ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Nοέμβρης - Δεκέμβρης 2008 3

Iδιοκτήτης: EEκκδδόόσσεειιςς EEρργγααττιικκήή ΔΔηημμοοκκρρααττίίααYπεύθυνη σύνταξης: Mαρία Στύλλου

Επιμέλεια: Λέανδρος ΜπόλαρηςEξώφυλο, σελιδοποίηση:

Παντελής Γαβριηλίδης, Aλέξης KαλέργηςKεντρική διάθεση: ΜΜααρρξξιισσττιικκόό ΒΒιιββλλιιοοππωωλλεείίοο,

Φειδίου 14- 16, Tηλ. 210 52 47 584

ΓΓιιαα σσυυννδδρροομμέέςς κκααιι γγρράάμμμμαατταα::Περιοδικό «Σοσιαλισμός από τα Κάτω«Τ.Θ. 8161 - 100 10 ΑθήναΕ-mail: ssaakk@@sseekk--iisstt..ggrrμπορείτε να διαβάσετε το περιοδικό στο internet στη ιστοσελίδα wwwwww..sseekk--iisstt..ggrr//ssaakk..hhttmm

TToo ««ΣΣοοσσιιααλλιισσμμόόςς ααππόό τταα ΚΚάάττωω««είναι το δίμηνο περιοδικό του

ΣΣοοσσιιααλλιισσττιικκοούύ ΕΕρργγααττιικκοούύ ΚΚόόμμμμααττοοςς

Η άλλη Αμερική μπορεί! 33

N.Δ. EEνναα φφθθιιννόόππωωρροο μμααύύρροο σσαανν ρράάσσοο 44

E.E. και μετανάστες TTοο ΣΣύύμμφφωωννοο ττοουυ AAίίσσχχοουυςς 66

Oχι στο NATO Oχι στον πόλεμο 88

KραχΠΠέέρραα ααππόό ττοο ννεεοοφφιιλλεελλεευυθθεερριισσμμόό 1100

Mαρξ και Kέϋνς 1144

Kρίση, Συνδικάτα και Aριστερά 1199

Γερμανία 1918HH εεππααννάάσστταασσηηπποουυ σσττααμμάάττηησσεε ττοονν ππόόλλεεμμοο 2233

Λατινική AμερικήEEνναα ββήήμμαα ππίίσσωω,,δδύύοο ββήήμμαατταα μμππρροοσσττάά 2266

ΒΒιιββλλιιοοκκρριιττιικκήή 3300--3333

ΑΑχχμμεεττ ΙΙννσσέέλλ –– ΑΑλλίί ΜΜππααϊϊρράάμμοογγλλοουυΟΟ ΤΤοούύρρκκιικκοοςς ΣΣττρρααττόόςς.. ΕΕνναα πποολλιιττιικκόό κκόόμμμμαα,, μμιιαα κκοοιιννωωννιικκήή ττάάξξηη

ΛΛέέααννδδρροοςς ΜΜππόόλλααρρηηςςΣΣ..ΕΕ..ΚΚ..ΕΕ.. ΟΟιι εεππαανναασσττααττιικκέέςς ρρίίζζεεςς ττηηςς ΑΑρριισσττεερράάςς σσττηηνν ΕΕλλλλάάδδαα

ΔΔηημμήήττρρηηςς ΛΛιιββιιεερράάττοοςςHH AAλλγγεερριιννήή EEππααννάάσστταασσηη

Σ’αυτό το τεύχος...

ΗΗααλλλλααγγήή σσττιιςς ΗΗΠΠΑΑδδεενν εείίννααιι ηη εεκκλλοογγιικκήήννίίκκηη ττοουυ ΟΟμμππάάμμαα,,

εείίννααιι ηη εεππιιββεεββααίίωωσσηη ττοουυααππλλοούύ κκόόσσμμοουυ,, όόττιι ππιισσττεεύύεειικκααιι ππααλλεεύύεειι γγιιαα νναα ααλλλλάάξξεειιττηη ζζωωήή ττοουυ.. ΣΣ’’ααυυττόόνν ττοοννκκόόσσμμοο εείίχχεε ααππήήχχηησσηη ττοοσσλλόόγγκκαανν ττοουυ ΟΟμμππάάμμαα ««ΜΜπποο--ρροούύμμεε νναα ααλλλλάάξξοουυμμεε ττηηννΑΑμμεερριικκήή»» κκααιι ααυυττοοίί έέγγιινναανν ηηππρρααγγμμααττιικκήή δδύύννααμμηη πποουυττοουυ έέδδωωσσεε ττηη ννίίκκηη..

Όταν ο Μπους «χρησιμο-ποίησε» τους δίδυμους πύρ-

γους για να ξεκινήσει τον «πόλεμο ενάντια στην τρομοκρατία» νόμιζε ότι είχεόλους με το μέρος του. Διαψεύστηκε οικτρά! Τα αντιπολεμικά συλλαλητήριαστις 15 Φλεβάρη ανάγκασαν τη New York Times να μιλάει για την νέα υπερδύ-ναμη. Αυτό το κίνημα δεν σταμάτησε, αλλά συνεχίζει μέχρι σήμερα με τις μανά-δες των σκοτωμένων, με τους βετεράνους του Ιράκ, με συλλαλητήρια για νασταματήσει ο πόλεμος και να γυρίσει πίσω ο στρατός. Αυτό το κίνημα έριξε τοβάρος του στη νίκη του Ομπάμα.

Οι διαδηλώσεις ενάντια στη μεταναστευτική πολιτική του Μπους και τις ρατσι-στικές επιθέσεις, σήμαναν στροφή ακόμα και των Κουβανών εξόριστων στηΦλώριδα. Το 66% των Ισπανόφωνων ψήφισαν Ομπάμα, το 57% στην Φλώριδα,παρ’όλο που αυτό το κομμάτι ήταν παραδοσιακά με τους ρεπουμπλικάνους(ακόμα και στις εκλογές του 2004).

Τα εκατομμύρια λευκών και μαύρων που χάνουν τα σπίτια τους, και ένα μεγά-λο κομμάτι φοβάται ότι θα χάσει και τη δουλειά του, στήριξαν τον Ομπάμα.

Ενάντια στο σχέδιο Πόλσον τα συνδικάτα κάλεσαν διαδήλωση στη ΓουώλΣτρητ στις 25 Σεπτέμβρη. Ήταν έκπληξη και στη συμμετοχή και στα συνθήματα.Όμως δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Τα τελευταία χρόνια η συμμετοχή στα συν-δικάτα έχει ανέβει. Έχουν γίνει απεργίες στη General Motors, στη Μπόϊνγκ,στους αγρεργάτες, στα καινούργια εργατικά κομμάτια στα ξενοδοχεία, στηνεστίαση, στους εργαζόμενους στην πρόνοια. Το 1999 εργάτες, εργάτες από τασυνδικάτα των φορτηγατζήδων και των λιμενεργατών, μαζί με τους οικολόγουςστο Σηάτλ διέλυσαν τη συνεδρίαση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου.Αυτό σήμανε την αρχή του αντικαπιταλιστικού κινήματος, όχι μόνο στην Αμερι-κή, αλλά σε όλον τον κόσμο.

Οι αυταπάτες για τον Ομπάμα και το Δημοκρατικό κόμμα δεν είναι τόσοαξεπέραστες. Η πολιτική των Δημοκρατικών στο Κογκρέσο και στη Γερουσία όπου καιστα δυο έχουν πλειοψηφία δεν διαφέρει απ’αυτή των Pεπουμπλικάνων. Ταυτόχροναο Ομπάμα έκανε όλους να παγώσουν όταν ακόμα και τη βραδιά που κέρδισε τιςεκλογές μίλησε για συνεργασία με τους Ρεπουμπλικάνους. Το επιτελείο που ετοιμά-ζει, βοηθών, συμβούλων και υπουργών αποτελείται από τα πιο στενά στηρίγματατου Κλίντον, του «νέου αμερικάνικου αιώνα» και του νεοφιλελευθερισμού.

Οι εξελίξεις ανοίγουν το δρόμο για να ξαναζωντανέψουν στην Αμερική οι καλύ-τερες παραδόσεις του κινήματος από τη δεκαετία του ’30, και από την εκρηκτικήεποχή του ’60. H οικονομική κρίση που χτυπάει την Αμερική, θα δημιουργήσειθυμό και αντίσταση. Το 1930 οι μεγάλες απεργίες και καταλήψεις ενάντια στηκρίση όχι μόνο γέννησαν ένα καινούργιο εργατικό κίνημα αλλά και μια νέαριζοσπαστική Aριστερά που ξαναζωντάνεψε το 1968. Αυτή είναι η αλλαγή πουχρειάζεται και σήμερα η Αμερική. Aγώνες για να πληρώσουν οι καπιταλιστές καιμια αντικαπιταλιστική αριστερά, ανοιχτή στον κόσμο που έδωσε τη μάχη για τηνίκη του Ομπάμα. Η Άλλη Αμερική Μπορεί να παλέψει για να αλλάξει τον κόσμο!

Η άλληΑμερικήμπορεί!

SAK71 11/7/08 4:37 PM Page 3

4 ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Nοέμβρης - Δεκέμβρης 2008

Αυτό ο φθινόπωρο αποδείχθηκε τόσοσκληρό για τη Νέα Δημοκρατία όσο και ηδιεθνής οικονομική κρίση. Παράλληλα μετα «κανόνια» στο τραπεζικό σύστημα σεΑμερική και Ευρώπη έσκαγαν και οι παραι-τήσεις των υπουργών του Καραμανλή.Από την παραίτηση Βουλγαράκη στα μέσατου Σεπτέμβρη σχεδόν ταυτόχρονα με τηνκατάρρευση της Lehman Brothers μέχριτην πτώση του Ρουσόπουλου λίγο μετάτη «Μαύρη Παρασκευή» των Χρημα-τιστη-ρίων, η μαυρίλα δεν έφυγε καθόλου απότον ορίζοντα της κυβέρνησης. Και βέβαιαδεν έφταιγε μόνο το χρώμα των ράσωνπου φοράνε οι «golden» καλόγεροι τουΑγίου Όρους.

Η αρχική ερμηνεία που έδωσαν οι γνω-στοί πολιτικοί σχολιαστές των media ήτανότι για τα προβλήματα της ΝΔ έφταιγε ηκακή εμφάνιση του Καραμανλή στη ΔιεθνήΈκθεση Θεσσαλονίκης. Πράγματι, ο Καρα-μανλής προσπάθησε αρχικά να αντιμετω-πίσει τα σκάνδαλα των υπουργών του μετη φόρμουλα «ό,τι είναι νόμιμο είναι καιηθικό». Κάπως έτσι, άλλωστε, είχε προ-σπεράσει και τα κατορθώματα ενόςάλλου στυλοβάτη της νεοδημοκράτικηςηθικής, του φίλου του κ. Ζαχόπουλου.Αυτή τη φορά, όμως, τα πράγματα εξελίσ-σονται διαφορετικά. Ένα χρόνο μετά τιςπερσινές εκλογές, η κυβέρνηση είναι πιοετοιμόρροπη παρά ποτέ. Όλοι εκτιμούνότι θα γίνουν πρόωρες εκλογές ξανάδίπλα στις Ευρωεκλογές και πολλοί ανα-λυτές αναρωτιούνται φωναχτά αν ο Καρα-μανλής θα φτάσει μέχρι εκεί. Το ξέσπασμαμιας ανοιχτής πολιτικής κρίσης δίπλα στηνοικονομική βρίσκεται στην ημερήσια διά-ταξη.

Οι ρίζες αυτής της κατάστασης είναιδιπλές. Βρίσκονται και στην επιδείνωσητων αντικειμενικών συνθηκών και στηναδιάκοπη μαζική αντίσταση από τα κάτω.

Η Νέα Δημοκρατία ήρθε στην εξουσίαπριν τεσσεράμισι χρόνια με τη φιλοδοξίαότι θα επιταχύνει την επιβολή των νεοφι-λελεύθερων «μεταρρυθμίσεων» που είχεξεκινήσει ο Σημίτης. Αυτή ήταν η πραγμα-τική ατζέντα του Καραμανλή. Όσο αυτό τοπρότζεκτ βρισκόταν σε εξέλιξη, τα σκάν-δαλα των υπουργών που εμπλέκοντανείτε σε δομημένα ομόλογα είτε σε μίζεςπάσης φύσεως «καρτέλ» μπορούσαν νααντιμετωπίζονται ως αναγκαίο κακό. Σήμε-ρα, όμως, δεν είναι πια σκάνδαλα μιας

αναδυόμενης φούσκας, αλλά μιας φού-σκας που έχει σκάσει.

Πριν ένα χρόνο ο Καραμανλής επικαλέ-στηκε προσχηματικά την κατάρτιση τουπροϋπολογισμού ως αιτία για τις πρόωρεςεκλογές. Φέτος η κατάρτιση του προϋπο-λογισμού είναι πραγματικό, τεράστιο πρό-βλημα. Η οικονομική κρίση δεν απειλείμόνο το τραπεζικό σύστημα και τις φιλό-δοξες επεκτάσεις του στα Βαλκάνια. Απει-λεί τα ίδια τα δημόσια οικονομικά. Η δια-φορά του επιτοκίου που πληρώνει τοελληνικό δημόσιο για τα δεκαετίας ομό-λογά του σε σύγκριση με τα αντίστοιχαγερμανικά έχει φτάσει στις 172 μονάδεςβάσης (100 μονάδες βάσης ίσον ένα τοιςεκατό). Ήδη για το 2008 υπολογίζεται ότιο προϋπολογισμός φορτώνεται με 1 διςευρώ επιπλέον τόκους. Για το 2009 κανέ-νας δεν μπορεί να υπολογίσει πού θα εκτι-ναχθούν οι τόκοι κάτω από την πίεση τηςανόδου των επιτοκίων και της σπατάληςτων 28 δις για την ενίσχυση των τραπε-ζών. Ποια κυβέρνηση θα μπορέσει να δια-χειριστεί αυτά τα προβλήματα και πώς; Μεθηριώδεις περικοπές στις κοινωνικέςδαπάνες, ρισκάροντας μια μεγαλύτερηκοινωνική έκρηξη από αυτές που είδαμεμε το Ασφαλιστικό και τις φοιτητικές κατα-λήψεις τα τελευταία δυο χρόνια; Με μεγα-λύτερο κρατικό δανεισμό, ρισκάρονταςτον υποβιβασμό του ελληνικού καπιταλι-σμού στην κατηγορία της Αργεντινής ή

της Τουρκίας;Τα διλήμματα αυτά διχάζουν τα επιτε-

λεία της ΝΔ, και όχι μόνο. Το σενάριο μιαςνέας αυτοδύναμης κυβέρνησης του Καρα-μανλή απομακρύνεται με ραγδαίους ρυθ-μούς. Η προοπτική της στήριξης στο δεκα-νίκι του Καρατζαφέρη ελάχιστη εμπιστο-σύνη εμπνέει μπροστά στα μεγέθη τηςεργατικής και νεολαιίστικης αντίστασης. Ηιδέα ενός μεγάλου συνασπισμού ΝΔ-ΠΑΣΟΚ έχει σίγουρα πολλούς υποστηρι-κτές ανάμεσα στους κορυφαίους υπουρ-γούς, αλλά μέχρι τώρα δεν ήταν κυρίαρχηεπιλογή, δεν είναι προετοιμασμένη και ηάρχουσα τάξη έχει κάθε λόγο να φοβάταιότι θα οδηγήσει σε μια εκτίναξη της Αρι-στεράς.

Μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες, δεν είναιπερίεργο ότι το ΠΑΣΟΚ παίρνει προβάδι-σμα στις δημοσκοπήσεις για πρώτη φοράεδώ και οχτώ χρόνια. Ο Γ. Παπανδρέουυπόσχεται κοινωνική ευαισθησία χωρίς ναέχει αναθεωρήσει το σκληρό πυρήνα τουπρογράμματός του. Η στήριξη των τραπε-ζών και της φιλοδοξίας να γίνει ο ελληνι-κός καπιταλισμός το χρηματοπιστωτικόκέντρο της γύρω περιοχής παραμένειπρώτη επιλογή και ο Παπανδρέου το απέ-δειξε προσφέροντας συναίνεση στονΚαραμανλή τις κρίσιμες μέρες που δια-μορφωνόταν το πακέτο στήριξης της ΕΕγια τις τράπεζες. Αυτός ο σκληρός πυρή-νας ντύνεται με γενικόλογες αναφορές σεκάποιο «Νιου Ντιλ», που προσπαθούν ναδώσουν στο νεοφιλελεύθερο ΠΑΣΟΚαίγλη από Ρούζβελτ και Κέυνς. Είναι δείγ-μα του ιδεολογικού Βατερλό που έχειυποστεί ο νεοφιλελευθερισμός από τηνκρίση, το γεγονός ότι ο Γ.Παπανδρέου, οκολλητός του Κόλιν Πάουελ, τώρα αποζη-τάει αναφορές στις κεϋνσιανές παραδό-σεις. Είναι το ίδιο φαινόμενο με τον ΚόλινΠάουελ που θυμήθηκε ότι εκτός απόΡεπουμπλικάνος υπουργός του Μπουςείναι και Μαύρος και πέρασε στο στρατό-πεδο του Ομπάμα. Ακόμα και ο Γιαννίτσηςθυμήθηκε …τον Μαρξ!

Αυτές οι «οβιδιακές» μεταμορφώσεις θα

ΔΔίίππλλαα σσττηηνν οοιικκοοννοομμιικκήή κκρρίίσσηη ξξεεδδιιππλλώώννεεττααιι ηη πποολλιιττιικκήή κκρρίίσσηη ττηηςς κκυυββέέρρννηησσηηςς ττωωνν σσκκααννδδάάλλωωνν.. ΠΠώώςς μμπποορρεείί νναα ααξξιιοοπποοιιήήσσεειι ααυυττόό ττοο σσυυννδδυυαασσμμόό ηη AAρριισσττεερράά;;

N.Δ.Eνα φθινόπωρο μαύρο σαν ράσο

ΗΗ ΑΑννττιικκααππιιττααλλιισσττιικκήή ΑΑρριισσττεερράά εείίννααιι ττοο κκοομμμμάάττιι πποουυ μμπποορρεείί νναασσππρρώώξξεειι τταα ππρράάγγμμααττααμμππρροοσσττάά,, γγιιααττίί έέχχεειι ττηηννααννττιιμμεεττώώππιισσηη πποουυ ααννττιισσττοοιιχχεείί σσττηηνν οορργγήή κκααιισσττηη δδυυννααμμιικκήή ττοουυ κκόόσσμμοουυ

SAK71 11/7/08 4:37 PM Page 4

ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Nοέμβρης - Δεκέμβρης 2008 5

έπρεπε να είναι εύκολο να αντιμετωπι-στούν από την Αριστερά. Ιδιαίτερα μέσασε συνθήκες όπου η μαχητική διάθεσητου κόσμου παραμένει αμείωτη. Οι δημο-σκοπήσεις μπορεί να δείχνουν ότι ψηφο-φόροι που κυμαίνονται ανάμεσα σε ΣΥΡΙΖΑκαι ΠΑΣΟΚ δηλώνουν πρόθεση ψήφουπρος το ΠΑΣΟΚ αλλά αυτός ο κόσμοςπαραμένει εκτός από ψηφοφόρος καιαπεργός και διαδηλωτής. Από το συλλα-λητήριο στη ΔΕΘ αρχές Σεπτέμβρη μέχριτην Πανεργατική τέλη Οκτώβρη, ο όγκοςτης συμμετοχής και ο παλμός ήταν εντυ-πωσιακοί. Οι συνδικαλιστικές ηγεσίεςδυσκολεύονται να συγκρατήσουν τααπεργιακά μέτωπα στους Δήμους, σταΝοσοκομεία, στις Συγκοινωνίες, στηνΕκπαίδευση, στα Λιμάνια, στην Ολυμπιακή,στον ΟΣΕ.

Οι συνήθεις «αναλυτές» των ΜΜΕ χρεώ-νουν τη μείωση των ποσοστών του ΣΥΡΙΖΑαπό τα υψηλά επίπεδα που είχε φτάσει,στην άρνησή του να αποδεχθεί μια κυβερ-νητική συνεργασία με το ΠΑΣΟΚ. Αλλάαυτή η άρνηση υπήρχε και την περασμένηΆνοιξη, όταν τα γκάλοπ έδιναν το ΣΥΡΙΖΑπιο κοντά στο 18% παρά στο 8% πουδίνουν σήμερα. Τι άλλαξε;

Η άνοδος στα ποσοστά της Αριστεράςήταν καρπός της έκρηξης του κινήματοςτο προηγούμενο διάστημα. Οι καταλήψειςγια το Άρθρο 16 και οι απεργίες για τοΑσφαλιστικό είχαν δημιουργήσει το ρεύμαπου καταγραφόταν στις δημοσκοπήσεις.Είχαν δημιουργήσει προσδοκίες ότι η Αρι-στερά αλλάζει και θα δώσει συνέχεια στηνάνοδο του κινήματος.

Όμως εκείνη η άνοδος είχε προκύψειπαρά και ενάντια στη ρεφορμιστική πολιτι-κή της επίσημης Αριστεράς. Το ΚΚΕ ήταναντίθετο στις φοιτητικές καταλήψεις και τοΠΑΜΕ χαρακτήριζε τις απεργίες στουςΔάσκαλους και στο Ασφαλιστικό ως«πασοκικό τυχοδιωκτισμό». Ο ΣΥΡΙΖΑσυνεργάστηκε με τις ηγεσίες ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥστον τερματισμό του απεργιακού κύματοςτου Ασφαλιστικού με υποσχέσεις γιαδημοψήφισμα και άλλες μορφές πάλης.Και από τότε, αντί για νέες πρωτοβουλίεςστήριξης και εξάπλωσης του απεργιακούκινήματος, μόνο κινήσεις συγκράτησηςέχει να επιδείξει. Στους εκπαιδευτικούς,μια ολόκληρη πτέρυγα του ΣΥΝ κινήθηκεενεργητικά για να μην προκύψει απεργίαδιαρκείας. Το ίδιο στους νοσοκομειακούςγιατρούς. Αλλά αν ο δρόμος προς ταμπρος δεν είναι οι απεργίες και είναι ηψήφος, τότε γιατί ένα ευρύτερο κομμάτινα διαλέξει τον ΣΥΡΙΖΑ και όχι το ΠΑΣΟΚπου στο κάτω-κάτω έχει και το επιχείρηματης «χρήσιμης ψήφου»;

Η σημερινή αμηχανία της επίσημης Αρι-στεράς έχει τις ρίζες της στην πολιτικήτης. Τα ποσοστά της δεν πρόκειται να ανέ-βουν αν το ΚΚΕ αντιπαραθέτει τον … Στά-λιν σαν εναλλακτική λύση απέναντι στονΚέυνς ή αν ο ΣΥΡΙΖΑ «ξέχασε» τον Μπερτι-νότι χωρίς ίχνος αυτοκριτικής και «ανακα-λύπτει» τώρα τον Λόταρ Μπίσκι ωςσημαιοφόρο της Ευρωπαϊκής Αριστεράς.Από τέτοιες κεντροαριστερές μήτρες δενπροκύπτουν οι γενναίες πρωτοβουλίεςπου απαιτεί η σημερινή συγκυρία.

Η Αντικαπιταλιστική Αριστερά είναι το

κομμάτι που μπορεί να σπρώξει τα πράγ-ματα μπροστά, γιατί έχει την αντιμετώπι-ση που αντιστοιχεί στην οργή και στηδυναμική του κόσμου. Αυτό έγινε το προ-ηγούμενο διάστημα. Ας μην ξεχνάμε ποιοιήταν στο κέντρο των φοιτητικών καταλή-ψεων και ποιοι στήριξαν την επέκταση σεδιαρκείας των απεργιών του Ασφαλιστι-κού. Σ’ αυτόν τον χώρο μπορεί να βρειστήριξη ένας νέος γύρος αγώνων ενάντιαστην επιδείνωση της κρίσης. Αρκεί οι ίδιεςοι δυνάμεις της Αντικαπιταλιστικής Αριστε-ράς, η ΕΝΑΝΤΙΑ, το ΜΕΡΑ, ο ευρύτεροςκόσμος της αριστερής ριζοσπαστικοποίη-σης, να ανταποκριθούν σ’ αυτή την πρό-κληση.

Το ΣΕΚ έχει δώσει δείγματα γραφής σ’αυτή την κατεύθυνση. Όχι μόνο γιατί ηανάλυσή του για την κρίση επιβεβαιώνε-ται, αλλά γιατί δεν έχει πάψει ούτε λεπτόνα προωθεί πρωτοβουλίες ενωτικήςκινηματικής απάντησης σε όλα τα μέτω-πα. Από την καμπάνια ενάντια στο ΝΑΤΟκαι τον πόλεμο μέχρι τη δράση ενάντιαστις ρατσιστικές δολοφονίες μετανα-στών. Από την πρωτοβουλία συμπαρά-στασης στην Ολυμπιακή και τις ΔημόσιεςΣυγκοινωνίες μέχρι την ενωτική δράσητης Γένοβας με τα ΕΑΑΚ στις σχολές καιτις Παρεμβάσεις στα σχολεία. Και βέβαιαγια την ίδια την ενωτική παρουσία τηςΑντικαπιταλιστικής Αριστεράς στο κεντρι-κό πολιτικό πεδίο. Αυτός είναι ο δρόμοςγια να κάνουμε την Αριστερά πρωταγωνι-στή των εξελίξεων μέσα στη χειρότερηκρίση του καπιταλισμού και της κυβέρνη-σης που τη διαχειρίζεται.

OOιι εερργγααζζόόμμεεννοοιι ττηηςς AAlltteecc TTeelleeccoommss σσυυμμμμεεττέέχχοουυνν σσττοο ππααννεεκκππααιιδδεευυττιικκόό σσυυλλλλααλληηττήήρριιοο ττηηςς 66 NNοοέέμμββρρηη σσττηηνν AAθθήήνναα..OOιι εερργγααζζόόμμεεννοοιι ττηηςς AAlltteecc TTeelleeccoommss σσυυμμμμεεττέέχχοουυνν σσττοο ππααννεεκκππααιιδδεευυττιικκόό σσυυλλλλααλληηττήήρριιοο ττηηςς 66 NNοοέέμμββρρηη σσττηηνν AAθθήήνναα..

SAK71 11/7/08 4:37 PM Page 5

6 ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Nοέμβρης - Δεκέμβρης 2008

«Η αστυνομία δολοφονεί, ο Παυλόπου-λος να παραιτηθεί» ήταν η άμεση απάντη-ση που έδωσαν χιλιάδες διαδηλωτές, μίαμέρα μετά τη δολοφονία του Πακιστανούμετανάστη έξω από τη Διεύθυνση Αλλο-δαπών στην Πέτρου Ράλλη, μετά από επί-θεση της αστυνομίας. Η δολοφονία ανέ-δειξε με τραγικό τρόπο την ρατσιστικήπολιτική της κυβέρνησης Καραμανλή πουαποθρασύνει την αστυνομία, και της δίνειτο ελεύθερο να εξαπολύει πρακτικέςμαζικής τρομοκρατίας.

Η κινητοποίηση που οργάνωσαν η Πακι-στανική Κοινότητα και η Συμμαχία Σταμα-τήστε τον Πόλεμο την επόμενη μέρα απότην επίθεση, ανάγκασε τον Παυλόπουλονα κάνει μία μικρή υποχώρηση. Το υπουρ-γείο ανακοίνωσε ότι η Διεύθυνση Αλλοδα-πών θα είναι από δω και στο εξής καθημε-ρινά ανοιχτή για να δέχεται τις αιτήσειςτων μεταναστών και των προσφύγων γιατη χορήγηση ασύλου. Για για να αποφεύ-γεται ο συνωστισμός που δημιουργήθηκετο βράδυ του Σαββάτου 25 Οκτώβρη,καθιέρωσε συγκεκριμένες μέρες για κάθεκοινότητα.

Ο Μοντασέρ Μοχάμεντ Ασράφ, ο Πακι-στανός μετανάστης που δολοφονήθηκεείχε πάει το μεσημέρι εκείνου του Σαββά-του να βοηθήσει συμπατριώτη του ναυποβάλει αίτηση ασύλου. Η ΔιεύθυνσηΑλλοδαπών δεν ήταν σε θέση να δεχτείπάνω από μερικές εκατοντάδες αιτήσειςκαι έτσι οι αστυνομικοί άρχισαν να επιτίθε-νται με γκλομπς και κλοτσιές για να διαλύ-σουν τους χιλιάδες που περίμεναν. Ακο-λούθησαν άγριες σκηνές βίας, με ανοιγμέ-να κεφάλια, σπασμένα χέρια και πόδια εξαιτίας της αστυνομικής επιδρομής. Μέσαστον πανικό που δημιουργήθηκε οΜοντασέρ έτρεξε χτυπημένος στο κεφάλινα κρυφτεί σε ένα δρομάκι που συνόρευεμε ρέμα, εκεί γλίστρησε και έπεσε νεκρός!

Στη Διεύθυνση Αλλοδαπών αναγκάζο-νταν να συνωστίζονται κάθε Σάββατο χιλι-άδες μετανάστες, περιμένοντας για ένα24ωρο προκειμένου να υποβάλουν αίτη-ση χορήγησης ασύλου. Για πολλούς αυτήη διαδικασία γίνεται για μήνες ολόκλη-ρους μέχρι η «τύχη» να τους φέρει μέσαστο αρμόδιο γραφείο.

Η ταλαιπωρία είναι απάνθρωπη καιεξευτελιστική. Και να σκεφτεί κανείς ότιμόλις μερικές εκατοντάδες από αυτούςθα καταφέρουν να μπουν μέσα για νακάνουν την αίτηση για άσυλο, η οποία

είναι κατά 99% σίγουρο ότι θα απορριφθεί.Το μόνο τους κέρδος είναι να καταφέρουννα πάρουν τη λεγόμενη «ροζ κάρτα», ηοποία τους εξασφαλίζει μερικούς μήνεςχωρίς το άγχος της απέλασης ή του κυνη-γητού της αστυνομίας, μέχρι να πάρουντην οριστική απάντηση στο αίτημά τους.

Ο Μοντασερ Αράφ είναι θύμα μίας πολι-τικής που έχει στην πράξη καταργήσει τηνχορήγηση ασύλου, βάζει ασφυκτικέςπροϋποθέσεις για χορήγηση άδειας παρα-μονής και έχει θέσει τους μετανάστες υπόδιωγμό.

Τα νούμερα μιλάνε από μόνα τους.Οπως καταγγέλλει η Διεθνής Αμνηστία ηελληνική κυβέρνηση είναι πρώτη σεπαραβιάσεις διεθνών συνθηκών για τουςπρόσφυγες, αφού το 2007 η Ελλάδα ενέ-κρινε μόνο 8 από τις 20.692 αιτήσεις γιαάσυλο. Επιπλέον το 2005, η ελληνικήκυβέρνηση χορήγησε προσφυγικό καθε-στώς σε 39 άτομα (0.84%) από τις 4,624εξετασθείσες περιπτώσεις, ενώ το συνο-λικό ποσοστό αναγνώρισης, συμπεριλαμ-βανομένου και του ανθρωπιστικού καθε-στώτος (το οποίο δόθηκε σε 49 άτομα),

ανήλθε σε 1,9%, όταν το ποσοστό ανα-γνώρισης στις 15 χώρες της ΕΕ ήταν31.9%. «Από το 2002 εως το 2004 η Ελλά-δα επέδειξε δραματική αλλαγή στη χορή-γηση ασύλου σε πρόσφυγες, από έναμέσο ποσοστό αναγνώρισης προσφυγικούκαι ανθρωπιστικού καθεστώτος ύψους22.4% το έτος 2001, σε 1.07%, 0.62% και0.88% τα τρία επόμενα χρόνια αντίστοιχα»αναφέρει η Διεθνής Αμνηστία.

Στην πραγματικότητα η κατάργηση τηςχορήγησης ασύλου είναι η άλλη πλευράτου πολέμου κατά της τρομοκρατίας πουεξαπέλυσαν οι ΗΠΑ, ο Μπους και οι σύμ-μαχοί τους στις χώρες της Μ. Ανατολής. Ηελληνική κυβέρνηση από την πρώτη στιγ-μή βρέθηκε στο πλευρό του Μπους, προ-σπαθώντας να στηρίξει τα στρατηγικά καιοικονομικά συμφέροντα της ελληνικήςάρχουσας τάξης. Από το 2001 όπου ηκυβέρνηση Σημίτη έδωσε κάθε δυνατήδιευκόλυνση στην εκστρατεία του ΝΑΤΟστο Αφγανιστάν και στη συνέχεια στο Ιράκαπό τη Βάση της Σούδας, μέχρι τη σημερι-νή συμμετοχή στρατιωτικής μονάδας στηνΚαμπούλ. Η Μπακογιάννη πανηγυρίζει γιατο ρόλο της χώρας που αποτελεί «γέφυ-ρα της Δύσης με το Μουσουλμανικόκόσμο». Φαίνεται όμως ότι σε αυτή τη«γέφυρα» χωράνε μόνο οι τραπεζίτες καιοι βιομήχανοι, αλλά όχι οι μετανάστες καιοι πρόσφυγες που κυριολεκτικά πετιού-νται στη θάλασσα.

Η εμπλοκή της Ελλάδας στον πόλεμοτου Μπους σήμανε την έναρξη μίαςεκστρατείας κατά των μεταναστών πουπροέρχονται από τις εμπόλεμες περιοχές.Το πρώτο βήμα που έκανε η Ελλάδα στηδιάρκεια «του πολέμου κατά της τρομο-κρατίας» ήταν η υπογραφή του «πρωτό-κολλου επανεισδοχής» μεταξύ Ελλάδαςκαι Τουρκίας που χρησιμοποιήθηκε για ναεπαναπροωθηθούν Ιρακινοί πρόσφυγεςαπό την Ελλάδα στην Τουρκία, οι οποίοιστη συνέχεια φυλακίζονταν στην Τουρκίακαι απελαύνονταν πίσω στο Ιράκ.

Στην αρχή του πολέμου καλλιεργήθηκε

E.E. και μετανάστες Tο Σύμφωνο του Aίσχους

MMέέσσαα σσττοο ττεελλεευυττααίίοο ΣΣααββββααττοοκκύύρριιαακκοο ττοουυ OOκκττώώββρρηη σσυυμμππυυκκννώώθθηηκκεε όόλληηηη ααννττιιππααρράάθθεεσσηη μμεε ττοονν θθεεσσμμοοθθεεττηημμέέννοο ρρααττσσιισσμμόό.. ΣΣύύμμφφωωννοο ΣΣααρρκκοοζζίίσσττιιςς BBρρυυξξέέλλεεςς,, έέννααςς μμεεττααννάάσσττηηςς ννεεκκρρόόςς έέξξωω ααππόό ττοο AAλλλλοοδδααππώώνν σσττηηννAAθθήήνναα,, χχιιλλιιάάδδεεςς οορργγιισσμμέέννοοιι δδιιααδδηηλλωωττέέςς σσττηηνν OOμμόόννοοιιαα.. HH KKααττεερρίίνναα ΘΘωωίίδδοουυ εεξξηηγγεείί ττιιςς μμάάχχεεςς πποουυ ααννοοίίγγοοννττααιι μμππρροοσσττάά μμααςς..

ΚΚααθθηημμεερριιννοοίί έέλλεεγγχχοοιι,,κκυυννηηγγηηττόό ααππόό ττηηνν αασσττυυννοομμίίαα,, εεξξεευυττεελλιισσμμόόςς,,αακκόόμμαα κκααιι ββαασσααννιισσμμοοίί κκααιιξξεεββρραακκώώμμαατταα μμέέσσαα κκααιιέέξξωω ααππόό τταα αασσττυυννοομμιικκάάττμμήήμμαατταα,, σστταα ππλλααίίσσιιααττωωνν ππρραακκττιικκώώνν πποουυεεφφααρρμμόόσσττηηκκαανν σσττοοΑΑμμπποούύ ΓΓρράάιιμμππ κκααιι ΓΓοουυααννττααννάάμμοο εείίννααιι ηηττρρααγγιικκήή ππρρααγγμμααττιικκόόττηητταα..

SAK71 11/7/08 4:37 PM Page 6

ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Nοέμβρης - Δεκέμβρης 2008 7

η προπαγάνδα για «πυρήνες της Αλ Κάινταεν υπνώσει» που βρίσκονται στην Ελλάδα.Στη συνέχεια η κυβέρνηση της ΝΔ πέρασεαπό την προπαγάνδα στην επίθεση, όπωςήταν το σκάνδαλο των απαγωγών πουέγινε με τη συνεργασία της ΚΥΠ, της βρε-τανικής MI6 και της CIA.

Η μετατροπή της Ευρώπης σε Φρούριοκαι το ασφυχτικό σφράγισμα των συνό-ρων είναι και αυτή μία άλλη μορφή πολέ-μου κατά των ανθρώπων από τη ΜέσηΑνατολή ή την Αφρική που προσπαθούνβάζοντας σε κίνδυνο τη ζωή τους ναμπουν στην Ευρώπη. Η πρόσβαση στηνΕλλάδα διά θαλάσσης έχει μετατραπεί σεένα παιχνίδι με τον θάνατο. Χιλιάδεςάνθρωποι που προσπάθησαν να μπουνστην Ελλάδα, πνίγηκαν γιατί στην ουσίαστα θαλάσσια σύνορα της χώρας γίνεταικαθημερινά ένα ανελέητο κυνηγητό απόμέλη της Ακτοφυλακής. Όσοι καταφέρ-νουν να προσεγγίσουν στεριά συνήθωςεπαναπροωθούνται στη χώρα προέλευ-σής τους, παρά το γεγονός ότι οι ΔιεθνείςΣυνθήκες υποχρεώνουν την κάθε χώρα ναπαρέχει νομική βοήθεια και πρόσβαση σεδιαδικασίες ασύλου.

Οι περιγραφές για τις συνθήκες σταΚέντρα Κράτησης Μεταναστών τρομά-ζουν. «Η περιορισμένη και ασυνεχήςσυνεισφορά των αρχών εμπόδισε τιςπροσπάθειές μας να προσφέρουμειατρική βοήθεια και να βελτιώσουμε τιςσυνθήκες μέσα στο κέντρο κράτησης»,δήλωσε ο εκπρόσωπος των ΓιατρώνΧωρίς Σύνορα για το κέντρο κράτησηςΜεταναστών στη Μυτιλήνη. «Σε πολλέςπεριπτώσεις αναγκαστήκαμε να εξετά-σουμε ασθενείς μέσα από τα κάγκελα,μια και δεν επιτρεπόταν στους μετανά-στες να βγουν από τους θαλάμους.Χρειάστηκε να περάσουν περισσότεροιαπό τρεις μήνες (και να υπάρξουν πιέ-σεις από τους ΓΧΣ και άλλες οργανώσεις)

για να μπορέσει ο πληθυσμός αυτός ναπροαυλίζεται σε τακτική βάση, για ναοριστεί δεύτερος ιατρός στο κέντρο καιγια να αρχίσουν βασικά έργα συντήρη-σης. Τα έργα που πραγματοποιήθηκαναπό την οργάνωση θα είχαν βελτιώσεισημαντικά τις συνθήκες διαβίωσης, αλλάοι αρχές δεν μπόρεσαν να εγγυηθούνδιαδικασίες καθαρισμού και συντήρησηςούτε στο ελάχιστο. Θα πρέπει επιτέλουςνα δείξουν τη δέσμευση που απαιτούν οισυνθήκες, μια και υπάρχουν ακόμηγυναίκες και παιδιά που κρατούνταιστους ίδιους χώρους με τους ενήλικους,κάτω από απαράδεκτες συνθήκες, χωρίςειδική πρόβλεψη για τις ανάγκες τους»καταγγέλλουν οι ΓΧΣ.

Αν αυτός είναι ο λαβύρινθος των προ-βλημάτων που αναγκάζεται να περάσειένας μετανάστης που θέλει να ξεφύγειαπό την φτώχεια και τον πόλεμο, η παρα-μονή του στην Ελλάδα σημαίνει έναακόμα καθημερινό μαρτύριο. Καθημερινοίέλεγχοι, κυνηγητό από την αστυνομία,εξευτελισμός, ακόμα και βασανισμοί καιξεβρακώματα μέσα και έξω από τα αστυ-νομικά τμήματα, στα πλαίσια των πρακτι-κών που εφαρμόστηκαν στο Αμπού Γρά-ιμπ και Γουαντανάμο είναι η τραγική πραγ-ματικότητα.

Αυτή η βαρβαρότητα αναμένεται ναγίνει ακόμα πιο σκληρή με την εφαρμογήτου Συμφώνου της ΕΕ για τη Μετανάστευ-ση και το Ασυλο. Το Σύμφωνο ψηφίστηκεστη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ που έγινεστις 16 Οκτώβρη, εν μέσω οικονομικήςκρίσης. Οι ηγέτες της ΕΕ την ώρα πουαποφάσιζαν να δώσουν εκατομμύριαευρώ για να στηρίξουν τις τράπεζες, προ-χώρησαν στην ψήφιση του συγκεκριμένουΣυμφώνου που καθιστά παράνομη τηνείσοδο των προσφύγων στις χώρες τηςΕΕ. Το Σύμφωνο είναι έμπνευσης Σαρκοζίγνωστού για τις ρατσιστικές του πεποιθή-

σεις. Κανείς δεν μπορεί να ξεχάσει τα σχό-λια που έκανε για τους εξεγερμένους σταπροάστια του Παρισιού την περίοδο πουήταν υπουργός Εσωτερικών. Τότε είχεαποκαλέσει τους μετανάστες δεύτερηςγενιάς «αποβράσματα της κοινωνίας».

Το Σύμφωνο προβλέπει την εφαρμογήασφυκτικών ελέγχων στους μετανάστες,με τη δημιουργία νέων υπερσύγχρονωνσυστημάτων παρακολούθησης των συνό-ρων και την εφαρμογή σε πανευρωπαϊκόεπίπεδο της «Ντιρεκτίβας του Αίσχους».Προβλέπει 18μηνη κράτηση όσων «παρα-βιάζουν» τα σύνορα της Ευρώπης, φυλά-κιση και απέλαση μεταναστών χωρίς χαρ-τιά που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες, τηναπέλαση σε τρίτη χώρα, ακόμα και ασυνό-δευτων ανήλικων και την 5ετή απαγόρευ-ση επανεισόδου σε όσους απελαύνονται.

Ολα αυτά έχουν στόχο να ενοχοποιή-σουν τους μετανάστες για την ανεργία καιτη φτώχεια. Η νομιμοποίηση των μετανα-στών, η χορήγηση ασύλου σε όλους τουςπρόσφυγες, η μάχη για να μην εφαρμο-στεί το Σύμφωνο της ΕΕ χρειάζεται να γίνειυπόθεση του εργατικού κινήματος και τωνσυνδικάτων.

Σήμερα ζούμε τις επιπτώσεις της κρί-σης του καπιταλισμού, που κάνει φανερόσε εκατομμύρια ανθρώπους ότι τοσύστημα δε δουλεύει. Η κοινή ενωτικήαπάντηση όλων των εργατών σε κάθεχώρα της ΕΕ και του πλανήτη κόντραστην πολιτική των καπιταλιστών, κόντραστο κλείσιμο των συνόρων, την αστυνό-μευση και τον πόλεμο είναι ο μόνος δρό-μος για να τους δείξουμε ότι δεν πρόκει-ται σε αυτή την κρίση να βρουν αποδιο-πομπαίους τράγους στο πρόσωπο τωνπροσφύγων και των μεταναστών. Οιμόνοι που χρειάζεται να φύγουν από τηνΕΕ και τον πλανήτη ολόκληρο είναι οικαπιταλιστές. Οι μετανάστες και οι πρό-σφυγες είναι καλοδεχούμενοι!

ΔΔεευυττέέρραα 2277 //1100.. XXιιλλιιάάδδεεςς δδιιααδδήήλλωωσσαανν σσττοο κκέέννττρροο ττηηςς AAθθήήννααςς κκααττααγγγγέέλλοοννττααςς ττηη ρρααττσσιισσττιικκήή δδοολλοοφφοοννίίαα ΠΠαακκιισσττααννοούύ σσττηηνν ΔΔιιεεύύθθυυννσσηη AAλλλλοοδδααππώώννΔΔεευυττέέρραα 2277 //1100.. XXιιλλιιάάδδεεςς δδιιααδδήήλλωωσσαανν σσττοο κκέέννττρροο ττηηςς AAθθήήννααςς κκααττααγγγγέέλλοοννττααςς ττηη ρρααττσσιισσττιικκήή δδοολλοοφφοοννίίαα ΠΠαακκιισσττααννοούύ σσττηηνν ΔΔιιεεύύθθυυννσσηη AAλλλλοοδδααππώώνν

SAK71 11/7/08 4:37 PM Page 7

8 ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Nοέμβρης - Δεκέμβρης 2008

Ο πόλεμος των ΗΠΑ για την επιβολή του«νέου αμερικάνικου αιώνα» δεν αφήνειπεριθώρια για πανηγυρικούς απολογι-σμούς των γερακιών της Ουάσιγκτον μετάτην λήξη της θητείας του Τζορτζ Μπους. Ηκρίση της ιμπεριαλιστικής εκστρατείαςτων ΗΠΑ και των συμμάχων του, συμβαδί-ζει με την οικονομική κρίση φέρνοντας τηνπροοπτική όχι της απόσυρσης από ταπολεμικά μέτωπα και τις εστίες ανταγωνι-σμού αλλά την κλιμάκωση και την επέκτα-σή τους.

Το αντιπολεμικό κίνημα βρίσκεται μπρο-στά σε μεγαλύτερες προκλήσεις την επό-μενη περίοδο με την συνεχιζόμενη κατοχήστο Αφγανιστάν και το Ιράκ, με την επέ-κταση του ΝΑΤΟ στα Βαλκάνια, τηνΑ.Ευρώπη και τον Καύκασο, με την δραμα-τική κλιμάκωση στη Σομαλία, με τις απει-λές για βομβαρδισμό του Ιράν και τηςΣυρίας.

AποσταθεροποίησηΣτο Ιράκ, πρόσφατα ο Νεγκρεπόντε ως

απεσταλμένος του Μπους απείλησε νααντικαταστήσει τον κατοχικό πρωθυπουρ-γό Νουρί Αλ Μαλίκι με ένα δικτάτορα ανδεν συμφωνήσει με το Σχέδιο συμφωνίαςπαράτασης της παρουσίας των στρατιωτι-κών δυνάμεων μετά την λήξη της εντο-λής του ΟΗΕ τον επόμενο Δεκέμβρη.

Ο Αλ Μαλίκι βρίσκεται μπροστά στοενδεχόμενο να συντριβεί στις επερχόμε-νες δημοτικές εκλογές το χειμώνα και τιςβουλευτικές το 2009 αν αποδεχτεί παρά-ταση της κατοχής. Μια μεγάλη διαδήλωσηδύο εκατομμυρίων Iρακινών οργανωμένηαπό τους οπαδούς του Μοκτάντα ΑλΣαντρ έδειξε πόσο μαζική είναι η πλειοψη-φία ενάντια στην συνέχιση της κατοχής. ΟιΗΠΑ ανησυχούν ότι μπορεί να βρεθεί τοΙράν με μεγαλύτερο έλεγχο στην περιοχήκαθώς συνεργάζεται με τους σιϊτες στοΙράκ για ένα ταχύτερο τέλος της στρατιω-τικής κατοχής δημιουργώντας έτσι ακόμαμεγαλύτερους πονοκεφάλους. Η προοπτι-κή επίσης η Ρωσία να φτάσει να προβάλειβέτο στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕγια παράταση της εντολής παρουσίαςστρατευμάτων στο Ιράκ μετά την κρίσηστην Γεωργία δεν μπορεί να αποκλειστεί.

Αλλά και στο Αφγανιστάν, όπου κλεί-νουν επτά χρόνια από την εισβολή, οι ΗΠΑ

απειλούν τον Καρζάι… με τι άλλο; Να τοναντικαταστήσουν με ένα «φιλάνθρωπο»δικτάτορα! Εξ άλλου στην περιοχή έχασανπρόσφατα τον Περβέζ Μουσάραφ καιτώρα πιέζουν τον διάδοχό του να βοηθή-σει στο πόλεμο κατά των Ταλιμπάν ακόμακαι με στρατιωτικές ενέργειες στις συνο-ριακές πόλεις και χωριά του Πακιστάν. ΟιΗΠΑ προσπαθούν να ενισχύσουν τηνπαρουσία του ΝΑΤΟ στην περιοχή με τοεπιχείρημα να χτυπηθούν οι τοπικοί πολέ-μαρχοι και οι καλλιεργητές παπαρούνας. ΟΟμπάμα προτείνει σχέδιο αναπροσανατο-λισμού της στρατιωτικής δράσης των ΗΠΑαπό το χαμένο Ιράκ στο Αφγανιστάν.Υπάρχουν φωνές που προτείνουν ανοιχτόδιάλογο με τους Ταλιμπάν μπροστά στηνπροοπτική της ήττας.

Στην πράξη για τους απλούς ανθρώ-πους οι πόλεμοι των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟέχουν σημάνει εκατοντάδες χιλιάδεςνεκρούς, οικονομική διάλυση αντί της δια-βόητης ανασυγκρότησης, με μαζικό κύμαπροσφυγιάς που φτάνει κατά χιλιάδες στιςπύλες της Ευρώπης-φρούριο.

Η κρίση στο Καύκασο τον Αύγουστοέφερε την στρατιωτική αντιπαράθεσηΗΠΑ - Ρωσίας στη ημερήσια διάταξη. Ηεπέκταση του ΝΑΤΟ προς ανατολάς στιςπεριοχές όπου παλαιότερα η Ρωσία είχετον έλεγχο προκαλεί την ένταση και τιςσυγκρούσεις. Είχε προηγηθεί την Άνοιξη ηανακήρυξη του προτεκτοράτου του Κοσ-σόβου θυμίζοντας ότι ο πόλεμος στα Βαλ-κάνια, δέκα χρόνια μετά τους βομβαρδι-σμούς του ΝΑΤΟ στην Γιουγκοσλαβία, έχειαφήσει ανοιχτά ζητήματα. Η στρατιωτικήσυντριβή της Γεωργίας δημιούργησε νέεςεστίες αστάθειας. Ως απάντηση οι ΗΠΑέτρεξαν να εγκαταστήσουν στα γρήγορατην «αντιπυραυλική ασπίδα» στην Τσεχίακαι την Πολωνία προκαλώντας ένα κύμααντιπολεμικών κινητοποιήσεων στιςχώρες αυτές.

Η αποσταθεροποίηση των κατοχικών

μετώπων για τις ΗΠΑ φάνηκε ξανά μεέντονο τρόπο στη Σομαλία. Η χώρα αυτήβρέθηκε κάτω από την κατοχή του αιθιοπι-κού στρατού με τη στήριξη των ΗΠΑ. Αλλάτώρα η αιθιοπική κατοχή έφτασε να καταρ-ρεύσει. Με πρόσχημα την πάταξη της πει-ρατείας στην θαλάσσια περιοχή στα ανοι-χτά των ακτών της Σομαλίας ξεδιπλώνεταιμια κλιμάκωση της επέμβασης στην περιο-χή δυνάμεων του ΝΑΤΟ. Την ώρα που ηπείνα θερίζει τους ντόπιους πληθυσμούς,το Διεθνές Γραφείο Ναυτιλίας, το όργανοτων εφοπλιστών του πλανήτη παραπονιέ-ται για την πειρατεία και ΗΠΑ, ΕΕ και ΝΑΤΟ(αλλά και η Ρωσία) τρέχουν αμέσως μεφρεγάτες στην περιοχή.

Η ελληνική εμπλοκή βαθαίνειΣε αυτό το μέτωπο εκδηλώθηκε με

ταχύτητα η ελληνική εμπλοκή στο πλευ-ρό των ιμπεριαλιστών. Η φρεγάτα Θεμι-στοκλής απέπλευσε για τον Ινδικό Ωκεανόγια να συμμετέχει στο «σαφάρι κατά τωνπειρατών». Μέσα στο Αύγουστο, με τηνκρίση και το πόλεμο στη Γεωργία η ελλη-νική κυβέρνηση δήλωσε συμμετοχή στηναποστολή στρατιωτικών παρατηρητώνγια την επιτήρηση των συμφωνιών ΕΕ καιΡωσίας. Η βάση της Σούδας έγινε τοορμητήριο των Νατοϊκών πολεμικών πλοί-ων για την περιοχή του Καυκάσου και ηκυβέρνηση έτρεξε να πανηγυρίσει ταεγκαίνια του Κέντρου ΕκπαίδευσηςΝαυτικής Αποτροπής με την επέκτασητων λειτουργιών της βάσης με σπατάλεςεκατομμυρίων ευρώ από τον ελληνικόκρατικό προϋπολογισμό. Την ίδια ώρα οιδάσκαλοι καταγγέλλουν ότι κλείνουννηπιαγωγεία στα Χανιά!

Στην αναβαθμισμένη παρέμβαση τουΝΑΤΟ στο Αφγανιστάν, η ελληνική απο-στολή περιλαμβάνει αξιωματικούς και έναολόκληρο νοσοκομείο, όταν στην Ελλάδατα νοσοκομεία ρημάζουν, προσωπικό δενπροσλαμβάνεται και οι γιατροί είναι απλή-

HH κκααμμππάάννιιαα ««6600 χχρρόόννιιαα NNAATTOO εείίννααιι ααρρκκεεττάά»» ξξεεκκίίννηησσεε δδυυννααττάά μμεε σσυυλλλλααλληηττήήρριιαα σσττηη ΣΣοούύδδαα κκααιι σσττοο AAκκττιιοο κκααιι ππρροοχχωωρράάμμεε μμεε BBααλλκκααννιικκήή ΣΣυυννάάννττηησσηη EEιιρρήήννηηςς σστταα ττέέλληη NNοοέέμμββρρηη.. OO ΠΠέέττρροοςς KKωωννσσττααννττίίννοουυ εεννηημμεερρώώννεειι..

Oχι στο NATOOχι στον πόλεμο

SAK71 11/7/08 4:37 PM Page 8

ρωτοι. Παράλληλα, το υπουργείο ΕθνικήςΑμύνας εξάγγειλε μια νέα αγορά τουαιώνα, ένα μαζικό εξοπλιστικό πρόγραμμαώστε να ανταποκρίνεται η Ελλάδα σερόλο χωροφύλακα από το Καύκασο και ταΒαλκάνια, μέχρι το Αφγανιστάν και την Μ.Ανατολή.

60 χρονια NATO είναι αρκετά!Σε όλη την Ευρώπη και στη Ελλάδα ένα

νέο αντιπολεμικό κίνημα γεννιέται πουαπαιτεί το σταμάτημα αυτής της παρα-φροσύνης.

Στις 20 Σεπτέμβρη στην Γερμανία πάνωαπό 10.000 διαδηλωτές βάδισαν στουςδρόμους του Βερολίνου και της Στουτγάρ-δης. Τις διαδηλώσεις κάλεσε μια πλατιάπρωτοβουλία φιλειρηνικών, αντιπολεμι-κών και αριστερών οργανώσεων κάτωαπό το σύνθημα «Να δώσουμε μια ευκαι-ρία στην ειρήνη, Εξω τα στρατεύματα απότο Αφγανιστάν».

Στη Γαλλία, όπου 10 στρατιώτες γύρι-σαν νεκροί από το Αφγανιστάν, αντιπολε-μικές διαδηλώσεις έγιναν στις 20Σεπτέμρβη όχι μόνο στο Παρίσι αλλά καισε πολλές άλλες πόλεις. Στην Βιτσέντζα,διαδηλωτές ξεσηκώθηκαν κατά της απα-γόρευσης δημοψηφίσματος για την επέ-κταση της στρατιωτικής βάσης που εξυπη-ρετεί τα αμερικανικά βομβαρδιστικά. Καιστο Μάλμοε, οι διαδηλωτές του Ευρωπα-ϊκού Κοινωνικού Φόρουμ πρόσθεσαν τηνδικιά τους φωνή κατά του πολέμου καιτου ΝΑΤΟ.

Τον περασμένο Ιούνη, μετά από διεθνήσυνάντηση στο Αννόβερο, ξεκίνησε η«καμπάνια 60 χρόνια ΝΑΤΟ είναι αρκετά!».Με αφορμή τους επίσημους εορτασμούςγια την επέτειο των 60 χρόνων από τηνίδρυση του ΝΑΤΟ στο Στρασβούργο τονΑπρίλη του 2009 καλέστηκε Πανευρωπαϊ-κή Διαδήλωση στις 4 Απρίλη. Η ΣυμμαχίαΣταματήστε τον Πόλεμο συμμετείχε απότην αρχή σε αυτή την προσπάθεια και τηνστήριξε ενεργά. Μια διεθνής προπαρα-σκευαστική επιτροπή οργάνωσε νέασυνάντηση στην Στουτγάρδη στις 4-5Οκτώβρη με συμμετοχή αντιπροσώπωναπό δεκαέξι χώρες. Με το κάλεσμα τηςΣτουτγάρδης «Όχι στο Πόλεμο-Όχι στοΝΑΤΟ» ετοιμάζεται Πανευρωπαϊκή Διαδή-λωση για τις 4 Απρίλη, Αντισύνοδος κατάτου ΝΑΤΟ στις 3-5 Απρίλη, δράσεις κοινω-νικής ανυπακοής τις ίδιες μέρες και έναΔιεθνές Κάμπινγκ ακτιβιστών στο Στρασ-βούργο.

Bαλκανική ΣυνδιάσκεψηEιρήνης

Στην Ελλάδα, η Συμμαχία Σταματήστετον Πόλεμο άνοιξε την καμπάνια «60 χρό-νια ΝΑΤΟ, είναι αρκετά» οργανώνονταςσυλλαλητήριο στα Προπύλαια στις 20Σεπτέμβρη και στη συνέχεια, μαζί με μαζι-κούς φορείς, συνδικάτα και φοιτητικούς

συλλόγους μαχητικές διαδηλώσεις στις18 Οκτώβρη στα Χανιά και την Πρέβεζα γιανα κλείσουν οι βάσεις της Σούδας και τουΑκτίου. Η ανταπόκριση έδειξε ότι μπορού-με να δώσουμε νέα ώθηση στο αντιπολε-μικό κίνημα, να συγκρουστούμε με τηνελληνική εμπλοκή στην κλιμάκωση τωνιμπεριαλιστικών επεμβάσεων του ΝΑΤΟκαι των ΗΠΑ, να συνδέσουμε αυτό τοναγώνα με την δράση του κινήματος για ναμην πληρώσουν οι εργάτες και η νεολαίατα σπασμένα της κρίσης των καπιταλι-στών. Αυτό δείχνει άλλωστε και η συμμε-τοχή συνδικάτων, φοιτητικών συλλόγωνκαι μαθητών στις κινητοποιήσεις.

Η Βαλκανική Συνδιάσκεψη Ειρήνης, στηνΑθήνα στις 29-30 Νοέμβρη είναι μια πρω-τοβουλία για να διευρυνθεί αποφασιστικάη καμπάνια «60 χρόνια ΝΑΤΟ, είναι αρκε-τά!»

Αντιπρόσωποι κινημάτων από 12 χώρεςέρχονται για να συζητήσουν την συντονι-σμένη δράση του αντιπολεμικού κινήμα-τος στα Βαλκάνια ενόψει των κινητοποιή-σεων στο Στρασβούργο. Η ιδέα αυτή γεν-νήθηκε με την κοινή δράση αγωνιστώνστην περιοχή. Φοιτητές από το κίνημακαταλήψεων της Σερβίας ήρθαν και συμ-μετείχαν στις κινητοποιήσεις της Συμμαχί-ας Σταματήστε τον Πόλεμο το περασμένοΜάρτη, αμέσως μετά την «ανεξαρτοποίη-ση» του Κοσόβου. Το περασμένο Ιούνη, σεσύσκεψη που έγινε στα Σκόπια, εκπρόσω-ποι του κινήματος ειρήνης από την Σερβία

και την Δημοκρατία της Μακεδονίας, όπουέγιναν μάλιστα εκδηλώσεις κατά τηςένταξης της χώρα στο ΝΑΤΟ, συναντήθη-καν με αντιπροσωπεία της Συμμαχίας Στα-ματήστε τον Πόλεμο και κάλεσαν τη Βαλ-κανική Συνδιάσκεψη Ειρήνης. Η διεθνήςσυνάντηση της Στουτγάρδης στις 5Οκτώβρη υιοθέτησε την Συνδιάσκεψη. Τηνίδια ώρα εκτός από τις κινήσεις ειρήνηςαπό τα Βαλκάνια, έρχονται εκπρόσωποικινημάτων από τη Γεωργία, την Τουρκία,ελληνοκύπριοι και τουρκοκύπριοι από τηνΚύπρο, αγωνιστές από το Λίβανο και τηνΑίγυπτο, από την Τσεχία και την Πολωνία,από την Βρετανία.

Αυτό το διάστημα, στις γειτονιές, σεεργασιακούς χώρες, σχολεία και σχολέςθα ξεδιπλωθεί μια προσπάθεια για να απο-κτήσει ρίζες παντού η καμπάνια κατά τουΝΑΤΟ. Μας καλούν άλλωστε πάνω απόεκατό συνδικαλιστές, πανεπιστημιακοί,άνθρωποι των Γραμμάτων και τωντεχνών, ακτιβιστές για το περιβάλλον,εκπρόσωποι μεταναστών που υπέγραψανσχετική διακήρυξη.

Η επιτυχία της Βαλκανικής Συνδιάσκε-ψης μπορεί να γίνει ένα μεγάλο βήμα γιανα ξεδιπλωθεί η καμπάνια ενάντια στουΝΑΤΟ, ενάντια στον πόλεμο. Το αντιπολε-μικό κίνημα θα βρεθεί μπροστά σε μεγά-λες μάχες το επόμενο διάστημα, αντιμέ-τωπο με την πρόκληση να αναγκάσουμετον Ομπάμα να βάλει τέλος στον πόλεμοτου Μπους.

ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Nοέμβρης - Δεκέμβρης 2008 9

ΓΓυυννααίίκκαα ζζηηττιιααννεεύύεειι σσττηη KKααμμπποούύλλ.. EEίίννααιι οο μμόόννοοςς ττρρόόπποοςς νναα ““κκεερρδδίίζζεειι”” ΓΓυυννααίίκκαα ζζηηττιιααννεεύύεειι σσττηη KKααμμπποούύλλ.. EEίίννααιι οο μμόόννοοςς ττρρόόπποοςς νναα ““κκεερρδδίίζζεειι”” μμιιαα γγυυννααίίκκαα χχρρήήμμαατταα σσττοο σσηημμεερριιννόό AAφφγγααννιισσττάάννμμιιαα γγυυννααίίκκαα χχρρήήμμαατταα σσττοο σσηημμεερριιννόό AAφφγγααννιισσττάάνν

SAK71 11/7/08 4:37 PM Page 9

10 ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Nοέμβρης - Δεκέμβρης 2008

Η ραγδαία επιδείνωση της παγκόσμιαςοικονομικής κρίσης αναγκάζει τα ΜΜΕ ναεξαντλήσουν τον υπερθετικό βαθμό. Κάθεβδομάδα συμβαίνει και κάτι νέο «μεγαλύ-τερο»… Μαύρη Δευτέρα, Μαύρη Παρα-σκευή, Μαύρος Σεπτέμβρης, ΜαύροςΟκτώβρης, Μαύρο Φθινόπωρο του καπιτα-λισμού… Τα (αρνητικά) ρεκόρ καταρρίπτο-νται το ένα μετά το άλλο.

Όταν ανακοινώθηκε η παρέμβαση τουαμερικάνικου κράτους στους δυο πυλώ-νες των στεγαστικών δανείων Freddie καιFannie στις 7 Σεπτέμβρη, θεωρήθηκε «ημεγαλύτερη κρατικοποίηση όλων τωνεποχών». Ακολούθησε μια βδομάδα αργό-τερα, στις 14 Σεπτέμβρη, η κατάρρευσητης Lehman Brothers, η οποία προκάλεσεμια βδομάδα πανικού στις χρηματαγορές.Μέσα σε εκείνη τη βδομάδα, η κυβέρνησηΜπους αναγκάστηκε να παρέμβει για ναδιασώσει την ασφαλιστική εταιρεία AIG,καταρρίπτοντας έτσι μέσα σε δέκα μέρεςτο ρεκόρ της «μεγαλύτερης κρατικοποίη-σης». Αμέσως μετά ανακοινώθηκε το «Σχέ-διο Πόλσον» με τα 700 δις δολάρια για τησωτηρία των τραπεζών και χαιρετίστηκεως η «Μητέρα όλων των σχεδίων διάσω-σης». Την Παρασκευή 19 Σεπτέμβρη ταΧρηματιστήρια υποδέχθηκαν το ΣχέδιοΠόλσον με τη «μεγαλύτερη ημερήσιαάνοδο όλων των εποχών». Το πρωτοσέλι-δο των Financial Times χαρακτήρισε εκείνητην άνοδο ως «βρυχηθμό έγκρισης». Αλλάυπήρξαν και σχολιαστές που παρατήρη-σαν ότι «αν αποτύχει αυτό το σχέδιο, οκύριος Πόλσον δεν διαθέτει άλλα μπαζού-κας στο οπλοστάσιο του (για την καταπο-λέμηση της κρίσης)».

Αυτές οι επιφυλάξεις επιβεβαιώθηκανπολύ σύντομα, με το Αμερικάνικο Κογκρέ-σο να διχάζεται και τα Χρηματιστήρια νακαταγράφουν τη «μεγαλύτερη εβδομα-διαία πτώση όλων των εποχών» από τις 6ως τις 10 Οκτώβρη. Ήταν η επιβεβαίωσηότι η αμερικανική Kεντρική Tράπεζα και τοαμερικάνικο Υπουργείο Οικονομικών δενκατόρθωναν να συγκρατήσουν την κρίση,η οποία χτυπούσε πλέον δυνατά και στηνάλλη όχθη του Ατλαντικού.

Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, που μέχριεκείνη τη στιγμή αυτοθαυμάζονταν ότιδιαθέτουν καλύτερους θεσμούς και «ρυθ-μιστικά πλαίσια» από το μοντέλο του«αγγλοσαξονικού καπιταλισμού» βρέθηκαν

στο μάτι του κυκλώνα. Ο Σαρκοζί έτρεξενα προτείνει τη δημιουργία ενός ευρωπαϊ-κού ισοδύναμου για το σχέδιο Πόλσον, ηΜέρκελ το απέρριψε, αλλά οι πιέσεις της«Μαύρης Παρασκευής» 10 Οκτώβρηέφεραν τους ηγέτες των χωρών του ευρώνα μαζεύονται στο Παρίσι μαζί με τον(εκτός ευρώ) Γκόρντον Μπράουν και νασυμφωνούν σε ένα ακόμα πιο κολοσιαίοσχέδιο: αν ο Πόλσον κινητοποιούσε 700δις δολάρια για τη σωτηρία των τραπεζών,το Σχέδιο Γκόρντον Μπράουν υποσχέθηκε2000 δις ευρώ σε όλη την ΕΕ και έφτασετα 3000 δις σε παγκόσμια κλίμακα.

Εκείνη τη Δευτέρα, 13 Οκτώβρη, οι αγο-ρές «βρυχήθηκαν» ξανά χαιρετίζονταςαυτόν τον παγκόσμιο πακτωλό υπέρ τωντραπεζών. Αλλά η ευφορία κράτησε ελά-χιστα. Μια νέα «Μαύρη Παρασκευή» ξημέ-ρωσε στις 24 Οκτώβρη με ταΧρηματιστήρια να καταγράφουν πτώσειςγύρω στο 10% μέσα σε μια μέρα. Δεν είχεκαν προλάβει να στεγνώσει το μελάνι στιςσελίδες της Εργατικής Αλληλεγγύης (Νο837, 15.10.2008) που προειδοποιούσεενάντια στους πανηγυρισμούς για τον«μάγο Γκόρντον Μπράουν».

Ουσιαστικά, στο τέλος Οκτώβρη η κρίσηέχει φτάσει στο σημείο που όλοι οι αναλυ-τές παραδέχονται ότι χτυπάει πια την«πραγματική οικονομία». Το ΔιεθνέςΝομισματικό Ταμείο αναθεωρεί δραματικάπρος τα κάτω τις προβλέψεις του για τουςρυθμούς ανάπτυξης. Ο ΔιεθνήςΟργανισμός Εργασίας εκτιμά ότι μέχρι τοτέλος του 2009 θα χαθούν 20 εκατομμύ-ρια θέσεις εργασίας. Και οι πανικόβλητοιτραπεζίτες υπολογίζουν σε τεράστιο ύψοςτις πιθανότητες χρεοκοπίας ολόκληρωνχωρών : 90% για την Ουκρανία και το Πακι-στάν, 30% για την Τουρκία.

Οι διαστάσεις της κρίσης μετά από αυτότο δραματικό δίμηνο Σεπτέμβρη-Οκτώβρη, αρχίζουν να ξεκαθαρίζουν τοτοπίο σχετικά με τις θεωρίες για τις αιτίεςτης κρίσης.

Οι θεωρητικοί του νεοφιλελευθερισμού

έχουν κυριολεκτικά γελοιοποιηθεί. Να έναχαρακτηριστικό απόσπασμα από τηνΚαθημερινή. Γράφει η Χριστίνα Κοψίνη για«αυτούς που κάθε τόσο επιβράβευε ηΣουηδική Ακαδημία για τα πολυσύνθεταμαθηματικά μοντέλα που βρήκαν εφαρμο-γή στις αγορές…

Πώς να τα βάλεις με τα Νόμπελ πουπαρήλαυναν τα τελευταία χρόνια επιβρα-βεύοντας το άπειρο στις κερδοσκοπικέςκινήσεις;

Αλήθεια, πού είναι τώρα αυτά τα μαθη-ματικά μυαλά να μας πουν γιατί δεν λει-τούργησαν τα συστήματα συναγερμούστα μοντέλα διάχυσης επιχειρηματικώνκινδύνων; Γιατί δεν άναψε το φωτάκι κιν-δύνου; Γιατί δεν προέβλεψαν το άνω ή τοκάτω φράγμα των αγορών όταν μοντελο-ποίησαν το short selling, όταν κατασκεύα-ζαν το ολοκλήρωμα του δανεισμούτίτλων margin;

Αλήθεια πού είναι οι καθηγητές τουΟικονομικού Πανεπιστημίου; Πού είναι ταμυαλά του Οικονομικού ΠανεπιστημίουΠειραιά που τόσο πολύ συνδέθηκαν με τιςαγορές, τα τραπεζοοικονομικά και τα διε-θνή προγράμματα;

Ας μιλήσει λοιπόν η ελληνική διανόησητων οικονομικών πανεπιστημίων και αςμας πει ποιο είναι το περιεχόμενο της κρί-σης, ποια η έκταση της και ποια η έξοδοςαπό αυτήν.»

Μάταια περιμένει απάντηση η Καθημε-ρινή. Απαντήσεις μπορούν να δώσουνμόνο οι φωνές που προειδοποιούσαν γιατην τρέλα των αγορών. Αλλά και σ’ αυτότο στρατόπεδο χρειάζεται να αποφύγου-με τις λαθεμένες απόψεις.

Ένα πρώτο θύμα των εξελίξεων είναιοι απόψεις που ισχυρίζονταν ότι πρόκειταιγια κρίση των τραπεζών ενώ τα «βασικάδεδομένα» των επιχειρήσεων της «πραγ-ματικής οικονομίας» παραμένουν ισχυρά.Ο Μαρξ πριν από 150 χρόνια προειδο-ποιούσε ότι πάντα, μέχρι την τελευταίαστιγμή που χτυπάει η κρίση, η κατάστασητης οικονομίας μοιάζει να είναι καλύτερη

ΠΠοοιιέέςς εείίννααιι οοιι ααιιττίίεεςς ττηηςς ππααγγκκόόσσμμιιααςς οοιικκοοννοομμιικκήήςς κκρρίίσσηηςς;; ΠΠοοιιέέςς ααλλλλααγγέέςςααππααιιττοούύννττααιι γγιιαα ττοο ξξεεππέέρραασσμμάά ττηηςς;; οο ΠΠάάννοοςς ΓΓκκααρργγκκάάννααςς εεξξηηγγεείί ππώώςςμμπποορροούύμμεε νναα ααννααζζηηττήήσσοουυμμεε ττιιςς ααππααννττήήσσεειιςς

KραχΠέρα από το νεοφιλελευθερισμό

SAK71 11/7/08 4:37 PM Page 10

ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Nοέμβρης - Δεκέμβρης 2008 11

από ποτέ. Για να το πούμε κάπως διαφο-ρετικά, το πιο βαθύ σκοτάδι για τους αντί-παλους του καπιταλισμού υπάρχει λίγοπριν ξημερώσει. Αυτό ξεγέλασε πολλούς,που βλέποντας τα υψηλά κέρδη τωνμεγαλύτερων πολυεθνικών θεωρούσανότι η κρίση δεν τις ακουμπάει. Ήδη, όμως,δίπλα στις «τοξικές» τράπεζες άρχισαν ναξεπροβάλουν οι πρώτες «προβληματικές»βιομηχανίες. Ο κλάδος της αυτοκινητοβιο-μηχανίας δίνει τα πρώτα παραδείγματα μεμαζικά κλεισίματα και απολύσεις, αλλάόλοι πλέον συμφωνούν ότι τα προβλήμα-τα δεν θα περιοριστούν εκεί. Η κρίσηαφορά όλη την οικονομία, όχι μόνο τιςτράπεζες.

Ένα δεύτερο πλήγμα δόθηκε στις από-ψεις που έβλεπαν την κρίση ως αποτέλε-σμα της «δογματικής» προσήλωσης τωνκυβερνήσεων στη νεοφιλελεύθερη δια-χείριση. Τέτοιες απόψεις κάνουν ένα διπλόλάθος.

Το πρώτο λάθος είναι να πιστεύουν ότιτο κράτος λειτουργεί με κριτήριο τις θεω-ρητικές διακηρύξεις των διαχειριστών τουαντί να βλέπουν συγκεκριμένα τον ταξικόρόλο του. Μέσα στα χρόνια της ηγεμονίαςτου νεοφιλελευθερισμού, πίσω από ταπαχιά λόγια για τον περιορισμό του ρόλουτου κράτους υπήρχε η δραστική κρατικήπαρέμβαση υπέρ των πολυεθνικών επιχει-ρήσεων της κάθε ιμπεριαλιστικής μητρό-πολης. Το κράτος τούς παρείχε πλούσιεςσυμβάσεις, όχι μόνο για πολεμικούς εξο-πλισμούς αλλά και για μεγάλα δημόσιαέργα. Ήταν επίσης πηγή μεγάλων επιδο-τήσεων, π.χ. για τις βιομηχανίες τροφίμων,και γενναίων φοροαπαλλαγών. Τέλος, τοκράτος και η περισσότερο ή λιγότεροβίαιη διπλωματία του ήταν η μπουλντόζαπου άνοιγε δρόμους για τις δικές τουπολυεθνικές ώστε να αρπάζουν τα φιλέτατων ιδιωτικοποιήσεων και του ανοίγματοςτων αγορών στις χώρες του πρώην ανα-τολικού μπλοκ και του λεγόμενου «ΤρίτουΚόσμου». Ο νεοφιλελευθερισμός δεν ήτανκαθόλου «δογματικός», αντίθετα φρόντιζενα είναι ξεδιάντροπα «κρατικοδίαιτος» καιπερπατημένος σε μονοπάτια ανοιγμένα

δια πυρός και σιδήρου.Ένα δεύτερο λάθος, δεμένο με το

πρώτο, είναι η αντίληψη ότι το κράτος, αναπαλλαγεί από τις «παρωπίδες» των νεο-φιλελεύθερων διαχειριστών, έχει τηδύναμη να δαμάσει την κρίση χωρίς αντι-καπιταλιστικές «ακρότητες». Η πιο αφελήςδιατύπωση αυτής της αντίληψης δόθηκεαπό τον Παύλο Τσίμα στα ΝΕΑ, σε ένασχόλιο που έλεγε ότι η κρίση αναγκάζειακόμα και τον Μπους να εγκαταλείψει τιςνεοφιλελεύθερες συνταγές και να υιοθε-τήσει, έστω και με λάθη, τη σοσιαλδημο-κρατική διαχείριση.

Αυτό που κάνουν αυτή τη στιγμή οικυβερνήσεις ΗΠΑ και ΕΕ όχι μόνο δεν προ-ετοιμάζει μια στροφή ώστε αύριο ναέρθουν «προοδευτικές» κυβερνήσεις και ναέχουν λυμένα τα χέρια τους για «κεϋνσια-νές» παρεμβάσεις στην οικονομία. Αντίθε-τα, αποδεικνύουν προκαταβολικά την αδυ-ναμία των κρατικών επεμβάσεων να ελέγ-ξουν την κρίση χωρίς ριζικές ανατροπές.

Το αστικό κράτος δεν είναι πανίσχυρο.Έχει τους περιορισμούς των ταξικών συμ-φερόντων που υπηρετεί. Ας πάρουμε έναπαράδειγμα. Σύμφωνα με τους FinancialTimes:

«Τα συνολικά περιουσιακά στοιχεία των

πέντε μεγάλων τραπεζών της Βρετανίαςισοδυναμούν με τέσσερις φορές το ΑΕΠτους. Μια κεφαλαιακή αναδιάρθρωση τηςτάξης του 1% του ενεργητικού τους θαοδηγούσε στην αύξηση του χρέους τηςκυβέρνησης κατά ποσό ίσο με 4% του ΑΕΠ,ενώ μια κεφαλαιακή αναδιάρθρωση τηςτάξης του 5% θα της κόστιζε ένα 20% τουΑΕΠ». (αναφέρεται από τον Κώστα Σαρρήστην Εργατική Αλληλεγγύη Νο 838,23/10/2008)

Οι τράπεζες έχουν γιγαντωθεί σε τέτοιοβαθμό, ώστε ακόμα και τα ισχυρότερακράτη κινδυνεύουν να γονατίσουν από ταχρέη, αν προσπαθήσουν να σώσουν τιςτράπεζες με όρους εμπορικούς, όπωςκάνουν αυτή τη στιγμή. Αυτό δεν είναιένας αυθαίρετος ισχυρισμός κάποιου«δογματικού» Μαρξιστή. Είναι ο τρόποςπου λειτουργεί ο ίδιος ο καπιταλισμός σανσύστημα. Μετά τις κρατικές επεμβάσειςΜπους-Πόλσον το δημόσιο χρέος τωνΗΠΑ ξεπέρασε τα 10 τρισεκατομμύριαδολάρια. Η εξέλιξη αυτή οδήγησε τις χρη-ματαγορές να αρχίσουν να υπολογίζουνπόσο είναι το ρίσκο κήρυξης χρεωκοπίαςτου αμερικάνικου δημόσιου και να χρεώ-νουν το αντίστοιχο ασφάλιστρο για κάθενέο δάνειο που συνάπτει το αμερικάνικοΥπουργείο Οικονομικών! Αντιμετωπίζουντον δημόσιο δανεισμό των ΗΠΑ με τον ίδιοτρόπο που αντιμετωπίζουν τα επισφαλήδάνεια της Αργεντινής ή της Ρουμανίας.

Δεν υπάρχει διέξοδος από αυτόν τονφαύλο κύκλο μόνο και μόνο επειδή ουπουργός θα πάψει να είναι νεοφιλελεύ-θερος και θα γίνει «νεοκεϋνσιανός» ήακόμα και «σοσιαλιστής» Aπαιτούνται πιοριζικές ρήξεις με την καπιταλιστική λογική,όπως κρατικοποιήσεις χωρίς αποζημίωσηκαι επιβολή εργατικού ελέγχου.

Γι’ αυτό οι συζητήσεις γύρω από τααίτια και τις ρίζες της κρίσης δεν είναι ακα-δημαϊκές. Μόνο μια Αριστερά αντικαπιτα-λιστική, προσανατολισμένη στην κατάλη-ψη της εξουσίας από την ίδια την εργατικήτάξη, μπορεί να στηρίξει τέτοια ριζικάμέτρα. Και για να βαδίσει προς τα εκεί πρέ-πει να απορρίψει τις «εύκολες» ερμηνείες

KKααθθηημμεερριιννήή εειικκόόνναα σσττηηνν WWaallll SSttrreeeett ττοο μμήήνναα OOκκττώώββρρηη..KKααθθηημμεερριιννήή εειικκόόνναα σσττηηνν WWaallll SSttrreeeett ττοο μμήήνναα OOκκττώώββρρηη..

ΤΤαα ττεελλεευυττααίίαα δδέέκκαα χχρρόόννιιαα οοιι ααλλλλεεππάάλλλληηλλεεςςεεννέέσσεειιςς ττηηςς ααμμεερριικκάάννιικκηηςςKKεεννττρριικκήήςς TTρράάππεεζζααςς μμεε ττιιςς φφοούύσσκκεεςς πποουυδδηημμιιοουυρργγοούύσσαανν ααννέέββααλλαανν τταα κκρριισσιιαακκάάφφααιιννόόμμεενναα χχωωρρίίςς όόμμωωςςνναα λλύύννοουυνν ττοο ππρρόόββλληημμαα,,ττοο οοπποοίίοο εεκκδδηηλλώώννεεττααιιττώώρραα εεκκρρηηκκττιικκάά

SAK71 11/7/08 4:37 PM Page 11

12 ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Nοέμβρης - Δεκέμβρης 2008

για την κρίση ως αποτέλεσμα τραπεζικών«υπερβολών» ή νεοφιλελεύθερων «δογ-ματισμών». Πρέπει να αναζητήσει τα αίτιαστην ίδια τη φύση του καπιταλισμού σανσύστημα.

Αυτή είναι μια αναζήτηση που έχει τιςδικές της δυσκολίες. Βαραίνει στις πλάτεςτης η αποτυχία του σταλινισμού, και στηνΕΣΣΔ και στα ΚΚ της Δύσης.

Η Μαρξιστική θεωρία για τον Νόμο τηςΑξίας και τις κρίσεις στον καπιταλισμόπέρασε τα πάνδεινα στα χέρια της σταλι-νικής ορθοδοξίας του «σοβιετικού μαρξι-σμού». Ο Τρότσκι, ο Μπουχάριν, ο Πρεο-μπραζένσκι, ο Ρούμπιν, ο Ροσντόλσκι,εξορίστηκαν και η σοβιετική οικονομικήεπιστήμη εξαναγκάστηκε να υπηρετεί τιςσκοπιμότητες μιας κρατικοκαπιταλιστικήςγραφειοκρατίας που κυνηγούσε τη συσ-σώρευση κατ’ εικόνα και ομοίωση τωνδυτικών ανταγωνιστών της. Τον καιρό τουΣτάλιν φρόντιζε να εξαφανίσει τις αντιφά-σεις της πρωταρχικής συσσώρευσης καιτον καιρό του Κοσύγκιν και του Γκορμπα-τσόφ έφτασε να εξυμνεί τους «δείκτεςτου κέρδους» σαν οδηγούς για την οικο-νομία. Τα ΚΚ που έμεναν πιστά στη Μόσχαδεν είχαν τίποτα για να τους βοηθήσειστην ανάλυση του καπιταλισμού και τωνκρίσεων του. Ο Χένρικ Γκρόσμαν και τοβιβλίο του για «Το Νόμο της Συσσώρευσηςκαι της Κατάρρευσης του ΚαπιταλιστικούΣυστήματος», που έγραψε στη Φρανκ-φούρτη παραμονές του Κραχ του 1929,παρέμεινε για δεκαετίες μια άγνωστησυμβολή ενός κομμουνιστή οικονομολό-γου κατατρεγμένου από το επίσημο κομ-μουνιστικό κίνημα.

Οι ηγεσίες των ΚΚ της Δύσης - φιλοσο-

βιετικές και ευρωκομμουνιστικές - βρέθη-καν σταδιακά στο στρατόπεδο της Κεϋν-σιανής ορθοδοξίας για την αντιμετώπισητων κρίσεων. Από τη στήριξη του ΚΚ ΗΠΑγια το «Νιου Ντηλ» του Ρούζβελτ στηδεκαετία του ’30 μέχρι το «Κοινό Πρό-γραμμα» του γαλλικού ΚΚ με τον Μιτεράνστη δεκαετία του 1980, οι διαφορές με τησοσιαλδημοκρατία στην οικονομική πολι-τική έγιναν ποσοτικές μάλλον παρά ποιο-τικές.

Ο κατήφορος δεν σταμάτησε εκεί. Όταντα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα άρχισαννα εγκαταλείπουν τον Κέϋνς και να προ-σαρμόζονται στη στροφή προς το νεοφι-λελευθερισμό, οι ηγεσίες των δυτικών ΚΚακολούθησαν τη νέα ορθοδοξία τουρεφορμισμού. Στη Βρετανία ο τελευταίοςπρωθυπουργός του Εργατικού Κόμματοςπριν από τη Θάτσερ, ο Τζέϊμς Κάλαχαν,δήλωνε ότι δεν είναι δυνατόν πλέον ναβγούμε από τη κρίση με κάποιες δημόσιεςενέσεις για τη συνολική ζήτηση. ΣτηνΙσπανία, ο «ευρωκομμουνιστής» ΣαντιάγοΚαρίγιο έβαλε την υπογραφή του στο Σύμ-φωνο της Μονκλόα που επέβαλε θυσίεςστην εργατική τάξη. Το ίδιο έκανε ο Μπερ-λίνγκουερ με τον «Ιστορικό Συμβιβασμό»στην Ιταλία, ανοίγοντας το δρόμο για τηνπορεία που έκανε τον τελευταίο γραμμα-τέα του ΚΚ Ιταλίας αντάξιο του Τόνι Μπλερκαι του Σημίτη. Στην Ελλάδα, η κοινή δια-κήρυξη Κύρκου-Φλωράκη που δημιούργη-σε τον τότε ενιαίο Συνασπισμό το 1987έγινε το θερμοκήπιο στο οποίο άνθισαν οιθεωρίες του Ανδρουλάκη και της Δαμανά-κη για την «Τέχνη του Επιχειρείν» και τοναναντικατάστατο ρόλο της αγοράς.

Στα δύσκολα εκείνα χρόνια είχαν απο-

μείνει μόνες οι φωνές που είχε αναδείξειο Μάης του ’68 να μιλούν για τη θεωρίατου Μαρξ για την κρίση. Ο Μπαράν και οΣουίζι στην Αμερική, ο Μαντέλ, ο Τόνι Κλιφκαι ο Κρις Χάρμαν στην Ευρώπη. Το βιβλίοτου Χάρμαν «Explaining the crisis» πουκυκλοφόρησε το 1983 και το 1987 ήτανμια προσπάθεια κυριολεκτικά κόντρα στορεύμα. Είκοσι χρόνια μετά, μαζί με την πιο«εκλαϊκευμένη» εκδοχή του με τίτλο «ΗΟικονομία του Τρελοκομείου», παραμένειένα σημείο αναφοράς για όλους όσουςπροσπαθούμε να αναζητήσουμε τις ρίζεςτης κρίσης μέσα στο ίδιο το καπιταλιστικόσύστημα.

Τα ρεύματα του Μαοϊσμού ποτέ δενκατάφεραν να συμβάλουν σ’ αυτή τηναναζήτηση. Τα ρεύματα της Αυτονομίαςαναζήτησαν διέξοδο στην «υποκειμενο-ποίηση» της κρίσης. Ερμήνευαν την κρίσησαν αποτέλεσμα των πιέσεων πάνω στακέρδη που δημιουργούσε ένα ανοδικόκύμα εργατικών αγώνων και διεκδικήσε-ων. Ήταν μια ερμηνεία που έμοιαζε ριζο-σπαστική στα χρόνια της δεκαετίας του70, όταν οι εργάτες και η νεολαία της Ιτα-λίας προχωρούσαν σε άγριες απεργίες καικαταλήψεις ενάντια στους Ανιέλι και Πιρέ-λι του ιταλικού καπιταλισμού, αψηφώνταςτους (ανιστόρητους) συμβιβασμούς τουΙΚΚ. Αλλά ακόμα και τότε ήταν προβλημα-τική απέναντι σε αστικές οικονομικές θεω-ρίες που έλεγαν ότι για τον πληθωρισμόφταίνε οι μεγάλες αυξήσεις στουςμισθούς που κέρδιζαν οι μαχητικές απερ-γίες. Με την κάμψη του εργατικού κινήμα-τος στις δεκαετίες του 1980 και του 1990,οι θεωρίες της Αυτονομίας έμειναν στοναέρα και σίγουρα δεν μπορούν να δώσουν

OO XXααννκκ ΠΠόόλλσσοονν ((ααρριισσττεερράά)) κκααιι οο MMππεενν MMππεερρννάάννττεε ((κκέέννττρροο))OO XXααννκκ ΠΠόόλλσσοονν ((ααρριισσττεερράά)) κκααιι οο MMππεενν MMππεερρννάάννττεε ((κκέέννττρροο))

SAK71 11/7/08 4:37 PM Page 12

αφετηρία εξήγησης για τις κρίσεις του1998 και του 2008, σε εποχές δηλαδή πουοι πραγματικοί μισθοί και ο κοινωνικόςμισθός είχαν μειωθεί σχεδόν παντού.

Είναι απαραίτητη, λοιπόν, η επιστροφήστις ρίζες του Μαρξ. Ο Μαρξ και ο Κέυνςέχουν κοινό σημείο τη διαπίστωση ότι οιαγορές δεν οδηγούν σε κατάσταση ισορ-ροπίας. Ανατρέπουν δηλαδή τις θεωρίεςγια το «αόρατο χέρι» της αγοράς. Ωστόσοο Μαρξ πηγαίνει πιο πέρα εντοπίζοντας τηπηγή των ανισορροπιών και των κρίσεωνστην ίδια την παραγωγή και τον τρόπο πουείναι οργανωμένη μέσα στον καπιταλισμό.

Το ελατήριο που κινεί την οικονομίαστον καπιταλισμό είναι η ανταγωνιστικήσυσσώρευση με κριτήριο το ποσοστό κέρ-δους. Κανένας καπιταλιστής δεν λειτουρ-γεί με κριτήριο τον όγκο των κερδών πουσυγκεντρώνει στα χέρια του σαν απόλυτομέγεθος. Κανένας καπιταλιστής δεν ανα-ρωτιέται «τι μπορούν να μου προσφέρουν10 δις εκατομμύρια δολάρια που δενμπορώ να απολαύσω με 1 δις δολάρια;»Τα όρια της απληστίας τους δεν είναι «ταόρια της κοιλιάς» τους όπως παρατηρού-σε ο Μαρξ για τους φεουδάρχες. Πάντα τοκριτήριο είναι η «απόδοση της επένδυ-σης», δηλαδή το κέρδος ως ποσοστό τουεπενδυμένου κεφαλαίου, και πάντα σεσύγκριση με τις επιδόσεις των ανταγωνι-στών. Μια επιχείρηση με ρυθμούς κερδο-φορίας χαμηλότερους από τους ανταγω-νιστές της είναι ευάλωτη και κινδυνεύειείτε να χάσει μερίδιο της αγοράς είτε νατην καταπιεί κάποιος αντίπαλος.

Κι όμως αυτό το τόσο καθοριστικό ελα-τήριο είναι που υπονομεύεται από το ίδιοτο κυνήγι της συσσώρευσης καθώς τοποσοστό κέρδους τείνει να υποχωρεί.Όσο αυξάνεται το μέγεθος της μέσηςεπένδυσης, τόσο αλλάζει και η σύνθεσήτης με μεγαλύτερο μερίδιο για μηχανήμα-τα και εγκαταστάσεις παρά για μισθούς. Τομερίδιο της «νεκρής εργασίας» διογκώνε-ται σε βάρος της ζωντανής που είναι ηπηγή του κέρδους. Το κλάσμα με αριθμη-τή το κέρδος και παρανομαστή τη συνολι-κή επένδυση τείνει να μειώνεται. Όταν ημείωση φτάσει σε σημείο που οι καπιταλι-στές θεωρούν μια νέα επένδυση ασύμφο-ρη, η ισορροπία της οικονομίας ανατρέπε-ται. Χωρίς νέες επενδύσεις μειώνεται ηζήτηση για μηχανήματα, αρχίζουν απολύ-σεις στη βαρειά βιομηχανία και η κρίσηαπλώνεται σε όλους τους κλάδους. Μιακρίση πολύ πιο βαθειά από τις κυκλικέςδιακυμάνσεις που προκαλεί η τύφλα τηςαγοράς, δηλαδή η αδυναμία κάθε επιχεί-ρησης που δεν γνωρίζει σε ποιο σημείο θαβρίσκεται η ζήτηση για τα προϊόντα πουπαράγει.

Τα προβλήματα που προκαλεί η πτωτι-κή τάση του ποσοστού κέρδους αντισταθ-μίζονται από διάφορους παράγοντες στηνπορεία του καπιταλισμού. Ο πιο δραστικός

τέτοιος παράγοντας είναι η ίδια η κατα-στροφική μανία της κρίσης που απαξιώνεικεφάλαια και δίνει τη δυνατότητα σε όσεςεπιχειρήσεις επιβιώσουν να ξαναρχίσουναπό νέα, υψηλότερα επίπεδα κερδοφορί-ας. Το γεγονός αυτό έχει οδηγήσει θεω-ρητικούς του καπιταλισμού, όπως ο ΦονΧάγιεκ, να μιλήσουν για τη «δημιουργικήκαταστροφή» ως παράγοντα αυτορρύθμι-σης του συστήματος. Είναι, όμως, τραγικόακόμα και να σκέφτεται κάποιος μετέτοιους όρους. Η έκταση της καταστρο-φής που συντελέστηκε για να επανέλθειτο σύστημα μετά το Κραχ του 1929 ήτανφρικιαστική. Μόνο μετά τις καταστροφέςτου Δεύτερου Παγκόσμιου Πόλεμου πήρεξανά μπροστά η οικονομία.

Η αυξημένη κερδοφορία που εξασφαλί-στηκε μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο δια-τηρήθηκε, με τη βοήθεια και των διαστά-σεων που πήρε η πολεμική βιομηχανία,για 30 περίπου χρόνια. Από τη δεκαετία το70 και μετά, όμως, τα προβλήματα τηςπτώσης του ποσοστού κέρδους επανήλ-θαν. Σύμφωνα με τα στοιχεία του αμερικα-νού Μαρξιστή Ρόμπερτ Μπρένερ, τα οποίαεπικαλείται και ο Χάρμαν, τα επίπεδα τουποσοστού κέρδους στην αμερικάνικη βιο-μηχανία έπεσαν από 24,8% το διάστημα1949-69 στο 13% το διάστημα 1980-90.ανέκαμψαν στο 17,7% στη δεκαετία του90, αλλά παρέμεναν στο 14,4% το 2000-05. Aυτό είναι το υπόβαθρο που εξηγείγιατί τα 30 χρόνια από τη δεκαετία του1970 είναι γεμάτα κρίσεις που δεν υπήρ-χαν τα προηγούμενα 30 χρόνια. Χωρίςαυτή την εξήγηση, οι κρίσεις του 1973-74,του 1980-1, του 1987, του 1990-91, του1998 και η σημερινή αντιμετωπίζονται ως«τυχαία ατυχήματα»: άλλοτε πετρελαϊκή,άλλοτε τραπεζιτική, άλλοτε αποτέλεσμα«θεομηνίας»…

Τα τελευταία δέκα χρόνια οι αλλεπάλ-ληλες ενέσεις της αμερικάνικης KεντρικήςTράπεζας με τις φούσκες που δημιουρ-γούσαν ανέβαλαν τα κρισιακά φαινόμεναχωρίς όμως να λύνουν το πρόβλημα, τοοποίο εκδηλώνεται τώρα εκρηκτικά με τοσκάσιμο της τελευταίας και μεγαλύτερηςφούσκας.

Και βέβαια, όσο πιο πολύ μεγαλώνει ηηλικία του συστήματος, τόσο μεγαλώνει

το μέσο μέγεθος των επιχειρήσεων καιτόσο πιο φρικιαστική γίνεται η «δημιουργι-κή καταστροφή». Αυτό που ο Μαρξ ονόμα-ζε «συγκέντρωση και συγκεντροποίησητου κεφαλαίου» έχει δημιουργήσει πολυε-θνικά μεγαθήρια που κανένα κράτος δενμπορεί να αντέξει τη χρεωκοπία τους.Όποιος φαντάζεται ότι οι ΗΠΑ θα κάθο-νταν με σταυρωμένα χέρια αφήνοντας νακαταρρεύσει το τραπεζικό τους σύστημακαι η Τζένεραλ Μότορς ή η Μπόινγκ γιατίέτσι θα ξαναζωντάνευε η κερδοφορία τωντραπεζών στην Ιαπωνία ή της αυτοκινητο-βιομηχανίας στην Ευρώπη, πρέπει να ζεισε άλλο πλανήτη. Το σημερινό κόστοςμιας «αυτορυθμιζόμενης» εξόδου τουκαπιταλισμού από την κρίση είναι ασύλλη-πτο. Για τη συντριπτική πλειοψηφία τουπληθυσμού της Γης η αναζήτηση άλληςδιεξόδου είναι ζήτημα ζωής ή θανάτου.

Αυτή τη στιγμή οι φωνές που ισχυρίζο-νταν ότι όλα μπορούν να αφεθούν στηναυτορρύθμιση των αγορών έχουν χάσειτο κύρος τους. Όταν ο Άλαν Γκρίνσπανκάνει δημόσια την αυτοκριτική του «γιατην εμπιστοσύνη που είχε στις αγορές»,δεν χρειάζεται να προσθέσουμε τίποτα. Ηανάγκη παρέμβασης και ρύθμισης ομολο-γείται ανοιχτά. Το πρόβλημα των υποστη-ρικτών της «ρύθμισης των αγορών» ώστενα επέλθει η «ισορροπία κράτους-αγοράς»που είχε διαταραχθεί με τον «άκρατο νεο-φιλελευθερισμό» είναι ότι δεν μπορούν ναπροσδιορίσουν πού ακριβώς βρίσκεταιαυτή η ισορροπία. Θέλουν να υπάρχει«ρύθμιση» στο χρηματοοικονομικό τομέαώστε να αποφεύγονται οι φούσκες; Όμωςοι φούσκες ήταν αναπόσπαστο κομμάτιτης λειτουργίας της οικονομίας το προη-γούμενο διάστημα και εξσφάλιζαν έναμέρος της συνολικής ζήτησης μέσα στιςΗΠΑ και όχι μόνο. Τι θα αντικαταστήσει τιςφούσκες σε αυτό το ρόλο τους; Θα επι-τρέψουν να υπάρχουν «ολίγον» φούσκες;Τότε τι και ποιος θα εγγυηθεί ότι δεν θαεπαναληφθούν τα φαινόμενα που οδήγη-σαν στη σημερινή κρίση;

Η απαίτηση ότι πρέπει να υπάρξει συλ-λογικός δημοκρατικός εργατικός έλεγχοςστα κλειδιά της οικονομίας δεν είναι ένα«ακραίο αίτημα» μέσα στις σημερινέςσυνθήκες. Είναι η λογική απάντησημπροστά στην παταγώδη αποτυχία τουσημερινού συστήματος, όπου οι αποφά-σεις μένουν στα χέρια των μεγαλομετό-χων, των μάνατζερ και των «ειδικών» μετα ψευτοεπιστημονικά μαθηματικάμοντέλα διαχείρισης κινδύνων. Είναισίγουρο ότι θα χρειαστούν επαναστάσειςγια να επιβάλουμε αυτό το τόσο λογικόαίτημα απέναντι στη λυσσαλέα αντίδρα-ση από τα συμφέροντα της σημερινήςαποτυχημένης άρχουσας τάξης. Αλλάδεν θα είναι η πρώτη φορά στην ιστορίαπου η επανάσταση θα γίνει η μαμή για ναπάει η ανθρωπότητα μπροστά.

ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Nοέμβρης - Δεκέμβρης 2008 13

ΗΗ ααππααίίττηησσηη όόττιι ππρρέέππεειι ννααυυππάάρρξξεειι σσυυλλλλοογγιικκόόςςδδηημμοοκκρρααττιικκόόςς εερργγααττιικκόόςςέέλλεεγγχχοοςς σστταα κκλλεειιδδιιάά ττηηςςοοιικκοοννοομμίίααςς δδεενν εείίννααιι έένναα««αακκρρααίίοο ααίίττηημμαα»» μμέέσσαασσττιιςς σσηημμεερριιννέέςς σσυυννθθήήκκεεςς

SAK71 11/7/08 4:37 PM Page 13

14 ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Nοέμβρης - Δεκέμβρης 2008

Τίποτα δεν μοιάζει ικανό να βγάλει απότην τροχιά της ελεύθερης πτώσης τηνπαγκόσμια οικονομία. Στις ΗΠΑ η ΓουόλΣτριτ υποδέχτηκε τα 700 δισεκατομμύριαδολάρια του Χανκ Πόλσον με μια μεγάληπτώση. Μέσα σε ένα μόνο μήνα το χρημα-τιστήριο της Νέας Υόρκης έχει χάσει τοένα τέταρτο της αξίας του. Τον Οκτώβρητου 2007 ο δείκτης Dow Jones "ακουμπού-σε" τις 14.000 μονάδες.1 Τώρα, ένα χρόνομετά, έχει φτάσει στις 8.500 -και οι περισ-σότεροι πιστεύουν ότι τα χειρότερα δενέχουν έρθει ακόμα.

Στην Ευρώπη η εμπιστοσύνη ανάμεσαστις τράπεζες έχει καταρρεύσει -μαζί μεμερικούς από τους μεγαλύτερους τραπε-ζικούς κολοσούς. Οι κυβερνήσεις τηςΕυρωπαϊκής Ενωσης έχουν ανακοινώσειμέχρι σήμερα ότι θα "τρομπάρουν" άμεσασχεδόν 200 δισεκατομμύρια ευρώ στοτραπεζικό σύστημα ενώ οι διαφόρωνειδών εγγυήσεις που έχουν υποσχεθείφτάνουν στο ιλλιγιώδες ποσό των 1250δισεκατομμυρίων ευρώ2. Αποτέλεσμα:μηδέν.

Ο πανικός έχει κυριέψει για τα καλά τουςηγέτες του πλανήτη, που βλέπουν ανή-μποροι την κρίση να εξαπλώνεται με γρή-γορους ρυθμούς από την σφαίρα της κερ-δοσκοπίας και των "τοξικών χρεωγράφων"στην "πραγματική οικονομία". Οι "πλανη-τάρχες" συναντιώνται και ξανασυναντιώ-νται για να "συντονίσουν τη δράση τους".Και ύστερα από κάθε συνάντηση ανακοι-νώνουν ξανά και ξανά ότι είναι αποφασι-σμένοι να κάνουν ότι χρειάζεται για νασταματήσουν την σημερινή καταιγίδα.Αλλά τα μέτρα τους μοιάζουν όλο και πιοπολύ με ασπιρίνες: το μόνο που μπορούννα καταφέρουν είναι να σταματήσουν τονκατήφορο των χρηματιστηρίων για μερι-κές ώρες ή μερικές μέρες στην καλύτερηπερίπτωση. Και ύστερα η πτώση και οπανικός επιστρέφουν.

Τι φταίει; Πως φτάσαμε εδώ; Θα γυρί-σουμε πίσω στις μαύρες μέρες της δεκα-ετίας του 1930 - στη μαζική ανεργία, τηνανέχεια, τις εξώσεις από τα σπίτια, τηνάνοδο της ακροδεξιάς, τον πόλεμο;Υπάρχει άλλη διέξοδος;

Διαταραγμένη ισοροπίαΗ ίδια η προπαγάνδα της άρχουσας

τάξης - που όλα τα προηγούμενα χρόνιακόμπαζε ότι οι κρίσεις ανήκουν, χάρη στα"μοντέρνα, δομημένα, οικονομικά εργα-λεία" στο παρελθόν - προσπαθεί τώρα ναμας πείσει ότι η κρίση οφείλεται στην

"ανεξέλεγκτη κερδοσκοπία". Ο ΚάρολοςΠαπούλιας, έκφρασε αυτή τη θεωρία μετον πιο επίσημο τρόπο: "Οι αιτίες της[σημερινής κρίσης]" δήλωσε, "βρίσκονταιστην απληστία, στην ιδεολογική αποστα-σιοποίηση από το τί σημαίνει πραγματικήοικονομία, στον διαχωρισμό της ευθύνηςαπό το κέρδος..." 3

Η κερδοσκοπία είναι, προφανώς, δεμέ-νη με την σημερινή κρίση. Οι ειδικοί υπο-λογίζουν ότι μέσα στους δέκα πρώτουςμήνες του 2008 η κρίση έχει “καταπιεί” 25τρισεκατομμύρια δολάρια!4 Ενα μεγάλοκομμάτι από αυτά ήταν "χάρτινα", ήτανπλούτος που είχε δημιουργηθεί πλασμα-τικά από την ανατίμηση των μετοχών σταχρηματιστήρια και το φούσκωμα της αξίαςτης γης - ήταν τα προϊόντα της "αποστα-σιοποίησης από την πραγματική οικονο-μία" δηλαδή. Ενα μεγάλο μέρος απόαυτόν τον εικονικό πλούτο ανταλλάχτηκεμε χρήματα ή πραγματικά αγαθά, μολύνο-ντας με αυτόν τον τρόπο με "τοξικά χρεό-γραφα" το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα.Η κερδοσκοπία έκανε την κρίση σίγουραπιο μεγάλη, πιο βαθειά και πιο άγρια. Αλλάδεν γέννησε την κρίση.

Μια μερίδα οικονομολόγων -ανάμεσάτους και ο Πόλ Κρούγμαν και ο Τζόζεφ Στί-γκλιτς- ρίχνουν τις ευθύνες στον ΑλανΓκρίνσπαν, τον πρωην διοικητή της Κεντρι-κής Τράπεζας των ΗΠΑ (FED). Ο Γκρίνσπαν

ανέβηκε στο τιμόνι της FED τον Αυγουστοτου 1987, την εποχή του Ρεήγκαν, καιέμεινε σε αυτή τη θέση μέχρι το 2006.Μέσα σε αυτά τα 20 χρόνια τροφοδότησεξανά και ξανά την αγορά με εκατοντάδεςδισεκατομμύρια "φρέσκα" δολάρια. Και όχιμόνο αυτό: το 1996 το αμερικανικό Κον-γκρέσο κατάργησε, με την προτροπή του,τα τελευταία του Nόμου Γκλάς-Στίγκαλ5 -ενός πακέτου μέτρων που είχε θεσπιστείτο 1933 ενάντια στην κερδοσκοπία. Ταδισεκατομμύρια του Γκρίνσπαν, λένε οιοικονομολόγοι αυτοί, πυροδότησαν τιςφούσκες -της υψηλής τεχνολογίας πρώτακαι των ακινήτων ύστερα- που κατέληξανστη σημερινή κρίση.

Αλλοι, πάλι, ρίχνουν τις ευθύνες στονΜπεν Μπερνάνκε, τον διάδοχο του Γκρίν-σπαν και τον Χανκ Πόλσον, τον υπουργόΟικονομικών του Μπους που άφησαν τηνLehman Brothers να χρεωκοπήσει. "Ενακρίσιμο ερώτημα που απασχολεί ακόματους παρατηρητές", γράφει η εφημερίδαFinancial Times, "είναι γιατί την άφησαν οιΗΠΑ να καταρρεύσει. Δεν προέβλεψαν οιαξιωματούχοι τις συνέπειες; Η μήπωςήταν αποφασισμένοι να στείλουν έναμήνυμα -ή ανίκανοι να το εμποδίσουν;Στην Ευρώποι κάποιοι αποδίδουν τις ευθύ-νες για την απόφαση στην ιδεολογία,ισχυριζόμενοι ότι ο Χανκ Πόλσον αρνήθη-κε να προσφέρει βοήθεια για να αποφύγειτην κατηγορία ότι ενθαρρύνει την ανάλη-ψη αλόγιστων κινδύνων στελνονταςστους τραπεζίτες το μήνυμα ότι, στοτέλος, θα έρθει έτσι και αλλιώς το κράτοςνα τους σώσει..." 6

Παρά τις διαφορές που έχουν όλεςαυτές οι ερμηνείες μεταξύ τους υπάρχειένα κοινό σημείο: όλοι συμφωνούν ότι τοκακό ξεκίνησε από την διατάραξη της ισο-ροπίας ανάμεσα στην ελεύθερη αγορά καιτο κράτος. Την άποψη αυτή υιοθετεί στηνπραγματικότητα και το μεγαλύτερο κομ-μάτι της αριστεράς, που θεωρεί ότι ησημερινή κρίση είναι, στην ουσία, προϊόντης "νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίη-σης". "Η κρίση αυτή", γράφει ο ΓιάννηςΔραγασάκης, βουλευτής του ΣΥ.ΡΙ.ΖΑ7

"φέρνει στην επιφάνεια παλιές αλλά καινέες αντιθέσεις που γεννήθηκαν... στηνπορεία της απορύθμισης και της απελευ-

ΘΘέέλλοουυμμεε νναα σσώώσσοουυμμεε ττοονν κκααππιιττααλλιισσμμόό ααππόό ττοονν εεααυυττόό ττοουυ ήή νναα ττοονν ααννααττρρέέψψοουυμμεε;; AAυυττήή εείίννααιι ηη ππρρααγγμμααττιικκήή εεππιιλλοογγήή,, εεξξηηγγεείί οο ΣΣωωττήήρρηηςς KKοοννττοογγιιάάννννηηςς

Mαρξ και Kέϋνς

ΟΟιι ρρίίζζεεςς ττηηςς σσηημμεερριιννήήςςκκρρίίσσηηςς,, όόμμωωςς,, δδεενν ππεερριιοορρίίζζοοννττααιι οούύττεε σσττηηνν κκεερρδδοοσσκκοοππίίαα,, οούύττεεσστταα λλάάθθηη ττοουυ ΓΓκκρρίίννσσππααννκκααιι ττοουυ ΜΜππεερρννάάννκκεε,, οούύττεεααππλλάά κκααιι μμόόννοο σσττηηννπποολλιιττιικκήή ττοουυ ννεεοοφφιιλλεελλεευυθθεερριισσμμοούύ.. ΟΟιι ρρίίζζεεςς ττηηςς ββρρίίσσκκοοννττααιισσττοο ίίδδιιοο ττοο σσύύσσττηημμαα

SAK71 11/7/08 4:37 PM Page 14

ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Nοέμβρης - Δεκέμβρης 2008 15

θέρωσης των αγορών, καθώς και της νεο-φιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης.

Υπάρχουν λοιπόν ισχυροί λόγοι να θεω-ρήσουμε ότι η κρίση που ζούμε... εγγρά-φεται ήδη στην ιστορία ως η πρώτη μεγά-λη κρίση του νεοφιλελευθερισμού..."

Κρίση του καπιταλισμούΗ συζήτηση για τα αίτια της κρίσης δεν

είναι ακαδημαϊκή. Η κρίση θα έχει βαθιέςκαι μακρόσυρτες συνέπειες στις ζωές εκα-τομμυρίων ανθρώπων. Η ανεργία, η ακρί-βεια και η ανασφάλεια έχουν ήδη αρχίσεινα κάνουν θραύση. Η αύξηση των επιτοκί-ων στις πιστωτικές κάρτες και τα προσω-πικά και στεγαστικά δάνεια απειλεί νακαταστρέψει τις ζωές εκατομμυρίων πουθα βρεθούν ξαφνικά αντιμέτωποι μεδόσεις που δεν μπορούν να πληρώσουν,με κατασχέσεις και εξώσεις από τα σπίτιατους.

Αν η σημερινή κρίση είναι απλά προϊόντης διατάραξης της ισορροπίας ανάμεσαστην ελεύθερη αγορά και την κρατικήπαρέμβαση η λύση είναι απλή: το μόνοπου χρειάζεται είναι μια νέα κυβέρνησηπου θα αντιστρέψει τις "υπερβολές" τουνεοφιλελευθερισμού και θα ενισχύσει τονελεγκτικό και ρυθμιστικό ρόλο του κρά-τους. Το μόνο που χρειάζεται είναι μιαπροοδευτική κυβέρνηση που θα υλοποιή-σει ένα πρόγραμμα σαν αυτό που προτεί-νει ο ΣΥ.ΡΙ.ΖΑ -που ξεκινάει από τον έλεγχοτης Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας απότο Ευρωκοινοβούλιο και την αλλαγή τουΣυμφώνου Σταθερότητας της ΕυρωπαϊκήςΕνωσης και φτάνει μέχρι την πάταξη τηςφοροδιαφυγής και τη διαφάνεια στις "οφ

σορ" εταιρίες.Οι ρίζες της σημερινής κρίσης, όμως,

δεν περιορίζονται ούτε στην κερδοσκοπία,ούτε στα λάθη του Γκρίνσπαν και τουΜπερνάνκε, ούτε απλά και μόνο στηνπολιτική του νεοφιλελευθερισμού. Οιρίζες της βρίσκονται στο ίδιο το σύστημα.

Οι οικονομικές κρίσεις έχουν συντρο-φεύσει τον καπιταλισμό σε όλη του τηνιστορία, από τα πρώτα-πρώτα του κιόλαςβήματα. Η καταστροφική τους μανία ήταντόσο μεγάλη που έκανε τον 19ο αιώναπολλούς οικονομολόγους - ανάμεσά τουςτον Ντέιβιντ Ρικάρντο και τον Τόμας Μάλ-θους - να μιλάνε ακόμα και για κατάρρευ-ση τους συστήματος ή ακόμα και της ίδιαςτης ανθρωπότητας.

Ο Μαρξ θεωρούσε τις κρίσεις αναπό-φευκτες στον καπιταλισμό. Η αιτία πίσωαπό αυτές τις κρίσεις ήταν η λειτουργίααυτού που ο Μαρξ ονόμαζε "ο νόμος τηςπτωτικής τάσης του μέσου ποσοστούκέρδους". Οι καπιταλιστές, έλεγε, είναιαναγκασμένοι, λόγο του ανταγωνισμού,να επενδύουν ολοένα και σε περισσότε-ρα και πιο πολύπλοκα μηχανήματα και σεόλο και πιο ακριβές τεχνολογίες. Αλλάαυτές οι επενδύσεις δεν παράγουν κέρ-δος: η μοναδική πηγή του κέρδους είναιη υπερραξία που αποσπούν από τουςεργάτες, το κομμάτι της εργασίας τουςπου κλέβουν στην διαδικασία της παρα-γωγής.

Το κερδοφόρο ποσοστό του κεφά-λαιου, το ποσοστό που επενδύεται στην"ζωντανή" εργασία, γίνεται ολοένα καιμικρότερο. Το αποτέλεσμα είναι η απόδο-ση του κεφάλαιου να μειώνεται και να

μειώνεται -τόσο που φτάνει μια στιγμήόπου οι καπιταλιστές διστάζουν πιά ναεπενδύσουν. Τότε έρχεται η κρίση: η οικο-νομία φρενάρει, οι επιχειρήσεις αρχίζουντις απολύσεις, η ζήτηση για καταναλωτικάπροϊόντα μειώνεται πράγμα που έχει σανσυνέπεια ακόμα μεγαλύτερη επιβράδυν-ση της οικονομίας, νέες απολύσεις, νέαμείωση της κατανάλωσης...

Ο Μαρξ αποκαλούσε αυτόν τον μηχανι-σμό "νόμο". Οχι τυχαία. Στον καπιταλισμό ητάση του μέσου ποσοστού κέρδους ναπέφτει είναι αναπόφευκτη -τόσο αναπό-φευκτη όσο είναι και η τάση των σωμάτωννα πέφτουν στο πεδίο βαρύτητας. Αλλάαυτό δεν σημαίνει ότι ο καπιταλισμός θακαταρρεύσει από μόνος του. Οι καπιταλι-στές, έλεγε ο Μαρξ, έχουν τη δυνατότητανα εφευρίσκουν μηχανισμούς που να φρε-νάρουν, να "αντισταθμίζουν" προσωρινάτην λειτουργία του νόμου.8 Το ίδιο ακρι-βώς συμβαίνει και στη φύση. Ο νόμος τηςβαρύτητας δεν εμποδίζει ένα αεροπλάνονα πετάξει. Ούτε ένα βλήμα να εκτοξευ-θεί. Αλλά η "αντιστάθμιση" είναι προσωρι-νή. Πολύ γρήγορα το βλήμα θα χάσει τηνανοδική του ταχύτητα και θα αρχίσει νακατεβαίνει. Οταν φτάσει στο έδαφος ηορμή του θα είναι τρομαχτική. Και οι συνέ-πειες της σύγκρουσης πολύ μεγαλύτερεςαπό ότι θα ήταν αν το είχαμε απλά αφήσεινα πέσει.

Το ίδιο ακριβώς ισχύει και με τους παρά-γοντες που αντισταθμίζουν την πτώσητου ποσοστού του κέρδους. Για μια περίο-δο δουλεύουν, η κρίση απομακρύνεται -για να επιστρέψει ακόμα πιο επικίνδυνη καικαταστροφική λίγο αργότερα.

2255 ΣΣεεππττέέμμββρρηη.. ΔΔιιααδδήήλλωωσσηη σσττηηνν WWaallll SSttrreeeett ττηηνν ηημμέέρραα πποουυ οο ΠΠόόλλσσοονν ππααρροουυσσιιάάζζεειι ττοο ““σσχχέέδδιιοο δδιιάάσσωωσσηηςς”” ττωωνν 770000 δδιιςς δδοολλααρρίίωωνν2255 ΣΣεεππττέέμμββρρηη.. ΔΔιιααδδήήλλωωσσηη σσττηηνν WWaallll SSttrreeeett ττηηνν ηημμέέρραα πποουυ οο ΠΠόόλλσσοονν ππααρροουυσσιιάάζζεειι ττοο ““σσχχέέδδιιοο δδιιάάσσωωσσηηςς”” ττωωνν 770000 δδιιςς δδοολλααρρίίωωνν

SAK71 11/7/08 4:37 PM Page 15

16 ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Nοέμβρης - Δεκέμβρης 2008

Τζον Μέιναρντ ΚέϋνςΤο πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι

οι "χρυσές" δεκαετίες του 1950 και του1960 -μια περίοδος τόσο ραγδαίας καιαψεγάδιαστης ανάπτυξης του παγκόσμιουκαπιταλισμού που έκανε ακόμα και αφο-σιωμένους μαρξιστές να διακηρύτουν ότιοι αναλύσεις του Μαρξ για τα ποσοστάκέρδους και την τάση του συστήματος ναπέφτει σε κρίσεις ήταν πιά ξεπερασμένες.Αλλά και η ίδια η αστική πολιτική οικονομίαείχε ξεχάσει τους παλιούς της ήρωες:τώρα η μόδα στα οικονομικά πανεπιστή-μια δεν ήταν "Ο πλούτος των Εθνών" τουΑνταμ Σμιθ αλλά η "Γενική Θεωρία τηςΑπασχόλησης, του Τόκου και τουΧρήματος" του Τζον Μέιναρντ Κέυνς.

Ο Κέϋνς δημοσίευσε το διάσημο βιβλίοτου το 1936 -την περίοδο της ΜεγάληςΥφεσης. Οι αστοί οικονομολόγοι πίστευανμέχρι τότε ότι η αγορά είχε την ικανότητανα βγαίνει από μόνη της από τις υφέσεις.Η άνθηση και η ύφεση, έλεγαν, είναιφυσιολογικές στον καπιταλισμό όπωςείναι και η νύχτα και η μέρα στη ζωή. Ηανάκαμψη είναι τόσο βέβαιη όσο και τοξημέρωμα.

Η εμπειρία της δεκαετίας του 1930,όμως, έκανε σκόνη αυτές τις θεωρίες. ΣτιςΗΠΑ η οικονομία έπεφτε και έπεφτε, χωρίςκανένα σημάδι ανάκαμψης στον ορίζοντα.Από το χρηματιστήριο η κρίση πέρασε στιςτράπεζες, στην αυτοκινητοβιομηχανία,στα ορυχεία, στην αγροτική παραγωγή.Τον Μάρτη του 1933 -σχεδόν 40 μήνεςμετά την "Μαύρη Πέμπτη" της 29ηςΟκτώβρη του 1929 η αμερικανική οικονο-μία βρισκόταν κυριολεκτικά ακόμα στονπάτο. Οι άνεργοι μετριούνταν σε εκατομ-μύρια, οι τιμές των αγροτικών προϊόντων

είχαν πέσει στα τάρταρα και η φτώχεια καιη πείνα θέριζαν.

Ο Κέϋνς θεωρητικοποίησε αυτή τηνεμπειρία. Κάτω από ορισμένες συνθήκες,έγραφε το βιβλίο του, η οικονομία μπορείνα μείνει "κολλημένη" στην ύφεση. Οσοπερισσότερο προσπαθούν οι επιχειρήσειςκαι τα νοικοκυριά να περικόψουν τις δαπά-νες τους τόσο υπονομεύουν τις δυνατό-τητες των άλλων επιχειρήσεων να που-λήσουν - σπρώχνοντας και αυτές σε περι-κοπές των δικών τους δαπανών. Για νασπάσει αυτός ο φαύλος κύκλος, έλεγε,χρειάζεται η επέμβαση του κράτους -δημόσια έργα για την απασχόληση τωνανέργων, δημόσιες δαπάνες για τηντόνωση της ζήτησης, εγγυήσεις στις τιμέςτων αγροτικών προϊόντων για την ενίσχυ-ση της υπαίθρου κλπ. Έτσι ώστε να πάρειξανά μπροστά η διαδικασία της ανάκαμ-ψης. Και πάλι, τα μέτρα αυτά δεν τα εφη-ύρε ο Κέϋνς -απλά και πάλι θεωρητικοποί-ησε την εμπειρία από την πολιτική τουΦράνκλιν Ρούσβελτ, του προέδρου πουανέβηκε στην εξουσία το 1933 στις ΗΠΑμε την υπόσχεση μιας "νέας συμφωνίας"(New Deal) ανάμεσα στην κυβέρνηση καιτον αμερικανικό λαό.

Διαρκής Οικονομία των ΟπλωνΜέσα στα χρόνια που ακολούθησαν οι

θεωρίες του Κέυνς έγιναν η νέα ορθοδο-ξία όχι μόνο για τους αστούς οικονομολό-γους αλλά και για την αριστερά. Οι τρελοίρυθμοί ανάπτυξης της οικονομίας τηςΔύσης στις πρώτες δεκαετίες μετά τονπόλεμο έμοιαζαν να επιβεβαιώνουν -με τοπαραπάνω- τον Κέυνς: η κρατική παρέμ-βαση δεν είχε κάνει απλά και μόνο τις κρί-σεις παρελθόν αλλά είχε χαρίσει και στονκαπιταλισμό μια νέα, ανυπέρβλητη δυνα-

μική.Στην πραγματικότητα, όμως, αυτό που

είχε οδηγήσει στις "χρυσές δεκαετίες"του 1950 και του 1960 δεν ήταν οισυνταγές του Κέυνς. Το ίδιο το New Dealδεν κατάφερε ποτέ να βγάλει την αμερι-κανική οικονομία από τη Μεγάλη Υφεση.Το 1938 -εννιά χρόνια μετά το Κράχ- ηανεργία στις ΗΠΑ ήταν γύρω στο 19%ενώ η βιομηχανία υπολειτουργούσε, μετην παραγωγή στο 40% από το δυναμικότης. Μέχρι το ξέσπασμα του πολέμου ηανεργία δεν έπεσε ποτέ κάτω από το15% στις ΗΠΑ.9 Αυτό που έβγαλε τονπαγκόσμιο καπιταλισμό από την μέγγενητης "Μεγάλης Υφεσης" ήταν τελικά οίδιος ο πόλεμος που αλλού κατέστρεψεκαι αλλού απαξίωσε ένα τεράστιο κομ-μάτι του επενδυμένου κεφάλαιου ξανα-χαρίζοντας με αυτόν τον τρόπο στονκαπιταλισμό τη χαμένη του κερδοφορία.Και όσο και να φαίνεται παράξενο αυτόπου οδήγησε στους υψηλούς ρυθμούςανάπτυξης των επόμενων δεκαετιώνήταν ο Ψυχρός Πόλεμος -η μεγαλύτερησπατάλη πόρων για εξοπλισμούς στηνιστορία σε περίοδο ειρήνης.

Ο ίδιος ο Μαρξ σε ένα από τα κείμενάτου ανέφερε σαν έναν από τους παράγο-ντες που μπορούν να αντισταθμίσουν τηνπτωτική τάση του ποσοτού κέρδους τηνκατανάλωση της ίδιας της άρχουσαςτάξης. Τα χρήματα που σπαταλάνε οικαπιταλιστές για τις βίλες, κοσμήματα καιακριβά αυτοκίνητα μειώνουν τα ποσά πουθα μπορούσαν να επενδύσουν, μειώνουντους ρυθμούς ανάπτυξης και καθυστε-ρούν, με αυτόν τον τρόπο, την πτώση τωνποσοστών κέρδους. Οι τρομαχτικές πολε-μικές δαπάνες της περιόδου του ΨυχρούΠολέμου λειτούργησαν με ακριβώς τονίδιο τρόπο: αποσπούσαν συστηματικά απότην οικονομία τρομαχτικά ποσά που ανμετατρέπονταν σε επενδύσεις θα στόμω-ναν μέσα σε ελάχιστα χρόνια το σύστημα.Και ταυτόχρονα δημιουργούσαν έναν ολό-κληρο νέο "δυναμικό" τομέα της οικονομί-ας -την πολεμική βιομηχανία- που μπο-ρούσε να τραβάει πίσω του δεκάδεςάλλους κλάδους.

Αλλά όπως συμβαίνει με όλους τουςαντισταθμιστικούς παράγοντες η λειτουρ-γία τους δεν μπορεί να συνεχίζεται επ'άπειρο. Κάποια στιγμή το βλήμα - για ναθυμηθούμε το παράδειγμα του νόμου τηςβαρύτητας - φτάνει στη γη, με ταχύτητατεράστια, σκορπίζοντας την καταστροφή.Αυτό ακριβώς έγινε τη δεκαετία του 1970.Η "διαρκής οικονομία των όπλων" είχεσώσει τον δυτικό καπιταλισμό αναβάλο-ντας τις κρίσεις για πάνω από δυο δεκαε-τίες. Τώρα οι αντιφάσεις που είχε συγκα-λύψει θα έρχονταν στην επιφάνεια -μεδραματικό τρόπο.

Το 1971 το αμερικανικό δολάριο -πουείχε αντικαταστήσει τον χρυσό σαν βάση

HH δδηημμιιοουυρργγίίαα ττοουυ NNAATTOO σσηημμααίίννεειι κκααιι κκαατταακκόόρρυυφφηη ααύύξξηησσηη HH δδηημμιιοουυρργγίίαα ττοουυ NNAATTOO σσηημμααίίννεειι κκααιι κκαατταακκόόρρυυφφηη ααύύξξηησσηη ττωωνν σσττρρααττιιωωττιικκώώνν δδααππααννώώνν σσεε ππααγγκκόόσσμμιιοο εεππίίππεεδδοοττωωνν σσττρρααττιιωωττιικκώώνν δδααππααννώώνν σσεε ππααγγκκόόσσμμιιοο εεππίίππεεδδοο

SAK71 11/7/08 4:37 PM Page 16

ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Nοέμβρης - Δεκέμβρης 2008 17

του παγκόσμιου νομισματικού συστήμα-τος στον μεταπολεμικό δυτικό κόσμο-οδηγήθηκε στην αναγκαστική υποτίμηση.Η αιτία: τα τεράστια ελλείμματα της αμε-ρικανικής οικονομίας, της βιομηχανικήςμητρόπολης μέχρι τότε του πλανήτη,που ανακάλυψε ξαφνικά ότι οι αγορέςτης είχαν πλημμυρίσει από ξένα προϊό-ντα -και ιδιαίτερα από τα προϊόντα τηςΓερμανίας και της Ιαπωνίας, των δυοχωρών που είχαν ηττηθεί στον Β' Παγκό-σμιο Πόλεμο και είχαν αναγκαστεί, ως εκτούτου, να απέχουν από τον αγώνα τωνεξοπλισμών του Ψυχρού Πολέμου. Hπολεμική βιομηχανία των HΠA λειτουρ-γούσε ενεργητικά για όλο το σύστημααλλά δυσκόλευε την αμερικάνικη οικο-νομία απέναντι στους συμμάχους αντα-γωνιστές της. Λίγους μήνες αργότεραολόκληρος ο δυτικός κόσμος είχε βυθι-στεί σε μια νέα μεγάλη ύφεση.

Στην αρχή η κυβερνήσεις προσπάθησαννα αντιδράσουν με τα κλασικά εργαλείατου κρατικού παρεμβατισμού: έτρεξαν ηκαθε μιά να διασώσει τον βασικό ιστό τηςοικονομίας της, στηρίζοντας τις προβλη-ματικές επιχειρήσεις -ακόμα και κρατικο-ποιόντας τες αν υπήρχε ανάγκη. Τη δεκα-ετία του 1970 ήταν η κυβέρνηση του Κων-σταντίνου Καραμανλή αυτή που εθνικο-ποίησε την Ολυμπιακή, τα Τρόλεϊ, την Ιονι-κή Τράπεζα κλπ. Αλλά το μόνο που ανακά-

λυψαν ήταν ότι οι συνταγές του Κέυνςαπλά δεν λειτουργούσαν: η οικονομίααρνιόταν πεισματικά να ξαναπάρει μπρο-στά. Στο τέλος το μόνο που κατάφερανήταν να κάνουν τα ίδια τα κράτη "προβλη-ματικά" - να συσσωρεύσουν ελλείμματακαι χρέη που συνεχίζουν μέχρι σήμερα ναβαραίνουν με δισεκατομμύρια ευρώ γιατόκους τους προϋπολογισμούς.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1970 οΚεϋνσιανισμός έπαψε να είναι πια τηςμόδας. Η νέα “ορθοδοξία” στα οικονομι-κά επιτελεία έγινε ο “νεοφιλελευθερι-σμός” -η επιστροφή στις θεωρίες τηςελεύθερης, ανεμπόδιστης από κρατικέςπαρεμβάσεις αγοράς.

Ο Μάγος της Οικονομίας και οι Φούσκες

Ενα εξίσου χαρακτηριστικό παράδειγμα“αντιστασθμιστικού παράγοντα” είναι οι“οικονομικές φούσκες” - η φούσκα τηςυψηλής τεχνολογίας και η φούσκα τωνακινήτων που πυροδότησε, με το σκάσιμότης φέτος, την σημερινή κρίση.

Σήμερα είναι εύκολο να ρίχνει κανείς τιςευθύνες στον Γκρίνσπαν για τη δημιουργίααυτής της φούσκας. Το 1998, όμως, ηαπόφασή του να ανοίξει τις στρόφιγγεςτου χρήματος του είχε χαρίσει τον τίτλοτου “Μάγου της Οικονομίας”. Στην πραγ-ματικότητα δεν υπήρχε βέβαια τίποτα το

μαγικό. Το 1997 ολόκληρη η Νοτιο-ανατολική Ασία χτυπήθηκε από μια άγριανομισματική και πιστωτική κατάρρευση.Λίγο αργότερα, τον Αυγουστο του 1998, ηκυβέρνηση της Ρωσίας κήρυξε “στάσηπληρωμών” στα κρατικά ομόλογα: ουσια-στικά χρεωκόπησε. Λίγες μέρες αργότεραέσκασε στις ΗΠΑ το κανόνι της LCTM: ηLCTM, ένα από τα μεγαλύτερα κερδοσκο-πικά κεφάλαια της Αμερικής που είχε στοδιοικητικό της συμβούλιο δυο οικονομο-λόγους βραβευμένους με Νόμπελ, απο-καλύφθηκε ότι είχε χάσει μέσα σε λίγουςμήνες 4.6 δισεκατομμύρια δολάρια!10 Καιδεν ήταν μόνο αυτό: στις λίστες τωνπελατών του ήταν πολλές από τις μεγα-λύτερες τράπεζες και οργανισμούς τουπλανήτη - ακόμα και η Κεντρική Τράπεζατης Ιταλίας είχε “καταθέσεις” στην LCTM!Ακόμα χειρότερα, τα κερδοσκοπικά “παι-χνίδια” στα οποία στηριζόταν η LCTM ήτανπλατιά διαδομένα μέσα στο τραπεζικόσύστημα των ΗΠΑ. Αν χρεωκοπούσε ηLCTM ολόκληρο το παγκόσμιο τραπεζικόσύστημα κινδύνευε να αφανιστεί από τονπανικό. Ο Γκρίνσπαν δεν είχε στην πραγμα-τικότητα επιλογή: οργάνωσε μια επιχείρη-ση διάσωσης της LCTM, έριξε τα επιτόκιακαι έβαλε μπροστά τα πιεστήρια για νατροφοδοτήσει την αγορά με δισεκατομ-μύρια φρέσκα δολάρια. Ο πανικός αποσο-βήθηκε αλλά τα χρήματα αυτά κατέληξαν

MMάάηηςς 11993377 σσττιιςς HHΠΠAA.. AAππεερργγιιαακκήή φφρροουυρράά ττοουυ σσυυννδδιικκάάττοουυ ττηηςς ααυυττοοκκιιννηηττοοββιιοομμηηχχααννίίααςς δδίίννεειι μμάάχχεεςς μμεε αασσττυυννοομμίίαα κκααιι ααππεερργγοοσσππάάσσττεεςς σσττοο KKλλήήββεελλααννττ..MMάάηηςς 11993377 σσττιιςς HHΠΠAA.. AAππεερργγιιαακκήή φφρροουυρράά ττοουυ σσυυννδδιικκάάττοουυ ττηηςς ααυυττοοκκιιννηηττοοββιιοομμηηχχααννίίααςς δδίίννεειι μμάάχχεεςς μμεε αασσττυυννοομμίίαα κκααιι ααππεερργγοοσσππάάσσττεεςς σσττοο KKλλήήββεελλααννττ..

SAK71 11/7/08 4:37 PM Page 17

18 ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Nοέμβρης - Δεκέμβρης 2008

σχεδόν αστραπιαία στο Nasdaq, στο χρη-ματιστήριο της υψηλής τεχνολογίας τηςΝέας Υόρκης πυροδοτώντας μια ραγδαίααύξηση των τιμών των μετοχών που πολύγρήγορα μετατράπηκε σε μια τεράστιαφούσκα.

Το ίδιο ακριβώς σενάριο επαναλήφθηκεγια μια ακόμα φορά τον Σεπτέμβρη του2001. Για να αποφύγει τον πανικό στα χρη-ματιστήρια ο Γκρίνσπαν έτρεξε να κατεβά-σει τα επιτόκια από το 3.5% που ήταν τότεστο 3.0% Και ύστερα συνέχισε να τα κατε-βάζει και να τα κατεβάζει έως ότουέφτασαν, στο κατώτατο επίπεδο πουέχουν φτάσει ποτέ: στο 1%. Η ίδια ηΚεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ αναγνώρισεδημόσια τον κίνδυνο που είχε αυτή ητεράστια προσφορά χρήματος να επιτα-χύνει το φούσκωμα των τιμών των ακινή-των -που είχαν ήδη αρχίσει να παίρνουνανοδική πορεία. Αλλά και πάλι δεν είχεάλλη επιλογή. Το δίλημμα ήταν ανάμεσασε μια άμεση, χοντρή κρίση εδώ και τώρααπό την μιά και την δημιουργία μιας ακόμααπειλητικής φούσκας από την άλλη. Φυσι-κά διάλεξε το δεύτερο.

Αλλά οι “αντισταθμιστικοί παράγοντες”δεν μπορούν να συνεχίσουν να λειτουρ-γούν για πάντα. Την περασμένη Aνοιξη, οΜπεν Μπερνάκε, ο διάδοχος του Γκρίν-σπαν, έτρεξε να σώσει την Bear Stearns,μια από τις μεγάλες αμερικανικές τράπε-ζες, όταν βρέθηκε στο χείλος του γκρε-μού, με άμεση ενίσχυση από την ΚεντρικήΤράπεζα. Τότε ο Martin Wolf, ο βασικόςοικονομικός σχολιαστής της εφημερίδαςFinancial Times -ναι της εφημερίδας πουτώρα κατηγορεί τον Μπερνάκε και τονΠόλσον γιατί άφησαν την Lehman Brothersνα καταρρεύσει- έγραφε με απογοήτευση:

“Σημειώστε αυτή την ημερομηνία: 14Μάρτη 2008. Ηταν η ημέρα όπου τοόνειρο ενός παγκόσμιου καπιταλισμού τηςελεύθερης αγοράς πέθανε... Με την από-φασή της να διασώσει την Bear Stearns ηFederal Reserve, ο οργανισμός που είναιυπεύθυνος για την νομισματική πολιτικήτων ΗΠΑ, του κορυφαίου πρωταγωνιστήτου καπιταλισμού της ελεύθερης αγοράς,διακήρυξε ότι η εποχή αυτή έχει παρέλ-θει...” 11

Ο Μπερνάκε και ο Πόλσον έκαναν ότιμπορούσαν για να σώσουν την LehmanBrothers. Προσπάθησαν να πείσουν τηνBarclays -έναν από τους τραπεζικούς κολο-σούς- να την αγοράσει. Αλλά ήταν πιά αδύ-νατο. Η Barclays, τρομοκρατημένη από τα“τοξικά ομόλογα”, αρνήθηκε να αναλάβειένα τόσο μεγάλο ρίσκο, που θα μπορούσενα την βυθίσει και την ίδια στην χρεωκοπία,χωρίς εγγυήσεις. Αλλά ο Πόλσον και οΜπερνάκε δεν μπορούσαν να δώσουντόσο μεγάλες εγγυήσεις χωρίς την έγκρισητου Κογκρέσου. Στις 15 Σεπτέμβρη ηLehman Brothers χρεωκόπησε. Και η κρίσηύστερα από χρόνια αναβολών πλάκωσε

τον καπιταλισμό -παγκόσμια.

ΛύσηΣτις 17 Οκτώβρη η εφημερίδα

Financial Times αφιέρωσε μια από τιςμόνιμες στήλες της στον Τζον ΜέιναρντΚέϋνς. “Καθώς η κρίση οδηγείται απόένα χρηματιστιηριακό κραχ σαν του 1929σε μια τραπεζική κρίση αλά 1931” γρά-φει το αφιέρωμα . “Tα λόγια του αποτε-λούν μια ακριβή εκτίμηση των κινδύνωνπου αντιμετωπίζουμε για μια ακόμαφορά σήμερα. Ο Κέυνς, που είχε κάνειαποστολή της ζωής του να σώσει τονκαπιταλισμό από τον εαυτό του, είναισήμερα πιο επίκαιρος από ότι ήτανοποιαδήποτε στιγμή, από τον θάνατότου το 1946 μέχρι σήμερα”.

Για όποιον δεν θέλει να σώσει τον καπι-ταλισμό από τον εαυτό του αλλά -αντίθε-τα- να σώσει την ανθρωπότητα από τιςπληγές του καπιταλισμού η επιστροφήστον Κέυνς δεν έχει να προσφέρει καμιάαπολύτως λύση.

Τη δεκαετία του 1930 η εργατική τάξηπάλεψε σκληρά ενάντια στις θυσίες πουπροσπάθησε να της επιβάλλει η άρχουσατάξη “για να σώσει τον καπιταλισμό απότον εαυτό του”. Στις ΗΠΑ οι εργάτες κατέ-λαβαν τα εργοστάσια, στην Γαλλία είχαμετην μεγαλύτερη απεργία στην ιστορία,στην Ισπανία επανάσταση. Και τη δεκαετίατου 1970 οι εργάτες πάλεψαν σκληράενάντια στα μέτρα που προσπάθησαν νατους επιβάλλουν οι κυβερνήσεις τους γιανα “ξεπεραστεί η πετρελαϊκή κρίση”. Αλλά

αυτοί οι αγώνες δεν κατάφεραν να νική-σουν. Αυτό που έλειψε δεν ήταν ο ηρωϊ-σμός, ούτε η αποφασιστικότητα, ούτε ηαυτοθυσία. Η εργατική τάξη απέδειξεστην πράξη ότι τα διέθετε όλα αυτά -μετο παραπάνω. Αυτό που έλειψε ήταν μιαAριστερά που να μπορεί να δείχνει ξεκά-θαρα ότι η λύση βρίσκεται στην ανατροπήκαι όχι στην “προοδευτική επιδιόρθωση”του καπιταλισμού. Και να οδηγεί τους -μικρούς ή μεγάλους- αγώνες που έδινε ηεργατική ταξη στη νίκη. Αν υπήρχε μιατέτοια Aριστερά το 1930 ή το 1970 θαζούσαμε, σίγουρα, σημερα σε έναν πολύδιαφορετικό κόσμο.

Θα καταφέρουμε αυτή τη φορά να χτί-σουμε μια δυνατή και μαζική αντικαπιταλι-στική Aριστερά; Αυτό είναι το στοίχημασήμερα.

1. CNNMoney.com 18.10.082. FT 14.10.08 "European rescue raises debtfear"3. Καθημερινή 13.10.08 "Παπούλιας: Αιτία τηςκρίσης η ανεύθυνη κερδοσκοπία"4. Καθημερινή 17.10.08 "Που πήγε το χρήμαπου «εξαφανίσθηκε» λόγω της χρηματοοικονο-μικής κρίσης"5. Wikipedia6. FT 12.10.08 "The Lehman legacy: catalyst ofthe crisis"7. Εφημερίδα Εποχή 8. Καρλ Μαρξ: Το Κεφάλαιο, Τρίτος Τόμος, Κεφ.14 "Αιτίες που αντιδρούν"9. Chris Harman, "Explaining the crisis"10. Wikipedia11. FT 25.3.08 "The rescue of Bear Stearnsmarks liberalisation’s limit"

OOιι εερργγάάττεεςς σσττηηνν κκααττάάλληηψψηη ττηηςς PPεεννόό ττοουυ MMάάηη ττοουυ 11993366 σσττηη ΓΓααλλλλίίαα..OOιι εερργγάάττεεςς σσττηηνν κκααττάάλληηψψηη ττηηςς PPεεννόό ττοουυ MMάάηη ττοουυ 11993366 σσττηη ΓΓααλλλλίίαα..

SAK71 11/7/08 4:37 PM Page 18

Το συλλαλητήριο των συνδικάτων στηΔιεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, σηματοδο-τεί κάθε χρόνο το ξεκίνημα των εργατικώναγώνων. Πέρσι το φθινόπωρο κυριάρχησεη μάχη του ασφαλιστικού. Ξεκίνησε μεαπεργίες από διάφορους κλάδους και κλι-μακώθηκε με την πρώτη ΠανεργατικήΑπεργία στις 12 Δεκέμβρη που κάλεσανΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ. Πρωτοστάτησαν οι εργαζό-μενοι στην Ολυμπιακή, στα λιμάνια, στηΔΕΗ, και μια σειρά κλάδοι που έβλεπαν ταταμεία τους να εξαφανίζονται.

Φέτος το φθινόπωρο η πρώτη Πανερ-γατική έγινε στις 21 Οκτώβρη, σχεδόν δυομήνες νωρίτερα από πέρσι. Γιατί αυτή ηαλλαγή; Τι ανάγκασε τη ΓΣΕΕ και τηνΑΔΕΔΥ να επισπεύσουν τις καθιερωμένεςδιαδικασίες; Η πραγματική αιτία είναι ηπίεση για μαζική απάντηση στην κρίση.Μπορεί η αφορμή να ήταν η κατάθεση τουΠροϋπολογισμού από τον Αλογοσκούφη,αλλά αυτή ήταν τυπική. Ακόμα και ο πρό-εδρος της ΓΣΕΕ, αναγκάστηκε να δηλώσειότι αυτή η Πανεργατική γίνεται για τηνκρίση. Οι απεργίες είχαν ήδη ξεκινήσει καικινδύνευαν και οι δυο εργατικές συνομο-σπονδίες να χάσουν κάθε εκτίμηση μέσαστους εργατικούς χώρους.

Τις απεργίες άνοιξαν οι εργαζόμενοι στασχολεία ειδικής εκπαίδευσης διαμαρτυρό-μενοι για την προσπάθεια της κυβέρνησηςνα περάσει και αυτό το κομμάτι της εκπαί-δευσης στους ιδιώτες. Η 24ωρη απεργίακαι το συλλαλητήριο που οργάνωσανέγιναν στις 4 Σεπτέμβρη. Έξω από τηΒουλή συναντήθηκαν με τους ακτιβιστέςτης Συμμαχίας Σταματήστε τον Πόλεμοπου διαδήλωναν μπροστά στο υπουργείοΕξωτερικών ενάντια στη συμμετοχή τηςΕλλάδας στη ΝΑΤΟϊκή εκστρατεία στονΚαύκασο. Οι δυο κινητοποιήσεις ενώθηκανστο κοινό σύνθημα «Λεφτά για την παι-δεία, όχι για τους εξοπλισμούς». Μέσα σετέτοιες στιγμές οικονομικές και πολιτικέςδιεκδικήσεις είναι ένα πράγμα και τα στε-γανά ανάμεσα στα δύο πέφτουν.

Την απεργία στα ειδικά σχολεία ακολού-θησαν οι απεργίες των νοσοκομειακώνγιατρών 16 με 19 Σεπτέμβρη, οι απεργίεςστις εφορίες, στα τελωνεία, όλες μεκεντρικό αίτημα τις αυξήσεις.

Παράλληλα ανοίγουν οι μάχες ενάντιαστις ιδιωτικοποιήσεις, τα κλεισίματα και τιςαπολύσεις. Η κατάληψη της Ζήμενς, η

απεργία της Εθνικής Ασφαλιστικής, οι κινη-τοποιήσεις στον ΟΣΕ, οι διαδηλώσεις τηςΟλυμπιακής με καταλήψεις στο ΥπουργείοΣυγκοινωνιών, στις πίστες του «Ελευθέ-ριος Βενιζέλος», στη Συγγρού. Οι λιμενερ-γάτες στον Πειραιά συνεχίζουν την αποχήαπό τις υπερωρίες καθημερινά και τα Σαβ-βατοκύριακα, και ταυτόχρονα διαλύουναπανωτά τις συνεδριάσεις του ΔιοικητικούΣυμβουλίου του ΟΛΠ που προσπαθεί καιτυπικά να αποφασίσει το πούλημα στηνCOSCO. Οι κινητοποιήσεις για το ασφαλι-στικό δεν έχουν σταματήσει. Οι εργαζόμε-νοι στη Χημική Βιομηχανία απεργούνΠανελλαδικά στις 18 Σεπτέμβρη και δια-δηλώνουν στην Αθήνα την ίδια μέρα μετους νοσοκομειακούς γιατρούς.

Τον Οκτώβρη σχεδόν σε καθημερινήβάση υπάρχουν απεργιακές κινητοποιή-σεις και συγκεντρώσεις έξω από τοΥπουργείο Απασχόλησης με αίτημα νααποσυρθεί το ασφαλιστικό έκτρωμα, ναμην καταργηθούν τα βαρειά και ανθυγιεινάστους κλάδους που μέχρι τώρα ίσχυαν, να

μη διαλυθούν τα ασφαλιστικά ταμεία.Όσο τα νέα για τις τράπεζες που καταρ-

ρέουν μεγαλώνουν, τόσο περισσότεροανεβαίνει και ο πυρετός των κινητοποιή-σεων. Οι αυταπάτες για εύκολες κινητο-ποιήσεις που βάζουν πίεση και εξασφαλί-ζουν υποχωρήσεις από την εργοδοσία,άρχισαν να διαλύονται. Αυτό δεν λειτούρ-γησε γραμμικά και απότομα, αλλά σίγου-ρα άνοιξε νέες συζητήσεις και προσπάθει-ες μέσα στους χώρους.

Το «κανένας μόνος του δεν μπορεί νακερδίσει» αρχίζει να φαίνεται στις κινητο-ποιήσεις του Οκτώβρη. Στην 1η Οκτώβρησυντονίζονται και απεργούν όλοι οι εργα-ζόμενοι στα ΜΜΕ για το ασφαλιστικό. Στις2 Οκτώβρη η απεργιακή συγκέντρωση τηςΕθνικής Ασφαλιστικής ενώνεται μ’αυτήντης Ολυμπιακής και διαδηλώνουν μαζίμέχρι το Σύνταγμα. Εκεί συναντάνε και τηνκατάληψη της Ζήμενς. Επικρατεί ενθου-σιασμός, κοινά συνθήματα και συναδέλ-φωση ανάμεσα στους απεργούς. Στις 8Οκτώβρη στην απεργία των ΔΕΚΟ οργανώ-

ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Nοέμβρης - Δεκέμβρης 2008 19

ΣΣύύννδδεεσσηη ττοουυ οοιικκοοννοομμιικκοούύ μμεε ττοο πποολλιιττιικκόό,, οορργγάάννωωσσηη ττηηςς ββάάσσηηςς ααππέέννααννττιι σσττοο σσυυννττηηρρηηττιισσμμόό ττηηςς ηηγγεεσσίίααςς,, σσυυννττοοννιισσμμόόςς κκααιι γγεεννίίκκεευυσσηηττωωνν ααιιττηημμάάττωωνν κκααιι ττηηςς ππρροοοοππττιικκήήςς.. AAυυττήή εείίννααιι ηη δδυυννααμμιικκήή ττηηςς εερργγααττιικκήήςς ττάάξξηηςς κκααιι τταα κκααθθήήκκοονντταα ττηηςς AAρριισσττεερράάςς μμέέσσαα σσττιιςς μμάάχχεεςςπποουυ ααννοοίίγγεειι ηη οοιικκοοννοομμιικκήή κκρρίίσσηη,, υυπποοσσττηηρρίίζζεειι ηη MMααρρίίαα ΣΣττύύλλλλοουυ

Kρίση, Συνδικάτακαι Aριστερά

55 NNοοέέμμββρρηη:: OOιι εερργγααζζόόμμεεννοοιι σσττηηνν TTεεχχννιικκήή BBάάσσηη ττηηςς OOλλυυμμππιιαακκήήςς σσχχηημμααττίίζζοουυνν 55 NNοοέέμμββρρηη:: OOιι εερργγααζζόόμμεεννοοιι σσττηηνν TTεεχχννιικκήή BBάάσσηη ττηηςς OOλλυυμμππιιαακκήήςς σσχχηημμααττίίζζοουυνν μμεε τταα σσώώμμααττάά ττοουυςς ττοο σσύύννθθηημμαα ““AAγγώώννααςς ΔΔιιααρρκκεείίααςς””μμεε τταα σσώώμμααττάά ττοουυςς ττοο σσύύννθθηημμαα ““AAγγώώννααςς ΔΔιιααρρκκεείίααςς””

SAK71 11/7/08 4:37 PM Page 19

20 ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Nοέμβρης - Δεκέμβρης 2008

νονται συγκεντρώσεις και πορείες πανελ-λαδικά. Ο συντονισμός συνεχίζεται. ΣτηΘεσσαλονίκη οι απεργοί συγκεντρώνονταιστα δικαστήρια σε συμπαράσταση με τηΖήμενς γιατί εκείνη την ημέρα συζητιέταιη προσφυγή της εργοδοσίας που θέλει ναβγάλει την κατάληψη παράνομη.

Η Γενική Απεργία στις 21 Οκτώβρη δενέχει τίποτα να ζηλέψει από τα απεργιακάσυλλαλητήρια για το ασφαλιστικό. Αερο-πλάνα, τραίνα, πλοία, τράπεζες, ΔΕΗ,ταχυδρομεία, εργοστάσια, σχολεία, δήμοικαι νοσοκομεία όλα κλειστά, όλοι απερ-γούν. Χώροι με καινούργια σωματεία απότη Wind, την ACS, τη Vodaphone, τηνAltec, τα πολυκαταστήματα και τα σου-περμάρκετ συμμετέχουν στα συλλαλητή-ρια με τα πανώ των σωματείων τους. Οιαπεργοί της ΔΕΗ κάνουν κατάληψη σταγραφεία της διοίκησης στις 20 Οκτώβρη,και στις 21 η κατάληψη μπαίνει στο κεφά-λι της πορείας. Στη Θεσσαλονίκη στοκεφάλι της πορείας ήταν η κατάληψη τηςΖήμενς με μαύρες σημαίες. Στα Χανιάκατέβηκε με πανό το σωματείο των εργα-ζομένων στο Μαρινόπουλο μαζί με τασχολεία, τους πυροσβέστες και τουςεργαζόμενους στα νοσοκομεία. Στα Γιάν-νενα διαδήλωσαν για πρώτη φορά μεπανό του σωματείου οι εργαζόμενοι στοΠράκτικερ. Πανελλαδικά η απεργία είχεμεγάλη συμμετοχή και στα παλιά και στακαινούργια κομμάτια. Και στο δημόσιο καιστον ιδιωτικό τομέα. Και στα «ρετιρέ» καιστα «υπόγεια».

Βάση και ηγεσίαΤο τι συμβαίνει μέσα στους εργατικούς

χώρους το δείχνουν τα νοσοκομεία. ΟΑβραμόπουλος πίστευε ότι ήταν θέμαχρόνου να ιδιωτικοποιήσει μια σειρά λει-τουργίες του ΕΣΥ και να βάλει χέρι στο πιο«ατίθασο» και «απείθαρχο» κομμάτι, στουςνοσοκομειακούς γιατρούς. Σ’αυτό είχε καιτη συνεργασία της ομοσπονδίας τους(ΟΕΝΓΕ) και της ΕΙΝΑΠ. Έπεσε έξω. Ηανταρσία της βάσης ανάγκασε την ΟΕΝΓΕνα προχωρήσει σε έκτακτο συνέδριο στιςαρχές Ιούνη, όπου πήρε απόφαση για πεν-θήμερες επαναλαμβανόμενες απεργίες

από τις 15 Σεπτέμβρη. Στο ίδιο συνέδριοεκλέχτηκε επιτροπή διαπραγμάτευσης μετο υπουργείο, έξω από την ηγεσία τουΟΕΝΓΕ. Σ’ αυτήν την επιτροπή πλειοψηφίαήταν συνδικαλιστές από τις παρατάξειςτης αριστεράς και του αντικαπιταλιστικούχώρου (της ΑΡΣΙ και της Γένοβα).

Η ηγεσία της ΟΕΝΓΕ δεν έμεινε με ταχέρια σταυρωμένα. Με τη συνεργασία τηςΕΙΝΑΠ, του μεγαλύτερου συνδικάτουνοσοκομειακών γιατρών Αθήνας και Πει-ραιά, μποϋκόταρε την απόφαση του συνε-δρίου για πενθήμερες επαναλαμβανόμε-νες απεργίες, και μετέτρεψε την πρώτηπενθήμερη από 16 μέχρι 19 Σεπτέμβρη σε24ωρη για τις 18 Σεπτέμβρη. Σ’αυτή τηνπίεση οι παρατάξεις της αριστεράς υπο-χώρησαν και συμβιβάστηκαν. Δεν κατάφε-ραν όμως να σταματήσουν την ανταρσίαμέσα στα νοσοκομεία. Οι πενθήμερεςμπορεί να αναβλήθηκαν, στα περισσότεραόμως νοσοκομεία συνεχίστηκαν οι κινητο-ποιήσεις.

Όλο και περισσότερα νοσοκομεία απο-φασίζουν ότι δεν θα εφαρμόσουν το πρό-γραμμα εφημεριών που ίσχυε μέχρι τότε,και παράλληλα άρχισαν να συντονίζονταιαγνοώντας την ηγεσία της ΕΙΝΑΠ και τηςΟΕΝΓΕ. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι ησυντονιστική επιτροπή νοσοκομείων τηςΑθήνας που δημιουργήθηκε γύρω από τιςκινητοποιήσεις στο Αττικό νοσοκομείο.

Η ίδια εικόνα υπάρχει και σε άλλουςεργατικούς χώρους: έχει ξεκινήσεισύγκρουση ανάμεσα στη βάση των εργα-τών που θέλει απεργίες και στη ηγεσίατου συνδικάτου που τις σταματάει. Κοινήείναι η εμπειρία ότι στις περισσότερες

μάχες η ηγεσία των συνδικάτων παίζειανασταλτικό ρόλο. Η απόσταση ανάμεσαστο τι θέλουν οι εργαζόμενοι και τι απο-φασίζει η ομοσπονδία τους ή ακόμαπερισσότερο η ΓΣΕΕ και η ΑΔΕΔΥ συνεχώςδιευρύνεται. Γιατί σε περίοδο κρίσης ηαπόσταση συνδικαλιστικής ηγεσίας καιεργατικής βάσης μεγαλώνει αντί να μειώ-νεται; Τι φταίει;

Δεν υπάρχει κάποια «αντικειμενική» αδυ-ναμία των συνδικάτων να παλέψουν Τασυνδικάτα δεν βρίσκονται σε κρίση ούτεσε διάλυση όπως έχει υποστηρίξει κατάκαιρούς η κυρίαρχη τάξη, ή όπως προσπα-θούν να μας πείσουν διάφοροι «αναλυτές»του συνδικαλισμού στις εφημερίδες τους.Στην Ελλάδα από την μεταπολίτευση καιδω, ιδιαίτερα τα τελευταία 30 χρόνια, ησυμμετοχή στα συνδικάτα μεγαλώνει.Μπορεί να έχουν εξαφανιστεί κάποια συν-δικάτα λόγω κλεισιμάτων μέσα στις απα-νωτές οικονομικές υφέσεις από το ’73μέχρι σήμερα, όμως παράλληλα έχουνσυνδικαλιστεί δεκάδες χιλιάδες νέοι εργα-ζόμενοι, ανάμεσά τους ένα μεγάλο κομ-μάτι γυναικών, που δουλεύουν σε νέουςχώρους και κλάδους. Τα συνδικάτα στιςτηλεπικοινωνίες, στην κινητή τηλεφωνία,στην ηλεκτρονική επικοινωνία είναι εξελί-ξεις της τελευταίας 20ετίας. Με τηνέκρηξη του τουρισμού πολύ περισσότε-ρος κόσμος δουλεύει τώρα πια στην αλυ-σίδα ταξιδιωτικά γραφεία, ξενοδοχεία,εστιατόρια, διασκέδαση απ’ότι πριν 30χρόνια. Τότε τα αντίστοιχα συνδικάτα απα-σχολούσαν ένα μικρό κομμάτι εργαζομέ-νων που δούλευε στην πλειοψηφία τουμόνο το καλοκαίρι. Τώρα είναι full-timeαπασχόληση για ένα μεγάλο κομμάτι.

Οι προκαταλήψεις ότι οι συνδικαλισμέ-νοι είναι μόνο οι εργαζόμενοι στο δημόσιοκαι στις ΔΕΚΟ, οι μεσήλικες από 40 και άνωκαι κύρια οι άντρες (όχι οι γυναίκες και οινέοι) ανήκουν στη σφαίρα της επιστημονι-κής φαντασίας. Στα σουπερμάρκετ και ταΠολυκαταστήματα που απασχολούν έναμεγάλο κομμάτι της νέας εργατικής τάξηςκαι κύρια γυναίκες, σχεδόν παντού έχουνδημιουργηθεί σωματεία (Άττικα, Μαρινό-πουλος, Πράκτικερ, Νότος, είναι μερικάπαραδείγματα). Η έκρηξη νέων τομέωνκαι νέων τεχνολογιών στην επικοινωνία,στη διαφήμιση, στα ΜΜΕ, στην εκπαίδευ-ση, άπλωσαν το συνδικαλισμό σε και-νούργιους χώρους. Στα τηλεοπτικά κανά-λια και τα ραδιόφωνα που ήταν όλα χωρίςσυνδικαλισμό εκτός από την ΕΡΤ, σήμεραπαντού δίνονται συνδικαλιστικές μάχες.Στη ΓΣΕΕ και στην ΑΔΕΔΥ ανήκει τώραμεγαλύτερη δύναμη εργαζομένων απ’ ότιπριν 30 χρόνια.

Το πρόβλημα δεν είναι η εργατική βάση,αλλά η ηγεσία, η συνδικαλιστική γραφειο-κρατία όπως την χαρακτηρίζει η Ρόζα Λού-ξεμπουργκ στο «Μαζική απεργία, κόμμακαι συνδικάτα». Στις πιο πολλές μάχες η

ΔΔεευυττέέρραα 33 NNοοέέμμββρρηη,, οοιι εερργγααζζόόμμεεννοοιι σσεε HHΣΣAAΠΠ--MMEETTPPOO--TTPPAAMM ΔΔεευυττέέρραα 33 NNοοέέμμββρρηη,, οοιι εερργγααζζόόμμεεννοοιι σσεε HHΣΣAAΠΠ--MMEETTPPOO--TTPPAAMM κκάάννοουυνν κκοοιιννήή σσττάάσσηη εερργγαασσίίααςς κκααιι δδιιααδδήήλλωωσσηη σσττοο κκέέννττρροο ττηηςς AAθθήήννααςς..κκάάννοουυνν κκοοιιννήή σσττάάσσηη εερργγαασσίίααςς κκααιι δδιιααδδήήλλωωσσηη σσττοο κκέέννττρροο ττηηςς AAθθήήννααςς..

ΣΣεε ττέέττοοιιεεςς ππεερριιόόδδοουυςς ττοοκκύύρροοςς ττηηςς κκυυρρίίααρρχχηηςςττάάξξηηςς εείίννααιι σσττοο ννααδδίίρρ οοιισσυυννττααγγέέςς ττωωνν ααππόό ππάάννωωδδεενν δδοουυλλεεύύοουυνν,, ηη ααξξιιοοππιι--σσττίίαα ττοουυςς εείίννααιι μμηηδδέένν

SAK71 11/7/08 4:37 PM Page 20

ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Nοέμβρης - Δεκέμβρης 2008 21

εργατική τάξη βλέπει την ηγεσίατων συνδικάτων να συμβιβάζεται.Στις 19 Μάρτη του 2008, τη μέρατης μεγάλης πανεργατικής για τοασφαλιστικό και το τεράστιο συλ-λαλητήριο, τα συνδικάτα τηςΓΕΝΟΠ-ΔΕΗ και της ΠΟΕ-ΟΤΑ,έκλεισαν τις απεργίες τους. Τηναπόφαση την πήραν από κοινούόλες οι παρατάξεις ΔΑΚΕ, ΠΑΣΚΕ,Αυτόνομη Παρέμβαση (ΣΥΝ), ΠΑΜΕ.Είναι σαφές ότι η διάκριση δεν είναιαπλά αριστερά δεξιά, αλλά κάτιπερισσότερο.

Για να χρησιμοποιήσουμε τονχαρακτηρισμό του Μαρξ για τα συν-δικάτα, «τα συνδικάτα παλεύουνενάντια στα αποτελέσματα τηςεκμετάλλευσης αντί να συγκρούο-νται με την ίδια την εκμετάλλευση». Αυτόςείναι ο αντιφατικός ρόλος των συνδικάτωνμέσα στον καπιταλισμό κι αυτό καθρεφτί-ζεται και στην ηγεσία τους. Στα συνδικάταδημιουργείται μια γραφειοκρατία που δενδουλεύει όπως όλοι οι εργάτες, αλλάδίνει τον χρόνο της στο να διαπραγματευ-τεί με την εργοδοσία για τους μισθούς καιτις συνθήκες αυτών που εκπροσωπεί.Αυτός ο μεσολαβητικός ρόλος της συνδι-καλιστικής ηγεσίας, οι απολαβές της, πουείναι πάνω από του μέσου εργάτη, ο τρό-πος ζωής της, επιδρά στην ίδια την πολιτι-κή της και στις αποφάσεις που παίρνει. Ηθέση της, ο τρόπος ζωής της επηρεάζουντις απόψεις και την πολιτική της.

Στη συντηρητικοποίηση των ηγεσιώνπαίζει ρόλο και η πολιτική συγκυρία. Ηύφεση της δεκαετίας του ’80 και μεγάλουμέρους από το ’90, απομάκρυνε τα πιομαχητικά κομμάτια των συνδικαλιστών καιανέδειξε τα πιο δεξιά. Στην Ελλάδα τοκίνημα των προβληματικών, οι καταλήψειςτων εργοστασίων επί κυβέρνησης Ν.Δ.,πριν το 1981 και η μάχη με την κυβέρνησητου Αντρέα Παπανδρέου για να κρατηθούντα εργοστάσια ανοιχτά είχε δημιουργήσειτην ΟΒΕΣ (Ομοσπονδία ΒιομηχανικώνΕργατικών Σωματείων). Στο καταστατικότης η ΟΒΕΣ δεν περιορίζονταν μόνο σταβασικά, αλλά υποστήριζε ότι το μέλλοντων εργατών είναι η αυτοδιαχείριση τωνεργοστασίων. Αυτό το κίνημα χτυπήθηκεμέχρι εξαφάνισης. Τώρα πια η ΟΒΕΣ είναιμια σφραγίδα. Κάποιοι από την ηγεσία τηςΟΒΕΣ πήδηξαν στην ηγετική ομάδα τουΠΑΣΟΚ γύρω από τον Σημίτη αρχικά και στησυνέχεια γύρω από τον Γ. Παπανδρέου.

Είναι γνωστές οι επιθέσεις πουδέχτηκαν τα μαχητικά κομμάτια τουσυνδικαλισμού στις αρχές της δεκαετί-ας του ’90 όταν ο Μητσοτάκης ωρυό-ταν ενάντια στους «Σταμουλοκολάδες»αλλά και ο Λαλιώτης υιοθετούσε τιςαπόψεις ότι «δεν χρειάζονται συνδικαλι-στές τύπου Σκάργκιλ».

Πέρα, όμως, από τα χτυπήματα που

δέχτηκε το συνδικαλιστικό κίνημα από τηνανεργία και από τις κυβερνητικές επιθέσεις,σε περίοδο οικονομικών δυσκολιών ανα-δεικνύονται περισσότερο οι αδυναμίες τωνηγεσιών. Στην κρίση οι συνδικαλιστικέςηγεσίες έχουν ακόμα μεγαλύτερες δυσκο-λίες να τραβήξουν μπροστά τις μάχες. Πιέ-ζονται από τα διλήμματα που βάζει η κυρί-αρχη τάξη, «τι θα γίνει με την οικονομία»,«πού πάει η ανταγωνιστικότητα των ελλη-νικών προϊόντων», «εάν ακριβύνουν ταμεροκάματα τότε οι επιχειρήσεις θα πάνεσε πιο φτηνούς προορισμούς και θαχάσουν όλοι τις δουλειές τους». Το εθνικόσυμφέρον και όχι το ταξικό υπερτερεί.

Η αντίδραση της γραφειοκρατίας σ’αυτές τις πιέσεις είναι να θυμάται τονκαταμερισμό εργασίας ανάμεσα στον συν-δικαλισμό και στην πολιτική. Να πετάει τομπαλάκι στη σοσιαλδημοκρατία και ναυποστηρίζει ότι το ζήτημα είναι η αλλαγήκυβερνητικής πολιτικής και όχι το δυνάμω-μα των αγώνων. Είναι ενδεικτικό ότι οισυνδικαλιστές της ΠΑΣΚΕ της ΑυτόνομηςΠαρέμβασης και του ΠΑΜΕ δίνουν περισ-σότερο χρόνο στο να στηρίζουν την ηγε-σία του ΠΑΣΟΚ, του ΣΥΝ και του ΚΚΕ, σε μιαάτυπη προεκλογική περίοδο, παρά νασπρώχνουν τις μάχες μπροστά και να τιςοργανώνουν.

Δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνειαυτό. Από την μεταπολίτευση μέχρι σήμε-ρα, ύστερα από κάθε περίοδο με μεγάλααπεργιακά ξεσπάσματα, ακολουθούσε μιαπερίοδο με ύφεση των αγώνων. Όχι λόγωδιάθεσης, αλλά λόγω γραφειοκρατίας. Ηέκρηξη του ’74-75 σταμάτησε γιατί οι συν-δικαλιστικές ηγεσίες δεν έβλεπαν προο-πτική στους αγώνες αλλά στις κάλπες καιστην πολιτική αλλαγή που υποσχόταν τοΠΑΣΟΚ. Η μάχη του 1985 για να μην περά-σει το πρόγραμμα Παπανδρέου-Σημίτησήμανε την διάσπαση της ΓΣΕΕ σε κυβερ-νητική (με τον Σημίτη) και σε αντικυβερνη-τική (ΠΑΣΟΚ, ΚΚΕ, ΚΚΕ εσ.). Ο συμβιβασμόςτων δυο αυτών κομματιών μετά από 3χρόνια και μετά από «υποχρεωτική παραί-τηση» του Σημίτη οδήγησε σε αναστολή

των αγώνων. Το 1992-93 η ΓΣΕΕ ανα-γκάστηκε να καλέσει σε απεργίαμόνο όταν οι απεργοί της ΕΑΣ είχανξεσηκώσει όλους τους εργάτες. ΤονΑύγουστο του 1992 κάλεσαν σε απο-γευματινό συλλαλητήριο στηνΟμόνοια όπου έμειναν με το στόμαανοιχτό όταν ανακάλυψαν ότι χιλιά-δες εργαζόμενοι παράτησαν τις δια-κοπές τους και ήρθαν άρον-άρονστην Αθήνα για να διαδηλώσουν.Αλλά και πάλι εκείνο το κίνημα υπο-τάχθηκε στις ηγεσίες που περίμενανλύσεις από τους υπουργούς τουΠΑΣΟΚ.

Το 2001 η ανταρσία της βάσης τηςΠΑΣΚΕ, ανάγκασε τη ΓΣΕΕ να μπειμπροστά και να καλέσει την πανερ-γατική που βούλιαξε την Αθήνα.

Αυτή η μάχη ανάγκασε τον Σημίτη ναπαραιτήσει τον Γιαννίτση. Το επόμενοβήμα του Πολυζωγόπουλου ως προέ-δρου τότε της ΓΣΕΕ ήταν να συμβιβαστείμε το σχέδιο Ρέππα το καλοκαίρι του2002. Ο ψεύτικος «ρεαλισμός» έλεγε ότιέτσι θα σώσουν το ΠΑΣΟΚ από την εκλογι-κή ήττα. Στην πράξη, οι συμβιβασμοίέφεραν πιο σίγουρα τη νίκη της ΝΔ.

Ο ρόλος της ΑριστεράςΤο εργατικό κίνημα έχει σήμερα να

οργανώσει δύσκολες και μεγάλες μάχεςγια να αποκρούσει την επίθεση. Δεν φτά-νει πια μια 24ωρη απεργία, ή μια συμβολι-κή κατάληψη για να αναγκάσει την κυβέρ-νηση και την εργοδοσία σε υποχώρηση. Οιπιέσεις της κρίσης κάνουν το αντίπαλοστρατόπεδο πιο αδιάλλακτο, ενώ αντίθε-τα κάνουν τις συνδικαλιστικές ηγεσίες πιοδιστακτικές μπροστά στις σκληρές μάχεςπου απαιτούνται. Όμως μέσα στην μεγα-λύτερη επίθεση ανοίγουν και καινούργιεςδυνατότητες. Η χρεωκοπία των ιδεών καιτης πολιτικής της κυρίαρχης τάξης, ανοί-γουν τους ορίζοντες και αλλάζουν μαζικάτις ιδέες.

Σε τέτοιες περιόδους το κύρος της κυρί-αρχης τάξης είναι στο ναδίρ σε αντίθεσημε τη διάθεση και το ηθικό των εργατώνπου βλέπουν τις τράπεζες να καταρρέουν,τον Μπους να χάνει, τον Γκρήνσπαν ναζητάει συγγνώμη για το πού οδήγησε τηνοικονομία στις ΗΠΑ και το δίδυμο Σαρκοζί-Μέρκελ να τρέχουν πανικόβλητοι να υπο-γράψουν συμφωνίες. Είναι η πλήρης αντι-στροφή, οι συνταγές των από πάνω δενδουλεύουν, η αξιοπιστία τους είναι μηδέν.

Το επιχείρημα του Αλογοσκούφη ότιδεν μπορεί να δώσει αυξήσεις γιατί θαπαραβεί το Σύμφωνο Σταθερότητας γίνε-ται γελοιογραφία στις εφημερίδες. Το ίδιοκαι η δικαιολογία του Χατζηδάκη ότι ηιδιωτικοποίηση της Ολυμπιακής επιβάλλε-ται από τις αποφάσεις της Κομισιόν. Ποιοςμπορεί να πιστέψει και να πειθαρχήσει στιςοδηγίες της;

TTοο μμααθθηηττιικκόό μμππλλοοκκ σσττοο TTοο μμααθθηηττιικκόό μμππλλοοκκ σσττοο ΠΠααννεεκκππααιιδδεευυττιικκόό ΣΣυυλλλλααλληηττήήρριιοο ττηηςς 66 NNοοέέμμρρηηΠΠααννεεκκππααιιδδεευυττιικκόό ΣΣυυλλλλααλληηττήήρριιοο ττηηςς 66 NNοοέέμμρρηη

SAK71 11/7/08 4:37 PM Page 21

22 ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Nοέμβρης - Δεκέμβρης 2008

Μέσα σ’αυτό το κενό ξεπηδούν πρωτο-βουλίες απ’ αυτούς που βλέπουν τομεροκάματο να εξανεμίζεται ή τη δουλειάτους να χάνεται.

Οι εργαζόμενοι σε όλες τις συγκοινωνί-ες (Μετρό, ΗΣΑΠ, Τραμ, ΟΣΕ, λεωφορεία,τρόλεϋ) συντονίζουν για πρώτη φορά τοναγώνα τους, διεκδικώντας νέα συλλογικήσύμβαση και αυξήσεις.

Οι εργαζόμενοι στην ALTEC ακολουθώ-ντας το παράδειγμα της Ζήμενς, προχω-ρούν σε κατάληψη του εργοστασίου καιβάζουν στόχο να συντονιστούν με άλλουςχώρους. Συνδικαλιστές από την Ιντρακόμ,τους δήμους, καθώς και από τα νοσοκο-μεία της περιοχής οργανώνουν τη συμπα-ράσταση τους στην ALTEC. Για πρώτηφορά μετά από πολλά χρόνια γεννιέταιξανά η δυνατότητα του συντονισμού απότα κάτω των εργατικών χώρων μιαςπεριοχής. Τέτοιες ευκαιρίες ανοίγουνπαντού. Όταν απεργεί ένα νοσοκομείοόπως το Αττικό στη δυτική Αθήνα, αυτόδεν είναι υπόθεση μόνο των νοσοκομεί-ων, αλλά και σωματείων στους δήμους,στα σχολεία και στα εργοστάσια τηςπεριοχής. Το συνδικαλιστικό κίνημα δενέχει όργανα που να συντονίζονται τα κομ-μάτια του Εργατικού Κέντρου και μ’ αυτάτης ΑΔΕΔΥ. Κι όμως αυτός ο συντονισμόςείναι στις καλύτερες παραδόσεις του κινή-ματος και στη μεταπολίτευση στην Ελλά-δα, και στη Γαλλία το 1995 και σήμεραξαναφαίνονται.

Η στήριξη τέτοιων αγώνων είναι βασικόκαθήκον της αριστεράς σήμερα, χωρίςδεύτερες σκέψεις, ρεαλισμούς, οικονομίαδυνάμεων και αυταπάτες στο ότι η αλλα-γή θα έρθει από τις εκλογές.

Οι απεργίες και όχι οι συμβολικές κινη-τοποιήσεις ενάντια στην ακρίβεια, είναι ηαπάντηση στον στασιμοπληθωρισμό.Aκόμα και οι πιο συντηρητικές ηγεσίεςαναγκάζονται να προκητύξουν απεργίεςόταν εκδηλώνεται η πίεση της βάσης.Eπειδή τα συνδικάτα είναι δυνατά, καμιάηγεσία δεν υπόκειται μόνο στις πιέσεις τηςκυβέρνησης και της εργοδοσίας. Tο ζήτη-μα είναι να γίνει οργανωμένη η δράση τηςβάσης. Αυτό έγινε και στην δεκαετία του’70, με τις μεγάλες απεργίες για αυξήσεις,που ανάγκασαν τον Αντρέα Παπανδρέουνα καθιερώσει όταν κέρδισε τις εκλογέςτην ΑΤΑ (Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπρο-σαρμογή. Σήμερα ανοίγει ένας νέοςγύρος. Η αρχή έγινε με την απεργία των 6εβδομάδων των δασκάλων το 2006. Ησυνέχεια ήταν η απόφαση της ΟΛΜΕ καιτης ΔΟΕ να προχωρήσουν σε απεργίαδιαρκείας από τις αρχές Δεκέμβρη. Φέτοςη εφαρμογή αυτής της απόφασης δενμπλόκαρε στην άρνηση της βάσης να τηνψηφίσει στις συνελεύσεις που έγιναν,αλλά στο ότι η ηγεσία της αριστεράς δενέκανε τίποτα για να οργανώσει την επιτυ-χία τους.

Αυτό επισημαίνει την ανάγκη να ενισχυ-θεί η οργάνωση του πιο μαχητικού κομμα-τιού μέσα στα συνδικάτα. Μόνο όπου ηβάση οργανώθηκε για να παλέψει μόνοτότε ανάγκασε την ηγεσία να ακολουθή-σει. Αυτό δεν μπορεί να γίνει χωρίς πολιτι-κή. Πολιτική είναι ο συντονισμός στιςμάχες, και υπάρχουν όλα τα ζωντανάπαραδείγματα από το ασφαλιστικό. Πολι-τική είναι η αλληλεγγύη στους αγώνες. Κιαυτό σηματοδοτεί η δημιουργία επιτρο-πής με δεκάδες συνδικαλιστές για τηνστήριξη του αγώνα της Ολυμπιακής καιόλων των δημοσίων συγκοινωνιών.

Πολιτική είναι η μάχη ενάντια στονρατσισμό και τον πόλεμο που δεν περιορί-ζεται σε ψηφίσματα και συμφωνίες κορυ-φής, αλλά γίνεται περιεχόμενο δουλειάςκαι κινητοποίησης των ίδιων των χώρων.Η οργάνωση του πιο μαχητικού κομματιούτης βάσης δεν γίνεται μόνο πάνω σε συν-δικαλιστικά ζητήματα του χώρου αλλάανοίγοντας τη βεντάλια πολιτικά: μάχεςγια αλληλεγγύη με άλλα κομμάτια πουαγωνίζονται, για συντονισμό, για αντιρα-τσιστική και αντιπολεμική δράση.

Εάν σε προηγούμενες περιόδους μπο-ρούσαν οι εργάτες να πιστεύουν ότιχρειάζεται να εμπιστεύονται τα συνδικάταγια τους οικονομικούς τους αγώνες και τακόμματα για την πολιτική αλλαγή αυτή ηδιάκριση ανήκει στο παρελθόν. Τα στεγα-νά ανάμεσα στην οικονομική και πολιτικήμάχη σπάνε. Υπάρχει τεράστια δίψα γιαπολιτική συζήτηση και δράση. Το ποιεςιδέες, ποια πολιτική θα κυριαρχήσει, θακερδίσει τις ιδέες και τις καρδιές των χιλιά-δων νέων και παλιών εργατών που μαζίδίνουν μάχες και αμφισβητούν παλιέςπροκαταλήψεις και ιδέες, εξαρτάται από τιθα κάνει η αριστερά.

Ο Μαρξ έλεγε ότι «η μόνη διέξοδος απότην καπιταλιστική κρίση είναι να τελειώ-νουμε με τον καπιταλισμό». Κι αυτό μπο-ρεί να γίνει μόνο με τον εργατικό έλεγχο

στα μέσα παραγωγής. Μόνο τότε η από-φαση για το πού θα γίνουν επενδύσεις καιπώς θα κατανεμηθούν δεν θα εξαρτάταιαπό το τυφλό κυνήγι του κέρδους, αλλάαπό τις ανάγκες των ανθρώπων. Αυτώνπου σήμερα στερούνται τα απαραίτητα σεμια κοινωνία αφθονίας.

Η εργατική τάξη έχει ακόμα και στιςκαθημερινές της μάχες δείξει την ικανότη-τα που έχει να αποφασίζει πάνω σ’ αυτάτα ζητήματα. Στην «επανάσταση των γαρί-φαλων» στην Πορτογαλία το 1974 οι εργα-ζόμενοι στις τράπεζες μπλόκαραν προσω-ρινά τη δυνατότητα των καπιταλιστών νασηκώσουν τα κεφάλαιά τους και να ταπάνε αλλού. Στην απεργία στη Τράπεζατης Ελλάδος για το ασφαλιστικό, οι τραπε-ζοϋπάλληλοι έκλεισαν το Χρηματιστήριο,έλεγχαν τα θησαυροφυλάκια, και εξασφά-λισαν ότι οι μόνες πληρωμές που θα γίνο-νταν θα ήταν για τους συνταξιούχους.

Το ζήτημα που ανοίγει είναι εάν η αρι-στερά θα μπορέσει να οργανώσει και ναεκφράσει τη νέα ηγεσία που βγαίνει μέσααπό τους αγώνες, όπως κατάφερε να τηνεκφράσει το ΣΕΚΕ το 1918 ή εάν θα χάσειτο τραίνο όπως έγινε πολλές φορές μέσαστα 90 χρόνια από τότε. Το παράδειγματης δεκαετίας του ’30 δεν είναι και τόσομακρινό. Στην κρίση του ’30 τα αριστεράκόμματα κέρδισαν σε αγωνιστικότητααλλά όχι και στην προοπτική. Ο σεχταρι-σμός στην αρχή και μετά η συνεργασία μετα αστικά κόμματα, τα λαϊκά μέτωπα, ηθεωρία για το «αδύνατο» της σοσιαλιστι-κής επανάστασης μέχρι κάποιο άλλο«στάδιο», άφησαν ανοιχτό το δρόμο στονφασισμό και στη δικτατορία.

Μπορεί η σημερινή κρίση να μην φτάσειστο μέγεθος του ’30, αν και κανείς ακόμαδεν μπορεί να προβλέψει. Αυτό δεν σημαί-νει ότι τα καθήκοντα της αριστεράς είναιμικρότερα και στους καθημερινούς αγώ-νες και στην οργάνωση και στην προοπτι-κή τους.

ΠΠααρραασσκκεευυήή 3311 OOκκττώώββρρηη,, οοιι εερργγααζζόόμμεεννοοιι σσττοο AAττττιικκόό NNοοσσοοκκοομμεείίοο,, ΠΠααρραασσκκεευυήή 3311 OOκκττώώββρρηη,, οοιι εερργγααζζόόμμεεννοοιι σσττοο AAττττιικκόό NNοοσσοοκκοομμεείίοο,, δδιιααδδηηλλώώννοουυνν ααππ’’ττοο YYπποουυρργγεείίοο YYγγεείίααςς σσττηη BBοουυλλήήδδιιααδδηηλλώώννοουυνν ααππ’’ττοο YYπποουυρργγεείίοο YYγγεείίααςς σσττηη BBοουυλλήή

SAK71 11/7/08 4:37 PM Page 22

ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Nοέμβρης - Δεκέμβρης 2008 23

Η Γερμανική Επανάσταση ήταν το πιοκρίσιμο γεγονός του 20ου αιώνα. Ξέσπασεστις αρχές του Νοέμβρη 1918, ένα χρόνομετά τη νίκη του Οκτώβρη στη Ρωσία.Αυτές οι δυο επαναστάσεις έβαλαν τέρμαστη μεγαλύτερη σφαγή που είχε γνωρίσειμέχρι τότε η ανθρωπότητα, τον ΠρώτοΠαγκόσμιο Πόλεμο. Οι στρατιώτες κι οιεργάτες που ανέτρεψαν τον Κάϊζερ, τοναυτοκράτορα της Γερμανίας, άρχισαν ναοργανώνουν τα δικά τους συμβούλιαεργατών και στρατιωτών αντιπροσώπων,όπως ακριβώς είχαν κάνει τα αδέλφιατους στη Ρωσία. Η επανάσταση περνούσεαπό τη πιο μεγάλη –αλλά και την πιοκαθυστερημένη χώρα της Ευρώπης- στηνπιο ανεπτυγμένη, κυριολεκτικά στην καρ-διά του καπιταλισμού.

Όταν ξέσπασε ο πόλεμος, τον Αύγουστοτου 1914, οι επιστρατευμένοι έφευγαν γιατο μέτωπο τραγουδώντας πατριωτικάεμβατήρια και με εκστατικά πλήθη να τουςεπευφημούν. Ο πολεμικός ενθουσιασμόςάρχισε όμως να εξατμίζεται γρήγορα.

Η αιματοχυσία στα πεδία των μαχώνήταν ο ένας λόγος. Το «Σχέδιο Σλίφεν» τουΓενικού Επιτελείου πρόβλεπε ένα πόλεμολίγων μηνών. Ο διάδοχος του Σλίφεν στοΓενικό Επιτελείο, ο στρατηγός Μόλτκε,ήταν πιο απαισιόδοξος: έθετε ανώτατοόριο τα δυο χρόνια. Όταν πέρασε αυτό τοδιάστημα, οι γραμμές του μετώπου είχανπαγώσει σε εκατοντάδες χιλιόμετραχαρακωμάτων με κάθε μάχη να σημαίνειεκατόμβες για μερικές εκατοντάδεςμέτρα. Η μάχη του Βερντέν το 1916 γιαπαράδειγμα, κόστισε 240.000 νεκρούςστο γερμανικό στρατό.

Ο άλλος λόγος ήταν οι θυσίες για τηνεργατική τάξη στα μετόπισθεν. H οικονομίαυποτασσόταν στις ανάγκες του πολέμου.Το αποτέλεσμα ήταν η όξυνση όλων τωνταξικών αντιθέσεων στο έπακρο. O πόλε-μος σήμαινε απόλυτη χειροτέρευση τουβιοτικού επιπέδου της εργατικής τάξης.Όλες οι βελτιώσεις κι οι κατακτήσεις πουείχε συσσωρεύσει το εργατικό κίνημα στιςπροηγούμενες δεκαετίες της ειρηνικήςανάπτυξης του καπιταλισμού χάθηκανμέσα σε μερικούς μήνες.

Το 1916, οι θερμίδες που εξασφάλιζαντα δελτία τροφίμων για τους εργάτες,έφταναν κατά μέσο τις 1.313, δηλαδή τομισό απ’ όσο ήταν απαραίτητο για ένα ενή-λικα. Η δυσαρέσκεια άρχισε να φουντώνει.

Την Πρωτομαγιά του 1916 περίπου 50.0000εργάτες στο Βερολίνο κατέβηκαν σε απερ-γία ενάντια στις επιπτώσεις του πολέμου.

Όμως, το γεγονός που επιτάχυνε αυτήτη διαδικασία ήταν η Ρώσικη Επανάσταση.Τον Φλεβάρη του 1917 οι εργάτες κι οιφαντάροι της Πετρούπολης ανέτρεψαν τονΤσάρο. Ένα από τα βασικά συνθήματα τηςεπανάστασης ήταν η ειρήνη. Αυτό το μήνυ-μα πέρασε τα χαρακώματα κι έφτασε στιςπόλεις και τα εργοστάσια της Γερμανίας.

Τον Απρίλη του 1917 ξέσπασε μια μεγά-λη απεργία, με κέντρο τους μεταλλεργά-τες στα μεγάλα εργοστάσια του Βερολί-νου και της Λειψίας. Στο αποκορύφωμάτης, περίπου 300.000 απεργούσαν. Ηαπεργία ξεκίνησε με οικονομικά αιτήματα–και η ανακοίνωση της κυβέρνησης ότι τοψωμί με το δελτίο περικόπτεται από 1.300γραμμάρια σε 450, έριξε κι άλλο λάδιστην φωτιά της οργής των εργατών.

Όμως, μέσα σε δυο μέρες οι εργάτεςπρόβαλαν και πολιτικά αιτήματα. Μιασυνέλευση αντιπροσώπων των απεργώντης Λειψίας απαίτησε από την κυβέρνησηνα διατυπώσει όρους για ειρήνη χωρίςπροσαρτήσεις, να αρθεί η κατάστασηπολιορκίας και η λογοκρισία, να απελευ-θερωθούν πολιτικοί κρατούμενοι. Ηταν τοπρώτο προμήνυμα για τη θύελλα που θαξεσπούσε σε ενάμισι χρόνο.

Τον Αύγουστο του 1917 ήρθε κι έναακόμα. Ο ναύσταθμος του Βιλχεμσχάβενσυνταράχτηκε από μια «απεργία» των ναυ-τών. Τα πλοία του στόλου ήταν πλωτάεργοστάσια. Ένα μεγάλο ποσοστό τωνναυτών ήταν ειδικευμένοι εργάτες μεεμπειρία από συνδικαλιστική, σοσιαλιστικήδράση. Με πρωτοβουλία κάποιων αγωνι-στών ναυτών είχε οργανωθεί ένα ολόκλη-ρο δίκτυο επιτροπών στα πλοία του στό-λου. Τον Ιούλη του 1917 τα μέλη τουείχαν φτάσει τις 5.000. Η διοίκηση τουστόλου αντιμετώπισε με συλλήψεις καιεκτελέσεις τη δράση των ναυτών.

Ο Λένιν, έγραψε ότι το παράδειγμά τουςήταν ένα σημείο καμπή για «την ανάπτυξητης παγκόσμιας επανάστασης». Τον επό-μενο χρόνο, οι ναύτες του Κίελου θα

έπαιρναν τη σκυτάλη, πυροδοτώντας τηνεπανάσταση που γκρέμισε τον Κάιζερ τηςΓερμανίας.

ΑριστεράΤο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα της Γερ-

μανίας (SPD) ήταν το κόσμημα του διε-θνούς σοσιαλιστικού κινήματος, της Δεύ-τερης Διεθνούς, πριν τον πόλεμο. Με έναεκατομμύριο μέλη, εκατοντάδες έντυπα,μια τεράστια συνδικαλιστική οργάνωση καιπολλά εκατομμύρια ψήφους, ήταν το πρό-τυπο για όλους τους σοσιαλιστές. Οι βετε-ράνοι της ηγεσίας του ήταν «μαθητές» καισυνεργάτες του Μαρξ και του Ενγκελς.

Αυτό το κόμμα, διακήρυσσε ότι θα κάνειτο παν για να κινητοποιήσει τους εργάτεςενάντια στον πόλεμο. Όταν ξέσπασε,όμως, η ηγεσία του στήριξε με όλες της τιςδυνάμεις τη «πατρίδα». Παρομοίως, οι ηγε-σίες των συνδικάτων υπέγραψαν μια «κοι-νωνική ειρήνη» με την κυβέρνηση και τουςεργοδότες.

Αρχικά, οι επαναστάτες που κράτησανμια διεθνιστική στάση καταδίκης του πολέ-μου ήταν μια απομονωμένη μικρή μειοψη-φία. Η Ρόζα Λούξεμπουργκ είχε συγκρου-στεί με την ηγεσία του SPD τα προηγούμε-να χρόνια. Γύρω από αυτήν, τον ΚαρλΛήμπνεχκτ, τη Κλάρα Τσέτκιν, συγκεντρώ-θηκε σταδιακά ο πυρήνας των επαναστα-τών που θα συγκροτήσουν την ΈνωσηΣπάρτακος. Ο Καρλ Λήμπνεχκτ ήταν βου-λευτής στο Ράϊχσταγκ, τη γερμανικήβουλή. Τον Δεκέμβρη του 1914 ήταν ομοναδικός που ψήφισε ενάντια στις πολε-μικές πιστώσεις. Η στάση του και η δήλω-σή του ότι «ο κύριος εχθρός είναι μέσα στηίδια μας τη χώρα» τον έκανε σύμβολο γιαόλους τους εργάτες και τη νεολαία πουστρέφονταν ενάντια στον πόλεμο.

Όμως οι «Σπαρτακιστές» δεν έμεινανμόνοι. Μέσα στην εργατική τάξη και τηβάση της σοσιαλδημοκρατίας άρχισε ναφουντώνει το αντιπολεμικό αίσθημα. Ηεπανάσταση στη Ρωσία έδειχνε το παρά-δειγμα και λειτουργούσε σαν επιταχυντήςαυτών των διεργασιών. Κάτω από αυτήτην πίεση διαμορφώθηκε ένα τμήμα της

Γερμανία 1918 H επανάσταση που σταμάτησε τον πόλεμο

TTοο NNοοέέμμββρρηη κκλλεείίννοουυνν 9900 χχρρόόννιιαα ααππόό ττηηνν ααννααττρροοππήή ττοουυ KKάάϊϊζζεερρ.. OO ΛΛέέααννδδρροοςς MMππόόλλααρρηηςς ππααρροουυσσιιάάζζεειι ττηηνν ααρρχχήή ττηηςς ππιιοο κκρρίίσσιιμμηηςς εεππααννάάσστταασσηηςς ττοουυ 2200οουυ ααιιώώνναα..

SAK71 11/7/08 4:37 PM Page 23

24 ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Nοέμβρης - Δεκέμβρης 2008

ηγεσίας του SPD που άρχισε να εκφράζειτις διαφοροποιήσεις του από την επίσημηγραμμή.

Ηταν μια «νομιμόφρων αντιπολίτευση»–καθόλου επαναστατική. Όμως, η ηγεσίατου SPD δεν ανεχόταν καμιά διαφοροποίη-ση. Στα τέλη του 1916 αρχές του 1917 εξα-πέλυσε ένα κύμα διαγραφών. Οι διαγραμμέ-νες οργανώσεις και μέλη συγκρότησαν τοΠάσχα του 1917 ένα νέο κόμμα, το «Ανεξάρ-τητο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα» (USPD).

Στις γραμμές του βρέθηκαν τα πιο δια-φορετικά ρεύματα. Είναι χαρακτηριστικόότι μέλη του έγιναν ο Μπερνστάϊν, ο θεω-ρητικός της ανοιχτά δεξιάς πτέρυγας τουκόμματος πριν τον πόλεμο, εναντίον τουοποίου είχε γράψει η Λούξεμπουργκ τοβιβλίο «Μεταρρύθμιση ή Επανάσταση;».Όμως, η ηγεσία ήταν ένα πράγμα, η βάσηάλλο. Στο USPD άρχισαν να συρρέουνόλοι οι εργάτες και οι φαντάροι που ριζο-σπαστικοποιούσε ο πόλεμος και η επανά-σταση στη Ρωσία. Ηταν ένα νόμιμο κόμμα,με δεκάδες εφημερίδες, 120.000 μέλη τηστιγμή της ίδρυσής του.

Με αυτό το κόμμα είχαν συνδεθεί οι ναύ-τες του Βιλχεμσχάβεν που έπεσαν θύματατης καταστολής το καλοκαίρι του 1917. Σεαυτό το κόμμα, σε τμήματα της ηγεσίαςτου για την ακρίβεια, στρέφονταν για πολι-τική κάλυψη και συμβουλές οι μαχητικοίεργάτες στα εργοστάσια. Στα μεγάλα εργο-στάσια του Βερολίνου και των άλλωνπόλεων δρούσε ένα ολόκληρο δίκτυο«επαναστατών αντιπροσώπων» αποτελού-μενο από συνδικαλιστές της βάσης μέσαστο επίσημο συνδικάτο. Αυτοί καθοδήγη-σαν σε μεγάλο βαθμό τις απεργίες του1917. Οι «Σπαρτακιστές», με επικεφαλήςτην Λούξεμπουργκ, τον Λήμπνεχκτ και τονΛέο Γιόγκισες, επέλεξαν να δράσουν μέσαστις γραμμές αυτού του κόμματος.

Τον Γενάρη του 1918 ένα απεργιακόκύμα ξεκίνησε από τη Βιέννη και έφτασεστο Βερολίνο. Περισσότεροι από 400.000

εργάτες απέργησαν με αιτήματα παρό-μοια με του 1917. Η απεργία ηττήθηκεκάτω από το συνδυασμό της κρατικήςκαταστολής, της υπονόμευσης από τηγραφειοκρατία του SPD και της αναποφα-σιστικότητας του USPD. Όμως, στιςσυγκρούσεις που ξέσπαγαν εδώ κι εκείανάμεσα στους απεργούς και την αστυνο-μία ακούγονταν συχνά η διαπίστωση:«σύντροφοι, την άλλη φορά θα είναι ζήτη-μα των όπλων».

ΝοέμβρηςΤο φθινόπωρο του 1918 ήταν φανερό

στο Γενικό Επιτελείο και τη κυβέρνηση ότιο πόλεμος ήταν χαμένος. Έψαχναν για μιασυμβιβαστική ειρήνη με την Αντάντ. Κομ-μάτι αυτής της προσπάθειας ήταν ο σχη-ματισμός μιας κυβέρνησης με τη συμμε-τοχή υπουργών από το SPD τον Οκτώβρη.Το Βερολίνο ήταν σαν ένα καζάνι έτοιμονα εκραγεί. Οι ηγεσίες των Σπαρτακιστών,των «επαναστατών αντιπροσώπων» καιτου USPD συζητούσαν σχέδια για απεργίακαι ένοπλη εξέγερση.

Όμως, η αποφασιστική ώθηση ήρθεαπό τους ναύτες του Κίελου. Στις 28Οκτώβρη, το Ναυαρχείο έδωσε εντολή γιααπόπλου στα σκάφη που στάθμευαν στοΒιλχεμσχάβεν. Οι ναύτες είχαν την υπό-νοια ότι τους στέλνουν σε βέβαιο θάνατο

σε μια αναμέτρηση με το βρετανικό στόλογια την «τιμή του στόλου». Διαμαρτυρήθη-καν. Πέντε σκάφη στάλθηκαν στο Κίελο.Είχαν μάθει το σκληρό μάθημα του Αυγού-στου 1917. Η απλή διαμαρτυρία μπορεί νασήμαινε φυλάκιση και εκτέλεση. Πήγανπιο μπροστά. Στις 3 Νοέμβρη το πρώτοσυμβούλιο ναυτών συγκροτήθηκε σε ένατορπιλοβόλο. Το παράδειγμα ακολούθη-σαν και τα άλλα πλοία. Οι εργάτες τουλιμανιού κι όλης της πόλης έφτιαξαν τοδικό τους συμβούλιο. Η φρουρά πέρασεστο πλευρό τους.

Η επανάσταση απλώθηκε κυριολεκτικάσαν τη φωτιά τις επόμενες μέρες απόπεριοχή σε περιοχή και από πόλη σεπόλη. Στις 9 Νοέμβρη έφτασε στο Βερολί-νο. Όταν δόθηκε το σήμα για την ΓενικήΑπεργία, ακόμα και ο μηχανισμός του SPDαναγκάστηκε να προσαρμοστεί. Την επό-μενη μέρα, με τη γενική απεργία να έχειπαραλύσει τα πάντα, φάλαγγες εργατώνάρχισαν να κατεβαίνουν προς το κέντρο.

«Ατέλειωτες πομπές εργατών και στρα-τιωτών περνούσαν από το δρόμο χωρίςδιακοπή…Οι περισσότεροι εργάτες ήτανμεσόκοποι με γκρίζα μαλλιά και γένια στοπρόσωπο…Είχαν τη διαπαιδαγώγηση χρό-νων στα συνδικάτα τους και βάδιζανσυνειδητά και πειθαρχημένα. Κάποιοι απ’αυτούς είχαν ντουφέκια κρεμασμένα στονώμο τους. Οι πάντες είχαν μια κόκκινη κορ-δέλα στη μπουτονιέρα ή στο στήθοςτους. Οι υπεύθυνοι του κάθε τμήματοςβάδιζαν στο πλάι του, έχοντας ένα ντου-φέκι κρεμασμένο στον ώμο και διακρίνο-νταν από το κόκκινο περιβραχιόνιότους…Μεγάλες κόκκινες σημαίες κυμάτι-ζαν καταμεσής στο πλήθος που βάδιζε.»

Η κυβέρνηση έλπιζε ότι έλεγχε τουλάχι-στον τις «ελίτ» μονάδες του στρατού στηνπόλη. Διαψεύστηκε οικτρά. Ενας δημοσιο-γράφος ανέφερε ότι:

«Το σύνταγμα Κάιζερ Αλεξάντερ πέρασεστην επανάσταση: οι στρατιώτες ξεχύθη-καν από τις πύλες του στρατοπέδου καισυναδελφώθηκαν με το πλήθος που κραύ-γαζε απ’ έξω. Οι φαντάροι χειρονομούσανεκφράζοντας έντονα συναισθήματα κι οικοπέλες τούς αγκάλιαζαν και έβαζαν λου-λούδια στις στολές τους. Κάποιοι από τοπροσωπικό μού ανέφεραν ότι οι φαντάροιξήλωναν τα διακριτικά και τις χρυσές επω-μίδες από τους αξιωματικούς».

Η ηγεσία του SPD μόλις είχε αποδεχτείτο διορισμού του προέδρου του κόμμα-τος, του Εμπερτ, στη θέση του καγκελά-ριου. Ο Σάϊντεμαν, υπουργός της κυβέρνη-σης, βγήκε στο μπαλκόνι μπροστά στοτεράστιο πλήθος κηρύσσοντας την εγκα-θίδρυση της αβασίλευτης Δημοκρατίας.

Λίγες εκατοντάδες μέτρα μακρύτερα,από το μπαλκόνι των ανακτόρων, οΛήμπνεχκτ πρότεινε κάτι πολύ διαφορετι-κό: «H μέρα της Ελευθερίας ξημέρωσε.Ανακηρύσσω την ελεύθερη Σοσιαλιστική

AAννττιιπποολλεεμμιικκήή δδιιααδδήήλλωωσσηη ττηηνν ΆΆννοοιιξξηη ττοουυ 11991188 σσττοο BBεερροολλίίννοοAAννττιιπποολλεεμμιικκήή δδιιααδδήήλλωωσσηη ττηηνν ΆΆννοοιιξξηη ττοουυ 11991188 σσττοο BBεερροολλίίννοο

ΤΤοονν ΓΓεεννάάρρηη ττοουυ 11991188 έέννααααππεερργγιιαακκόό κκύύμμαα ξξεεκκίίννηησσεεααππόό ττηη ΒΒιιέέννννηη κκααιιέέφφτταασσεε σσττοο ΒΒεερροολλίίννοο..ΠΠεερριισσσσόόττεερροοιι ααππόό440000..000000 εερργγάάττεεςς ααππέέρργγηησσαανν μμεε ααιιττήήμμααττααππααρρόόμμοοιιαα μμεε ττοουυ 11991177

SAK71 11/7/08 4:37 PM Page 24

ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Nοέμβρης - Δεκέμβρης 2008 25

Δημοκρατία όλων των Γερμανών. Τουςαπλώνουμε το χέρι και τους καλούμε ναολοκληρώσουν τη παγκόσμια επανάστα-ση. Όσοι από εσάς θέλετε τη παγκόσμιαεπανάσταση, σηκώστε το χέρι. Χιλιάδεςχέρια υψώθηκαν».

Ο Κάιζερ αναγκάστηκε να εγκαταλείψεικακήν κακώς το Βερολίνο και σύντομα τηνίδια τη χώρα. Μέσα σε λίγες μέρες η επα-νάσταση είχε επικρατήσει απ’ άκρου ειςάκρο σε ολόκληρη την Γερμανία. Οι στρα-τηγοί του Γενικού Επιτελείου πίστευανμέχρι εκείνη τη στιγμή ότι με κάποιο τρόποθα συνέχιζαν τον πόλεμο, εξασφαλίζο-ντας με μερικές δεκάδες χιλιάδες νεκρούςμια «αξιοπρεπή συνθήκη». Ομως, παντού,ο κρατικός μηχανισμός παρέπαιε. Οι μονά-δες εκλέγανε συμβούλια αντιπροσώπωνκαι ξεκίναγαν το ταξίδι της επιστροφής.Από τη στιγμή που περνούσαν τα σύνορα,η στρατιωτική πειθαρχία κατέρρεε. Η επα-νάσταση είχε βάλει τέλος στη μεγαλύτε-ρη ανθρωποσφαγή που είχε γνωρίσειμέχρι τότε ο πλανήτης.

Κοινοβούλιο ή εργατικά συμβούλια;

Τα συμβούλια απλώθηκαν σε όλα ταεργοστάσια, σε όλες τις πόλεις, σε όλεςτις μονάδες του στρατού. Οι αξιωματικοίανακάλυπταν ότι καμιά τους διαταγή δενμπορούσε να εφαρμοστεί αν δεν είχε τηνέγκριση των αντιπροσώπων των φαντά-ρων. Το ίδιο ίσχυε και στις πόλεις. Τα συμ-βούλια οργάνωναν τα ένοπλα τμήματάτους, εξασφάλιζαν τις βασικές ανάγκεςτου πληθυσμού και έμπαιναν μπροστά ναεπιβάλλουν τις διεκδικήσεις των εργατών.

Όμως εκτός από λιγοστές εξαιρέσεις, ηπλειοψηφία των συμβουλίων αποτελού-νταν από μέλη ή υποστηρικτές των κομ-μάτων που έλεγαν ότι η επανάστασητέλειωσε με την ανακήρυξη της αβασί-λευτης δημοκρατίας. Αυτό έλεγε το SPDκαι ένα μεγάλο κομμάτι του USPD.Υποστήριζαν ότι ο σοσιαλισμός θα έρθεισταδιακά και με «τάξη» μέσω των νομοθε-τημάτων της κυβέρνησης. Μιας «καθαράσοσιαλιστικής κυβέρνησης» όπου συμμε-τείχαν υπουργοί από τα δυο κόμματα. Είχεμάλιστα υιοθετήσει την ονομασία τηςεπαναστατικής κυβέρνησης της Ρωσίας,«Συμβούλιο των Επιτρόπων του Λαού».

Αυτή η αντίφαση δεν ήταν ανεξήγητη.Επανάσταση σημαίνει «βίαιη είσοδος τωνμαζών στο προσκήνιο όπου διαμορφώνο-νται τα πεπρωμένα τους» όπως έλεγε οΤρότσκι. Όμως, σε αυτή την «βίαιη είσοδο»οι άνθρωποι κουβαλάνε μαζί με τις νέεςιδέες που γεννιούνται στη δράση και τιςπαλιές που λειτουργούνε ως φρένα. Αυτόέγινε και στην Γερμανία εκείνους τουςμήνες μετά τον Νοέμβρη. Εκατομμύριαεργάτες και φαντάροι που πριν δεν είχανσχέση με την πολιτική μπήκαν στο στίβοτης επανάστασης. Για σοσιαλιστικά

ήξεραν τα μεγάλα κόμματα το SPD και οιπιο έμπειροι το USPD. Ο Λήμπνεχκτ είναιαλήθεια είχε τεράστιο κύρος λόγω τηςασυμβίβαστης αντιπολεμικής, διεθνιστικήςστάσης του. Όμως, δεν μπορούσε να είναισε κάθε στρατώνα, σε κάθε εκλογή ενόςσυμβουλίου, σε κάθε εργοστάσιο όπουσυζητιόταν η πορεία της επανάστασης.

Τον Νοέμβρη του 1918 οι επαναστάτεςτου «Σπάρτακου» και άλλων ομάδων–όπως των «αριστερών ριζοσπαστών» τηςΒρέμης- αποφάσισαν να οργανωθούν σεένα ξεχωριστό κόμμα. Ένα μήνα μετάέγινε το ιδρυτικό συνέδριο του Κομμουνι-στικού Κόμματος της Γερμανίας.

Η Ρόζα Λούξεμπουργκ, επέμενε ότι ηνίκη της επανάστασης θα έρθει με τοπέρασμα της εξουσίας στα χέρια τωνεργατικών συμβουλίων. Έγραφε τονΔεκέμβρη του 1918, κοντράροντας τηνπροοπτική που χάραζαν οι ρεφορμιστές:

«Ο σοσιαλισμός δεν μπορεί ναδημιουργηθεί με διατάγματα ούτε πρό-κειται να δημιουργηθεί με διατάγματα.Ούτε μπορεί να τον καθιερώσει μιακυβέρνηση, όσο σοσιαλιστική κι αν είναιαυτή. Ο σοσιαλισμός πρέπει να πραγμα-τωθεί από τις μάζες, από κάθε προλε-τάριο. Εκεί που σφυρηλατούνται τακαπιταλιστικά δεσμά, εκεί πρέπει νασπάσουν…. Βρισκόμαστε στη μέση τηςεπανάστασης, και η Εθνοσυνέλευσηείναι ένα αντεπαναστατικό οχυρό πουυψώνεται ενάντια στο επαναστατικόπρολεταριάτο. Ο στόχος μας είναι νακαταλάβουμε αυτό το οχυρό εξ εφόδουκαι να το ισοπεδώσουμε».

Όμως, το Κομμουνιστικό Κόμμα συγκρο-τήθηκε στη φωτιά της επανάστασης. Μέχριτότε η «Ένωση Σπάρτακος» ήταν περισσό-τερο μια χαλαρή ομοσπονδία ομάδων μελίγες χιλιάδες μέλη διασκορπισμένα σεόλη τη χώρα, παρά μια συγκροτημένηοργάνωση με εμπειρία κοινής παρέμβασηςστο κίνημα και πολιτικής αποσαφήνισηςτων θέσεών της. Το νεαρό επαναστατικόκόμμα βρέθηκε άπειρο και απροετοίμαστομπροστά στην πρώτη μεγάλη δοκιμασία.

Τον Γενάρη, οι υπουργοί του SPD σεσυνεργασία με τους στρατηγούς έκανανμια πρόκληση σε βάρος του κινήματος.Προσπάθησαν να καθαιρέσουν από τηθέση του διοικητή της αστυνομίας του

Βερολίνου τον Αϊχορν, έναν αριστερό Ανε-ξάρτητο σοσιαλιστή. Για την εργατική τάξηκαι ένα μεγάλο τμήμα των φαντάρων πουδυσανασχετούσαν με το σπάσιμο τωνυποσχέσεων της «καθαρά σοσιαλιστικής»κυβέρνησης, αυτή ήταν η σταγόνα πουξεχείλισε το ποτήρι.

Στα εργοστάσια τα αφεντικά συνέχι-ζαν να έχουν το πρώτο λόγο, κάνονταςστην άκρη τα συμβούλια. Το αίτημα για«κοινωνικοποίηση» -κρατικοποίηση- πχτων ανθρακωρυχείων του Ρουρ πήγαι-νε από επιτροπή σε επιτροπή. Οι μισθοίέμεναν λαχανιασμένοι πίσω από τονπληθωρισμό. Στα υπουργεία, οι παλιοίγραφειοκράτες έδιναν και έλυναν και οισοσιαλιστές υπουργοί ήταν διακοσμητι-κοί. Όχι μόνο αυτό: με την ενεργό συν-δρομή της ηγεσίας του SPD αξιωματι-κοί, μοναρχικοί όλοι τους, συγκροτού-σαν «σώματα εθελοντών» τα Frei Korpsγια τη συντριβή του κινήματος. ΟΝόσκε, υπουργός Αμυνας δήλωνεξαδιάντροπα ότι είναι «το μαντρόσκυλοτης αντεπανάστασης».

Μια μεγάλη απεργία ξεκίνησε με μαζικήσυμμετοχή. Όμως, οι προκλήσεις τηςκυβέρνησης οδήγησαν ένα τμήμα των«Σπαρτακιστών» να παρασυρθεί, και νααπαντήσει ένοπλα. Εκατοντάδες εργάτεςκαι στρατιώτες κατέλαβαν κυβερνητικάκτίρια και εφημερίδες. Η ένοπλη δράσηδεν είχε ούτε σχέδιο, ούτε μαζική υποστή-ριξη. Εμεινε μια πρόωρη εξέγερση τηςπρωτοπορίας στο Βερολίνο, περιορισμένησε μερικά οικοδομικά τετράγωνα, χωρίςσύνδεση με τα εργοστάσια και με τιςάλλες πόλεις. Στην πιο κρίσιμη στιγμή, ηηγεσία των «Ανεξάρτητων» που είχε αφή-σει να φανεί ότι θα στηρίξει την εξέγερσηέκανε πίσω και άρχισε τις διαπραγματεύ-σεις με την κυβέρνηση.

Αυτό που ακολούθησε τις «Μέρες τουΣπάρτακου» ήταν μια άγρια καταστολή μεεκατοντάδες εκτελεσμένους. Η Ρόζα Λού-ξεμπουργκ και ο Καρλ Λήμπνεχκτ συνελή-φθησαν και δολοφονήθηκαν τα Frei Korps.Λίγες βδομάδες αργότερα την ίδια τύχηείχε κι ο Λέο Γιόγκισες, ο οργανωτικόςυπεύθυνος του κόμματος. Μέσα σε λίγεςμέρες, οι επαναστάτες έχασαν τους πιοπολύτιμους ηγέτες τους.

Αυτό δεν ήταν το τέλος της ΓερμανικήςΕπανάστασης, όμως. Τα επόμενα χρόνια,μέχρι το 1923, στη Γερμανία εκατοντάδεςχιλιάδες –κάποιες στιγμές εκατομμύρια-εργάτες και εργάτριες θα παλέψουν για νακάνουν πράξη την προοπτική που χάραζανη Λούξεμπουργκ και ο Λήμπνεχκτ το 1918.

Τα αποσπάσματα και τα στοιχεία σε αυτό τοάρθρο προέρχονται από το βιβλίο του ΚριςΧάρμαν «H χαμένη επανάσταση Γερμανία 1918-1923» που κυκλοφορεί από το ΜαρξιστικόΒιβλιοπωλείο και από το αξεπέραστο ιστορικόέργο του Pierre Broue’ “The German Revolution1917-1923” Haymarket Books 2006.

ΗΗ ΡΡόόζζαα ΛΛοούύξξεεμμπποουυρργγκκ,,εεππέέμμεεννεε όόττιι ηη ννίίκκηη ττηηςςεεππααννάάσστταασσηηςς θθαα έέρρθθεειιμμεε ττοο ππέέρραασσμμαα ττηηςς εεξξοουυσσίίααςς σστταα χχέέρριιαα ττωωννεερργγααττιικκώώνν σσυυμμββοουυλλίίωωνν

SAK71 11/7/08 4:37 PM Page 25

26 ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Nοέμβρης - Δεκέμβρης 2008

Βολιβία 10 Σεπτέμβρη: ο πρόεδρος τηςχώρας, Εβο Μοράλες ανακοινώνει στονAμερικάνο πρέσβη ότι είναι ανεπιθύμητοςστη χώρα και τον στέλνει πίσω στηνΟυάσινγκτον. Βενεζουέλα 12 Σεπτέμβρη:ο πρόεδρος της χώρας Ούγκο Τσάβεςαπελαύνει τον Aμερικάνο πρέσβη σεένδειξη συμπαράστασης στη Βολιβία. Ιση-μερινός 24 Σεπτέμβρη: ο κόσμος υπερψη-φίζει το νέο Σύνταγμα με το δημοψήφισμανα δίνει 64% στο Ναι έναντι μόλις 28% στοΟχι. Το νέο Σύνταγμα ανάμεσα σε άλλαδίνει μεγαλύτερες δυνατότητες στηνκυβέρνηση να προχωράει σε εθνικοποιή-σεις ιδιωτικών εταιρειών, βάζει φρένο σταμεταλλαγμένα τρόφιμα, αναγνωρίζει τιςεθνικές μειονότητες της χώρας, νομιμο-ποιεί το γάμο των ομοφυλόφιλων και τοδικαίωμα στην έκτρωση ενώ βάζει μπροςτο ξήλωμα μιας σημαντικής αμερικάνικηςβάσης.

Τα τρία νέα του Σεπτέμβρη από τις τρειςδιαφορετικές χώρες δείχνουν πως η Λατι-νική Αμερική συνεχίζει να είναι μια“ήπειρος σε εξέγερση”, όπως την έχουμεχαρακτηρίσει στις στήλες αυτού τουπεριοδικού. Δύο αμερικάνοι πρέσβειςλιγότεροι και ένα νέο Σύνταγμα σε προο-δευτική και αντιμπεριαλιστική κατεύθυνσηείναι αιτίες πανηγυρισμού.

Το ίδιο διάστημα, ωστόσο, θα μπορού-σε να διαλέξει κανείς άλλες ειδήσεις:ρατσιστικές συμμορίες με την προστασίατων καπιταλιστών και των τηλεοπτικώνκαναλιών της Βολιβίας ξυλοκοπούν, γδύ-νουν και σκοτώνουν στη μέση του δρόμουΙνδιάνους υποστηρικτές της κυβέρνησηςτου Μοράλες. Ο 4ος αμερικάνικος στόλοςαναπτύσσεται στην Καραϊβική κάνονταςεπίδειξη ισχύος, ενώ αποκαλύπτονταισχέδια δολοφονίας του Τσάβες με εμπλο-κή των Αμερικάνων και υποστηρικτών τηςαντιπολίτευσης.

Χρειάζεται να εξετάσουμε πού πραγμα-τικά βρίσκονται οι συσχετισμοί στη Λατινι-κή Αμερική και ποιες είναι οι δυνάμεις πουμπορούν να προχωρήσουν τις εξελίξειςμπροστά.

Βενεζουέλα. “Επιβράδυνση”της επανάστασης;

Στη Βενεζουέλα το καμπανάκι του κιν-δύνου χτύπησε πέρσι τον Δεκέμβρη, ότανο Τσάβες έχασε το δημοψήφισμα για τονέο Σύνταγμα. Η ήττα ήταν οριακή 51% -49% και οι ψήφοι του Οχι δεν ήταν εντυ-

πωσιακά πολλές. Αιτία της ήττας ήταν ότιο κόσμος που υποστηρίζει τις ριζοσπαστι-κές μεταρρυθμίσεις δεν πείστηκε να ψηφί-σει υπέρ του Συντάγματος που πρότεινε οΤσάβες, γιατί δεν πίστεψε πως οι αλλαγέςστο Σύνταγμα θα έφερναν πραγματικάπερισσότερες κατακτήσεις. Το συμπέρα-σμα που έβγαλε ο Τσάβες μετά την ήττατου ήταν στην αντίθετη κατεύθυνση:δήλωσε ότι η “επανάσταση χρειάζεται ναεπιβραδυνθεί”. Οντως ο Τσάβες είχε δείξεικαι συνέχισε τους επόμενους μήνες ναδείχνει σημάδια ότι εφάρμοζε μια τέτοιαεπιβράδυνση.

Σε διεθνές επίπεδο είχε προσπαθήσεινα παίξει το ρόλο του διαμεσολαβητήμεταξύ της κυβέρνησης της Κολομβίας καιτων ανταρτών FARC ώστε να απελευθε-ρωθούν όμηροι, ανάμεσά τους και ηΙνγκριντ Μπετανκούρ, για την οποία έγινεαργότερα πολύς θόρυβος. Ο Τσάβεςκάλεσε μάλιστα τους αντάρτες να κατα-θέσουν τα όπλα για να βρεθεί λύση.Παράλληλα ενώ πέρσι το Νοέμβρη είχεπροηγηθεί το περίφημο επεισόδιοσύγκρουσης με το βασιλιά της Ισπανίας οοποίος είχε πει στον Τσάβες “να το βου-λώσει”, ο Τσάβες αφιέρωσε μεγάλομέρος της εξωτερικής του δραστηριότη-τας το 2008 για να αποκαταστήσει τις σχέ-σεις με την ισπανική κυβέρνηση.

Στα εσωτερικά της Βενεζουέλας μετάτην ήττα στο δημοψήφισμα, εγγυήθηκε νααντιμετωπιστούν ήπια αρκετοί από

αυτούς που είχαν συμμετάσχει στα πραξι-κοπήματα εναντίον του, άπλωσε το χέριπρος την αστική τάξη της χώρας και υπο-σχέθηκε πως θα αντιμετώπιζε με περισ-σότερο ενδιαφέρον προβλήματα όπως ηεγκληματικότητα. Το κυριότερο ήταν ότιαρνήθηκε με επιμονή να ανταποκριθεί σεαιτήματα εργατών που ζητούσαν εθνικο-ποίηση των εργοστασίων τους, στα οποίαπολλές φορές είχαν προχωρήσει σε κατά-ληψη. Εδινε στήριξη στον υπουργό Εργα-σίας του, Χοσέ Ραμόν Ριβέρο, την ώραπου αυτός έστελνε την αστυνομία και τηνΕθνοφρουρά σε βάρος των κατειλημμέ-νων εργοστασίων. Τον Ιούνη κάλεσε τουςκαπιταλιστές της Βενεζουέλας σε σύσκε-ψη, ζητώντας τους τη στήριξη και τη βοή-θειά τους, και καλώντας τους να κάνουνπερισσότερες επενδύσεις.

Οσο όμως και να ήταν στόχος τουΤσάβες η επιβράδυνση, τα πράγματα δενπήγαν καθόλου αργά και σε κρίσιμα ζητή-ματα αναγκάστηκε και ο ίδιος να αλλάξειστάση. Οι παράγοντες που επιτάχυναν τιςεξελίξεις είναι δύο: πρώτον, η εργατικήτάξη στη Βενεζουέλα δεν έδειξε καμίαδιάθεση για “επιβράδυνση” και συμβιβα-σμούς. Αντίθετα προχώρησε σε μάχεςαπό τις οποίες βγήκε σημαντικά κερδισμέ-νη. Δεύτερο, οι ασφυκτικές πιέσεις τωνιμπεριαλιστών δεν άφησαν χώρο γιαμανούβρες στην κυβέρνηση της Βενε-ζουέλας.

Ξεκινώντας από το δεύτερο, ας θυμη-θούμε πως τον περασμένο Μάρτη λίγοέλειψε να ξεσπάσει ένας πόλεμος στηΛατινική Αμερική. Στρατεύματα τηςΚολομβίας εισέβαλαν στο έδαφος τουΙσημερινού όπου και δολοφόνησαν μίαομάδα ανταρτών του FARC (του αριστε-ρού αντάρτικου που πολεμάει εδώ καιδεκαετίες την κολομβιανή κυβέρνηση),ανάμεσά τους και ηγετικό στέλεχος πουσυμμετείχε στις διαπραγματεύσεις γιατους ομήρους. Σε συμπαράσταση προςτον Ισημερινό, η Βενεζουέλα διέκοψε σχέ-σεις με την Κολομβία και έστειλε στρατόστα σύνορα Ισημερινού-Κολομβίας. ΟΤσάβες αποκάλεσε την Κολομβία “τοΙσραήλ της Λατινικής Αμερικής”, έναςχαρακτηρισμός δίκαιος και με το παραπά-νω για μια χώρα που δέχεται πάνω από700 εκατομμύρια δολάρια το χρόνο απότις ΗΠΑ για να εξοπλίζει το στρατό και τηναστυνομία της, για να σκοτώνει αντάρτεςκαι να “εκκαθαρίζει” χωριά και όπου κάθε

OO NNίίκκοοςς ΛΛοούύννττοοςς δδίίννεειι ττοο ππααννόόρρααμμαα ττωωνν εεξξεελλίίξξεεωωνν σσττηηννBBεεννεεζζοουυέέλλαα κκααιι ττηηνν BBοολλιιββίίαα

Λατινική AμερικήEνα βήμα πίσω, δύο βήματα μπροστά;

ΗΗ ννίίκκηη πποουυ ττάάρρααξξεε τταα ννεερράά ααννήήκκεειι σσττοουυςςεερργγάάττεεςς ττηηςς σσιιδδηηρροουυρργγίίααςςΣΣιιδδόόρρ κκααιι ήήρρθθεε σσττιιςς 99 ΑΑππρρίίλληη,, όότταανν οο ΤΤσσάάββεεςςαανναακκοοίίννωωσσεε εεππιιττέέλλοουυςςττηηνν εεθθννιικκοοπποοίίηησσηη ττηηςςεεττααιιρρεείίααςς

SAK71 11/7/08 4:37 PM Page 26

ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Nοέμβρης - Δεκέμβρης 2008 27

λίγες μέρες δολοφονούνται συνδικαλι-στές από μισθοφόρους εταιρειών όπως ηΚόκα Κόλα. Η πολεμική ένταση έκανε τιςσκέψεις για οποιαδήποτε συνεννόηση μετην Κολομβία να πάνε περίπατο.

Ας έρθουμε όμως στον βασικό παράγο-ντα που άλλαξε το ρυθμό στη Βενεζουέ-λα: τη δράση της εργατικής τάξης. Η νίκηπου τάραξε τα νερά ανήκει στους εργάτεςτης σιδηρουργίας Σιδόρ και ήρθε στις 9Απρίλη, όταν ο Τσάβες ανακοίνωσε επιτέ-λους την εθνικοποίηση της εταιρείας. Οιεργάτες πάλευαν για την εθνικοποίησητης εταιρείας κόντρα στα αφεντικά για 15ολόκληρους μήνες. Τους τελευταίουςτρεις μήνες η μάχη είχε κορυφωθεί με τηνκατάληψη του εργοστασίου. Το αίτηματης εθνικοποίησης είχε προκύψει καθώςτα αφεντικά της εταιρείας αρνούνταν νακάνουν αυξήσεις, προχωρούσαν συνεχώςσε απολύσεις και μετέτρεπαν όλο καιπερισσότερους εργαζόμενους σε συμβα-σιούχους μοιράζοντας τη δουλειά σευπεργολάβους. Η εταιρεία ήταν εξάλλουκρατική μέχρι το 1997 όταν ιδιωτικοποιή-θηκε. Η άποψη του συνδικάτου ήταν πωςη Σιδόρ, η μεγαλύτερη σιδηρουργία τηςχώρας με 14 χιλιάδες εργάτες μπορεί ναγίνει βασική ατμομηχανή για την ανάπτυξητης χώρας και για να ξεπεραστεί η φτώ-χεια, ιδιαίτερα αν αναλάβει μια μαζική επέ-κταση των σιδηροδρομικών γραμμών σεόλη τη Βενεζουέλα.

Ο υπουργός εργασίας του Τσάβες, οΧοσέ Ραμόν Ριβέρο, τάχθηκε με τη μεριάτων αφεντικών. Προσπάθησε να καταστεί-λει την κατάληψη με την Εθνοφρουρά,ενώ οι εργάτες δέχονταν και την επίθεσησυμμοριών πληρωμένων από την εργο-δοσία. Την ίδια ώρα ο Ριβέρο συναντιότανμε τα αφεντικά για να δοθεί λύση μακριάαπό τον έλεγχο των εργατών. Το “πρό-βλημα” με τη Σιδόρ δεν ήταν απλώς έναςμεμονωμένος υπουργός. Η εταιρεία πουέλεγχε τη Σιδόρ είχε μεγάλο ποσοστόκεφαλαίων από την Αργεντινή. Ο Τσάβεςδεν είχε διάθεση να έρθει σε σύγκρουσημε την κεντροαριστερή κυβέρνηση τηςΚίρτσνερ. Οι εργάτες στο μεταξύ, χρειά-στηκε να αντιμετωπίσουν ακόμη και τοναποκλεισμό από τα τρόφιμα, κλεισμένοιμέσα στο κατειλημμένο εργοστάσιο.Ομως όχι μόνο άντεξαν αλλά κατάφεραννα ξεσηκώσουν ένα κύμα συμπαράστα-σης.

Οταν τα πιο δυνατά κομμάτια της εργα-τικής συνομοσπονδίας UNT έριξαν τοβάρος τους υπέρ της κατάληψης και άλλαεργοστάσια άρχισαν να κάνουν κινητο-ποιήσεις αλληλεγγύης, ο Τσάβες παρενέ-βη ανακοινώνοντας την εθνικοποίηση.Νίκη δεν ήταν μόνο η εθνικοποίηση αλλάότι ο υπουργός Ριβέρο πήγε σπίτι του καιτη θέση του πήρε ο Ρομπέρτο Ερνάντες, οοποίος μετά από πολλά χρόνια στην ηγε-σία του Κομμουνιστικού Κόμματος είχε

περάσει στο νέο κόμμα που ίδρυσε οΤσάβες το PSUV. Η νίκη στη Σιδόρ γιορτά-στηκε με διαδηλώσεις και πανηγυρισμούςαπό τα πιο πρωτοπόρα κομμάτια τηςεργατικής τάξης στη Βενεζουέλα. Λίγεςμέρες αργότερα, οι συμβασιούχοι άρχισαννα ξαναγίνονται μόνιμοι και οι συμβάσειςπου υπογράφτηκαν δικαίωναν πολλά απότα αιτήματα του αγώνα. Η Σιδόρ έγινεαφορμή για ντόμινο εξελίξεων. Πολλάκομμάτια της εργατικής τάξης κέρδισαντην αυτοπεποίθηση για να συνεχίσουνμάχες και καταλήψεις, όπως για παράδειγ-μα οι εργαζόμενοι στο δημόσιο και οι απο-λυμένοι της Κόκα-Κόλα. Επίσης μαζί μετον Ριβέρο ηττήθηκαν και τα σχέδια γιαδιάσπαση της εργατικής συνομοσπονδίαςUNT, μια συνομοσπονδία που είχε προκύ-ψει μέσα από τους αγώνες στο χώρο τουπετρελαίου και κατάφερε να διαλύσει τηνπροηγούμενη εργοδοτική συνομοσπον-δία. Στις πρόσφατες εκλογές της UNT οιδιασπαστές απομονώθηκαν ενώ και στην1η Σύνοδο εργατών του νέου κόμματοςPSUV, οι συνδικαλιστές που στηρίζουντους μαχητικούς αγώνες και τις καταλή-ψεις κατάφεραν να έχουν ισχυρή παρου-σία.

Βολιβία. Τα εγκλήματα τηςαντεπανάστασης.

Στη Βολιβία η κατάσταση είναι ακόμηπιο εκρηκτική. Η ελίτ της χώρας, γαιοκτή-μονες, καπιταλιστές μαζί με τις δυνάμειςτης δεξιάς προσπάθησαν τους τελευταί-ους μήνες να περάσουν σε μια άγριααντεπίθεση. Από το 2000 η δεξιά βρίσκε-ται σε άμυνα: ηττήθηκαν το 2000 στολεγόμενο πόλεμο του νερού, στην τρίτημεγαλύτερη πόλη της χώρας, την Κοτσα-μπάμπα, όταν έχασαν τη μάχη για τηνιδιωτικοποίηση του νερού. Ηττήθηκαν το

2003 στην εξέγερση του Ελ Άλτο πουξεκίνησε για το φυσικό αέριο και έφτασετο Γενάρη 2005 στην εκλογή του ΕβοΜοράλες στην προεδρία της χώρας. Τονέο σύνταγμα που ψηφίστηκε μετά τηνάνοδο του Μοράλες στην εξουσία ήτανένα χτύπημα στα πολιτικά και οικονομικάπρονόμια της άρχουσας τάξης, με βασικόόπλο την εθνικοποίηση του φυσικούαερίου. Τα κοιτάσματα υδρογονανθράκωντης Βολιβίας είναι τα δεύτερα μεγαλύτερατης Λατινικής Αμερικής μετά της Βενε-ζουέλα. Με την εθνικοποίηση αυτών τωνπόρων, η κυβέρνηση Μοράλες σκοπεύεινα στηρίξει τη αναδιανομή του πλούτουπρος την εργατική τάξη και το φτωχότεροπληθυσμό.

Η αντίσταση των πλούσιων πήρε τημορφή της μάχης για την αυτονομία. Οιπιο πλούσιες περιοχές: το Πάντο, τοΜπένι, τα ανατολικά της Σάντα Κρους και ηΤαρίχα, οι οποίες ονομάζονται όλες μαζί“Μισοφέγγαρο” από το σχήμα που δια-μορφώνουν στο χάρτη της χώρας διακή-ρυξαν ότι θα αρνηθούν να εφαρμόσουντις μεταρρυθμίσεις του Μοράλες και ξεκί-νησαν προπαγάνδα για την αυτονόμησητων επαρχιών τους. Στο πλευρό τουςείχαν την αμερικάνικη πρεσβεία που έκανετο παν για να διαφημίσει τα “δίκαια” αιτή-ματα των πλούσιων, αλλά και όλα ταμεγάλα ΜΜΕ της χώρας που μπήκαν στηνεκστρατεία υπέρ της απόσχισης. Στόχοςτους δεν είναι φυσικά η απόσχιση καθαυ-τή, αλλά η αποσταθεροποίηση της κυβέρ-νησης Μοράλες. Στην επαρχία Ταρίχαμόνο, παράγεται το 82% του φυσικούαερίου της χώρας. Χωρίς πρόσβαση σεαυτόν τον πλούτο, η οικονομία της χώραςθα κατέρρεε.

Ωστόσο, ο Μοράλες, με το που ξεκίνη-σαν αυτές οι προκλήσεις, κινήθηκε προςτο συμβιβασμό και τον διάλογο με την

EEκκααττοοννττάάδδεεςς χχιιλλιιάάδδεεςς εερργγάάττεεςς,, ααγγρρόόττεεςς,, IIννδδιιάάννοοιι,, EEκκααττοοννττάάδδεεςς χχιιλλιιάάδδεεςς εερργγάάττεεςς,, ααγγρρόόττεεςς,, IIννδδιιάάννοοιι,, ππλλυυμμμμύύρριισσαανν ττοουυςς δδρρόόμμοουυςς ττηηςς ΛΛααππάάζζ,, σσττιιςς 2200 OOκκττώώββρρηη..ππλλυυμμμμύύρριισσαανν ττοουυςς δδρρόόμμοουυςς ττηηςς ΛΛααππάάζζ,, σσττιιςς 2200 OOκκττώώββρρηη..

SAK71 11/7/08 4:37 PM Page 27

28 ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Nοέμβρης - Δεκέμβρης 2008

άρχουσα τάξη. Προσπαθήσε επί μήνες ναβρει κοινά σημεία, ώστε να αποφύγει τηνκατά μέτωπο σύγκρουση. Αντί να κατα-στείλει το “αντάρτικο” των πλούσιων,άρχισε να καταστέλλει την αντίσταση τωνφτωχών. Τα στρώματα που υποστηρίζουντην κυβέρνηση απέναντι στους αυτονομι-στές βγήκαν σε κινητοποιήσεις για να υπε-ρασπίσουν τον εαυτό τους και τις κατα-κτήσεις του νέου Συντάγματος. Βγήκαν σεαγώνες με τον τρόπο που ξέρουν πωςνικάνε, όπως νίκησαν το 2000, το 2003 καιτο 2005: με απεργίες και αποκλεισμούςδρόμων. Δέχτηκαν τις επικρίσεις και τηνεπίθεση από την αστυνομία της ίδιας τηςκυβέρνησης. Το Μάη οι πλούσιοι προχώ-ρησαν ένα βήμα ακόμη, οργάνωσαν παρά-νομα δημοψηφίσματα στις περιοχές τους,στα οποία παρουσίασαν συντριπτικά απο-τελέσματα υπέρ της απόσχισης. Δεν ήτανμόνο το γεγονός πως όλα τα ΜΜΕ προπα-γάνδιζαν μόνο την άποψη των πλούσιων.Οι γειτονιές των φτωχών και των Ινδιάνωνδέχτηκαν επιθέσεις από παραστρατιωτι-κές ομάδες της “λευκής” πλούσιας νεο-λαίας. Σχεδόν 50% των εγγεγραμμένωνέφτασαν να ψηφίσουν στο Πάντο, ούτε35% δεν έφτασαν στις κάλπες στο Μπένι.

Η ρατσιστική βία κλιμακώθηκε το επό-μενο διάστημα. Το μίσος ενάντια στουςφτωχούς και ενάντια στην κυβέρνηση τουΜοράλες πηγαίνει χέρι-χέρι με το ρατσι-σμό ενάντια στους Ινδιάνους: η Βολιβίαείναι χώρα της Λατινικής Αμερικής με ένααπό τα μεγαλύτερα ποσοστά ιθαγενών:62% του πληθυσμού. Η άρχουσα τάξη -γαιοκτήμονες και καπιταλιστές- είναι κατάκανόνα λευκοί. Η καμπάνια για την αυτο-νομία των πλούσιων περιοχών γινότανπλέον “ενάντια στην κυβέρνηση τωνΙνδιάνων και των χωρικών”.

Ο Μοράλες προχώρησε σε δημοψήφι-σμα σε όλη τη χώρα στις 10 Αυγούστουζητώντας ψήφο εμπιστοσύνης. Η απάντη-ση ήταν συντριπτική: 67% υπέρ του Μορά-λες. Στο υψίπεδο του Αλτιπλάνο, στις πιοφτωχές περιοχές της χώρας, το Ναιέφτασε το 85%. Οι πλούσιοι πλέον περ-νούσαν σε απελευθέρωση των πιο βρόμι-κων δυνάμεων. Φασιστικές οργανώσειςόπως η Union Jovenes de Cruz άρχισαν ναοργανώνουν ένοπλες επιθέσεις στις φτω-χογειτονιές και στις κοινότητες των Ινδιά-νων που βρίσκονται μέσα στα όρια τωνπλούσιων επαρχιών. Στη σφαγή τουΠάντο, στις 11 Σεπτέμβρη, πάνω από 30φτωχοί αγρότες σφαγιάστηκαν εν ψυχρώστη μέση του δρόμου από τις συμμορίεςτης πλούσιας νεολαίας, ενώ ακόμη αγνο-ούνται δεκάδες άλλοι αγρότες. Οι δολο-φόνοι δεν πτοούνταν ακόμη και όταν τουςκατέγραφαν οι κάμερες: δήλωναν υπερή-φανοι που υπερασπίζουν το χρώμα τουδέρματός τους απέναντι στους Ινδιάνουςπου θέλουν να τους πάρουν τη γη, τιςπεριουσίες και το φυσικό αέριο.

Ολους τους μήνες που είχαν προηγηθείκαι ενώ ο Μοράλες προσπαθούσε νακάτσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσε-ων με αυτά τα αποβράσματα, οι ίδιοι προ-χωρούσαν σε δημιουργία δικής τουςαστυνομίας και δικού τους στρατού, ανε-ξάρτητου από τον έλεγχο της κεντρικήςκυβέρνησης. Οι φτωχοί του Μισοφέγγα-ρου καλούσαν την κυβέρνηση να τουςυποστηρίξει στον αγώνα τους, αλλά δενέβρισκαν κατανόηση. Τώρα αυτό το αίτη-μα έχει φτάσει στο απροχώρητο. Οι εικό-νες από τη σφαγή στο Πάντο έφτασαν σεόλους τους καταπιεσμένους της Βολιβίαςκαι προκάλεσαν οργή ενάντια στουςπλούσιους.

Στις 15 Σεπτέμβρη η ανακοίνωση τωνκατοίκων της κοινότητας Τσικιτάνο λέειπως “φτάσαμε στα όρια της ανοχής μαςκαι το αίσθημα επιβίωσης μας μαζί με τηνοργή μας θα ξανακφραστεί. Θα παλέψου-με σκληρά για τη Γη μας, την Αξιοπρέπειάμας και την Αυτονομία των Ιθαγενών μαςκοινοτήτων”. Απόφασισαν “να υπερασπί-σουμε τα αποτελέσματα της διαδικασίαςτου νέου Συντάγματος, μέσα στην οποίαπεριλαμβάνονται τα ιστορικά μας δίκαια[...] Ποτέ ξανά δεν θα γίνουμε σκλάβοιούτε υπηρέτες των ολιγαρχών και τωνγαιοκτημόνων της Σάντα Κρους”. Ενώπροειδοποιούν τις Αρχές της περιοχής ότι“οι ιθαγενείς κοινότητες που είναι ήδηχαρακτηρισμένες ως τέτοιες δεν θα αγγι-χθούν, δεν θα αλλάξουν και θα υποστούνκαμιά εξωτερική εξουσία”.

Η διακήρυξη των ΚοινωνικώνΟργανώσεων της Ανατολικής Βολιβίαςστις 17 Σεπτέμβρη απαιτεί “από το Κοινο-βούλιο και την Εθνική Κυβέρνηση να μηνακουμπήσει το νέο Σύνταγμα που εγκρίθη-κε στο Ορούρο στις 9 Δεκέμβρη του 2007,ιδιαίτερα όσον αφορά τις αυτονομίες, μιαςκαι εκεί εδράζονται τα βασικά αιτήματαπάνω από 25 χρόνων αγώνα.Ντροπιασμένοι και κυνηγημένοι, εμείς, καιοι αδελφοί και οι αδελφές μας πουέπεσαν στη μάχη, ξεσηκωνόμαστε, διαδη-λώνουμε και πεθαίνουμε για την απελευ-

θέρωσή μας και την απελευθέρωση ολό-κληρου του βολιβιανού λαού”. Ενα επεί-γον μήνυμα από τη Συντονιστική Επιτροπήτων Ιθαγενών της Σάντα Κρους λέει:“Αυτοί που επιτέθηκαν στα γραφεία μαςστάλθηκαν από τους κερδοσκόπους τηςγης, τους μεγάλους γαιοκτήμονες καιόλους αυτούς που υποδουλώνουν τουςιθαγενείς αδελφούς και αδελφές μας, καιαπό το Νομάρχη, το Δήμαρχο και τις πολι-τικές επιτροπές που αντιτάσσονται στοιστορικό μας αίτημα που εντάχθηκε στοΝέο Σύνταγμα για αυτονομία των ιθαγε-νών κοινοτήτων”.

Μετά τις προκλήσεις των “αυτονομι-στών” της Βολιβίας οργανώθηκε με πρω-τοβουλία της χιλιανής προέδρου Μπατσε-λέτ σύνοδος της Ενωσης Κρατών τηςΝότιας Αμερικής που στήριξε τον Μορά-λες. Είναι αυτή η λύση; Οι κεντροαριστε-ρές κυβερνήσεις σαν της Μπατσελέτ, τηςΚίρτσνερ και του Λούλα στη Βραζιλία πουπαρουσιάζονται ως φίλοι του Μοράλεςείναι αυτές που πιέζουν τον Τσάβες καιτον Μοράλες να διατηρήσουν ανοιχτές τιςαγορές τους και να μην προχωράνε σεεθνικοποιήσεις.

Διλήμματα ΣτρατηγικήςΗ αντιμετώπιση που λέει ότι χρειάζο-

νται και τα δύο: δηλαδή και κίνημα αλλάκαι “λατινοαμερικάνικη ενότητα” από τακάτω δεν είναι εφικτή. Οι εθνικοποιήσειςστις οποίες προχωράει ο Τσάβες γίνονταιμε αποζημίωση προς τα παλιά αφεντικάπου πολλές φορές προέρχονται από γει-τονικές χώρες, όπως στην περίπτωση τηςΣιδόρ. Η κυβέρνηση του Τσάβες εφάρμο-σε αυτήν την τακτική χρησιμοποιώντας ταμεγάλα έσοδα που έχει από την άνοδοτης τιμής του πετρελαίου, αλλά και απόδανεισμό. Οπως σχολιάζει ο Economist “Οιτραπεζίτες τα έχουν καταφέρει μια χαράστη διάρκεια της 'μπολιβαριανής επανά-στασης' του κυρίου Τσάβες. Εχουν βγάλεικέρδη παίζοντας με τους περιορισμούςστο συνάλλαγμα και από την επιμονή τηςκυβέρνησης να δανείζεται (παρά τα έσοδαρεκόρ από το πετρέλαιο).” Κανείς δενξέρει για πόσο ακόμη θα έχει αυτή τηδυνατότητα ο Τσάβες, ενώ σίγουρα μεαυτόν τον τρόπο δεν δίνει κανένα παρά-δειγμα στους εργάτες των υπόλοιπωνχωρών για το πώς να τα βάλουν με ταδικά τους αφεντικά. Η πτώση των παγκό-σμιων τιμών του πετρελαίου μπορεί ανάπάσα στιγμή να οδηγήσει τμήματα τηςάρχουσας τάξης της Βενεζουέλας να πιέ-σουν τον Τσάβες για μεγαλύτερες επιθέ-σεις στην εργατική τάξη, ή ακόμη και νασπάσουν από την “μπολιβαριανή συμμα-χία”. Το εργατικό κίνημα χρειάζεται ναείναι δυνατό και να στηρίζεται στις δικέςτου δυνάμεις για να αντιμετωπίσει αυτέςτις προκλήσεις.

Στο επίπεδο της οικονομικής ενότητας

ΤΤοο κκρρίίσσιιμμοο ζζήήττηημμαα εείίννααιιαανν ηη εερργγααττιικκήή ττάάξξηη κκααιιόόλλοοιι οοιι κκααττααππιιεεσσμμέέννοοιισσττηηνν ΑΑννααττοολλιικκήή ΒΒοολλιιββίίααθθαα ππάάρροουυνν τταα ππρράάγγμμαατταασστταα χχέέρριιαα ττοουυςς γγιιαα ννααββάάλλοουυνν σσττηη θθέέσσηη ττοουυςςττοουυςς ππλλοούύσσιιοουυςς ππρρααξξιικκοο--ππηημμααττίίεεςς

SAK71 11/7/08 4:37 PM Page 28

ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Nοέμβρης - Δεκέμβρης 2008 29

της Λατινικής Αμερικής, ο Τσάβες δεν έχειπείσει ούτε τον Κορρέα του Ισημερινού νασυμμετάσχει στην ALBA (ΜπολιβαριανήΕναλλακτική Λύση για τους Λαούς τηςΑμερικής μας), μια προσπάθεια οικονομι-κής συνεργασίας μεταξύ Βενεζουέλας,Βολιβίας, Κούβας, Νικαράγουας,Ονδούρας και του μικρού νησιού τηςΝτομίνικα. Σε εξίσου αδιέξοδη κατεύθυν-ση βρίσκονται οι στρατιωτικές συνεργασί-ες με τη Ρωσία. Μπορεί η παρουσία ρώσι-κων πολεμικών πλοίων στην Καραϊβική ναφανερώνει την υποχώρηση του κύρουςτης αμερικάνικης υπερδύναμης, αλλά δεναποτελεί καμιά εγγύηση για να ξεπερά-σουν τη φτώχεια και την καταπίεση οι λαοίτης περιοχής.

Το κρίσιμο ζήτημα είναι αν η εργατικήτάξη και όλοι οι καταπιεσμένοι στην Ανα-τολική Βολιβία θα πάρουν τα πράγματαστα χέρια τους για να βάλουν στη θέσητους τους πλούσιους πραξικοπηματίες.Χρειάζεται να κινηθούν οι ίδιοι και να μηνπεριμένουν την κυβέρνηση του Μοράλες.Αυτό είναι το συμπέρασμα-κλειδί πουβγαίνει από την εμπειρία και της Βολιβίαςκαι της Βενεζουέλας: όταν οι από κάτωκινούνται και παλεύουν καταφέρνουν ναπαρασύρουν και τις κυβερνήσεις και ναφέρουν επιτυχίες. Οσο τα πράγματαμένουν ακίνητα, οι συμβιβασμοί τουΜοράλες και του Τσάβες αντί να φέρουν“σταθεροποίηση” ανοίγουν την όρεξηστην αντεπανάσταση.

Η εμπειρία της Σιδόρ στη Βενεζουέλαδείχνει το δρόμο συνολικά για την εργατι-κή τάξη. Η κατάληψη του εργοστασίουέφερε την εθνικοποίηση, όχι η βουβήσύμπλευση με τον Τσάβες. Τον ίδιο δρόμοχρειάζεται να ακολουθήσει και ο κόσμοςπου παλεύει στη Βολιβία. Ειδάλλως, ακόμηκαι οι θετικές κινήσεις των αριστερώνκυβερνήσεων έχουν πολύ στενό ορίζοντα.Το ξεμπλοκάρισμα της κατάστασης περνά-ει από το αν το παράδειγμα της Σιδόρ θαπεράσει σε όλη την εργατική τάξη με απαί-τηση να εθνικοποιηθούν όλοι οι σημαντικοίτομείς της οικονομίας με πρώτες τις τρά-πεζες, χωρίς καμία αποζημίωση.

Το ίδιο ισχύει για τη Βολιβία. Θα γίνειαπαλλοτρίωση όλων των εφημερίδων καιτων καναλιών που σπέρνουν ρατσιστικόδηλητήριο; Θα καταληφθούν τα χωράφιατων γαιοκτημόνων ώστε να γίνει γνήσιοςαναδασμός; Θα επιβληθεί εργατικόςέλεγχος στα κοιτάσματα και στα εργοστά-σια του φυσικού αερίου; Για να γίνει κάτιτέτοιο χρειάζεται οργάνωση, εξοπλισμόςτων απλών ανθρώπων και αφοπλισμόςτων ρατσιστικών ομάδων, όχι συμβιβα-σμός και διαπραγματεύσεις. Για τουςεργάτες και τους φτωχούς της Βολιβίας τοδίλημμα “Σοσιαλισμός ή Θάνατος” δενέχει μεταφορική σημασία.

Οι κυβερνήσεις της Βολιβίας και τηςΒενεζουέλας είναι οι πιο αριστερές κυβερ-νήσεις σε ολόκληρο τον πλανήτη. Γι' αυτότα προβλήματα που αντιμετωπίζουν προ-

σπαθώντας να ισορροπήσουν ανάμεσαστις διακηρύξεις τους για το “Σοσιαλισμότου 21ου αιώνα” και στη διατήρηση τουκαπιταλιστικού συστήματος είναι δίδαγμαγια την αριστερά σε όλο τον πλανήτη,ιδιαίτερα για την αριστερά που έχει τηναυταπάτη ότι μπορεί να βελτιώσει τονκαπιταλισμό συμμετέχοντας σε κυβερνή-σεις. Η δύναμη της αλλαγής παραμένειστο κίνημα που έφερε αυτές τις κυβερνή-σεις στην εξουσία, ένα κίνημα που χρειά-ζεται να παραμένει δυνατό ώστε να μπο-ρέσει να ξεπεράσει ακόμη και τις κυβερνή-σεις που θεωρεί δικές του.

1. βλ. άρθρο του Stalin Perez Borges, “1erEncuentro Nacional de trabajadores del PSUV”,στο νέο τεύχος του περιοδικού MareaSocialista, τ. 13, Οκτώβρης 2008 (http://marea-socialista.com/archivos/docume-ntos/Marea13.pdf) (ισπανικά)2. Τα αποσπάσματα των ανακοινώσεων προ-

έρχονται από το άρθρο “Racismo, dominacion yrevolucion en Bolivia” του Adolfo Gilly στηνεφημερίδα La Jornada του Μεξικού, 22/9/2008.Μπορεί να βρεθεί εδώhttp://www.cedib.org/bp/B8/analisis4.pdf(ισπανικά)3. “The Autocrat of Caracas”, Economist 7

Αυγούστου 2008, (http://www.econo-mist.com/displaysto-ry.cfm?story_id=11885670). Αντίστοιχο άρθροείχαν και οι Financial Times στις 16 Αυγούστουμε τον προκλητικό τίτλο “Οι τραπεζίτες πλουτί-ζουν από την επανάσταση του Τσάβες”.(http://www.ft.com/cms/s/2/308b81da-2d42-11db-851d-0000779e2340.html)

ΛΛααππάάζζ,, BBοολλιιββίίαα,, 2200 OOκκττώώββρρηη..ΛΛααππάάζζ,, BBοολλιιββίίαα,, 2200 OOκκττώώββρρηη..

SAK71 11/7/08 4:37 PM Page 29

30 ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Nοέμβρης - Δεκέμβρης 2008

Το βιβλίο “Ο Τουρκικός Στρατός. Εναπολιτικό κόμμα, μια κοινωνική τάξη” είναιμία σημαντική προσθήκη στην, ούτως ήάλλως, μικρή βιβλιογραφία που υπάρχειστα ελληνικά σχετικά με την σύγχρονηΤουρκία. Το βιβλίο αποτελείται από δεκα-πέντε άρθρα και τρία εισαγωγικά κείμενακαι είναι γραμμένο από δεκατρείς σημα-ντικούς Tούρκους πολιτικούς επιστήμο-νες. Παρότι τα άρθρα εξετάζουν με επι-στημονική αντικειμενικότητα την ιστορία,τη δομή, τη λειτουργία και τον κοινωνικόρόλο του τουρκικού στρατού, είναι γραμ-μένα από τη σκοπιά επιστημόνων πουαντιμετωπίζουν τον στρατό σαν πρόβλη-μα, σαν οικονομικό, πολιτικό και κοινωνικόβάρος πάνω στις ζωές των ανθρώπων.

Αυτός είναι και ο πρώτος σημαντικόςλόγος να διαβάσει κανείς το βιβλίο, διότι οισυγγραφείς βάζουν στην άκρη την αντιμε-τώπιση του τουρκικού στρατού ως τμήμα-τος του “εκσυγχρονιστικού μπλοκ τηςχώρας”, η οποία είναι συνηθισμένη στηνΤουρκία. Πιο σημαντικό για εμάς στηνΕλλάδα, είναι ότι τα άρθρα του βιβλίουδείχνουν πόσο λανθασμένη είναι και ηακριβώς αντίθετη αντιμετώπιση του τουρ-κικού στρατού, ως παραδοσιακού θεσμούπου τον κουβαλάει η Τουρκία, κληρονομιάτου Οθωμανικού παρελθόντος, ή απλώςτου Κεμαλισμού. Ο στρατός στην Τουρκίαέχει την συγκεκριμένη αναβαθμισμένη λει-τουργία όχι επειδή η κοινωνία είναι παρα-δοσιακά μιλιταριστική, όχι γιατί παρέμεινεστη θέση του ακίνητος και ανενόχλητος,αλλά γιατί κατάφερε να αρπάξει ευκαιρίεςκαι να παίξει έναν κρίσιμο ρόλο για τοντούρκικο καπιταλισμό, ιδιαίτερα από τηδεκαετία του 1950 και μετά.

Ο τουρκικός στρατός δεν έπαιξε απλώς

ρόλο για χάρη του τουρκικού καπιταλι-σμού, αλλά υπήρξε ο ίδιος πυλώνας τηςανάπτυξης, αναλαμβάνοντας δράση ωςσυλλογικός καπιταλιστής, αποκτώνταςακίνητα, επενδύοντας σε ΔΕΚΟ και σε βιο-μηχανίες, με βασική βέβαια την ίδια τηναμυντική βιομηχανία. Οι περιγραφές τωνΤαχά Παρλά και Αχμέτ Ικτσά είναι εντυπω-σιακές (σ. 197-267), όπου καταμετρώνταιαυτοκινητοβιομηχανίες, όπως η OYAK-Renault ή η ΟΥΑΚ-Goodyear (OYAK είναι τοίδρυμα αλληλοβοήθειας του στρατού)δίπλα σε σούπερ-μάρκετ, κονσερβοποιίες,τσιμεντοβιομηχανίες και ασφαλιστικέςεταιρείες.

Το κάθε κεφάλαιο του βιβλίου εξετάζειμία διαφορετική όψη του τουρκικού στρα-τού: τη σχέση του με τη σχολική εκπαί-δευση, τις αμυντικές δαπάνες, το νομικόπλαίσιο, τη διαμόρφωση της ιδεολογίαςκαι το ρόλο που έχει στον τουρκικό εθνικι-σμό, στις αντιπαραθέσεις και τις συγκλίσειμε άλλα τμήματα της άρχουσας τάξης, τηδιαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής.

Η ποικιλία και η πληρότητα των θεμά-των δεν επιτρέπει στις γραμμές αυτές νααναφερθούμε συγκεκριμένα στην οπτικήτου κάθε άρθρου. Το διάβασμα τουβιβλίου θα προσφέρει σε κάθε αναγνώστηχρήσιμες γνώσεις, ενώ αποτελεί σίγουρηβοήθεια για να κατανοήσει κανείς πού βρί-

σκονται τα σημεία-κλειδιά στη διαμάχητου κόμματος του Ερντογάν με τουςστρατιωτικούς, ποιες πραγματικές τομέςέχουν γίνει τα τελευταία χρόνια και τιπαραμένει σταθερό.

Μία υπερβολή στην οπτική του βιβλίουείναι η “αυτονομία” του τουρκικού στρα-τού. Ο τουρκικός στρατός παρουσιάζεταιως μία “πραιτωριανή τάξη δι' εαυτήν”. Οισυγγραφείς φτάνουν να θεωρούν γιαπαράδειγμα ότι η αντιπαράθεση με τηνΕλλάδα προκύπτει από την ανάγκη τουτουρκικού στρατού να εξασφαλίσει τηδιαιώνισή του. Για να εξηγήσει όμωςκανείς τον ελληνοτουρκικό ανταγωνισμόδεν μπορεί να αρκεστεί στην ερμηνεία τουελληνικού και του τούρκικου “κοινωνικούσχηματισμού”. Χρειάζεται το ευρύτεροπλαίσιο των ανταγωνισμών για την διείσ-δυση των καπιταλιστών στα Βαλκάνια,στον Καύκασο, στη Μέση Ανατολή, τοοποίο λείπει από το βιβλίο. Μπορεί οιέλληνες και οι τούρκοι καπιταλιστέςκάποιες φορές να συνεργάζονται καικάποιες να ανταγωνίζονται αλλά και οιδύο πλευρές γνωρίζουν ότι χρειάζονταιέναν ισχυρό στρατό για να μπορούν νακάνουν τις κινήσεις τους. Ετσι μπορεί ναεξηγηθεί και το μεγάλο μέρος του προϋ-πολογισμού που πάει σε όπλα και στηνΕλλάδα και στην Τουρκία. Από τη σκοπιάτου καθενός καπιταλιστή, μπορεί να είναιχαμένα λεφτά. Συλλογικά όμως το θεω-ρούν ανάγκη. Το επιχείρημα έχει μεγάληπολιτική σημασία γιατί αν αποδεχθούμεότι ο ελληνοτουρκικός ανταγωνισμόςείναι μία υπερβολή, ίσως υπάρχει ελπίδαστην ειρήνη αν τον έλεγχο έχουν κάποιοι“συνετοί” καπιταλιστές.

Η σύνδεση της καπιταλιστικής ανάπτυ-ξης με τις ανάγκες του Ψυχρού Πολέμουαπό τη δεκαετία του '50 και μετά, διατυ-πώνεται καθαρά από τον Ομέρ Λατσινέρ:“Ο στρατός... αναζήτησε στα αμερικανικάπερισσεύματα, μεταχειρισμένα όπλα καιεφόδια τον σύγχρονο εξοπλισμό που δενείχε καταφέρει να του εξασφαλίσει η'εθνική οικονομία'...Το αίμα των χιλιάδωνστρατιωτών που σκοτώθηκαν στην Κορέααποτέλεσε το πολιτικό κεφάλαιο που εξα-σφάλισε την αμερικανική βοήθεια, ύψουςεκατομμυρίων δολαρίων, προς την κυβέρ-νηση του Δημοκρατικού Κόμματος” (σ.53). Παρόλα αυτά, ο Ομέρ Λατσινέρ παρα-

Bιβλιοκριτική

ΑΑχχμμεεττ ΙΙννσσέέλλ –– ΑΑλλίί ΜΜππααϊϊρράάμμοογγλλοουυ

ΟΟ ΤΤοούύρρκκιικκοοςς ΣΣττρρααττόόςς.. ΕΕνναα πποολλιιττιικκόό κκόόμμμμαα,, μμιιαα κκοοιιννωωννιικκήή ττάάξξηηΤΤιιμμήή 2255 εευυρρώώ440055 σσεελλίίδδεεςςΕΕκκδδόόσσεειιςς BBιιββλλιιόόρρααμμαα

Στρατός και καπιταλισμός

SAK71 11/7/08 4:37 PM Page 30

ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Nοέμβρης - Δεκέμβρης 2008 31

σύρεται σε μία αντίληψη περί αμερικάνι-κης “αυτοκρατορίας” στην οποία το τούρ-κικο κράτος λειτουργεί ως μήτρα “στρα-τιωτών” που στο μέλλον θα δανείζονταιστους πολέμους των ΗΠΑ ανά τον κόσμο.Ομως υπό αντίστοιχες διαδικασίες ανα-πτύχθηκε και ο ελληνικός καπιταλισμόςμετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ετσι και οιδύο καπιταλισμοί μπόρεσαν να σταθούνστα πόδια τους και να μην είναι “εξαρτη-μένοι” από τις ΗΠΑ, αλλά οδηγήθηκαν σεέναν ανταγωνισμό μεταξύ τους για τοποιος θα έχει το πάνω χέρι, έναν ανταγω-νισμό που συνεχίστηκε στην μεταψυχρο-πολεμική εποχή, σε συνθήκες πιο αστα-θείς αλλά όχι ποιοτικά διαφορετικές.

NNίίκκοοςς ΛΛοούύννττοοςς

Δεν θα μπορούσε να είναι πιο επίκαιρη ηστιγμή για να κυκλοφορήσει ένα βιβλίο γιατις ρίζες της Αριστεράς στην Ελλάδα. Όχιμόνο επειδή φέτος το Νοέμβρη κλείνουν90 χρόνια από την ίδρυση του Σοσιαλιστι-κού Εργατικού Κόμματος Ελλάδας, αλλάκύρια επειδή, ανατρέχοντας κανείς στηνπαράδοση του ΣΕΚΕ, μπορεί να βρει τιςαπαντήσεις που χρειάζεται η αριστεράσήμερα. Το βιβλίο του Λέανδρου Μπόλα-ρη, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσειςΜαρξιστικό Βιβλιοπωλείο, έρχεται με τονκαλύτερο τρόπο να τροφοδοτήσει αυτήτη συζήτηση αναδεικνύοντας τις επανα-στατικές ρίζες της Αριστεράς στην Ελλά-δα.

Ο συγγραφέας επιχειρεί να απαντήσεισε τρία ερωτήματα: τι καινούργιο έφερε ηίδρυση του ΣΕΚΕ στο εργατικό κίνημα καιστην Αριστερά στην Ελλάδα, ποιες πολιτι-κές διεργασίες μεσολάβησαν μέχρι τηνδεκαετία του ’30 και, τέλος, αν στη νέαέκρηξη της εργατικής τάξης αυτή τηντελευταία κρίσιμη δεκαετία, το ΚΚΕ τουΖαχαριάδη είχε τίποτα κοινό με την πρώτηπερίοδο του ΣΕΚΕ-ΚΚΕ του Πουλιόπουλου,πέρα από το όνομά του.

«Το 1918 ιδρύθηκε ένα επαναστατικόκόμμα στην Ελλάδα», γράφει ο Λέανδρος

Μπόλαρης, δίνοντας από την αρχή τοστίγμα της επιχειρηματολογίας του. «Εκεί-νη η περίοδος, που θα κρατήσει μέχρι τατέλη της δεκαετίας του ’20, είναι η μονα-δική που ένα επαναστατικό κόμμα έχειμαζική απήχηση στην πρωτοπορία τηςεργατικής τάξης».

Η περίοδος της ίδρυσης του ΣΕΚΕσυμπίπτει και σε μεγάλο βαθμό είναισυνέπεια του μεγάλου κύματος των επα-ναστάσεων που σάρωσαν την Ευρώπημετά τη νίκη της Οκτωβριανής Επανάστα-σης στη Ρωσία. Οι αγωνιστές που ίδρυσαντο ΣΕΚΕ, επέλεξαν από την αρχή αυτό τονεπαναστατικό δρόμο. Διακηρύσσουν πωςπαλεύουν «δια την ανατροπήν της διε-θνούς κεφαλαιοκρατίας και το θρίαμβοτου διεθνούς σοσιαλισμού» και ότι το ΣΕΚΕ«δεν δύναται ποτέ να συμμετάσχει ή να

ενισχύσει οποιαδήποτε κυβέρνηση τηςάρχουσας τάξεως». Είναι ένα κόμμα καθα-ρά διεθνιστικό και αντιπολεμικό – μέσα σεμια περίοδο που η ελληνική αστική τάξηκάνει συνεχείς πολεμικές εξορμήσεις απότο 1912 μέχρι το 1922. Δηλώνει ανοιχτάότι «ο εχθρός ευρίσκεται εντός των συνό-ρων και όχι πέραν αυτών».

Το βιβλίο περιγράφει τον πρωταγωνιστι-κό ρόλο που έπαιξαν τα μέλη του κόμμα-τος από το ξεκίνημά του σε όλες τις σκλη-ρές απεργίες και στην οργάνωση του συν-δικαλιστικού κινήματος ακολουθώνταςτην κεντρική του θέση ότι η δράση και ηπολιτική του βασίζεται στην «αρχή τηςπάλης των τάξεων». Αποκορύφωμααυτών των εργατικών αγώνων ήταν ηγενική απεργία και η πολύνεκρη σύγκρου-ση στο Πασαλιμάνι τον Αύγουστο του1923. Την ίδια εποχή το κόμμα οργανώνειαντιπολεμικές διαδηλώσεις ενάντια στηνιμπεριαλιστική εκστρατεία στην ΜικράΑσία, ενώ στο μέτωπο συγκροτεί με πρω-τοβουλία των μελών του – όπου πρωτα-γωνιστικός είναι ο ρόλος του ΠαντελήΠουλιόπουλου - αντιπολεμικούς ομίλουςφαντάρων και ναυτών. Αυτή η μαχητικήεπαναστατική στάση στους εργατικούςαγώνες και το αντιπολεμικό κίνημα, όχιμόνο δεν το απομόνωσε, αλλά αντίθετατο ενίσχυσε όπως φάνηκε και στις εκλο-γές που ακολούθησαν.

Το ΣΕΚΕ συνδέθηκε πολύ γρήγορα μετην Τρίτη Διεθνή του Λένιν και του Τρότσκικαι το Νοέμβρη του 1924 πήρε τον τίτλοΚΚΕ, ενώ ο Πουλιόπουλος εκλέχτηκεγραμματέας του κόμματος. Τα επόμεναχρόνια βρέθηκε στο στόχαστρο της κρατι-κής καταστολής. Γι’ αυτές τις ιδέες, τουδιεθνισμού, της πάλης για τα δικαιώματατων μειονοτήτων (ιδιαίτερα της μακεδονι-κής) ο Πουλιόπουλος κι άλλα στελέχη του

ΛΛέέααννδδρροοςς ΜΜππόόλλααρρηηςς

ΣΣ..ΕΕ..ΚΚ..ΕΕ..ΟΟιι εεππαανναασσττααττιικκέέςς ρρίίζζεεςς ττηηςς ΑΑρριισσττεερράάςς σσττηηνν ΕΕλλλλάάδδααΤΤιιμμήή 1133 εευυρρώώ220088 σσεελλίίδδεεςςΕΕκκδδόόσσεειιςς MMααρρξξιισσττιικκόό BBιιββλλιιοοππωωλλεείίοο

H Aριστερά της επανάστασης και του Σοσιαλισμού

TTοο IIδδρρυυττιικκόό ΣΣυυννέέδδρριιοο ττοουυ ΣΣEEKKEE..TTοο IIδδρρυυττιικκόό ΣΣυυννέέδδρριιοο ττοουυ ΣΣEEKKEE..

SAK71 11/7/08 4:37 PM Page 31

32 ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Nοέμβρης - Δεκέμβρης 2008

ΚΚΕ στάλθηκαν εξορία στα ξερονήσια.Δύο άλλοι παράγοντες, εκτός από την

σκληρή καταστολή, έπαιξαν ρόλο στηνεξέλιξη του κόμματος τα επόμενα χρόνια.Από τη μια, η υποχώρηση των εργατικώναγώνων και από την άλλη η επικράτησητου Σταλινισμού στη Ρωσία. Ανάμεσα στο1926 – 1928, γράφει ο Μπόλαρης, «συμ-βαίνει η πρώτη μεγάλη ρήξη στο ΚΚΕ. Είναιη περίοδος που το ‘πρώτο σταλινικόσυγκρότημα’ – για να χρησιμοποιήσουμεμια φράση του Πουλιόπουλου – παίρνει ταηνία στο κόμμα και εκδιώκει την αντιπολί-τευση».

Το τρίτο κεφάλαιο του βιβλίου έχει τοντίτλο «Η τραγωδία της δεκαετίας του ‘30».Σαν συνέπεια της οικονομικής κρίσης, τοεργατικό κίνημα αρχίζει με ραγδαίους ρυθ-μούς να ανακάμπτει. «Οι ανακάμψεις τουκινήματος δεν είναι ποτέ μονοδιάστατες»,σημειώνει ο συγγραφέας. «Αυτή η άνοδοςτου κινήματος έφερε μια μεγάλη μετατό-πιση στις ιδέες πλατιών κομματιών τηςεργατικής τάξης».

Όμως, στη δεκαετία του ’30 τα σταλινο-ποιημένα κομμουνιστικά κόμματα απέ-χουν μίλια από τα επαναστατικά κόμματατων πρώτων χρόνων της δεκαετίας του’20. Το ίδιο ισχύει και για το ΚΚΕ. Θεωρείλάθος την στρατηγική της σοσιαλιστικήςεπανάστασης, που υιοθετούσε μέχρι τότε.Στη θέση της βάζει την προοπτική μιας«προοδευτικής δημοκρατικής» διαχείρισηςτου συστήματος. Εγκαταλείπει τις ιδρυτι-κές του θέσεις και στη θέση τους βάζει τιςσυνεργασίες με τα αστικά κόμματα.

Η πιο επαναστατική στιγμή για την εργα-τική τάξη της Ελλάδας μέχρι τότε – οΜάης του ’36 στη Θεσσαλονίκη – βρίσκειτο εργατικό κίνημα με μια ηγεσία που τομόνο που δεν επεδίωκε ήταν η αξιοποίη-ση αυτής της εκπληκτικής δυναμικής σεμια αντικαπιταλιστική προοπτική. Με μιατέτοια ηγεσία το κίνημα οδηγείται στηνυποχώρηση για χάρη των συμμαχιών μετο κόμμα των Φιλελευθέρων. Η τελικήήττα ήλθε με την επιβολή της δικτατορίαςτου Μεταξά μερικούς μήνες αργότερα. Οσυγγραφέας περιγράφει αναλυτικά όληαυτή την περίοδο, παρουσιάζοντας τιςαπόψεις και τη δράση όχι μόνο του ΚΚΕαλλά και των επαναστατών γύρω από τονΠουλιόπουλο και τους συντρόφους του.

«Το 1936 τίποτα δεν είχε απομείνει απότο κόμμα που είχε ιδρυθεί το 1918», κατα-λήγει ο Λέανδρος Μπόλαρης. «Το κόμμαπου διακήρυττε ότι τίποτα κοινό δεν είχανοι εργάτες με τους καπιταλιστές, που ονό-μαζε την ‘πατρίδα τον γεωγραφικό χώροπου απλώνει την εκμετάλλευσή της’ ηκυρίαρχη τάξη, είχε δώσει τη θέση του σεένα κόμμα που μιλούσε για τα ‘εθνικάσυμφέροντα’ και την ‘εθνική άμυνα’. Τοκόμμα που απέρριπτε κάθε κυβερνητικήδιαχείριση του καπιταλιστικού συστήμα-τος, το είχε διαδεχθεί ένα κόμμα που υπο-

σχόταν ότι ο καπιταλισμός μπορεί ναμεταρρυθμιστεί με ‘αστικοδημοκρατικήεπανάσταση’ και κυβερνητικές συνεργασί-ες με κόμματα της άρχουσας τάξης…»

Το βιβλίο του Λέανδρου Μπόλαρη γιατο ΣΕΚΕ, πάνω απ’ όλα, έρχεται να δείξειότι στις σημερινές συνθήκες της κρίσης,των εργατικών αντιστάσεων και της ριζο-σπαστικοποίησης, η εναλλακτική λύσηβρίσκεται στις επαναστατικές ρίζες τηςΑριστεράς «δια την ανατροπή της διε-θνούς κεφαλαιοκρατίας και τον θρίαμβοτου διεθνούς σοσιαλισμού».

ΚΚώώσσττααςς ΠΠίίττττααςς

Στις 8 Μάη του 1945, η γαλλική διοίκη-ση στην Αλγερία -αποικία της Γαλλίας απότο 1830- έδωσε το σύνθημα της επίθεσηςσε μια μαζική αντιαποικιακή διαδήλωσητων Αλγερίνων στο Σετίφ, τσακίζοντάς τηνμε τη σφαγή 45 χιλιάδων ανθρώπων.Κανείς από τους Γάλλους αποικιοκράτεςδεν περίμενε τότε ότι 9 χρόνια μετά, το1954, θα έρχονταν αντιμέτωποι με μιαεπανάσταση που θα τους έδιωχνε από τηχώρα. Κι όμως, το Σετίφ ήταν ο προάγγε-λός της. Οπως έγραψε στα απομνημονεύ-ματά του ένας από τους ηγέτες τουαγώνα για εκείνα τα χρόνια, «η Αλγερίαβρισκόταν στην ώρα της αλήθειας. Αλλάαυτή η αλήθεια, όπως πάντα, ξέφευγεαπό τον αποικιστή. Αυτός ήταν ο λιγώτεροκαλά τοποθετημένος για να γνωρίζει ταρεύματα που τάραζαν το λαό μας. Βρίσκε-ται μπροστά του καθημερινά αλλά δεν τον‘βλέπει’. Και τον καταλαβαίνει ακόμα λιγό-τερο».

Το βιβλίο του Δημήτρη Λιβιεράτου «ΗΑλγερινή Επανάσταση» περιγράφει τιςηρωικές αυτές μάχες του λαού της Αλγε-ρίας που «κράτησαν έναν τρομερά άνισοαγώνα έχοντας απέναντί τους έναν απότους πιο μοντέρνους στρατούς τουκόσμου, με άρτιο εφοδιασμό, με πλήθοςελικόπτερα και υποστηριζόμενο από μιαισχυρή αεροπορία».

Τα 130 χρόνια γαλλικής κατοχήςείχαν συσσωρευτεί στις πλάτες τωνΑλγερινών. Οι μόνοι με πλήρη πολιτικάδικαιώματα ήταν το ένα εκατομμύριοτων Eυρωπαίων εποίκων οι οποίοικυβερνούσαν τα 8 εκατομμύρια ντό-

πιων Mουσουλμάνων. Τη χρονιά πριντην επανάσταση, «μόνον 5.700 παιδιάΑλγερινών πήγαιναν σχολείο και γύρωστα 600 στο πανεπιστήμιο. Το 90% τουπληθυσμού ήταν αναλφάβητοι». Μόλις22.000 Ευρωπαίοι κατείχαν 27 εκατομ-μύρια στρέμματα γης. «Από αυτά, οι6.300 Ευρωπαίοι μεγαλοκτηματίεςκατείχαν τα 24 εκατ. στρέμματα. Απότα 2,75 εκατ. στρέμματα αρδευόμενηςγης οι Ευρωπαίοι κατείχαν τα τρίατέταρτα». Πάνω από 500 χιλιάδεςΑλγερίνοι είχαν ξενιτευτεί στη Γαλλίααποτελώντας το φτηνό εργατικό δυνα-μικό στη μητρόπολη.

Δεν ήταν, όμως, μόνο η καταπίεση,όπως εξηγεί ο Δ.Λιβιεράτος, που όπλισεμε τόσο μεγάλο θάρρος τους αγωνιστές.Την ίδια περίοδο, απελευθερωτικά κινήμα-τα και κινήματα ενάντια στη γαλλική καιαγγλική αυτοκρατορία συγκλόνιζαν όλεςτις αποικίες ή πρώην αποικίες. Ινδοκίνα,Τυνησία. Μαρόκο, Αίγυπτος…Ηταν η διε-θνής κατάσταση που έκανε τους Aλγερί-νους να έχουν «σαν αρχή ότι η λύση τουπροβλήματος θα ήταν πολιτική και όχιστρατιωτική».

Αυτή την αρχή προσπάθησε να ακολου-θήσει το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο,το ΦΛΝ, από τη στιγμή της δημιουργίαςτου μέχρι το τέλος. Ολοι συντάχτηκαν στιςγραμμές του: ουλεμάδες, δημοκρατικοί,σοσιαλιστές, κομμουνιστές. Ολόκληρος ολαός έγινε αγωνιστής του. «Αν ένας σκο-τωνόταν υπήρχαν δεκάδες άλλοι εθελο-ντές να τον αντικαταστήσουν».

Και σκοτώθηκαν πολλοί, 1 εκατομμύριο,στα 8 χρόνια της επανάστασης. Η γαλλικήπλευρά εφάρμοσε όλες τις γνωστέςεγκληματικές μεθόδους του ιμπεριαλι-σμού για να τσακίσει «τους τρομοκράτες».Νόμους περί «καταστάσεως εκτάκτουανάγκης» και τρομοκρατικά όργια με εκκα-

ΔΔηημμήήττρρηηςς ΛΛιιββιιεερράάττοοςς

HH AAλλγγεερριιννήή EEππααννάάσστταασσηηΤΤιιμμήή 1177 εευυρρώώ227722 σσεελλίίδδεεςςΕΕκκδδόόσσεειιςς KKοουυκκίίδδαα

Oταν οι μάζες γράφουν ιστορία

SAK71 11/7/08 4:37 PM Page 32

ΣΣΟΟΣΣΙΙΑΑΛΛΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ ααππόό τταα κκΑΑττΩΩ / Nοέμβρης - Δεκέμβρης 2008 33

θαριστικές επιχειρήσεις, βασα-νιστήρια, μαζικές συλλήψεις,βιασμούς και εκτελέσεις.Μόνο στο Αλγέρι, μέσα σεεφτά μήνες, από το Γενάρημέχρι το Σεπτέμβρη του ‘57,«έγιναν 24.000 συλλήψεις και3024 ‘εξαφανίσεις’ σύμφωναμε τις ομολογίες των Γάλλων,όπως έγραψε η παρισινή εφη-μερίδα ‘Μοντ’ στις 26 Οκτω-βρίου 1961».

Εκτός από το 1 εκατομμύριονεκρούς, 2 εκατομμύρια κάτοι-κοι μετακινήθηκαν από τηνύπαιθρο σε ειδικά στρατόπεδασυγκέντρωσης παράγκες ήσκηνές. 300 χιλιάδες έγινανπρόσφυγες σε Τυνησία καιΜαρόκο, εκατοντάδες χιλιά-δες παιδιά έμειναν ορφανά,εκατοντάδες χιλιάδες σπίτιαγκρεμίστηκαν.

Το 1958 ο γαλλικός στρα-τός έφτασε στο μάξιμουμ τηςδύναμής του, 500 χιλιάδεςάνδρες. Ακόμα και ηλεκτρο-φόρα καλώδια στα σύνοραμε την Τυνησία και το Μαρό-κο έστησαν για να σταματή-σουν τον ανεφοδιασμό τηςαντίστασης. Ενώ στα τελευταία χρόνια, ηπαρακρατική φασιστική οργάνωση ΟΑΣανέλαβε για λογαριασμό της γαλλικήςκατοχής και των εποίκων, ένα απίστευτοδολοφονικό έργο. Τίποτα, όμως, δενμπόρεσε να σβήσει τη φλόγα της επανά-στασης. Η ύπαιθρος έγινε το κάστρο τωνστρατιωτικών επιχειρήσεων, εκεί όπου ηαντίσταση οργάνωνε τις εφόδους τηςκαταπονώντας συνεχώς όλα αυτά ταχρόνια τον αντίπαλο.

Το αντάρτικο της υπαίθρου δε θα μπο-ρούσε να νικήσει αν δεν είχε τη στήριξητων εργατών στις πόλεις και ιδιαίτεραστην πρωτεύουσα, το Αλγέρι. Ο συγγρα-φέας αφιερώνει ένα ειδικό κεφάλαιο στη«Μάχη του Αλγερίου» για να μας δείξει τησημασία που είχε στον αγώνα η Κάσμπα, ημεγάλη αραβική συνοικία της πόλης πουέγινε και η βάση της αντίστασης. «Ταστενά μυστηριώδη δρομάκια, όπου οξένος περιδιαβάζει χωρίς να του δίνεικανείς σημασία εμφανώς, αλλά πουπαρακολουθείται από άπειρα μάτια, εκείόπου τα σπίτια είναι τόσο κολλητά πουδημιουργείται ένας άλλος δρόμος από τιςταράτσες, εκεί που με ένα πήδημα μπο-ρείς να πηδήξεις από τη μια πλευρά τουστενού στην απέναντι ταράτσα, διεξήχθημία από τις πιο σκληρές σύγχρονες μάχες»μας λέει τόσο παραστατικά.

Στο Αλγέρι η μάχη ξεκίνησε την πρώτηημέρα της επανάστασης, την 1ηΝοέμβρη του ‘54 και τελείωσε με τηνανεξαρτησία. Κορύφωσή της ήταν η

καθολική συμμετοχή των Αράβων στηναπεργία που κάλεσε σαν επίδειξη δύνα-μης το FLN το Γενάρη του ’57 για μια βδο-μάδα. Την επιτυχία της ακολούθησαννέες απεργίες το ’60 και το ’61 σε όλεςτις μεγάλες πόλεις της χώρας.

Μία ακόμα αποφασιστική για τη νίκηκίνηση του FLN ήταν η ίδρυση της Φεντε-ρασιόν, της οργάνωσης των Αλγερινώνστη Γαλλία. Στόχος ήταν να μεταφερθείο πόλεμος στη μητρόπολη με όλα ταμέσα. Βόμβες, διαδηλώσεις, απεργίες.Στην απεργία του ’57, η συμμετοχή στοΠαρίσι έφτασε την πρώτη μέρα στο 40%,από τη δεύτερη μέχρι το τέλος τηςεβδομάδας άγγιξε το 80%-90%. Μία άλλησυγκλονιστική σκηνή είναι το 1961, «την17, 18 και 19 Οκτωβρίου 30.000 χιλιάδεςαλγερινοί εργάτες του Παρισιού, με όσεςγυναίκες και παιδιά υπάρχουν μαζί τους,διαδηλώνουν στους κεντρικούς δρόμουςτης γαλλικής πρωτεύουσας απαιτώνταςτην ανεξαρτησία. Η κατάπνιξη των διαδη-λώσεων είναι βίαιη, με πολλούςνεκρούς, τραυματίες και 14 χιλιάδες συλ-ληφθέντες».

Ο αγώνας της Αλγερίας κέρδισε τησυμπαράσταση των άλλων αραβικών κρα-τών. Κόντρα στις γαλλικές πιέσεις, μιασειρά κράτη αναγνωρίζουν την εξουσίατου FLN καθώς «η αλγερινή επανάστασηέχει γίνει αγαπητή απ’όλες τις αφρικανικέςμάζες και καμιά κυβέρνηση δεν έχει τηδύναμη να πάρει ανοιχτή θέση εναντίοντης». Η έμπρακτη στήριξη της αντίστασηςήταν μία ακόμα νίκη του FLN. Η Αίγυπτος,

η Τυνησία, το Μαρόκο εφοδιά-ζουν την οργάνωση με όπλα καικάθε είδους πολεμικό υλικό, πουκατασκευάζεται ακόμα και σεπαράνομα εργοστάσια σε αυτέςτις χώρες.

Ο δρόμος προς τη νίκη δενήταν εύκολος και ο ρόλος τηςεπίσημης Aριστεράς στις ιμπερια-λιστικές χώρες δυστυχώς δενήταν βοηθητικός. Ο συγγραφέαςδίνει ιδιαίτερη έμφαση στην πολι-τική του ΚΚ Γαλλίας που ήτανεχθρικό μέχρι το τέλος στοναγώνα. Mάλιστα τo 1945 το KKΓσυμμετείχε στην τότε γαλλικήκυβέρνηση εθνικής ενότητας καιείχε εγκρίνει τα μέτρα καταστο-λής. «Το κύριο επιχείρημα κατάτης απελευθέρωσης των αποι-κιών ήταν ότι, «σύντομα το ΚΚ θαπάρει την εξουσία στη Γαλλία,ανεβάζοντας το ποσοστό τωνψήφων του συνεχώς, οπότε τοζήτημα της ανεξαρτησίας τωναποικιών λυνόταν αυτομάτως,χωρίς να είναι αναγκασμένες ναπεράσουν από το αστικοδημο-κρατικό στάδιο». Η σταλινικήπολιτική του, όπως ήταν φυσικό,άφηνε ακάλυπτους τους οπα-

δούς του ΚΚ στις αποικίες, που ένιωθαν ότιγίνονται πράκτορες του γαλλικού ιμπερια-λισμού, εγκαταλείποντάς το μαζικά.

Παρόλα αυτά, χιλιάδες αγωνιστές τηςαριστεράς στην Ευρώπη στράφηκαν ενά-ντια στις χώρες τους,-ακόμα κι αν πολλοίτο πλήρωσαν με φυλακίσεις- στηρίζονταςέμπρακτα τον αγώνα. Ενας από αυτούςτους αγωνιστές είναι και ο ίδιος ο συγγρα-φέας που δούλεψε σε ένα από τα παρά-νομα εργοστάσια του FLN. Μια άλλησυγκλονιστική πτυχή της επανάστασηςπου ο συγγραφέας περιγράφει στο βιβλίοτου «Το αόρατο εργοστάσιο της Επανά-στασης».

Η Αλγερινή Επανάσταση είχε συνταρα-κτικές πολιτικές συνέπειες πάνω στονίδιο το λαό που αγωνίστηκε και κέρδισετην ανεξαρτησία του το 1962 με τις συμ-φωνίες του Εβιάν. Ο Δ. Λιβιεράτος εξηγείβήμα βήμα τη ριζοσπαστικοποίηση τωνεργατών και των χωρικών που έφτασαννα απαιτούν μια βαθύτερη κοινωνικήαλλαγή. «Από το 1956 η λέξη ‘τάουρα’(επανάσταση) έρχεται πιο συχνά στοστόμα τους από τη λέξη ‘ιστιγκλάλ’(ανεξαρτησία)». Γι’αυτό άλλωστε και ηπρώτη ανακοίνωση του Γενικού Επιτε-λείου του Εθνικού ΑπελευθερωτικούΣτρατού, αμέσως μετά την κήρυξη τηςανεξαρτησίας, κατέληγε ως εξής: «Τοπαύσατε πυρ δεν είναι η ειρήνη, η ειρή-νη δεν είναι η ανεξαρτησία, η ανεξαρτη-σία δεν είναι η επανάσταση».

ΛΛέένναα BBεερρδδέέ

11996622.. TTοο AAλλγγέέρριι ππααννηηγγυυρρίίζζεειι ττηηνν κκααττάάκκττηησσηη ττηηςς AAννεεξξααρρττηησσίίααςς..11996622.. TTοο AAλλγγέέρριι ππααννηηγγυυρρίίζζεειι ττηηνν κκααττάάκκττηησσηη ττηηςς AAννεεξξααρρττηησσίίααςς..

SAK71 11/7/08 4:37 PM Page 33

SAK71 11/7/08 4:37 PM Page 34