Profesores: Marcos Perille e Adán Gonçalves. EPAPU Santa María de Caranza.

INTRODUCIINTRODUCIÓÓNNO termo ciencia provén da palabra latina “scire” que poderíamos traducir como “coñecer”.

A ciencia foi entendida de diversos xeitos ao longo da historia da humanidade.

Ciencia e Filosofía foron da man durante moito tempo (pensade nos “filósofos da natureza” gregos: Parménides, Heráclito, Demócrito, Platón e sobre todo Aristóteles), a escisión débese fundamentalmente a apreciación do coñecementocientífico separado dos mitos, lendas e crenzas e ligado á experimentación seguindo un método científico.

Co desenvolvemento da ciencia prodúcese o xurdimento da tecnoloxía que tivo e ten unha influencia notable nas nosas vidas. Estos avances foron posibles grazastamén a evolución do pensamento humano e da sociedade.

INTRODUCIINTRODUCIÓÓNN

É esencial, tamén, ser quen de diferenciar o que é ciencia do que non o é (a

pseudocienciapseudociencia). Para elo é preciso ter unha formación científica e unha actitudecrítica fronte a información que nos chega.

Pero, que é a pseudociencia?

É un termo que engloba datos fraudulentos que pretenden presentarse en sociedade como datos científicos probados.

O xeito para poder diferenciar a ciencia da pseudociencia, é que a primeirasegue un método ( do grego “methodos” = meta (más allá) e hodos (camiño)),

o mo méétodo cienttodo cientííficofico.

1. CLASIFICACI1. CLASIFICACIÓÓN DAS CIENCIASN DAS CIENCIASCIENCIAS

EMPÍRICAS FORMAIS

Baséanse na experiencia

NATURAIS: Obxecto de estudo, a natureza

SOCIALES: Adícanse ao estudodo ser humano

Non se refiren a feitos da experiencia:Argumentacións e razoamentos

2. O M2. O MÉÉTODO CIENTTODO CIENTÍÍFICOFICOO método científico é un mméétodo inductivotodo inductivo--deductivodeductivo, ou o que ven a ser o mesmo hipothipotééticotico--deductivodeductivo.

Que significa isto?

É inductivo porque partindo de casos particulares (premisas) establecemos conclusións xerais (hipóteses).

Exemplo:

Marián é humana e ten dous ollos.

Pepe é humano e ten dous ollos.

Hipótese: Todos os humanos teñen dous ollos.

2. O M2. O MÉÉTODO CIENTTODO CIENTÍÍFICOFICO

É deductivo, porque a partir da premisa xeral (a nosahipótese) establecemos predicións a casos particulares.

Exemplo:

Todos os humanos teñen dous ollos.

Uxía é humana.

Predición: Uxía ten dous ollos.

Se se cumpren as predicións, a nosa hipótese vese reforzada, se non se cumpren debe ser modificada.

2. O M2. O MÉÉTODO CIENTTODO CIENTÍÍFICOFICODun modo xeral podemos establecer unha serie de pasos:

ETAPAS DO METAPAS DO MÉÉTODO CIENTTODO CIENTÍÍFICOFICO

� OBSERVACIÓN E DETERMINACIÓN DO PROBLEMA

� BÚSQUEDA DE INFORMACIÓN

� ESTABLECEMENTO DAS HIPÓTESES (POR INDUCIÓN)

� EXPERIMENTACIÓN- PREDICIÓNS (DEDUCIÓN) E ANÁLISE DE RESULTADOS

� ELABORACIÓN DUN MODELO OU TEORÍA

� CONCLUSIÓNS

� PUBLICACIÓN DE RESULTADOS

� VERIFICACIÓN POR OUTROS INVESTIGADORES

Imos ver un exemplo sinxelo:

1. ObservaciObservacióón da n da realidaderealidade:: observamos que as aves do noso arredor (canarios, parrulos, mouchos...) voan.

2. Busca de informaciBusca de informacióón (Documentacin (Documentacióón):n): imaxina que pescudamos información sobre este feito e non hai nada publicado ao respecto (evidentemente esto non é real, pero serviranos para comprender mellor o nosoexemplo). Se xa estivera investigado (como sucede realmente, aquí remataría o proceso).

3. Elaboramos Elaboramos unhaunha hiphipóótesetese ((induciinducióónn):): como todas as aves do noso entorno voan, inducimos que “Todas as aves voan”.

4. ExperimentaciExperimentacióón e n e predicipredicióónsns ((deducideducióónn):):

Debemos deseñar experimentos ou estudos de observación que nos permitan determinar que todas as especies pertencentes ao grupo aves cumpren a nosa hipótese.

Por exemplo estableceremos todas as familias de especies dentro das aves e faremos as nosas predicións a partir da nosa hipótese xeral (dedución). As predicións serían do tipo: “os córvidos son aves, polo tanto voan” “os falcónidos son aves, polo tanto voan”...

5. AnAnááliselise de resultados: de resultados: Nas nosas observacións decataríamonos de que hai aves, como as avestruces ou os pingüíns que non voan. Non se cumprirían as predicións nas familias destas aves e polo tanto a nosa hipótese sería rexeitada. Se non se cumpre a hipótese debemos modificala ou propoñer outra nova.Hipótese modificada: “Case todas as aves voan”.A partir de aquí comprobaríamos a nova hipótese.

O método científico é o xeito que teñen os científicos de respostar as preguntas.

3. HIP3. HIPÓÓTESE, LEIS E TEORTESE, LEIS E TEORÍÍAS.AS.�� HIPHIPÓÓTESE:TESE: éé unhaunha posible posible respostaresposta (sen comprobaci(sen comprobacióón n

todavtodavíía) a un problema a) a un problema plantexadoplantexado que que xurdexurde da da

recopilacirecopilacióón de datos.n de datos.

�� LEI CIENTLEI CIENTÍÍFICA:FICA: hiphipóótesetese comprobada reiteradamente comprobada reiteradamente

que explica un fenque explica un fenóómeno meno ouou conxuntoconxunto de fende fenóómenos e menos e

ademaisademais explica porque acontecen. Describe e predice o explica porque acontecen. Describe e predice o

que sucederque sucederáá baixobaixo unhasunhas condicicondicióónsns. . TeTeññenen aplicaciaplicacióón n

universal e universal e demdemóóstransestranse cientcientííficamente. ficamente. ExemploExemplo: as : as

leisleis de de MendelMendel..

��TEORTEORÍÍA CIENTA CIENTÍÍFICA:FICA: explicaciexplicacióónsns aceptadas aceptadas polapola

comunidadecomunidade cientcientíífica a un fica a un conxuntoconxunto de fende fenóómenos do menos do

mundo natural que estmundo natural que estáán interconectados n interconectados e que poden e que poden

incorporar incorporar leisleis, e feitos e , e feitos e hiphipóótesesteses probadas. Por probadas. Por exemploexemplo a a

TeorTeoríía da Evolucia da Evolucióón n ouou a Teora Teoríía da Tecta da Tectóónica de Placas.nica de Placas.

3. HIP3. HIPÓÓTESE, LEIS E TEORTESE, LEIS E TEORÍÍAS.AS.

Imos ver un exemplo global do que vimos ata agora:

Un estudiante de Un estudiante de bioloxbioloxííaa marimariññaa pasoupasoumeses estudiando os meses estudiando os animaisanimais marimariññosos. . Tras Tras moitomoito observar e comparar os observar e comparar os animaisanimais, , pregpregúúntasentase: :

Por que os mamPor que os mamííferos acuferos acuááticos ticos teteññenen que que sasaíírr áá superficie a respirar? superficie a respirar?

�� PROPPROPÓÓN UNHA HIPN UNHA HIPÓÓTESE: O ancestro TESE: O ancestro mmááisis cercano dos mamcercano dos mamííferos acuferos acuááticos non ticos non son os son os peixespeixes, , sensenóónn os mamos mamííferos feros terrestres, que estterrestres, que estáán adaptados a respirar n adaptados a respirar OO22 aaééreo. reo.

�� EXPERIMENTACIEXPERIMENTACIÓÓN: N: O O nosonoso amigo amigo comezacomeza a realizar probas a realizar probas óóssgrandes mamgrandes mamííferos acuferos acuááticos: ticos: radiografradiografíías, as, diseccidiseccióónsns e toma de e toma de mostrasmostrase e descobredescobre que: que:

�� Dentro da aleta, os grandes mamDentro da aleta, os grandes mamííferos feros acuacuááticos ticos teteññenen CINCO dedos, CINCO dedos, unhaunhacaractercaracteríística exclusiva de stica exclusiva de animaisanimaisterrestres, terrestres, poispois serveserve para para desprazarsedesprazarsepor por terraterra pero non pero non polapola agua. agua.

�� Os grandes mamOs grandes mamííferos acuferos acuááticos non ticos non teteññenen branquias, branquias, sensenóónn pulmpulmóónsns, que son , que son óórganos adaptados rganos adaptados áá respiracirespiracióón an aéérea, rea, pero que non pero que non lleslles permiten respirar permiten respirar baixobaixoa a augaauga. .

�� O O seuseu ADN ADN éé moitomoito mmááisis semellantesemellante óó dos dos mammamííferos terrestres que feros terrestres que óó dos dos peixespeixes..

�� O O seuseu desenvolvementodesenvolvemento ontoxontoxééniconico (os (os pasos que pasos que seguesegue o embrio embrióón no n no seuseudesenvolvementodesenvolvemento dentro do dentro do úútero antes tero antes de nacer) de nacer) seguesegue todos os pasos que todos os pasos que seguenseguen os mamos mamííferosferos

�� HIPHIPÓÓTESE: Os ancestros TESE: Os ancestros mmááisis cercanos cercanos dos mamdos mamííferos acuferos acuááticos non son os ticos non son os peixespeixes, , sensenóónn os mamos mamííferos terrestres, feros terrestres, que estque estáán adaptados a respirar On adaptados a respirar O22 aaééreo. reo.

Hipótese reiteradamente confirmada

LEI CIENTÍFICA

Ten que explicar por que pasa

Obsérvase unha crise alimentaria fai millóns de anos: a escasez de alimentos na terra e a súa abundancia no mar fixomáis fácil a alimentación na auga, co que se viron favorecidos aqueles mamíferos capaces de vivir na agua.

LEI CIENTÍFICA: Os mamíferos acuáticos evolucionaron a partir dos mamíferos terrestres.

TEORÍA DA EVOLUCIÓN

Os seres humanos temos órganos e pezas atrofiadas que foron moibenificiosas para dixerir alimentos sen cociñar e vexetais

Dúas especies que viven en zonas xeográficamente illadas na actualidade, pero que previamente permaneceronxuntas, son moi similares

Existen animais moipouco abundantes que presentan características comúnsentre as aves e os mamíferos

O ADN do ser humano éprácticamente idéntico ó do chimpancé

Os animais que máis se camuflan coseu entorno sobreviven máis

Poboacións de Bolboretas que aumentaron a cornegra das súas ás para camuflarse mellor nascodias das árbores contaminadas

4. COMUNICACICOMUNICACIÓÓN E N E VERIFICACIVERIFICACIÓÓN DOS RESULTADOSN DOS RESULTADOSPara que o proceso de investigación científica esté completo faise imprescindible publicar os nosos resultados para poñelos en coñecemento da comunidade científica que será a encargada de verificar a veracidade da nosa investigación.

Por iso, é fundamental que os experimentos deseñados sexan

reproduciblesreproducibles.

Tamén é esencial o rigor científico, tanto por parte dos investigadores que realizan a investigación, como das publicacións especializadas que publican os achados, e en xeralde toda a comunidade científica.

O CASO DO Dr. HWANG WOOO CASO DO Dr. HWANG WOO--SUCKSUCK

O fraude cientO fraude cientíífico, por fico, por sortesorte para todos, non para todos, non estestáá moimoi extendido. extendido. Pero Pero sempresempre haihaiexcepciexcepcióónsns que que confirman a confirman a regraregra, , como o caso do Dr. como o caso do Dr. HwangHwang WooWoo--SuckSuck

O CASO DO Dr. HWANG WOOO CASO DO Dr. HWANG WOO--SUCKSUCK

�� Era investigador da Era investigador da UniversidadeUniversidade de Corea de Corea do Sur, que no 2004 do Sur, que no 2004 publicoupublicou un artun artíículo culo nana revista revista ScienceScience no que presentaba no que presentaba unhasunhas liliññasas celulares humanas celulares humanas conseguidas, segundo conseguidas, segundo éél, por clonacil, por clonacióón n terapterapééutica, algo que nunca antes se utica, algo que nunca antes se conseguiraconseguira e que abre que abríía todo un mundo de a todo un mundo de novas posibilidades terapnovas posibilidades terapééuticas (uticas (inxertosinxertose transplantes sen e transplantes sen rexeitamentorexeitamento))

O CASO DO Dr. HWANG WOOO CASO DO Dr. HWANG WOO--SUCKSUCK

�� En En diciembrodiciembro de 2005, de 2005, foifoi acusado de acusado de fraude fraude polapola comunidadecomunidade cientcientíífica: fica: A TA TÉÉCNICA NON ERA REPRODUCIBLE. CNICA NON ERA REPRODUCIBLE.

�� Evidentemente, Evidentemente, perdeuperdeu o o seuseu postoposto nanaUniversidadeUniversidade e o e o seuseu prestixioprestixio..

O HOME DE PILTDOWNO HOME DE PILTDOWNÉste éposiblemente un dos fraudes científicos máisrelevantes da paleoantropoloxíaque perviveudurante cuarenta e cinco anos (de 1908 a 1953).

O HOME DE PILTDOWNO HOME DE PILTDOWN

O arqueólogo aficionado Charles Dawson e o afamado paleontólogo A. Smith Woodward presentaron a comunidade científica restos do “eslabón perdido”.

Moitos anos depois descubríuse que todo era un engano e que os supostos restos estaban formados por unhamandíbula de orangután, unha parte dun cráneo de Homo sapiens e un dente dun simio.

Todavía hoxe existen dúbidas de quenes foron os autores do fraude, pero parece evidente que o contexto socio-político e as envexas tiveron moito que ver no asunto.

No noso blog tedes un entretido vídeo-documental con máis información: www.esocienciasnet.blogspot.com

5. COCOÑÑECEMENTO ORDINARIOECEMENTO ORDINARIOO coñecemento científico fundaméntase, como xa comentamos, na aplicación do método científico.

Como acabamos de ver se non somos rigurosos na aplicación do mesmo os resultados poden ser desastrosos.

Pola contra, o noso coñecemento ordinario susténtase moitasveces na observación, pero sen precisar probas que o demostren. É habitual que se transmita a través da tradición cultural.

Un caso sustancial desta sabiduría popular son as supersticións, mitos, lendas, refráns...

Ningún destes casos constitúen coñecemento científico, aíndaque algún deles, sen sabelo, pode relacionarse cunhaxustificación científica.

6. PSEUDOCIENCIAPSEUDOCIENCIATodo aquilo que se reviste cunha aurea de ciencia, pero que non o é porque non segue a metodoloxía científica. As características máis salientables da pseudocienciafrecuentemente son:

� Uso dunha suposta linguaxe científica.

� Evitan as demostracións dun xeito riguroso, pero expoñenconclusións e experiencias que non poden reproducirse, e polo tanto demostrarse empíricamente.

� Soen contar con xente que se fai pasar por científica, ou que incluso o é, pero que non actúan como tal expoñendo probas de escasa credibilidade.

� Pretenden facer pasar por científico un coñecementoordinario.

6. PSEUDOCIENCIAPSEUDOCIENCIA

� Adoitan a presentarnos a especialistas na materia, pero que non teñen un percorrido científico contrastado.

� Soen referirse a culturas milenarias e ancentrais que tiñan saberes ocultos aos que so uns poucos elixidos poden acceder.

� Son dogmáticas.

Algúns exemplos son, a astroloxía (horóscopo), numeroloxía, as dietas milagro, ou a pseudoteoríaevolucionista do deseño intelixente da que falaremosnoutro tema.

GRAZAS POR ATENDERMEGRAZAS POR ATENDERME

“ Estráñame que un adiviño non sorría cando ve un colega” (Marco Tulio Cicerón)

“ Alá debe querer moito ós tontos, porque hai tantos...” (da película Lawrence de Arabia”)

WEBGRAFWEBGRAFÍÍAAhttp://www.edu.xunta.es/web/node/950http://www.ehu.es/reviberpol/pdf/OCT05/schulz4.pdfhttp://filosofiaencolmenarejo.files.wordpress.com/2012/10/pseudociencia1.jpg