Skąd się biorą wynalazki i inne bajeczki o prawie

patentowymKonrad GliścińskiKatedra Prawa Cywilnego UJ

Doktorant

Joseph A. Shumpeter

Model Innowacji Model Producenta

– Najważniejsze innowacje pochodzą od producentów i są dostarczane do konsumentów poprzez sprzedawane dobra oraz usługi

– Producent - innowator generuje zyski ze sprzedaży wielu konsumentom

– Dzięki tym zyskom Producent – innowator może inwestować w działalność R&D więcej niż ktokolwiek inny

Model producenta

Motywacja: • Producenci działają dla zysku ze sprzedaży

• Jeśli każdy może kopiować to spada motywacja do inwestowania w R&D

• Należy więc wprowadzić ochronę IPR

„Jak się przyjmuje głupie założenie to się dochodzi

do głupich wniosków”Michał Kalecki

Carliss Y. Baldwin, Eric von Hippel

„Modeling a Paradigm Shift: From Producer Innovation to User and Open Collaborative Innovation” Harward

Buisness School, Working Paper. • Model Producenta• Model Użytkownika• Otwarte modele współpracy

Model Użytkownika • Firmy lub osoby indywidualne, które robią wynalazki, aby z nich bezpośrednio korzystać – Nie po to by je sprzedawać czy licencjonować i uzyskiwać zyski (Model Producenta)

• Maszyny, usprawnienia, narzędzia– Przemysł tekstylny, zbrojeniowy, naftowy, chemiczny, narzędzia naukowe,

• Od 10 do 40% wynalazków lub modyfikacji• Motywacją: tworze wynalazek nie dlatego, że chce go sprzedawać, a dlatego że go potrzebuje

Otwarte modele współpracy• Efekty zewnętrzne spadek możliwości zawłaszczania zysków spadek zachęty do inwestowania w R&D

• Badania pokazują, że zarówno podmioty indywidualne, jak i przedsiębiorstwa często dobrowolnie „swobodnie ujawniają” to, co wyprodukowali

• Open Source, Produkcja Partnerska (Y. Benkler)• Historycznie swobodne ujawnianie/dzielenie się rozpoczęło się dużo wcześniej i dotyczy m.in. takich dziedzin jak medycyna, sport czy elektronika

• Motywacja: prywatne korzyści (np. reputacja, hobby)

„Patent paradox”• USA, lata ’80, hiperliberalizm

– groźba utraty pozycji w zakresie nowoczesnych technologii

• wzmacnianie praw własności intelektualnej – polityka pro-patentowa

• Narodziny idei:– komercjalizacji wiedzy – transferu technologii – samofinansujących się Uniwersytetów

• W kierunku porozumienia TRIPS (1994)

„Patent paradox” – Założenie• Model producenta jest modelem dominującym

• Silniejsza ochrona patentowa silniejsze bodźce do inwestowania w R&D

• Więcej inwestycji w R&D wzrost dobrobytu społecznego

„Patent paradox” – polityka pro-patentowa • 1982 specjalny sąd (Court of Appeals for the Federal Circuit)– Rozszerzanie zakresu patentów– Trudniej uznać patent za nieważny– Wyższe odszkodowania (Polaroid v. Kodak 1986, 1 miliard $)

• orzecznictwo Sądu Najwyższego.– Diamond v. Chakrabarty 1980 r., przesądzono o możliwości patentowanie w USA modyfikowanych genetycznie bakterii.

• ustawa Bayh – Dole z 1980 r.– pozwoliła na patentowanie i komercjalizację wynalazków opracowanych w oparciu o publicznie finansowane badania.

Efekty polityki pro-patentowej• Założenie „silniejsze pr. patentowe” więcej inwestycji w R&D– Badania empiryczne nie potwierdziły tego związku

• Efekt „silniejsze pr. patentowe” zmiana polityki patentowania– „wyścigi patentowe” zwycięzca bierze wszystko – wzrost opłat z tytułu korzystania z patentów– więcej zgłoszeń z badań zaplanowanych tj. bez wzrostu nakładów na badania czy zmiany planów badawczych Np. z 30 do 300 zgłoszeń w skali firmy

– Monopoliści otrzymują większy kawałek „tortu” bez powiększania samego „tortu”

Efekty polityki pro-patentowej• Wzrost liczby zgłoszeń patentowych i patentów

– patenty „gorszej jakości”, „obniżenie” standardu patentowalności

• Pateny elementem strategii biznesowej – siła negocjacyjna oraz licencjonowania krzyżowego – gąszcze patentowe + patentowanie defensywne – „Pozorowane spory”

• W większości branż patenty nie są traktowane jako „podstawowy” mechanizm zwrotu z inwestycji – Ważniejsze szybsze wejście na rynek, ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa

– Z wyjątkiem branży chemicznej i farmaceutycznej

Shumpeter a „silniejsze patenty”• Shumpeter Monopolista więcej zasobów pieniężnych na inwestowanie w R&D

• Komercjalizacja cel: uzyskanie najwyższej ceny/zysku

• Wdrożenie – cel: zaimplementowanie technologii w przemyśle;– Nie każda „komercjalizacja” kończy się wdrożeniem

• Twórcza destrukcja – IPR pomagają w utrzymaniu pozycji monoplistycznej

Czy model Bayh – Dole działa w zakresie finansowania nauki?:

– USA 2005 rok:• 1,6 miliarda dolarów wpływów z tytułu opłat licencyjnych, przy 48 miliardach dolarów wydatków na badania, tj. niewiele ponad 3%

– Max Planck:• od lat ’80 do zawarł około 1500 umów licencyjnych, z totalny zwrot z technologii przyniósł ponad 200 milionów euro i należał do małej grupy super sprzedających się patentów;

• Roczne przychody instytutu z tytułu opłat licencyjnych stanowią około 1% całego budżetu instytutu

– MIT:• “the direct economic impact of technology licensing has been relatively small – a surprise to many who believe that royalties could compensate for declining federal support of research” L. Nelsen

Produkcja leków• System IPR decyzji o produkcji kryteria rynkowe m.in. – wielkości rynku, zamożności potencjalnych konsumentów zw. z potencjalnymi zyskami

• Efekt: – nie są produkowane leki na rzadkie choroby; – najwięcej pieniędzy zostaje wykorzystanych na badania i rozwój:• life style drugs (m.in. leki na trądzik) • me-toodrugs (tj. leków nieznacznie różniących się od już istniejących na rynku)

• oraz na reklamę ww. leków. • „the 10/90 Gap”

– 1998 roku WHO stwierdziło iż 10% badań nad lekami jest poświęcanych na 90% światowych problemów z zakresu ochrony zdrowia

Raport WHO z kwietnia 2012• Analiza alternatyw dla systemu opartego na IPR• Potrzeba światowego traktatu dotyczącego badań i rozwoju w zakresie medycyny zasady publicznego finansowania R&D leki globalne dobro publiczne

• Raport wyraża zasadę rozdzielenia (ang. delinking principal) – modelu IPR zwrot z inwestycji renta z monopolu– jednym z kryteriów oceny modeli alternatywnych rozdzielenia kosztów produkcji leków od ich ceny

– Takie podejście nie jest niczym zaskakującym:• „(…) koszty stałe lub utopione, które zostały poniesione w przeszłości (koszty historyczne), nie powinny być brane pod uwagę przy obliczaniu kosztów dostarczania określonego dobra”.

• Cena dostarczenia danego dobra powinna być więc oparta na kosztach krańcowych, które w odniesieniu do dóbr publicznych (informacyjnych) są niskie.

Nieadekwatność systemu IPR• Jeśli przedsiębiorcy (Model Producenta) działają wyłącznie w celu maksymalizacji zysku bodźce pieniężne są podstawowe IPR może być zasadne

• Jeśli w Modelu Użytkownika i Otwartych Modelach Współpracy są inne niż pieniężne motywy tworzenia to system IPR jest dla nich nieadekwatny

• System IPR być może nadaje się do stymulowania 1 z 3 możliwych modeli

• Jednak jak wiemy jest kosztowny (m.in. strata bezpowrotna), utrudnia funkcjonowanie pozostałych modeli, które z punktu widzenia społecznego są mniej kosztowne

Gospodarka kapitalistyczna – gospodarka towarowa

• Schumpeter i inni opisywał świat wynalazków z perspektywy tych najbardziej widocznych, pomijając całą resztę

• Model Producenta masowa produkcja • Gospodarka kapitalistyczna - gospodarka towarowa: – towar przeznaczony nie do bezpośredniego użytku przez producenta lecz na sprzedaż dla anonimowego nabywcy na rynku

Gospodarka kapitalistyczna dziś…• Dziś wzrasta znaczenie Modelów Użytkownika oraz otwartych modelów współpracy– Wikipedia, Linux etc.

• Model Producenta (jako model finansowania inwestycji w R&D) ma coraz silniejszą konkurencję

• model Hybrydowy to model bardziej rzeczywisty

• Koszty stworzenia i komunikacji maleją

Wnioski• Carliss Y. BaldwinEric von Hippel – Rządy powinny wspierać otwartość np. za pomocą IPR (otwarte licencje)

– Powinno się zbudować system zachęt do dzielenia się (np. zwolnienia podatkowe)

• Ponieważ IPR są sztucznym monopolem, którego koszty ponosi społeczeństwo to:– Przyjęcie zasady publicznie finansowane publicznie dostępne – inaczej „płacimy 2x”

– Zasada rozdzielenia

Wnioski • Odejście od zasady One Size Fits All

– Światowy standard (TRIPS)• Takie same reguły dla wszystkich krajów • Biorcy technologii v. dawcy technologii

– Zasady przyznawania patentów • takie same dla wszystkich aplikujących • Zróżnicowanie do pomyślenia:

– Wielkość podmiotu aplikującego– Wielkość poniesionych nakładów– Dziedzina technologii

• From TINA to TAPA– Odejście od traktowania IPR jak jedynego sposoby wspierania innowacji

– IPR są ELEMENTEM narodowych systemów wspierania innowacji i powinny być tym systemom podpożądkowane

CO JEDNAK Z PRZEDMIOTAMI CODZIENNEGO UŻYTKU?

W środowisku cyfrowym znikła rola wydawcy jako podmiotu niezbędnego do

zapoznania się z książką

„Drukarze marzeń” Piotr Stasik, Polityka 13 styczeń 2013.

Dziękuję za uwagę Konrad

Gliściński kgliscinski@gma

il.com