İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ

FELSEFE

• FELSEFENİN TEMEL KAVRAMLARI I

• DOÇ. DR. M. CÜNEYT KAYA

FELSEFENİN ANAVATANI MESELESİ–II

2

3

Âmirî (ö. 992)

Sonsuzluk Arzusu

4

“Andolsun ki biz Lokman’a hikmeti verdik” [Lokman 31/12] âyeti

gereğince hikmetle nitelenen ilk kişi Lokman Hekim’dir.

5

O, peygamber Davud (a.s.) zamanında yaşamış ve sürekli olarak

Şam bölgesinde oturmuştu. Anlatıldığına göre Yunanlı Empedokles

onun yanına gider gelirmiş ve hikmeti de ondan öğrenmiştir. Fakat

Yunanistan’a dönünce evrenin aslı hakkında özgürce konuşmaya

başlamış.”

6

Bilgelikle nitelenenlerden biri de Pisagor’dur. Davud’un (a.s.) oğlu

Süleyman’ın öğrencileri Şam bölgesinden Mısır’a gidince onlarla

görüştü. Bu görüşmeden önce Mısırlılardan geometri öğremiş, sonra

da Süleyman’ın öğrencilerinden fizik ve ilâhiyât (metafizik) okumuştu.

7

Bu üç ilmi -geometri, fizik ve din ilmi- Yunanistan’a götürmüş, sonra

da kendi zekâsıyla mûsikî ilmini ortaya çıkararak onu orantı ve

sayılarla belli bir kural altına almıştı. O, bu ilimleri peygamberlik

kandilinden yararlanarak geliştirdiğini iddia etmiştir.

8

Pisagor’dan sonra bilgelikle nitelenenlerden biri de Sokrat’tır. O,

felsefeyi (hikmet) Pisagor’dan almış ve felsefe disiplinlerinden yalnız

metafizikle yetinmiştir.

9

Dünya zevklerinden yüz çeviren Sokrat, Yunanlıların dinine karşı

olduğunu ilan etmiş ve ortaya kanıtlar koyarak müşrik devlet

büyüklerine karşı çıkmıştır. Derken, üzerine kalabalık halkı kışkırttılar

ve öldürülmesi için krallarına baskı yaptılar. Kral da toplumuna hoş

görünmek için onu hapse attı ve şerrinden kurtulmak için zehirletti.

10

Sokrat’tan sonra bilgelikle nitelenenlerden biri de Eflâtun’dur.

Yunanlılar arasında soylu ve değerli bir aileden geliyordu. Sokrat’ın

yolundan giderek o da felsefeyi (hikmet) Pisagor’dan almıştı.

11

Ancak o, metafizikle yetinmeyerek matematik ve tabiat ilimlerini de

felsefe altında topladı. Onun, tasnifini üstlendiği meşhur kitapları

vardır; ancak, sembolik (diyaloglar halinde) olduğundan kapalıdırlar.

Hayatının sonlarında çok öğrenci yetiştirdi ve okulunu öğrencilerinin

seçkinlerine bırakarak insanlardan uzaklaşıp kendini Rabbine ibadete

verdi.

12

Eflâtun’dan sonra bilgelikle nitelenenlerden biri de Aristoteles’tir. O,

Zülkarneyn diye bilinen İskender’in hocasıdır. Felsefe yapmak üzere

yirmi yıla yakın bir süre Eflâtun’un yanında bulundu. Aşırı derecede

zeki olduğundan dolayı gençliğinde ona “Ruhânî” denirdi. Eflâtun ise

ona “Akıl” adını vermişti.

13

Mantık kitaplarını yazan ve mantığı ilimler için bir âlet olarak koyan

odur. Bu sebeple ona “Mantık sahibi” lakabı verilmiştir. Ve o, fizik ve

metafiziğin bölümlerini düzenlemiş ve her bölümü başlıca bir kitapta

ele almıştır. Onun zamanında hükümdarlık Zülkarneyn’e geçmiş ve

bu sayede Yunan ülkesinde şirkin kökü kazınmıştır.

14

İşte bu beş kişi bilgelikle nitelenmiş, bunlardan sonra hiç kimseye

bilge (hakîm) denmemiştir; aksine bunlardan sonra gelen her kişi

sanat ve hayat tarzına nisbetle anılmıştır. Mesela tabip Hipokrat, şair

Homeros, mühendis Arşimed, köpeksi (kelbî) Diogenes ve fizikçi

Demokritos.

15

Yunanlılar arasında bu beş kişiye tâbi olup da mutlak bilge diye

anılan kimseler, şânı yüce Yaratıcı’yı kabul etmeyenlere ve ölümden

sonra ebedî mükâfata inanmayanlara küçümser gözle bakarak değer

vermezler ve onlara karşı tevhide inanan birinin bir zındığa

davrandığı gibi davranırlardı.

auzef.istanbul.edu.tr

16