Σ Υ Ν Υ Π Α Ρ Ξ Η Σ Τ Α Μ Α Θ Η Τ Ι Κ Α Ε ∆ Ρ Α Ν Α

262

Η ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ ΤΩΝ ∆ΙΑΦΟΡΕΤΙΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ ΣΤΑ ΜΑΘΗΤΙΚΑ Ε∆ΡΑΝΑ. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Ανδρέα Μπουρούτη

Η Γερµανική Σχολή Θεσσαλονίκη ιδρύθηκε το 1888 και µέχρι σήµερα είναι

ένα από τα πλέον γνωστά σχολεία τη Θεσσαλονίκη, σηµείο αναφορά για

την παρουσία εκπαιδευτικών ιδρυµάτων στην πόλη µε διεθνή χαρακτήρα.

Η περίοδο πριν την απελευθέρωση τη Θεσσαλονίκη από τα ελληνικά

στρατεύµατα είναι ιδιαίτερα σηµαντική για τη συνύπαρξη και το συγχρωτι-

σµό των πολυπληθών διαφορετικών κοινοτήτων τη πόλη. Στη Γερµανική

Σχολή από το 1888 µέχρι και το 1915, χρονιά που η λειτουργία του σχολείου

διεκόπη βίαια λόγω του Α’ Παγκοσµίου Πολέµου, φοίτησαν µαθητέ και µα-

θήτριε από όλε τι κοινότητε τη Θεσσαλονίκη. Έλληνε, Εβραίοι, Τούρ-

κοι, Γερµανοί, Γάλλοι, Βούλγαροι θα συνυπάρχουν καθηµερινά στο κοινό

σχολικό περιβάλλον.

Μέσα από τη µελέτη των γερµανικών κρατικών αρχείων επιχειρείται η κατα-

γραφή και η παρουσίαση µια εικόνα συνύπαρξη µε κοινό άξονα αναφορά

τη λειτουργία ενό ευρωπακού σχολικού ιδρύµατο.

Σε µια ταραγµένη περίοδο για τα Βαλκάνια µε την πόλη τη Θεσσαλονίκη

µήλο τη έριδο και τι διεκδικήσει των διαφορών πλευρών στο µέγιστο, η

Γερµανική Σχολή λειτούργησε ω µια αποτύπωση τη πολυπολιτισµικότητα

και τη κοσµοπολίτικη εξωστρέφεια µια ουσιαστικά διεθνού πόλη εντό

τη βαλκανική χερσονήσου.

Η εικόνα τη πόλη

Από το δεύτερο µισό του 19ου αιώνα η Θεσσαλονίκη φανέρωσε την πρόθεσή

τη να αποκοπεί από την περιθωριακή εικόνα µια επαρχιακή οθωµανική

πόλη αναπτύσσοντα σταδιακά µια ισχυρή δύναµη προ τα εµπρό. Η περίο-

δο του Τανζιµάτ (µεταρρύθµιση) συνοδεύτηκε από ευρείε διοικητικέ αλλα-

γέ στην κρατική δοµή φέρνοντα την ανανέωση τη Οθωµανική Αυτοκρα-

τορία και επιβεβαιώνοντα παράλληλα τη µεγαλύτερη παρεµβατικότητα των

Μεγάλων ∆υνάµεων.

Η έκρηξη δηµιουργία σχολείων στη Θεσσαλονίκη από το 1880 και µετά υπο-

δήλωνε την επιθυµία των τοπικών ελίτ να συγκροτήσουν ένα πλαίσιο δηµι-

ουργία κατάλληλων συνθηκών που θα αύξανε την επιρροή του και την α-

ποτελεσµατικότητα των προσπαθειών του στην υπό αναπτυξιακή δυναµική

Θεσσαλονίκη. Έχουµε έτσι τη δηµιουργία σχολείων, που στόχο έχουν τη µόρ-

φωση και την πρόοδο παιδιών από ευρύτερα κοινωνικά στρώµατα σ’ ένα µε-

ταβαλλόµενο περιβάλλον, τόσο από πλευρά εθνική και οικονοµική κυριαρ-

χία όσο και σε επίπεδο κοινωνική διαστρωµάτωση.

Α Ν ∆ Ρ Ε Α Σ Μ Π Ο Υ Ρ Ο Υ Τ Η Σ

263

Η ύπαρξη του Φραγκοµαχαλά πρόδιδε την παρουσία µια µικρή αλλά ακµά-

ζουσα ευρωπακή κοινότητα σε συγχρονία µε του πολυπληθεί ντόπιου

πληθυσµού, η οποία βιοποριζόταν κυρίω µε το εµπόριο και την αντιπροσώ-

πευση ξένων οίκων. Τα ευρωπακά σχολεία που θα ιδρυθούν θα αποτελέσουν

τον συνδετικό ιστό τη πόλη1. Στι σχολικέ αίθουσε θα εκπροσωπηθούν

όλε οι εθνότητε και οι πιο εξωστρεφεί παράγοντε των βαλκανικών κοινο-

τήτων θα επιδιώξουν για τα παιδιά του µια ευρωπακή παιδεία µε διδασκα-

λία ξένων γλωσσών και προγράµµατα σπουδών µε επιστηµονικά και εµπορι-

κά µαθήµατα προσαρµοσµένα στι νέε συνθήκε. Αυτά τα προοδευτικά στοι-

χεία τη αστική τάξη τη Θεσσαλονίκη θα αµφισβητήσουν τι συντηρητικέ

δοµέ εντό των εθνικών του κοινοτήτων, θα συγκρουστούν και θα διαµορ-

φώσουν το µελλοντικό πλαίσιο λειτουργία τη πόλη µέχρι την ανατροπή

που θα επιφέρουν οι αυξανόµενε εθνικέ διενέξει και εν τέλει οι βαλκανικοί

πόλεµοι .

Η Γερµανική Σχολή (Deutsche Schule) που θα ιδρυθεί και θα λειτουργεί υπό

την καθοδήγηση στελεχών των Ανατολικών Σιδηροδρόµων, θα προσφέρει ένα

ευρύ εκπαιδευτικό πρόγραµµα που στην εµπορική του πλευρά θα περιλαµβά-

νει µαθήµατα Τηλεγραφία, Εµπορική Αλληλογραφία και Λογιστική, προ-

σαρµοσµένο στι νέε ανάγκε που δηµιουργούσε η ταχεία ανάπτυξη του ε-

µπορίου.

Τα στοιχεία που αφορούν τη Γερµανική Σχολή έχουν αντληθεί από του ετή-

σιου σχολικού Κώδικε (Jahres Bericht) που ουσιαστικά αποτελούν έναν

απολογισµό των πεπραγµένων των σχολικών ετών. Ιδιαίτερο ερευνητικό εν-

διαφέρον προκύπτει από την ανάλυση των πινάκων που περιέχονται στου

Κώδικε και όπου οι µαθητέ και οι µαθήτριε κατατάσσονται σε 3 διαφορε-

τικέ κατηγορίε, ανάλογα µε την υπηκοότητα, τη µητρική γλώσσα και το

θρήσκευµα.

Όπω φαίνεται γενικότερα τα ξένα σχολεία είχαν συµβάλλει στο συγχρωτισµό

διαφορετικών και πολλέ φορέ αντίπαλων εθνοτήτων την ίδια περίοδο που

οι τοπικοί αλλά και ευρωπακοί εθνικισµοί επιδίωκαν τι διαιρέσει. Παρά τι

αντιθέσει, τι διαφορετικέ γειτονιέ, τι βαλκανικέ ή ευρωπακέ διαφωνίε

που στηρίζονταν στι οπτικέ και τα συµφέροντα των κρατών, παιδιά εντε-

λώ διαφορετικού θρησκεύµατο, εθνική συνείδηση και κουλτούρα, µοιρά-

ζονταν εντό των ευρωπακών σχολείων τη συµβιωτικότητα του περιβάλλο-

ντο τη σχολική αίθουσα και του παιχνιδιού στην αυλή, αποτυπώνοντα µε

τον πιο καθαρό τρόπο την πολυσυλλεκτική εικόνα τη Θεσσαλονίκη ω ενό

µωσακού εθνοτήτων σε µια βαλκανική πόλη που έστρεφε το βλέµµα στην

Ευρώπη.

Ίδρυση και λειτουργία τη Γερµανική Σχολή Θεσσαλονίκη

Οι προσπάθειε για την ίδρυση γερµανικού σχολείου θα ευοδωθούν όταν τα

πλέον ανήσυχα και επίµονα στελέχη των Ανατολικών Σιδηροδρόµων, θα

προχωρήσουν στη δηµιουργία σχολικού συλλόγου (Schulverein) αποσπώντα

ταυτόχρονα και τη συνδροµή των Ανατολικών Σιδηροδρόµων σε ετήσια χο-

ρηγία για ένα γερµανικό σχολείο.

Σ Υ Ν Υ Π Α Ρ Ξ Η Σ Τ Α Μ Α Θ Η Τ Ι Κ Α Ε ∆ Ρ Α Ν Α

264

Σύµφωνα µε το καταστατικό τα µέλη του συλλόγου θα έπρεπε να καταβάλ-

λουν ετήσια συνδροµή 1 ΛΤ επιτρέποντα εκτό από γερµανόφωνου πολίτε

(Γερµανού, Ελβετού ή Αυστροούγγρου υπηκόου) να συµµετέχουν στο

σύλλογο και πολίτε άλλων εθνικοτήτων Το ∆ιοικητικό Συµβούλιο (Vorstand

– ∆.Σ.) του σχολικού συλλόγου ήταν οκταµελέ, τέσσερα µέλη εκ του οποίου

συµπεριλαµβανοµένου και του προέδρου θα έπρεπε να είναι στελέχη των Σι-

δηροδρόµων λόγω και τη σταθερή συνδροµή του2.

Η εικόνα του σχολείου στη θεωρητική του µορφή ήταν εντελώ διαφορετική

από αυτήν που κατέληξε να είναι. Αν και η γερµανική κουλτούρα και γλώσ-

σα κυριαρχούσαν, ο ολοένα και µεγαλύτερο αριθµό µαθητών από διαφορε-

τικέ γλωσσικέ και εθνικέ κοινότητε έδωσε µια καθαρά διεθνή µορφή στο

σχολείο. Το ίδιο ίσχυε και για το σχολικό σύλλογο. Εκτό από του γερµανό-

φωνου τη Θεσσαλονίκη στο σύλλογο θα συναντήσουµε εξέχοντα µέλη τη

αστική κοινότητα µε προεξάρχοντε του µεγαλοκεφαλαιούχου τη πόλη

που είχαν κατά κανόνα εβρακή καταγωγή, όπω οι Αλλατίνι, οι Μοδιάνο

και οι Ερρέρα. Αυτοί θα στηρίξουν µε την παρουσία του και την οικονοµική

συνδροµή του την πολυφυλετική εικόνα τη Γερµανική Σχολή3. Αυτό που

θα πρέπει να αποσαφηνιστεί είναι ότι ο σχολικό σύλλογο δεν ήταν ένα

σύλλογο γονέων αλλά ουσιαστικά ένα σύλλογο φίλων τη Γερµανική Σχο-

λή που υποστήριζε αλλά και διοικούσε µέσω του ∆.Σ το σχολείο µε τι εται-

ρείε των σιδηροδρόµων να έχουν τον πρώτο λόγο.

Το ∆.Σ. του σχολικού συλλόγου ανέθεσε τη διεύθυνση του σχολείου στον γερ-

µανοεβραίο δόκτορα Αύγουστο Σίγκµουντ (August Sigmund) ο οποίο ερχό-

µενο από την Πράγα ανέλαβε τι τύχε του σχολείου νεότατο και παρέµεινε

διευθυντή για περισσότερα από 27 έτη συνδέοντα την επιτυχία τη Γερµανι-

κή Σχολή µε το όνοµά του.

Το σχολείο λειτούργησε για πρώτη φορά το 1888 µε 16 µαθητέ και την επό-

µενη χρονιά έφτασε του 41. Το 1896 το σχολείο µεταφέρθηκε σε νέο κτίριο

που κατασκευάσθηκε στη συνοικία των Φράγκων υπό την επίβλεψη του αρχι-

τέκτονα Ξενοφώντα Παιονίδη, ο οποίο ήταν και ο πλέον γνωστό Έλληνα

που συµµετείχε στο σχολικό σύλλογο τη Γερµανική Σχολή4. Το σχολικό

έτο 1897-98 ο σχολικό πληθυσµό άγγιξε τα 202 παιδιά ενώ η συνολική φοί-

τηση στο σχολείο ήταν οκταετή συν δύο χρόνια για του µαθητέ που επέλε-

γαν και την ανώτερη εµπορική τάξη που είχε ιδρυθεί το 18965. Η λειτουργία

συνεχίστηκε απρόσκοπτη, όµω το σχολικό έτο 1903-04 η Γερµανική Σχολή

θα εµφανίσει σαφή σηµάδια κρίση αφού ο αριθµό των µαθητών και µαθη-

τριών που φοίτησαν στο σχολείο θα µειωθεί στου 162. Στη µείωση αυτή θα

πρέπει να συνετέλεσαν οι βοµβιστικέ επιθέσει τον Απρίλιο του 1903 από

του αναρχικών τάσεων Βουλγάρου που θεωρείτο ότι στοχοποίησαν τα ξένα

συµφέροντα6. Απότοκο τη αναστάτωση αυτή ήταν τόσο η µείωση του α-

ριθµού των µαθητών όσο και η µείωση του αριθµού των µελών του σχολικού

συλλόγου.

Η εικόνα κρίση συνεχίστηκε και τα επόµενα χρόνια και η Γερµανική Σχολή

αναζητούσε εναγωνίω τρόπου να αυξήσει το µαθητικό τη πληθυσµό ενώ

αντιµετώπιζε ακόµη πιο έντονο ανταγωνισµό. Από το 1906 στη Θεσσαλονίκη

δραστηριοποιείτο και η γαλλική Λακή Αποστολή (Mission Laique ή Λυσέ)

Α Ν ∆ Ρ Ε Α Σ Μ Π Ο Υ Ρ Ο Υ Τ Η Σ

265

ενώ το 1907 ο πρώην ιερέα τη Ευαγγελική εκκλησία στη Θεσσαλονίκη είχε

ιδρύσει το ιδιωτικό γερµανικό Λύκειο Λάγκχοφ7.

Η πολυφυλετικότητα τη Γερµανική Σχολή επιβεβαιώνεται στον Πίνακα 1

[βλ. στο τέλο του κειµένου] όπου στα σχολικά έτη µέχρι το 1908 εµφανίζο-

νται 12 οµάδε µαθητών µε διαφορετική µητρική γλώσσα στη µαθητική σύν-

θεση του σχολείου8. Εκτό από του γερµανόφωνου υπάρχουν Έλληνε, Ε-

βραίοι, Τούρκοι, Άγγλοι, Γάλλοι, Ιταλοί, Αρµένιοι, Σέρβοι και Βούλγαροι. Η

πολυφυλετική αυτή τάση θα συνεχισθεί και τα επόµενα χρόνια ενώ οι τρει

µεγαλύτεροι µαθητικοί πληθυσµοί σταθερά θα είναι οι γερµανόφωνοι, οι Ε-

βραίοι και οι Έλληνε. Ω Ισπανοί είναι κατηγοριοποιηµένοι οι περισσότεροι

εβραίοι µαθητέ επειδή µιλούσαν το σεφαραδίτικο ισπανοεβρακό γλωσσικό

ιδίωµα (λαντίνο).

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζεται τη χρονιά 1897-98 όπου οι Έλληνε µα-

θητέ και µαθήτριε αποτελούσαν σχεδόν το 1/3 του µαθητικού πληθυσµού

του σχολείου. Θεωρείται πιθανόν πω οι έριδε εντό τη ελληνική κοινότη-

τα στη Θεσσαλονίκη για τα εθνικά εκπαιδευτήρια9, ο καταστροφικό πόλε-

µο για την Ελλάδα του 1897 αλλά και η πιθανότητα εργασιακή απασχόλη-

ση στου σιδηροδρόµου10, έκαναν πολλέ ελληνικέ οικογένειε να στρα-

φούν προ τα διεθνή σχολεία για τη µόρφωση των παιδιών του. Ενισχυτικά

προ την παρουσία του ελληνικού στοιχείου στη Γερµανική Σχολή λειτουρ-

γούσε και η διδασκαλία τη ελληνική γλώσσα κατά 4 ώρε την εβδοµάδα

από τον καθηγητή φιλολογία του ελληνικού γυµνασίου Λάζαρο Αντωνιά-

δη11. Αυτή είναι και µια απτή απόδειξη τη σηµαντικότητα του ελληνικού

παράγοντα στη Θεσσαλονίκη, όπου ήταν γνωστό ότι όποιο ήθελε να κάνει

συναλλαγέ όφειλε να γνωρίζει ή να µπορεί να συνεννοηθεί στι δύο κύριε

εµπορικέ γλώσσε τη πόλη: ισπανοεβρακά και ελληνικά12. Το ουσιώδε τη

διδασκαλία τη ελληνική ενισχύεται από το γεγονό ότι η τουρκική γλώσσα,

η επίσηµη δηλαδή γλώσσα τη Οθωµανική Αυτοκρατορία διδασκόταν στη

Γερµανική Σχολή 3 ώρε εβδοµαδιαία, δηλαδή λιγότερο απ’ ότι η αντίστοιχη

ελληνική. Μόλι το 1909 πιθανά και λόγω των αυξανόµενων εθνικών συναι-

σθηµάτων των Τούρκων από τη Νεοτουρκική επανάσταση η διδασκαλία τη

τουρκική έγινε τετράωρη εβδοµαδιαία.

Παρά τη σχετική υποχώρηση του αριθµού των Ελλήνων µαθητών τα επόµενα

χρόνια, το ελληνικό στοιχείο ήταν πάντα υπολογίσιµο και πολυάριθµο. Η

µείωση του αριθµού µπορεί να αποδοθεί τόσο στι βοµβιστικέ επιθέσει του

1903 αλλά και στη γενικότερη αναταραχή στη Μακεδονία που υπό το βουλ-

γαρικό κίνδυνο έκανε την ελληνική κοινότητα τη Θεσσαλονίκη να συσπει-

ρωθεί προ τον εθνικό σκοπό.

Αντίστοιχα σηµαντική µε την ελληνική παρουσία ήταν και αυτή του εβρακού

στοιχείου. Τα πλέον εξωστρεφή µέλη τη εβρακή αστική τάξη φαίνεται

πω επέλεγαν τα ευρωπακά σχολεία για τη µόρφωση των παιδιών του. Ο

αριθµό δε των µαθητών εβρακού θρησκεύµατο θα αυξηθεί τα επόµενα χρό-

νια στη Γερµανική Σχολή σε κυριαρχικού αριθµού.

Στον Πίνακα 2 [βλ. στο τέλο του κειµένου], µε την ανάλυση µε βάση τη θρη-

σκευτική ταυτότητα βλέπουµε 6 διαφορετικέ θρησκευτικέ οµάδε: Καθολι-

Σ Υ Ν Υ Π Α Ρ Ξ Η Σ Τ Α Μ Α Θ Η Τ Ι Κ Α Ε ∆ Ρ Α Ν Α

266

κού, ∆ιαµαρτυρόµενου, Έλληνε-Ορθόδοξου, Αρµένιου, Εβραίου, και

Μωαµεθανού. Στην κατηγορία των ελληνορθόδοξων περιλαµβάνονται και

όσοι άλλοι λαοί όπω οι Έλληνε ήταν ορθόδοξοι το θρήσκευµα, δηλαδή

Βούλγαροι, Σέρβοι, κλπ. Αυτό πρακτικά σηµαίνει ότι οι αριθµοί που αφο-

ρούν του Έλληνε µε βάση το θρήσκευµα δε συµπίπτουν µε αυτού µε βάση

τη µητρική γλώσσα αφού στην πρώτη περίπτωση συµπεριλαµβάνονται και οι

σλαβόφωνοι. Για προφανεί λόγου οικονοµία αλλά και επειδή οι ελληνό-

παιδε τη Γερµανική Σχολή ήταν συντριπτικά περισσότεροι η κατηγοριο-

ποίηση των χριστιανών ορθοδόξων γινόταν γενικά ω Έλληνε. Στου επίση-

µου κύκλου στη Θεσσαλονίκη και τη Μακεδονία οι περισσότεροι χριστιανι-

κοί πληθυσµοί πριν τι µεταρρυθµίσει του Τανζιµάτ και τη ίδρυση τη

βουλγαρική εξαρχία είχαν αναφορά ω Έλληνε µε βάση την κοινή θρη-

σκευτική πίστη και την αναφορά στο Οικουµενικό Πατριαρχείο τη Κωνστα-

ντινούπολη που κυριαρχείτο από το ελληνικό στοιχείο13.

Στον πίνακα 3 [βλ. στο τέλο του κειµένου] που αφορά την υπηκοότητα, ο

αριθµό των χωρών που καταγράφεται είναι ακόµη µεγαλύτερο ανεβάζοντα

τον σε 17 ενώ όπω είναι φυσικό για τα δεδοµένα τη παρουσία σε οθωµανι-

κό έδαφο η πλειοψηφία των µαθητών παρουσιάζεται να είναι οθωµανική

υπηκοότητα (110 παιδιά).

Από του τρεί παραπάνω πίνακε ιδιαίτερα σηµαντικό θεωρείται αυτό τη

µητρική γλώσσα γιατί σ’ αυτόν διαπιστώνουµε πρακτικά τι εθνικέ τοπο-

θετήσει µε βάση την οµιλούµενη γλώσσα κάθε µαθητή, αποτελώντα ουσια-

στικά και έναν αυτοπροσδιορισµό των ιδίων και των οικογενειών του. Η

Γερµανική Σχολή προέβλεψε στον πίνακα τη µητρική γλώσσα να κάνει

του απαραίτητου διαχωρισµού ώστε να βρουν θέση και εθνοτικέ οµάδε

που στου άλλου δύο πίνακε µπορεί να µην συµπεριλαµβάνονταν, όπω ή-

ταν οι Αρµένιοι που ήταν δίχω κρατική υπόσταση αλλά και οι Αλβανοί που

απέκτησαν την ανεξαρτησία του το 1913.

Το σχολείο στη δίνη του εθνικισµού και των πολέµων

Από το σχολικό έτο 1908-09 η Γερµανική Σχολή ξεκίνησε την υλοποίηση των

αποφάσεων που είχε λάβει τον Ιούνιο του 1908 ώστε να µπορέσει το σχολείο

να ξεπεράσει την κρίση στην οποία είχε περιέλθει και να διεκδικήσει µια κα-

λύτερη θέση ανάµεσα στα διεθνή εκπαιδευτικά ιδρύµατα τη Θεσσαλονίκη.

Συγκεκριµένα αποφασίστηκε η δηµιουργία µια ανώτερη τάξη θηλέων

(Mädchenschule) και η επαναλειτουργία τη Εµπορική τάξη αρρένων

(Handelsklasse) που είχε ανασταλεί το σχολικό έτο 1904-0514. Παράλληλα

εντάθηκαν οι προσπάθειε για την κατασκευή γυµναστηρίου και νέων κτιρι-

ακών εγκαταστάσεων την επίβλεψη των οποίων είχε αναλάβει εκ νέου ο Ξε-

νοφώντα Παιονίδη15.

Τον Ιανουάριο του 1909 µε την καθοριστική συµβολή του διευθυντή Αύγου-

στου Σίγκµουντ η Γερµανική Σχολή προχώρησε σε µια σηµαντική συµφωνία

που λειτούργησε καταλυτικά υπέρ του σχολείου. Ο σύλλογο Αρωγή Γερµα-

νοεβραίων (Hilfsverein der Deutschenjuden) που είχε έδρα το Βερολίνο απο-

φάσισε τη στήριξη του σχολείου αναλαµβάνοντα την κάλυψη φοίτηση άπο-

Α Ν ∆ Ρ Ε Α Σ Μ Π Ο Υ Ρ Ο Υ Τ Η Σ

267

ρων εβραιοπαίδων ενώ συµφώνησε να καλύψει και το µισθό για ένα δάσκαλο

τη εβρακή γλώσσα ώστε να µπορούν οι εβραίοι µαθητέ και µαθήτριε να

διδάσκονται εβρακά16.

Η Χίλφσφεράιν είχε δηµιουργηθεί στο Βερολίνο το 1901 ω αντίπαλο δέο τη

γαλλική Αλλιάν µε σκοπό την υποστήριξη των εβρακών κοινοτήτων στι

ανατολικέ χώρε17. Η συνεργασία µε τη Γερµανική Σχολή θα πρέπει να απο-

δοθεί στο γεγονό ότι ήδη στο σχολείο φοιτούσαν πολλά εβραιόπουλα αλλά

και στην επιθυµία τη Χίλφσφεράιν για σύνδεση µε τη γερµανική παροικία

τη πόλη. Η πρόσληψη του δασκάλου τη εβρακή Αζριέλ Εζράτι έγινε µε

την υπόδειξη και συµβολή του αρχιραβίνου Ιακώβου Μέιρ δείγµα ότι η Γερ-

µανική Σχολή είχε σταθερή επικοινωνία µε την εβρακή κοινότητα τη Θεσσα-

λονίκη18.

Στον Πίνακα 4 [βλ. στο τέλο του κειµένου] παρατίθεται το εβδοµαδιαίο πρό-

γραµµα µαθηµάτων τη Γερµανική Σχολή για το σχολικό έτο 1908-09. Απο-

τελεί το πλέον αντιπροσωπευτικό δείγµα διδασκαλία µαθηµάτων του σχο-

λείου από το 1888 µέχρι το 1915. Ιδιαίτερα σηµαντική δείχνει να είναι η διδα-

σκαλία των ξένων γλωσσών, όπου έχουµε 5 ξένε γλώσσε εκτό τη γερµανι-

κή. Παρά τι αντίθετε αναφορέ που έχουν καταγραφεί ιστοριογραφικά, η

γαλλική γλώσσα διδασκόταν στη Γερµανική Σχολή. αρχικά 20 περίπου ώρε

την εβδοµάδα και τα επόµενα χρόνια 30 κατά µέσο όρο. Αυτό αποδεικνύει το

απαραίτητό τη στην εκπαιδευτική διαδικασία αλλά και την προσαρµογή του

σχολείου στα δεδοµένα τη εποχή. Η γαλλική γλώσσα ήταν η γλώσσα που

οµιλείτο στα σαλόνια τη µεγαλοαστική τάξη, η γλώσσα των εµπορικών

διεθνών επαφών και η γλώσσα που κατά τεκµήριο χρησιµοποιείτο στη δι-

πλωµατία. Η Γερµανική Σχολή ω ένα διεθνέ σχολείο σε ξένο περιβάλλον που

δεν µπορούσε να στηρίξει τη λειτουργία του µόνο σε γερµανόφωνου µαθητέ,

είχε εντάξει τη γαλλική γλώσσα στο πρόγραµµα διδασκαλία ω βασική

γλώσσα µετά τη γερµανική για να µπορέσει να αντιµετωπίσει το δεδοµένο

ανταγωνισµό στην πόλη από τα υπόλοιπα ευρωπακά σχολεία.

Βασικό δάσκαλο τη γαλλική στη Γερµανική Σχολή ήταν ο γάλλο Αλ-

µπέρτ Μετού (Albert Möthu) ο οποίο είχε παρασηµοφορηθεί από την

Alliance Francaise για την προώθηση τη γαλλική γλώσσα19. Με αυτό τον

τρόπο η Γερµανική Σχολή αξιοποίησε έναν Γάλλο για να δείξει το υψηλό εκ-

παιδευτικό επίπεδο του σχολείου µε τη διδασκαλία τη γλώσσα µια χώρα

που η Γερµανία ανταγωνιζόταν για την ηγεµονία στον ευρωπακό στίβο.

Στον Πίνακα 5 [βλ. στο τέλο του κειµένου] εµφανίζεται η προοδευτική εξέλι-

ξη του αριθµού των µαθητών στη Γερµανική Σχολή τα χρόνια µέχρι το 1915.

Από το 1910 και µετά εµφανίζεται µια εντυπωσιακή αύξηση του µαθητικού

πληθυσµού κυρίω εβρακού θρησκεύµατο20. Εκτό από τη συνεργασία µε τη

Χίλφσφεράιν που επέτρεψε στο σχολείο τη µεγαλύτερη σύνδεση µε την εβρα-

κή κοινότητα εκτιµάται πω υπήρξαν και άλλοι παράγοντε που συνετέλεσαν

στην αύξηση του αριθµού των Εβραίων µαθητών.

Ο ιταλοτουρκικό πόλεµο που ξέσπασε το καλοκαίρι του 1911 οδήγησε στη

µαζική αποχώρηση τη ευηµερούσα ιταλική κοινότητα τη πόλη η οποία

κυρίω αποτελείτο από εβρακέ µεγαλοαστικέ οικογένειε ιταλική υπηκοό-

Σ Υ Ν Υ Π Α Ρ Ξ Η Σ Τ Α Μ Α Θ Η Τ Ι Κ Α Ε ∆ Ρ Α Ν Α

268

τητα όπω οι Αλλατίνι και οι Μοδιάνο21. Η διακοπή λειτουργία των ακµα-

ζόντων ιταλικών σχολείων τη Θεσσαλονίκη είχε ευεργετικά αποτελέσµατα

για τη Γερµανική Σχολή. Μια µεγάλη οµάδα µαθητών που είχε µείνει χωρί

σχολική στέγη, στη συντριπτική του πλειοψηφία ισραηλίτε, απευθύνθηκε

στα ευρωπακά και φυσικά στα εβρακά σχολεία τη Αλλιάν για να συνεχί-

σει την εκπαίδευσή του. Η Γερµανική Σχολή µέσα σε 3 χρόνια είδε τον αριθµό

του µαθητικού τη δυναµικού να διπλασιάζεται.

Στι υπόλοιπε εθνικέ οµάδε θα πρέπει να αξιολογηθεί εκ νέου θετικά η πα-

ρουσία του ελληνικού στοιχείου δεδοµένου και ότι από το 1912 η Θεσσαλονί-

κη ήταν σε ελληνικά χέρια. Παρά τι ανεπαίσθητε µεταβολέ στι υπόλοιπε

οµάδε γίνεται φανερό ότι το σχολείο διατηρούσε ακέραιο τον πολυφυλετικό

του χαρακτήρα έστω και αν η Θεσσαλονίκη και η ευρύτερη περιοχή των Βαλ-

κανίων συνταράζονταν από τι συνεχεί πολεµικέ αναµετρήσει. Είναι πά-

ντω γεγονό ότι από το 1911 και µετά η παρουσία Εβραίων µαθητών και

µαθητριών ήταν κυριαρχική. ∆ύο στου τρει µαθητέ τη Γερµανική Σχολή

ήταν εβρακού θρησκεύµατο, ενώ οι 3 µεγαλύτερε εθνικέ οµάδε όλα τα

χρόνια λειτουργία του σχολείου προέρχονταν από τη γερµανική κοινότητα

(Γερµανική, Αυστροουγγρική και Ελβετική υπηκοότητα), την εβρακή και

την ελληνική.

Στον Πίνακα 6 [βλ. στο τέλο του κειµένου] που αφορά την υπηκοότητα εµ-

φανίζεται η έντονη ρευστότητα τη εποχή. Η κατάρρευση τη Οθωµανική

Αυτοκρατορία και η ταχύτατη προέλαση των συµµαχικών βαλκανικών δυ-

νάµεων το 1912 µε κύριο επιδιωκόµενο απόκτηµα την πολυπόθητη Θεσσαλο-

νίκη, έφερε µεγάλη αναταραχή στην πόλη. Μπροστά στο αβέβαιο µέλλον αρ-

κετέ οικογένειε φαίνεται πω επέλεξαν την αλλαγή υπηκοότητα ώστε να

προστατευτούν από πιθανέ υπερβάσει22.

Η κήρυξη του Α’ Παγκόσµιου Πολέµου και η ενεργό εµπλοκή τη Γερµανία

και τη Αυστροουγγαρία έφεραν σε δύσκολη θέση τη Γερµανική Σχολή. Το

σχολείο διατηρούσε ακέραιο τον πολυφυλετικό του χαρακτήρα και εξαρτιό-

ταν άµεσα από εθνοτικέ οµάδε που δεν είχαν καµία σχέση µε τι δύο αυτέ

χώρε και πολύ πιθανά βρίσκονταν και στο αντίπαλο στρατόπεδο. Στη δύ-

σκολη αυτή κατάσταση η Γερµανική Σχολή λειτούργησε µε εξαιρετικά προσε-

κτικό τρόπο αποφεύγοντα οποιαδήποτε απόπειρα πολιτική εµπλοκή στα

σχολικά δρώµενα προστατεύοντα έτσι το σχολείο αλλά και τα ευρύτερα

γερµανικά συµφέροντα στην πόλη. Τελικά η παρουσία γαλλικών στρατευµά-

των στη Θεσσαλονίκη θα διακόψει βίαια τη λειτουργία τη Γερµανική Σχο-

λή µε τη σύλληψη του διευθυντή του σχολείου Αύγουστου Σίγκµουντ και

µελών του ∆ιοικητικού Συµβουλίου τον ∆εκέµβριο του 191523.

Συµπέρασµα

Η παρουσία τη Γερµανική Σχολή στην οθωµανική και µετέπειτα ελληνική

Θεσσαλονίκη παρουσιάζει τη συνθετική εικόνα µια πολυφωνική πόλη στην

οποία συµβίωναν διαφορετικέ εθνότητε µε ξεχωριστά πολιτισµικά και κοι-

νωνικά χαρακτηριστικά. Σε πείσµα των διαιρέσεων και των τειχών που θεω-

ρείτο ότι υπήρχαν ανάµεσα στι κοινότητε, τα ευρωπακά σχολεία παρουσί-

Α Ν ∆ Ρ Ε Α Σ Μ Π Ο Υ Ρ Ο Υ Τ Η Σ

269

αζαν µια βελτιωµένη εκδοχή τη συλλογικότητα και τη συµβίωση στον κοι-

νό χώρο που προσέφερε το σχολικό περιβάλλον. Συνδετική ύλη τη συνύπαρ-

ξη αυτή ήταν τα αστικά στοιχεία που υποστήριζαν τον εκσυγχρονισµό και

του νεωτερισµού στην πορεία του χρόνου. Η συνεχή πολεµική διένεξη στη

βαλκανική χερσόνησο και οι µετακινήσει πληθυσµών αποσάθρωσαν τα α-

στικά χαρακτηριστικά τη πόλη σε µεγάλο βαθµό. Η Γερµανική Σχολή όταν

θα επαναλειτουργήσει το 1924 δεν θα έχει καµία σχέση µε το πολυφυλετικό

τη παρελθόν, αλλά το ίδιο θα έχει συµβεί και στην ίδια τη Θεσσαλονίκη.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1 Την παρουσία των εκπαιδευτικών ιδρυµάτων τη πόλη κατά την περίοδο τη Τουρκοκρατία έχει καλύψει εκτενώ η καθηγήτρια Σ. Ζιώγου-Καραστεργίου. Ενδεικτικά: Σ. Ζιώγου Καραστεργίου, Θεσσαλονίκη Εκπαιδευτικά 19ο και

20ο αιώνα, Θεσσαλονίκη 2006. Γενικότερα οι περισσότερε βιβλιογραφικέ α-ναφορέ για την εκπαίδευση στην οθωµανική Θεσσαλονίκη, παραπέµπουν στο έργο του Γυµνασιάρχη Κοντογιάννη στα 1910 που προσέφερε µια συγκεντρωτική εικόνα των εκπαιδευτικών ιδρυµάτων τη Θεσσαλονίκη κατά την πρώτη δεκαε-τία του 20ου αιώνα.. Σχετικά: Π. Κοντογιάννη, «Σχολεία Αλλοφύλων εν Θεσσα-λονίκη», Μακεδονικόν Ηµερολόγιον, Αθήνα 1910, 155-184.

2 Bundesarchiv Berlin (στο εξή BA), R901-39704, Statuten des deutschen Schul-Vereins in Salonik, Θεσσαλονίκη 1888, 18-22. 3 Στα µέλη του σχολικού συλλόγου δεν υπήρχαν µόνο Γερµανοί ή Αυστριακοί αλλά και όσοι το επιθυµούσαν και είχαν συστάσει ή κάποιο σύνδεσµο µε άλλα µέλη. ∆εν αποτελούσε προπόθεση η φοίτηση ενό παιδιού για να είναι κάποιο µέλο του συλλόγου αλλά στο σύλλογο συµµετείχαν και αρκετοί γονεί που είχαν τα παιδιά του στο σχολείο. 4 BA, R901-39704, 106. Ο αρχιτέκτονα Ξενοφών Παιονίδη υπήρξε µαζί µε του Αριγκόνι και Ποζέλι εµβληµατική µορφή τη νέα αρχιτεκτονική στην πόλη τη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο τη Αθήνα και συ-νέχισε τι σπουδέ του στο Μόναχο τη Γερµανία όπου και νυµφεύθηκε εξ’ ου και η σχέση του µε τη γερµανική κοινότητα Θεσσαλονίκη και το γερµανικό σχολικό σύλλογο µέλο του οποίου ήταν όλα τα χρόνια λειτουργία του σχολείου. Υπήρξε έφορο των ελληνικών σχολείων Θεσσαλονίκη και ανάµεσα στα έργα του ήταν το Παπάφειο Ορφανοτροφείο, το νοσοκοµείο Άγιο ∆ηµήτριο και η Ιωαννίδειο Σχολή στο Ιπποδρόµιο τη Θεσσαλονίκη. Θ. Μαντοπούλου – Παναγιωτοπούλου, Ο αρχιτέκτων Ξενοφών Παιονίδη, Θεσσαλονικέων Πόλι Γραφέ και Πηγέ

6.000 χρόνων, Θεσσαλονίκη 1 (1997), 114-131. 5 Όπω φαίνεται από του Κώδικε του σχολείου, οι τάξει ήταν 4. Στην 1η τάξη η φοίτηση ήταν 1 έτο, στη 2η και 3η τάξη 2 έτη και στην 4η 3 έτη. Το σχολείο θεω-ρείτο Αστική Σχολή οκταετού φοίτηση ενώ η ανώτερη εµπορική τάξη αποφοί-των ήταν διετού διάρκεια. Για κάθε τάξη υπήρχε ένα βασικό δάσκαλο που πλαισιωνόταν από του υπόλοιπου δασκάλου στα συµπληρωµατικά µαθήµατα, π.χ. ξένε γλώσσε. 6 Τον Απρίλιο του 1903 µια οµάδα Βούλγαρων αναρχικών τάσεων που ονοµάζο-νταν Γεµιτζήδε (Βαρκάρηδε) προχώρησε σε ένα κύµα βοµβιστικών επιθέσεων στη Θεσσαλονίκη. Ανατινάχτηκε η Banque Ottoman (Οθωµανική Τράπεζα) και το

παρακείµενο γερµανικό Kegelklub από εκρηκτικά που είχαν τοποθετηθεί µέσω σήραγγα, το γαλλικό πλοίο Γκουανταλκιβίρ, το εργοστάσιο Φωταερίου, συρµοί των σιδηροδρόµων και άλλα κτίρια. Επρόκειτο για πράξει µε πολιτικό περιεχό-µενο που στρέφονταν εναντίον κυρίω των ξένων οικονοµικών συµφερόντων. Η πόλη τη Θεσσαλονίκη βυθίστηκε στο χάο, συνέπεια τόσο των βοµβιστικών επι-θέσεων όσο και των αντιποίνων που ακολούθησαν. Για τη δράση των Βούλγαρων εξτρεµιστών και ένα χρονικό των γεγονότων βλέπε: Ι. Μέγα, Οι Βαρκάρηδε τη

Σ Υ Ν Υ Π Α Ρ Ξ Η Σ Τ Α Μ Α Θ Η Τ Ι Κ Α Ε ∆ Ρ Α Ν Α

270

Θεσσαλονίκη, Θεσσαλονίκη 1994. Στην ανατίναξη τη Banque Ottoman σκοτώ-

θηκε και ο Όττο Τριούµπλερ (Otto Trümpler) που ήταν στέλεχο τη τράπεζα και µέλο του σχολικού συλλόγου τη Γερµανική Σχολή. ΒΑ, R901-39705, Jahres-Bericht der Deutschen Schule in Salonik 1903-04. 5. 7 Ο Λάγκχοφ νωρίτερα ήταν δάσκαλο στο µάθηµα των Θρησκευτικών τη Γερµα-νική Σχολή για τα παιδιά που ακολουθούσαν το προτεσταντικό δόγµα και πα-ραιτήθηκε από τη Σχολή αλλά και το ιερατικό αξίωµα µε σκοπό να ιδρύσει δικό του σχολείο. Οι δραστηριότητέ του δίχασαν τη γερµανική κοινότητα τη Θεσσα-λονίκη. Αν και πέτυχε µια µικρή χορηγία από το γερµανικό κράτο και το Ευαγ-γελικό Συµβούλιο που έδρευε στο Βερολίνο, ο θόρυβο που προκάλεσε ήταν αντι-στρόφω ανάλογο τη µηδαµινή εκπαιδευτική του επιτυχία. Σχετικά: BA, R901-39704a, Γερµανικό προξενείο Θεσσαλονίκη προ το γερµανικό Υπουργείο των Εξωτερικών, 17/2/1908, 67-68. 8 Τα στοιχεία για του πίνακε προέρχονται από του αντίστοιχου σχολικού κώδικε (Jahres Bericht) που υπάρχουν στα γερµανικά οµοσπονδιακά αρχεία. Για παράδειγµα για το έτο 1897-98 βλέπε: BA, R901-39704, Jahres Bericht, 103. Αντί-στοιχα για τα έτη 1901-02, 1903-04, 1904-05 βλέπε: R901-39705, Jahres Bericht, 6, 7, 17. 9 Σ. Ζιώγου-Καραστεργίου, «Η εκπαίδευση στη Θεσσαλονίκη: Η περίοδο τη Τουρκοκρατία», στο Ι. Χασιώτη, Τοι αγαθοί βασιλεύουσα Θεσσαλονίκη, Θεσσαλονίκη 1997, 366-367. Ο Ευάγγελο Χεκίµογλου καταλήγει στο συµπέρα-σµα ότι οι έριδε εντό τη ελληνική κοινότητα την περίοδο 1880-1896 οφείλο-νταν και στη σταδιακή υποχώρηση του παλαιού χριστιανικού συντεχνιακού συ-στήµατο. Ο ρόλο των συντεχνιών υποβαθµιζόταν και την οικονοµική και κοινω-νική προτεραιότητα αποκτούσαν οι επιχειρηµατίε που ασχολούνταν µε το εµπό-ριο και τα νέα επαγγέλµατα (δικηγόροι, γιατροί). Υπάρχει δηλαδή η σταδιακή δηµιουργία µια νέα αστική τάξη. Ε. Χεκίµογλου, Θεσσαλονίκη, Τουρκοκρατία

και Μεσοπόλεµο, Θεσσαλονίκη 1996, 173-202. 10Υπάρχουν ενδείξει ότι την προηγούµενη χρονιά (1896) είχε δηµιουργηθεί κενό λόγω τη αποµάκρυνση Ελλήνων υπαλλήλων από του σιδηρόδροµου µετά από εντολή των οθωµανικών αρχών, λόγω τη ανακάλυψη ενοχοποιητική αλληλο-γραφία σε Έλληνα σιδηροδροµικό.. Ι. Μέγα, Μ. Ανδριωτάκη, Θεσσαλονίκη

1896, Θεσσαλονίκη 1997. 11 Ο Λάζαρο Αντωνιάδη υπήρξε µία από τι σηµαντικέ προσωπικότητε των Ελλήνων εκπαιδευτικών στην οθωµανική Θεσσαλονίκη. Κατά το 1906 είχε διατε-λέσει Γυµνασιάρχη του ελληνικού γυµνασίου ενώ στη Γερµανική σχολή δίδαξε αδιάλειπτα µέχρι και το 1915. Μαζί µε άλλε προσωπικότητε τη Θεσσαλονίκη (Ζάννα, Μπαλτατζή, Νικολα˙δη) είχαν συστήσει το σύλλογο ελληνοφώνων Βλάχων «Ο Γιωργάκη Ολύµπιο» µε σκοπό την αντιµετώπιση τη αυξανόµενη ρουµανική προπαγάνδα στου βλαχόφωνου πληθυσµού τη Ηπείρου και τη Μακεδονία. 12 Γ. Βαφόπουλο, Το παραµύθι τη Θεσσαλονίκη, Θεσσαλονίκη 1992, 40-41. 13 Για το ρόλο του Οικουµενικού Πατριαρχείου στη διαµορφούµενη ταυτότητα των ορθοδόξων τη Βαλκανική: Ν. Σβορώνο, Ανάλεκτα νεοελληνική ιστορία

και ιστοριογραφία, Αθήνα 1999, 269-274. Για τη διαµόρφωση τη σλαβική ταυ-

τότητα και τη βουλγαρική εξαρχία: Λ. ∆ιβάνη, Η εδαφική ολοκλήρωση τη Ελ-

λάδα (1830-1947), Αθήνα 2000, 201-206.

14 Οι δύο τάξει Αρρένων και Θηλέων αφορούσαν µαθητέ και µαθήτριε που εί-χαν ολοκληρώσει τον οκταετή κύκλο σπουδών του σχολείου. Το σχολικό έτο 1904-05 αποφασίστηκε η αναστολή λειτουργία τη Εµπορική τάξη και η ένταξή τη στην 4η τάξη µε συµπλήρωση µαθηµάτων Λογιστική, Στενογραφία και Τη-λεγραφική. Με αυτό τον τρόπο το σχολείο εξοικονοµούσε τον ετήσιο µισθό ενό δασκάλου. BA, R901-39705, Jahres-Bericht 1904-05, 17.

Α Ν ∆ Ρ Ε Α Σ Μ Π Ο Υ Ρ Ο Υ Τ Η Σ

271

15 ΒΑ, R901-39704a, Jahres Bericht 1907-08, 152. Ειδικά στο ζήτηµα του γυµνα-στηρίου εντοπίζονται συνεχεί αναφορέ στου σχολικού κώδικε τη Γερµανική Σχολή Θεσσαλονίκη. Είναι γνωστή η σπουδή που έδινε το γερµανικό εκπαιδευ-τικό σύστηµα για τη ρώµη του σώµατο και την άσκηση των παιδιών. Όπω φαί-νεται οι νέε κτιριακέ εγκαταστάσει και το γυµναστήριο ήταν έτοιµα προ χρή-ση το σχολικό έτο 1911-12 ενώ ο αρχιτέκτων Παιονίδη αµείφθηκε για τι υπηρε-σίε του µε το υψηλό για την εποχή ποσό των 3.729 Λ.Τ. Politisches Archiv des Auswärtigen Amts (στο εξή PAAA, R62668, Jahres Bericht 1913-14, 92. 16R901-39705a, Jahres Bericht 1908-09, 51. 17 Θα πρέπει να σηµειωθεί ότι η γαλλική Αλλιάν θεωρείται πω αντιτάχθηκε στη δηµιουργία τη γερµανική αντίστοιχη οργάνωση η οποία όπω είναι φυσικό εκτό από την υποστήριξη των εβρακών κοινοτήτων στο εξωτερικό προωθούσε και τη γερµανική κουλτούρα και γλώσσα. Μετά τον γαλλογερµανικό πόλεµο του 1870-71 οι γερµανοεβραίοι θέλοντα να απεµπλακούν από τη γαλλική υπεροχή τη Αλλιάν στα εβρακά εκπαιδευτικά δρώµενα αλλά και τι κατηγορίε τη γερ-µανική κοινωνία ότι η Αλλιάν έκανε προπαγάνδα και υποστήριζε τα συµφέρο-ντα τη Γαλλία, κινήθηκαν προ την κατεύθυνση τη δηµιουργία µια γερµανι-κή εβρακή οργάνωση αλληλοβοήθεια. Το σιωνιστικό κίνηµα έχει εκεί τι ρίζε του. R. Hilferding, «Hilfsverein der deutschen Juden», Encyclopaedia Judaica, 8 (1971), 479-480. Επίση: I. Friedman, «The Hilfsverein der deutschen Juden, the German Foreign Ministry and the controversy with the Zionists 1901-1918», Ox-

ford Journals, 1 (1979), 291-319. Στην ελληνική βιβλιογραφία: Ρ. Μόλχο, Οι Ε-

βραίοι τη Θεσσαλονίκη 1856-1919. Μια ιδιαίτερη κοινότητα, 196-198. 18 ΒΑ, R091-39705a, Jahres-Bericht, 51. Ο αρχιραβίνο τη εβρακή κοινότητα τη Θεσσαλονίκη Ιάκωβο Μέιρ έχαιρε µεγάλη εκτίµηση στου εβρακού κύ-κλου τη Ευρώπη και Μέση Ανατολή και θεωρείται καθοριστική η συµµετοχή του στην άριστη σχέση τη εβρακή κοινότητα µε τι νέε ελληνικέ αρχέ τη πόλη το 1912. Γ. Νεχαµά, Ιστορία των Ισραηλιτών τη Θεσσαλονίκη, Θεσσαλο-

νίκη 2000, 1587-1590. Επίση: Γ. Μέγα, Ενθύµιον από τη ζωή τη εβρακή κοινό-

τητα, Θεσσαλονίκη 1897-1917, Αθήνα 1993. 19 BA, R901-39704, 80. ∆ηµοσίευµα τη εφηµερίδα Journal de Salonique (16/5/1898) όπου αναφέρεται ότι οι καθηγητέ Μετού και Κοµπαρµαού έλαβαν αργυρό µετάλλιο από την οργάνωση Alliance Francaise ω ένδειξη αναγνώριση τη προσφορά του στο γαλλικό σκοπό και τα γράµµατα στη Θεσσαλονίκη. 20 Στην κατηγορία τη µητρική γλώσσα εµφανίζονται κατά κύριο λόγο ω Ισπα-νοί. Για τα σχολικά έτη 1909-10 και 1910-11: BA, Jahres Bericht 1909-10, 131 και Jahres Bericht 1910-11, 156. 21 Ο ιταλοτουρκικό πόλεµο του 1911 και η αποχώρηση των εβραίων µεγαλοκε-φαλαιούχων τη Θεσσαλονίκη οδήγησε την πόλη σε µείζονα οικονοµική κρίση. Η κατάρρευση τη Τράπεζα Μοδιάνο δηµιούργησε µεγάλα προβλήµατα στο πιστω-τικό σύστηµα τη πόλη και στην εβρακή κοινότητα. Ε. Χεκίµογλου, Υπόθεση

Μοδιάνο, Θεσσαλονίκη 1991. 22 Για το σχολικά έτη 1912-13 και 1913-14: ΡΑΑΑ, R62667, Jahres Bericht 1912-13, 148 και Jahres Bericht 1913-14, 264. Για το 1914-15: ΡΑΑΑ, R62668, Jahres Bericht 1914-15, 168 . Για το ζήτηµα τη αλλαγή υπηκοότητα υπάρχει σχετική αναφορά και από την ιστορικό Ρένα Μόλχο. Σχετικά: Ρ. Μόλχο, Οι Εβραίοι τη Θεσσαλο-

νίκη, 249. 23 PA, R901-62668, 266. Σηµειώνεται ότι τη νέα σχολική χρονιά 1915-16 το σχο-λείο είχε φθάσει στον ανώτατο αριθµό µαθητών και µαθητριών µε συνολικά 480 παιδιά να φοιτούν σε αυτό.

Φωτογραφία του

διδακτικού προσω-

πικού και των µαθη-

τών και µαθητριών

τη Γερµανική Σχο-

λή Θεσσαλονίκη

στην είσοδο του κτι-

ρίου του σχολείου

που βρισκόταν στη

συνοικία των Φρά-

γκων. Το σχολείο θα

υποστεί µικρέ ζη-

µιέ κατά τη διάρκει-

α των βοµβιστικών

επιθέσεων το 1903,

όταν οι Βούλγαροι

εξτρεµιστέ στην

προσπάθεια διαφυ-

γή του θα πετά-

ξουν βόµβε στο δρό-

µο και τον προαύλιο

χώρο του σχολείου.

Φωτογραφία του διδακτικού προσωπικού τη Γερµανική Σχολή Θεσσαλονίκη από το σχολικό

έτο 1905-06. Πρώτο από δεξιά καθιστό µε τα γυαλιά, ο δάσκαλο τη ελληνική γλώσσα και

καθηγητή του ελληνικού γυµνασίου Θεσσαλονίκη, Λάζαρο Αντωνιάδη. Ακριβώ από πάνω του

µε το φέσι ο δάσκαλο τη τουρκική γλώσσα Εντίµπ και δίπλα του όρθιο ο νεότατο διευθυντή

τη Γερµανική Σχολή Αύγουστο Σίγκµουντ που ήδη µετρούσε 17 χρόνια παρουσία στο σχολείο.

Φωτογραφία από τον σχολικό κώδικα 1901-02. Παρόµοια φωτογραφία, από τον ίδιο προφανώ

φωτογράφο, υπάρχει και στη συλλογή του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα.

Α Ν ∆ Ρ Ε Α Σ Μ Π Ο Υ Ρ Ο Υ Τ Η Σ

273

Πίνακα 1

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΑΘΗΤΩΝ

ΜΗΤΡΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ

1897-98 1901-02 1903-04 1904-05 1905-06 1906-07 1907-08

Γερμανοί 49 53 41 50 37 47 47

Ιταλοί 25 9 9 10 11 10 8

Άγγλοι 6 1 2 4 4 5 7

Γάλλοι 4 8 8 6 8 5 6

Ισπανοί 38 59 54 44 40 45 48

Βούλγαροι 5 1 4 3 4 6 6

Σέρβοι 1 3 4 1 1

Έλληνες 64 36 24 25 26 20 20

Αλβανοί 3 2 2 2 2 2 3

Τούρκοι 7 10 11 11 15 16 14

Αρμένιοι 5 3 4 4 3 2

Ρώσοι 1 1

ΣΥΝΟΛΟ 202 187 162 160 152 160 162

Πίνακα 2

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ

ΘΡΗΣΚΕΥΜΑ 1897-98 1901-02 1903-04 1904-05 1905-06 1906-07 1907-08

ΚΑΘΟΛΙΚΟΙ 38 27 28 32 30 34 38

ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΕΣ 30 29 31 32 27 28 26

ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ (ΕΛΛΗΝΕΣ) 71 39 27 26 27 28 25

ΑΡΜΕΝΙΟΙ - ΚΑΘ/ΚΟΙ 2 2 2 4 4 2 2

ΙΣΡΑΗΛΙΤΕΣ 55 78 61 53 47 50 55

ΜΩΑΜΕΘΑΝΟΙ 6 12 13 13 17 18 16

ΣΥΝΟΛΟ ΜΑΘΗΤΩΝ 202 187 162 160 152 160 162

Π Ι Ν Α Κ Ε Σ

274

Πίνακα 3

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ

ΥΠΗΚΟΟΤΗΤΑ 1897-98 1901-02 1903-04 1904-05 1905-06 1906-07 1907-08

Αυστροούγγροι 33 41 33 39 32 40 45

Γερμανοί (Reich) 18 18 19 16 13 19 19

Ελβετοί 2 5 6 7 9 8 7

Ιταλοί 23 6 11 14 14 10 9

Γάλλοι 1 2 3 4 4 4 1

Άγγλοι 3 1 2 4 4 4 5

Βούλγαροι 1 2 2 2

Έλληνες 1 2 6 3 2 4 7

Ρουμάνοι 1 1

Ρώσοι 1

Σέρβοι 1 1 2

Ισπανοί 1 4 1 2 2 2 4

Οθωμανοί 110 103 76 68 67 64 56

Δανοί / Ολλανδοί 1 1 1 1

Αμερικανοί 3 1 2 2 2 2

Πέρσες 1 1 2 2 2

Βέλγοι 1 3

ΣΥΝΟΛΟ 202 187 162 160 152 160 162

Α Ν ∆ Ρ Ε Α Σ Μ Π Ο Υ Ρ Ο Υ Τ Η Σ

275

Πίνακα 4. Εβδοµαδιαίο πρόγραµµα µαθηµάτων Γερµανική Σχολή 1908-091

ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ι ΤΑΞΗ ΙΙ ΤΑΞΗ ΙΙΙ ΤΑΞΗ ΙV ΤΑΞΗ V ΘΗΛ. ΕΜΠ. ΑΡ. ΠΡ/ΚΗ* ΣΥΝΟΛΑ

Γερμανικά (13/2) 10 7 6 8 4 12+(6/2) 53,5

Γαλλικά (5/2) 3 4 4 5 5 4 27,5

Αγγλικά 3 3 3 3 3

Ελληνικά 2 2 2 2 2 2 4

Τουρκικά 2 2 2 2 2 4

Εβραϊκά 2 2 2 2 4

Ιστορία 2 2 2 6

Γεωγραφία 2 2 2 2 8

Αριθμητική (6/2) 5 4 4 3 4 4 - I 23

Μαθηματικά 2 2 2 2 8

Φυσική 1 1 1 3

Τηλεγραφία 1 1

Φυσική Ιστορία 1 2 2 5

Λογιστική 3 3

Εμπ. Αλλ/φία 3 3

Εμπόριο 1 1

Στενογραφία 2 2

Γραφομηχανή 2 2

Ιχνογραφία 2 2 2 2 2 6

Γραφή (6/2) 2 2 2 2 (6/2) 9

Μουσική 2 2 1 1 1 3

Γυμναστική 2 2 2 2 2 2 8

Χειροτεχνία 2 2 2 2 2 2 6

Θρησκευτικά Κ. 2/2 2 2 2 2 3

Θρησκευτικά Π. 2/2 2 2 2 2 3Εβδομαδιαίο

σύνολο 22 31 43 43 43 36 43 199Μαθήματα στη

Γερμανική 17,5 24 28 28 29 23 28Μαθήματα μη

Γερμανικής 4,5 7 15 15 14 13 15

*Η ανωτέρα τάξη Θηλέων αναφέρεται ω 5η τάξη. Ακολουθεί η Εµπορική Αρρένων και η προπαρασκευαστική τάξη των µη γερµανόφωνων. Η διδασκαλία ορισµένων µαθηµάτων γινόταν από κοινού σε ορισµένε τάξει.

Π Ι Ν Α Κ Ε Σ

276

Πίνακα 5

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΑΘΗΤΩΝ

ΜΗΤΡΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ

1908-09 1909-10 1910-11 1911-12 1912-13 1913-14 1914-15

Γερμανοί 58 66 67 57 45 43 56

Ιταλοί 4 9 10 8 10 10 6

Άγγλοι 7 4 5 4 4 4 2

Γάλλοι 3 3 4 5 6 4 4

Ισπανοί 67 85 106 199 235 224 248

Βούλγαροι 3 5 11 1 7 8 9

Σέρβοι 1 2 2 4 4 5 2

Έλληνες 26 27 43 43 37 34 24

Αλβανοί 2 2 6 6

Τούρκοι 12 14 18 19 13 15 30

Αρμένιοι 1 2 2 3 4 2

Ρουμάνοι 1 1

Ούγγροι 2 1 2 3

Ολλανδοί 1

Τσέχοι 1 1

Κροάτες 8

ΣΥΝΟΛΟ 182 217 268 346 368 360 401

Α Ν ∆ Ρ Ε Α Σ Μ Π Ο Υ Ρ Ο Υ Τ Η Σ

277

Πίνακα 62

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ

ΥΠΗΚΟΟΤΗΤΑ 1908-09 1909-10 1910-11 1911-12 1912-13 1913-14 1914-15

Αυστροούγγροι 44 55 55 54 58 55 68

Γερμανοί (Reich) 21 20 23 16 22 19 20

Ελβετοί 7 5 4 4 4 3 2

Ιταλοί 8 5 4 12 9 10 8

Γάλλοι 1 1 3 4 4 1 1

Άγγλοι 5 7 7 7 7 5 5

Βούλγαροι 6 5 5 5 1 2

Έλληνες 10 12 13 12 13 25 22

Ρουμάνοι 3 4

Ρώσοι 1 1 1 3 4 7

Σέρβοι 2 1 3 3 4 6

Ισπανοί 6 6 6 8 20 19 19

Πορτογάλοι 15 16 15

Οθωμανοί 68 94 139 213 206 188 217

Δανοί / Ολλανδοί 3 3 2 1

Αμερικανοί 2 1 1

Πέρσες 1 1 1

Βέλγοι 3 3 2

Αλβανοί 6 6

ΣΥΝΟΛΟ 182 217 268 346 368 360 397

2 Το σχολικό έτο 1908-09 οι Σέρβοι ήταν κατηγοριοποιηµένοι από κοινού µε του Βούλγαρου. Σύµφωνα µε το σχολικό Κώδικα 1911-12 οι Ιταλοί µαθητέ αποχώρησαν λόγω του ιταλοτουρκικού πολέµου. Όµω το 1912 εµφανίζονται να φοιτούν στο σχολείο 8 µαθητέ και µαθήτριε ιταλική υπηκοότητα. Στο έτο 1914-15 εµφανίζεται µικρή απόκλιση στο σύνολο των µαθητών που ήταν σύµφωνα µε του πίνακε µητρική γλώσσα και θρησκεύµατο 401.