığı bir

sorudur. Hükümetlerin gündeminde ele almayı bekleyen pek çok sorun ve konu vardır.

Ancak bunlardan bazıları politika gündemi olarak belirlenebilirler. Gündem belirleme

yaklaşımı siyasal sorunların hükümetlerin ilgisini çekmeye hak kazandığı oranda öne çıktığı

bir sürece işaret eder. Sorunların önemliliğinin artmasında etkili olan pek çok unsur vardır.

Bunlar arasında çıkar grupları, kitle iletişim araçları, bilimsel veriler ve ekonomik kriz

sayılabilir.

Demokratik rejimlerde politika gündeminin belirlenmesinde kitle iletişim araçları çok

önemli bir role sahiptir. Ancak, basının her türlü sorun karşısında ve her zaman vatandaşın

yanında olduğu, onlara yol gösterdiği ve hükümet uygulamalarını denetlediği doğru

değildir. Basın, kamuoyu oluşturma gücü ile kitlelerin desteğini arkasına alarak siyasal karar

mekanizmalarını etkileme gücüne sahip olabilir. Benzer biçimde, okuyucular da basının

desteğini alarak siyasal karar mekanizmalarını talepleri doğrultusunda etkileyebilir. Fakat

bu etkileme okuyucudan ve basından siyasal karar merkezlerine doğru tek yönlü değildir.

Yanlış bilgilendirme gibi çeşitli yollarla hükümetler de kendi iletişim araçlarını, halkı

yanıltmanın ya da belirli biçimde yönlendirmenin araçları olarak kullanabilirler (Atabek,

1998). Politika gündemin belirlenmesinde kitle iletişim araçlarının rolü oldukça etkilidir.

Aynı zamanda hükümetler kitle iletişim araçları sayesinde medya ve kamu gündeminin

oluşmasına etki edebilirler.

3.3. Kamu Gündemi

Kamu gündemi belirli bir zaman diliminde kamunun konulara yönelik önemlilik

sıralaması olarak tanımlanabilir (Onayemi, 2010). Kamu gündeminin belirlenmesi, kitle

iletişim araçlarının belirli haber konularını vurgulayarak izleyicilerin gündemlerini

belirlemesidir. Gündem belirleme yaklaşımına göre okuyucular, dinleyiciler ve izleyiciler bir

haber öyküsündeki bilgi miktarından ve o haberin konumundan yalnızca sorunun ne

olduğunu öğrenmekle kalmazlar, aynı zamanda o sorunun ne kadar önemli olduğunu da

öğrenirler. Bilim adamları kamu gündemindeki öncelikli sorunları öğrenebilmek için

bireylere “Ülkenin bugün karşı karşıya kaldığı en önemli sorun nedir?” sorusunu sorarlar.

Bu soruya alınacak yanıtın kamu gündemini temsil ettiği varsayılır (Atabek, 1998). Kamu

gündeminin oluşmasında da medya yine önemli bir rol oynamaktadır.

6

B. Yeni Medya

İngilizcedeki media sözcüğü; araç, orta, ortam aracı anlamlarına gelen medium

sözcüğünün çoğuludur. Türkçede “media” sözcüğünü karşılamak üzere genel “kitle iletişim

araçları” kavramı kullanılmaktadır. Kitle iletişim araçları kısaca, insanların gündelik hayatta

yaşanan olayları takip etmelerine yarayan araçlardır. Günümüzde medya denilince aklımıza

ilk gelen araçlar televizyon, radyo ve gazetedir. Ancak teknolojide yaşanan hızlı gelişmeler

sayesinde özellikle internetin hayatımızın her alanına etki etmesiyle beraber “Yeni Medya”

kavramı ortaya çıkmıştır (Satıl, 2011). Medyanın yeni sıfatıyla ele alınması aslında iletişim ve

bilişim sektöründeki teknolojik gelişmelerle ilgilidir. Bu teknoloji, günümüzde yeni iletişim

teknolojileri olarak da adlandırılmaktadır.

Yeni medya kavramı 1970’lerde, bilgi ve iletişim tabanlı araştırmalarda, sosyal,

psikolojik, ekonomik, politik ve kültürel çalışmalar yapan araştırmacılar tarafından ortaya

atılmış bir kavramdır. Ancak 1970’lerde değinilen anlam, 90’lı yıllarda müthiş bir gelişme

gösteren bilgisayar ve internet teknolojisiyle beraber kapsamı genişlemiş ve farklı boyutlara

ulaşmıştır (Vural ve Bat, 2010).

Geleneksel iletişim araçlarından ayrı duran sayısal televizyon, İnternet, GSM, WAP,

GPRS, CD, VCD, DVD, interaktif CD, çift taraflı CD ve benzeri sayısal teknolojiler yeni

medya olarak tanımlanmaktadır (Törenli’den aktaran Satıl, 2011). Başka tanıma göre yeni

medya, bütün bilinen farklı ortamları bir araya toplama yetisine sahip bir özelliktedir. Buna

“multi-medya” ya da çoklu ortam denilmektedir. Metin, durağan görüntü, hareketli

görüntü, ses gibi ortamların birliktelikleri bu özelliği meydana getirmektedir (Dilmen’den

aktaran Vural ve Bat, 2010). Yeni medyalar genelde bilgisayar ve bilgisayarın uzantısı

teknolojiler (tabletler, akıllı telefonlar vs.) olmadan kullanılamayacak ortamlardır. Bu medya,

genellikle dijitaldir ve kullanıcısına veya hedef kitlesine etkileşim olanağı sağlar. Pavlik

(1998), medya tüketicisi için yeni ve eski medya arasındaki temel farkın kullanıcı için daha

fazla kontrol ve seçim olduğunu vurgulamaktadır (Vural ve Bat, 2010). Yeni medya

insanlara, düşüncelerini, duygularını paylaşma olanağı yaratan ve etkileşimin esas olduğu

bir ortam sunmaktadır. Bu nedenle bu ortamlar “Sosyal Medya” olarak adlandırılmaktadır.

Sosyal medya olarak adlandırılan bu ortam, insanları bir araya getirmesi ve bu insanların

arasında etkileşim sağlaması bakımından çok değerlidir.

Yeni medyanın sunduğu teknolojik olanaklar (e-mail vs.), iletişim için gönderici ile

alıcının aynı zamanda bir arada bulunması zorunluluğunu da ortadan kaldırmaktadır.

Geleneksel iletişim ortamlarından farklı olarak, kişiler arasındaki uzaklık önemsiz hale

gelmektedir (Satıl, 2011).

Rogers’a göre yeni medyanın üç özelliği vardır (Geray’dan aktaran Satıl, 2011):

Etkileşim: İletişim sürecimde etkileşimin varlığı gereklidir. Alıcı ve verici

tarafların eşzamanlı iletişimidir.

Kitlesizleştirme: Büyük bir kullanıcı grubu içinde her bireyle özel mesaj

değişimi yapılabilmesini sağlayacak kadar kitlesizleştirici olabilir.

Eşzamansız olabilme: Yeni iletişim teknolojileri birey için uygun bir zamanda

mesaj gönderme veya alma yeteneklerine sahiptirler. Aynı andalık gerekliliğini ortadan

kaldırırlar.

7

Özetle yeni medya sayesinde bireyler, bir ya da çok daha fazla kişi ile aynı anda

bilgisayar başında olmaksızın iletişime girerek etkileşim sağlayabilmektedir.

1. Web 2.0 Teknolojileri

WWW (Worl Wide Web) 1994’ten beri hızla gelişmektedir. Web’in ilk evresi olan

Web 1.0’da sadece, elektronik ortamda bulunan bilgi kaynakları gibi çalışan salt okunur

ortamlar bulunmaktaydı. Bu ortamlar kullanıcıyla herhangi bir etkileşimin olmadığı,

kullanıcıya arama yapmaktan başka hiçbir işlem yapma olanağı tanımayan HTML

sayfalarından oluşmaktaydı. Temel amaç kitleler için oluşturulan içeriklerin ulaştırılması ve

bir kaynaktan birçok kişiye yayın yapmaktı. Kullanıcıyla etkileşim gereksinimi, bilişim

teknolojisinde gelişmeler ve alt yapı ihtiyaçlarının hızla karşılanarak gelişmesi Web 1.0’dan

Web 2.0’a geçişi sağlamıştır. Web 2.0 için bir çok tanım bulunmaktadır. En basit anlamda

Web 2.0 herhangi bir kullanıcının internette kolayca içerik oluşturabilmesi ve var olan

içeriklere müdahale edebilmesidir. (Atıcı & Yıldırım’dan aktaran Odabaşı vd., 2012).

Web 2.0 bir tür yazılım veya programlama dili olmamakla birlikte, var olan web

teknolojisini daha kullanılabilir ve daha fonksiyonel hale getiren, yeniliklerle düzenlenmiş

bir konsepttir. Bu konsept metinler, sesler, fotoğraflar, videolar gibi çoklu ortam araçlarının

paylaşılmasını sağlayan uygulamaları sayesinde kullanıcılar arasındaki iletişimi ve iş

birliğini destekler. Ayrıca web 2.0’la ortaya çıkan uygulamalar, kullanıcıların hiçbir tasarım

bilgisine sahip olmadan kendi içeriklerini yaratarak diğer kullanıcılarla paylaşabilmelerini

de sağlar (Şendağ’dan aktaran Odabaşı vd., 2012).

İnternetin yaygın kullanılmaya başlanması farklı uygulamaların da yaygınlaşmasına

olanak sağlamıştır. Günümüzde yaygınlaşan uygulamaların başında Web 2.0 teknolojisine

bağlı olarak gelişen uygulamalar yer almaktadır. Web 2.0 uygulamaları özellikle zaman ve

mekandan bağımsızlık özelliği ile oluşturulan bilgi topluluklarının etkileşiminin artmasına

neden olmuştur. Bilgi toplulukları arasındaki etkileşimin artması aynı zamanda bilginin

hızla yenilenmesi ve tüketilmesi anlamına da gelmektedir.

Yeni medyanın kendine özgü nitelikleri ve uygulama alanlarıyla beraber Web 2.0

teknolojilerinin de getirmiş olduğu avantajlar sonucunda farklı uzmanlık ve uygulama

alanları ortaya çıkmıştır. Yeni uygulamalar, iletişim kanalları ve ortamlarının ortaya

çıkmasıyla “sosyal medya” ve “sosyal ağlar” gibi yeni medya bünyesinde

değerlendirilebilecek kavramlar türemiştir.

2. Sosyal Medya

Sosyal medya, yeni medyanın bireysel ve toplumsal etkileşim/iletişim yönünü ortaya

koymak amacıyla kullanılan bir terimdir. Tek başına bireylerin davranışlarını ya da tek

başına yeni medyayı ifade etmemektedir. Bireylerin çevrimiçi dünyada sosyal ilişkiler

kurmasına ve geliştirmesine katkıda bulunan platformlar sosyal medya kapsamına

girmektedir (Karabulut, 2008).

Sosyal medya; “Online gruplar arasında sözcüklerin, resimlerin, videoların ve sesin

yaratılması ve paylaşılmasını sağlayan – web tabanlı uygulamalar olarak tanımlanabilen-

etkileşimli medya aracılığı ile bilgi ve düşünceleri paylaşmak için gerçekleştirilen

8

uygulamalar, faaliyetler ve davranışlardır” (Kara ve Özgen’den aktaran Seyhan, 2012). Diğer

bir tanıma göre; “İnsanların bir kişiden çok kişiye olabildiği gibi, çok kişiden bir kişiye

etkileşimli bir iletişim süreci içinde haber, bilgi ve içeriği keşfetmek, okumak ve paylaşmak

için oluşturdukları platformlar, sosyal ortamlardır” (Özçağlayan ve Uyanık’tan aktaran

Seyhan, 2012).

İçerik ve biçim bakımından çeşitlilik gösteren sosyal medya ortamlarında

karakteristik olarak nitelendirilebilecek ortak özellikleri şu şekilde sıralamak mümkündür

(Mayfield’den aktaran Karabulut, 2008):

Katılım: Sosyal medya, konuya ilgisi olan herkesi içeriğe katkıda bulunmaya

davet eden bir yapıya sahiptir.

Açıklık: Sosyal medya ortamları genel olarak söz edilen katılıma açıklık ilkesi

üzerine yapılandırılmaktadır.

İki Yönlülük/Sohbet: Geleneksel medya asıl olarak tek taraflı mesaj akışını

sağlayan yayıncılık anlayışı üzerine kuruluyken, sosyal medya ortamlarında karşılıklı

etkileşim söz konusudur.

Topluluk: Sosyal medya ortamları, ortak konular etrafında toplanan grupların

kısa sürede oluşmasına imkân vermektedir.

Bağlantı: Sosyal medyanın içeriğini zenginleştiren, açık uçlu bilgi ya da

iletişim kaynakları haline getiren bir başka özellik, ortamda bulunan linklerdir. Linkler farklı

kaynaklara erişim anahtarı niteliğindedir.

3. Sosyal Ağlar

Sosyal ağlar, kitlelerle bağlantı kurmak için sistemde zorunlu bulunan profilin

paylaşılmasına olanak tanıyan, bir bağlantıyı paylaşanlarla diğer kullanıcıların listesinin

birbirine eklenmesi ve aynı zamanda sistemde bulunan her bir kişinin birbirlerini görmesini

sağlayan web tabanlı servis olarak tanımlanmaktadır (Vural ve Bat, 2010).

Web tabanlı servis olarak sosyal ağ siteleri, zorunlu bir sistem aracılığıyla genel bir

profil oluşturmak için kişisel çalışmalara izin verir, diğer kullanıcıların bir listesini oluşturur

ve bağlantıda olan kişilerin birbirleriyle paylaşımına olanak tanır ayrıca sistem sayesinde

diğerleri tarafından yapılanları ve listesindeki diğer insanların birbirlerini görmesini

sınırlayabilecek olanakları tanır. Bu bağlantıların içeriği siteden siteye değişebilir (Boyd ve

Ellison’dan aktaran Vural ve Bat, 2010).

Sosyal ağlar genel olarak aşağıdakileri içerir (Dawley’den aktaran Vural ve Bat, 2010):

Sosyal Siteler: MySpace, Facebook, Twitter.

Fotoğraf Paylaşım Siteleri: Flicker, PhotoBucket, Instagram.

Video Paylaşım Siteleri: Youtube, Vimeo, Vine.

Profesyonel Ağ Siteleri: LinkedIn, Ning.

Bloglar: Blogger, Wordpress.

9

Wikiler: Wetpaint, PBWiki.

İçerik Etiketleme: MERLOT, SLoog.

Sanal Kelime: SL, Active Worlds, There, Whyville, Club Penguin, HİPİHİ.

Genellikle, sosyal ağ sitelerindeki üyeler, biyografileri, fotoğrafları ve bazı kişisel

bilgilerinin yer aldığı alanlara, kişisel profil sayfasına sahiptirler. Bireyler sosyal ağlar

sayesinde düşüncelerini geniş kitlelere iletme şansına sahiptirler. Şu an dünyada en yaygın

kullanılan soysal ağ Facebook’tur. Facebook’tan sonra en popüler sosyal ağlardan biri ise

Twitter’dır (Satıl, 2011).

3.1. Twitter

Twitter, insanların web ortamında bilgilerini, duygularını, düşüncelerini veya ne

yaptıklarını anlık kısa ifadelerle yazarak paylaştıkları bir sosyal ağ sitesidir. İfade ve

durumların metin ile aktarılmasının 140 karakter ile sınırlı olması Twitter’ın mikroblog

özelliğini, takipçiler aracılığı ile ağ içinde yayılması da, sosyal ağ özelliğini göstermektedir

(Odabaşı vd., 2012). Twitter, kullanıcılarını ilgiye değer konularda en yeni bilgilere ulaşmayı

mümkün kılan gerçek zamanlı bir bilgi ağıdır. Twitter üyeleri ilgilendiği konularda en son

tartışmaları kolayca izleyebilirler. Twitter’ın kalbinde Tweet isimli küçük bilgi patlamaları

yer alır. Her Tweet en fazla 140 karakter uzunluğunda olabilir, bunun amacı az yerle çok

bilgi paylaşımı gerçekleştirilebileceğini göstermektedir (https://about.twitter.com/tr).

2006 yılında teknoloji girişimcileri Evan Williams, Jack Dorsey ve Biz Stone

tarafından geliştirilen Twitter, internet üzerinden SMS (kısa mesaj) olarak ortaya çıkmıştır.

Özellikle Twitter’ın mobil teknolojilerden (SMS ile ya da internet ağı ile) takip edilebilmesi

erişilebilirliğini ve hızını arttırmaktadır. Diğer blog uygulamalarına karşın sosyal ağ yapısı

güçlü bir iletişim ve sosyal destek ortamı oluşturmaktadır. Basit ara yüzü, öz ve açık ifade

özelliği, kullanımını ve içerik oluşturmayı kolay hale getirmektedir(Altunay’dan aktaran

Odabaşı vd., 2012). Twitter’ın ilk örneği San Fracisco da bir web şirketi olan Odeo çalışanları

için kullanılmış ve daha sonra geliştirilerek tam sürümü sunulmuştur.

Twitter’ı diğer sosyal ağlardan ayıran temel özellikler şu şekilde sıralanabilir (Blake

vd.’den aktaran Odabaşı vd., 2012):

Kullanıcıların karşılıklı takiplerinin zorunlu olmaması,

İleti uzunluğunun 140 karakter ile sınırlı olması,

Çok sayıda araç (mobil cihazlar, bilgisayarlar) tarafından destekleniyor

olması,

Masaüstü uygulamalarına (widget) ve alışılmış ara yüzün ötesinde çeşitli web

uygulamalarına sahip olması.

Bugün Twitter’ın kullanıcı profiline baktığımız zaman diğer sosyal ağlardan bu

yönüyle de ayrıldığını görmekteyiz. Siyasetçilerin, spor adamlarının, gazetecilerin,

sanatçıların ve daha birçok alandaki ünlü ismin Twitter’da doğrudan kendilerinin yönettiği

hesaplarının bulunması ve diğer kullanıcıların bu ünlü isimlerle diledikleri zaman iletişime

geçiyor olması da Twitter’ın diğer sosyal ağlardan ayıran bir özelliktir. Bunun yanı sıra

10

Twitter’da en çok konuşulan konuların on maddelik gündem şeklinde ana sayfada yer

alması da Twitter’ı diğer sosyal ağlardan ayıran başka bir özellik olarak gösterilebilir.

Twitter’ın hızlı gelişimi ve çeşitli uygulamalarla zenginleştirilmiş yapısı,

kullanıcıların Twitter’a daha fazla ilgi göstermesini sağlamıştır. Farklı amaçlarla

kullanılabilen Twitter’a bağlanma sebepleri; internet ağının bir parçası olma, milyonlarca

insanın fikirlerini, duyduklarını, hissettiklerini, ilgi alanlarını öğrenmek, hayatta olup

bitenleri not etme yöntemi olarak yazmak, düşündüklerini, okuduklarını, bildiklerini

paylaşmak ve çevreleriyle temas halinde olmak şeklinde sıralanabilir. Bunlara ek olarak

Grosseck ve Holotescu’a (2008) göre pazarlama, siyaset, medya ve eğitim gibi amaçlarla da

Twitter kullanımından bahsetmek mümkündür (aktaran Odabaşı vd., 2012). Ayrıca gündemi

takip etmek, gündemdeki olaylara ilişkin görüşlerini paylaşmak da kullanıcılar Twitter’a

olan ilgisini oldukça arttırmaktadır.

3.1.1. Rakamlarla 2013 Türkiye Twitter Profili

2013 yılı içerisinde Monitera ve Webrazzi’nin beraber yapmış olduğu araştırmalar

sonucunda elde edilen verilere göre (Kahraman, 2013):

Twitter Türkiye’de 2012 yılına oranla %33.3’lük üye artışına sahip olmuştur.

Böylece Türk Twitter kullanıcı sayısı Şubat 2013 itibari ile 9.6 milyona ulaşmıştır.

Türk kullanıcılar 2012 yılında günlük ortalama 1.7 milyon tweet atıyorken bu

rakam 2013 yılında %370 artış göstererek 8 milyona ulaşmıştır.

2012’de saniyede 20 tweet atan Türk Twitter kullanıcıları, 2013’de bu rakamı

saniyede 92 tweete yükseltmiştir.

2012’de tweetlerde ortalama karakter sayısı 64 iken, 2013 tweetlerinde

ortalama karakter sayısı 70’e yükselmiştir.

2012’de Twitter’da en yoğun saatler 21-22 iken 2013’ün en yoğun saatleri 23

olarak belirlenmiştir.

2012 yılında en fazla tweet atılan gün Cuma günü iken 2013 yılında en az

tweet atılan güne düşmüştür.

2013’te Twitter’da linkli içerikler arasında en fazla resim/fotoğraf

paylaşılmıştır. Fotoğrafı sırasıyla video, lokasyon ve haber paylaşımları izlemiştir.

2012 yılında ortalama takipçi sayısı 151 iken 2013’te bu rakam iki katına

çıkarak 320’ye ulaşmıştır.

Sadece markaların ve gündem maddelerinin değil neredeyse her kullanıcının

kendisine ait birden fazla Hashtag’i (etiket) varmış gibi görünmesine rağmen, tweetlerdeki

Hashtag oranı sadece %7 olarak belirlenmiştir.

Mobil cihazlarda akıllı telefonların daha fazla pazar payına sahip olmaya

başlamasıyla beraber, 2012’de %59 olan mobil web oranı 2013’te %61’e yükselmiştir.

Monitera ve Webrazzi’nin beraber yaptığı bu araştırma sonucundaki rakamların da

gösterdiği gibi Twitter’ın kullanım oranı ve siteye olan ilgi gün geçtikçe artmaya devam

etmektedir. Twitter’daki kullanıcı sayısının ve bu ağda geçirilen sürenin her geçen gün

artmasının sonucunda gerek ticari gerekse siyasi anlamda bu ağa verilen önemi arttırmış

hatta Twitter başlı başına bir mecra haline dönüşmüştür.

11

C. Yeni Medya ve Gündem

Teknolojide yaşanan hızlı gelişmeler sonucunda medya, yapısı gereği iki farklı alanı

ayrılmıştır. Özellikle internetin hayatımızın her alanını kuşatmasıyla yeni bir medya olgusu

oluşmuş ve geleneksel medyadan birçok yönüyle ayrılan bu medya “yeni” sıfatıyla anılmaya

başlamıştır. Yeni medyanın sunmuş olduğu yenilikler ve kolaylıklar, internetin

yaygınlaşması ile beraber, geleneksel medyayı da etkilemiştir. Geleneksel medya olarak

tanımladığımız radyo, televizyon ve gazete gibi kitle iletişim araçları, yeni medyanın

etkisiyle beraber eksenini değiştirmiş ve yeni medyaya uyum sağlamak zorunda kalmıştır.

Bu eksen değişikliği her iki medyanın da birbirinden etkilenmesine neden olmuştur. Kitle

iletişim araçlarının yapısı yeni medyanın etkisiyle dönüşüme uğramış ve geleneksel

yöntemlerin yanı sıra artık internet üzerinden yayın yapan gazeteler, dergiler, televizyonlar

ve radyolar türemiştir.

Geleneksel medyanın yeni medyaya yansımasına karşın yeni medya da kendi kitlesel

ağlarını üretmiştir. Çalışmamızın önceki bölümünde bu ağlara ve bu ağları geleneksel

medyadan ayrılan özelliklerine değinmiştik. Bu ağlar yeni medyanın yapısı gereği kitleleri

daha aktif hale getirmiş ve kitleler üreten tüketici haline dönüşmüştür. Bu sayede kitleler

sadece geleneksel medyayla sunulan içeriklere maruz kalmakla kalmamış aynı zamanda

maruz kalınan bu içeriklere kendi yorumlarını da ekleyerek yeni içerikler üretir hale

gelmişlerdir. Ayrıca geleneksel medya yoluyla sunulan içeriklerin yanı sıra kitleler kendi

içeriklerini de – geleneksel medya yoluyla sunulan içeriklerle alakalı olsun ya da olmasın-

diledikleri şekilde üretebilme imkânı bulmuşlardır. Yeni medyanın kitlelere sunmuş olduğu

özgürlüğün birtakım avantajları olduğu gibi dezavantajları da vardır, ancak bu konu bizim

çalışma alanımızı kapsamamaktadır.

Yeni medyanın yapısal özellikleri gündemin nasıl şekilleneceği üzerinde de etkili

olmuştur. Geleneksel medyanın kitleleri etkileme gücü ile birlikte, yeni medyanın doğuşuyla

artık kitlelerin geleneksel medyayı etkileme sürecinden bahsedilmektedir. Bu süreçte medya

organları bilgiyi yaymakta, kitleler bu bilgileri tüketmektedir, ancak eskiye göre bu ilişki tek

yönlü gelişmemekte, insanlar internet üzerinden, yeni medya aracılığıyla, haberler ve

içerikler hakkında yorumlarını paylaşabilmektedir ve böylece yeni medya kendi paralel

gündemini oluşturmaktadır. Yeni medya gündemi geleneksel medyayla çoğu zaman aynı

gündem etrafında şekillense de, kullanıcılara özgür bir ortam sunması nedeniyle, farklı bir

gündem etrafında da şekillenebilmektedir. Özellikle sosyal ağlar sayesinde kullanıcılar hangi

konuların konuşulacağına, neyin gündemi meşgul edip neyin etmeyeceğine kendileri karar

verebilmektedir.

Geleneksel medyada gündemin şekillenmesinde önemli rol oynayan eşik bekçilerinin

yeni medya ortamlarındaki etkinliğinin azalması bu ortamlarda gündemin istenilen

doğrultuda belirlenmesini zorlaştırmaktadır. Dolayısıyla bireylere geleneksel medyadan

bağımsız bir ortam sunan yeni medya, gündemin şekillenmesini geleneksel medyanın

tekelinden çıkarmaktadır. Özellikle ülkemizde (Gezi Olayları) ve dünyada (Arap Baharı)

meydana gelen toplumsal hareketlerin başlamasında ve gelişmesinde önemli rol oynayan

yeni medya ortamları bireylerin kendi gündemini oluşturmasına ve ortak hareket etmesine

olanak sağlamıştır (Kahraman, 2013). Bu açıdan değerlendirecek olursak yukarda da

12

belirttiğimiz gibi yeni medya gündemi kimi zaman geleneksel medya gündeminden

beslenmekte, kimi zaman da kullanıcıların önem verdiği konular etrafında şekillenmektedir.

D. Twitter Türkiye Gündemi

Bu bölümde yeni medyanın en önemli sosyal ağlarından biri olan Twitter’da Türkiye

gündeminin nasıl şekillendiğini ortaya koymak için yapmış olduğumuz çalışma ve bu

çalışmanın sonuçlarına yer verilecektir. Çalışmamızda, Türkiye’de en çok tiraja sahip olan ilk

beş günlük gazete arasından Zaman, Hürriyet, Sözcü ve Sabah gazeteleri seçilmiştir. Çalışma

kapsamına alınan gazetelerin seçiminde medyatava.com ve medyaradar.com sitelerindeki

tiraj listeleri baz alınmıştır. Posta gazetesi ikinci sırada yer almasına karşın Hürriyet

gazetesiyle aynı yayın gurubuna ait olduğu için çalışmamız dışında tutulmuştur.

Seçilen gazetelerin internet sitelerinde yer alan manşet haberleri ile Twitter’da

kullanıcılar tarafından en çok yazılan kelimeler sonucunda oluşan Twitter Türkiye’nin

gündem maddeleri, 12 Mayıs 2014 – 18 Mayıs 2014 tarihleri arasında beş günlük süre

zarfınca kayıt altına alınmıştır. Belirlenen tarihler arasında kayıt altına alınan beş gün

rastgele seçilmiştir. Kayıt altına alma işlemi Twitter’ın en yoğun kullanıldığı saatlerde yani

22.00 – 24.00 saatleri arasında gerçekleştirilmiştir. Seçilen gazetelerin internet sitesinde yer

alan manşet haberlerinden ilk on tanesi kayıt altına alınmış ve Twitter Türkiye’nin gündem

maddeleriyle beraber her gün tabloya dökülmüştür. Tablolar ve tablolara ilişkin

değerlendirmeler şu şekildedir:

TABLO 1: 13 Mayıs 2014 Twitter Türkiye Gündemi ve Seçili Gazetelerde Yer Alan

Manşetler

Türkiye Twitter Gündemi Zaman Hürriyet Sözcü Sabah

#soma Enerji Bakanı

Yıldız’dan ilk

açıklama

Soma'da

maden

faciası: 151

ölü

Soma’da

maden faciası

232 ölü

Soma'da

endişeli

bekleyiş

sürüyor

#HayalimÜçKelimeOdaŞöyle Kömür

ocağında

yangın: 200-300

işçi mahsur

Kahreden

ayrıntı

İşte

Türkiye’nin

maden karnesi!

Başbakan'dan

Soma

açıklaması

#BugünküRuhHalim Ak Partili vekil

düzeltti: Ölü

sayısı 4

AK Parti

grubunda

hareketli

anlar

Soma Şili’yi

hatırlattı

Soma'ya giden

belediye

başkanı kaza

geçirdi!

#BuTagaGelenlerMUTLUOLUYO

R

‘Buradan

rahatlıkla evine

gidebileceksin

basın

özgürlüğü

vardır’

'Oyadam'

seks

engeline

takıldı

Taner Yıldız o

madenin

güvenliğini

böyle övdü

Cumhurbaşkan

ı Gül'den

Manisa

Valisi'ne

talimat

13

#KaderDeğilİsCinayeti Süper Lig için

iki aday belli

oldu

Bakan

Boschi'nin

dekoltesi

İtalya'yı

karıştırdı

Bu madenciler

de güzel ölür

mü?

73 yılda 3

binden fazla

işçi öldü

Madenİşçileri ÖlmediÖldürüldü Satürn,

Dünya’nın

yanından böyle

geçip

gitseydi…

Bürokrasid

e 'çatı'

sarsıldı

Soma’nın

sorumlusu

AKP!

Davutoğlu'nda

n muhabire

sert tepki

Orhan Kural 'Adanalı

Parsadan'ı

hayalet imam

yaptılar

Satürn

Dünya'nın

yanından

geçseydi

“Yakında

belgeleriyle

açıklayacağız”

Başbakan'dan

bir müjde daha

ChpTürkiyenin KaraLekesidir Davutoğlu'nda

n tazminat

açıklaması

Mehmet

Kuşman

dünyada

çivi

yazısını

bilen 38

kişiden biri

Garipoğlu’nun

avukatlığını

neden yaptı?

Feyzioğlu’nun

olaylı

müvekkilleri

HainHırsızYasakçı

YüzkarasınAKP

Kılıçdaroğlu:

Darbe

paranoyasının

arkasına

saklanmasın,

darbe falan yok

Gezi’de bir

şehit daha

"2015 genel

seçimine kadar

bedelli

gündeme

gelecek"

HalkınBaşkanı RTErdoğan Star'ın

Endonezya

hezeyanı

Galatasaray’da

n dev adım!

Sakın o ücreti

ödemeyin

13 Mayıs Salı günü Türkiye gündemine Manisa’nın Soma ilçesinde yaşanan maden

faciası damgasını vurmuştur. Gerek kamu gerek medya gerekse politika gündemini Soma’da

yaşanan maden patlaması meşgul etmiştir. Yaşanan bu acı olay sonucunda hem seçili

gazeteler hem de Twitter Türkiye gündemi Soma’ya yoğunlaşmıştır. Twitter Türkiye

gündemi ile ilgili gazetelerde yer alan manşet haberleri arasında bir paralellik olduğunu

söyleyebiliriz. Ancak Soma dışında yer alan haberler ya da konulara baktığımız zaman bir

benzerlik olmadığını gözlemleyebiliriz.

TABLO 2: 15 Mayıs 2014 Twitter Türkiye Gündemi ve Seçili Gazetelerde Yer Alan

Manşetler

Twitter Türkiye Gündemi Zaman Hürriyet Sözcü Sabah

#AklımızKalbimizSomada İşte

Başbakan ve

korumaların

dövdüğü

madenci

Soma'da facia:

284 can gitti

Erdoğan’dan

vatandaşa

inanılmaz

hakaret!

Bakan son

durumu

açıkladı

#BugunCumabugunSomabugunDu Maden-Sen: 'Görülmemiş Halk Soma Kömür

14

a 787 işçi

vardı, 288'i

nerede?

ve

açıklanamaya

n bir yangın...'

Arenası’nda

SOMA

konuşuluyor

İşletmeleri

A.Ş.'den

açıklama

#AlpGürkanNerede O tekme

İspanya ve

İngiliz

medyasında

Soma

felaketiyle

ilgili düğmeye

basıldı

Soruşturma

nihayet

başlatıldı

"Demirleri

ısırarak

hayatta kaldık"

#ülkeolarakçokiyiyiz 'Tekme',

hocasını da

kızdırdı:

Hata yaptık

Marketten

yeni

görüntüler

Erdoğan’dan

vatandaşa

yumruk!

Uğur Dündar'a

Soma'da şok

protesto

YumrukYalanlarıyla

ProvakasyonYapma

Cüneyt

Özdemir

gözyaşlarını

tutamadı

Yıllar sonra el

koyduğu

madende

Tayyip’in

yumrukladığ

ı genç

konuştu

Babasını

öpücüklerle

son

yolculuğuna

uğurladı

#SomadakileinBorclarıSilinmeli Türkkan:

Erdoğan’ın

vurduğu

Taner

Kuruca

Soma'da acı

Ronaldo ve

Messi’den

Soma

mesajları…

Kenan Işık

yoğun

bakımdan çıktı

BugünHerYerSiyah

GünDoğmadıSanki

'Acıyı

paylaşırken

yeni acılara

neden

olunmasın'

Dış basın

Soma'yı böyle

gördü

Madende

yangın

söndü

Sözcü'den

yüzsüzlükte

ikinci perde

Murat Yalçın Türkiye'yi

ağlatan o

madenci

konuştu

Vali

Yardımcısı:

Soma'da aklını

kullanan

hayatını

kurtardı

Yusuf

Yerkel’in

SOAS’tan

doktorası

yokmuş

Sınırda büyük

patlama

Uğur Dündar Babasını

gözyaşlarıyl

a uğurladı

Türkiye Soma

için birleşti

Bir anlamlı

hareket de

F.Bahçe’den

Arda Soma

için G.Saray'a

karşı!

Milliİradeye Tekme Tokat Cemal'e son

veda!

Emniyet'te

'şark tayini'

depremi

Ölen işçi

yanlış köye

gömülmüş

Fenerbahçe'de

n Soma'ya dev

yardım

15 Mayıs Perşembe günü seçili gazeteler ve Twitter Türkiye gündemi arasında yine

bir paralellik söz konusudur. Soma’da yaşanan maden faciasının ardından bir gün

geçmesine rağmen olayın yankıları devam etmiş ve hem ilgili gazeteleri hem de Twitter

Türkiye gündemini meşgul etmiştir. Twitter Türkiye gündeminin tamamı Soma ve Soma ile

ilgili konulardan oluşmaktadır. Seçili gazetelerde de yine Soma ile ilgili konulara ağırlıklı

olarak yer verilmiştir.

15

TABLO 3: 16 Mayıs 2014 Twitter Türkiye Gündemi ve Seçili Gazetelerde Yer Alan

Manşetler

Türkiye Twitter Gündemi Zaman Hürriyet Sözcü Sabah

#SomaBizeÖğrettiKİ 'Yuh çekersen

tokadı yersin'

Ölen

madencilerin

isimleri

AFAD'ın

internet

sitesinde

Erdoğan’ın

yeni kaseti

çıktı: ‘Yuh

çekersen

tokadı yersin’

İşte hayatını

kaybedenlerin

isimleri

#405İşçiNerede Madencilerin

cenazeleri

karıştı

Soma'da

TOMA'lı

müdahale

Soma’daki

kayıplarıni

isim listesi

Bakan Taner

Yıldız'dan flaş

açıklama

#ProvokatörlereFırsatVermiyoruz İşte şehit

madencilerin

isimleri

Rıza Sarraf'ın

yurt dışına

çıkış yasağı

kaldırıldı

Madenci

yakınlarına

TOMA’lı

müdahale!

İşte TFF'nin

yeni yabancı

kuralı

#normalBirÜlkede Yıldız: 787

işçiden 485'i

sağ çıktı, 284

işçi vefat etti

İş adamı

Adem Tüysüz

intihar etti

Yandaş yazar

tekmeyi bile

savundu

Madenci

Murat'ın umre

sevinci

#BiziBağışlaSoma Soma'da

TOMA'lı

müdahale

Yusuf Yerkel,

Erdoğan'ın

yanındaydı

Tekmeci

Erdoğan’la

Cuma’da

45 dakikalık

gaz, 20

dakikada

bitmiş!

Mursi’yeGözyaşı

HalkımızaTekmeTokat

Reza Zarrab'ın

yurtdışına

çıkış yasağı

kaldırıldı

İlk kez

kameraların

karşısına geçti

Ezeli

rakiplerden

dev hamle

O madenin

sahibi bakın

kim?

ProvokatörDoğanMedyası

BasınınYüzKarası

'Cesetlerin

üzerinden

sürünerek

çıktım'

Soma

Holding'ten

basın

toplantısı

Ömer Türken

bakın kim

çıktı?

Twitter'da Alp

Gürkan'ın bu

yazısı

konuşuluyor

Yusuf Yerkel 7 Eski Kırkpınar

ağası işadamı

Tüysüz

intihar etti

Bakan Faruk

Çelik 4 gün

sonra Soma

yolunda

Süper Kupa

Finali

Manisa’da…

Hedefteki

patron

konuştu

Kayserispor 0-1 Fenerbahçe Çelik'in rapor

aldı dediği

Yerkel,

Başbakanla

Türkçe cevabı

anlaşılamadı

İşte o ‘yaşam

odası’

Sabaha karşı,

dakikalarca

onu iknaya

16

Cuma'da uğraştı

Maksimum 302 Erdoğan'da

görüntü yok;

Yerkel

kendini

korudu

Enkaz altında

bir ses bir

nefes

Hortumun

ucu neden

boşta?

İkinci

müftünün

karısı skandalı!

16 Mayıs Cuma günü Twitter Türkiye gündemi ile seçili gazetelerde yer alan haberler

arasında benzerlik söz konusudur. Soma’da yaşanan maden faciasının ardından iki gün

geçmesine rağmen arama kurtarma çalışmaları devam ettiği için olayın yankıları gündemi

meşgul etmeye devam etmiştir. Ayrıca seçili gazetelerde yer alan haberler de birbiriyle

benzerlik göstermektedir. Bugünün gündemine baktığımız zaman Soma ve Soma ile ilgili

konulardan farklı olarak spor konularının gündemde yer bulduğunu gözlemleyebiliriz.

TABLO 4: 17 Mayıs 2014 Twitter Türkiye Gündemi ve Seçili Gazetelerde Yer Alan

Manşetler

Türkiye Twitter Gündemi Zaman Hürriyet Sözcü Sabah

#HepimizSOMAlıyız Havuz

medyası ya

gizliliği ihlal

ediyor, ya da

yeni kumpas

peşinde

'Gitmiyoruz

buradayız'

Çalışmalar

sona erdi

Arda

Turanlı

Atletico

Madrid La

Liga

şampiyonu

#ÜzgünüzÇünkü Maden ocağı

sessizliğe

büründü

Faciayı 17

gün önceden

haber

vermişti

Kutudan

bebek

cesedi çıktı

Bakan son

sayıyı

açıkladı

#YOzdilinYüzüneTükürmekMüstahaktı

r

Fransa'daki

skandal Soma

skeçine

tepkiler

dinmiyor

Son

cenazeler de

madenden

çıkarıldı

İki ilde polis

müdahalesi

Bütün

işçiler

çıkarıldı

Şampiyon Atletico Madrid Manisa

Valiliği'nden

Soma'ya

yasak geldi!

Ölen

arkadaşların

ı

unutmadılar

Tönbekici’y

e sansür

Galatasaray

direkt

Şampiyonla

r Ligi'ne

#SomaİcinKenetlenmeVakti Arda'nın 'Fil adam'

ameliyatı

G.Saray

madenci

Beşiktaş'tan

17

gözyaşları reddetti oldu tatsız final

787İşçimizin İSİMListesiAÇIKLANSIN Ertuğrul

Erkişi'den

Soma

şehitlerine

ağıt

Rastgele ateş

açtı genç

kızı öldürdü

İşte ailelerin

alacağı

maaş

Soma'daki

kurtarma

ekiplerine

büyük şok!

#YediKatHüzün Soma’da her

yer cenaze evi

gibi

Android

cihazlara

PayPal

ödeme

seçeneği

geldi

Fenerbahçe

görüşmelere

başladı…

Aydın

Doğan'ın

Erdoğan

nefreti

TanerYıldız İSTİFA Soma'da

avukatlar

kelepçelenip

gözaltına

alındı

Turist olarak

geldi

general oldu

Halk

Arenası

Twitter’ı

salladı

Bakan

sonunda

patladı

Filipe Luis Türk Bakan Yıldız:

Arama

kurtarma

çalışması bitti

Türkiye’nin

aydınlık

kapısı

Avukatlar

gözaltında

Soma'da

madendeki

yaşam

odaları

MadenŞehitlerimize YasinOkuyoruz Azerbaycan'd

a

milletvekilleri

maaşlarını

Soma'ya

bağışladı

Kim Jong-

un’un eski

sevgilisi

ortaya çıktı

Drogba’dan

Soma’ya

dev yardım

Yılmaz

Özdil'den

kan

donduran

yorum!

17 Mayıs Cumartesi günü Twitter Türkiye gündemi ile seçili gazetelerde yer alan

manşetlere baktığımız zaman yine büyük oranda bir benzerlik vardır. Soma faciasının

etkileri bugün de gündemi meşgul etmiştir. Twitter Türkiye gündemine baktığımız zaman

Soma dışındaki gündeme giren diğer konunun yine spor oluşu dikkat çekicidir. Seçili

gazetelerde ise Soma haberlerinin yanında diğer konu setlerinden haberlere de yer verilmeye

başlanmıştır. Dikkat çeken bir diğer nokta ise Twitter Türkiye gündeminin üçüncü sırasında

yer alan Yılmaz Özdil’in seçili gazetelerden sadece Sabah gazetesinde haberi yer almıştır.

TABLO 5: 18 Mayıs 2014 Twitter Türkiye Gündemi ve Seçili Gazetelerde Yer Alan

Manşetler

Türkiye Twitter Gündemi Zaman Hürriyet Sözcü Sabah

18

#SomaKarartılmasın Başsavcı:

Olayın sebebi

trafo patlaması

değil

Başsavcı'dan

önemli

açıklamalar

Başsavcı’dan

önemli

açıklama!

Maden

faciasında flaş

gelişme

#KemalitlerinSorunu Defnedilen,

benim oğlum

değil

Can Gürkan

gözaltına alındı

Soma

faciasına

trafik kazası

cezası!

Bosna Hersek

sele teslim

#DualarımızSomaVeBosnaİçin Trabzonspor,

Antalyaspor'u

2 golle geçti

'Tokatladı'

demişti şimdi

'korudu' diyor

‘Defnedilen

cenaze

oğlumun

değil’

Mersin Süper

Lig'de

#AdaletÖldüÇünkü Mersin

İdmanyurdu

Süper Lig'de

CHP’li vekilden

flaş açıklamalar

‘Başbakan

beni korudu’

Akdeniz'de 4.3

büyüklüğünde

deprem

#keremingercekleri 'Şirket işletme

müdürüne

avukat

vermedi'

Suriye

sınırındaki

kaçakçılar, ’öç

almak’ için

’doçka’ ile

karakola saldırdı

“Daha

yapacak çok

işimiz vardı

ama...”

Şehit

ailesinden

Yılmaz Özdil'e

tepki

MilliYAS’taDüğünYapmak

AkpGeleneğidir

Maden

ocağının

girişlerine

duvar örüldü

‘Bizi ölüme terk

ettiniz’

Soma’da

‘Kazaya rıza,

kadere teslim’

bildirisi

Madencilerin

ismi okula

verildi

Atatürk’ünKızı

TürkanSAYLANıUnutmadık

İki maden

şehidinin en

acı kader

ortaklığı

Bu uçak neden

böyle uçtu

“Führer

Erdoğan

‘Sezar

hezeyanı’

yaşıyor”

Taner Kuruca:

Başbakan beni

korudu

Tebrikler Mersin İdman

Yurdu

Osasuna-Real

Betis maçında

tribün çöktü

Kuşadası'ndaki

hamile kadının

hırsızlık anı

kamerada

İspanya’da

tribün çöktü!

Yetim çocuklar

yürekleri

dağladı

KatilTanerYıldız İstifaEt Kuzey Kore’de

apartman

çöktü,

yetkililer özür

diledi

Aletico'ya

mutluluk

bedava

Avukatlar

Soma

zanlılarını

reddetti

Gürcistan'da

heyelan faciası

BEŞİKTAŞIınınYüreği

ParçalandıSOMAda

Dışişleri’nden

İsrail’e:

Başbakan

Erdoğan o

SENEM

KUYUCUOĞLU

AYŞE ARAL

RÖPORTAJI 18

Şükür’den

sert Soma

tweeti

Yılmaz Özdil'e

bir tepki de

Emrullah

19

ifadeyi

kullanmadı

MAYIS 2014 İşler'den

18 Mayıs Pazar günü Twitter Türkiye gündemi ile seçili gazetelerde yer alan haberler

arasında benzerlik olduğu gibi benzer olmayan konular da vardır. Soma, Twitter Türkiye

gündeminin yine ilk sırasında yer almıştır. Seçili gazetelerde yer alan haberlerin çoğu yine

Soma’yla ilgilidir. Soma ile beraber Bosna’da yaşanan sel felaketi de Twitter Türkiye

gündeminde ve seçili gazetelerde yer bulmuştur. Spor, önceki iki gün gibi bugünde

gündemdeki yerini almıştır. Soma ve spor dışında Twitter Türkiye gündemi ve seçili

gazetelerde herhangi bir benzerlik söz konusu değildir.

Twitter Türkiye gündeminin oluşmasında, Türkiye’de en fazla satış oranına sahip

dört günlük gazetenin internet sitesinde yer alan haberlerin etkili olduğunu söyleyebiliriz.

Hatta çoğu zaman aynı konuların gündem olma durumu söz konusudur. Ancak çalışmamızı

yaptığımız tarihler arasında Manisa’nın Soma ilçesinde yaşanan maden faciası ülke

gündemini doğrudan etkilediğini göz önünde bulundurmak gerekir. Bu olay sonucunda

hem medya hem kamu hem de politika gündemi aynı konu üzerinde yoğunlaşmıştır.

Yaşanan bu acı olayın üzerinden zaman geçince hem Twitter Türkiye gündemi hem de seçili

gazetelerin internet sitelerinde yer alan konular değişkenlik göstermeye başlamıştır.

Özellikle spor dünyasında yaşanan gelişmeler her iki gündemi de meşgul etmiştir. Yapmış

olduğumuz çalışma sonucunda Twitter Türkiye gündeminin oluşmasında günlük

gazetelerin internet sitelerinde yer alan haberlerin etkili olduğunu söyleyebiliriz. Ancak bu

haberlerin Twitter Türkiye gündeminin oluşmasındaki tek etken olduğunu söylemek yanlış

olacaktır.

SONUÇ

Bilgi iletişim çağını yaşadığımız şu günlerde medya, iletişim teknolojilerinde yaşanan

gelişmeler sonucunda iki farklı yapıya ayrılmıştır. Geleneksel medyanın yanı sıra artık

“yeni” sıfatıyla anılan internet tabanlı bir medya ortaya çıkmıştır. Yeni medya kitlelere

geleneksel medyadan farklı olarak daha fazla etkileşim imkânı sunmuş ve kitleleri üreten

tüketici konumuna yükseltmiştir.

Gündem belirleme kuramının iddiasına göre medya gündemi belirler ve kitlelerin

hangi konular hakkında düşünüp, konuşacağına karar verir. Buradaki medyadan kasıt

geleneksel medyadır yani kitle iletişim araçlarıdır. Kitle iletişim araçlarının yapısı internet

sayesinde dönüşüme uğramış ve artık internet üzerinden yayın yapan gazete, radyo ve

televizyonlar türemiştir. Geleneksel medyanın yeni medyaya yansımasına karşın yeni medya

da kendi kitlesel ağlarını üretmiştir. Bu ağlar yeni medyanın yapısı gereği kitleleri daha aktif

hale getirmiştir. Bu sayede kitleler sadece geleneksel medyayla sunulan içeriklere maruz

kalmakla kalmamış aynı zamanda maruz kalınan bu içeriklere kendi yorumlarını da

ekleyerek yeni içerikler üretir hale gelmişlerdir. Ayrıca geleneksel medya yoluyla sunulan

içeriklerin yanı sıra kitleler kendi içeriklerini de – geleneksel medya yoluyla sunulan

içeriklerle alakalı olsun ya da olmasın- diledikleri şekilde üretebilme imkânı bulmuşlardır.

20

Yeni medyanın yapısal özellikleri gündemin nasıl şekilleneceği üzerinde de etkili

olmuştur. Geleneksel medyanın kitleleri etkileme gücü ile birlikte, yeni medyanın doğuşuyla

artık kitlelerin geleneksel medyayı etkileme sürecinden bahsedilmektedir. Bu süreçte medya

organları bilgiyi yaymakta, kitleler bu bilgileri tüketmektedir, ancak eskiye göre bu ilişki tek

yönlü gelişmemekte, insanlar internet üzerinden, yeni medya aracılığıyla, haberler ve

içerikler hakkında yorumlarını paylaşabilmektedir ve böylece yeni medya kendi paralel

gündemini oluşturmaktadır. Yeni medya gündemi geleneksel medyayla çoğu zaman aynı

gündem etrafında şekillense de, kullanıcılara özgür bir ortam sunması nedeniyle, farklı bir

gündem etrafında da şekillenebilmektedir. Özellikle sosyal ağlar sayesinde kullanıcılar hangi

konuların konuşulacağına, neyin gündemi meşgul edip neyin etmeyeceğine kendileri karar

verebilmektedir.

Yeni medyanın en önemli sosyal ağlarından biri olan Twitter Türkiye üzerine yapmış

olduğumuz çalışma sonucunda elde ettiğimiz verilere göre Twitter Türkiye gündemi seçili

gazetelerin internet sitelerinde yer alan haberler ile çoğu zaman benzerlik göstermiştir. Böyle

bir benzerliğin oluşmasında Manisa’nın Soma ilçesinde yaşanan maden faciasının etkisi

büyüktür. Fakat yaşanan bu facianın üzerinden zaman geçmesine karşın Twitter Türkiye

gündemi ve seçili gazetelerin internet sitelerinde yer alan haberler arasındaki benzerlik

devam etmiştir. Ancak Twitter Türkiye gündeminin oluşmasında, sadece seçili gazetelerin

internet sitelerinde yer alan haberlerin etkili olduğunu söylemek yanlış bir ifade olacaktır.

Bunun yanı sıra Türkiye’deki Twitter kullanıcılarının hangi kaynaklardan haberlere ulaştığı

ise bilinmemektedir. Bu noktadan hareketle Twitter Türkiye gündemine etki eden başka

unsurların da var olduğunu unutmamak gerekir.

KAYNAKÇA

Atabek, N. (1998), Gündem Belirleme Yaklaşımı, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi

Hakemli Dergisi, Sayı:7.

Güngör, N. (2011), İletişim-Kuramlar-Yaklaşımlar, Siyasal Kitapevi: Ankara.

Kahraman, M. (2013), Sosyal Medya 101 2.0 (2. Baskı), Mediacat Yayınları: İstanbul.

Karabulut, N. (2008), Yeni Medya Teknolojileri ve Halkla İlişkiler, (Yayımlanmamış

doktora tezi), Marmara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

Odabaşı, H. F. vd. (2012) Eğitim için Yeni Bir Ortam: Twitter, Anadolu Journal of

Educational Sciences International, Sayı: 2(1).

Onayemi, A. (2010), Medyanın Gündem Belirleme Gücü ve Mart 2009 Yerel Seçimleri;

Trabzon Merkez Örneklemi, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), İstanbul Üniversitesi/ Sosyal

Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

Satıl, E. (2011), Yeni Medya ve Sosyalleşme, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Selçuk

Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.

21

Seyhan, M. (2012), Halkla İlişkiler Bakışı İle Sosyal Medyanın Televizyon Programlarına

Yansıması, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Marmara Üniversitesi/Sosyal Bilimler

Enstitüsü, İstanbul.

Tekinalp, Ş. ve Uzun, R. (2006), İletişim Araştırma ve Kuramları (2. Baskı), Beta

Yayınları: İstanbul.

__ __, Twitter Hakkında, https://about.twitter.com/tr, Erişim Tarihi: 09.05.2014

Vural, B. A. ve Bat, M. (2010), Yeni Bir İletişim Ortamı Olarak Sosyal Medya: Ege

Üniversitesi İletişim Fakültesine Yönelik Bir Araştırma, Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, Sayı: 20(5).

Yaylagül, L. (2010), Kitle İletişim Kuramları (3. Baskı), Dipnot Yayınları: Ankara.