VEDIAM[IDWEPK

[AM/j%,/=vIvZC3

VA H

L.L43E[LS

J.LANIOC

UITGEVER

TIiIELT

VERZAMELD WERK VAN LOD. DOSFEL

ZESDE DEEL

VERZAMELDWORK VAN

LOD. DOSFELBIJEENGEBRACHT DOOR ZIJN VROUWONDER TOEZICHT VAN DR JUL. PERSIJN

ZESDE DEEL

DRUK & UITGAVE, J, LANN00, THIELT

BUDRAGEN VANGODSDIENSTIGEN AARD

DE GLIMLACH VAN GOO

(Uii eei brief van Proclus Ciciudius aan Lucius Cab)

. . .Toen ik, mij :n waarde, hat getwist van de scholen overden ec'hten zin van wetsteksten, en de haarklieverijen vandc w ;etgeleerden, waarbij al hat gekijf van onze rechtskundi-gen op Forum 'en in pIeitzaal emstig lijkt, ontv1ucht was,begaf ik mij, uit hat gewoel van de groote stad, aaar hatdorp Bethlehem onder de herders . Daar warden miju geesten rniii Iichaam gezond, daar sprak ik met eenvoudigen 'sictail van de natuur, daar Ieefde k als ecu herder met herders,leerda schapan liefhebben, droomen onder de pracht vanOostcrsche sterrenhemels van blauwe oneindigheid . - Mijnedagen verliepen als cen mooie herderszang van Theocritosof Vergilius en rythmisch was mijn gang langs heuvelenen door dalen . Beter dan in enge leerzalen verstond ik daardc heerlijke psalmen en voorzeggingen uit den rijken kunstschat van hat yolk dat ik met al mijn weetgierigheid nag .

Want nergens, vriend, hebben ooit zangen gegalmd alsop de godsdienstige eesten tar eere v'an der Jod .en God.Al wat Grieken of de dichters uit ons yolk hebben geschre-yen s daarbij vergeleken gestamel van onmondige kinderea.- .Flat gansche aardrijk met al zijn bewoners roepen zij opom hunnen. Heer lof to zingen : zon, moan en sterren; bergenen eeen moeten voor Hem hun eeuwig-oud en immer-nicuwlied zinger . - Wat een yolk, vriend, in weerwil van zij:neFarizeers, zijne Schriftgeleerden en hoe staat als en burcht,in de puinen van verdrukking, de nude trots van de liederenover zijne groote stad. 'n Hardnekkg yolk, dat ich nietondeidrukken laat en altijd voort van redding, van groothid,van een wereldvorst droomt .

Nog bin ik onder den indruk van wat ik verleden iiachtheb gezien . Nog vind ik daarvoor voor mijn geest geeneverkiaring en zoek ik hat verbaiid tusschen dit fait en eenaantal ook voor zeer .geleerden onverklaard gebleven teksten.'

Do herders, onder vie ik vertoef, hidden buiten nacht-wacht over hunne kudde. 1k zat bij hen . Wij zeiden veer

7

weinig, rnaar °dachten, d roomden en mij'merden des to meer,Gelijk rnijne herders en ik in hunne mantels gewikkeld waxen,zat ode natuur met vrede omhuld. Oneindigheid ruiscihte omoils. Plots Monk een groote klaarheid en vergulde de neuvel-toppen . 'Goudwatervallen vloeide; in bet dal . -- Met stralendaangezioht en met sneeuwblank kleed stond een jcngeling,een bade gewis "van hoogere maehten to midden oils . Ver•scljrikt vielen wig alien met bet aangezicht ter aarde, zooals~naar oils verhaald woi dt, de reizigers in de w"oestijm Moan,w'anneer tie verschriJkking van den Samoan over hen vaart.Teen sprak de schoone jmigelLug . Och vriend, bet was ora-keltaal, maar zoo klonk ze nooit to Delphi noch to Kum,a'.~Geen drift, 'geen s thuim op den morid, green dolle razer'nij,Been, wartaal waarbij de geest stilstaat en het bloed verstijft .Als even ientekoeltje ziefierden de woorden - ik hierinner zenuj iduidelijk -- nooit vergeet ik ze. De angel sprak aldus :ct Vreest niet, want zie, ik boodgehap u groote vreugde, 'diewoos geheel het yolk zeal zijn : dat u heden een Zali makeris g,~boren die Christus de Heer is, in de stad van David. Endit zij' u ten teeken, ge zult een wicht vin~dei in doeken gewikkeld en in eene kribbe gelegen . >

En pas waxen ~die woorden als zilverdruppels neergevallenof uit elke star -- en ~e waxen antelbaar -- dook een ez'ant van daarboven, even praehtig als ode eerste. Alie kleurenvan den regenboog gleden harmonisch aan den hemel. Metharpern en rinkeltrommenbegeleid, deinden gezangen, :

(< Eere aan Gad n den Hoogeen op de aar~de vrede bij; menschen van goeden wil .

Schoonheid bliksemde eenige stonden . Doch spo~dig ston-den de topper wear to blauwen in den nacht . Zwart wlekten;opnieuw de dal~en, en alleen blonken wear de sterren inden eenzamen naeht . Doch groot was de ontroering, ordermijne rnakkers yen bij mij'. Die engel~en hadden gezongen vanden fang-verwachte in de stad van den grooten Koning Da .vido Eenvoudigen twijfelen niet. Wet inompelden, eenig i oudebrompotten in hun baard van <{ droomen » en van << onmoge,lijkheid, >> miaar 2ij zelf weriden door nieu,wsgierigh"eid gedre-

8

ven, < Laten wij heengaan, » spraken zij alien, (( naar Bethle-hem om to zien hetgeen geschied is, wat de fleer ons ,ge-openhaard beef t . »

Vriend, wellicht glimlacht ge als ik u oprecht beken, datmet even veel belangstelling als zij medeging . Gij herinnert

u wel onze gesprekken over het leven, hoe droef wij beidennaar once tempels gin,gen, hoe treurig ontelbare malen onzeblip is geweest in den hemel, over de wijde zee, hope wijook hebben geklaagd over den pUcht en den cooed eenmaalde aarde to verlaten, en hoe wig hebb'en nagedacht of onsgansche wezen rusten zal under den groenen Cypresboom .

Vrjend~ hadt ge dan, zooals ik, de werken van de Jodengelezen, dann zoudt gij nog meer verlangd hebben naar red-ding uit twijf el en zielenood . Dit yolk wacht . Doen wij hotoak iiet? Smachten rij niet naar <c een lange rij van eeuwen »,naai een ee nieuwen gulden tijd,'> naar eon « kind waaraan deaarde 'de eerste geschenkjes opoff ert: klimop, hazelwortel, »Hoe 'tr~effend tong onze Vergilius daarover niet?

wij vonden apes zooals de gez~ant van daarboven hot ge-meld haad . - Een klein kind lag op wat stroo in de kribbevan een spelonk .

Len os en een ezel bliezen het \va'rm.De moeder zat er mast, kalm, zonder spoor van, wee .Vriend, nooit hebben onze beeldhouwers of schilders, eon

van onze godinnen zoo kunnen scheppen. Diana schijnt fluplump en grof mast haar. Z.aanlieht in nachtvrede, deblauwe spiegel van onze Italiaansche zee in lenterimpelloos-heid, geven u no;g gecn beeld v,an de reinheid van bet voor,hoofd

dyer moeder en zoo stilprachtig waren hare oogen datwte ze eens zag in geen andere meer schouw'en kan .

Eon arme timmerman waakte over moeder en kind .

Lucius, al onze oude gedaehten waren bier verbrijzeld :Len God zou bier kind zijn, hulpeloos kind in schamele doek-jes gewikkeld, een kribbe was bier troop, redelooze die yenhovelingen, herders eerstgeroepenen. waar ware~ i die pre-toriaansche wachten, wear de ~empelzuilen, waar de leeuw1en,wear de gloriemantels. En dit zou de redder zijn van zijn

9

yolk. Docih wie weet . Voor wie de Joodsche zangen. ken,tis alles echter mogelij'k . - Hier wordt heft kleine al~rnachtig. -- M ijne, gezellen twijfelden niet. Ze knielden eniegden ilk voor de kribbe het schoonste van hunne lammetjesnever. 1k stond recht na to denken over wad ik zag.

Plots ontwaakte het kindje en net glinniachte. En teen,Lucius, door een onweerstaanbare rnacht aangegrepen, kniel-de i'k merle, ik Proclus Claudius, de geleerde, de twijfel-zucihtige, de somber-denkeiide knielde voor den glimla2hvan dat kind .

Luc'i,us, een Gad die glimlac . t. Daarvan hebben wij n.ooitdurven droomen. Hoog tronen zij boven ens op de bergen,onz° goden, en als z'zj hun hoof d bewegen, dreunt deOlympus, maar een God, die mensch en kind wordt, eenGod die tot ons giimlacht, vervult de ziel met zulke zalig-heid dat knielen heersc,hen wordt.

Kortstondig zooals de verschijning van de engelen, was deglimlach van het kind . Dra look het weer zijn oogjes . Moe-der boog z~chi over de kribbe sneer . Vader v aakte en wasgelukk g . Alle anderen knielden roerloos, zalig, mensche-lijk-krank als riethaimen la.ngs de oevers van de stroomen .

1k ben gelukkig geweest, gelukkig voor mijn ganscheleven, gezuiverd van ieder verlan,gen naar oogen vol glueden vuur, naar luid-gegichel en liederlijkheid . -- Die moederen dit kind hebb~en mij de zekerheid geb'racht. 1k heb metvertrouwen gei reveld : <{ a kleine knaap, lath uw moedertoe, o kleijnie knaap, begin, gij zult Marcellus zijn, >>

Wij alien veriieten opgetogen de spelonk en beleden watwij haddenn gezien .

U Lucius, waart gij bij mij geweest, zooals ik, hoe zou lenwij elkander ncg meer lielhebben, vereenigd in eenzelfdebetrotiwen, ~enzelfde geloof, want ja, ik verklaar hetluide en met opgetogenheid : <c Voor mij is een grout lichtopgegaan en ik snag jubelen : Uit mijn hart welt een heerlijkwoord op. Mijne tong is als de pen van een vluggen sch,rijver. 1k heb den glimlach van een God gezien .

("De Standaard,,, I erstnummer 1921,)

I0

Voor 1e Joden bet feest van den uittocht uit Egypt ; voorcle Christenen de vreugdedag van 's Heeren opstanding uithet graf.

In de natuur het tij tip van de verlossing uit sneeuwgrafen ijsboeie'n, het hallelujah van dc vogelen .

Voor ons Viamingen is het dit jaar nog geen Pasehen, noggeen uittocht, geen opstanding, gesen verlossing .

Het blo'ed van de jongFns dive als lammeren naar de slacht-bank geleid werden in Vlaanderens vlakten, bracht ons noggeen rooden dageraad .

(' Wat nut is er geweest in het storten van hun blood >zeggen wij flog altijd voort . En intusschen groeit het grasvan de vergetelheid hooger en hooger boven dc graven vandc Vlaamsche gesneuvelden . Dc stemmen van de Vlaarnschedcoden aan den Yzer, die orn Vlaamscih roepen, wordenniet gehoord . . . Zi vielen voor bet recht, voor de viijheidvan hun Staat, van hun Volk tevens ; dock hun yolk blijitnog verstooten door den Staat die hun blood vroeg. Cipiershoude:n de wacht bij hun graven.

Heele Vlaamsche Irtasa's brengen nog altijd steenen aanvoor de gedenkteekens van hunne verdrukking .

In het leger waar zij de me erdetheid zijn, worden Viaaruesche soldaten nog vaak behandeld ais weleer de Israelietendoor Pharao's soldenieren, voor dat het < Pascha >> geworden was .

In her gerecht scheuren Kajafassen van verontwaardiginghunne mantels als zij houren verkiaren dat er een Vlaamscheyolk bestaat, wasschen Pijatus'sen hunne handers om degunstelingen van de machtigen to zijn .

In de besturen geven hooge beambten het voorbeeld vanongehoor7aamheid aan wetten die aan den Viarning eenkruimeltje van zijn taalrecht gunnen .

In het onderwijs vermiikt men de geesten van onteihareVlaamsche kitderen .

De Vlaamsche volksmenschen hebben behoefte aan ont-

II

PASCHEN

de me erdeiheid zijn, worden Viaarn

wikkeling in eigen taal, dock de tempels van hoogere w~ .tenschap worden halsstarrig gesloten gehouden door m en-sthen in wie ziedt de haat voor het verongelijk'te vlaamschleyolk en idie w~el kolen- zeep- en allerlei andere barons willenvrijlaten als de Vlaamsch-idealisten maar gekerkerd of ge-barmen blijven,

Als Viamingen kunnen wij nog in ons de Paaschvreugdeniet voelen en den grooten lofzang van de bevrijding nietaanhef f en : « Toen Israel uit Egypte trok > . Te vroeg is hetno our aan den feestdisc!h het lam to nutten . De sneeuw vande onverschilligheid ligt no over Vlaanderens landouwenen ode bronnen van geestdrift zijn in ijs geklemd .

Zal 't ooit Paschen 'worden? Zijn het geen onverbreekbarebarden dice het Vlaamsche yolk omklemmen? Is zijn slaapniet de slaap van den flood? Wordt ooit de z~ware steep vangeldmacht, invloed, vooroordeelen we gewenteld ?

< : Een yolk zal n,iet vergaan >, bazurint het ons tege n onde i-loop blij'ft b'ij het graf recht staan, gesteund door delief de .

r Dat yolk zal herleven, >> galmde het profetisch uit denmend van, one groote schrijvers en redenaars, en ode jongeRo~denbach zag door de teleurstelling 'en het dreigen van bethe'den, in de toekomst sours een blijden dageraad stijgen .

Laten wij' betrouwen in de woorden : « Wie gelooft, zelfsindien hij flood geweest ware, zal leven, >>

<< Zoolang er leven us, is er hoop.Zoolang een Vlami ng leeft, temt men den Vlaamschen

Ieeuw niet, zin,gen wij in ons nationaal lied .Eens ,nog kan het voor Vlaanderen « Paschen > wrorden

als << ieder > Vlaming in zich het Paaschverlangen den Paasch :-gloed draagt, als ieder Vlaming zich losrukt uit de windselsvan 'den flood, zich zuivert van ont~aarding .

Dan luiden veer alle klokken! ! . . .De terugkeer van de klokken! . . .Wat is het eene blijde gebeurtenisi!Wife is niet getuige geweest van de kindervreugde, als

in de kerken op Paasdhavond het « Gloria >> weerklinkt. Wie

12

heeft niet talrijke bengels alsdan de kerken zien uitloopen,in 'gene vaart recht naar huffs « moeder, de klokken ijnterug van Rome . . . de klokken van de groote kerk . . . na deklokken van de Patens . . . van het Zusterklooster . . . van hetCollege . . . moeder zijn de klokken voor ons gekomen? . . .>>

<< Ta, k'i'nd; loop maaar zoeken . >>Erg rdan gaan de k'leinen aan het zoeken en ze schateren

van vreugd voor i eder gekleurd ei, voor iedere snuisterij,goon 'iederen oranjeappel welke hangs in 'eon boom of ver-bergen 1igt in een struik .

De lucht hatngt vol vreugde, alley oogen tintelen .Het vuur is gewijd; blauwe wierook dampt .Wanneer keeren ode Paaschklokken in Vlaanderen terug?Wanneer luiden ze ons tegen uit het Parlement om de

vervlaamsching van de Gelntsche hoogesthool? tfit alle hoo-gere en lagere onderwi;sgestichten?

Wanneer vieren wij den dood van volkshaat en taalver-achting?

`Vanneer galmen zij to Gent, to Brussel, to Antwerp~en, toM:echelen, 'te Brugge, to Hasseh, overal, samen met het klot-sen van de baren of het ruischen van den wind in de spar-ren den Kempen ?

Wanneer schudden zij in iederen huiskring, in ieder kas-teel en villa, in ieder burgershuis, in iedere hoeve en werk-ma'nswoning Paascheieren uit, die Vlaamsche vreugde enVlaamsche kloekheid schenken?

Wanneer melden ij bevrijding voor wie gevangen, terug-keer voor we verbannen is, hoop voor hem die treurt, endageraad voor het gans'che yolk, yolk dat zoo lang in deschaduw van de duisternis zat? . . .

"Het Algemeen Weekblad,,, 1922, Nr 5)

I 3

DL PIIiTKS TERG ELST liN LAANDEfl Lei

Als 'de hevige wind van den, lieldestorm over Vlaanderenz'al gevaren ziju en de uurtongen boven ieder onzer zullengevlamd hehben zal her ook waarheid worden dal onze jon ..geli gen weer gezichten zullen zien en onze grijsaards slogdroomen zullen droomen .

Spottend zal men mompelen bij het beschouwen van degeestdrift : ,~ l)ie liede:n ziju dronk~en van jongen wijn » .

Eon zij die ziju opges$ aan uit de schande van de verloo;che-ning en, in hunne wangen voelen de groeve van de ':ravenom vroegere `laf herd zullcn opstaan en zeggen

<c Niet van jongen wijn ziju wij dronken, maar van opgeto-genheiid en liefde . »

Wij prediken Vlaanderen hef gekruisigde!Eens keerde het de glorie van grootheid . Julizon straalde

as . ziju hemel en over de gewelven zijner tempels werdenopgehangen 'de sporen van overwo~nnen rid'iers . Gegeto .:hten,als voor ode Heiland to Jeruzaiem, doorjoelden de ~tratenvan ziju steden en de bronzen klokken van ziju torens him-bamden Hallelujah's van overwinning .

Maar beule'n ziju gekomen: beulen met geeselro~eaen, rer-leiders met zijden snoeren .

In ziju lichaam droeg Vlaanderen de sporen der slagen.Uit alle larder kwamen vreemde scharen met de toortsener vernieling,

(, Het stand vol puinen, lag vol lijken, krielde van legers,en dag na dag verwoestte de slag het immer meer . . . Il etdeed zij:n plicht zooals n,iemand meer uitbloedde om 't kwij-ten, van, din plicht . »

Wi; beli/den Vlaanderen het gemarlelde .Overgeleverd zullen wij worden aan de rechtbanken. Voor

landvoogden zullen wij gevoerd worden . Gehaai zullen wijworden oni Vlaanderen s naam. Maar wij vreezen niet . ., dez'ielen kan men niet dooden en harten van ijs smelter inden toner van onze liefde . Wij kunnen tijde'ijk wachten ornhet nkruid uit to rukken, uit vrees mede het goede graan

'4

to bederven. Wij slaan flog niet met het zwaard. Wij doovennergens het lampje dat no,g brandt en knakke:n het buigendnet niet .

Wij verwachten dat alien die Vlaanderen verlieten, dieVlaanderen verloochenden en verstootten tot inkeer zoud~enkomen op'dat er tijden van verkwikking en vrede neerdauwenover het land .

W at morsi; is in Vlaanderen 'worde schoon, wat dor isweder friseh, w,at ziek is ti~ eder gezo:nd, vat koud is wederwarm . De vlo+ed Jvan de geestesgaven bruise over delandouwen .

Uljij zijiI boden vazt het verri jzende Vlaanderen .Den z'waren steep zagen wiJ we;ggewenteld. Qrii heat open

graf lagen de lansen van de gevluchte soldaten .Landvoogden, Farizeen, sahriftgeleerden hebben gesidderd

op tronen en stoelen omdat de doodgewaande weer omwandelde op de paden van het leven .

<< aartoe, » z'uchtten zij, << hebben de kerkcrs, de boeien,de wachte'n .ter-veiligheid, de rechters-ter-instructie gediend? :

Het hart dat wij doorstaken is genezen en klopt vooreeuwig. De voeten die wijhdoorwondden wandelen veer doorde herleving van het land . De doorboorde handen gaanwee;- zegenenri over de hoofden van de schareln,

De doornenkroon orn het hoofd is rood van lieve bloeien-de rozen. Bekers van overvloed worden toegereikt aan denmond, eens scheefgetrokker~ van lorst .

Dat mompelen de machtigen met schrik vervuld . Schrikcntroert wie voor liesde origevoeiig bleef .

Zij zijn ~'de drenkelingen op vermolmde wrakken, dock aanV'laandezen werd de weg van het leven gewezen en het zalzich van vreugde verzadigen.

Mogen velen het woord aannemen, volhouden in deliefde tot Vlaanderen en vereenigd blijven in liefde!

Wij willen 1rlaaynderen } elijden. De slaap z'al niet rneerloom onze oogen bekruipen in den tuin van verlatenheid enverraad. Alle woorden van verloochening zullen besterwenop onzen mond,

Try

Overmoed is getemperd tot wijsheid. Bangheid wierpen wijver van ons weg als een gedroogde vrucht . Halfheid rukten~vij nit als een dorren vijgeboonl . Wij kunnen zoet ~ijn engeweldig, voorzichtig en durvend, slaan met zwaard en roede,maar zalven met olie van barmhartigheid . . . naar het pasten vereischt wordt. Geen oneer van wrack roepen wij', maarwij willen de gere+chtigheid zien zegepralen .

('`Het Algemeen Weekblad,,, 1922, Nr 1'2)

ALLERZIELEN

Voor de vierde maal, seders in Vlaanderen can de kanon-nen het stilzwijgen wend opgelegd, zullen de klokken vanAllerzirelen luiden, 's avonds van Allerheiligen .

Wat groei'de het gras van het vergeten reeds over diegraven . -- HHoevelen worden niet meer herdacht . In hoe-vele harten heeft nieuwe levende Iiefde de plaats ingenomenvan 'de gestorven liefde. Alleen vergeten to worden is w+er-kelijk gestorven zijn .

VJaanderen, vergeet uwe dooden niet !Ontelbaar zijn ze gevallen, als de bladeren van uwe boo-

men, wanneer de herfstwinden er hun « Die Profundis > inzucahten. Ieder hoek'je van het land is heilig geworden. Over-al ljggen beenderen . - Het stof, waarin de mensch weder-keert, idwarrelt rond. In iederen akker waaruit des zomershet graan opsehiet, in iederen bosch, waar boomers groeie~n,fangs kdere beek die den Hemel weaerspiegelt en iederenstroom die streeft naar de zee, vielen uwe manners, uw~eknapen met den blik naar de verse, waar de gelieven wacht-ten yen baden met de hand op het hart, met de vingers kramp-achtig ap de bloedende wonders,

Een <c miserere >> « hebt medelijden >> weeklaagt over dedoodenakkers, < Hebt medelijden gij ten minste die mijnevrienden zijt, > Doch het vervolg van den Psalm :

6

a want de Hand des Heeren heeft mij geraakt >>, zingersde dooden niet voort .

Dat was niet de Hand van den Heer die hen raakte .De hand van den Heer voeld~en zij alleen in moeders

kruisje bij het afseheid .Den Heer zagen zij in het gef lonker der sterr~n., gedurende

de lange nachten van waken, in het bloeien der bloemnenbov en ode velden, in den hemel die kalm hing over bet razenop aar'de .

Doch zij werden getroffen door die werken van den Satan,door de werken vafl de heerschzu~ht, de baatzucht, den land-honger, de immer onverzadigde drifters .

De Satan sta.a t als smid in de werkhuizen waar de ka-nonnen en k'ogels gegoten worden, due hun jong vleesah aanflarden rukten . De Satan blaast op het vuur van den hiaat,hij z'waait met de viaggen van den kamplust . Under Satansit geeing; werken wraakliederen gebruld.

<< Zalig, zalig ode dooden die sterven in den Heer >> ruischthet innig;zacht door de stilts, doc'h weer stijgen zuehtenc Voor ons was sterven niets . . . maar wij hadden eerie moeder'wiper st~eun ti ij waren; kinderen, die nu weezen zijn ; eerievrouw voor wie het levers ~droef is geworden ; eerie levenstaak .Wij droegen in ons onuitgesproken liederen en zangen vansohoonheiid ; onze vingeren moesten nog schoonheid schil-deren, beeldhouw~en, boetseeren . Uns levers was niet tenerode . >>

Fanfaren sc'hetteren nationals liederen .« Wat nut is er geweest in het storten van mijn bloed ? >>

mcmpelt het uit de graven .<, In hoever ber eikte'n wij de doeleinden waarvoor urij

streden ?Is er meer schoonheid op aarde? meer gerec'htigheid, ~ne,e~r

eivaart, meer tevre .enheid, meer broederlijkheid? Heeft on-z'e flood een mooi;er bestaan veroverd voor de levenden?Bouwt men minder kazernen? Smeedt men minder wapens?Spreken de heersehers zachter tot de massa? E'erbiedigt inertmeer het eigen en zelf standige ' in mensohen, groepen, vol-

'7I7

ken? Zitten er minder menschen gevangen achter ijzerenmuren? Li,g,gen er minder ziekenin de gasthuizen? Knaagtde honger minder aan de ingewanden? Waardeeren de meal-schen thans meer de hoogere genietingcn dan de lagere?Zijn zij minder slaven van alcohol en dierlijkheid ? Wordtaan de of gelegen volken peen blijde boodsehap gebracht ?Was 'de groote menschenmoord de laatste? Is ons bloed de"'em geweest van een nieuw n dageraad voor Vlaanderen?

voor de menschheid? »Erger ~dan ooit warden door militaristen, door veili,g-z'it-

te !de couranteiischrijvers de menschen teg;e!n elkande_r op-gejaagd. Van algemeene ontwapeni~ng, van einde van hetnilitarisme geen spraak. De overwinnaars nem_en met be-ven'de hand den beker met 'den overwinningswijn . Ze zijnbang, banger 'dan ooit voor eene weerwraak van de over-wonnenen n 'de zegepraal is even treurig als de nederlaag .Kazernen zijn vol . Voor nieuwe oorlogen maakt men meerom meer wapens klaar . Haat wordt onderwezen in de school .Van jomgs of w+orden de k'inderen voorbereid om menschento bekampen. Ingrijpender wordt de macht van de Staten.Mi derheden worden niet erke~nd. Wie vroeger verdrukt wasis thans aan het verdruk'ken gegaan. Het zaad van uwelijken, dooden, is nog niet tot een oogst voor Vlaanderenopgeschoten. Men denkt er aan hulde to brengen aan gene-raals maaar vervolgt hen due U verpleegden en in Vlaand'e-i ens gevangenissen zitten nog menschen opgesloten wegensde onvergeeflijke misdaad van liefde tot Vlaanderen . De on-afhankelijkheid van bet I nd w'aarvoor gij streedt wordt meerom meer in gevaar gebracht door al to nauwe toenaderingtot dit land dat voor ons het groote gevaar is . Die stem vande Vlaamsche dooden aan den Yzer wordt door de machtbe-zitters met tegenzin aangehooM .

Een 'toespraak van een minister Deveze vindt meer bijvalal sprak hij nu ook to Jemappes ter herinnering aan eon slagdie Belgie overleverde aan de hateulijkste dwingelandij . Zaligzijn de oogen die niet meer zien wat huichelarij in het landheerscht. Zalig de ooren die de wartaal van het delirium

van sommige redenaars niet hoorden . Zalig de harten die nietverzengd werden »,

***

Luidt, klokken van Alleriielen, uit alle torens van \rlaan-ideren. Laat uwe stem weergalmen : « Eer aan de dooden . Weeover hen die hebben gedood .

Vrede over de gevallenen . Wroegi,ng over hen die dui-zen;den levens maaiden .

Schouwt naar den Hemel waar vrede i's.Lieide voor elkander . Bemint elkander . Haat aan den Haat .Vrede op aarde, voor al wie het goede betracht . Oorlog

aa'n den oorlog, aan de oorzaken van den oorlog, aan apeswat oorlog verheerlijkt, a'anwakk ; rt. Eerbied voor verschei-denheLd. Drang naar eendracht, Heilige gemeenschap tus-schen levenden en dooden. Eeuwig herdenken, eeuwige hoop .Leven voor het ~doel waarvoor de dooden vielen en des,noodssterve,n voor het levensdoel .

Luidt, luidt, klokken van Aherzielen,("Jlet Algemeen W eekblad,,, 1922, Nr 33)

NIEIJWJA AR

`'freer is peen jaar voorbij van droomen en denken yenstreven, van luttel zonneschijn en zwangere wolken . Veerwerden ontelbaren ter rustplaats gedragen, voor wie geendagen, nosh jaren meer be taan : al!een eindelooze e+euwig-heid . lillioenen moeders hebben pasgeboren kindero_Z b~e-groet. De wereld voegde cone stroie bij hot onvergankelijklied van komen en vergaan . . .

Nieuwjaar zou moeten voor ieder eon dag zijn van em-stjge ingetcg~nheid, van 1~efdevol herdenken, van nauwgezetonderzoek naar verleden laden, van waste besluiten voor de

toekomst, geen dag van liederlijkheid, van vaiscahe wenschen,van nuttelooze droefheid, van gekke begoocheling n.

v Tij wenschen aan al onze lezers, naar oud Vlaamsch ge-bruik, -- en onze wensch is Vlaamsch, dus oprecht, -- eenzalig en gelukkig Nieuwjaar . . . en nag vale navolgende.

Wij wenschen hun de schoonheid van de ziel, de gezond-heid van het lichaam, den vrede des harten, de wervullingvan al hunne zedelijke wens'c'hen, alles wat hun mensch-zijnverheffen kan .

Daar ij ons tot Vlamingen wenden, voegen wij daarbij 'denwensch :

Dat wij, Viamingen, in 1923, einde1ij~ zouden thuis zijnin Vlaanderen, dat het treurig vans van den dichter :

Daar is maar en Vlaanderen en 't vergaatdoor duidelijke feitezou weerlegd word~en,

wij wenschen Vlaanderen Vlaanlscrh; .De hesturen,De rechtbanken,De sch olen,H et lager Vlaamsch,Vlaanderen Vlaamsch, van de hoogste toppen tot de diep-

ste dalen .Vlaamsch de macht, de schoonheid .Vlaamsch den man, de vrouw, hat kind .wij zijn er van overtuigd, in een jaar wordt heel hat huffs

van Vlaanderen niet gebouwd . Doeh zagen wij hat beloofdemaar wat naderen. Korden wij eenige loopgraven, eenigevesten van Vlaanderen veroveren!

Diaartoe zijn bij alle Vlamingen onmisbaar velerlei given :de wijsheid, hat geduld -- heel vat anders din de lamheid ,de volharding, de mood, om na de nederlagen nog met he-zileling voort to ijveren, de onbaatzuchtigheid, hat zelfver-geten, do ver'draagzaamheid ten, opzichte van elkander, devergevingsgezindheid, bet opgaan naar hat ideaal, do~ch tangsde 'v~eilige vv~egen den werkelijkheid,

Paten Callew:aert wenschte de Viamingen « ideaal-helder-heid en veils-vierkantigheid » toe .

20

kon Vlaanderen in 1923 leeren klaar zien, leeren ,,, ierkantwillen, Ron het genezen van vele ziekten aan ons kleine yolkeigen: van wit, en bedilzucht, van verwarren van aivooraen-praal met dadeneenvoud : van tuchteloosheid en eigenzinnigealleenlooperij ; van eigenwaan,

wend Vlaanderen eindelijk zioh-zeif bewust, zonder moed-wi,ilic e kleineering noeh onderschatting van wat-niet-Vlaamschis. Louterde het zioh van zijne gebreken - al waren die fluook eeuwenouci en kon het nederig en naar volmaaktheidstrevend van de naburen overnemen en leeren wat doze a anhoedalnigheden bezitten,

werd, met een woord, Vermeylen's wensch vervuld : <c Mij'nvriend, wij zullen Vlaanderen schooner maken >> . En in ditschooner Vlaanderen wenschen wij vrij to zien en in hunnewoonsteden, hen, die dwcepzu'cht verlamde of gevangen houdt--- 1923 zij het jaar van de ,Amnestie!

1923 zij eerL jaar van Herstel . Nog l ggen in menige ge-meente huizen verwoest. Nog, dwalen velen rond zonder wastewoning; die nooit kunnen voelen dat de thuis vrede is, :tate~gen haard good waard is, dat (( mijn huffs, mijan kasteel is >> .

1923 zij een jaar van Vi ede .Doch order Vrede verstaan wij niet : Rust voor het on-

recht, zegepraal voor den verdrukker >>, maar wel de c Ordevan bet Recht », Doze alleen is de ware Vrede, de Rust vande 'Orde. Lien verlangen wij met ons gansche hart . Den eer-st m verwerpen wij .

Een betere wereld, waarin de geschillen worden opgelostdoor vreedzame wetspraak van rechtvaardige scheiasrechters,is - tot flog, toe - vrome wensch gebleven. En loch wen-suhen wij hem voort en al wat wij aan verachting in ons heb-ben storten wij uit op de haatzaaiende schrijvers, die men-s en tegen mekaar epruien, op praalzieke redenaars, diezich ee n spreekgestoelte wenschen op de lijken van gesneu-velden, op al diegenen die tot medelijd~en niet bewogen wer-den door de ontzaglijke rampen, welke vies jaar fang hetmenschdom hebben geteisterd ; op de schroeuwers van ~< Jus-qu'au bout!! >> die nooit den eersten stag stelden naar filet

2 1

sla.gveld, op al die schiinheiligaards die drunken en feastvierden, terwijl de joiigens den durst van den doodstrij~d voel-den scheuren in bun keel ; op al degenen die rijk werden tengevolge van de ellende der anderen, op al de << Marseillaise, > -en « Brabanconne > .zingers, die vergeten, dat in Belgie peenland 1 gt dat Vlaanderen beet en een yolk woont dat denede-,len naam an << Vlamingen >> draagt; op al die vrljheids-apostelen, dine de virtuosen van bet verdrukken zij~n; op ahlen die de leelijkheid hunner handeli'ngen verbergen achterden sluier van edelc heeren waarmede zij sukkelaars ver-bluffen.

1923 brenge ons nader de Verzoening under alle volke i,ander alle menschen. Moge eindelijk bet gebed van denVredes-Pans verhoord worden, dat zoo verwenscht werd enwordt door al onze militaristen .

Wenschen moeten laden als bloemen en vruchten dragen .leder doe in 1923 z7jn plicht,Vdor den slag bij Trafalgar was bet Nelson's beknopt, kor

that w~oord<< England expects that every man will do his duty ! »Vnj vertaald luidt datVlaanderen verwacht dat in 1923 iedereen ~ijn pllcht ver-

vullen zal .Niet voor eenieder is bij dezelfde . Op bet schip van den

Staa.t zijt1 er bootslieden, stuurlui, bevelvoerder~ . Er zij~n erdie in do sterren de baan lawn . Voor anderen is de tack lich-ter en neder~ger .

`Vic to bevelen beef t doe bet wijs en krachtig, harteiijk .\Vie gehoorzamen moet doe bet waardig, vrijwillig .

Geen ijdele krachtversp cling, geen vern!ed~eretnde hooghar-t gheid, geen morrende opstandigheid .

t%'eel ongeluk words geleden door de schuk l van de men-schen zelven .

Veel geluk zou veroverd worden . . . indien men maar wilde .Wij besluiten dus met den wensch1923 zij net jaar waarin Vlaanderen wijs en doelmatib

leers willen.("Hef Algemeen W eekblad,,, 1922, Nr t2) .

22

DAT SOMBER CHRISTENDOM

De wellusteli .gen in de wereld beschouwen C h r i s t u sals den grooten vreugdedooder .

Wanneer zij een priester zien, denl en zij aan zwarte ra-ven vlekkend op helderblauwe lueht . Een kerk, een klooster,sc,hijnen hun toe als ki11 ; vochtige, vunzige kerkers Te,lkensals zij vernemen dat uemand naar het klooster gaat, vindenzij dat jammer en beklagen zij het zoogez'egde sla ;htofferen het gansche gezin. Kloosterroepingen schrijwen zip, inhun hooge wijsheid, toe aan liefdeverdriet .

Wij staan bier tegenover een kolossaal misverstand, tegen-over ode verwardng tusschen l u s t en v r e u g d ; tusschenernst en somberheid ; tusschen lustwekkend enb e0 o r 1 i k ; voor een misvormende overschatting van depiaats welke lust en oniust in het werkelijke wilsieven i.n-nemen.

Somber kan alleen bet Christendom schijnen voor hen, diein het bevredigen van tijdelijke, voorbijgaande verlangens, of`n het nastrewen van de grootst mogelijke som van aardschgenot, door de gera'ngst mogelijke som van onlust vergald,den grondslag van de zedenleer en het levensdoel zaeken .

Christus staat inderdaad scherp tegenover Dyonisos, denzieh uitlevenden god, tegenover Nietzsche, dire de lusthevre-

ing tot bet uiterste doorvoert . De uitgelatenheid Aran dehFidensrhe feesten moet op christelijke plechtigheden ont-breken ; en in de liederen uit de liturgisehe zangbo~kenvindt men geene aansporing tot drinken als in de lierzangenvan Horatius en andere heidensche dichters : Pancratius, Tar-cisius zijn geene Pallieters . - Agnes zong of danste nooitmee i t de reien ter eer van Aphrodite, en de gezamen jlkemaaltijiden, waarop men God nutte, waren door heel anderlight bestraald dan de, f eestmalen van Balthazar .

Doch het laatste, het eeuwig woord van het Katholicisnieis v r e u g d. baarom is et juist de negatie, de -outkenningvan de somberheid. S o m b e r h e i d is daarentegen de nit-komst wan alle leverzsbesehouwingen, welke staan tegenoverbet Katholieisme,

23

Het 'Christendom looohent natuurlijk nosh het kwaad, noc11het verdriet ; maar voor den geloovige is smart een ; egwijzernaar de vreugd, yen ligt Golgotha op den weg naar het Pa-raldijs i

Zoo sehoon en zoo waar is het wat V e r s c h a e v e schreefin ziine studie over Beethovens IXe symfonie :

(( De berg van den doodsangst inn Gethsemani w erd doberg van 'e hemelvaart, de martelaren voor Chri'stus zon-gen p oe n ce s u n t p e n n oe (straffen zijn vleugels) . De mon-nin in de middeleeuwen, midden in de verscihrikkeil'ijkstepijn op zijn doodsbed uitgestrekt, antwoordt op die vraag :Hoe maakt gij het :« C r u c i f i x u s> (ik ben gekruist)j(A11e1uia»,

`'Vaar dodd geliefden van elkander seheurt, fluistert hatChristendom de treurenden zacht toe : « Laten wiji weanen,maar niet als zij die geene hoop hebben, » H~et erkent diea,arde wel als eon tranendal, maar verkondigt dat na hetui'tschreien van de meest zware smart de betraande oogensullen aanschouwen de begroete moeder van barmhartigheid,het leven, de zdetheid, de hoop, en Jiezus, de geziegendevrucht .

De smart is het sterven van den zaadkorrel ; het persenvan de druif, een loutere overgang, een graf van enkeledagen, enkele jaren waaruit vreugde verrijst .

Z a 1 i g is het eerste woord dat wij uit Christus' predikin .gvernemen, en op het einde spreekt hij : Doze dingen heb ilktot u gesproken, opdat ge in Mij v r e d e moogt hebben . Inde wereld zult ge druk hebben, maar schept cooed : Ik hebde wergild overwonnen.

Lust wordt niet beloofd ; integendeel ; doeh immer a1ig-heid en vrede worden toegezegd . <<S c h e p t m o e d> is hotbevel .

D J geschiedenis is een voortdurend bewijs hoe de m~ensch,die naar verboden 1 u s t zoekt, de smart vindt op den bo-dem van den beker ;

hoe (t de wellust van een oogenbliksleept eon keten na van eindelooze ramp'en

a4

en hoe lustwegen onfeilbaar uitloopen op a,fgronden vande somberst+e wra,nhoop .

De klacht `van bet heidendom snikt uit Horatius' zang, aanPosthumus

« Wij moeten huffs, hof en aangename vrouw verlaten ; engeen van al deze boomen, waar ge zin in hebt, ral u, die= erbeer over zijt en wiens leven kort is, volgen, behalve diegehate cypressen >>, En zoo klagen de heidenen de ~ceuwendoor .

De Wetenschaps de Wijshegeerte narnelijk, buiten betChristendom, is een aanhoudend belijden van onwetendheid .Nets is somberder dan niet to weten waar men heengaat : -dan bet stellen van de smart aan bet erode van al onz+e han-delingen. De k u n s t buiten bet Katholicisme bruit ontel-bare malen echt-Luciferiaansche wianhoopskreten,

Pewijzen? 4ch ze liggen voor 't rapen : In de aanteekenin-gen bia de vertaling van (< Bij ref Meer van Geneve >> van 'Ia-

ryan Morawski, door H . Ermann S . J, staan ongeveer -lertigbladzijden vol klemmende bewijzen van somberheid buit~°nbet 7(atholicisme, van vreugde daarbinnen .

Zoo betoogde de Geneef sche Hoogleeraar Franco+is Tho-mas sat er rra.ar een middel tegen de Weltschmerz (wereld-smart) bestaat, namelijk Jezus Christus, de Zoon Gods, Enui't bet leven `der akeiigste pessimisten : S c h o p e nh a n e r,v c .n H a r t m a n n is bet sat bet vreugdeverkondigen aoek(( M e h r h r e u 'd e>> (meer vreugde), door Mgr von Kep-pier over de dauwbehoevende wergild wend uitgezonden,

M ~r ya n M o r a w s k i zelf schrijf t(( Het pessimisme is een nevel, die enkel in d~ laagte kan

zrvevEn. Hocg~er boven de wolken van aardsche kennis, in't licht der waarhEid, door 'God geopenbaard, straalt ~euw1g ;o p t ,i m i s m e, s Moest een modetne Dante als p~elgrim doorde somberst~e verblijven op aarde reizen en ondervrag~ea hendie lijde'n aan de treurigste ziekten, hen die gevangen kitten,wegens de droefste f eite'n, grog hij naar die krankzinnigen-gestk.hten, dan zou wiel blijken hoe zelfs op aarde lief alier-pijtniijkste bet gevolg is niet van bet sombere Christendom,

25

radar van de leerstelsels van, hen die het bekampen in naamvan het recht-op-blij-zijn .

~t Hier woven de slachtoffers vann wat de dwazen Lust bee-ten >, you even passend opschrift zijn op de akeligste verblijven .

Ondertussehen zingen honderden nachtegalen lustig in d~enkalmen vre!de van kloostertuinen, en zullen in k!erken blijdegeloovigen hun G a u d e a m u s Oaten w!ij ons verheugen)aar hef f en ter eere van de Eeuwige Vreugde en de oorzaakonzer b lij d schap .

("Averbode's W eekblad,,, 3 Se pl. 1922.)

LICHTZINMGHEII)

Een'~ typische k'waal; waaraan onze wereld lijdt, is de alto groote li!chtzinnigherd :waarmede gesproken en reschre-won wor'dt; het geniis aan onderzoek naar de waarheids- enzekerheidsgronden van hetgene met voorhoudt ; do verbluf-fende ongevoeligheicl voor alle natuurlijke gevolgen van watmen be;wcert.

Men kan niet van ieder eischen dat hij geschooid is in taever~ehillende vakken van de wijsbegoeri~e, dock elk mensch,met gezond verstand begaafd, beef t de b!eginselen ~, an deredeneerkunst in den geest geprent. Hij heeft maar na todenken, eerlijk en aandachtig, to zijn .

Proef ondervindelijk is het biz~on~der boeien'd ee :ns 'de ge-schiedenis van sommige bepaalde praatjes na to g!aaan : betontstaan, het geleidelijk zwrellen, den gestadigen groei, hottc evc egen van ornstandigheden . Laten onze 1e~ers dew weekie proef eens nernen .

E is to weinig g e z o n 'd e ~twij'f elzucht onder de menss.hen .0 ng e z on d e genoeg : betreffende godsdienst waarheden bij-voorbeeld. Doch hoe men geen, die niet buigen wit voor eononf eilbare, uitspraak van de Kerk, en die zich in naam vanz iJa le :vrijheid, de reehten van z ij n geest verzet te!gen hat26

afkondgea van cen dogma, zal jets als o n b e t w i s t b a a rverkondigeln en als men hem naar de redenen vraagt, zal hijantwoordeln :

Het is 'waar : ik weet bet van X .Het is waar: want bet staat in mijne kraut .Het is waar : Minister X, ei bet in de Kamer .Het woord van X, of het bericlht in de kraut zijn voor

men g mensch, idle een danker beet, een steviger argumentdan bet woord van Jezus Christus, een verhaal over betEvargelie of een decrees van de Kerk,

Er bestaat te weinig g e z o n d wantrouwen .Weer 0 n g e z 0 n d wantrouwen genoeg, dock voor bet

overige zijn dc menschen al to veal geneigd to gelooven ,vathun bevalt, niet te gelooven was bun niet bevalt .

Hoe gauw words bet kwaad van een vijand, hoe rnoeijkbet kwaad van ee'n vriend geloofd, al hebben in heide ge-

11e:n de getuigenissen dezelfde beteekenis, dezelfd waarde,al zijn ze even talrijk, even geloofwaardig .

<< 1k kar' het gelooven, >> lujdt het ten opzichte van denvijand, c Het is onmogelijk. >> klinkt bet partijdig oordeelin net tweede geval .

<< Dat k a ii rnij:n kind niet geschreven hebben, > roepenvdder of moeder uit warineer bun jets verkeerds ever noonof dochter verhaald words .

Hoe menigmaal words van bet << m o g e lij k >> tot bet < w e-z e Ii 1 j : k b e s t a a fl ci e >> besioten. De ontwikkelingsgang isde V( igende : < H ij k an dat wel gedaan hebben, >> waarbij doIichtzinnigc toehoorder nummer i overgaat tot de bewaring :< Hij z a 1 dat gedaan hebbenx en nr 2 verzekert : K<Hijli e e ft bet gedaan > . Nummer 3 goat verder : <<Niemand an-ders Jan hij beefs of kan bet gedaan hebben,> en zoo voort,en zoo voort .

De menschen zouden zelfs i n d en - d a g e I i c. :h eno rn g a ii g veal hooger eischen moetenn stellen alvorens zijlets als voor-hen-bewezen erkennen, Aan hem, die jets komtoververtellen, zouden zi als eerste vraag moeten -te1ien :

H o e weet gij was ge vertelt?

27

28

Zaagt gij het zeif?Of wic zag het? Wie hoorde het?Is die mensch betrouwbaar? Heeft hij toed gezie'n? Juist

gehoord ? Is hi ; to gelooven? Hoe staat hij tegenover denrnensch van wien jets verteld wordt : als vriend of als 'ijaud?

Ging men aldus to work, dan zouden een aantal 1asterpraatjes van bij hun ontstaan af, doodgedrukt "worden cnde re1d, die door de kwaadsprekerij vterwoiest wordt, zouer heel wat mooier uitzien. Er zouden veel minder moord-aanslagen gepleegcl worden op de eer van den naaste enrarijken, flu door de li'chtzinnigheid van al to vlugge Longertot onmacht gedoemd, zouden hunne vruchtbare workingkunnen hervatten. \Vat kwaad heeft de lichtzinnigheid, waar-medc over geestelijken gesproken wordt, aan de Kerk utetverricht .

Allergrievendst is de lichtzinnigheid door schrijvers ge-pleegd : geEchriften blijven, nadat de woorden reeds vei yb-gen zijn

Ten voordeele van de journalisten bestaan verzac ;hendeomtandgheden, waarop Louis Veuillot in zijn tijd gewezenheeft. Dc journalist beschikt over den noodigen tijd niet,over de noodge gegevens niet om ieder feit aan eerie g r o n-d i g e kritiek to onderwerpen . Hij is tot viugheid, tot cladelijkekeuze en onmiddellijke besluiten verplicht . Toch zijn er gren-zen aan hetgene toegestaan of vergeven kan worjen n watin vole bladen gebeurt gaat alle grenzen to buiten .

Doch zuij z1f die den naarn hebben, geleerl, wetenschap-pelijk work te leveren, gaan vaak nogal to 1ichtzuinnig tie werk .Wat werden er op ieder gebied theorieen gebouwd op denwankeleri grondsiag van onvo1doendta1rijke, van onvoldoend •zeker waargenornen feiten. Geleerden, die eenige - to wei-nig - kinderen onderzochten, bouwen algemeene stelse13over kinderopvoedkunde . Geneesheeren, die met een middelgunstige uitslagen op een goring getal ziekein bekomen, ba-zuinen ide wonderkracht van huxine uitvinding uit .

Zelfs de geleerden zouden hooger eischen moeten stellenaangaande hot bewezen-zijn van eerie wet, zij vooral dragon

eels reusacht~ge veraantwoordelijkheid. Van hat al dan nietwaar 7ij!n van hetgeen zij onderwijzen, hangs de gezondheidvan ziel cf lichaam van honderden menschen af, dikwijls detoekornst van een heel yolk of een heel land .

En toch is het verbazend hoe sours zij oak roekelosos towerk gaan en zich altijd maar voort bezondigen aan hetafle~den van a 1 g ~e m e e n e beg,inselan uit te weinig talrijkefester, of aan eenzijdigheid en geniis aan algemseene kritiek .

Gees wonder aan ook dat stelsels ineenstorten de canena do andere en dat was gisteren als het summum van deIwaarheid hoog in de lucht gestoken werd, thans als eenversleten vokt 'ordt weggeworpen .

<<Minder lichtzinnigheid» vordere men ook vanredenaars, die de ,bewegingen leiden van talrijke volksscha,-ren n dire er in zoo menig ,geval zonder ~ernstig~ voorhereidingzonder ernstige bewijsvoering maar op los prates en tevre-den zij~n als ze de muziek hooren van toejuichingen of heil-geroep. -Ioe weinig words gelet op ec~htheid, juiste beteeke .nis, °toelichting van aangehaaide woorden . - Hoe nuchteris het voor een toehoorder to moeten getuigen : << Die manspra,k verbazend mooi, maar was is er nu bewezen in washij' gez'egd heeft? » --

Bestond er minder l i e h t z i n n i g h e i d, wij zouden heelwat nader komen tot 1 i e f d e en w a a r h e i d . Vele algod~enLouder verbrijzeld liggen - er zou minder gedanst wordenin do dales. Minder barter zouden verscheurd worden doorden faster. Minder sterren zouden verdwalen . Minder jongegeesten omdobberen op zeeen van twij'fel . V a s t e lichtenzouden den veiligen weg wij'zen naar de haven .

("Averbode's Weekblad,,, 17 Sept . 1922).

KER . EN KINEM

Vla : staan daar tegenover elkaar op bet stadsplein dekerk en de kinemazaal .

29

De eerste eeuwenoud en grijs, met hare torens als bid-dende armen naar omhoog geheven, naak't als de waar-heid, onvergankelijk als zij .

De tweeds, kind van het onbesuisde in onzen imod~e~rnentij~d, bunt getooid als Ben vastenavondzot,

De eerste ruim en grout als het hart van den Heer, (locheven verlaten als de Messias in den Geths~emanetuin .

De twee~de heerseheres over die scharen, troo'n van denmodernen tijd. Olympus van de verrezen goden uit bet Hei-dendom rechtover Golgotha, waar iederen dag het bloe~dvan Christus in de of f erande vloeit .

tc Komt tot mij die belast en beladen zijt, » zegt de mondvan den Gekruisigde ; doch de werelt hoort niet. Ze gaatliever naar de piaats, waaar de harten ontheven worden aanhet gewone, waar de gewaarwordingen geprikkeld, waar alledwangwetten gescheurd worden, waar de trouw jegens ~e:icht-genoot, jegens ouders net meer als bindelnd, :wordt bes'chouwd,waar het-zich-uit-leven, het vieren van alle drif fteugels prac-tisah hunne verheerlijking uitjubelen. Vizioenen uit vreemdelanden betooveren de ;lnnen„ Het ongewone wordt gewoon,alle moei1ijkheden verdwijnen . Zeeen worden overschredenalsof zij maar een nietig plasj waren. Bergen zijn Been hin-derpalen .

Dc zielen,, de harten giet men er vol alcohol en eerie dolledronkenschap doorgloeit ze . - Hoe vervelend en eentoniglijkt bet -eer,zame huiskamertje, hoe saai zijn de ouders, hoegewoon de natuur~ hoe vervelend het ~ernstig boek, hoeledig~aan-inhoud de betoogende rede, . . . yen die kerk daar . Hol

Zien zij ze flog de honderden, die zich aan de kinemazaalverdringen, soldaten en dienstmeisjes, bakvisc!hjes en jonge-lingen, enverstandige ouders die vinden dat de Zonaag-na-middag toch moet doorgebracht worden en dat er geenander middel is dan de kinema om de verveling to dood;en .Arme menschen, die geen zin hebben voor de schoonheidvan den Scjhepper, van zijne kerk, van zijne boomendreven,van de stroomen die Hij uitgoot uit Zijne hand, van ryeschoonheiid die genieen baard.en, in boek of lied,

30

A,rme lieden, wier ziel alleen nag smaak vindt in gekruidekinemaspijzen of gepeperden duivelsdrank . -- De kinemazalenzijn de hospitalen van onze zieke maatschappij ; de bureelenvan- valsche weldadi'gheid voor arme, onmachtige zielen .

De kerk is nog goed onl de Zondagmis, als ze niet tolang ~duurt en de prelikant niet zaagt. Het is nog de lnodede kinderen to laten doopen, eerste Commune to doen, inde kerk te trou,wen en begraven to word~en . . . doch verder iszij Been integreerend deel m~eer van het leven der volksmas-sa. Zij is flog e e n gebouw in ode stad, zooals de kazerne, deBeurs, het Gerechtshof; dock niet meet h e t gebouw dergebouwen, h ~e t Heiligdom .

Niet meet van het verlangen der nude Joden naar deantempel in t in de scharen . -- Geen « L ae t a t u s s u m>> (1 )-hymnen, .gclven boven de hoofden. K Laten wij hier teint~enbouwein >> its niet meet de verzuchting. Wie knelt bij l etoffer van iederen dag? Wie voelt iets van de schoonheid derkerkpleahti,gheden? Wie gaat op in bewondering voor deeenvoudi,ge pracht van het evangelic? In wiens ooren donde-ren de vermaningen van Paulus ? over wiens voeten geur t degeurbalsem van Magdalena?

Eens gi'ng de keuze tusschen Jezus en Barrabas : Barry ,aswerd vrij'geroepen en op de handen gedragen .

Thans gaat het nog tusschen den eenzamen gevangeiic inhet Tabernakel en filmhelden of heldinien : Charley Chaplinwordt verkozen .

Doch Christus wacht voort, K geduldig daar hij eeuwig is >>,en meidelijdend met de scharen. Hij voelt zich Koning vanode ecuwigheid en is de vorst van de onuitputtelijke genade.

Hij verwacht met ontfermen de slachtof f ers van de val-sche liefde, van de nietvervulde verwachtingen . Hij roept alzijne kir3derer~ .

Kinemahelden en -heldinnen kunnen bedv elmen, verruk-ken, bedreigen, k-wet en en dooden .

Zij liegt niet, bedriegt niet en sterf t niet .Voor de zieken van het kinema-alcoholisme vloeien reini-

(1) Ik heb mij verheugd .3 I

Bend water en het bloed van zijn hart, en de gebetenen-door-de slangen van verle ding kunnen altijd nog genezen als zijepzien naar het Kruis . Ret tabernakellampje blijft eetn mor-gensterretje voor de drijvenden op de wereldstorm'en .

Ik hoot de klokken luiden in de kerk . Het is het uur vanden avonddienst. Ik hoot ono+k de kinema-bel . - Eenige zeld-zamen schuiven die kerk binnen . De kinema loopt vol .

De klokken luiiden, luiden ,voort . . . als klachten, als ver-zuch+tingen, als een psalm . « Wat heb ik U gedaan, mijinyolk . . . waarom verlaat ge mij, » milt hunne stem . ;c Ons be-boor r do tij~d, » antwoordt het kinema-belletje .

cc Ons ode eeuwi rgheid » weergalmen de klokken, « Wij zijnde stemmen der anvergankelijke kerk, wij zijn de boden derwaarheid. Wij zijn de gezanten van God, de zwaluwen vande eeuwige lente . Wij zingers in rust .

c, Als eens de wereld moe wot dt van gewoel, van onnatuur-l'ijkheid, van ziekelijke aandoeningen, van :alles wat de kine-ma verheerlijk't en veroorzaakt, dan'luistert ze deer naar mij,gelij~k een 'doolaard, uit het land der drifters, teruggekeerd,naar moeders zachte stein, dan bu .igen de hoofden ter aan-bidding en zijn de kerken vol zielen als schuren in denoogst . »

(Averbode's

eekblad,,, 8 Okt. 1922.)

KERS DAG

In de dagenrij van het kerkelijk jaar is P a s c h e n de,on uit een geopend graf verrijzend in het licht fan denopengaanden morgen, -- K e r s t d a g echter p nkelt als conev onderster boven een stalletje, waarin Gods Zoon als kind;geboren 'verd uit de maagd Maria .

In den donkeren naoht van de esthieden,is is cut kindversc'henen als een stet -- « lJ it Jacob rijst eon stor » -- inde diepste duistermnissen .

Toen Jezus op aarde verscheen, gehoorzaamde die wereldaan de booswichten - Jezus werd geboren als onderdaaanvan twee meesters, een n het v~erre Rome, den aiideren dich-ter bij' in Judea . Een geluk'kig avonturier had, ten koste vanmcorderijen, bet keizerrijk overweldigd . Een, andere had, doorbloedvergieten, den troop van David en Salomon bemach-t gd » (Papini) .

\ 'onderste tegenstelling, : Jezus-Christus en Herodes, , Jie-zus-Christus en Augustus, Bethlehem en Rome ; en toch zou-den de volgelingen van het kind to Bethlehem eens Romeveroveren : niet door het storten van het bloed van and~eren,maar door het vergiieten van hun eigen bloed . Ret kruisvan den Grooten Veroordeelde van Jeruzalem zou eens alszegeteeken verschijnen, waarmede die eerste christelijke kei-zer Rome innenrukte .

Geen huffs vond hat kind, zooals later de man gasp Steepzou bezitte l, waarop hij zijn hood kon to rusts ieggen .

hi eerie grot, sane van cc cUe natuurlijke grotten, c aarvansommigP tot diep in den berg voortkruipen, waarin reizigersvernaehten, en herders met hunne kudden schuilen als betbuiten stormt of to killig is » (Van Tichelen), wordt Jezusgeboren, in ''doeken gewwikkeld en in een kribbe gelegd .

(( Zijn eerste aanbidders waren dieren, geie;ne menschen :een ezel; een Os .

<< Koningen en volke;n hadden tot dap toe Os en ezel aange-beden. Balaam's ezel was hat die hat voorzegd had' (Papini) .

Na de dieren kwamen de dierenhoeders, door een Eingelverwlttlg'd .

Andere Engelen zongen de eerste strofe, hot ref rein vanhet lied van de nieuw!e vet :

<c Eere aan Goad in den Hoogeen vrede op aarde bij menschen van goeden wil .Em de herders gingen en schonken schapen en gebeden.Eenige dagen later stand Jeruzalem

-in glorielieht en, we-melde de stad yaan weelde en pracht : Wij'zen uit hat Gostenwaren gekomen om to weten waar de pasgeboren kouihg

D .-1i L-3

33

an de Joden was . Ook zij vonden 'Hem en off erden Hengourd, wierook en myrrhe .

<c De Wijzen uit bet Oosten to Jeruzalem bebeekenert deoude 'goadgeleer~dheden ~de end-veropenbaring erl e nend, de!wetenschap, welke neerbuigt voor de onschuld, den rij'kdomaan de voeten van de Armoede » (Papini) .

Geen zwaard lag bij de geboorteplaats van den God vanden Vrede : en alles em bet kind beenn was een voorbeeid vanswat later de Prediker op den Berg you verkondigen : Zaligde armen, zalig de zachtmoedigen,, ode barmhartigen, de vreed-'zamen, de zuiveren van hart, de dorstigen naar rechtvaardigheid, de 'viervolgden, de versmaden . »

\Vat vroeger waardevol scheen, wordt ,i~etig verklaar~d,- De vreugde,god, de machtsgod, de godin van wulpschheid,.polloon, Mars . Aphrodite vaallen neder van hunne tronenaar bet kind van Bethlehem verschijnt ; de Tempels warden

van kooplieden gezuiverd en vissehers overwinnen keizers.-- <c Eere aan God, » zi~ngen engelen, veel machtiger danhet oulde : ;<H~eil Augustus, steeds Imperato,r;»,waarmede de pretoriaansche wachten hunne verkozenen naarbet paleis leidden ; veel luider 'dan bet gebrul van Baccha-nahen,

<< W eest volmaakt gelij~k mijn Hemelsche Vader volmaaktis. - Bemint elktnder . - Eene zaak is aheen noodig >>, zijn'de lichtzuilen welke bet kind to Bethlehem eens met zi n~woorden en daden bouwen zal .

Van zijn V wader kwam Jezus en in Vaders handen bevalHij zijnen geest toen alles was volbracht . - Hij was detware wijnstok an wien Zijn Vader de landbouwer was .

Als wan 'God glorie gegeven wordt, bekomen de men-schen vrede. ~Geen ander middel daarbuiten. Die grot to Beth-lehem is bet eenige vredepaleis waar niet gelogen nosh be-drogen awordt ; en, knielden de volken to Bethlehem in suedevan diplomaten to sturen naar canferenties in de groote ste-den der aarde, dan zouden de zwaarden in de scheedenn ge,stoker worden. Gras zou groeien op de puinen van de kazernen. Met brons van kanonnen zouden vreugdeklokken gego •

34

ten women. Zwakken zouden hun hoof d nederleggen op deknie~n der ma~chtigen. De haat zou verpletterd liggenunder den voet van het kind, zooals de slang under denvoet van 3e Vrouw. - De gouden eeuw zou op aarde te-ruggekeeM zijn. Ahe volken zouden samenwerken om broe .~derlijk vereenigd de schatten van de wereld to vermenigvul-~digen en ze naar gerechtigheid to verd~eelen, zonder aan diegoederen hunne zi,el to verbinden . De Bekoorder, die allekonilnkriik'en 'der aarde belooft aan wie voor hem neervaltJea hem aanbidt werde op de vjucht gedreven yen de menschenzouden op de verheerlijkte wereld uitroepen : « Laten wij hier,onze tenten bouwen! » -

Droonhen! Eilaas I maar mag men er wel andere droomento Bethlehem bij de krib! Heeft de kunst er ooit an,deregehad bij de verheerlijking van den Kerstnacht?

Droomen 1 ! Ja, de werkelijkheid was

is nog; - heelantlers

De werkelij'kheid is de stem in Rama gehoord, Rachelhare kinderen beweenend, - de werkelijkheid is het zwaardvan de soldaten die kinderen vermoorden .

De werkelijkheiid is de woestijn, de ballingschap naar Egyp-te, het haatgesis, de steenen om den godsgezant to doenverdwijnen, de bloednacht, het Kruis, de Berg van dean Gods-moord, de Romeinen om Jeruzalem, het uitverkoren yolkwandelend en verspreid over de wereld, de Kerk vervolgdtot het einde van de eeuwen.

Zoo steekt teen stond de ontmoediging haar zwaard in ons .Maar even werkelijk voor wie zien wil, is de glimlach van

Jezus-kind in zijn krib, glimlach die machtiger is dan al hethaatgegrij~ns . Machtiger zijn de belof ten van Jezus-God-Red-der, is bet licht van ~aschen, zijn de woorden : « 3Niet uwezaak is het tijiden of dagen to weten, die de Vader krachtensde hem e~gen oppermacht heeft vastgesteld . Maar ge zultkracht ontvangen als de H eilige Geest over u nederda,alt »,is die neerdaling zelf, zijn de verzen < de zijnen ontvingenhem niet, maar zoovelen hem ontvingen hun gaf hij verrnoge,nkinderen Gods tc worden », r Uit zijne volheid ontvingen

35

wij alien, ja, genade en genade, waint de wet werd doorMozes gegev en, de genade en die waarheid kwam door Jo-zus-Christus .>

Over 'Bethlehem gaat de weg naar den vrede, zooals deweg ,naar het paradijs over ~Golgotha.

H et kind kwam om onze sehreden to richten op den wegdes vredes.

Met spoed gingen de herders ; trager kwamen de wijzen.Over alles was ze gehoord en gezien, hadden, verheerlijkten

de herders God en ze zongen Hem lof. --Wanneer begroet onze wiereld, in die schaduw van den

dood gezeten, de Kerstnaahtster als hare morgenster ?("Averbode's W eekblad,,, 24 Dec . 19,22).

ECHTE VADERLANDSLIEFI)E

Geen woord woodt meer m s b r u i k t dan v a d e r 1 a n d s-1ieflde .

De he'erschzuchtige, die millioenen ter overheersohingstuurt op vreemd gebied, heet zij~ne daad v a d e r 1 a n d s-1 i e f id e ; z7jn yolk, het uitverkoren.

Digit woord ,s lingers als een vernielende fakkel, moord enbrand in voorspoedige streken ; het traps de oogsten veer;boort schepen den ;grond in . -- Het is de mantel gespreidover do rotheid van alle hoofdzonden : over hoogmoed, zelf-zucht, e genbaat, nijd, heb~zucht, de hegeerlijkheid in al harevormen.. Het vergiftigt de pen en h;et woord; het verbittertde "hasten ; het treks de menschen of van den Eeuwigen Vorsten bet teuw+ g Vaderland ; het bukt de hoof den naar de"aarde en naar het gedans van dwa~alli,chten over moerassen .

En toch k a n 'niets schooner zijn op aarde dan v d e r -1 a n d s 1 i e f d e, 'x H~et misbruik neemt het gebruik niet weg. >Ook bet woord 1 e f d }e words door alle riolen en slijkpoelen;gesleuxi3 en besmet met alle uitwerps~els en uitbraaksels van

36

helsehe gedrochten. Ditzelfde woord echter schiiep en reddede wereld, be; prijkt in het hoogste der hem~eltoppen, hetvlamt inr de vcrzuchtingen der heiligen, het bliks'emt :n Pau-lus' hooglied : <, Al sprak ik de talen der mensehen en derengelen, indien ik de liefde niet heb, dan ben ik gelijk klin-kend metaai of een rinkelend bekken . En al had ik de gaveder voorzegging en fist ik alle geheimen en alle tivetenschap,al had ik alle geloof, zoodat ik bergen kon verzetten, benik niets zoo ik de liefde niet bezit » . - En zoo rolt die schoon-heidszee hare machtige wateren voort . Meest~erlijk ontleeddePates VostE in (( Onze Jeugd » (2e jaar nr i) dit Hooglied derGddelijke liefde . Het is een woord als olie . Het vloeit ewerde wereld als het bloed en het water uit h~et doorstoken hartvan 'en Heiland, Het ruis'eht in alle symfonieen van muzieken woord. Het eeuwig rustig bezit van het beminde is deHernel. Het eeuwig derven ervan is de hel .

Gemakkelijk is bet ook voor de v a d e r 1 a n d s 1 i e f d eeen lofza,ng aan to hef f en .

Zij is de liefde tot God in dit gedeelte van de, sch~eppingdat wij zagen, zoodra onze oogen over de wereld openging en,de gehechtheid aan die lucht, waarin wij den weg der • zonvolgden en bet geflonker van de sterren aanstaard'en, aaan diestroomen waarlangs wij het ranke rivet hoorden ruisehen, aandie boomer die wij met ons zagen groeien. In het vaderlan'd,zooals het in bet beke:nd gebed zoo eenvoudig-hartelijk uitged,ukt werd, (l staat ons huis, ligt ons dorp to midden do huizenen dorpen van vri'enden en magen ; daar ligt ons arbeidsvel_d,daar bovwen wij eenmaal ons eigen huis, daar liggen degraven van de voorouders » .

Vaderlandslief de omvat dus liefde tot God in zijn natuur ;zit omvat daarenboven : den cerbied tot ouders, grootouderscn voorgeslacht, herinnering aan het goede en goote ~d'at deveorvaderen deden toen zij hun weg bewandelden tusschenwieg en graf . - Zij omvat de werkdadige, de ha'ndelende 1i f-de tot de evenmenschen dire allernauwst door allerlei bandenmet ons verbonden zijn .

Goe'l begrepen is zij de bron van tallooze deugden, eene

37

school van Aden hoogsten heldenmoed, de nederigste onder-danigheid, de volmaaktste zelf verloodhening.

Christus' heetste tranen werden uit vaderlandsliefde ge-schrei~d ; zij bezielde staatslieden en ~nel~dheeren zoowel alseenvoudige herderinnetjes . Ziji heeIt hare heiligen, hare kun-stenaars, hare dieters . -- Zij viamt in den mond van hen,di ,J in heiligen opstand de woede van Farao's durven trot-seeren. Zij geeft kracht aan den arm van den grooten Macha-beer. -- Uit vaderlandsliefde verlaat een, Cincrinnatusr de zalig~arust van zijn ongestoord bui ~nverblijf ; Johanna d'Arc, zegtvaarwel aan groene weiden, blanke kudde, dierbare ouders,vree zaanl dorp .

Vadcrlandslief~e toont zich vaak dienares van God << ingroote li;~dzaamheid, in w+ederwaardigheden, in nood, ;n be-mauwdhede'n, in slagen, in gevangenissen, in oproeren, in ar-beid, in waken, in vasten, door reinheid, door wijsheid, doorgoedertierenheid, in den Heiligen Geest,, in ongevemsde lief-de, in het woord der waarheid, in de kracht Gods, met ode

wapenen der gereehtigheid ter aanval of tier verdediging(Pau1u) .s

Doch de liefde voor vaderland en yolk (ofschoon zij nietzelden eene aansporing is tot vele deugd~en en machtige hel-dendaden, indien zij beheerscht wordt door de christelijkewet) wordt vaak de oorsprong van veel onrecht, wan,neerzij 3e grenzen van de rechtvaardigheid en billijkheid over-schx ijdend, uitgroeit tot een onbeteugelde lief d'e tot bet eigenyolk, Zij, die door dien geest bezield zijn, verge ;ten voorzekerniet enkel dat alie volken als deel en van het groote gez~inder mensehheid, door den band der broederschap een zijnen dat ook andere volken het recht bez tten to levei~ en naarwelvaart to streven, maar ~ij vergeten tevens, dat hot ongeoor-loof d en ook niet dienstig is, hot nuttige to scaheiden vanhet geoorloofde, ~c Want de rechtvaardigheid verheft 'e vol-ken, maar ongelukkig maakt hen de zonde >> . -- Wat voor hetgezin of de gemeente of den Staat, ten koste van anderen,verkre,gen w ordt, dat ac'ht de mensch een goede, schitterendedaad, maar wijs waarschuwt Augustinus dat zulk eon good

geen va~theid heeft, noah een bezit is zonder vrees ; << eenvretgdc sic+hitterend, maar broos als spiegelglas, die ons omde mogelijk'heid van een plotseling brek~en in voortduren~levrees houdt .

Aidus spreekt Paus Pius XI in zijn jongsve Encycliek .Vaderlandsliefde moet, even als alle handelingen van demenschem beheerscht worden door de christelijke wet . -- De-ze is duidelijk . Omwille van de vaderlandsliefde mag me~n~God niet verlooehenen, het kruis niet vertrappen, ,peen aan-slag plegen op 'de rechten van de Kerk, van du kerl elijkegoederen, van de dienaars der Kerk ; de reahten van betniem cheiijk geweten, van enkelingen en gro~epen niet schen-den.

De Staat moet gelij~k ahes op aarde << dienen ». << God todienen is ook voor hem de eenige goodie wijz'e om i c hoer-schen .

O orlog en vrede zijn onderworpen a n de wetten d erzedenleer. Een oorlog, hoe schitterend ook, is sums peongruwel in de oogen van God, eon groote moord- en roof toclit .

God handelt met meer dan een T e D' e u m als meet betoffer van Cain . - Eerie provincrie, eerie stud, cone haven tovercveren, kan een uitgebreide dief stal zij!n. Leugcntaal isverboden. Och wat vergeet men dat IHc;, worden gebreken, , booze laden van eigen yolk of

staat opgehemeld of ten minste verontschuldigd, terwijl vanden vijand, wezenlijk bestaande goede hoe~danig,heden wordengeloochend. Wat al lic'htvaardige oordeelen en wat Lijn pervaderlandsche gesehiedenissen over do gansohe wereJd beeneen aaneensthakeling van verkeerd~e en onvolledige v oor-stellingen. En wat ai grootspraak en bombast in sommigewaderlandsche 'iederen .

Er zijn dagbladen, die het liegen, het lasteren, hat aanvu-ren van bast tegen andere Staten yen volken tot burins tree-r ge specialiteit maken en de morgenster der vaderlandsliefdeuit den hemel neerhalen .

<; Begeert niemands goed, 't zij klein of grout » is eerie 1v+etwelke ook op Staten en volkeren toepasselijk is .

39

Een staat malt net m~eer moorden, rooven, liegen* kwaaidverla lgen dan een enkeli g. -- Dat de zedenleer slechtsvoor den laatste gelden zou is een van de bronnefn van alleonheilen,

<, Zoek eerst het rijk Gods, » werd insgelijks tot de Statenen volken gezegd. De belofte volgt : « Ret andere wordt utoegeworpen >> . . . miss~ohien niet altijd de overvloed van deaardsche goederen, missc'hien niet de vergankelijk'e roem,s~chitterer de wapenafeiten, Babelsche paleizen en torens, maarde eeuwige ,goederen of hun voorsmaak, do sc~hoonheid, dewaarheid, de stifle vreugde, de tevredenheid, de vrede derharten en 'der zielen, de vruchtbare eendracht, de erkenning~van feders rechteun, de harmonic, welkie voor allies eerie plaatsvindt en alles op zijne plaats stelt .Velen schreeuwen «Vaderland, Vade rland» zoo .

als ode Joden « A b r a h am » riepen, zij vereeren bet met dolippen, maar zij zijn meer bekommerd om hunne aandeelen,hunne schuldbr seven, de wisselkoersen, de vreemde markten,de sche~epsbevraehting, dan om Whet tijdelijk en eeuwig wei-djn van hunne landgenooten . - E c h t is alleen de vader-landsliefde, welke voor de landgenooten die goederen be-doelt, welke voorwerp van begeeren molten zijn, in de mastwaarin zij dit zijn ; liefde welke het hare niet zoekt, maar gie-duld g alias hoops en alles verduurt .

("Averbode s W eekblad,,, 18 Febr . 1923`.

PINKSTEREN

De laatste woorden van Jezus, vooraleer hij werd opgeno-nomen ten Hemel, waxen en bevel gieweest Jerualem7:nietto verlaten, maar ode belofte des vaders of too wachten. ;c Joan-nes ~doopte met water, dock gij zult in den Heiligen Ge+e'stgedoopt worden binnen niet vale dagen . . . Gij zult ki achtantvangen als de Heilige Geest over u nederdaalt en gi ;;

40

zult mii tot getuigen zijn t e Jeruzalem en in gehe~el Juckea enSamari'a en tot het uiteinde der aarde . »

Aldus bekrachtigde de Heiland nogmaals de belof to uitzijne afscheidsrede : <c 1k zal den wader bidden en een anderenhelper zal .Hij u geven om bij u to blijven in ~auwighei'd :den Guest der waarheid, dien de wergild niet kan ontvangen,wijl ze Hem niet aanschouwt en niet kept . Gij echter kentHem, wijl Hij bij u zal blijven en in u zijn. 1k zal u nietachterlaten als weezein .

Nog lang nadat de wolk, vlammend met den gloed 'rande verheerlijking, Jezus aan de blikken onttrokken had, staar-den de elf ten Hemel totdat iij door twee in het wit gekleedemermen gewaarschuwd werden dat Jezus ten hemel was up-genomen dock wederkeeren zou .

Z1 ijgend-ingetogen gingen zij naar Jeruzalem terug. Voorhern lag de voorgeschreven tack : to prediken Christ - s dengekrvisigde, den verrezene, to doopen, tot getuigen to zij'n . . .Zif wisten dat zij uit de syrn,agogen zouden verbannen ;v orders,ja dat bet urn' komen zou, waarop hij due hun hat levers be-neemt, meant eeredxenst to bewijzen aan den Wader. raarachter de zee van het roode lij'den zagen zij hat strand ;*ande eeuwige vreugde. Zij wisten wat waarheid was . Zijhadden den H'eer, den Redder getzien ; met hem haddenzip gedwaa,l door de korenaren, g,evaren op het meer,aangelegen aan den disch . De have blik zijner oogen hadover hunne kleinheid geschenen en dezie verheerlijkt . ---Voor lien hadden lelien gebloeid, vogels gevlogem in hetwoord vale den Pzediker . Zij hadden begrepen wat aan ande-ran verborgen bleef . -- De hoofdtrek van hun moester wasgeweest een onuitsprekelijke teederheid en goedh ;id . --Nooit scheurden rimpels van stugheid zijn voorhoofd. Voorhen kon wel treurigheid liggen in zijti blik, weemoed klagenin zijn woord, namelijk in den tuin van de verlatenheid of naPetrus' verraad, maar toorn gloelde er nooit in .

Hun meester was er Een, op wiens borst men rustenmocht. Hij was de Allermac'htigste en tevens de opperst~egenaakbaarheid .

4 I

Altij l "dachten zij aan Rein, spraken zij over Hem. De tra-men vloei~den aanhoudend over Petrus' wangen en doorgro,ef-den ze voort, -- Thomas herdacht zij :n, twijfel . Joannes . hotavc~ndmaal en hot Kruis . Sours doorrilde eerie siddering hun-ne ledematen en betrok een wolk hunn~er voorhoofden toenzij hot beeld van den verrader voor hunnen guest zagen op-doemen en menschelijke zwakheid kwam even in verzet tegenhot lot dat zij to duchten hadden. De vroeger-erkende Leidersen Leeraars van hun yolk zouden tegen hen opstaaan .

flun land zouden zij moeten verlaten our ges~cheiden, invreemde onbekende streken allerlei, gevaren to trotseeren .Hun moron en hunne bergen zouden ze niet meer terugzien,nooit meet visschers zijn tenzij van zielen.

Zij voelden hot flog : den Geest van de sterkte had'd nzij noodig. De Meester eohter had Zijne komst oelootd . Zij,warm vergaderd en zij wachtten, elkan .der opbeurend ensamen biddend .

Toen warm de dagen van hot Pilnksterfeest daar. Enplotseling ontstond er uit den hemel een gedruisch a .ls vaneen v oorbijgaan;den en hevigen 'wind en vervulde geheel hothuffs . . . En hum vet • h even verspreide tongen als van vuuren namen boven ieder hunner plants . En vervuld wet denalien van den Heiligen Geest en ze begonnen verschillendetalon to spreken naar de Geest hun ingaf z'ich to uiten . >>

En seders dit uur greep een gansche ommekeer plants inde ,Apostelen. De verloochenaars, de slapers, de twistersour voorrang, de twijfelzuchtigen, de harden van gemoedwerden belijders, die geene rust m~eer kenden, die motsmoor betrachtten dan verspreiding van hot rijk Gods entrouw warm aan hun meester tot den akeligsten dood . Die~Geest was met hen, hij vergezeld'e hen naar wilde vreemdelanden, hi schonk hun mood i n de hevigste f olteringea .

De ~Geest schonk aan de apostelen de buitengewo .egaven der genade. Hij zond ze in de geheele wereld our toprediken en to getuigen .

***

Mee_• dan ooit past thans de bedeZend uwen Geest uit . . . en Gij zult het aanschijn der aarde

venieunven.`VYbrmeloos ligt de aarde . . . Duisternis hangs er over . . De

Geest Gods z' veve er weer over . Schitterlicht bezit zij go-noeg: Aran electrische lampen is zeUs de nacht doorgloeid,doeh het eeuwige licht ontbre kt, In de g~oesten heerschtde wilde chaos. Gesproken werd er genoeg in allerlei talen twie spreekt is sours zeer geestig, dock al to weinigen zijn ver-vuki var den Heiligen Geest.

S tormwinden en orkanen rukken door de wereld, schud-den aan eeuwenoude tronen en staten, stapelen tempelpuinealop belfortpuinen, dooh de vurige tongen verschij~nen nietboven do hoof den van hen die vergaderd zijn our de zi~ekenvan 'de volken to genezen. Veeleer valmmen de M a n e - T h e -k e 1-P Ii a r e s -di eigwoorden aan de wanden van de Con-gre-zalen .

En torch heeft de Heilige Geest de wereld niet verlaten .Tot het erode van de dagen staat hij de katholieke Kerk enChristus' stedehouder op aarde bij', Het Vatikaan blijft doorde eeuwen heen het Ctenakel der aarde.

De Paus alleen, door den Geest verlicht, ken de wereldverlichten, herseheppen .

Geen mensch, met broos menschelijk verstand is daartoein staat, al heet hij ook W i l s o n of M u s s o 1 i n i .

i' r e d e is op aarde niet mogelijk den indien -de V r o d e s-g e e s t heerscht, de geest van liefde en gerechtigheid, vandeemoed en nederigheid . Indien de mensch zijn eigen klei-nen geest onderwerpen wil aan den ~eeuwigen Geest, indiende wetgevers hunne wetten niaken near het oorbeeid vanden hemelschcn Wetgever, en hunne staten on steden bou-wen op do onvergankelijke grondvesten waarop do Burchtvan Gal opgetrokken werd,

V r e d e -- echte vrede - onderstelt o r d e en orde wilc< alles op zijn pleats » : de ziel en het lichaam, de kerk en denStaat, den enkeling en de gemeenschap, den Staat en hetyolk, dean werkgever en den arbeider,

43

0 r d e eischt rechtvaardige verdeeling van de goederencler aarde, het dagelijksch brood voor ederen mound enGods wil door alien volbracht,

0 rd e onderstelt evenwi~ht van alle vermogens en krac'hten, harmoni+e 'van alle gaven

Dit alles bestaat niet zonder de hulp wan den Geest,Buiten Hem is er niets in eenig mensc~h dat vrii is vanv envijit.

Hij is <<dulce ref rigerium>>, <<bad dat verfrischt>>dock wordt aangeroepen om warmte : << F o v e q u o d e s tf r i g i d u m > : << maakt wat koud is weder warm >> .

Hij' is tevens vuur en bad, licht en schaduw, werkzaaniheiden rust en zalf, zon en f ris'chheid,

De lauwen, de laffen, de vreesachtigen, die opstekers vannatte vingers in den wind, de zic'h zelf met den versle:ten man-tel van schlmvoorzichtigheid omhullende die in den grond ~een-voudi, slac;htoff ers zijn van menschenvrees ; de under-de-ko-renmaat-houders van ieder rijzend licht; de aanbidders vansufhei'd, de verzamelaars van schimmel ; de schipperaars ; zijdire tocli maar een middel willen verzinne'n om tevens Goden do v ereld to dienen, moeten den Geest smeeken om durf,om cooed, om gezondmak'ung, om geestdrift en gluedd voorden dageraad, om opgetogenhei~d, om lyrisme, om taal diespreken en belijden en juiahen durft .

De roekeloozen, de sc'huimende dweepers, die op do pro-ducten van hunnen waan het etiket « idealisme » plakken,de vernielers van alles wat oud is, niet omdat het verouderd,maa - eenvoudig omdat het oud is, die slechte arisen, diemet Macekliersbijlen werken waar een fijn ontl~eedmes past,de razende opruiers, die eenvoudig dro~nkemanstaal verwar-ren met inspiratie ; de onverstandige edelmoiedigeri h!ebbenvan 'den Geest to bekomen : wijsheid, bedaardheid, tempe-ries >, << verzachting » , zalvende olie, voorzichtigheiid, beschei-denheid, het oordeel van het ondersoheid, de kennis vanden gent ten tijd, van de passende gelegenheid .

Voor ode e~enen de sporen, voor anderen die teugel . DcGoede Pinkstergeest is dit alles to gelijk,

44

Do Goedc Geest schenkt vrede, orde, even,wi~ht, dus cookde v r e u g d e ; voorwaar jets heel anders dan L u s t ; Lustbeefs de wereld geuoeg . Vreugde veer we~inig. Meer vreugdeis de christelijke kreet . En die kreet roept om den Geest .

Hoe words hij in dit opzicht door de kerkzangen over-vloedig verheerlijkt. Hij is der armen Vad~er, gavenplenger,beste trooster voor 't gemoed, ziielbezoeker zacht en zoet,troost die de tra re'n wischt, aherzaligst Licht,

Het slot van het « Veni Sancte Spiritus i1 is een bede om« p e r e n n ~e g, a n d i, u m>,« om eeuwige vreugd~ea > .

Deze words enkel dan bereikt wannee~r radar met gas schzij:n hart den anderen Pinksterzang <<V e n i C r e a t o r S p i-r i t u s>> aanhef t ; wanneer hij de Godskennis als 1e hoogstebeschouwt, de zeven ,gaven voor de belangrijkste houdt endoor alle levensdagen met heel zijn wezen Glorie sthenktden Vader, den verrezen Zoon, den Trooster hu .n gelijl inwezen, door alle eeuwen der eeuwen been.

("Averbode's Weekblad,,, 20 Mei 1923) .

PRIJSUITDEELING EN

De iij~d van de prijsuitdeelingen is opnieuw aangebroken :voor v elen een tij~d van vreugd, voor anderen een ,< van droef-hei'd en ellenden >, s an sahaamte .vat sommige theoretici en opvoedkundigen ook tegen de

p r ij s u j t d e e 1 i n g n inbrengen, toch zullen zij blijven voort-bestaan niet all~een voor kinderen maar ook voor voiwassenmenschen : aan die ook worden prijzen toebedeeld under 'denworm van eereteekens, ordel~nten, adelbrieven„ diploma's, me-dailies .

Diep in Aden mensch zit bet natuurlijk verlangen naar eenuiterlijk loon voor eerie verdienstelijke load . - Dit gevoelversehilt van mensch tot mensch, naar ieders geaardheid ennaar ode omstandigheden. Bij~ de eenen klapwi~ekt jet langs

45

den grond in den vorm van ijdelheid, bij anderen vliegt hetde bergen opp met adelaarstrots .

Rijke, overvloedige stof ligt daar voorhanden ten gebruikevan de ontleders van de zielen van kinders en ouders, tenbehoeve van de opvoedkundigen, die hunne taak heerlijkw'illen volbrengen, niet naar de dorre inoorschriften van doe-de bceken, maar naar de onmetelijke verseheidenheid vanhet levee .

Wat storten er luchtkasteelen in en wac worden cr opgebouwd, wat is er sours stil verdr et, weenende ontgooclieling,eilaa:, ook verbittering, wat zingen er zoete vreugd ; innigezelltevredenheid, refine ouder-vreugd~e, 'dock wat kraait ersours overmoed bij iedere prijsuitdeeling,

\'Vat bieden zij ruim gelegenheid our de kleinen regenowerloon en straf, zooals het b~ehoort, 'te leeren staan : ;t e g'e n o~ cr e i10 0 fl, zonder zelf overschatting, zonder onderschatting vananderen, met erkenning van de waarheid <c dat aan God, diede talenten gaf, a11e eer toekomt » tegenover de v e r n e d e-r i n g zonder ontmoediging, zonder verbittering, zonder nijd,met aandrif t our eerlijk « m e a c u 1 p a to slaan en, z~ooveelmogelijk een heteren prij s to v e r ~d i e n e n; want op het v e rd i e n e n komt het meer aan dan op het b e k o m e n .

Zij echter, die met , het opvoeden van, do kinderea belastz'ijn, kwijten zich niet altijd, naar wensch, van die teak . Som-m ge ouders zijn in dit opzicht Berg onbezonnen . Zij ktlnnenmaar niet aannemen dat er kinderen zij'n -- de hunnee name-lijk -- die niet vlug leeren, die niet-verstandig z j'n.

Is de uitslag schitterend, dan hebhen hunne telgen daar-van de verdienste ; is hij' ongunstig, dan wordt vaak de mees-ter van onrechtva:ardige behan'deling verdacht, of •wordt deschuld op het toeval geschoven. Sommi,ge kleinen wordenn ins-gehjks overdreven-hard behandeld we nneerr zij, ook al dedenzij hue best, tech geene goede plaatsen bekomen .

Ken men het in ieders geest prenten : «Die doet wet liijkan is een eerlijk man. » Kon men ieder van de waarheiddoordringen

46

<( De prxjs worde Been doel, allee'n maar i~ets toegevoegds,een middel . )>

De prijsuitdeelingen zijn menigmaal een inieer-herstelling,een verdiende vergelding : i n e 'e r h ~e r s t e 11 i n g voor u, rnij~ndappere, gezonde, moedige dock ietwat linksche, do~rpere jon-gens van to laude, die bespot wordt door fijne stadsjonkertjesomdai uw kleederen niet naar de laatste mode 'zijn, die sumsvernederd wordt omdat vader op den akker arbeidt of eiennederigen stand bekleedt ; - voor u, die 's morgens den slaap,'s winters ode koude, bij zomer de hitte overwint en altijd opuw post zijt als het belletje klirnkt . Op de prijsuitdeeling zijtgij do eersten en dan zw elt het hart van uwe goede oudersdie in de zaal -- niet op de eerste rijen -- zitben, van trots,als gij bij den eerwaarden beer pastoor van uw dorp am eenheelen stapel prijzen gaat, als muziek voor u speelt yen dozaal davert van de toejthchingen.

Dagen van v e r n e d e r i n g zij,n bet voor de fijne, eleg n-te stadsjonkertjes, die wel een eersten prijs zouden behalen insport, modekennis, maar ;die bier niet eens verm~eld worsen,met ijdele, moos-gehandsehoende harden, naar huffs mogeugaan, of rij'den per auto ; en uit de hoogte burner verwaand-heid neerzien op de jongens die met boeken heladen voort-st2~peen .De prijsuitdeelingen zijn een geschikte gelegenhpid onl

de kleinen hunne schuchterheid to leeren overwinnen en zegewoon to maker in bet publiek to spreken, to zinger, voorto ~dragen.

1k schreef reeds over bet feit dat kleinen zoo graag inode processie gaan . Ook eene rol to vervullen, of rnede tozinger is voor hen een genot . -- Is dat weer geene uiting vanden trek om uit het gewone en alledaagsche been Ue aliegen,

om uit do enge kooi van bet lever los to raken naar }vet too-veriand van de verbeelding, om eens, al was bet maar vooreen uur, held, veldheer, vorst, heilige to zijn, om buitengewone laden to verric ten?

Tegen de keuze van de stukken, en de wijze, waarop zitvoorgestel a worden, is veel in to brengen en toch zijn de

4 7

nuchtere onbe holpenheid, de natuurli ;ke annatu.urlijkheid, degrootdoenerij, bet op-stelten-spnngen vann de jonge spejerssours zoo verrukkelijk, zoo f risch en zoo bekoorlijk .

Wilde men toch de prijsuitdeel' gen meer benuttigen totaaanmoediging van eigen schoonheid, an eigen lett~erkunde,an Vlaamsrche e genwaarde, en echten vaderhan.dschen trots,

tot loutering en verfij~ning, van den smack . - Woog men deboeken meer naar innerlijke waarde dan naar hat getalkilogrammen en schatte men zee niet naar he't schreeuwerigevan de omslagkleuren maar naar de bezxeling die er in iigt !

Er is een tijd geweest d'at meeste prijsboeken onl'eesb'aar,ongenietbaar, waxen en erge'ns, onopengesneden op den rom-ruelzolder geborgen warden, waar rotten en muiz~en er meerlichaamsvoedsel in vonden, don de kindergeest spijs voorgeest en hart .

Zii ware,n voos, smaakloos, saai : heiligenlevens, gesohiktour voor de heiligheid eon weerzin to geven, reisbeschrijvin-gen zonder kieur, historische verhalen die nosh historisch,noch boeiend waren en waarin alleen vastenavondhe1dennoptraden.

Dc keuze der boeken is er met de jaren fel op verbeterd!Gelukkig !

Boeiend is het hen, die eerste prijzen behaalden, eensdoor het leven to volgen . Hier zijn de uitslagen even ont-stemmend als voor de prijzen door Stoat en A,ciaadem,ientoegewezen, de prijzen van Rome bijvoorbeeld, Velen underdo priisuitdeelingen-helden blijken later w?el verbazend tozakken. De oorzaken daarvan in ieder geval na to gaan zoustellig de moeite loonen : geniis can karaktersterkte, uitput-ting, geniis can zelf standigheid, verkeerd~e opleiding, over-spanning. Niet zelden gebeurt het dot wipe vroeg can zeerachterlijk leerling bleak, later alle anderen overvieugelt, wan-neer zijn tijd gekomen is en zijn geest opengaat, « wanneeyswat ire de diepte sluimerde naar boven komt en naar buiten .

De k'ieur van kersen en appelen komt immers op haar !tijdauk van binnen naar buiten > (Ligthart) .

De dagen van 'de prijsuitdeelingen kunnen dus voor alien,

48

die overwegen en nadenken willen, dagen zijn van ernstigge.wetensonderzo~ek, van rij'ken zielkundigen oogst .

Lang is het geleden sedert wij met kloppend hart deafroeping van de uitslagen verwachtten, en sedert zoo'n zaliggevoel in ons stroomde bij het vooruitzich't van de langeweken die openstonden voor wandeling, lezen, vrij-werken .In het jolg levers is de laatste prijsuitdeeling stellig evenplechtig oogenblik . Het sluit den onbezorgden kindertij;den opent een toekomst vol geheimz'innigheid . .Er ligt jetsbeklemmends in het geboren warden van de jeugd~uit dekindsheid, in het of scheid nemen van makkers met wie menheeft ,gespee1d, gewandeld, gedweept en gestu~deerd . 0th!waar zijn die nu alle heen? Die eerste jaren woonden zij nogde ,prijsuitdeelingen bij in het sgesticht, dock stilaan blevenzij ac'hter . -- De vroegere leeraars verdwenen den voor een .

Eens toch zien wij alien elkander weder op d e prijsuit-deeling, d e groote, d e algemeene, waarmede het b~estaanvan d e nude wereld eindigt en de nieuwe it de puinen rij'st .

Aan die prijsuitdeeling kleeft geen van de gebreken oarsaardsche prijsuitdeelingen eigen .

Beloo:nd of gestraft wordt don naar verdienste, 'niet naargetal punters. Rekening wordt gehouden met bedoelinge .,met overwonnen moeilij'k'heden, met neigingen, met alleswat de load beinvloedde, voorafging, begeleidde .

Te voorschijln wordt gehaald het boek waarin alles ge-schreven stoat, waarnaar geoordeeld wordt .

Hoe ellendig schijnen char de ridderkruisen naast aleeenige order de orde van het Kruis, dot de wereld over-won. Hoe dor lijken alle lauweren in het groen der lente ;hoe dof alle medailles in den glued van den hemel .

Hoe staan char naast elkaar keiz~ers en bedelaars, heerschers en verworpelingen, alleen gescheiden naar onvergan-kelijken maatstaf, flaar zedelijke waarde.

Hoe worden don aardsche uitdeelingen van straffen enbelooningen desnoods terechtgeweze;n ~en verb~eterd ; hoe zit-ten dam rechters als bes~chuldigden ; hoe zwart vlekken veleadie op aarde blonken van goud, en hoe glorieus hlikserl~t

D .-VI .-4 49

het licht uit de verrezen lichamen van 'die eens zwart zagenvan ziekte en eilende, --

Het Eeuwig Rijk wordt daar het loon van hen die bene-den van ails prij!suitdeelingen der wereld verstoken bleven,die uitgescholden werden voor dwazen, gekk+en, drunkendwepers, die men in het wine kleed der krankzinnigen stak,aan ' vie men geen anidere kronen schonk dan doornen, endie alleen earl rietstaf als skepter in ide gewonde hain'denontvin en.

Drat is d e prijsuitdeeling die ails verkeerde prijsuitdee-li gen goed maakt .

("Averbode's W eekblad,,, 29 ,~ul i 1923) .

MARIA'S IIEMELV AART

Weinig bevatten de Heilige Evangelien over Marisa's lie-veil. Uit het Lijdensverhaal vernemen wij

Bij bet kruis van Jezus stop den zij ;ne moeder en de zusterzijner moeder, Maria vaU Cleophas en Maria Magdalena, je-zus dan ziet zijne moeder en den leerling, staan, dien Hij be-minde en zegt tot Zijue Moeder : Vrouwre, ziedaar uwen Zoon .Vervolgens r~egt hij' tot den leerling : Ziedaar uwie Moeder .En vain dit uur of nam idc leerling haar bij" zich op » (J . XIX25.27) .

In de Handelingen van de Apostelen lezen wijNa jezus' Hemelvaart

«'keerden ze terug naar jeruzalem . . . en gingen naar debovenzaal waar ze gewoonlijk vertoefden . . . alien bleven can-stemmig volharden in het gebed met eenige vrouwen enMaria, Jezus' :Moeder » (I, 12.14) .

Men gelooft dat na het uiteengaan van de Apostelen,Maria den H, johannes volg,de naar Ephese . Somm,igenmeenden dat Maria Magdalena en eenige leerlingen haar indie stall volgden .

so

Volgens de overlevering zouden verschillende apo~;telenbij Maria's stenrbed gestaan hebben : sedert een dag zou-den 2 j haar begravein hebben toen eenige geloof sgenootentec wonir g kwamen waar zij overleden was .

Ze zouden ' den s teen van het graf willen nentien neubenom er reukwwerk in uit to storten, dock bet graf was ledig :lelien, zinnebeelden van zuiverheid yen maagdelijkheid, ver-vingen het lichaam van de Lelie onder de doorneti .

fit is de overlevering die de schilders bezield heett .Vaste zekerheid aangaande het tij~dstip, de plaats, .Ie om-

standigheden van Maria's dood en opname ten Hennel bent-ten wJij' niet .

V~or het feest van 0. L. V. Hemelvaart werden L i c h t-m i s en de B o o d s c h a p reeds gevierd . In de zesde ceuwechter onderscheidt men het Hemelvaartfeest van sae anderei''aria-feesten .

In de zesde eeuw huldigt Gregorius van Tours in geest-driftige taal ode opname va,n Maria's lichaam ten Hemel ; enop den drempel van de achtste eeuw beweert Andreas vanGreta dat de Schriftuur de gebeurtenis niet zou hebbenverz'wegen, ware ze voor hare voltooiing, geschied .

Maria is Jezus g,evolgd en moest Hem volgen tot aan 'sVaders rec'hterhand . . . Wat God heeft gebonden, zal demensch niet ontbinden.

L)e heilige A n s e 1 m u s belijdt zijn vertrouwen in die li -cihameliike Hemelvaart van Maria door de woorden zelfder oude c~ollecte V e n e r a n d a uit Sacramentarium Gre-goYianum,

<: 0 glorievolle Maagd, die den dood wel ondergaan hebt,maar wie de banden des doads net mochten onderdrukken,omdat giji alleeen maagd blijvende, Hem gebaard hebt, die deGood des doods was en de overwinnaar der Hel » .D; gelijkenis met harem Zoon vergde dat Maria sd' rf,

dock het lichaam dat het Leven zelf droeg, en alzoo eeniger •wijze ~consubstantieel werd met Hem, het vleesch, wiensmaa,gdelijke zuiverheid geen wleerga vindt buiten God, moestaan het verderf ontsnappen . Daarom werd zij, niet uit eigen

r5I

vermogen, maar door de kracht van haren Zoon ver hevenboven alle koren der engelen .

B e rn a r d ti s juicht voor de opstijgende Maagd, begroetdoe: gejubel van hemelingen, die haar taal hooren, haaraan~chija1 zien, hare tegenwoordigheid genieten, t< hij spreektover haar, 'die 'na eerst Jezus ontvangen to hebben op aar,de,vandaag door Hem wordt ontvang,en als zij de eeuwige Stadbinnentreedt >>, « over engelen dire haar tegemoet snellen, metvretgdezangen naar den troop geleiden, waar zij' door KarenZoon teeder omhelsd wo~rdt .>

<( iedereen moge een lofzang aanheff en flu de Moedervan het Vleeschgeworden woord is opgenomen ten Hemelen dc, menschelijke sterfelijkheid houdea niet op met lofprij-zingein, vermits alleen 's menschen natuur in de ten Hemelopstijgende Maagd boven de onsterfelijke geesten verhe-ve~l wordt . >)

D~; Heilige T h o m a s beschouwt de verheerlijkin,g, doorde Hemelvaart als een voorrecht, n,atuurlijk uitvloeisel vanhet moederschap en dus als een gevolg uit dit moeder-sc~hap redelij'k of to leiden.

Mariz, is werheven boven alle mensthen, verheven zieitsbovcii alle er gelen. Ze prijkt yen gloort als het opp~ermeester-stuk van Gods schepping, waarin Hij zelf het volnnaaktstweerspiegeld wordt. Zij is de Koningin van Hemel en aarde .

Uit de beginselen waarmed~e D'u n s S cf to s de alge-heele onbevlektheid van Maria verdedi,gt, words zonlder :moeitede hemelv~aart, ~d . w, z. de verheerlijking van het lic+haarvan Maria in den H emel ~afgeleid (i) .

werlevering, redeneering, geloof vullen aain was a an tek-sten to kort sc'hiet .

Vol herinnering, vol hoop zuhen Maria's laatste dagenop aarde , geweest zij!n ; vol ijver voor het werk van haven

(1) Da alles namen wij woordellik of verkort over uit de Handelingen van hetVlaamsch Maria-Congres to Brussel 8-11 September 1921 .

1 . Boekdeel Maria-Leer . B I . 41, 105, 255, 281, 203, 324 . Daar vindt men alle beweringen bewezen .

52

zocn door Zij'ne Kerk voortgezet . Hoe zal ze vereerd, bemind geweest zijn door de apostelen en leerlingen !

Fvenals Ana de Verrij2enis de wonden van Jezus roernvolleteekens geworden waren, bloeiden aa,n de doornen van Ma-nia's smarten, mode, witte liefderozen . Al hare levenswee~n,hare smartstormen waren weggedreven. Ret Kruis was toteene eerezuii uitgegroeid. De voeten van den herleve ideaZoon waren gegaan over den weg der Passie en uit hot oordvale den doodstrijd was Hij ter Hemelvaart gerezen . . . Nietshayd beteekeni,, tenzij wat van Karen Zoon en Heer kwamen tot Hem terugleiden zou .

Al bet twistgepraat, l de kuiperijen, al de lage listen, alde kleine menschelijke gebeurtenisjes, axles wat hier opaarde wriemelt en dooreenwemelt meet mi~erenb!ednjvigheid,axles vat maar het lichaam betreft, wondt, doodt zelf scheenhaar zoo gering, als geglij van een wind over de oneindig,wijd' ; zee .

Met verlangen zag zij het vlieden van den tijd en iederenzonsondergang begroette zij als eerie nadering van deneeuwiger. zonsopgang.

Wat 'zal Maria gedroomd, gebeden, getracht hebben!Hoe zal haar blik gerust hebben op de meren, en do

bergen en de tuinen en de korenaren . . . zelfs op de musch-jes op het dak of de lelien op het weld .

Alle landschappen hadden immers geleefd in het woordvan "Karen Zc.on waarin natuur en bovennatuur zoo in ;nig;samenvloeiden .

Hoe zal zij kinderen op Karen schoot genomen en ge-streeld hebbe,n zooals Hij het deed, omdat Hij het deed .

Hoe zal zij genadig geweest zijn voor zondaressen, voordoolaards om'dat eon zooals Hij ~dat was .

Hoe zal haar blik de reinheid weer hebb'en doen strale iin bezoedelde oogen . Hoe zal zij duivelen hebb~en uitgedre-ven met de kracht van Karen Zoom . Hoe zal zij bruidegomsen bruide.n hebben gezegend zooals to Kana. Welke smartzal bestand geweest zijn tegen haar troost. Welke drogrede-nen zullen niet uiteengeraf eld geweest zijn door de simpele

53

taal van hare oprechtheid . Wat zal zij+ olie hebben latenvloeien uit lediggebrande zielelampen . Hoe zal zij het c< Lse-tatus sum : Ik heb mij verheugd omdat mij gezegd werd :In 'S Heeren huffs zullen wij ingaan >> hebben voorgezongen .

Hoe zal over haar geruischt hebben de zang van deEngelen op de verschihende tijdstipp~en vain haar leven .

Doah herinneringen, vizioernen uit het verleden zullen al-tijd uitgedeind hebben tot een heimweeval verlangen oneop , to gaan naar het Eeuwig Jerua1em :z

Daar zal zij Hem niet meer verliezen zooals weleer, charzou hij' samen met haar, het eeuwig werk van den Vadervolbrengon en zou Hij haar eeuwig begroeten niet alsvrou w > maar als moeder.

Daar zou zij in de Heilige Drieeenheid een s c h a k e 1van die Eenheid zijn : •Doehter des Vaders, Moeder van denZoon, Bruid van den Geest. >

Hoe zoet zal de dood geweest zijn : noon zal zoo het zon-neliuht in den liefdebrand van de zee gedaald zijn; noon zalzoo een roos harm kelk gesloten 'en naar de aarde geneigdhebben. Een dood als het wegdruppelen van een nachte-galenzang, als een verglijden vatn een seer in den morgen .

Wat zal de gansehe hemel hebben gejubeld : Hoe zullenze hunne koningin to gemoet zijn gekomen: Michael, enGabriel, de engel van de Boodsehap, en alle engelen dieboven het stalletje glori~erden, de 'engelen die den wegwezeu op de vlucht, en het sein gaven tot den terugkeer, onde eer~te Martelaren. de kinderen geslaehtof ferd om willevan den kleinen Jezus, de Zieners, die het rijzen van dester uit Jacob en die Emmanuel hadden voorspeld, de zan-gers, die den lof van de Wijsheid h&dden gezongen, wierliederen als ceders op dean Libanon, als cipressen op Sion,als palmen to Cades opgeschoten, wier zangen geuren alsJeiiiho's rozengaarden, als kaneel, welri!eak~ende balsem, alsuitgelezen myrrhe, alle maagde'n, alle moeders, sedert deeerste moeder Eva ; en Joachim,' en Anna .

Hoe zullen ze haar hebben geleid naar hare vaste w+oon

54

op Sion, naar hare rustplaats in de heilige Stad, naar hareheersehappij to Jeruzalern .

Hoe zal het M a g n i f i e a t ontsprongen zij'n aan bet hartvan ode nederige maagd wier lichaam de tente werci vanharem God. Hoe zal zij gestraaid hebben als morgenrood,schoon als de maan, uitgelezen als de zon, seer der zee .Hoe zal de Lief de eon H ooglired hebben gezongen waarb~ijhet Hooglied der Schrift maar gestamel zal geweest zijn .Hoe zal het ~V e 1 k o m aan de beminde weergalmd hebbeni inde Hoofdstad, in dean Burcht, op den Bergtop van de Lief de .Wat zal het weerzien geweest zijn van zulke Moeder ezulken Zoon .

Men kan slechts knielen en droomen en zwijgen . Zoohoog ka . mensc~hentaal niet reiken.

("Averbode's j-Veekblad,,, 12 Aug . 1923) .

DE GOEDE KONINGLodewijk de Negende . Koning van Frankrijk .

Tijdgenoot van den heiligen Thomas van Aquino, beef thijin zijne regeering de eeuwige beginselen van de thriste-lijke staatsleer toegepast, welke de Engelachtige Leeraaruiteenzette in zijne werken over Staatkunde o, a. <~ over hetBestuur van den Vorst>> (<<De,regimine principum») .

(; Roem en eer zij'n voor een worst geen voldoend loon . God=alleen kan dit zijn. W anneer hij goed regeert, bevordert eenworst daardoor zijn eigen welzijn, Die Koning moet in zijnrijk zijn wat in het lichaam de ziel, wat in de wereld God is.Om te weten hoe hij handelen moet, lette de Koning ophoe God in de wereld handelt. De wijze van regeeren kijkede Vorst of van de Wereldregeering .

Even als Salomo zal Lodewijk den Heer gesmeekt heb-

55

ban : « Geef aan uwen dienaar wijsheid en verstand, en eengedwee hart opdat hij over uw yolk kunne oordeelen enregeeren, en tusschen het goad en het kwaad onderscbeidenen de klacht zal hem op de lippen gekomen zijn : « lk begineen jongeling . . . En ik bevin'd mij~ to midden van hat yolk .

Pas twaalf jaar~oud verloor Lodewijk, de negende an 'thennaam, zijn wader. God had hem echter met een heiUgemoeder ezegend, B 1 a n c a v a n C ~a s t i 1 i e, die hem op-le idde in de vrees voor het eenig wezenlijke kwaad, dezonde : << 'God weet hoe ik u bemin, mijin lieve jongen, >> plachtzij' te zeggen, « toch zou i k verkiezen dat gij hier voor mijnevoeten stierf t, dan dat gij cane doodzonde bedrijven zoudt . >>

Dit is de hoofdwet van de opvoedkunde. Deze koningin,deze moeder bezat de echte moederlief de, den echten moe-dertrots. Zij beminde haar kind voor God en de eeuwigheid .

De jonge koning groeide op in deugd en in wijsheid . F{ijleerde - naar bet hock der wijsheid - x de wijsheid bo ientronen en koninkrijken verkiezen ; vergeleken bij de Wijs-heid de rijkdommen voor nietig aanzien ; . . . hat ;oud alseen zandkorrel en hat zilver als slijk waardeere'n ; hij leerdede wijsheid voor beminnelijker houden dan gez'ondheid ;enbevalligheid. Hij stelde haar voor zic:h als een fakkel om-dat haar licht nooit uitdoolt,

Hij eischte onderdanigbeid en verwarde goedheid nietmet dom-laten-begaan. Hij bad met zijn mond en zijn levens-daden hat <c Heer ons toekome uw Rij'k, U w wil geschiede, » .Hij stichtte vrede, bestreed tweegevecht en godslastering,stelde alleen tot ambten aan menschean die waardig 'dieambten bekl'eeden konden .

Gerechtigheid had hij lief tot in de kleinste bijzonderh'e-den. Zijne count ward zeer gezocht De ~c M u, n t e s c h r o o-d e r > zou bij hem misprijzen hebben gevonden, ledere schadewelke hij of zijn gevolg ergens aanrichtten, vergoedde hijdadelijk'en ruim. Hij grog echter niet akkoord met M a c h i a -v e 1 i i s beginsel : « Het is verkieslijk dat de Prins voor gie-rig wordt gehouden, » Dagelijks, om hat even waar hij ziichbeyond, warden honderd armen a)an z'ij~n dis~ch gespijzigd .

56

-Iij richtte abdijen op, stichtte gasthuizen . En toen men hemopwierp dat hij' aan de goede werken zooveel geld hesteed-de, antwoordde hij : (( Vermits een Koning verteren moet, ishet beter dat hij het doe voor God en den evennaaste darnvoor zichzelf en de ijdelheid » .

De Rechten van de Kroon, van den Staat handhaafdehij kra'nigr en onverscihrokken, dock voor veroveringsoorlo-gen had hij een weerzin en het zwaard trok hij ter bevrijd`i~ngvan het Heilig Land . Twee maal nam hij aan den Kruistc chtdeel (7e en 8e Kruisvaart) .

Een eerste rnaal ging hij r aar Syrie . Toen hij de Sara-cenen aan het strand zag, ontelbaar als het woudgebladert,wierp hij' zich in de zee, met het zwaard in de hand . Hijdreef den vijand op de vlucht en tong zegepralend Damiettabinnen. Doch de pest brak los in bet leger van , Frankrijk .Lodewijk wend overwoiinen en gevangen genomen . Zoo zac;ht,zoo krachtdadig tevens, was de vorst, dat de Saracenennhem de kroo~n aanboden .

Toen hij voor de tweede maal ter Heilige Kruisvaa,rttrok, was zijn lichaam door de z~iekte ondermijnd, maar alithield hem niet tegen. Uit de handen van den pauselijken le-gaat ontving hij het kruis en gaf het aan zijne drie 'zonen .Alvorens zijn land to verlaten bad hij bij de graven dermartelaren en stelde hij zijn rijk onder de bescherming vanFrankrijk's patroon, 's Anderdaags na die plechtigheid gaathij blootsvoets met z'ijne zonen van het Paleis van Justitienaar 0 . L. Vrouw-k'erk . 's Avonds to Vincen'nes zegt hijvaarwel aan de goede koningin Margareta . Eene laatste maalwandelt hij in de schaduw van de beroernde eiken waaron-der hij zoo dikwijls gezeten had om recht to spreken, omden zwakke to verdedigen, om de huichelarij to ontmaske-ren, want ~deze haatte hij, en • wie tot hem zij~ne toevluchtnam zag hi gaarne in de oogen .

Te midden de puinen van Carthago, wiens heldhaftigestrijd tegen Rome nit de geschiedenis der oudbeid bekendis, viel hij, ver van zijn land, dicht bij den Hemel . Zijnwelbeminde zoon, de hertog van Nevers, overleed in va-

57

tiers armen. De Vorst, door de ziekte getroffen, volbrachttot het laatste toe al zij'ne plichten als veldheer, als vo'rst .Hij was in bet kamp de wandelende barmhartigheid, in alegasthuizen de zonnestraal . Hij decide gerechtigheid en gun-sten uit en streed voort als een dappere .

Toen het doodsgevaar dreigend werd vroeg hij zelf omhet Heilig Oliesel . Hij antwoordde op de gebed~ein an destervenden met dezelfde krachtige stem waarmede flij be-velen gaf; hij knielde voor het bed om de Heilige Teerspij~eto nutten. Hid bad voor de ongeloovigen, riep de Heiligenvan Frankrijk aan. 's Maandags, den 25 Augustus, iegde lujzich neer op asch, en bleef, met de armen over de borstgekruist, naar den Hemel schouwen . . . Rond het uur, waar-op de Heiland gestorven was, zei hij duidelijk : ' Heer, ikzal uw huffs binnentreden en u aanbidden in uwen nei1igentempel.

Hi; was omringd door zijne weenende bloedverwanten.Alles was f luisterstil in de legerplaats : doodzieke soldatensloepten zich bulten de gasthuizen om nag eenmaal tot huestervenden koning to naderen.

(c Van op het sterfbed, » schrijft de Chateaubriand, wiensverhaal van den flood van Koning Lodewijk wij samenvattenen vertaalden <c kon men het strand van Uticum zien : daarhad de beroemde heidensche wijsgeer Cato zelfmoord ge-pleegd, de heidem was verplimcht geweest een leerboek overde onsterfelijkheid van de ziel xe levee om overtuigd . t ozijn van het bestaan van een eeuwig levee . De heilige Lo-dew7jk had het hewijs van de onsterf elijkheid van de zielin zijn godsvrucht . . . >~

De beenderen en het hart van den Koning werden naarFrankrijk overgebracht, eerst in de 0 . L. Vrouw-kerk toParijs, later in de koninklijke abdij van Sint Denijs.

In den vierden Zang van zijn gedicht P a r ij s zingt Schaep-man hoe in den vuurgloed van de C o m m u n e alles ver-verbrand en vermorzeld werd, ook Voltaire .

58

Doch toen de rook was heengedreven

cc Daar rezen sidderend, of ze in de vuurzee beefden,Twee armen op van steer, >>

En de ranke torentop der St . Chapelle van S . Lodewij~kstand ongedeerd

en heft een doornenkroon in stralend gouden luisterdoor rook en vlammen op .

0th, had Frankrijk nu zijn heiligen Koning weer, Destem der klokken roept tot hem

Kom; worst des Kruises, kom,

D'och hij komt sleehts als Frankrijk veer z ij n Frankrijkml geworden ziju, als de geest van Christus het zoo ziekelichaani door Voltaire's geest uitgeput, weer zal gezond ma-ken .

(c Bloem en blad verwelkt, de ruwe dagen komen,De kronen vallen veer

Van 't diep verne'derd hoof d ; wat d'aarde wend ontnomemDrat vordert de aarde weer,

Eenn krone bloeit altijd en tart de wintertochten,Besproeid met hemeldauw ;

Dat f s de 'doornenkroon, door de Englen Gods gevlochtenVan lief de en van berouw .

De rood van de w ereld roept om staatshoofden Konin-gen of Voorzitters - oak order hen treft men heiligen canals 'Garoia Moreno, die regecren bij' de genaade en het ge-zag van God, die de gerechtigheid liefhebben, die luisterennaar de stem van de weduwe, die het oog zijn van de blin-den en de waders van de v eezen, die het zwaard neerleggencan de voeten van den Gekruis~gde, en de doornenkroonwil~en 'dragen, die den geslagen vijand niet vertrappelen ende wrack can den Fleer overlaten, die streven naar verzoe-ning en verbroedering van alien can den heiligen dischvan den goeden Vrede, die tot de wereld spreken niet meetde taal van de kanonnen, maar met de blijde boodschap

59

der Ergelen en wier heerschappij over anderen rege~ert metde heerschappij over zich zelf ; die vleiers en kruipers enhuichelaars van zich of wren en graag luisteren naar de taalvan de oprechtheid ; die levee, denken, lijidein, strijiden, stre-ven en droomen midden hue yolk, voor hue yolk ; die alshue uur van verscheiden gekomen is -- de flood treft zoo-wel de vorsten als de bedelaars -- ten hemel gedragen wor-den op tranen en gebeden, uit de hander van den Koin~ingde c Koni'ngen de eeuw!ige k'roon ontvangen welke Been volks-oproer of krijgskans neerhalen kan, en die aan 's Heerenhand een troop bye stijgen die nooit zal vergaan .

Later de zeldzame heili,ge Keizers en Koningen erzijn et' u.it velerlei naties - flat voor de wergild bek'omen .De echte roem voor een vorst is heilig to iijn . Machiavellilastert als hij beweert «een pries moet tevens me~nsch enflier zijn » .

Neen, een vorst kan maar in-goed zijn als hij een heilige is .

("Averbode's Weekblad,,, 26 Aug . 1923).

KRUISVERIIEFFING

14 SEPTEMBER

De isboeken leeren ors flat den 14 September 320 aleHeilige Helena het kruis des Heeren terugvond . Ter herin-nerin,g daaraan werd in het Oosten jaarlijks het feest ande K r u i S V e r h ~e f f i n g gevierd . Den Mei 629 brachtKeizer H eraclius naar Jeruzalem,het Kruis terug flat doorden Perzischen veldheer Salbaras naar zijn land was meege-voerd. In het Wester werd ter herdenk'ing daarvan een feestingevoerd flat later als het f eest der K r u i s v i n d i n g be-kend stond. Er is eerie verwarring in de datums geweest .

De verhef f ing wordt gevierd op den flag van de vinding ;op den 'da van de vinding herdenkt men de terugbrenging .

6o

De litturgie viert den 14 September de Kruisverheffing.Het Evangelie vermeldt Jezus' voorzegging :({ Als ik verheven word van de oaarde, za1 ik apes lot

Mijzelven trekken >>,do bekrach,tiging van vat Davids mood verkondde :« Eens zag van 't Kruishout ooze Heer, als Koning op

de volken veer », verkeerd was wel bet opsc'hrift door Pila-tus geschreven :

<c Jezus, Koning der Joden >> . Die daar hing aan dat Kruiszou worden : ct Koning van het heelal en Koning der eeuwen >>

Alle bergtoppen lage'n, op het plethtig goede-vrijdaguurvan de verlossing, in mist en !nevelen verzonken ; bleek hingde zoo aa'n den doffen hemel . Al het licht was gewluchtnaar de oogen, naar de wooden van een gemartelde aan eenaardworm gelijk geworden, dien de haat van zijne met-wel-daden-overstroomde landgenooten, dien de wraakzucaht, degekrenkte trots, de vernederde ijdelheid van hoogmoedigen,dien de zotnden van 'de menschen daar aan een kruis haddengena,geld .

Zij bedo~elden de scha'ndigste vernedering en b~ereikt'ende hoogste verheff ing. Zij timmerden een schavot dock het!werd een troop en het bloed dat zij vergoten werd konink-

lijk purper .Aan den voet van het Kruis stood wat de wereld het

sc:hoonste had gezien : die Qnbevlekte, de rein~e als de dage-raad, 'de Moeder-Maagd, ode Vorstin van de Smart,, de Bronvan de nine liefde, aan het kruis knielde, in bo~ete, Mag-dalena, voor w+ien de mathtigen van de aarde haddemn ge-knield .

prooo isulsen W ij~e uit Athene en handelsvorsten,uit Tyrus, Sidon ; . . .de Ko!ningin van Kaisarea's grooten (uit Verscihaeve's Judas),

Zij is nu allee'n flog verliefd op dien Gekruisigde en zijnKruis .

Hij is voor haar voortaan :

6I

« glans des flags, Hij diepe vree der nachten,Hij eind'loosheid der zee, Hij, geur der rozen,Hij witheid van de lelien der dalen,Hij majesteit der hoogste reuzenbergen,Hij vorstlijkheid des Hermons, hoog daarb~oven,Hij hoogste hoogheid van den hemelkoepel,En, midden in den Hemel, hij de Zonne .

Aan het kruis waakt de discipel, die op het avondmaaiaan het hart van zijn meester gerust had en zorgen zou voorde Moeder van God, als peen lief devolle Zoon .

Zij zijn de eerste aanbidders van den Gekruisigden God.Het kruis heeft de wereldgeschiedenis gesplitst . H~et is

het groote teeken der tegenspraak .Dc volgelingen prediken de wergild door (( Jeizus. den Ge.

kruisigde >> .Met het teeken van het Heilig Kruis doers de gedoopten

hunne intrede in de Kerk en het sluit voor eeuwig, den mondvan hen, die in den Heer ontsiapen. « Een kruisje makers >,(( en een kruisje vragen, als 't u belieft », leert de c~hristelijkemoeder het eerst aan haar kind .

Tronen, volken, keizerrijken verdwijinen, vorstenhuizensterven uit, standaarden verpulveren . Het Kruis blijft enoverwint de wergild . Martelaren sterven er voor, - keizerszegepralen omdat zij flit teeken aannemen . Rijken, uit oudef,amili~n verzaken aan de teekens van hunnen adel, aan def eestzalen van hunne paleizen om to worsen, met een kruisop het hart, in een eel voor een kruis. ~Geleerden, die roemverwachten mochten, schrijven: « Broeders, van mij zij hetverre te roemen flan op het kruis van onion Heer Jezus Chris-tus, door W ien de wergild mij gekruisigd is, en ik de werel »en juiehen : <<1k draag de merken van den Heer Jezus inmijn lichaam » (Paulus). Uitverkorenen, eens weelderig lev!eangewoon, voelen eene groote vreugde als uitvverki g der stig-mata en zinge'n hunne verrukking uit :

«Gij zijt heilig, Heere God . . . Gij zijt liefde, Gij zijtwijsheid, Gij zijt ootmoed, Gij 'zijt geduld .

Gij zijt schoonheid, Gij zijt veiligheid, Gij zijt vrede, Gij

62

zijt vreugde . Gij zijt onze hoop, Gij zijt rechtvaardigheid enrnatigheid .

Gij zijt al onze rijkdom .Gij zijt zae+htmoedigheid . Gij zijt onze beschermer, onze

verdedxger en behoeder . Gij z7ijt onze toevlucht en onzekracht .

Gij' zijt de groote zoetheid onzer ziel .Gij zijt de oneindige goedheid, ode groote en wonderbare

Hear en God, almachtig goad, barmhartig en onze Verlos-»ser » ;(Franciscus van Assise) .

On hat Kruis verlieten duizeiiden onzer voorvaderon hunland en togen naar hat Oosten, omdat < God h-et wilde »,

oni hat Kruis to planten tot in de donkerste wouden, Aranlde eenzaamste eilanden, in de verste steppers verlaten zen-delingen hunne haardstedeLn .

Op de kerktorens, door k'u'nstenaars, met hun eigen droo-men, den hemel ingestuurd, staat hat kruis in zomerdagenen avondse+h+emerlng.

1)e dichters hebben, bij allerlei volken, in de meest-ver-scheiden talon hunne liederen gezongen, wielke maar herha-lingen ziin van den kerkzang : < Vexilla regis prodeunt,, Ful-get Crucis Mystel;ium » : << Kruis t o nze eenige Hoop » .

« Kruis, treedt als banniere . . . in toptreedt als banniere, wij volgen u op !is 't door de blijdschap of is 't 'door hat lijden,valt er to worstelen, volt er to strijden,hem za1 de borstweer, hat Kruise bevrij+den

(Gazelle)

en als cue Vla.amsche knapen, droomend van de hervormingvan hun yolk, << d e V l a a m s c h e V 1 a g g e>) uitgeven, schrij-yen zij~ op hat titelblad :

<< Met 't kruis in topzoo varen w'ij door 't wereldtijten hoogen hemel op »,

Ons << alias voor Vlaanderen, Vlaanderen voor Chrisfus >;schrijven wij in den vorm van hat Kruis.

63

Doch altijd en overal insgelijks heeft de Perzische veld-heer Salbaras zijine volgelingen, die lief kruis wegnemen uitJeruzalem, uit lief Jeruzalem der harten en der zielen, ultde openbare g~ebouwe ., uit de huizen, die lief niet duidenin de scholen, voor wie bet kruis is een aanhoudeinde be-schuldiging, eerie voortdurende wroeging .

Nie* alleen de schuimbekkende haat rukte heat kruis weg,maar ook de Mode, zoo menigmaal de sluwe bondgenoot~van den helschen kruishater.

Zij v erdrong het Kruis u,it de eerek'amers, de salons enverving bet door allerlei werelds~che meubelen, vaasjles, pren-ter van sours zeer bedenkelijiken ~aard . Het Kruis is to som-ber geword~en voor nieuwerwetsche wuftheid, tee ernstig voorwereldsehe sp~eelschheid .

Die doornen our dat hoofd verwwijten hen die alleen hoofd-pijn hebbe!n van wereldsche z~orgen of naehtfeesten. Die smar-telijk-verwronge'n mond bes'chuldigt de ijclele taal van zoo-vele monden. Dit doorstoken hart wordt niet begrepen doorhen wier hart sours wel g~ebroken wordt doch our wille varyaardsche genege!nheden en teleurstellingen . Die naaktheidvan het Kruis lijkt hun afzicahtelijk . Het beeld van den D~or-stig~ sc'hijnt niet to passen in de calm van overdaad en; gul-zigheid . . . Smart, zelfopof f eri:ng, gehoorzaamheid tot dendood lijken zulke verouderde, idwaze begrippen . Die werefclonderscheidt niet tusschen de « s t u l t i t i a c r u c i s », dekrankzinnigheid van het kruis, en andere dw~eperij'. D!at alleyheet zij m y s t i e k, voor de modernen, een vorm van ver-bijstering,, van abnormaliteit, <c Drat ergerlijke Christendom >>schreeuwt ij met eon K 1 o o s ; en de volg;elingen van hotKruis heet z!ij een minderwaardige slavenkudde met sla-venmoraai. Het Kruis is voor haar het teeken, van dencndergan,g van 'de vreugde, hot vaandel van den intochtder visschers, der barbare~n in de lust van de Schoonheid,,van de Macht. ~t Waar bet Kruis geplant weed, verstomdede laich, verleeliikte de taal, brokkelden 'de tempels wegunder hot onkruid, Hot Kruis past ten hoogste voor de

64

kerkhoven, niet voor Beurs, Parlement, Speelplein, Markt,Verga'dering .

Tegenover die taal passers geene schuwh'eid, geaene laf-heid, geene lauwheid, alleen het mannelijk woord van odeMontalembert gelde :

« W j~ zijn de zonen der Kruisvaarders en deinzen nietterug voor de z'onen van Voltaire,

Wij~, Vlamingen, kunnen met dichter S c h' e i r i s Lingua :

« 0 Kruise, den Vlaming door moeders handop "t voorhoof d gedrukt en in 't herte geplant .

Geen hand zal u schenden, geen storremgew!elddat 't kruisbeeld in Vlaanderen ooit nedervelt. . .

Gij zijt met den Vlaming in 't graf gedaald,Gij rijst uit zijn graf flu en zegepraalt . . .0 kris in hot `bloed 'onzer helden geplant,Bewaar steeds en zegen ons Vlaanderenland . . .

Allen op, ter Kruisverheffing, Ieder zij naar zijn vermogeneea Heraclius . en, richti het Kruis veer op . . . evenals Mazesde slang ophief in de woestijn, ~opdat alwie het aanschouwt,genezen zij van de beten der vergiftige slangen. De I~en-scherizoon moest !wozden opgeheven, opdat al wie in Hemgelooft eeuwig lever hebbe .

("Averbode's Weekblad,,, 9 Sept . 1923) .

NIEUWJAAII

Dag van vrees{elijken ernst en waartoe noehtans ontelb'a-Ten zich voorbereiden in k'roegvergadering en braspartij, metiuchtige scherts en lustig lied. Lij zeggen aan het doode jaarvaarwel, begroeten bet nieuwe jaar met eon b~eker in, de

I) ..VI .

6s

hand . Hunne niaag viert met overdaad van spijs en drank .Hunne maag is hun god waarrnede zij alles eindigen enalles beginnen . << Broodbeestig flier », heette Gee11e derge-lijke manse yen,

Voor het woord Principium a f esu >> : Begin met jezus,flat het opschrift is van edn der schoonste gedicliten vanomen Vlaamschen meester hebben zij geen oor, en als detwaalf slagen van de kiok bonzen to middernacht, Jaten zijde kurken knallen en hun gloriagejubel gnat naar vorstChampagne.

(( Nu gedronken, flu gevierd, flu gedanst, flu met lichtenvoet over den vloer gegledein .>>

Daarboven in de lucht hangen reien sterren in de har ,monie van de sferen . . . ze zien ze niet .

Op de eenz'ame kerkhove'n, onder de kruisjes liggen vrien-den en kennissen begraven . Hun m i s e r e re zucht ' doorden nacht. Zij kiagen : << Verledan jaar vierden wij met u, deflood heeft o;ns getroffen . Wij boeten met honger en dortomen ov'erdaad uit het leven, nu knarsen onze tanderi Omde liederen, welke wij met u zongen, traag kruipen de secoa-den : ieder •oogenblik lijkt otis een ja:ar, een eeuwigheid . . .Gedenkt o:ns, gij die beweerdet one vrienden te zijn . drativij nu lijden, zult gij ook doorstaan . Jeder nacht in slem-perijen doorgebracht wordt geboet met jaren lead en valetranen worden vereischt om hat vuur to dooven flat de lustvan de zinnen ontstak . >> Die temmen hooren zij fliet . Voorduizeriden inenschten over den aardbodem is de Oudejaars-nacht de laatste, velen zoenen voor de laatste maal hat krui,anderen sterven in .vertwijfeling, engelen en duivelen wor-steien om ziele:n aan ziekenbedden, kinders worden 'get orenuit wee van moeders, de wereld went'elt voort onder Godsoog, met al haar wee en haar hoop ; boomen storten ineenen uit hat zaad wordt nieuw leven geboren ; de baren tierzee golven over krakende schepen, anderen varen de verrehavens binnen .

Van hat diepe mysterie van hat' leven vatten die lichtzinni-ge:n niets in hun ziel : Hun leven rooken zij op alsof hat maar

66

eerie keurige sigaal was en hunne dagen spatten uiteen alsschuim in Pine drinkschaal. Hunne vriendschap :heeft genandere heteekenis dan die van een « drinkgernootschap >. Deninnigen band van het samenlij'den en samenstreven naarhooger ideaal voelen zij nooit om hunne zielen spannen .

« Wij zijn gezwv~aren kameraden,wig zullen malkander nooit verlaten

is de uitdrukking van hun gezamenlijk door de straten endoor het leven waggelen achter het gedreun van eerie har-monica

U heilig woord van de menschentaal, wat wordt gij 'glennacht, lien dag misbruikt, ontheiligd~ door v a 1 s c h 1i e i den schijnheilighei~d .

Wat fleemt er huichelarij op de lippen . « Gelukkig, Nie uw-jaar, verheugd u to zien >> wensoht de mond . C< Kon ik jemaar hor_derd uur verder wensclren > denkt daa,rbij de geest .\Vat doen de mensohen malkaaar last aan en hoe heerscht opNieuwjaar in voile vreeselijkheid de dwi'r gelandij van degeduchte mode. Wat zou er to schrijven, to droomen, re lnij-neren, to spotten zijn over nieuwjaarsk'aartjes, over nieuw-jaa.rsbrieven, over nieuwjaarsgiften . Wat 'n dag van kin-derpret of kinderteleurstelling . Hoe wordt er stilletjes ge-glirnlacht door peters en meters aan Wie doopkinderen h e1einstig k'omen voorlezen « 1Iagelij'ks bid ik den goeden Godvoor u >>, vat gewoonlijk eerie p a t e n t e leugen is . Het eenl-ge immers waarin het gemoed der kleinen zich lueht 2ou gi-ven is << Beste peter (meter) hoe meer gij geeft hoe beter .Gpvoedkundigen, zielenontleders zouden heel wat kunnenstudeeren over het vera'nderen van den aard der gesc+htenken :bet vroeger krentenbrood met de steenen plaat to midden,de peperkoek uit verleden jaren zijn vervangeln door ~~ieuw-modische, voornamer ;ge h enken waaraan meer geld be-steed wordt en waaraan de kinderen minder geno~egen danvroeger beleven.

Wa`a zweven er op nieuwja,ar lichtgekleurde droomen denhemel binnen : droomen van liefde, droomen om kinderliefde,droomen van toekomst : << Aanstaande jaar zijn ; ij gehuwd,

67

aanstaande jaar ben' ik in het klooster, dit jaar zijn mijnestudien geeindigd . . .>>

Aanstaan'de jaar . . . waar zai ik aanstaande jaar zijn)denkt de grijsaard, in zijn zetel, terwijl om hem de dronvan de kieinkindereu f laddert en ~de zieke, die zijin krachtenuitbloed, en uithoest; ziet den doc d verschijnen aan het v!oet-eind van zijn bed .

Ernstig dock niet gedrukt moeten wij, Christenen, hetnieuwe jaar begroeten . De tijid is zoon van God .

N ieuwjaar is de ,geschikte dag om oordeelsdag to hou+denover zichzelf en het jaar dat voorbij' is to wwege'n . Ieder makeode balans op van zij'ne wi~nsten en verliezen, en onder,~oekeof hij een batig of een nadeelig slot vindt .

op Nieuwjaar moeten wij+ aan den dise+h van onz'e her-innering uitnoodigen alien die ons dierbaar waren : o, devrienden, waar zijn ze nu, wat doer ze, hoe is het met hunneidealen? Bleven zij trouw aan de geloften vain de jeugd?Blikken zij' nog op naar de vaalr dels, die wapperden b'oven dengeestdrift van hunne joflgelingsjaren? Gaaan ij nag naar hetal taar van hun Gad?

Voor de overledenen moeten wij bidden, meter nog ; voorhen in wie misschien bet beste overleden is, wat . de menschbezit : zij~ a ziel.

Vrienden to erliezen door den dood is erg, dock denvriendschap op to geven, of to verliezen van nog-levendcnis m~~teloos=treuriger. Verlaten to w'orden door beminden,beminden to moeten verlaten, omdat men oordeelt dat zijverkeerde 'weg,en opgaan, is het hoogste wee drat V o~ n d e 1 ;in de tweespraak tuss~ehen R a fa e 1 en Lucifer ; S c h i 1-ler in de W"all~et,stein-Picolomini tragedie zoo~heerlijk schilderen.

Nieuwjaar moet fde ~dag, ~ijn, wiaarop alle doo~den oat-waken in de herinnen ;g, waarop het verjeden voorbijtrekt,waarop het beenderenveld herleeft, waarop de gestorv~en lie .deren weer aaan het ruischen gaan : een dag vol « vergeet-,mij-niet-bloempjes, vol flikkerende lampen >, can dag, waaropveer op onz~e voorhoofden gedrukt wordt hat kruisje en het

68

zoentje van de ouders die ons verlieten, waarop onze handdrukt over het graf heen de hand van een gesneuveldenvrienu, waarop allc goede besluiten herhaald, alle tekortko-mingen aangeklaagd worden ; waarop wij' ons verheugen omhet goede dat wij~ missehien verrichten mochten met Hem .Die ons sterkte, en treuren om wat wij verkeerds deden .

Geen weifelen echter, gevne ontmoediging, geneSchwa] rrl€,rei >>, geen ziekelijk gedroom .De aarde is maar de aarde, en de tijd heeft eon zeer be-

perkte kracht en een engen omvang. Noch van aarde, noshvan tijd mag men meer vragen, dan wat die geven kunnen.

Van betere dagen droomden de menschen steeds . . . dockin den grond was het door alle jaren heen dezelfde , wisse-ling van zon en light, van koude en warmte, van kl°urenen schaduw . - De jaargetijden volgden elkander op, gere-gEld ieder 'jaar in dezelfde orde .

Wij moeten een stifle zucht prevelen over het voo~rbijejaar :Requiescat in pace . Het ruste in vrede .

erg het nieuwe jaar begroeten met den heilkreet :<; Sanctus, Sanctus ; Sanetus, . . . Gezegend zit gij, jaar, dat

tot ons komt in den naam van den Heere .Jaar, geef ons den Vrede ! . . . Dat het Rijk Gods tot ons

kome ; dat uk de puinen van de rampen gelukkige steden v'errijzen, 'waarin blijde volksscharen het dagelijksc'h brood ze-geven in heldere kamers .D.at alle staatslieden de Wijsheid vragen, zooals Salomon .

Dat de 'zwaardden als exvoto's molten opgehangen wordenaan de gewelven van de kathedralen . Dat T e D e u m's weer-galmen overal. Dat de enschen van de Pausen volbr achtworden, 'dat ahe volken hunne schuldige, hu,nne bloedetideF.oof den neerbuigen voor het kruis en geen bloed van men-schen meer door menschenhand vergoten worde.

Zoovele woestijnen kunnen vruehtbaar gemaakt worden,zoovele hciden cntgonnen . Zoo wijd zijn aarde en zee en zoomild de zon. Waarom zou er geen vrede kunnen zijn underde menschen bij de verdeeling van de goederen der aarde en

69

kunnen zij elkaar niet verstaan om de schatten to vert :en-dubbelen, welke de aarde bergt in haar school?

Doch de dichter tong « H e t d a a r i s n o o i t h i e r ;>,.Wij moeten 'kunnen berusteln . . . en wachten, gelaten.

Dc krcisen, welke 1924 breng,t, moeten wij kunnen omhe1-ze'n .

D'e lauweren, welke het ons reikt, zullen wij om de doornen-kroon ha:ngen. uit de nederiagen welke wij lijden, kunnenwij leeren -z+egepraletn .

Konden wig alles offeren, blijmoedig, en onzen plicht ;rol-brengen, heel eenvoudig, waar de Voorzxenigheid ons stelde :op een verlaten postje, als schildwacht, aan een roer alsfoods, op de sterrenwacht als een ziener, gelijk waar ! Geenmulch valt van het dak, geen haar van ons hoofd zonderZij~n wil,

Lijden wij, dan is het omdat Hij het wil, die feed invreug;d verand'eren kan,

VUOr Aden zeeslag bij Trafalgar richtte N e 1 s o n tot hetleger ~eenige woorden

Engeland verwacht dat ieder man zijn plicht zal doerledereen zijn plicht : onverdroten, onverschrokken, . . . zon-

der de wapens weg to werpen voorareer de slag beslist is .Het leven is gee;n spel . . . en wordt dal nooit . . .Rust . . . elders maar hier niet !Voorwaarts . . . door het beginnend jaar . . . 't is Rodenbach's

.marschor'der :cc Vooruit eenieder hou zich sterk >' .Vrienden, wij moeten de wereld, Vlaanderen schooner

maken . . . met onszelven dienen wij to b~eginnen . . . 1924 zijvoor U, voor ons alien een zalig, ;en gelukkig jaar! . . . eenjaar dichter bij' de gelukkige eeuwigheid, die geene jarenmeer telt maar het immer-tegenwoordig Neil is,

"Averbod e's W eekblad,,, 6 Jan . 1924).

7o

LERG EVOEL

In een berucht proves sprak een krijgsraad een off iciervii), die zijne echtgencote vermoord had, o, a, omwille vanliens eergevoel . Zulke opvattin,gen zijn een treurig bewijsvan de bedroevende geestesverwarring welke in onze he-dendaagce'he sarnenleving heerscht .

H et woord e e r -- evenals zoo menig antler : v r ij' ii e i dbijvoorbeeld _- wordt to pas en to onpas misbruikt . Reedsin de verleden eeuw wilde de Fransohe schrijver de Vlg~yden godsdienst vervangen o, a, door het eergevoel . <c Heteervolle (le n o b 1 e) en het eterlooze (l'ignoble) waren naarzijne n^ eening de twee namen die het best de beide opaardc, levende menschensoorten ondersoheiden, "

Hij huldigde de eer als « de poezie van den plicht'} enverheft ze boven den godsdienst . ,« De gentleman,' ~chreefhij, c is de man van eer die door de betamelijkheid binnende grenzen van goed gedrag en welvoegelijkheid weerhou-den wordt, welke de godsdienst niet bereiken zou, }j -< Degodsdienst van de eer heeft zijn god altijd aanwez,ig inons hart, >>

Het eergevoel hemelt hij op in zijne drie novellen overhet militair leven :

« Grandeur et servitude militaire » (niilitajre g,rootheid endienstbaarheid), waarin hij den tol van zijne bewonderingbrengt voor dean soldaat .

C-ntelbare menschen belij~den practisch lien godsdienstvan de eer.

Voor ions, hatholieken, is er maar een ware godsdienstde dienst vain 'God daarboven aan Wien ~alleen de Hoogsteeer toekomt.

In lien godsdienst hee ' natuurlijk het eergevoel zijneplaat3 zooals alias wat goed is .

De eer is can goed dat staat boven geld, e'en goed, waar-van men den naaste niet berooven mag, dat gevrin aardordt, overeenkomstig de goddelij,ke wet, door de mensche-

lijke wetten, door heele hoof dstuk'k'en van de Wetboeken

van Strafrecht, betref f ende Aanrand ing van Eer o f Achti ng

der personen strafbaar worden gesteld : Eerroof, Beleediglitig,LaEter, Sniaad, Scheldwoorden zelf,

Rooven der eer is een van 'die zonden, waarvan vergiff e-nis slechts mogelijk is mits, in de mate van het mogelijke,eer-terugschenk'ing .

L e de,g a n ~c k dichtte als volgt over <c L a s t e r » :zedelij~ke moord

. . .meer ijslijk en meer gruwbaar 'dan 'de moord 'die 't bloedverglet•

Deze toch kost den getroffen slechts een hachelijken stond,En hij doodt alleen het lichaam : maar de ziel blijft ongewond ;Deze treft alleen dean lijder : aan zijn magen en zijn kroostBlijven 's werelds eer en aanzien bij des medelijders troost ;Maar de laffe moord des lastersl o! die werkt als zieleng ;~f,Die den lijder doet verteren en verdorren tot een rif,Die zij~ti leven ~duizend dooden doet verduren op en dag;Die zijn gade en zijne k'inderen treft met ~eenen zelfdeii slag ;Die aan dezen alles toovend, lieul en troost en medelij ;Maakt, dat elk hen hoonend nawijst als het sohuim der

imaatschappij ;Die, zelfs wern de schoot der aarde 's lijders lead verzwolgen

[heeft,Als een onuitwischbaar brandmerk, nog op zijn gedacht'nis

[kleeft .>>

Eer staat in verband met de 'hoogste bezittingen vasn denmensch, met zijne waarde als koning van de schepping, alsbF eld van God, als bezield wezen, als erf genaam vacs denhemel. Zij staat in verband met zijn aard als sociaal wezen,bestemd om met evenmenschen, als broeders, als evennaaste,in gezellige gemeensehap to levee, in onderling dienstbetoon,in mededeelin,g van gedachten en wisseling, van gevoelens,in samenvloeiing van zielen,

wiJ eer verliest voelt zijine koningskroon van zijn hoof dvallen. bij hem verduistert nevel de gelijkenis met zijn f-leeren Schepper, de ziel verliest aan waarde, de erftitel word t

72

verscheurd . Hij wordt als sociaal wezen uitgestooten en te-rug,gedrongen als een onreine naar eenz~ame gehenna's bui-ten de muren van de steden, waar de menschen de genoegensvan het leven smaken.

Heilig en mach,ti,g is dus het echte eergevoel. Door ecnwijis en doelmatig benuttigen er van ku;nnen opvoedings-staatkunst wanders; gezegende uitslagen bereiken .

Zooals de ander'e gevoelens is het echter ook vatba ;arvoor ontaarding . Deze ontstaat zoodra afgewek'en wordt vanhet beginsel :

Eer aan wie eer toekomt, omdat men vereert wat geedeer verdient of aan jets to veel, aan jets an'ders to weinigeer schenkt; omdat men doolt hetzij over het voorwerp, het-z j in de mast.

De vaste maatstaf wordt bepaald in de Katholieke Leer .'.Eere aan God in bet Hoogste der hemelen .Eere aan Gods plaatsvervanger op card .Ee r voor onze evennaasten en voor ons-zelf ..Geene eer kan echt zijn indien ze do aan-God-verschuldig-

de eer to kort idoet. Geene eer kan verhewen worden opeen vcetstu'k van zon'de of mis!daaad . Hier passe men steedsdezelfde beginselen toe . H'et socials en bet in'dividueele moe-te~i -erbonden worden . Dm de achting van de mensehen togenieten, mag niemand zijne gerecihtigd'e zelf-ac kiting prijs-gevErr . Om schoon to schijnen in de oogen van de ~nenschcais her noojt to dulden dat men zou moeten vluchten voorden al-door+dringenden blik van God .

Pijn}ijke gevallen kwamen herhaaldeiijk voor wariness u'zeds, een ijzeren anode, een klemmend gebruik in strijd zijnmet de echte wetten van d~ moraal . In zake tweegevecht,4tond meer ~dan eens een mensch voor de keuze ofwel in denban van God ofwel in den ban van beminde wapenb'roeder` .

Die keuz~e words natuurlijk bepaald door de wooiden :Zalig zijt gij, als men u om mijnentwi1 beschimpt en ver-

volgt en valsch beschuldigt van allerle!j kwaad. Verheugten verblij.dt u, omdat uw loon in den hemel overvloedig is ;

73

want zoo heeft men de profeten vervolgd, die vc>ur a zijngeweest .

Hoe pijnlijk-waar is het woord van een Fransch danker :« De wereld duldt wel de ondeugd, maar niet het schandaal >>(Paul Gide) __ en wat ka'n de vorsoher op hat gebied van dezeden-wetenschap, die-opspoort-wat-is, in dit opzich't verras-sende zonderlinge f eiten vinden, wat al verrott ng onder wit-pleister. Wat hange'n er decaoraties to rinkelen op de borstvan eer-onwaardigheid. Wat utters op de eerste pla ,tseninenschen, pier z~onden men niet alle in hat zand ~van onsstand zou kunnen schriiven, daar zij to talrijk zijn,

Tref f ende waarheden kan men over dit alles lawn in eensermoen van Bossuet over de e e r v a n d e w e r e 1 d (s 11 r1'Honneur du monde, (2r Maart i66o) .

Hij beschuldi,gde de eer-van-de-wereld van drie hoof d-misdaden :

ten e'erste : zij vleit de :deugd en bederf t ze ;ten tweede : zij verbergt de ondeugd en verleent haar

kredietten derde zij kent aan de menschen toe wat aan Goad be-

hoort en verrijkt ze met wat God ontroof d ward.In hat tweede deal vooral worden vreeselijk-rake zake`n

gezegd .Bossuet stelde als eerste beginsel voorop dat zij die door

de eer,, van de wereld beheerscht worden altijid ondqug~endzijn. Ondeugd immers komt wart uit een ongeregeld oordeelen mats is ongeregelder dan bet oordeel vain hen die, zich-deneer-tot-Joel-stellend, daze haven de deugd verkuez~en .

Doch de ondeugenden, door de eer van de wereld voortge-bracht, verbergen hunne ondeugd onder een zekeren schijnvan deugd,

<< Fr zijn tweeerlei deugden. Die eene, de echte, de christe-lijke, streng, volhardend~ onbuigb'aar, a~ltijd a an hare wettenverknocht, onbekwaam zich, om gelijk welke reden, daar-van of to wenden. Dat is de deugd d~ r wereld niet : dazegal ze in , hat voorbijgaan vereeren, haar, om beterswil, watlof gunners, maar die deugd stelt zij niet op de hooge posters .

74

Zij is voor de taken niet geschikt. Jets lenigers words ver-eischt om de gunst van de menschen to winnen . . .

Spreek tot de wereld niet over d i e deugd .De wereld maakt er zich een andere naar hares tin, in •

schikkelijker en zachter : een deugd, aangepast, niet op denregel, maar op de meening, op het goeddunken der menschen .Het is een omgangs-deugd. Deze zal wel de voorzorg semenniet altijd aan haar woord to kort to schieten, maar ondersommige omstandigheden zal zij het niet al to nauw opnemenen zij zal wel haar hof kunnen maken op eens anders kosten .Dat is de deugd van de wijze wereidlingen, dat w, z, van hendie er geese bezitten, of beter gezegd dat is het listig mas-ker waaronder zij hunne ondeugden verbergen.>>

Bossuet haalt voorbeelden aan uit de H . Schrift {;Said,Jehu) en besluit :

<< Dat is de deugd van de wereld ; bedrieglijk en vervalscht,welke alleen de kicur en den schijn bezit . Zij werd verzon-nen omdat het kwaad c,m to bestaan eenig ornaat of eenigenschaduwschijn van dc deugd noodig heeft .>>

<( Gij wreekt u door eon moord : het is een onwaardige, ,evenschandige daad; maar het geschiedde in een schoon tweege-vecht : aihoewel de wetten u veroordeelen en de Kerk u inden ban slaat, toonde gij zekeren cooed : de wereld juichttoe en viecht u kronen in weerwil van de wetten en de Kerk .Is er wel eene ondeugd waaraan do er van de wergild gednkrediet schenkt, wanneer zij er maar een weinigje voor zorgtde Tdeugd na to bootsen? De z'ondaar zegeviert in rust engenies de openbare achting . . .>>

Bossuet hegroet echter den dag van Gods oordeel waaropJezaja's voorzegging waarheid words : Geeindigd is de vreugdvan het gehoor. Het gejuich van hen die zich verheugeistierf weg, de zoetheid van de cyther zweeg . Hoe zullen de1of-gewone menschen verbaasd staan als er gees vleiersmeer zijnl

Dc Bruidegom verschijnt onverhoeds, de vijf maagdendie olio qverhielden komen met de vlamrnende lampen ; voorGod en de menschen straalt de glass van hare goede werken ;

75

en Jezus, in Wien ze al hun roem stelden, zal haar lof zin-gen voor zijti hemelschen vader . Tot de anderen wordt ge-zegd : «NesC'io v o s : Ik ken u niet . I t e ad v endent~esGaat tot de vleiers . . . » In rook is weggekrinkeld de eer vande~wereld' Hoe kort was uw rijk, o eer van de wereld . Hoespot ik om uw ijdel vertoon en uw zege van een dag! Hoekunt gij slechts de ondeugden verbergen, vermits gig ni'etverhindere'n kunt dat zij weldra herkend worden voor dierechtbank waarvoor 1k u besc'huldig.

De rede eindigde met een wensch tot den grooten Conuc,opdat hij zou verwerven : «een roem steviger dan dien roem,welken de me'nschen bewonderen, eten onvergank~elijk'er groot-heid dan diegene welke van het toeval of hangt, eerie duurza-mer onsterf elijkheid dan de onsterf elijkheid door do geschie-denis beloof d en ten slotte eerie hoop b~eter gesternd dandiegene, waarmede de wereld ons vleit, nam'elijk hoop opde eeuwige gelukzaligheid . »

***Het eergevoel worde dus geeerbiedigd, be~nuttigd, dock

geleid op die eehte baan .Een mooie spreuk beat het adellijk' huffs dat in zijn blazoen

droeg : <<Plus d'ho,n~neur que d'honneurs» (meer eerdan eerbewij'zen). Ieder Christen moet meer prijs stellen ophet eenige 1ruffs dan op de kruisjes, welke den vorsten of hoog-waardigheidsbekleeders op de borst vasthechten, -- Allendan is de eer onherroepelijk verloren, de echte Eer, wanneerde Loon Gods zichh over one schaamt bid zijn Vader. En datdoet Hij, wanneer wij oris, om'de eer van de wereld to rinnen,schamen over Hem en onze belle ontrouw worden : OnzoVader. . . Geheiligd zij uw naam, ons toekome uw Rijk. Uwwil ,geschiede > - geld verloren jets verloren. Eer verloren,meer verloren ; ziel verloren al verloren .

("Averbode's Weekblad,,, 3 Febr, 1924).

76

JEIJ GD-HO L?DI1 G

<< Ieder jongeling >, schrijft de jeugdvriend Eerw . HeerCyriel Verschaeve in zijne studie over den g,rooten Vlaani-syhen jongeling Albrecht Rodenbach, << is een Colombus diehet leven invaart op een ontdekkingstocht van eene nieuw~ :wereld; zijne gedachten zweven in de verte ; eene nabijeschoonheid kunnen zij wel zien, dock er niet bij verwijlen,de verte roept hen dwingerid ; eene heerlijkheid doer hendenken aan iduizend ; de synthesis trekt ze geweldig aan . . .

\Vies 11'1oens zin;gt in zijne B o o d s c h a p een eeu,wigjeugdlied 'waar hij jubelt :

« D e nude gewadenzijfn of gelegd,De frissche vaandelsstaan strakin den morgen .Aartsengelenklaroenende nleuwe ag.Strak staande vaandels in de morgenAartsengelenroeren de tram,.De jonge karavanenzetten aa :n.

In de oude wereld van de Meesterzangers treedt de lentebinnen met Wagner's `Valther Stolzin .

Waar de jonge kracht binnentreedt c steekt een stormvan vij'~andschap op under de verouderden . . . de jeugd maaktze straatoud . . . zulk leven is hun dood . . . ze heff en, ze gijlen,ze janken,

~ze galf eren >> (i) .De striij'd tusschen sinter en lente, tusschen vaderen en

zones, tusschen ouden en moderns van gelij~k welken tijd,is jaarlijks of om de dertig jaar, of om de zeventig of honr

(1) Verschaeve. Studie over de Meistersinger .7 7

derd altijd dezelfde « die alte geschichte > die altijd nienwschijnt (I) .

Hoe moet de jeugd tegenover het verleden, tegenoverde ouderen staan? De vraag blijft een onderz'oek ward .

Zij sta er tegenover met neerlijke waardeering, met koelhco f d ; zortder vooringenomenlzeid .

Het is maar al to vaak een geloofspunt voor jonge1ingen,, ,jets als een axioma dat men Yliet vender onderzoekt, dat hetnieuwe, omdat het nieuw is, beter is dan het oude, omdathet oud is. - A.an 'den overkant bestaat tegen het nie,u~v oten voordeele van het bestaande, hetzelfde vooroordoel .

Te velen verliezen uit het oog dat o u d niet gelijk stag tmet verouderd .

In Faust's Prolog gaunt het zoo heerlijk van :cc I)ie Sonne tout nach alter Weise,

Und alie Deine WerkeSind herlich vie am ersten Tag .

Level onze geesten, onze harten niet voort van het oudebrood dat voor eeuwen Denkers en Dichters braken aanden 'ditch den schoonheid ? Tempels en paleizen zijn neer-gestort, maar ode Psalmen en alle echte meesterstukken blij-veii even frisch als duizenden jaren geledein. Tijd is maareen glijden, een rimpel over de eeuwigheid, c< God sterftniet, » zei de zieltogende Garcia Moreno. Wat van dea immerouden-en-nieuwen stamt, Zijne waarheid, Zijn Evangelic, Zij-ne openbaring in woord en wonderwerk is steeds jong ennieuw; op de oude harp van het heelal galmen onafgebroke,nvo,7rt jonge geluiden, en in de Kerk van Christus vieren verle-den yen heden en toekomst hunne voortdurende bruiloft,wij~ze overlevering steekt den ring aan den vinger van deug-delijke evolutie .

\Vat heeft het grijze Christendom reeds aan den open kuilge4taan waarin men piepjonge, pretentievoile, verwaande,

(1) Verschaeve. Studie over de Meistersinger .

78

stelseltjes en theorietjes begroef, en hoc heeft het eventjeska n1 en waardig het « R e q u i e s c a t i n p a c e» gebedenvoor hen die het den flood nabij waanden . . . om daarn,aveer to juichen : «Nos qui vivimus benedicimusLj omino>> .

Dank en eerbiedige herinnering gunne de jeugdfaan hendie haar voorafgingen. Hunne vergissingen, hunne dwalin-gen hezien zij met geen vergrootglas . Zij houde reker i,ngmet de omstandigheden, met de to overwinnen moeilijkheden,en hale de batige posten niet door om met dubbel krijt delastposten to schrijven. Zij glimlache niet ongenadig om begave f outen en denke in deemoedige nederigh~eid flat, haddezij geleefd in den tijd der ouderen, zij zich evenals zij zouvergist hebben . Zij stelle gee!n onbeperkt vertrouwen in eigenonf eilbaarheid . Jongens,,er is maar een onf eilbare Paus .\Taak zou men het antlers gaan meenen als men nagaat hoein oritelbare tij~dschriften van joingeren, georakeld en g bau-bliksemd wordt alsof aan ieder redactietj~e de Heilige Geestal Zijne gaven had toebedeeld zonder ook maar een ietsjevoor ode medemenschen over to houden .

Roomsche jongens, de hoogmoed die opblaast moet onge-nadig bestreden worden . Hij verzengt, verdort de jeugd .Hij is d e vijand .

J onge hoofden, jonge knieen moeten kunnen buigen, diepin het stof. Uit jonge monden kome met voile owergawede greet

Spreek, Heer, uw dienaar luistert ! » Jonge vingeren die-nen volstrekt in oude boeken to bladeren . Ds olie van deoude spreuken vloeie over het zijden kroezelhaar van deknap en,

Hoe tref f end was in sommige staten der oudheid -- mendenke aan Sparta -- de eerbied voor de grijsaards . Hij ganiet to lour in onze christelijke moderns samenleving . Soniszou men wel aan het denke~n gaan flat er in de Tien--'be,bo-dentaf els, niets geschreven weed aangaande den eerbied voorbet Gezag. Zoo driest wordt in menigen kring gehandeld .Het eigen i k j e richt zich can standbe'eld op waarvoor hat

79

knielt. Al wat niet het i k j e is, wordt tot het p r o f a n u inv u I g u s gerekend °waaraan men zich niet be oedelt .

4

Pleit ik bij~ de jeugd voor eerbied ten , opzichte van hetverleden, toch 'denk per ik in 'de verste verte niet aan toverlangen dat zij oudbakken zijn zou . Niets is bespottelijkerdan grij'ze Karen op eeti twintig-jarig hoofd, clan houterigejonge beentjes . Niets is treurig;er dawn een lente zonder lie-den en en bloemen . -

Akelig is het doctoreerend pedantisme van vitzuchtigejongelingen die in iedere wij~zxging van bet bestaande peenbegin vain het einde der weread duohten en meenen dat'de boom a.ain het kraken gaat omdat een, . lustige b'ries ereenige bloesems van neerrukt of een paar verouderd~ takkenvan knakt.

Een jongeling is geen lijkbidder maar een , lentebode .Zijln lied is Rodenbach's Lied der Knapen3chap .

Ja knapen 't Hoofd omhoogde .nieuwe vane omhoogde harten hoog,'t Verleden beeft in ons,bet H eden hoopt op onsde Taekomst straalt voor ons

Eens zijin wij vrij; Gedacht,Vooruitgan, g, Scheppingskracht,des Lands Verweer en Prachten Ordewacht.

Het

wohlauf Kameraden . . .ins Feld, in 'die Freiheit ge~ogen>

het moet ook op zijine lip,pen bloeien .Rodenbach, immers o'nze Rodenbach, bouwde zij~n beeld

van den knaap als volgt

8o

Een hart vol warremte en vol gewoel,een geest, en ij'zzeren grape koel .Een koel verstand, een vrijen geestdie zelf in de wereld least,die twijfelt en zoekt, bewijst, beweerten niet bij eens meesters woord en zweert.Een wakkere drift, een koel verstand,steeds broederlijk hand in hand .

In hit gedicht Tier W a a r h e i d schreef hij

Zing joigeling, char gij jongeling zij t .

Geen standbeeld neen . . . vervrozen koud en stom!zing en ditht - maar steedsbeheersche Waarheid, in het vroedend voorhoofdgerust en kalm gedragen, Dicht en Zang .

Z e 1 f s t a n d i g sta de jongeling tegenover verleden ennieuwen tijd. Met den blik naar de eeuwige waarheid, voor-gelieht door ~Geloof yen gez~ande wijsbegeierte - de jeugdheeft heide zoo noodig - « beware hij hat oude, niet hatverouderde, name hij het jeugdige lief devol aan en .gunnchet zijne plaats, niet meer dan zijne plaats (i) . Hij zij « scha-kel der geleidelijkheid, naar beidie zij'den : verleden en toe ;kornst even rg-oedmoedig en .vrij'~innig open » (2) .

Hij hoede zich voor demagogisch-revolutionaire veraiel-zucht, domme afbrekerij, beeldstormerij, onzinnige ruiten-brekerii nom het gnoegen glas to hooren rinkelen, dock namegeen wormstek'ige vru~chten op kristallen schalen, k'niele nieLop vermolmde stoelen, ontzie nosh den dorren vijgthoomnosh de woekerplanten. Hij hale dapper de spinnewebbenvan ode w~anden der tempels en ~der verga lerz~alen near ; Hijwere de rupsen van 'de bladeren, rukke ode onnuttige scheu-ten uit de gewassen, gooie den ballast wag die de vaartnaar de veilige haven belemmert.

(1) Uit Verschaeve's Studie over de Meistersiuger .(2) Cf . Thomas van Aquino . Naar Dr Orabman, door Dr Hoogveld . BI . 115 .

D.-VI-6

8i

B1 dit alles herinnere hij zich Vondel's vers uit J o z e fin Dot1an .

Hip handele naar de wetten van de christelijke voorzich ..tigheid, die geen b~angheid, noch schuwheid is m ;aar wel in-zicht, omzichtigheid, vooruitzicht .

tiet om of to schaffen kwam de Heer dock om aan tovullen, en ten aanzien van <t de verouderd ~gelheeten stelselsparse men den regel toe van Paus Leo den XIIIe betre "-fende St Thomas' Wijsbegeerte : « v e t ie r a n o v i s a u g e r e, »

Die Heilige Thomas, > leert S~ertillanges, ~c was zij~ne voor-gangers 'dankbaar voor al wat zijE geleverd hadden, luistercienaar all~e stemmen, zocht overal de waarheid; wat de over't algemeen iiWare stelsels betreft, baepaaalde hij w'at vast stand,zocht nieuwe bewijsmiddelen, verdedigde tegen nieu,we op-tiw~erpingen, weerde hot valsehe, ontwikkelde wat in glen kernlag. >)

Door zijn betoog vlocht hij citaten uit de oude klassieken .Daaxdoor had zijnn werk eene humanistische tint. De nieuweb~ uwlmeester reikte de hand aan ,grootmeesters uit de klas-sieke oudheid en plantte het Kruis op antieke Oriekschetempels,

Die beste wijze voor de jeugd om m o d e r n to zijn in denechten zin van het woord is niet die mode volgen die grilli,gis en ee'n dag duurt maar wel op to gaan naar eeuwige waar-heid, eeuwige schoonheid, he!t voetspoor to drukken vanJezusChristus,-die gisteren was, heden is, morgen zijn zal ;kind to zijn van de kerk die zoo werd ingesteld dat zij totde voleinding der eeuwen zou duren .

leer waar is wat het Fransche tijdschrift « L e s L e t t r e s>als leuze droeg

<t I1 nous est bien egal qu'une idee soft d'hier ou 'd'aujourd'hui, I1 ne s'agit pas pour noes d'etre anciens ou inodernes fit s'agit d'etre vrais.

Of eene gedachte oud of nieuw is, is ons om het even ; hetkomt er niet op aan oud of modern, dock wel w a a r to zijnn,

("Averbode's Weekblad,,, 24 Febr . 1924).

82

PIUS X EN DE COMMUNIE DER KINDEREN (1)

Het Decreet t<Quam singulari Christus» van SAugustus 1910 stelde een einde aan vele betwistingen, gafeen antwoord op talrijke vragen . Het bepaalde bet zevendelevensjaar als den geschikten tijid voor de Eerste 1-leiligeCommunie. In sommige gevallen kan ze jets wat vroegerontvangen worden, Nu en dan, ten gevolge van de geringegeestesontwikkeling van het kind, zal ee~nig uirstel noodigzijn .

De kern van het vraagstuk is :<, In het Evangelic staat duidelijk to lezen meet weike bui-

tel: .gewone liefde Jezus-Christus op aarde tot de kinderen ge-neigd was. Eene vreugde was het voor Hem met de kle,inenom to gaan, hij legde hun zijne hander op, omarmde ze, ze-gende ze. Hij was ontevreden toen de apostelen ze wegzon-den en hekelde ze met de ernstige woorden : « Laat de kle-nen to+ mij komen en verbiedt het hun niet, want voor henis het Rijk der Hemelen >> (Marcus to, 13, 14, 16 .)

Het Decreet vestigt de aandacht op het feit dat in deeerste eeuwen van de Kerk de Communie aan klein .e kin-deren geschonken werd en betreurt het uitstellen ,her EerstpH. Communie tot 12, 13, ja 14 jaar.

<c De onschuld van den kinderleeftijd werd beroofd vande gemeens~chap met Christus . . . Beroofd van haren krachtig-sten steun, verloor ode jeugd hare reinheid en vie! zij inzonde nog voor 'dat zij de heilige Teerspijz~e nutte .

Op gezag van 'den H . Thomas vain Aquino wordt bevestigdWanneer de kinderen en zither gebruik van de rede

beginnern to verkrijgen, zoo dat zij eerbied jegens dit heiligSacrament kunnen opwekken, dan kan het hun toegereiktworden . >>

Het decTeet neemt dan de bir~dende maatregeien .Niet zonder tegenspraak werd het onthaald . Diep-ingewor-

telde vooroordeelen tastte het aan. Opwerpingen werden ge

(1) Bewerkt naar bet viiie Hoof dstuk van Pius X . Levenschets door F . A . Forties .

83

maakt, Menig angstig gemoed vroeg zith of of kinderen opzulken leeftijd wel eenig besef konden hebbetl van de wa ,r-digheid van bet Sacrament,

Ee!n Decreet van 1906 had reeds bepaald :Om geed to communiceerein volstaat het den Heiland

tnet goeden wil to ontvangen. Dat geldt veer kinderen envolwassenen, Het kind bemint Jezus-Christus en wenscht hemto bezitten, waarom zouden wij hem niet aan de kinderenschenken ? . . . Kinderen zij'n geed en lief d~evol, en juist we-ens hunnren !nood aan beminnen moete wij voor hunne liefae

h~et ges~chikte voedsel geven .Anderen lieten als bezwaar gelden dat d.a eerste Heilige

Communie, op lateren beef tijd ontvangen, de kinderen voorveel boosheid beveiliSde, In Frankrijk b, v . was tij evergroote tgebeurtenis in den huiskring .

Die ouders lieten hu,nne kindereln godsdienstonderwijs vol-gen tot !na hunne eerste Communie . Daarom stelde mendaze uit.

Ook hierbij had de ervari'ng biewezen dat de nadeelen vanhet uitstellen grooter waren, den het ingeraepen voordeel,wet do vra;ag, betreft of k'i'nderen werkelijk verstaan wet ze

doen, ~werd door een ~omdervi'ndmgrij :ke kloosterzuster, diede kinderen gewoon1ijk voorbereidde, getuigd :

ct rk heb het veel gemakkeiijker gevonden, kleine kinde-ren voor to bereiden den jets vat oudere, De voor b~ereidingis veel nicer objectief den subjectjef . Die kleinere kinderenworden meer bewust hoe liefd~erijk, beminnelijk, begeerens-waardig Onze Lieve Heer is, terwifl de oudere meer daal-mede bekommer~d thjn hoe zij zich waardig -- of minderonwaardig -- kunnen maken om Hem to ontva,ng en . D eeerste Communie komt voor de kle ,yen werkelijk voor alsbet liefdevol omarmen van een vurig bieminden Vader ; vooroudere kinderen 'is zij meer bet biegroeten van ecn bemin-den en vereerden Bast, met, indi~en ik bet zoo z~eggen mag,de zorg van eene ,gastvrouw,Van een achtjarig " irid haalt men de woorden aan :

84

(c Sours schenkt de Heiland mij~ zulken overvloed van ge-nadc, dat ik ternauwernood ,adernhalen kan .

Een antler, negen jaar oud, vertelde :( Sours heb ik na de Communie een gevoel alsof inijn

wader mi; in zij~ne armen sloot en dan ben ik to gelukkig ourook naar een woord to zeggen ; dock de lieve Heiland weethoe zeer ik hemp lief heb .

De Paus ontving ontelbare brieven van kinderen . Hij be-minde ze. Zip beminden hem. Zij drongen tegen hem aan,praatten met hem onbevreesd, schonken hem hun voile ver-trouw+en, Gaarne deelde hij zelf hun de H . Communie uit .Dat wordt op mooie prentjes verbeeld . Al de kleine eersteCommuniekanten van Rome werden naar het Vatikaa,n uitgenoodigd. De Paus hield voor hen dan een korte, kinderlij~ketoespraak, welke eindigde met den wensch dat de laatstqCommunie van hun leven eens zoo ijverig, en liefdevo1 zijnzou als hun eerste Communie dit was . Dan praatte hij metde kleinen, naar protocol werd niet omgezien , ,< Ja, Pans, >>luidde sours het antwoor~d. En teem ode heel-kleinen die wit-te gestalte zich naar hen zagen toebuigen en zij naar hetlieve, heilige gelaat opschouw'den, antwoordden ziji ook weleens zachtjes : << Ja, Jezus »,

Eene Engelsche dame nam haar vierjarig zoontje naarde bijzonderc audientie me ; opdat ~die Paus het zou zegenen .Terwijl zij met den Heiligen Vader sprak, stand hat kin~1een weinig op zijde to kijken . Toen het gesprek afgeloopenwas, sloop het langzaam naar den Paus toe, legde zijn hang 1-jes op diens knieen, en staarde vol betrouwen Zijne Hei!ig-beid in het gelaat. << Hoe oud is hij ? >> vroeg Pius X. ---~t Viper jaar, >> antwoordde de moeder, « en ik hoop dat hij ;aanstaande jaar of over twee jaar ter eerste Heilig~ Corn-mimic ~gaan zal . >> Er~nstig keek de Paus naar de helderekinderoogen •cc Wien ontvangt gij in de Heilige Communie? >>vroeg hij --«Jezus-Christus, > werd aanstonds geantwoord .« En wie is Jezus-Christus?> -~ «Jezus-Christus is God, >>antwoordde met evenveel gevatheid de knaap . ~c Leid hem

8 5

morgen vroeg naar mij toe, > zei de Paus tot de moeder,Ik x+elf zal hem de Heilige Communie geven . .Nog words verteld van een vierjarig knaapje uit London,

dat met een ouder broertje naar do kerk gegaan was en opde Communiebank zat, voordat de moeder hot gezien had .Die priester stand voor de beide knapen en gaf hun de H ei~lige Communie .

Dngerust grog de moeder daarna tot den priester yen ver-haalde hem was gesohied was . Zij was erg in de war . ;Dogeestelijke o'n'dervroeg vriendelijk den vierjarigen jongen :

` aarom volgdet gij uw brooder naar hot altaar? >>

--- < Ik !grog, >> antwoordde de kleine, « omdat hij Jezushalen grog, en ik bemin Jezus en wilde hem ook voor nnjhalen,

-- ,< Alles is in orde » besloot de priester. « H ij weet genoeg.Wees gerust, moeder.

***

Bedevaarten van cerste Communiekantjes kwanien herhaai-delijk bij den Paus . Toen was doze gelukkig. Hartelijk fieldhij hun hunne kinderplichten voor .

In do lento van 1912 kwam uit Frankrijk een bedevaartvan 400 kin'deren to Rome toe. Alle standen waren vertegen-woordigd. Rijke'kinderen hadden voor ode armere geld inge-zameld. Hot album, dat zij aan den Paus overhandigden, be-vatte do namen van 135,330 kleine jongens en meisjes, dieop St. Jozefs feestdag voor de Heilige Communie opge-dragen hadden. - De algemeene overste der Augustijneror .de zei tot de kinderen o, a . :

u Keizers en Koning~en kwamen naar Rome, Ridders enyen Kruisvaarders togen naar hier om voor hunne wapen~Gods zegen of to smeeken; manner uit alle landen en star-den hebben aan de voeten van Gods Stadhouder op aardehunne hulde neergelegd. Maar tot nog toe is g een Kr

tu is-

tocht van Eerste Communiekanten hier verschcnen om 'denPaus to bedanken. >

Twee 'dagen daarna was er in de Sixtijnsche kapei feest-

8b

audientie voor de kinderen . Hunne woordvoerders bedanktenden Paus. In naam van de meisjes trad op een kleintje vanvi'f en een half jaar. Ieder kind ontving uit de handen vanden Paus zelf eene zilveren medaille. Toen verklaaarde ZijneHeiligheid de woorden « Laat ode kleinen tot mij komen >> ; hijhield verder eene korte onderrichting over de Heilige Coin-munie en gaf aan alien zijn plechtigen zegen .

Een schrijver Fr. L a v a 1, schetst den indruk lien tieH. Vader e'n 'diens woorden op ode kinderen gemaak't hadden .

(c Dadelijk na hun terugkeer uit Rome, bezoc~ht ik mijnekleine vrienden en wilde ze uitvragen, Dock dat was overbodig, Onaf gebroken vertelden ze mij van alles wat ze ge-zien hadden. Alles was wonderschoon geweest, dock hetschoonste -- zoo schoon, dat al het andere uit hunne herin-nering verdwijnen kon -- was de Paus zelf . Zij hadden geenschrik, geen s ;:hroom gevoeld, dat was onmogelijk, de Pauswas te lief. Hij had ijne oogen vol tranen, onder onsween'den zeer velen . Bijna alien, die dicht genoeg bij hemwaren, hadden bijzondere gunsten of gesmeekt, ,< Genees mijiie zuster, heilige Vader! BekYeer mijn vader! 1k wil oriesterworde:n En ik missionaris! » Zoo moet het wel geweest zijntoen het yolk in Galilea naar Jews kw'am,

De s'chrijver voegt daar nog bij"Thans, flu menigeen gehoorzaamheid zou willen aid win

gen zonder daarin to slagen, schijnt er op de gansche wereldmaar een to bestaan die werkelijk de geesten+ en de hartenverovert, en dat is een grijsaard met wit gewaad .

***

Pius X is dus geworden de Paus van de Communie derkinderen; van de Eucharistische Kruistochten, - Under all+titels is dat wel zij~n heerlijkste, en ode gebeden vain de kingderen, evenals Engelen-vleugelen, zullen hem in zegetochtgevoerd hebben ten Hemel naar den grootsten Kindervriend .

Hier kan herinnerd worden aan ScJhaepman's heeflij~k ge-dicht over Den Kruistocht der Kinderen in Aga Sofia .

Hij legt in den mond van de kleinen de versjes :

87

Als one vaadren winnershet groot Jeruzalem,dan trekken wij ook binnenhet kleine Bethlehem,

en op hen die de kleinen to dwaas vinden om Jzuseto ont-vangen, kan geantwoord worden met de slotversjes uit hetgedicht

de dwaasheid van die kleinenis toch de wijsheid Gods .

Is er voor God een geschikter woonplaats dan het hartvan peen kind! Is er een effener spiegel voor de Zon daneen ongerimpelde ziel ! Waar kan het Lam zich- beter ver-schuilen dan bij hen, wier ,geweten z`uiver is als een witbewollen yacht ! In geene tent kan de waarheid veiliger worsendan, in den geest van de kleinen, uit wier mond waarheidspreekt ! Waar blinkt de hemeldauw zoo schitterend als inde versch-ontloken roos? Waar kan de bloem van Jezus'liefkde haren kelk opensprei'den zooals in de maagdelijk~eweide van jiet lentegroen kindergemoed ? Daar rijzen genenevelen, vlekken geene zonden, gieren geene drifters . P'ara-dijslucht zweef t er in . Vol ambergeuren is de dageraad, --Dae morgen han;gt vol zang, vol vleugelengeruisch . De zwoe-le adern van de zonde schroeide de vruchten van den levens-boom nog niet, geene slang sist vol giftige verleiding .Getooid in lelieblank en Maria's blauwi huiveren de belt j esals de' wachtende bruiden van God Aden bruidegom . Hijk omt, de lief delarnpen vlammen, de deurien van de zaai gaanopen, \\ ie hereidt is treedt binnen in den tempel van alevr~eugd Waar een oogenblik de waarde heeft van ecuwen .

("Averbode's Weekhlad,,, ~3 Maart 19.2 1 .

88

IP~ASCIIEN

Het f eest der f eesten ! Dageraad schooner dap i edre da-geraad! Feest van den Uittocht naar het hoogste goed .

c' De witheid van den dageraad verlichtte die b~ergtoppenvan Judaa, dock in 't wit stroomt er geel en rozerood ;enbloedkleur en good. Boven den Olijfb~erg is de dageraad alsteen standaard met zegekleuren opgegaan ; Jerua1ems~oa-ken en tuinen blikkeren in de klaarheid » (Verschaeve) .

Nooit zag de aarde zulken opgang van de zon, nooit waser vlammender rood, vorstelijker purper, helderder wit clanop 'den morgen na den 'Sab'bat.

Nooit voer ~door de aarde de lente met zulk zwellend her-leveri, nooit sidderden de lijmne;n der heuvelen en bergenmet meer drift naar omhoog, 'nooit steeg het levenssap machtiger in de stammen van 'de boomen, nooit zwaaiden debloemen haar wierookvaten zooals toen . Alle stemmen opaarde etc in den hemel orgelden. In de graven voegde nieuwkven de beenderen . Prof etendroornen kregen gestalte. Wol-ken werden weggewent~eld van voor h'et zonnelicht en opden steep, waarachter de Heiland was to rust gelegd, zat eenengel, wiens aangezicht was als een bliksem, wiens k1e~dwas wit als sneeuw. Gebeefd had de aarde. Geb~eef d hadden

de soldaten, die waren gesteld om het lijk van den ,;rootenc'ood ;; to bewaken. Vol schrik hadden zij hunhne lansen latervallen en zee waren gevlucht naar de stad, wat baton graf-steenen en wapens van menschen tegen de Almacht vanGod? Was Jezus niet gestorven om'dat Hij het wilde, nadatHij had geleden omdat Hij verkoos to lijden? Zouden legioe-nen engelen niet zijn nedergedaald op 'een wenk van Zzjnhand op teen woord uit Zijn mond . Doch de harden stallHij uit naar de boeien en <<F i a t :« V a d e r u w w i i g e-s c h i e d e , », sprak zijn mond en de Leeuw van Juda, dieden flood zaaide in het leger van Pharao of Senach~rib',volgde gedwee als een Lam, als het Paaschoff er, de beulen,die het naar de slachtbank leidden. Die blanke yacht vanzijn onschuld w~erd roodgeverfd met ide laatste druppels van

89

zijn bloed . Door de zee van dit bloed van hat << V i c t i ;m a P a s c h a 1 i s>> liep voor de menschheid de wag naarhet beloofde land, Langs Ghetsemani, naar Golgotha enover Golgotha naar de Verrijzenis, dit is de weg dien de i1eerons aangewezen heeft. Daarlangs ging hij ons voor, gekneusd,gebroken, struikelend en vallend under zware kruisvrach,t,gegeeseld door scheldwoorden, gezwoept door spot, tip hetkruis under ide zwarte lucht, hing Hij, leed Hij, stierf ETij,zegepraalde -Iii en won Hij, zich zeif-gevende de Wereldvoor 'den H emel, d en H emel voor do Wereld .

Heden ligt ook glued over Calvarie en hat lij~den is vergLten. 0 dood, waar is flu uw zegepraal! Kruis, gij zijt flu dekonin,gs-standaard, die den weg wijst ter zegepraal, let tee-ken waarin keizers overwinnen .

Het Leven heeft den Dood neergeveld .De bloeddruppelen zijn een krans van edelgesteenten ge-

worden, welke vonkelen als can koningskroon op rye plaatswaar do doornenkroon had gestoken .

De gebroken ledematen zijn cveer heerlijk in harmonischeevenredigheid. Prachtig welft het voorhoofd. De oogenschouwen over de herboren wergild ;gelijk Jehovah's bilk overde ~Schepping. De mond, door pijn, krampen, durst samenge-wrongen is rustig, bereid om zonder einde to zingen : << Vrede,vrede, vrede altijd, vrede . Lief d e, lief de, lief de, immer liefde . >>Nag zijn de sporen der wonden in het verrezen lichaanl :lochals bewi;steekens voor ongeloovigen, als bronnen van scho~on-heid en liefde, als lichtvlekken, als trof'eeen. Daar werdende nagelen geslagen, plump en ruw, in de handen die kinde-re,n gezegend, relaatsehen gereinigd, blindheid weggestre-ken hadden, in die handen opgeheven ter z~egening, waaruitweldaden neerregenden. In ode voeten zijn de teekens nog :waar die voeten gegaan hadden bloeide genezing, week Sa-tan, vluchtte de dood .

In de zijdewonde ook kon Thomas zijne hand steken, inde wonde van dit hart dat beminde, zooals nooit bemindwerd, nosh bemind worden zal .

Alies is nu licht,-leven, schoonheid in dat verrezen lichaam .

yo

De lijdenszee is weggevlucht . Vreugde stroomt r r onl, erin, er uit. Het straalt en glinstert. Het is een zon die zonn.enbaart. Het is sub'tiel en glij'dt van bergtop tot bergtop . Alde pracht van de menschheid, al de schoonheid waarnaarschilders en beeldhouwers streef den, in een m'ensch vereenigl,en 'door.chet en met glans van goddelijkheid en hemelschheizl .

Vonkeling van sterren, vrede van maanlicht, nlakea vanzon, stralen van bliksem vereenigd tot een licht . . . en tochniet verhlindend, niet bedwelmend, maar aansohouwelijk oakvoor menschenoog . . . dat is de Verrezen Christus, In we rwilvan zijn vergoddelijking toch even menschelijk gebleven nazijfI,~ very ijzefnis als er voor .

Nag last Hij zich ni~et omringen met een eerewacht vansoldat€n, voor Hem buigen de scharen niet neder in hetstof. Hi; richt zich geen troop op in de stall van David . Hijstrait niet wie Hem ten 'dood bracht, verliet, verloochende .Iiiji bestijgt geen krijgsros en trekt niet ter verovering uit .Hij ga.at mee in het huffs van de discipelen van Emmaus,breekt het brood, spreekt het dankgebed, reikt het hun over ;Hij neemt en nuttigt nederige spijzen met de discipelen, Laaitv ede, sticht zij'ne Kerk, stelt Sacramenten in, verricht nogenkele wonderen. Hij verhelderde het begrip van zijne leer-lingen orn de Schrif t to verstaan .

Hij zeide hun :Zoo staat het geschreven en zoo behoorde de Christus to

li dcn en ten derden dage uit de dooden op to staan, en inzijnen naam bekeering en zondenvergeving to worden ge-predikt aan alle volken, to beginners van Jeruzalem. Gxj fluzijt hiervan getuigen. En iJ zend de belofte mijns Vadersover u neder. Blijf t gij intusschen in de stall, tot go bekleedzult worden met kracht uit den Hooge .

Uit Jezus' woorden en handelingen na zijne verrijzenisblijkt ons zoo 'duidelijk dat zijne verrijzenis maar bete~ekeni5had als veorbereiding tot Z ij n e en o n z e Hemelvaart, endat Jezus' rzjk niet is van deze aarde. Alleten kracht uitden Hooge is wezenlijke kracht .

Geene verrijzenis heef t waarde indien ze niet is eene ver-

9I

rijzenis in, met, door Christus, leder Paschen op aarde kanmaar gelden als een voorbereiding tot het Paaschfeest daar-boven .

Dat de winter wijkt voor lente verblijdt den mensch, maarwat baat het indien de vuile misten van die leugen nietwe,gdrijven, indien ijs van haat de Jordaan van liefde toe-schroeft, 'indien zwarte kraaien van zonden vlekken en kras-sen over de dorre, naakte zielevlakten 1

Dat de weiden vol bloemen prijken is een lust voor lietoog, loch ij~del is het, zoo onkruid van b'oosheid voortwoe-kert, en het 'zaaad van Aden goedemn Zaaier verstikt in dedoornen, verdort fangs de baan, door kwetterende musschenvan lichtzinnigheid en ijdelheid words opgepikt .

Vol levenslust wandelen dartelende menschenscharen insteden, welke verrijzefn uit pu,inen, zee luidie~n, de 'clokkerlvan heropstanding.

Wat baat het indien de volken niet naderen tot God,< den levenden Steen, door de m'enschen wel verworpen, maardoor God uitverkoren en geeerd », indien zij~ zelven zich nietals levende steenen laten opbouwen, tot een geestelijk huffsten einde geestelijke Gode aangename offers op to dragendoor Jezus Christus » (Paulus) .

Vat boat het 'dat 'de verwoesting, opgeruimd words, als destem van ergernis en aanstoot de uittrede uit het graf ver-hindert .

De verrijzenis van de zielen is de hoofdzaak. < De ziel derkultuur is de kultuur der ziel » .

Hoc moet de He~er des H~emels neerzien op al het ij'delgepoog van dictatore'n, diplomaten, schrijivers, z~ooals de zonuit de hooge lucht op de stroovuurtjes, welke kinderen meteenige gedroogde kruiden aansteken .

Hij sprak bij monde van den apostel Paulusz A1lerliefsten, legs of alle booshe,id en, alle b~edrog ; en

g evE in sdhed en en nij dighe'dmen en alle kwaaidsprekerijen ; enweest als pasgeboren kinderen begeerig naar de geestelijkeonvcrvalsdhte melk opdat gij door haar moogt opwassen it

zaligheid, indien gij nochtans gemaakt hebt dat de H eergoedertieren is .

Indie'n gij' met Christus verrezen zijt, zoo zoekt was boyen is, waar Christus is, zittende aan Gods rechterhand ;tint op wat boven, niet was by aarde is .

~< . . .Wanneer Christus uw levee zeal verschenen zijin, a1s-dan zult ook gij met hem versehijnen in heerlijkhe'id . »

e Laa,t ons dus een feestmaal houden, niet met den oud; nzuurdeesem, lioch met het zuurdeeg van boosheid en slecht-heid, maar met de ongezuurde brooders van gerecht~gheiden w arheid .

Ons Paasehlam is het Brood der Ei~gelen, tot brood vocede rnensc1 e'n geworden het ongezuurde brood vase g e -rechtiglieid en waarheid .

Tot gerechtigheid yen waarheid verrijze de were 'dG e r e c h t i g h e i id onder de enkelin,gen, onder de groe-

pen, de standee, de volken, de staten, waardoor ieder aaneen antler geeft was hem to'ekomt, verkrijgt waarop hij rechtbent, gerechtigheid gemilderd door b'armhartigheid en toe,-gevendheic ; `gerechtigheid in Parl~ement, regeering, gerechtszaal, in conferentiepaleizen en werkhuizen ; gerezhtig-heid welke etaalt met onvervalschte degelijke count .W •a a r Ii e i d v errijze uit de nevelen van de dwaalstelsels,

zij heersohe op de katheders der hoogescholen, in de aaca-demien, overal . Zij overw'inne 'de drogredenen, cle dornmeloochening, de verwaande grootspraak . Zijj tred~e to voor-schijn, heerlijk als de verrezen Christus, die het Licht errde \Vaarheid was . Zij' brenge overal verlossin;g uit blindheid,rnelaatschh~eid en dood. Zij geneze doof stomhe d, Zij leerespreken met vuur ~n met glans . De waarheid drage hueszwaar d vans Michael en srnede het in Paasch- en Pinkstec-vuur,

Op de zuilen van gerechtigheid yen waarheid k nde Tempe; der verrijzenis gebouwd worden met Jezus Chris-tus, der.n ver-rezen God-mensch tot hoeaksteen . Die tempel~vordt de eenige echte Vredestempel. Daarin aileen wordshet echte herstel van de 'wereld bekomen . Nutteloos vloeien

93

voor menschelijke idealen stroornen bloed indien deze iii&geheiligcl worsen met het bloed van het Paaschlarn .

Wat het zwaard niet veroveren kan, worst gewonnen doorh et Kruis,

r Van op het Kruishout ziet onze Heer,als Koning op de volken neer .Die Gemartelde van Goeden-Vrijdag is de zegepralencle

God vain Paschen. Waar de klokken-van-Rome luiden, zwijgade ~dender van den oorlog, verstomme de stem van oleohaat.

Iede; yolk hef f e ter eer van den V'~errezene zijn nationaallied aan . maar laten alien saam het besluiten met eon m a,ch-tig we,eidoverneerschend H a 11 e 1 u j a h en met een vreug-dekr eet

Eer en lof aan Jezus Christus, die voor de wereld denKruisdood stierf en opdat wij verrijzen zouden, verrezen isuit den dood.

("Averhode's Weekblad,,, 20 April 1014) .

PINKSTERENOVER BIND EN VUUR Eli' VVRIGE TONGEN

Op de dagen van het Pinksterfeest, toen ails lee rl'ingenop teens plaats to zamen waxen, ontstond plots~eling uit denhemel eon gedruisch als van peon voorbijigaanden hevigenwind 'sat geheel bet huffs vervulde . En hun vers henen ver-spreide tongen als van vuur, en ,namen bove!n eder hunnerplaats. En vervuld werden alien van den H, G~eest en zebegonnen verschillende talon to s,preken.

P i n k s t e r e n is dus wind en vuur, de heiliging doorden geest van twee groove natuurkraehten, van twee grooveziclekrachten : hartstocht eii gloss,

***

94

De r u k w i n d , den Geest komende, bevrucht de zi .-lcn, onthef t ze aan de aarde, leidt ze naar God .

Hoe slap bargee zeilen longs de masten als Been tochter in blaast, wat beteekent een vaandel dot net wapuei t .Hoe verdorren vruchten en gewassen als bet levee er nietover waait. Hoe louterend, zuiverend, verfrisschend werktsom; de heilige storm waaraan de Heilige G+eest gebi_e t,waarvan de Geest de teugels houdt, di+en Hij met heersc: en .de almacht right . Hoe vernieuwt hij het aanschijn der aarde .Ho g verf rischt hij wat verzengd was . Hoe maehtig-t ep a-lend zijn zijne vorstelijke tochten, hoe prikk .elt hij alle ver-mogens, hoe vliegt hij afstanden over, hoe overbrugt hijde afgrondeu, bestijgt hij de baergen .

Die rukwind van den Heiligen 'Geest ontrukt aan de aardehare klcinheid, hare begrensdheid, verruk't met dronkenheH,met verzadigdhei~d van lief de, jaagt wolken v oar zich uiteen,openbaart 'de verborgenheden in die hoogte en de diepte .Hij is Gods adem die levee en s'choonheid schept, Waar-heid van dwaling scheidt, alles bezielt,

Doch ~evenals bet licht-tegen=God-gekeerd in duisternisve randert, worth de rukwind die niet van den Geest komteen Idu.ivelsc'he kracht . Hoe huiien de booze hartstochtenals jakhalzen in den naacht . Zij gaan op zoek naar lijken vandeugd ell zuiverheid. Snuff elend longs Aden groiti, in stof enaarde al hanger ook bove'n hen millioenen sterren to schijnen .Zij kuakken de krachten, sloopen de vermogens, puttee denlevensmoed uit, wurgen in de kelen de blijheidsiiedereu, sieu-ren naar de hellekringen waar wervelw+i nden die eeu wig-hun-kerenden altijd voort omdrijven als gele, torn blade en inden herfst, zij versohroeien als ~evenaarswinden en toc~h ver-vriezen zij de stroomen van de zvel . Zij verbranden met ijzigenkou . Zij delven ledig met schijnvolheid . Zij zwellen met ijdel-heid, Zip zijn -- naar een beeld van Verscihaeve -- wande-lende Joden . . . in de luohten . Zij holler voort en noon klo -pen zij ergens aan waar hue het zoete woord ~c Vrede » word .ttoegelispeld .

Nooit vinden zij een moederschoot waarop zij zich to

rust kunnen leggen . Ieder voedsel verscherpt hun hongeren elke teug on,tste~ekt hunnen durst . Zout zijln de z+eeen waaraan zij hu,nne verstrooidheid pogen to lesschen . Asch worthiedere vrucht, welke zij plukken . Waaar zij voorbijren'n.e;nsluiten de bloemen hare kelken, zwijgt de rang der vogelen,schuiven schaduwen over h,et hemelsblauw . Die aarde beef t,,torens stu,iken veer, t ronen k'anteien om, mw en vallen . Zi~zijin Luthf er's bazuinen die 'de steden -waarop~Gods-vaande~lnet staat, vernielen . Trotsche eiken houtweu zij em, docklauwerenkransen kunnen zij niet vleichten en niets kunnenzij stichten noch opbouwen. Door het goud van o~ogsten enond~er dc: lommerlanen van steden kunnen zij niet wandelen .Oasen -- waar zij voorbijdraven -- worden in de zandwoes-tij1n +opgesl orpt .

in Newman's C al 1 i s t a wordt op een theerlijke wijze ge-schilderd ~do verwoesting door sprinkhanen aangericht inSiocra T~eneria .

Zij verwoesten tij d ens h,un leven en(< Nadat zij door hun leven al het mogelijk kwaad Madden

verricht, wanneer zij hun voile ingewanden tot het graf vanieder levend ding gemaakt hadden, sti,e,rvien ziji z~elf en maaak-ten bet geteisterd land tot hun eigen graf . . . voor hen, evenals voor de anderen was alles ij~delheid en ~t hun stank xiecsi . de lu'cht, en hun bederf steeg, omdat zij overmoedig hadden ~gehandeld ». Zoo ~aat hot ook met de booze hartsto~chten .

De rukwinden ronder4en-geest stichten den Chaos weier~ontaarden hot aanschijn van de aarde, gooien v aarheid endwaling d ooreen) ontzielen .

* * *

Pinksteren is glued en vuur . . . doah heilig vuur . . . heiligals het vuur, pop Paaschavond gezegend, als het vuur vando 7ui1 die de Jodon verlichtte ; aeon, vuur van gadJeiij eklaarhieid; een vuur dat verwiarmt, niet verbrandt ; dat tevens

glued as en licht .In het Lie d van d e K 10k ~heef t Schiller prachtig 'ge-

dicht over et vuur .

96

c; Gezegend uwv vermogen,Vuur ! geheimvol Element!Als ge omriigd van waakzame oogen's M~ensch n heerschappij erkent .Wat ~wij schoons to voorschijn brachtenDanken wij uw wonderkrachten .

Vuur, bron van het zalig warmtegevoel! Vuur, waarinklok`ken gegoten worden en het hardste vloeibaar wordt !Vader van de beweging! Groeikra'cht dire vruchten to voor-schi$n roept uit het zaad I

dock

« Hoe vreeslijk wordt ge, o Vuur!Als age, moe den toom to jdragen,Eigen pawn hebt ingeslagen .Vrij'e doehter der Natuur !Wee, rwantneer gij losgelatenSpot met elken tegenstandEn den teugelloozen brandVoortzweept door bevolkte straten . >>

Even als de wthd moet ook het, vuur den toom drager~van den, geest. Anders wordt het h'ellevuur

cc vuur dat zelfmoord pleegt met 't eigen levenen leven ~oekend, dood omarmt yen trust

<, vuur dat den nacht teelt, het donkerst graf voortbrengt >>vuur dat noc verwarmt, noch verlicht en een cz stalen

Poolzee > schept < die niet golven wil » (Verschaeve) .Het vuur van den geest is als de Zon, varmte en licht,

en toch « in cestu temperies » (koelte in de branding) . Hetverwarmt wvat koud is . Het is een vuuroven waarin men,met lofliederen op den mond wandel~en kan . Het smelt destugheid. Het is de gieterij van de onsterf lijke klok ,enyen de meesterlij'ke gedenkteekenen . Rotsen vloeien als bion-nen van leven en de hardste m, ,etalen worden kneedb~aar alsdeeg, In IJszeeen doet het vuurbronnen wellen. Het is ec

D.-VI-7, 97

grader van de be` aging 1 Groeikra'cht

c foes vivus », een springbron. Het giinstert n de oogen,slaat 2ijn gordel om ode zielen, het sthenkt de gave van 4etalen en wekt de verbeelding op als 'jonge wijn .

Vurige tongen,0 'de tong! Hoe rack is het ou~de verhaaltj~e waarln de

tong, wordt voorgesteld tevens als het beste en bet slechtsteop aarde .

Toen de oude w~ijze Nestor sprak, vloeide honig van zijnelippen. Hoeveler tong echter druipt van venijn . ~c Die tonghangt zwart van gift >> . . . De tong « slorpt menschenbloed . . .schep.t vernia;a;k i s 's anders c ngenoegt >:. Sorns b,alkt zijoverluid a tot raxens foe verstoord > . Zij is zoo vaak « een gru-welijk t edrocht >, coals H a a t- e n N ij d door Vondel inJ o z ~e f i ifl D ~o t h a tn gesehilderd . Zij; is innig verb'ondenmet de taal. In meer 'dan eerie taal bestaat daarvoor heft .zelf de woord : cc la langue », « the tongue >> .

De Geest verscheen in den vorm van vurige tongen. Komhet eerie phrkstervrucht wwoMen dat alle tongen vurig war-den en spreken naar de Geest ingeeft zich to uiten ; dat d1etongen versehillende talen spreken zoodat de toehoordersz+eggen : ct Hoe hooren wij ied er ode taal van het geboorteland .>

Te ~spreken naar de ingeving van dean Geest,to spreken met vuur,zoodat 'de toehoorder begrijpen .Liggen daarian niet alle wetten van de welsprekendheid,

van de , gewijde vooral, besloten?Eilaas ! hoeveel wordt er gesproken onder de inblazing

van 'e drift, van de verbittering;, an 'den haat, zonc~er vo1doende begrip, zonder Geest, ja zelf s zonder geest .

Doch om to treff en moet de wwaarheid in vu u rstralen;gehuld zijln yen door die toehoorders begrepen worde .

Die gave van de talen sobenke +de Geest aan al onze, zen,delingen, dock ze worde niet uitsluitend in stoff+elij en zinverstaan met betrekking tot

cc Parthen en Meden en Elamieten, en bewoners van M~so-potamiey van Judea zoowel als van, Cappadocie, van Pontus enAzie van Phrygie, zoowel als van Pamphylie, van Egypte en

98

de streken van Libya nabij Cyrene » maar ook in f igu rlij liebeteekenis,

Die H eilige Geest gave aan de verkondigers van do waar-heid de gave om de talon to spreken welke verstaan t wor lendoor den, geleerde en den 'eenvouidige . den Iandhouwer enden waver, den bewoner van de sted~en en den dorpeling,den grijsaard en hat kind, den man en die vrouaw . . . zoodatalien uitroepen : << Wij hooren in de taal van onzen geest enons hart spreken over de groote w~rken van God . >)

Wa,t baton immers de sehitterendshe redevoeringen, zoodaze fniet hegrepen worden door hen tot wipe ze wordengericht. Waartoe b~eeldspraakpracht en' woordenpraal als niietsdaarvan 'doordringt . - Nooit vergete de reidenaar wiat zijnetask is : dat hij hat niet is die naar zijn eigenq redle tee, luis-teren heeft, dat hij spreekt voor, tot and~eren, dat hij een-voudig zijn moat met do eenvoudigen, dat hij eon diernaar isdie !Gds waarheidsbrood breekt niet voor zich-zelf lochvoor zijn toehoorders, - Niet in eerste plaats zij hij er opbedaeht ~dat zijn woorden zouden opgenomen worden inBloemlezing yen voor welsprekendheid, maar wel dat z~ inde harten 'der toehoorders bloem+en van goede voc~rnemensen 'daden zouden \'doen ontluiken . Daarop alleen komt hatten slotte aan . << D ~e rest is maar literauur >a . -- Wie literatuur,,wie zich zelf zoekt in de welsprekendheid v+erliest !iteratuuren welsprekendheid en zich-z if aan hem. Die in hat woordden Geest zoekt, worrt hat ovefrige toege vorpen. Wannerzijn rode geeindigd is zijn, zooals bij Petrus' Pinksterpreek,de toehoorders diep getroff en in hun hart en zeggen zij totden spreker : << Man brooder, wat moeten wij doen? » -- Zijnemen hat woord aan en treden toe . -- Zij buigen hun ho~o~fdvoor hat water van hat doopsel en blijwen volhatiden in dipverkondig~de leer .

***

De Pinkstergeest zegene in ons alien den stormwind vande hartstochten, den gloed van de liefd , hat vuur van hotwoord. Hij vervulle de aarde met wijsheid ° en hlijheid van

99

vertroosting. Zonder Hem is alles ijdel . Zonder z{ijne ga-ven strekken alle begaaf dheden tot niets. Zonder hem spreektdie mensche'nmond wartaal, g;aat bet gevoel op hol, loopsde verbeelding uit het spoor. Door en met hem stijgt hetwoord 'als met bovennatuurlijke vleugelen naar den Waderen den Zoon, naar bet Menschgeworden woord. Wind envuur Men ,~woord rij en als rook van brandofferanden, als en-gelenz~angen, naar het hoogland van de eeuwige vreug,d,~waarvan et « Veni Sanete Spiritus » zings .

("Averbode's Weekblad,,, 8 Juni l924) .

DE i ERHEERLIJKING VAN HET BEROUWMARIA-MAGDALEN

(22 Juli)

H~et klaaglied D' i e s I r ae, dat begirt met schrik om dekomst van den rechter ten verhoore, ~eindigt met hoop ~e 1gebed om +ontferming, gesteund op de heilige Maria Mag-dalena

Qui Marham absolvisti,Et latronem ex~auidisti,Mihi quoque seem 'dedisti . .

Die Maria hebt vergevenen den moordenaar verhoordet,aan miji ook s~chonkt j hoop,

« Het has Gods ~goedheid waardig, » schrijft Lacordairei ~ij ie lev~enssehets S a i n t e M a r i ~e M a d e l e i n e ;< betberouw Sao hoog mogelijk to verheffen : daarom beef t hijzoowel in bet Oud als in bet Niet~w Testament order onzeoogen een volkomen toonbeeld van lo~utering door boet-vaa digheid gesteld: David en Maria-Magdalen,a . . . Maria

1 00

Magdalena is eene e~envoudige vrouw waarvan de zonde deeenige gescthiedenis is : zlj beef t noch bet zwaard, noch 'denschepter, noch de harp, noch den blik van de prof eten : betis teene zondares zooals de andere . Evens spreekt zij in betEvangelic, bij het graf van Karen Heer, er is niets schitte-rends in hare taal . . . geene vrouw, door de ondeugd ver-slenst, was voor Jezus-Christus verheven, ; Jezus Christus al-leen deed het. En gehecht aan zijn werk volgde Hij ge-duldig ode zondares door de eeuw'en been, om hare glorieto redden, om haar to verri3'ze~n 'en immerto verjeugdigen .David bezong zijne b'oetvaardigheid met ongeevenaarde ~dicht-kunst, 'en 'daardoor is ;ji de onsterfelijkheid ingegaan . WatMaria Magdalena betreft, daze had niets dan hare tranen,dock zij' vloeiden over de voetein van den Heiland, zij hadsleehts 'een vacs met reukw;erk, doch dit reukwerk balsemdehet lic'haam van Gods Zoon . 'De eenvoud is grooter, de tee-derheid 'diaper; ge'en man is bet die weent en bemint, maar

eene vrouw die 'God zag, hem herkende, yen niet twijf elda ,an de mogelijkheid van door krac'ht-van-lief de vergif f enisto bekomen »,

Myriam, de groote zondares, de kn'ielende voor den Heer,de ,;knielende bij rhet kruis, de eerste getuige van de verrij-zenis, de kluizenares in Provence . . . Ja . . . waarlijk \vat men eenp i k a n t 'eval beet voor de grootmeieste'rs van naturalisti-sche romans, van proefondervindelijke z'i~elkunde, voor hendie alles willen verklaren naar die w~etten van de stot', vande zintuigen, de zenuwen.

Papini heeft zijn scherpste schichten tot zijn beschikkingom ze to slingeren naar de dec'adenten uit de verleden eeuwdie, door bet bederf aangelokt worden zooals vliegen enraven, en die in bet Evangelic zochten de vrouwen welkenaar zond'e roken .

Zij' eigend'en zich toe, en doschten z!e uit in galakleedij metbet f luw~eel van de hoedanigheidswoorden, :de edelgesteen-ten van de beeldspraak .

Zij verstonden yen verklaarden verkeerd die v~roor~d~n :Veal zal haar worden vergeven omdat zij veal bemind beef t .

IOI

eene vrouw die God zag, hem herkende, yen niet twijf eld

Natuurlijk verklaarden zij alles verkeerd omdat zij deeenige verklaring afwij~zen : de bo iennatuurlijke genade vanGod, omdat zij met vooropgezetheid het mirakel looc~her en,omdat zij met menschelijke armen willen omgrijpen wat daar-voor to wijd en to verstrekkend is, omdat zij de zee willendragen in den palm van hun hand en met het notenschel,pjevainn hun verstaandje v illen varen op den oceaan van odeonei'ndigheid.

Hoe Myriam naar den Heer ging en wraarom . . . daarvoorkan men nieuwsgierigheid, verlangen om den Wonderdoe-ner to zien en to hooren inroepen ; dodh hoe zij zich bekeerde,is bet geheim van Gods goedheid, zooals ieder bekeerings-werk waarin de menschen wel hulpmiddelen zijln, dock Godde hoof drol speelt .

Heeft zij in den reinen blip van Jezus' oog de akeligheidgezien van het driftenvuur in de blikklen van de mannen diehaar beloerden? Heeft zip daarin de belofte gelezen van denvrede, dien niets haar geven kon ? Begreep z~ij' dat de zegendiet handen, door geene zonde bezoedeld, to verkiezen wasboven ~alle streelingen in wulpsehheid en :dat in het voetspoor van dien man, die nooit naar de plaatsen van het ver-derf gewandeld was, lelien en town bloei ;ten, veel geurigerdan de bloemen die haar ten gesehenke werden geboden?Heeft zij, toen het lioht vain dat oog in den afgrond van hareziel 'rong, daarin de slangen gezien order die boomen vanhaar wellust-paradijs? Zooals David zu~chtte zij haar D e p r p-f u n d i s a d t e e 1 a m a v i, Voortaan zou zij, voor wie demachtigsten knielden, knielen voor den E~enige, die een knie-val verdient . - Tranen van berouw zouden zuiveren denvuurgloed van hare oogen . Heur haar, haar trots, hare glorie,hare schoonheid zou dienen tot reiniging van de voeten vale~haren Heer. Bij Hem alleen zou zij op aarde de vreugdevinden, die in-den-tijd de vreugde-zot der-~einde voorspelt. Onehem zou ze trotseeren den spot en de verachting en hethoongelach der Farizeers, bij wie de H~eer aan, tafel lag,en de prac'tische berekeningen van de discipelen die b'ecij-ferden wat men al koopen kan voor den prijs van verspild

1 02

reukwark, en de stills klacht van zuster Martha die alleennde huishouding, to beredderen hard . Zoo? Hij haar maar begneepen goedkeurde!

Hij was boo goad voor haar, zoo heel verschillend van aldie anderen . Dezen hielden wel van ongeziene, onbekendezonde, ~doch misprezen, schuwden de zondares, wezen zemet den vinger van hunne verachting .

Jews haatte de zon'de, zelfs de gedachte er aan. Hij waser or?gena'dig voor, riep wee over de ergernis-gevers ; bevalhet uitrukken van oog, of ieder lidmaat dat ~ergerde ; predikteover hit overspe)-in-hit-hart begaan ; dock tevens was i-l ijde goede Herder, op zoek naar 'de verdoolde sehapen, degeneesheer voor hen die hem noodig heb~ben . Hij verteldehoe veal vreugd or was om een zondaar dire zich bekeerde ;Hij redde de overspelig,e vrouw voor 'de steeniging, Hij , haddo macht to zeggen : uwe zonden zij!n u vergeven, onder voor-waarde 'dat men zijne woorden naleef de : « Ga en zondigniet meer .

Hij was de niemand-ontziende zweep voor de zonde, masarop de zondaars wachtte Hij met de open armen van dengoeden vader : zoo zij' hat maar wilden, dreven hunne zondenwag op den vloed vain zijne Q ;enadige vergiffienis .Vr,oeger, voprd at zij Hem kende, had 4 gezocht maar

niets bereikt, dock in Hem had zij den Beminde gevonden, ezij list Hem niet los, stark als d e dood was die Iief de, doorhare bovenzinnelijkheid albs zinnen in bedwang, houdend,door hare harmonievolle machtige stilts, alle kreb~n vanopstandigen hartstocht stil-sussend .

Hij was de Eenige, de heerlijkste van alien . Haar hoogstedroom was op den bodem aan Zijne voeten, op den schandeberg aan Zijn kruis .

Hij) was bet eenig;noodige bij wien Been hanger gevoeldward, hat baste deal, dat haar was toegezegd. In hat vlecht-werk van heur haar, waarin de _roien en de nardus cansgeurden, druppelde hat bloed van den beminde . Hij was af.zichtelijk geworden 'ifl 'de oogen van 'd menschen, als eenaardworm. Al zijne beemderen kon men tellen . Aan Harden

1 03

h'adden de gees~elslagen hem ges~cheurd . Over zijn gelaatkroop de oodkleur van den doad, En toch hief zijn haarliefdevolle blikken op naar dit heerlijke « monster ». Doorvelen was Hij verlaten of verraden . Daar huilde menigeen,die Hem zijn stem to danken had, die door Hem genezeniwas, die vas zijne melaatschheid ~gereinigd wter~d, waaar wa,-ran Petrus, ode anderen, de vurigen, de mannen met h,eitwaord-gals-bazuingeschal en de uitdagende g!eb~aren?

Zij was er, zij, de gewezen zondares, mast de Mo~d~er .Maagd, die nooit de zonde had gekend, mast den maagdie-lijken dis~cipel ; naast Maria van Cleophas . Zij vertegenwoor-digde per « het ontelbaar getal van de zondaars die biekeerdw~erden yen in boetvaardigheid terugvonden het bruiloftskleecin bet bloed van het Lam ~g doopt » (Lacordaire) .

Zij ]w'as de slang door Christus verpletterd .<< De sehoonste genezing, de meest-b~eteekenen'de van heel

zijn sterfelijk . leven, de moeilijkste, de meest-goddelijk-zege-pralende was 'de genezing van die met al Aphrodite's gavenuitgeruste, over de m,annen hMeersthende vrouw, die doorChristus' lief de en lijiden wieder heerlijk maagd we> d en mastde Maagd der maagden order het kruis mocht staan I MariaMagdalena, aan Christus' bloedige voeten neergeworpen, gijWaart niets anders dan Aphrodite aan den voet van bet Kruis .

. . . In de vrouw werd de slang verpletterd . . . die ware slanglag er in de heerlijke waarheid, in de wierkelijkheid derfeiten, in de herboren Magdaiena, dire in haar vleesch enziel die ~doode Aphrodite friroeg . C h r i s t u s Vi n c i t (Vet .sahaeve),

Met jezus' flood eindigt Miriam's liefde niet . Zij speltnaar het graf zoodra' de Sabbatdag voorblj is, speeerijen hadtie gekocht om Jezus to gaan balsemen . Zij weaent omdat ,zijdenkt flat mien het lijik weggenomien had ; zij verlangt naarflit lijk .

Om hare liefde geniet zij de cer de eerste to zijn aan pieJews verse'heen•

<c HijI verscheen eerst aan Maria Magdalena . >

Too

Jezus zei haar : (( Maria » . Maria keerde zich om en zei :(< Meester . >>

Die eer « is op hat voorhoofd van die doorluchtige en ge-lu 'al~ge vrouw eerie seer w~elke niet tanen zal, en welketot bet einde van de eeuwen al diegenen verblijden zal, diein eerie door God verlichtte ziel het mystelie van zijn omgaag,met ons bestudeeren > (Laciordaire) .

Nu spreekt Jezus rechtstreeks tot Maria en zijn laatsteoorden zijtn(~ tea naar mijine broederen en zeg Iwn : 1k klim op tot

mij~n "Vader en uwr Vader, en mijn God en uw God . >>Maria Magdalena stierf niet als martelares . Met La'zarus,

Martha, Trophimus en Maximinus landt zij~ in Frankrijk aan,in de P r e v i n c i a (Provence) en beschouw t God in deeenzaamheid. Zij knielt v oor Karen ~~erdwenen H eer, ; ooalszii dit to Bethanje deed, in de heilige plaats « La SainteBaume >a (H'eiligen Balsem) gehieeten.

N aar de overlevering ward zij zeven maal daags door En-gelen uit hare grot `haar den top van 'de rots, die er boy enuitstak, gedragen, om daar to hooren wat Paulus gehoordhad zonder hit to kunnen uit'drukken, toen hij in den der-den hemel was, (~ woorden, die dc mensch niet vermag tieeggen >> .

(' L a S a i n t e B a u m e was Maria Magdalena's Thabor(Lacordaire) .

U ertig jaar verbleef zij in ge~b ed 'en bo~etvaardigheid .Teen zij voelde 'dat zij naar God opgaan zou, ward zij, ,aar

de overlevering, door engelen op die « Via Aureliana >> gedra-gen pop hat kruispunt van de baan van « L a S a i n t e B a u-m e>> 'haar « S a i n t M a x i m i n » . Zij ward er ve rwa:ht doorbisschop Maximinus en ontving de Heilige Communie, Thensluimerde zia vreedzaam in yen ontwaakte aan de voeten vanvan den M~eester in het ~eeuv~ig Bethanie, Haar lichaam wardin eon albasten graf begraven . Dit graf to S a i n t M as x im i n is, naar Lacordaire's oordeel, ~(het derde graf van dewereld. Het komt onmiddellijk na dat van den Verlosser toJeruzalem,

~van St Pieters to Rome,

Maria Magdalezza was

soy

minder verheven dan de Heilige Petrus in de rangorde vande K'erk, maar zi; is 'dic+hter bij Jezus Christus met haar hart » .

Voor altij~d toont Maria Magdalena wat heilig berou;,vvermag, hoe bet quit eene zondares, wanneer de duiveletn uithaar verdreven worden, eene heilige vweet to louteren .

Terecht schrijf t Moeder Mary Loyola (in W e 1 k o m)<c 0 Heer . . . Zij heeft u meer bek~ erlingen aangebracnt dan dernoechgste, ~jverigste zendelingen. Want all~e eeuwen open-baa.rde zij de oneimlig wijidstrekkende barmhartigheid vanUw mense~helijk Hart. Wanneer de geheim~en a11er hartenzullen bloot liggen, dan alleen word~en de ontelbare zielenbekend, u door Maria Magdalena bewwaard gebleven . Methaar kwamen zij zich neerwerpen voor u w voeten, met haarwwasthten zij ze met hun tranen of ; en ook voor hen warende gezegende ?oorden

cc Uwe zonden worden u vergeven . Ga in vrede > .("Averbode's Weekblad,,, 20 Juli l92).

DE TWEE GEEEDEN

PARIZEIR EN TOLLENAAR

Je.zus Christus leerde aan zijne volgelingen hoe zij moes-ten bidden.

Onder de oude wet ook gaven de Prof eCen aan bun vol-gelingen enderricht in bet gebed .

Dit 'blij'kt onder meer uit 'de vraag van een der discipelentot Jzus :~« Heer, leer ons bidden, zooals ook Joannes betzijne dis{cipelen geleerd beeft. >>

Dean wide Jezus tot hen :e :Als ge bidt, zegt dan : « Vader, gehenligd zij uvw naam,

kome uw rijk. Geef ons heden ens dagelijksch brood . En

iob

vergeef ons onze schulden want ook wij vergeven aan alwie ons schuldig is . Eon leid ons niet in bekoring . >>

Hi gaf ons this bet gebed,, het volmaakte, zoo schoon datseder gebed, itedere smeeking, die niet met de etne of

andere v raag van het Onze Vader samenhangt, niet tot Godkin doordringen > (uit H e t G e b e d door Donna CeciliaBruyere -. abdis van Solemnes),

Des Heeren 7eve gas <c het verhevenste voorbeeld vaneen levee, geheel gewijd aan volmaakt bidden : voor zijnemirakelen, voor de keuze der .apostel'en, voor seder belang-rijk werk bidt hij . Hij ~hidt ;bij het'avondmaal, in den Hot vanden doodsangst, aan bet kruis, in den nacht, op zekere urenvan den dig, met luide stem, bij' hot yolk, in stifle ingetog len-heid van eenzaamheid . \Vij lezen bij V a n T i c h e l e n datde joden overal bdden, dock bij de Farizeen was de uiter-lijkheid hoofdzaak geworden. De innerlijke gevoelens deziel van het gebed -- werden bijzaak. Die meeste gebedenwarm schoon en roerend, en toch was bidden ten slotteenkel een ijskoude verrichting geworden waar geen plaitsmeer was voor zieleleven. Daardoor was het in dienst ge-komen van ijidelheid en schijnvroornheid . De godsdienstige ijdeltuiten en huichelaars baden niet enkel op stratenen markten als zij op 't gebedsuur daar toevallig warm ; maarmet opzet gingen zij op de ho~k'en der straten stain biddenore 'door ode menschen gezien to worden . >>

Daartegen waarschuwde Jezus, bij wren het Rijk Godsbinnen den menseh was, herhaaldelijk met aandrang

cc Als gij' bids, >> zeide Hij, « wees din niet gelijk aan pieschijnheiligen die er van houd~enn in de synagogen en op d ehoeken der straten to stain bidden om door de menschengezien to worden : voorwaar, ik zeg u : zij hebben hue loonortvangen. Maar gij, als gij bidt, ga in uw binnenkamer,sluit de deur en bid uw vader in het verborgen ; en uwvader, 'die in het verborgen ziet, zal u vergelden .

((Wilt gii bij uvc„ gebed niet veel spreke'n zooals de hei-denen, want zij meenen dat zij om hunne vele woorden ver-

1 07

hoorc! worden . Wees niet aan hen gelijk, want uw waderwe~et wat gij noodig hebt vcor dat gij het hem vraagt .

Ook met gelijkenissen onderwees Hij, op dit gebied zoo-als op de andere .

(c Ter raanduiding dat de disdpelen altoos moesten biddenen nooit den mood verliezen, verhaalde hij van den onrecht-vaard igen rechter .

Met bet oog op sommigen, die zich vertrouwen, dat zee

reclitvaardig zijn en de anderen vezachten, zieide hij de ge-lijkenis van Aden F,rizeer en dean Tollenaar, die samen n rden tempel op den kruin van den berg Moi -iaih optrakkenom to bidden. Dat deden ode Jod?en gaarne vooraal rond betuur der dagelijksohe offeranden .

Geene grootere tegenstelling was denkbaar :De Fariz'eer, de p uritein, de nalever der wet tot in hare

minste 'bijzonderheden, de gevierde en geeerde, dien ieder-een met eerbiied begroette ; en de tollenaar, een van degeldafp'ersers, de blo~edzuigers, geducbt yen gehaat zooals dieJoodsche woekeraars, zooals de onm ;eedoogend~e deurwaar-der, die menschen uit hunne huizenn zet en den inboedel aande meestbiedend~e verkoopt .

In het derde deel van Coppens' schoon boek « D e V e r ,l o s s e r >> (104.107) wordt deze gelijkenis veer volledig ont-leed en toegelic~ht .,

De schri;ver toont ons den onberisp~elijk-gekleeden li an -zeer, hoe hij in den tempel binnenkomt, met welbehagenloopt over den veelkleurigen marmeren, gladgepolijsten vloer,waarin 2ijn fraai gedrapeerde gestalte wordt weerspiegeld,terwijl hij voortzweeft under de portiek van sne~euwwitte zui-len, hoe hij met de plooien van zijn mantel dicht om zichheengeslagen, ten eind~e ni~et bezoedeld to worden, door hetvoorhof 'der heidenen trekt, daarna stijgt tot in het voorhofvan Israel, zoo ver hij gaan mag . Daar staat hij vlak tegea-over het Heilige den heiligen ; ac~hter hem ligt de tempel .bouw met zij;n vele hoven vol talrijke aanbidders, ,D!aar kanhij' bidden. Hij houdt zich daar ongeveer zooals nu op onze+officieele T e D e u m 's even gedecoreerd generaal of voor-

i o8

utter van een gerechtshof, statig en stiff, die zich zelf <~ Goddwaant in bet di'epst van zijn gedachten »,

D~it was het gebed van den Farizeer,<t 0 God, ik dank u dat ik niet ben gelijk de andere men-

schen: movers, onrechtvaardigen, echtbrekers of gelijk lezetollenaar .

Dat Was de bede van den hoogmoedige, den liefdelo~oze .In stele van to bidden voor 'de ~anderen, opdat ze rechtvaardigzouden worden en opnieuw de trouw in hun echt zouden eer-b'iedigen, opdat zij aan Gods hand en ook door hem ge-steund fangs berouw en boete op den goeden weg, zoulenterugkeeren, in plaats van zich neer to neigen, ten minstein zijnc bede naar de 'diepte, staat hij char met zijn onverr-biddelij'k hoofd gespan;nen van hoo'gmoed en zijn hart ion-ider barmhartigheid. Hiji dankt Gad dat hij geen zondaar is .

0 stellig mocht hij dat doen zooials wij alien God mogen,moeten bedanken omdat Hij ons lies ~geboren worden ineen katholiek land uit katholieke ouders, omdat de waterenvan het heilig idoopsel op ions vloeiden, omdat zeer vroegeen stevige hand ons teedere handje vatte, er wij met onskleine stapjes naar de kerb leerden tripp~elen .

Doch brj lit dank woord moet gepaard gaan een besef van,grooter verantwoordelijk'heid, van nicer schuld, en een bedevan medelijden voor de minderbegunstigden, die in de schaduwvan den flood zitte~n, die nooit een kruis zagen boven hunn~ewieg, of aan den hoek ;pan de stz aat of ~op den top van huntorens, wier droomen diet bevolkt werden met engel_~en, yendie tiooit in slaap werden gewiegd door geprevel van woes-,gegroet uit moedermionden .

Luid rra;g hot <t Dank u » weergalmen, loch het ga gepaartlmet de beteeke'nis : tt Zou ik beter zijn dan die onrechtvaar-digen en movers, inldien ik een no~dlijdend, slecht o~pge-voed, 'dakloos zwerver was geweest, indien de alcohol vanwader in mijn bloed had geb'rand, indien moeder, van toenzij pas een klein meisje was, verdorven was geweest in!werkhuis of fabriek. Zou ik peter geweest zijn dan diewulpschaards en onkuischaards, indien ik de ,gehenn,a,'s van

1 09

de 'achterbuurten waar menschen dooreenkrielen, het ver-troebeld levenslicht had gezien >> . Luid mag het Ik dunk UGod > stijgen, inidien het vergezeld goat van een smeeki1ig(( Ontferming, o God >> voor al die U nooit kenden, of dieU ziende, U niet kennen wilden l Ontf erming, o God, voorde ongelukkigen, voor de zwakken, uwe schepsels, mijnebroeaers, de kinderen, voor wie uw blo~edzweet kleefde aanuw kla~ar voorhoofd, voor wie uw heilig hart doorstokenwerd. >>

De Farizeer dacht maar aan zict zeif, aan elgen v oor-tref f eliikheid . Hij beschouwde zich zeif en vergat alles daar-bij~. Zijne evenmenschen, ~dat was het stof op zijln mantes,Fiat wwaren zip die uit den weg gingen, waar hij voorbijtrad,Zii bestonden slechts voor hem . Hun was het woord gegevenopdat zij hem daarmede zouden begroeten .

In stede van to denken op zijn menschelijke geib'reken,op zijn hoogmoed, zijn schij!nheiligheid, zijne onbarmhartig-heid, alle geheime ondeuaden, welke Jews eens in bet zandsc;hreef zoodat al zijine sectegenooten beschaamd wegiropensomt hi; eenige goede werken op.

<<1k vast tweemaal in de week en vertiend al wat ik gewin . )>N iet' moeilipk zou bet vallen het gebed van den Farizeer

to modern;iseeren en in den man+d van menigeen die op deeerste rijen in de kerk, op eigen kerkstoelen of in denK disch >> zit, uitlatiingen t e leggen als

c( Ik dank u God 'dot ik niet ben als andere menschen M alsdie dronkaards, duivenmelkers, straatloopers, dieveul, die gin-der van aebter in de kerk staam to spuw'en; als die licht-zinnigaards die vechten en messen trekken in de danskroe-g~n, en met de boeien aan hu pals naar de gevangenis woreden opgebracht ; als die woelgeesten, dot galgenaas, dieriooit-tevredenen, 'die vijan,den van God, Kerk, Koning enStoat.

Ik ben lid van den kerkraad en bet weldadigheidsbureel,vereerd met allerlei eereteekens, ridder, of f icier in de na-ture orden.

Zk geef aan St Pieterspenning, voor de missies en de Ka- .

IIO

tholieke Universiteit . Monseigneur als hi vormen ko nt, engouverneur, als hij de steenwegen komt nazien, zitten naastmi; aan taf el. 7k lees, bij gelegenheid, eene redevoering faver oud Romeinsc'h geloof en onze voorvaderlij'ke z&ien .

lk dank u, o God, ~dat ik 'niet ben als ode anderen. >>Of die mensch wel onderxoekt hoe het in zijne fabiiek

met +de toepassing van den wereldbrief <c Rerum Novarumgelegen is, hoe in de herbergen, waarvan hij' eigenaar is,de zedelijkheid wordt geeerbiedigd, hoe de naamlooze ven-nootschappen, waarvan hij beheerder is, handelen, hoe zijniiinerlijk fatsoen er uitziet . . . dat alles is we! to betwijfelen .Hij weet misschien hoeveel geld hij aan aaalmoezen Beef t .Overweegt hij wel wat hij aan geestelijke en stoffelijke goe-deren achterhoudt? . . . Zou hij wel ooit vermoe~den 'dat hijmisschien gedeeltelijk schui~dig is aan al die ondeugden, welkehij zoo sterk gispt en smaadt bij ianderen . . . dat deze groeien,als paddestoelen op de v erkeerde toestanden welke hij hand-baaft, dat deze de kinderen zijn van de duisternis, welkehij zelf verwekt 'door het uitdooven van het licht der naasten-lief de, van deli onristelijken gemeenschapszin, dat zoovelenvan zielehonger vergaan omdat niemand voor hen het broodbreekt waaraan zij behoefte heb'ben .

Nog brdt dc Farizeer in, onze tempels, zooals in Jezus' tijd .D : Heiland verhaalde hoe de Tolienaar bad : Hij blijft

op een of stand, durft de oogen niet ten hemnel hef f en, dochshat zilch op de burst en zegt : « 0 God, wees mij, armenzomlaar, genadig. >> 'God . .. de zondaar. De of stand van denhernel tot de hel . . . onschatb ; r en onmetelilk. En toch kandie of stand worden aver reden bliksemsnel, in een oog.wenk, want Gods genade overbrugt alle kloven en verandertde hel var. de aonc aarsziel in een nieuwen hemel .

God ~is genadig voor wie op zi ne burst shat en maa,reven; rouwmoedig zegt : «God, wees mij, zondaar, genadig ».Daarin ligt de bekente+nis, het wee, het b'erouw, de wil urnop to staan, het vertrouwen dit to kunnen. Op zulk gebedvolgt +de « rechtva digheid ». Dze Tollenaar veeleer dangene Farizeer grog gerechtvaardigd been. Geen wonder, Van

III

het kruis, waarop hij zijne schelmstukken boette, steeg 'demoordenaar naar het Paradijs, Aden dag van zijn dood, omdathi j had gebeden, z~aoals ode Tollenaaar, en de genade van denHeer bid al Wie van goeden wil is, alle mis:laden ~vegspoelt.

Wat zullen vele tollena;ars op den jongsten dag gere t-vaaru igd zijn en iden Heer volgen naar het heilige der hei-ligen, terwiji de Fariz~een, die zich verhieven, vernederd zul-len zijn.

("Averbode's Weekbiad,,, 24 Aug. 1924.)

G. K. CHESTERTON'SSIN T FRANCISCUS VAN ASSISI

Chesterton's boek is in Vlaanderen vooral hekend sedersi c s M o e n s het zoo voortref felijk vertaalde dat de Ie-

zirg er van een echt genot is .

De Idienaar is niet beter dan dc Meester. Seders meerdan ne,gentien eeuwen is Jezus Christus een teeken tot te-genspraak. Moderne critiek heeft Hem ode kroon van degodheid van het hoofd willen rukken ow Hem aalleen toverhef fen tot den rang van een allerbeminneijksten, aller-dichterlijk'sten mensch die voorbijging al wel~doende . Zijnewon'deren tracht men op natu,urlijke wijze to verklaren . Zijnenvooz~den zij;n gegroeid uit !de zonnige natu,ur van het oosten .Hij heeft gedroomd, gedweept, gestreefd en ,zijn dood wasals een heerli ke zonsondergang die eeuwen {en e~euwen n~ogde wolken kleurde met rozeroo~d en voirstelijk purper. Ver-rezen is Hij~ niet en ~dc ~Kerk die bewleert Zijne ievendevoortzetting to zijn is louter menschenwerk . Het boven,na-tuurlijke, het wonder zijn onmogelijk. Wat men daarvo3r!wit doer doorgaan ontstond in ziekelijke hersens, in koorts,in visioenen, in verlangens van dweep ieke vrouwen, i bij-

112

geloof van volksmenschen, in list en bedrog van speculeer-ders op dwaashe d van m~assa's .

\Vat 'de rede niet omvatten kan is onredelijk. Wat niet re-delijk is kan niet besta'an. Het klein-menscbelijk verstandwiiae het onein'dige b'egrenzen.

Fran~dscus' lever wend op dezelfde wijze verklaard of lie-ver verduisterd, verk1eir d en verminkt als Jeus'z~lever. Op2ij!n licht van lief de werd de korenmaat ,gesteld van de ratio-nalistische bekrcmpenheid . Zijfn natu,urliefde wend pantheismegeheeten, zijln rnisprijzen van aardsche bezittingen ward als~communisme uitgebazuind . Protestantsche critiek bouwde canmuur tusschen hem en de Roomsche Kerk en huldigide hemals een vcoriooper van 'de Hervorming, als een opstandelin .gtegen .e Kerk van Rome . Het wonderbare in zijn !evenward' uitgeschakeld. Heele blathij~den warden uit zijn levens-geschiede'nls losgiescheurd. Men behield alleen wart in hatraam van de moderne wereld paste, de Alverno--berg wendneergehaald ; de W~ondeteekenen verborgen . Die dichter, dezangcr, de lief dadige, ode avontuurlijke, de dw .aler fangs dewegen lief men lever, loch den heilige wilde mien niet meerzien, of zoo men hem als heilige erkennen wide, dan stelderisen hem tegenover de Kerk.

Papini, de knuppeldrager voor Gods ark, de man met dezweep schreef daarover : « Vanaf een halve eeuw ten minstetot op onze 'dagen, is de H'. Franciscus in het s~chitterendeLegioen der bestormers van het Paradij~s de eenige, 'die ge-nade heeft gevondern in de verdw!aasde oogen van ouze halveChriste'nen, ja zelfs van 'de godlasterende bluffers, die underde bevelen staan van 'den duivel . Het levee van den poverellovan Assisie, behoorlijk ontdaan van al hat 'bovennatuurhjke,dat de zoo fijngevoelige voelhorer~s van de moderne men-schen kwetst, wordt met hartelijke welwillendheid ontvan-gen order de boeken, die op gepaste wij~e den he~er en dedame kunnen voeden die op ode hoo~gte zijn van hue, tljd . Voor-al wa'nmeer dit lever geschreven door een h ugenoot oflutheraan of liever flog door een als spiritist vermomden ni-hilist, Zii die niet gelooven aan het bestaan van Christus

D .-VI-8

I I3

nemeri gaa:rne de geschiedkumdigheid, en zelfs, zoo men henee'n duwtje in die richting geeft, ode volmaaktheid aan vanFrancscus. 'De protestanten hebben hem, bijna geheel alleenvan alle katholieke helden, onder de welwiliende beschermingvan het rationalisme gestel'd ; ode ~christe'n vleermuiz~en, bijwie de rioolrat het bijna altijid wint op den vogel in dede lucht, keeren hun oogen naar 'Franciscus als naar den uit-verkoren heilige, een heilig I~deaal, den volmaahten Heiii;ge,een eeuwigdurend verwijt tegen de subtiliteit der theologan •tern en het heidendom in id'e Kerk'. Deze moderne vri~end~envan St. Franciscus, die de smartvolle gestalte van den boeteeling van Portiuncula hebben veranderd in een lieven kleinenheilige, goed gehamd en zoet glimlachend met eendui: .op de11 schouder, die de gloeieivde vlam van zijn baru .hartigheid hebben verwisseld voor een z~oetachtig watertjegee chikt om Aden mystieken dorst to lesschen van de bloedar-me en aamborstige letterk'ui digen, die den schijn aannemende bloe'dende wonders der stigmata to houd~er~ voor decoratievetatoueer ir.,gen door de inbcelding 't eweeggebracht, a1 dewvervalschers van 'de franciscaa,nsthe v aarheid moeten nietsdan walg inboez'emen aaan al degenen die in Franciscus denederigheid lief hebben van den navolger van Crhristus envan Aden gehoorzamen dienaaor der Bisschoppen en Pausen,>(ti' ertaling verschenen o. a. in Franciscaansch levers. Maart1923) .

Orz€ eeuw heef t d ringersd behoef to aan echten Francis-kaanschen geest, dus 'aan 'deu ;;delij;ke Franciscus' levens .

Che~terton, ode bekeerling, schre~ef een Essay over St.Franciscus. Chesterton is veelzljdig ontwikkeld: Hij is criticus, wijsgeer, apologeet, dichterr tooneelschrijver, journa.list. Stellig can der best-bekende E;ngelsche sch'rijwers, eenlief hebber van paradoxen, die g ; aag, de wergild bekijkt ;c metzijn hoof! rnaar omlaag » . Zoo meent ij alles klaarder enduidelijker te zien (St Franciscus, Bl . 103) .

Een bekeerling words g,raag can bekeerder . Hij~ is daartoeaangelegd omdat hij uit eigen ervaring den weg kept uit

d; dic pten der logen naar Aden hemel van de waarheid. Hijkept de taal van bet land der heidenen .

In 'de 'dagen vain zijn knapensehap sloeg Chesterton's ver-beeiding voor bet eerst op hol met de glorie van Sint Fran-sdiscus . . . Het beeld met de bruit e pij stond boven den haardin do kamer waar hij iat to schrijven en hij, de eenige, bleepop geen enkel tijdstip van zijn leven een vreemdeling, voorhem. 'Zijn figuur stond op een so~ort van brug die zijn ; kindsheidmet zijn bek'eering aan tal van andere taken verbond (St.Franciscus, B1. 20) .

Met een geest van dankbaarheid is hij naar Franciscusgegaa'n, van dankhaarheid om al wat deze beef t gedaan.

Drie wegen liggen open voor wie op onze dagen in betEngelsch een boek over Franciscus schrijven wil :

Hii kan de geschiedenis van een heilige schrijven zlochzonde±• God. Hij kan vertoc nen een voorbeeld van socialedeugden.

Dat is even Cwlaas als bet leven van Nansen to sch'rjenzonder over den N-oiordpool een woord to reppen.

Dc schrijver kan daarentegen ook uitdagend-v ro~orn doen,alleen 'den heilige met zijn ascese, zijne stigmata uitbeelden . . .doch dat gaat niet . In waa,rheid b~ehoeft men een heW,g~bij ode hand to hebb'en om bet leven van een heilige ;teschrijven.

Chesterton koos een 'derden weg.Hij stelt zich op bet standpunt van den alledaagschen mo-

dernen buitenstaander die weten wil. Hij tracht bet reedsbegrepene aan to wenden om uit to leggen wat onbeg : ~peulbleef.

Hij ri~cht zich tot den modernen man van de straat diesvmpathiseert maar sceptisch blijft . Hij behandelt alles dockeenvoudig-bondig. Uit den schat der verhalen kiest hijl erslechts zeer weinige . Hij kan niet antlers doen . Hij trachtto verklaren dock, met bet gewoon gezond verstand alleengaat 'dat niet .

Hij wil ialleen een inleiding; schrijven tot Sint Francscusof 'tot de studie van Sint Franciscus, en daart+oe de buitenJ

its

staanders boeien, opdat zij ten minste zouden luisterea. Hijgaat ~dus van het bekende naar het onbekende, van het ge--rnakkelij'hk-te-verstaaan naar het moeilijke . Het boveiinatuur-lijk gedeelte vmdt hij even natuurlijk als de nest . Dock zijnschets moest een zuiver-menschielijke schets blijven, vermitshet zijtne bedoeling was Franciscus to toonen zooals hij spreekttot ode heele menschheid an dus ook tot do sceptische mensch-heid .

Dor-wetenschappelijk is het verhaal geenszins, geen stel-selmatige levensbeschrijwing; geene data, geene chronologi-sche opeenvolging, geene zakelij~ke uitecnzetting van feiten ;gene voetnota's ; geene uitstalling van g eleerdheid, geenetekstcritiek ; geen streven naar volledigheid . Veeleer bondig-heid en merkwaardige soberheid .

Om eigenlijk Franciscus' levee to kennen moet mien voorof 'na do lezing van Chesterton's boek er andere lezeii, dochChestertan's werk zal veel licht laten stralen op sornmige'donkere ztij!den van Franciscus' handelingen en van zijn ge-moed. Het is een blaken, een zoeklicht .

De verschi11ende hoofdstukken heeten : Het Probleern vanS. Franciscus' levee. De wereld waarin S . Franciscus teni ooneele verscheen - Franciscus als Bouwrmeester -- <c_ Lejongleur de D,ieu >> -- De kleine Arme -- De drie order;De spiegel van Christus - Mirakel en dood

Het testa-meat van S . Frainc+iscus .

Specialisten in ode kenr~is van Franciscus' levee zullenwrellicht bier en daar stof vinden tot betwisting ~doch ik, idienaar Chesterton's woard, een man an de straat b+en ten op-zichte van +dien lieveri heilige, kan getuigen dat zijn werkschier overal boeit, ja prikkelt . Het is merkwaardig, oarspronkelijk, vol afwisseling, beu,rtelin s geestig en snedigen dichterlijk-ontroerend . Het leeft. Het vol oet de verschil-lende vermogens : het verstand, wanner het zich de noo~digemoeite getroost - natuurlijk geen kinderboek, geene lezingvoor de luieruren, - de verbeelding, het gevoel . De~ st'ij;l

t

is kernathtig, pittig, rack .De redeneering nijpt met klem,mende schroeven . Er is

II6

geen ontkomen aan . Ik weet niet hoe de :rationalist een woordzou, kunnen antwoorden op de bladzijden waarin Chestertonbet heeft over de vriendschap van den heiligen Franciscusen de heilige Clara, en waarin hij er op wijst hoe die dwepersmet <c bet uitleven van bet leven en islet vrouwenem,aancipatieverplicht zijn C 1 a r .a to bewonderen, indien zij logisch wil-len zijm .

Onwederlegbaar is insgelijks bet betoog betref f e~1de degeloofwaardigheid van bet bovennatuurlijke .

Of wel zegt hij t zijn de kronieken door gekken of leugernaars geschreven en da moet mats er van geloofd worden,ofwel moet men aannemen «rat zij schrijven, zelfs indien betbovennatuurlijk is . Antlers to handelen is onwetenschappe'ijla-priorisme .

Ook geestig wordt de ~draak gestoken met hen die alleswillen verklaren als Zon-mythus of door totems . En wat eral fijn gedacht words over allerlei taken : philantrophie, my-stick, journalisme, zal de lezer op bijna iedere bladzijde kun-nen smaken.

Die logische redeneerder kan de geleer heid zoos b'evalligi~itkleeden 'dat zij er uitziet ads eerie mute, en is dic .hterl,ijkals slechts weinigen . Hij begrijpt dus, hij gelijkt.

Hoe mooi o. a. bet verhaaal vat, St . Franciscus' do~od~(223 en v.) en van den indru'k 'd ;aarvan op dieren en metnschen~

c; Een mens gaat zich inbeelden dat de vogeien moe-ten hebben geweten wat bier to gebeuren stond,, ~ ngroot misbaar maakten in de a,vondlijke hemel . Missohiendat zij toen, zoals eens op ,e en taken van hem zich ha enver spreid riaar de vier win~dhoe'ken in de vorm van seemkruis, in dezelf de stippellijnen 'de voorspelling schreven aan,bet uitspansel. Wellicht hidden zich in bet diepste van debosses tal van kleine schepseltjes verborgen en zaten 'daarin malkaar gehurkt ; en nooit meer zou iemand tot ze nadacen,(lie bun zo inters zijn aanda ;caht schonk en ze alle zoo goldbegreep ; want er wordt gezegd dat dc dieren, zich soursbewust zijn van dingen waarvoor op hetzelfde moment odegeest van de mens blind blijft en gesloten .

<, \\Vij weten niet welke huivering er liep door vlees en ge-beente van al de dieven en de verschoppelingen en de vogel-vrijverklaarden then zij vernamen w'at hem overkomen wasdie ~nooit in zijn leven had geweten wat minachting betee-kende. Maar in 'de gangen en portalen van het Portiuncula,huffs viol plots alles stil en stom . stonden er de bruine f i-guren als bronzen beelden ; dat was voor het uitgaan vandat groot hart, dat niet breken Wou vo6r het 'de groo~te wereldoverwonlnen had >> (Bi . 226-227) .

De schrijver voelt wel het bewustzijn : « dat vat hij gedaanheeit zoo gering en zoo oubeduidend is . . . dat Mj maar be-schikt <~ over een kort stompje kaars waarvan de vlam zoovlug is opgebrand >. Hij weet dat cc op de baan, welke hijbetreden wilde >> ode engelen zelf b~enauwd zouden zijn hunvoet to zetten ; d och hi) lies zich niet door vrees o~ ermannen,Franciscus verdroeg van harte gaarne de dwazcn (B!. 2!) .

De vertaler heeft het Engelsch boek overgeschreve n inde ;geest van den middeleeu rschen kopist, ook als een huldeaan de beminnelike onder alle dichters, wiens voo~rbeeld

van onthechting en serafijnsche liefde de wergild nadig heefttot haar redding. >

('Averbode's Weekblad,,, 26 Oct 1924 .)

DE II. G FRTRI; DIS

In het bij Herder to Freiburg verschenen werk van E . P .Meschler S . I ., « Aus dem Katholischen Kirchenjahr, » (Uithet Katholiek Kerkelij~k Jaar) vinden wij o, a . over de H e i-l i g e G e r t r u d i s eene mooie beknopte levenssc ets . (IIDeel 390-4oo), waarvan wij hier de kern geven .

'Gertrudis verscheen en verdween als eerie ster in Aden

,gloriehemel van 'de Middeleeuwen, plots~eling, geheimzinnig .De ~dag van hare geboorte, de 'dag van haar ovFerlijden zijn

ti 8

onbekend. In ode tweede helft van de dertiende eeuw Ieefdezi; in het klooster to Helfta ; heel zeker tusschen 12 ;6 en1302 . De eenige bran voor de kennis van haar leven is wat211 zelf in hare openbalingen schrijft . In net klooster ver-vulde zi ; geene ieidende rol .

Rond het jaar 1260 kwam zij als vijfjarlg rneisje in hatCistercienserkloostcr IIElfta, dat in gansch Duitschland be-roemd was.

In 'dc vrouwenkloosters bestofnd to dien tijde een levendigedrang naar wetenschappelijke ontwikkeiing . Ifet vorstenhuisvan !dc; Otto's had het voorb'eeld gegeven. Hathumod, Ger-berga, Roswitha, Hildegard, Herrada zijn bekende namenin de Duitsche letterkunde .

Te Iielfxa werd niet alleen aanvankchjke spraakkunst ge-leerd, ~doch ook Rhetorika, rekenkunde, meetkunde en mu-ziek. Dc abdis was overtuigd dat hat vernal van het geeste-li;k !even vermeden werd door den ijver voor hat bestudee-ren en begrijp'en van de heilige Schrif t . Daaronl zorgde zijaanhoudencl your gouda boek'en . Onder de zusters waren erberoemd om het afschrijven en verluchten van baeken .

Dc heilige Vlechtildis, zangeres, koorleidster, novicemees-teres was de rechterh,and der abais .

Gertrudis voelde zich zoo thuis in het klooster dat z'ijzich ,als bruid aan God toewijidde en aldus onder ode leidin',gvan de H . Mechtildis stond. Zij was zecr iwerig en vlijtigen werd eene geleerde kloosterzuster. Die geleerdheid stondhaar geestelijk evenwicht eenigszins in 'den wag . Hare gods-vrucht Teed onder hare weetgierigheid. Zij was verstroo~~dbij het bidden . Haar hart verdorde . Zij verveelde zich bijde godsvruchtoef ening. Zij' leefde stipt den regal na, deedmats vei keerds, dock leefd'e, zooals zij dat z~elf bekende, on-geveer als een heidensche in hat klooster .

Dat duurde tot omtrent 1280. Toen oordeelde zij dat zij niethandeide overeenkomstig hare roeping. Wer d zij , ellichtook gewaar 'dat geleerdhe d den afgrond van het hart nietvullen kon en slaakte z'ij evenals de oude Faust de klachtover hat ontaereikende van de w'etenschap ? Zij streef de veer

I19

opwaarts in gebed naar God. Deze kwam haar to gemoet :jeugdig, bevallig. Hij sprak tot ,haar : c< Waarom mat giju of in bitterheid en sn art ? Hebt gij; niemand the u hel pt ?Zie, ik wil u helpen » . Zijne hand legde hij in ode hare: < Gijzocht hog bij rd e ~doornen ; kom tot Mij, ik zal u verzadigenumet ~de volheid van de goddelij 'e ;zaligheid .

'De `leer hief Zijtne dienares tot zich op. Zij weed ;gerustnaar ~geest en hart en begon een ander leven, het leven vande heiligheid .

Orithechting en lief de tot het ,gebed zijn eon eerste trekvan hare heiligheid. Troost votid zij in de werken vanAugustinus, Gregorius, Bernardus en de Heilige Schrift . Eentweede trek van hare heiligheid was hare buitengewone rein .heid van hart. In het hart van de heilige hard 'de Heer ~zicheene aangename woning opgericht . Hij~ openbiaarde aan deheilige Mechtildis dat ~deze Hem vinden kon in het hartvan 'Gertrudis .

:Diaarbhj bleef de heilige eenvou dig, nederig, vol lief detot de menschen . Als een kind liet zij zich leiden, an iedernam zij gewlillig raad aan .

Vernam 'zij dat een mensch leed, dan liet zij alles staanom to vertroosten, to verzoenen, to helpen . Zelf s hot kieinstediertje kon zij niet in smart zien . Steeds leefde zij inn~iger,vnortdurer d vereenigd met den, Heiland . Allen nam zij aanuit Zijne hand, alles wijdde zij Hem toe, ook het nietigsteen het kleinste . De Heer verklaarde Haar dat dit alles Hemevenzeer verheugde alsof die giften Hem ti'dens Zijn bitterlijlden :aren ~aangeb~oden geweest, alsof zij Hem op Zijnkruisweg versterkeniden wijn hadde toegereikt en woor zich-zelve gal en edik hadde bev acrd . Haar hart verteerde vanIief de, van verlangen naar den levend'en God en het genotvan zij'ne oneindige schoonheid, goedheid en zoetheid .

De vrucht van hare liefde was onder meer de yr jheidvan 'den geese en een wonder vertrouwen . Doodgaarne zo~wzij 'een relikwie van het heilig Kruis gehad hebib ~i, dochJezus leerde haar 'dat ieder zijner woorden bij Zijn ?ijden eenveel kostbaarder relikwie was dan het hoot waaraan Hij ge-

1 20

nageld werd. Die woorden bezat zij, daarmee kon zij zichtevreden houden .

Alhoewel zij boven alles 'de waarde der laatste H . Sacramenten schatte, berustte zij in Gods wil, zoo doze haar inhare laatste oogenblikken den tro~ost en de sterkte van ~d ezehooge genademiddelen ontzegde . Nu eens verlangde zij~ uitlief de tot God to stervefl, do~c'h later legde zip' zich uitsluitecldveer bL den wil vain God our het even of deze voor haar,<<dood

t

of lever beteekende. En loch had zij~ ook nog to strijdertegen kleine menschelijke moeilijkheden. Hare hoogere gees .tesbegaaf dheid bewust, was zij geneigd soils our zich 'hoverhare omgeving to verhef f en. Zij was geraakt toen mean hetafkeurde dat z7j, wegens hare bijzondere levensomstandighe-den zich in alles niet stipt aan den regel g,ed roeg . 0 ok konzij zeer scherp de mistoestanden in het klooster geeselen totdat de Heer haar leerde dat Hij dat toeliet our haar ~geduid toleeren; sours bekroop haar een zekere afgunst en ontevre-denbeid, 'toen ode Heer aan andere begenadigde Zusters me,dedeel~de wat hij haar voorhield . Doch die bevliegingen schud-d e zij spoedig van zich of.

Hot klooster Helfto was een brandpunt van de Mystiek.Deze bloeide in de twee'de pelf t van de dertiende eeuw dankiii 0 . a. de ontwikkelin,g van het kloosterwezen onder ideninvloed van de Franciskanen en de Dominikaanen .

Dc Mystiek, schrijf t Meschler, bestaat in, eene ganschbizondere vereeniging van verstand, wil en andere vermo-mogens met God; eene vereeniging waarbij de mensch meerontvangt dale hif zelve handelt. Van deze vereeniging bezitde begenadigde niet alleen een zedelljke z~ekerheid, maareene geestelijk-voelbare gewisheid . Verscheiden in hun aaiidzn de openbaringen en grader van het buitengewootn le-ven van het gebed der beschouwing, de rust tot de verschij.ningen, gesprekken, openbaringen en wonderbare uitwerk-sels in eigen lichaam of naar buiten .

Boven schreven wij hoe in 1280 de Heer haar verseheen .Sedertdien welt zij eene bizondere mystieke vereeniging die,lan,gs onthechting van al wat ze vroeger graag deed, over-

1 2 1

gii g in bescliouwingen, verrukkin,gen, gesprek'ken en ver-schijningen. Zelfs moeten eerie mystiek'e doo~rboring van hethart en de wondeteekens niet ontbroken hebben . Door vurigbidden bekwam zij van den Heer, dat de genadebewijzen,wel'ke den gewonen gang van het kloosterleven konden ver-storen, haar slechts in het geheim en op bepaalde dagenzouden toebedeeld warden.

De leer riep haar op om als schrijfster werksaaarn tozijn. Dadeiijk na hare bekeering began zij pare toeiichtingtot de heilige Schrift to schrijven . Later beval de Heer haaru:tdrukkelijk dat zij ook ZoIu opschrijven de verschijningen,gesprekken en veropenbaringen en Hij verklaarde daarbijdat zij van het aar~dsche leven niet zou bevrijd warden vo~or-dat zij tot den laatsten penning hare schuki zou hebbenafbetaald. Als toevallig vernam Gertrudis dat ook hare ge-liefde novicemeesteres Mechtildis mystiek-begenaa'di!gd waszooals zij . Deze had dat zsoirg,vul~dig tot in hare laatste ziekteverborgen gehouden . Ook Mecbtildis' veropenbaringenschreef Gertrudis op. Zoo 'ontstond het B oo e k d e r b i z o n-d e r e b e g e n a d i g i n g waaraaan zijn een tw cede toevoeg .e :<We heraut der goddelij+ke lief de», het hock vanhare eigene veropenbariingen . Uitstekende f•ranciskanen eDominikanen onderzochten beide boeken en keurden ze good .Mechtildis stierf in 1299 . Tot het uiterste toe stand Oertrudishaar bij .

Ook een aantal gebeden stelde Ge_rtrudis op .Het merkwaardigste uit die geschriften zijn de veropen-

baringen over de godsvrucht rot het goddelijk hart van Je-21_Is . Het schijnt hare - ook in zekeren zin die van Mech-til~dis -- roeping geweest to zijn, die godsvrucht zooals zijthans opgevat wordt en vaststaat, voor to bereiden, name-1i;k met die beteekenis dat zij is de godsvrucht tot Jezus'

~liefde voor ens, inz~oover deze in bet lithamelijk hart haarzinnebeeld, hare bran, haren zetel en haar werktuig bezit .

Z,ij schrijft hoe de Beer genadig Zijn hart met bet haregeestelijk ruilt ; hoe het goddelijk hart nag steeds warts denpolsslag bezielt voo~r de b'ek'eering vain de zondaars en ode

1 22

lief de voor ons, inz~oover deze in bet lichamelijk hart

volmaking van de rechtvaardigen; hoe het de veiligste toe-vlucht is in bekoringen, lijden, in het oogenblik van dendoad, hoe dit hart niernand zal laten verloren gaan, die ooiteen gedachte van iiefde aan den Godmtnsch gewijd en evenverd'ienstelijk werk uit liefde tot Helm deed, hoe de zegenvan het goddelij'k Hart kan verkregen worden door vertrou-wi n, goeden wil en lief devolle owergave a'an Zij Zen evil .

Dc ~dertiende eeuw was rijk aan groote goidsvrucht totden Verlosser en kan eenig'szins terecht de bloeimaaild vande goddelijke menschheid van Jezus geheeten worden . Dui-zenden Christenen gingen ter heilige Kruisvaart 'en kwamen,zooals koning Lodewxj~k, met relikwieen near het, Westlandtervg. De pas-gestichte kloosterorden van Francisc,as en Do-rninicus predikten ovcral met den grootsteir bijval ode gods-vrucht tot het lijden van Christus ; het mystcrie van het altaaren zijne vereeri!ng werd machtig bevorder ;l door het kerke-lij'k voorschrift dat men ten minste eens 's jaars do H . Com-munie moest ontvangen en door het instellen van het H~Sacramentsf eest .

De eerekrans van de goddelijke menschheid werd voltooiddoor de godsvrucht tot het Heilig Hart .

Mechtildis en 'Gertrudis waren 'de eerste nachtegalen uitde len,te van het Heilig Hart ; hare stemmen weerk,ionkenuit het wood dcr Duitsche eiken. Kort na het versa ij;nenvan Aden c( Heraut der goddelijke lie'fd'e > stierf Gertrudis rondhct jaar 1302 . 4ok nachtegalen ster ,yen al zingend .

Fater i\Ieschler geef t eenige t ref f ende beschouwingen over'Gertrudis' leven . « Wetenschap en studie, >> schrijft hij, <~ blijyen altij'd aardsche vruchten en zijn geen onvoorwaai de~l;ij;kgood. Ten slotte kunnen zij God niet vervangen en het men-schenhart niet ten voile bevredigen . Gertrudis heeft dat, orderde inilde leiding van ode ge'nade, ondervonden aan haar ho~n-ger en haar rood to midden van den overvlo~ed der aardschewzj:sheid . \\ ie zooals de geleerde Gertrudis haar voile heilin een schepsel zoekt, vergist zich . Hij zal in het schepselniet meer vinden dan wat God er in legde . Het kan voo~r orsnliddel, geenn einddoel zijin » .

1 23

Gertrudis is een onvervalscht beeld van de echte mystiek.Zij blijf t loutere nederigheid en volgzaamheid ; zij was weige-rig nom hare gunsten bekend to m'aken ; hare uitzon= eringenop ode al,gemeene levenswijze warm haar zwaarste kruis . Godwas bij haar, geleidde haar.

Belan;grijk is wat de schrijver meent over de vraag : « Waar-om God schijnt de mystieke gaven meer aan vrouwea d maan manner to schenk'en?» Hij geeft a1s re~denen aan : dat bij;de vrouw minder dan bij dean man de gddsvruc1it gevaarloopt voor hoogmoed en zelfvcrheffmg, tengevolge van hetondervinden van grootere gu,nsten ; dat de vrouw veil meereen wezen is dat oniderg,aat, ontvangt, at minder zelf han-delt en uitvoert, dat de verbee1ding T en het gevoel veel prik-kelbaarder zijn ; dat Gad misschien in de gunst van demy: tiek aan de vrouw een zekere vergoeding gunner, ~wilwegens hare uitsluiting uit bet openbare leerambt van deKerk; dat, ten slotte, God Meester is van Zijne 'genaade endat het een beginsel is van zijn regeeringsbeleid over ode

wereld, dat Hij het sterke door het zwakke beschaaamt, opdatHij in alles Heer zij en als dusdanig erkend wothe .

Zijne korte schets van Gertrudis' lever besluit Pater Mesch-ler als volgt :

Bij mystieke toestanden zijn de uiterlijke, op raileatid~e ver-s<chijnin;gen idc hoofdzaak niet . Het wezen van ide mystielis de vereeniging met God . Daarin kan iedereen noemens-waard~ge vorideringen maker, wanneer hij er slechts toe komtzich tot het gebed to begeven, zijn wil aan Gods welbehagento onderwerpen, wanneer hij de ongebonden hartstochtendapper en edelmoedjg overwint, moeilijk'heden, faster, offerster eere Gods en uit liefde tot Goad op zich ne~emt en onder-gaat. Dat is de veilige en vorstelijke heerbaan tot de ver-eeniging met God, die het lever en de kroon van deMystiek is .

* **

Ik heb een oogenblik over Gertrudis gemijmerd, over deDuitsche kloosterzuster. Voor mijne verbeelding roes de

1 24

Germanic can den Rij!n to Niederwald ; het beeld van bronsen ma,cht, met helm en zwaard, met namen van overwinningenomkranst en omgordeld. Duitschland's heilige strootm vloeitbeneden haar tusschen oevers vol burchten en legeoden, .Generaals omringen haar . Zij schijnt het lied to laten drew,nen van de << Wacht am Rhein », « Gott mitt uns » roept zijtut . . . Doch eilaas, Germanic zocht << honig, bij' de dorens >> .Ha;ar God was n,iet de God, die Zijne hand in Gertrudis'hand legde. Zij was en bleef, in weerwil van eeuwen ch'risten-dom, eene Walkure . - Nooit bloeidc het << Ziehier de die-flares 'des• Heeren » op haren mond ; << en het geschiede naarUw woord » wilde haar nooit aver 'de lippen. Kofn de Geestvan G e r t r u d i s opnieuw varen door het land als een lente .boodschap, als nachtegaalzang. Niet de Rijin is de stroomvan het echte leven, maar wel het bloed uit Jetz'us' harddoor 'Gertrudis bemind . Kon Germanic eens verdienen datGOd tot haar zegt : << Hebt gij niemand die a heipt, zie ikwil u helpen. Kom tot mij. . . niet tot Wctan. - Hoop iwereddir g niet van het zw card maar van het kruis; niet uit dekazernen, maar uit de 'kloosters -- kniel, dan zal ik ii op-beuren -- om wille van Mechtildis, van Gertrudis vergeef ikeens wat Germania misdeed en omdat dit land « ierautenvan de goddehjke liefde » bezat, wil ik minder strong def outen aanrekenen vani de bazuinblazers van gewel d en mac htboven recht. Lauweren verweiken, keizerskronen vergaan,dock `de krans, welken ik om Gertrudis' hoofd vlocht, ver-woelkt xiiet in der eeuwigheid .

("Averbode's Weekblad,,, 23 Nov . 19 t)

1 25

MONSEIGNEUR .LUDOVICUS-THOMAS HEYLE

(BIJ GELEGENNEID VAN ZIJN ZILVEREN JUBELEEE~TALS BISSCNAP VAN NAxMEN)

Monseigneur Heylen is Vlaming, is Kempenaar. De Kern-pen ~ijn voor de Vlamingen een heilige streak. D~aar washat dat tijidens den Boerenkrijg hat bloe .l tier helden vloteidevoor God en land en vrijheid . Da~ar ginbe.n onze geliefde~chrijvers als Conscience, Snieders, rust en vr'ede en een-voudige menschen zoeken, wanneer hat hun to bang erdin do groote steden, to midden van de drukke bewegingder gejaagde, voortij'len~de massa's . I)aar rijzen ab~dijeci, alsoasissen van wetenschap, als paradijzen van godsvrucht, alsbro:nnen van vruchtbaarheid . "Fe Casterlee bi ji Turnhout werduit een landbouwersgezin, den 5 Februari 1855 een knaapgeboren aan wien de naam Ludovicus (Lowieken) gage Tenwerd. Lowieken was een braaf naapje, geen wilde jongen .Toen hij zeven jaar oud was, ging hij tar school bij vleesterVan Sintruyen, hij leerde vlijtig, speelde graag pastoor, wasdol naar hat lezen . Op dertienjarigen leeftijid was hij primusin een kantonalen wedstrijd en werd feestelijk ingehaai 1 .J ammer ~dat wader overladen was. Doch moeder was er flog,en die was natuurlijk trotsch en blij . Lowieken zal wel stilook een wees-gegroetje van dankbaarheid gebe~ len heb .ben tot zijin Hemelsch Moederken, dat hij zoo bemirnde . TeCasterlee op ode w7jk Gooir werd Maria zeer vereeiid, rookdoor 'den jongen ~Heylen. Naast den schoolweg in de bos-schen hangt een Lieve-Vrouwbeeldje in een k,asje. Eens lagdit alles stuk aan den voet van den boom . Lowieken zamelflegeld biieen om alles to paten herstellen .

Zestien jaar oud zijnde werd hid in de apostoliscne schooxto Turnhout opgenomen en deed er zijne humaniora op driejaar. Daarna ging hij naar de beroemde abdij to Tongedooalwaar hij in l 875 ingekleed werd onler den na~am vanBroader Thomas (van Kantelberg) . Hij sprak zijne heilige

I 26

kloostergeloften uit in 1877 en werd to IVlechelen den i 1Juni 1881 tot priester gewijd .

\Vegens zijn uitstekenden aanleg voor de stu~die stuurlenzijne overstep hem naar de li n i v e r s i t a s Gregorianale Rome alwaar hij schitterend promoveerde den 27 Juli [883,Thomas Heylen verdedi,gide meer dap 250 stellingen overallerlei vakken van de wijsbegeerte en de naluurwetenschap-pen .

Leo ide XIIIe sprak' de sluitingsrede uit van de sitting, {liegc duurd had van lien uur tot kwart na een . Hid vergat nooitden jongen doctor in de wij~sbegeerte die naderhand ooktot doctor in de wijsbegeerte en bacc'a ;aureus in bet ker-kelijk recht uitgeroepen werd .

Na gal dit studeeren had Dr Heylen wat rust noodig enmoest hij naar zijn vaderland terug. Na hiet overlijden vanden Hoogeerwaarden Prelaat J . C, De Swert werd hij tootAbt 'tc To'ngerloo verkozen en plechtig ingewijd, den 12Juli 1887 . Den 20 November 1889 werd hij vicaris-generaalvan `de Norbertijmenorde in Belgie . hijn waperlspreuk teeke ridezijne gedragslijn . Prudenter et simpliciter . Voorzich-tig. . . als de slang, simpel . . . als de argeloozc duff .

Hid ijverde voor de uitbreiding van de Orde, voor deschoonheid van de liturgie, stichtte een miss iepost in Ueleein Congo, ijwerde voor de H. Mis van Eerherslel .

in 1898 vierde hij !de Boerenkrijgsfeesten mede, en hijzong to Hasselt de pontificate Hoogmis .

Een oogenblik dacht men er pan here eene plaats alsvolksvertegenwoordiger aan to bieden . D~och hij was tot eenhooger task gero~epen .

Na het afsterven van Mgr. Decroliere den S Septe nber1899 benoemde Paus Leo de XIIIe Prelaat Heylen tort Bis-schop 'te Namen. Het afscheid to Tongerloo zal her voor-zeker zwaar gevallen hebben, doch gehoorzaamheid washoogste priestersplicht.

P a h v o b i s . De vrede zij met u, was de aanhef van ~d enreersten bisschoppelijken brief. Met dien wensch was hetdat do Heilige Norbertus, de geestelijke vauer van Monseig-

1 27V

nevr, in de XIIe eeuw, aan hetzelf de bisdom de blijde bood-schap `bracht en er de beroemde abdij to Floreffe s ichtte .

He't bisdom Namen versehilt grondig van de andere Waal .sche bisdommen. Het is kath'oliek gebleven . Er is veel min.der nijverheid, veel meer landbouw~ dawn in de ande~e Waal-sche gouwen. Het is zeer uitgestrekt, dock weinig berolkt.

Monseigneur, die zoo den vrede wensc.hte, was getu,igevan 'den gruwelijken oorlog, die in zijn bisloco zulke, verschrikkeiijke verwoestingen aanrichtte .

Met het Bisdom Brugge had het Bisdorn Namen het meestto lijiden.

De gruwelen worden opgesomd in Mgr Heylen's c< R e -p o n s e a u L i v r e B I ~a n c}> . (Antwoord~op het Witb'oek),drat Namen's bisschop deed tijdens den oorlog, hoe hijweerstand brood aan 'den overweldiger, hoe hij' den cooedhoog held bij zijn'e dioeesanen, hoe hij iced en hoopte, hoehij streed en bad en hoe hij op, a naar den Heer door wiende vorsten regeeren, verhaalt uitvoerig, met de bewijsstuk-ken er bij E. J, Jansen in zijn boek: Monseigneur Tho-mas-Louis Heylen, eveque de Narnur, son ac-t1on et ses lettres pendant la guerre do 1914-1918. (Mgr Heyle'n's werking en brieven tijdens den oorlogvan 1914-1918) .

Hiji was de goede Herder, die bij zljne schapen bleef. Hijhandel'de naar de eeuwenoude overleverirlg, der Pausen ender Bisschoppen in de Kerk. Altijid trokken zij in naan vanhet Lam Gods, met het teek'en van het Kruis, de slac"1th'ankvale dit lam, de wolven to gemoet die de ku~dde kwalnenversc'heuren. Steeds was de Kerk 'die ware verdedigster vande echte vrijheid, van de rechten van de ziel en van betgeweten, van de heilige ~natuurrechten van 'den mensch te-genover alien, hoe zij ook heeten machten, hoe machtig zijook ~waren, die met g,eweld an wapenen; met getier vanbedreigingen, met sluwheid van `diplomatic, met spitsvon-digheid van tekstverdraaiing, de zielen en do lichainen wil-den kluisteren. <c Defensores Civitatis >> verdedigers der stallis een echte bisschopstitel, ook de Namenaars gavea ~dien

128

aan hun kerkvoogd, toen zij hem tot dank een eerekussenschonken waarop zij geb~orduurd hadden . :

"Cives Namurenses episcopum Thomant Ludouicrrrn, quieos a rnaximo perierrlo liberavit "Defensorem CivitUtis„ ap-pellant .,,

(De burgers van Namen heeten hun bisscihop, die henvan bet grootste gevaaar bevrijdde, cc Veriediger der stad. >>

Dien titel zullen hem ook daarboven schenken de gemar-telden van Dinant, Andenne, Tamines; en de Heer, diezulke bittere tranen stortte over zijne stad, zal voo rzekerde tranen van Mgr. Heylen gezegena hebben .

waar zijn de beulen nu? En hoe hoog rijst in den stralen-krans der Eucharistie hij die de beulen koen en vrank inhet aangezicht zag i

wit zegepralen maar door hjden en ondergaan >> schreefThomas van Kantelberg, de kmpioen voor de vrijheid derKerk c< kon ik maar met mijn blood den vrede en de vrijhe dder kerk winners >> . Hij ook zal blij neergezien hebben opzljn navolger op ~aarde .

\Nranneer hot lijden op zijne riei zal gewogen hebben,w~anneer de lucht somber zag, van gevangen storAnwolken ofhelrood verLcht was van den gloed der brandende steden,zal hij menigmaal naar God in hot heilig Sacrament gevluchtzijn. Luider dan hot gedonder der kinonzlen gal voor hembet woord hebben geklonken : « Komt tot mij gij die belasten beladen zijt, en ik zal u verkwikken . >>

Eindelijh galmden de vreugdeklokken, en kon Mgr . hotT e D e u m voor hot einde van den oorlog zingers . \Veer ,kan-den de volken vergaderen in de Euchatistische Congre ; eiMgr. Heylen was hun voorzitter geworden na den doocl vanligr Doutreloux. Door zijne uitgebreide taalkennis, door zijnkennis van la'ncien en volken, welke 'door reislust word be-voYderd, door zijn kalme kranigheid, was hij daartoe degeschikte man. In hem scheen de Heilige Geest steeds voortnet wonder van de talonn uit to workers . Hij spreekt de meestevolken toe in hun taal . Teen hot Congres to Madrid plaa'tshad leerde Mgr. voor die gelegenheid Spaansch .

D.-VI-9

12,9

Op de na,-oorlogsche Congresses zou Mgr. niet sneer zoo-als te Weenen Keizer Frans Jozef zien . Arme, ongelukkigeKeizer. Droef, verseheurd Oostenrijk .

Na den oorlog was het Eerste Co fires to Rame een echteveropenbaring. Het was de eenige, goed~e deugdelijke In •ternationale . Sleehts wanneer alle volken nederknielen voorde Heilige Hostie, kunnen ze vergeten al de aardsche 2iaken,welke hen scheiden om samen op to gaan in wat hen ver-eenigt: het bloed van Jezus Christus, de Kerk door ditbloed godoopt, de Hemel, het algemeem vaderland, wa,aralle v olken eenzelfden lofzang inn eene zelfde taal aanheffen.

Len buitengewonen bijval bekwam Monseigneur to Am-sterdam. Hij was er per vliegmathie'n Eaangekomen --- veermodern 'dus . Hij zat schitteren'd liet Co!n,gres voor, vero~erdealley harten, was innemend en gemaedelijk, eenvoudig envoornaam, sprak er de taal van zijn yolk, de taal van ,zijnhart. Hij wees op het voorb~eeld van de Nederlandsche-Vlaam-sehe martelaars van Gorcum, die stierven veer het Pausdomen voor de wezenlijke tegenwoordigheid van Jezus in hetAllerheiligst Sacrament . Het oordeel van de Nederlaanders,die nochtans n u c h t e r geheeten worden, was : << MonseigneurHeylen is een ideate voorzitter der Eucharistisehe Cangres-sen. »

Alhoewel bisschop to Names vergat Monseigneur Heylennooit zijn Vlaming-zijn . Zijn standpunt in zak'c nationalenstrijd z€tte hij o.a, uiteen op het Maria,-congres to Brussel,in September 1921 . (Handelingen BI . 35.38) .

Hi verlangt eenheid van den Belgischen staat, eendrachttusschen Viam gen en Wales, vrede oprecht gesteund. Hetbesluit zijnei retie vas

Bovenal moeten wi j de broederlijke liefde bfeoef even .Caritas operit multitudinem pecaatorum . Deliefde bedekt eene menigte van zonden . Misslagen werdenen worden begaan aan weerskanten . Bede!~ken wij~ ze metden mantel der liefde en laten wij vrede houden . In alle moei-lijkheden moeten wij het schoone woord van den H . Augus-tinus gedenken : In necessaries uni tas, in 'dubiis ii-

130

hertas, in omnibus caritas . De vrede is noodzake-Iijk en daarin moeten wij alien overeenkomen. De manieiom er toe to komen kan besprok'en worden, en daarin moetie+der vrij blijven, op voorwaarde, dot in alles en haven allesde broederlijke lief de bewaard blij ve .

Men zal misschien zeggen dart ik u een ijdelen Broomspiegel. Ik geloof het niet . Indien wij prier tern, indien gij,ware christenen, Bus, alien hier aanwezig de zaak op chris-telijke wijze wilt opvatte:n, dan zal er een groote stag gedaan2i: n, dan zal een geluk'kige invloed zich rond,om ons ver-spreiden, dan zullen wij krachtig bijdragen tot den vrede.

'Dot wensch ik. En daarom vraag ik u alien, Maria tobidden om die gunst to bekomen en immer met groot~r ver-trouwen to herhalen : Onze Lieve Vrouw van Peis can Vre 1e,bid voor ons .

Bekn,opter, dock in denzelfden zin sprak Monseigneur on-langs op het Coi fires 'der onderwijzers to Dinant.

Het « De Vrede zij met U » bloeit immer op zijn mond .Tref f end en kort werden ~dc hoedanigheden van Mgr .

Heylen opgesomd in ;de t ermen waarmede zijn bevordedngtot voorzitter van de eucharistisch'e c~ongressen •aangekon-di cl werd

Voortgesproten uit Bat Vlaanderen waarover stand vastig-held en cooed als kenteekens liggen, als Norbartijner kloos-terlimg. als begunstigde vain Leo den XIIIC, stelt de nieuwovoorzitter ten dienste der caongressen een diepe wete :ischapsamen met een ijver en opoffering, welke alleen door zijnliefde en godsvrucyht tot de Heilige Eucharistie worJen ge-evenaard . }>

Hijis ide navolger van Thomas van Kantelberg, dockook van lien auderen Thomas, den Engelachtigen leeraar,die op de hoogte was van al wat zijn til'd wist over de bijenift de bloemen gonzend, en de sterre'n, 'die in den hemel yamGod heenwentelen, over de li 'men en de zielen, over idestofkorrels en de Staten, en die toch zijln gfeestdrift k'onpaten opgaan in a d o r o t e verzuchtingen . Mgr. Heylenpromoveerde met stellingen o. a, over wisk'undige natuur-

iii

kur de en sterrekunde, dock zou flu flog, zooals toen hij knaapwas, heel blij en nederig kunnen knle.len voor het OnzeLieve Vrouwbeeldj e waarom de Kempi stile dennen wui ven .Den motor van moderne vliegmachines versmaaclt hij niet,dc ch hij weet wat voor de zielen de eeuwige inotoi • is, delief de, welke hid op moeders knieen, in de zalige Ketnpischeheide, in de blanke kloosterzalen to Tongerloo, onder denhlauwen hemel to Rome, in de steden van Europa leerde enwelke hij overal verkondigt . Hij zal met het teekyn derlief de in handers de hedendaagsche ketterijen neervellen, zoo-als zijrt orde-patroon Norbertus dat in zijn tijd to Antwerpendeed tegen Tanchelm .

Eerie hulde aan hens is tevens eerie hulde aaan vat er h!etheiligst en hoogst is op aarde : de katholieke kennis, de ka-thoiieke liefde . --- Om zjj~n hoofd rijst als een straalenkransde eeuwige z+on van de heilige hostie ; op zijne schoya,dersrust de staf van den gooden herder : zijne handers brekenvoor de wereld de broodgedaanten waarin de Heer is. Ce-zegend zijn de wegen waarop zijne voeten gaan, in missie-

sietocht om overal het 'c Doet dit to mijner gedac:hte~lis » toprediken, den uitersten wil van den Eieiland . De voorzittervan de Eucharistische Wereldcongressen is grooter dan a11eaardsche vorsten en verdient de hulde van alle volken . D~ochwig, die vann zijn land en zijn yolk zijn inogen ons dubbelverheugen. -- Hij is een Vlaamsche Kempenaar, hij groeideop in het land waar de trouw eeuwig groen blijft, en odewinders nog het Vo0r A 1 t a a r en H a a r d s t c e herhalen .Gezondheid van ziel en lichaam, van gedachten en gevoelendrukt haar stempel op de streek .

Wit de wereld ,gezond worden, dan ga zij naar de Kempe-naars als Mgr. Heylen. Met zijne leer, zijn voorbeeld doodthij de ziektebacterien, welke aan de longen k iagen . • - Hijzelf zai echter zeggen : <<1k hen maar de Dienaar, ga, iiaarden Meester. Raak even den zoom van zijtn kleed . Van Hensgaat de krachr uit die alien geneest . Ilij~ is het levend Brood .Wie dat weet zal niet sterven in der ecuwigheid . - Indienik mij over jets beroemen mag, ~dan is het maar over bet

1 32

fait dat ale Heer, de Almachtige, op rnij neerzag en aan, mij,den geringe, groote taken verrichtte . 1k ban niets, Hij isalles. Zonder Hem kan ik niets, met Hem alles . Hij stondmin hij, daarom mag mijne ziel jubelen gistei con, flu, mor-gen, ,altija %> .

1Averbode's ticekhlad . . 30 Nov. J9 . )

DL t'HRISTELIJKE WIJSBEGF RTE(H. CATHAH A)

Met heerlijke legenden is 'de figuur van de H . Catharinaomweven. Met historische zekerheic is uit haar leven bijnar~i€ is bekend . Haas persoon ward dikwijls very and met dietvan :de H. Dorothea . Noch de tij4d, noch do plaa.ts van harenMarteldood zijn bepaald aan to wijzen . Hoe hare veliquieeni~aar den berg Sinai warden overgcbracht, weet men niet .

De historische grondslagen voor de legende ~zijn hat fait.at in Alexandria tijdens de laatste groote vervolging ande thristenen vale vrouwen en jonge meisjes voor hat ge-+oof hat leven ig,aven en dat i,n dit brandpunt van wetenscha .pwaarheen geleerden uit alle werelddeelen als tar bade aaartkwamen, en wa~ar sedert de tweede eeuw eerie ChristelijkeCT'niverCiteit bestond, oak vrouwen op hat gebied van alewetenschap een hoogere item verwierven .

Dat Catharina maagd was, dat zip haar godsdienst beleed,er boor Aden marteldood onderging, is de hoofdinhoud vanhaar leven .

Naar ode legende, zou een thristelijk kluizenaar, Ananias~gebedc:n hebben voor de bekeering van de begaafde heiden-sc:he vrouw Catharina . 1n een droom --- hoe verhaal le deoude Homeros reeds dat < de droom de stem van Zeus is, enwat spelen droomen toth een rol in de geschie,leiis nn odelegende en de letterkun!de -- tag Catharina eerie heerlijkevrouw, die f en wonderschoon kindje op haren arm droeg .

1 33

Catharina as verrukt van Iiefde tot het kind . Dock hetwendde zich van `Catharina af, en verb'org zich aan den boe-zem van zijne moeder . Catharina na lange overweging, be-sloot dat het kind haar niet 'wilde zie'n omd,at zij eene hei-densche was en bekeerde zich . In een volgend vistoen zagzij het kind opnieuw. Nu we'nkte het Catharina naar zich toe,lief zich door haar streeh n en stak haar een ring aa n denvinger als een teeken van geestelijke verloving . Zij was debraid ides Heeren en wilde geen seder bruidegom meer .-- De Christelijke schilderkunst vond in dig ; gebeurtenis eongeliefkoosd onderwerp . Marino o . a, schilJerde eon hemelschschoon kindje met oogen vol diep levee, zooals het levee vand~~ godheid is, onpeilbaar als de oceaan .

Dc bekeerde Catharina preen en beleed overal de leervan haren Bruidegom . Zalig zijn zij die het woord van Godhooren en het bewaren . Zaliger nog die Tangs de wegen der,aarde, op de marktpleinen, in de vergaderzalen het woordvan den Heer laten dreunen en galnien ais eene zegel ok,die met het bazuing,eschal van hunne weisprekendhreid odeJeHcho's der dwalingen doer vallen ; die het schoone men-schenwoord doen dienen tot verheerlijking van het vleesch-geworden woord ; die de logica m,aken tot den trionfwwagenvan den Logos, die va;n de Alexandrie's van de wereldlijkowijsheid, de strompelende, die gedurig valt en wankelt Tangsdc baan, {den zetel vestigen van de Wijsheid-uit-God, dieit den grand geworteld is en vaststaat met de (( onbewustheid-v.an-wanken >> der godheid .

Dat eene maagd de wijsheid belijden zou is ,geen t -onder.In rrsaag'delii'k~° zielen drijven geen ievelen voor het oog,dat Mash den kernel schouwt. Geen wolken aan het a,zuurjgeen dampen stijgen uit de diepte . Wijde kalrnte ligt overdo ziel gespreid . -- De zoetste toon van den, stilsten nachte .gaal is verneembaar. Allen schouwt onverstoord. Allen luis-text. Alien geeft zich onvermengd. Het gansche wezen wa'cht.Nedeng is de Maagd als de Maagd die Christen, den maag~denkoning, de maagdenkroon baarde . Daar om worden groo-te Taken aan haar verric ;ht. De Vorst Ieidt haar binnen onder

1 34

zij~ne tent . Hij schuif t den voorhang weg, die ode gebeirnenon,tsluiert. Hij ontsluit het juweelkistje waarin ode ed'elge-steenten van de kennis verborgen zijn. Hij laat ze schitvoor haar herder oog. Zij ziet, hoort, weet, welt . -- 'W'ijsheidopent den mond van de stommen en Beef t bespraaktheid aande tong van de onmondigen terwijl « de hoogmoedigen blindzijn to midden van den dag en wilde wartaal Gtotteren . >> Dekleine Jezus in het midden tier leeraars was wel de iieveli igdie 'ziji ring schonk aan ode jonge Catharina bij de geleerdento Alexandria. Zij bewees de w!aarheid, de gegrondheid vanden christelijken godsdienst . Dat die godsdienst weten-schappelijk bewijsbaar is zoodat hat verstand hem als wa~araannemen moat . . . verkondigde zijn met ode taal van de wijs .begeerte aan geleerde wljsgeeren. Eenigen bek'eerdESn zich. . .niet alien. Den keizer bracht zij net tot Christus. Waa,;oursommigen zich bekeeren, anderen niet bij hat hooren eesnerzelfde waarheid is een zeer pijnlijk vraagstuk. Veal daarvannevelt wag in hat mysterie tier goddelijke geriade .

De bekeeringen zijn niet louter-wetenschappelijk to ver-klaren. Zij zijn geen uitsluitend verstandswerk maar moetenden ,ganschen mensch omvatten met zijn beast en zijn hart,met zijn weten en willen, zijn kennen en voelen . Eene be-keering vereischt sours hat losseheuren, hat loshakken vanalle touwen en kabels welke iemand verbinden aan zijn land,aan zijn yolk, aan zijn verleden ; zij vereischt sours hat userrlaten van hat vaderhuis, hat verpletten van dierbare harten,hat stappen over menig lijk van gedoode liefde . Zonder Codsgenade {geene bekeering 1 God bedient zich wel van men-schelijke middelen, van de meest verscheidene, van bliksemof stillen zonnestraal, van orkaan of zacht fluisternd wordof orgelklank, van de mooie kleuren van een schilderij . Hijdrir gt 'door langs geest of hart . . . dock Hij, altijd Hij is lietDie bekeert. Daarom kan ook hij alleen antwoorden op devraag waarom, onder dezelfde omstandigheden, bij hat hoo-ren van dezelfde retie, de eenen vluc ten naar Hem, anderendaarentegen zich afwenden en hunne ziel belasten met degroote vracht van verworpen made .

i 35

Catharina bewees sclutterend dat de menschelijke wijsheidmet ode goddelijke wijsheid niet in tegenspraak is, dat deredo Diet strijdig is met het geloof, pat het geloof niet strij :dig is met de rede, integendeel, dat beide innig verbondemripe, elkaar steunen, aanvuhen, opbeuren ; dat zij met elkaargeestelijk --- gehuv d zijn, zooals zij dat was met hare : brui .degom Jezus .

LAj kunnen niaar strijdig s a h ij n e n voor hen die ofwelgeen juist begrip hebben van wat het echt geloof is, of welde rede buiten het r e d e 1 ij k e iieten dwalen ; voor hen dieergens aan een twijfel langs 'de baan blijven stilstaa~, ennosh bet echte uitgangspunt nosh den echten eindpaal zien ;voor hen die verondersteilingen tot den rang, van zekechedenverheffen, die oude, magere, afgereden cirkusknollen berij-den met dezelf de pretentie alsof zij' de ruiter uit het boeder openbaring warm. Wat al oude dwalingen beg raven ran,der de puinei . van Babel, Athena, Rorna worden opgehuaalden ais nieuwc; waarheden vertoond, alhoewel er nets nieuwsaan is dan wat termen, dan vat bonze strikjey en iintjes, danlet wisselenkd kleed van de mode .

Dezelfde vljanden sta~an thans nag tegenover elkaar alsten tijde van Catharina van Alexandrie ; niet wijsheid engeloof . -- Deze zijn tot het broedersohap geroepen in denschool van den Al-wijtzen wader, L)ie het gei of opeahai de t---- maar de w a a n . w ij sdh e i 'd in de toga's van de hoog-moedige doctoren en professoren of den mantel van de Fari-zeesehe versteendhe'id gehuld, tegenover het ij s g e l o o fvan ode nederigen, die in den opbloeienden kelk van hunnqzielen den dau,w van daarboven ontvingen .

Zinnebeeldig is het breken van lies raad waarop men deffeilige martelen wilde . Een engel raakt let aan. Daarsprings het stuk .

Evewoo kraken alle opwerpingen waarop men het geloofradbraken wil, zoodra de Engel van de ware wijsheid zeraakt -- sours schiji~en ze hard, stekelig, ploinp, al-vernror-zelend . Doch zoodra men ze van d,ichtbij aanraa,kt, ligg m~~ij clr als stokjes ~prokkelhout .

J36

( Le Geest der ware wijsheid is nict alleen rnenig,ruUigen beweeglijk . . . do©h onweerstaanbaar-vast, al-vermogend . . .hij is eeri adem van de Kracht Gods . . . en kan alles . )>

\\T t Catharin~a geleerd had in de Heidensche scholenwas n,ict alles verkeerd, Haar Christendom was game vol-l onen vernietiging maar eene vernieiiwing-in-Christus, eenverbovennatuurlijkmg van natuurlijke ~tiaarheid en schoon-held. -- Verniengd met 'talrijke dwalingen lag in de oudew ijs egeer to van vele heidenen een kern gezonde w~aarh.~id .Dc tack der christelijke wijsbegeerte was het, het kruis toplatiteri op de oude Heidensche Parthenons en de bra Zn~nvan het oude Heider dom to veranderen in doopvonten . Ca-tharina zal gehandeld hebben zooals A u g, u s t i n u s enThomas later deden, die Plato en Arlstoteles totgrondslag namen en den geest van het Christendom bliezenin de menschelijk-schoone lichamen uit het Heidendom .

Ruimte is het kenmerk van de Katholieke wijsbegeec toal wordt zij veelal door hare tegenstan iers van enghei~dheschuldigd:

Zi; belemmert geenerlei wetensc'happelijke n :avorschingenorn het even op welk gebied'. Zij is immers ge ru st en; v eilig,Zij kan onverstoord den eind-uitslag afwachten omdat zijvoile zegebewustzijn welt .

Soms schijnt zij een tijd verslagen. Z.egegekletter van te-genstanders galmt met oorverdoovend, geschetter . Reedswords getwist over de verdeeling van haar mantel en deteerlingen liggen gereed . Duister words het o' er haar . . . dockplat duurt maar enkelen tijd. De zoekers n~aar waarh~id bui-ten haar liggen bier en daar, Sons afschuwelijk very iinkt,ter proof voor gieren en roofdieren of huilen was de dwazemaagl in den nacht. Zij glimlac,ht stil-eenvouclig als Ca-tharin i op Pinturicchio's schilderij in de Borgiazalen tanhet Vaticaan. Haar aangezicht is als plat an een kind . .Uit den mond der kinderen spreekt de wads held .

zij is bescheiden als de heilige op Masaccio's doek in SanClemente to Rome. . . Zij is voornaam loch hescheiden enbetoogt stiff voort . Zij betoo~gt . . . dat ecn Heer de we,g, de

' 37

waarheid erg her leven is, dat de schepper, de ordestichter,de Wet-gever is, dat her sChepsel den, schepper, dat de retieher geloof bewijst, dat de genaide de natuur, her geloof dcretie niet vernietigt ; dat alle feiten gesohieden omdat deschepper ze laat gesthieden, dat nets ontstaat, noch ver-gaat buiten zijn wil .

Zii bewijst dat een eerlijk, een onbevouroordeeH, een door-denkend mensch een zoeker tot her einae door, tot de diepstediepte en de eindoorzaak op hec I-I o e en bet W a a r- oxn,die {de vragen zijn van ode wijsbegeerte, daarop sleehts eenantwoord vinden kan : H o e? door God, W a a r o in? door'God. God is Alpha en Omega, begin-en slotletter, uitgangs-punt en einde .

Aan de natuur-onderzoekers laat zij de vo~lste vrijheidiedere bloem, ieder ~dieringewand, her slijk uit her d epstvan de zeeen, de kleinste bacterie en ale ingest-verwjjderdester na to gaan . Het oneindig kleine, her onberekenbaar-grogto roepen om hunnen Suhepper en de ontelbare schakeis vanjdc ~natuurwetten hangen niet los in do ruimte to zwevenrmaar zijn onverbreekbaar vastgehecht aan de zuilen vande Woning van den H eer.

Aan de historici, aan de kenners ;ran dell mensch, vande menschelijke groepen . en vereenig ingen van iede Nen aard,aan alien die prat gaan op nieuwe wetenschappen, -- ochwat 'zijn her vooral maar oude kundigh'eden net nieu re na-men gedoopt -- gunt zij het hartelijk dat zij oude hantdischriften napluizen en de gebruiken en ~~e, en van wildeyolksstammen bestudeeren, dat zij in vervailen st den enverre eilanden verwijlen, dat zij doorvorschen hoe inenschenen stammen dachten en voelden, hoe zij zich verheug1denEn zich gedroegen onder den drang van de groote natuur- enz elekrac;hten, hoe zij splaken en ciichtten en zongen, warhun lief de- en haatleven was, hoe zip d li God en de natuurvoorstelden . Zij Bunt hun hartelijk dat zip maatschappij-leeren volk'enkunde en zedenwetenschap en godsdienstweten-schap heoefenen .

Zi; eiseht alleen van hen, evenals van de natuurgeleerden,

1 38

de ;re.tenschappelijkheid d . w, z, aat zip de feitenwaarnemen, zooals ze z ijj n niet zooals zij die wenschen, datzij zc~nder a- p r i o r i s m e aan bet werk gaan, uitsluit ndcam waarheid to ontdekken, dat zij de f eiten houden voor.vat 2i; zijn : feiten; dat zij wel pogen ze to verklaren ~n toeto lichten, dock er niet meer uit afleiden dam, er in iigt, ernets aan toevoegen, wat er niet bij behoort, dat zij bun ge-bi':d nieL overs'chrijden . Zij eischt eerlijkheid, degelijkheid,voorz'ichtigheid, geduld . Qnder die voorwaarden reikt zij moe-derlijk de hand aan alle menschelijke ken His en nets achtzip gering . Alle wetenschappen zijn sporten in bare ladder,wa;armede zij naar den Hemel stijgt . Zij is eff en kalm, ZooalsC a t h a r i n a weet zij+ toch dat bet Zwaard waarmede heulendenken haar den flood toe to brengen, haar bet ceuwig levenell 'de zegepraal schenkt . -- Catharina draagt bet zwaard alsee't teeken van overwinning. Zij heeft de waarheid gevon-den waarnaar de sceptische Pilatus vroeg . Die waarh ;eidbevrijidde haar van i .11e vleeschelijke bianden, ontkluister3eharE- ziel van iederen onzinnigen twijfel . Vat kan al betoverige haar deren : e opwerpingen vallrn aan haar voetals afgestompte schichten . Boeien, smart, bedreigingen drij-ven wag op hare ongerimpelde rust . Zij weet bet, 'c De waar-heid maakt haar vrij. » De waarheid geleidt haar naar betkindje uit hare visioenen .

Onverbreekbaar is de ring, welken zij v :nor hare verlovringkreeg en de kransen van haiar bruiloftsfeesten verwelkenniet. Athena en Alexandria, Jerusalem en Rome en de c'or-steniiuizen ~der Keizers verdwij~nen als harm op Je zee . . .dodi 'de Hemelsche Stad Jerusalem blijf t in der eeuwigheid,als eene braid van den onsterfelijken Bruidegom,, als deWaarheid van 'den Heere .

(Averbode's W eekblad,, ; i Dar;. 192&)

1 .39

DE TWIJFEL VAN THOMAS

Thomas was afwezig wanneer ode Heer aan de apostele xZ_,ijne handen en Zijne zijde getoond had na hun (( Vre l'e zijU >) to ;hebben gezegd .

Toen zijne broeders hem kwamen vertellen ,< Wij hebbenden Heer gezien )), bleef hij ongeloovig. Hun getulgenls washen niet voldoende. Wie weet, waren zij niet lichtgelooviggeweest, niet het slachtoffer van een zinsbedwelming?

Zooals de andere apostelen was hij diep geschok't en ont-redderd geworden door het lijden en `den dood van Jezus.Ook zi n geloof was aan 't wankelen gebraeht, De Heer wasg~estorven . Wel had Hi, Gijne verrijzenis vocrspeld, dochnooit was jets ge hoord over iemand 'die door eigen machtujt de dood was opgerezen. Wel waren dooden door leven-den opgewekt .

Lazarus had de sluiers van den dood weggewo~rpen yapbevel van den Meester, dock ode Heer was aan het kruisgestorven; gebroken waren z'ijne beenderen; uit het hartvloeide water en bloed . Het lijk was begraven in even ver-z~egeld graf, waarbij soldaten ode wacht hidden .

D~aarenbaven waren de apostelen traag om to gelooven .Jeztis zelf berispte hen meer dan eens daarover .

Uit een nauw onderzoek ingesteld door Z, E. Van derHeeren (Ons geloot' --- Maart 7920) bl'ijkt dat Thomas alniet veel meer schuldig was dan ode 'andere apostelen enat daze niet uitgemunt hebiben door hunne vaardigheid am

to ;gelooven .Het fait der Verrijlzenis was tack ook 'ongeloof lij~k .Heel vriendelijk voor zijne merle-ap~ostelen was voorzeker

Thomas' twijfel niet, Zijj waren toch met hun tienen, vanverschilienden stand en leeftij~d ; kalme, degelijke getuigen,die van jongs of klaar had'den leeren zien in de werke~ijk-heid van hat leven en wel hat verschil tussuhen een dr'oamof een visioen en eene werkelijke verschijning konden be-vestigen . Zij waren hat alien eens, Hun getuigenis was dui-delijk, eensluidend .

Toch bleef Thomas stug en koppig . Hij moest zeif waar-

140

nemen ; wel een tikje wiantrouwen voelde hij . Al to gewet-tigd was het niet. Waarom zichzelf meer vertrouwd dan tiersandere ? Kon hij zich niet vergissen? Ook zijn oogen wan-trouwt hij . Hij zegt : « Indien ik niet in Zij~n handen de won leder nagelen zie > . . . dock gezien handen gook zij, daarorn voegthi i er bij « ten mijn vinger in de p aats deer nagelen steeken m'ijne handen in zijne zijde steek zaal ik net geloowven. >>

Heel 'zelfvoldaan meende h'ij+ aan zij~ne broeders bedektde les to levers : « Te zien, waard~e vriende i, was niet gie-~oeg, ge moest voelen, tasters, Oogen kunnen bedrogenworden,

Misschien zal hij zelf gevonden heb'ben dat hij heelwat voorzichtiger, kritischer, wetenschappelij'ker was dan deanderen; -- hij alleen had het bij het rechtet eind .

Acht dagen later waren de elf apostelen nogmaals bin-nen in die zaal, waarvan de deuren gesloten waren . Jezusstond plotseling in hun midden en zeidie zijn gewone woor-den : « Vrede zij U, >> Dan sprak hij Thomas aan : « Kombier meet uw vinger, en zie m'ij+ne handen,, en kom metuwe hand en steek ze in mijn zijde en word niet onge+loomaar ~geloovig, >>

Thomas durfde zijn b~esluit niet volvoeren . Hij raakte denHeer niet, dock begroette Hem met de wo+orden : « MijnHeer en m,ijn God,

Hij zag, hoorde, gelo~ofde, b+aid, b+egroette .Jeuszantwoordde: « Wij1 gij' mij gezien hebt, hebt ge ge-

loofd, zalig wie niet zagen en toch geloofden, >>Dat is (naar Papini) de laatste der « Zaligheden > . De

groove, de absolute waarheden immers, zijn diegene welhedoor de z~innen niet kunnen gezien, door vleeschelijike ban,den niet kunnen geraakt worden, In de heiligste waarhedenis immer waar wat de dichter zingt tot ode in de Eucharistioverborgen godheid

Visus, tactus, gustus, in to falliturSed auditu solo tuto creditur ;Credo quidquid dixit Dei filius,Nil hoc verbo veritatis verius .

I4

't Gezicht, de smack, 't gevoel het wordt in u misled,'t Gehoor alleen bren ;t can 't geloof hier zekerheid,'1 Geloof al wat de Zoon van God gesprod'en heeft,Niets is meer waard dan 't geen dit woord der v aarheid geeft .

Die « Zaligheid » was op Thomas niet toepasselijk . Eenoude legende verhaalt, dat tot can zijn 'dood zijn hand roodbleef van bloed, Toch was hij+ sedert hij ; geloof de een vurigapostel voor zijn H~eer. Hij~ was eerlijk . Zijne duisternis naarbet licht can toen het hem toestraalde tit de stilver'wijtendednch weemoedig-gena~dige oogen van den Heer .

Daar zijn er zooveel anderen voor wie de gel j ; enis varyden, rijken vrek geldt : Abraham zeide tot hem : « Uwe broe-ders heb~b'en Moz+es en de profeten : laten ze naar dezen luiste-ren, >> Maar hijj zeide : « Neen, vader Abraham, :dock in'dieniemand van de dooden tot hen komt, zullen zij 1 rich blekee-ren, » Maar hij zjeide hun : <c Als ze naar Mores en de profeten :niet luisteren, zullen zij+ rich ook niet laten overtu,igen alsiemand uit de doaden opstaat . >>

D,at zijn de moedwilligen voor wie Jews to vergeefs depoorten van den dood van Lazarus ontsloot, voor wie Hijto vergeefs verrezen is, de verblinden, de versteenden, die'oogen hebben en niet zien, ooren en niet oolren;, die canalles twij~felen b~ehalve can hun twijfel, die steeds een mid-del vinden om rich to onttrekken can ode klemmende zeker-heid, die om wonderen roepen dock ze loochenen neerze geschied zijn, die uit zucht naar zoogenaarnde wetens p-pelijkheid grondig,onwetenschappelijik zijn, die alleen het ex-perim'enteele, het onder-de-zinnen-vallende aannemen, dockniet meer meegaan wanneer bet waargenom~enne in strijd ismet hun a-prioristisch aangenomen stan'dpunt.

Zij zouden heel wat anders gehandeld hebben 'dan Thomas .Zelfs al hadden zij won~den in de hadden en het hart ge ien,zelf s al hadden zijl hunne vingeren 'charm gestoken,, idanzoud~en zij' opgeworpen hebben :

Daar zijn wonder, ik heb ze gezien en aangeraak'I, dockbij ierntand anders dan bij mijn beer wraren die to vinden,lk weet dat hij gestorven is. Wie gestorven is vrerrijst nieC .

l 42

Do man, dien ik zag en aanraa'kte, kan dus mijn heer nie+tzijn. H~et kan niet, Een wonder is onmogelijk. Ieder ver-kiaring 'door eon wonder is uitgesloten .

Wee over hen die zagen en toch niet ge~lool'den, overde bestri~ders van de welbek'ende waarheid die den Heerzagen en nog zien voorbijgaan door de werel'd, al weldoendet,al wonderen zaaiende, al getuigende van zijin leer ; die opaarde Zijn plaatsvervanger zien en hooren, die kunnen waar-nem l hot eeuwig-bestaan eener Kerk, waarin al hot ge-wioht van eon goddelijke tack b+erust op mensc+helijke schou-ders en waar de gewielven van Aden eeu wigen hemel steu-nen +op broze zuilen van krank riot,

Zij; gelooven niet omdat zij de offers +door hot geloof op-gel+egd niet aanvaarden, on*dat zxj gehecht zijn aan den man-tel der waardigheid, aan de lof woorden der menschen, aanhimne plaats in raadzaal en katheder, omdat zij niet k'un-nen knielen en bidden, om~dat hun mond de woorden nietzeggen kan van Thomas (( mijn Heer en mijn God » ; omdathim voorhoofd to trotsch is om to buigen onder den dauwvan hot doopsel, omdat zij Aden mood missen banden ,teverscheuren, omdat zxj hunne verwanten, hun land, zich-z+elf moor b+eminnen dan Hem die hot licht is .

Zi}, ontvluchten God in den sterrenhemel, in hot labora-toriu.m, in de puinen van de oude steden, in de b :oeker~ij?en .In suede van to bidden : (( Jezus, zoon van David% goof mij,dat ik zie », zuchten zij : « Nevelen, k'omt, opdat ik toch nietgedwongen zij to zien,

Best mogelijk is hot dat de genade van hot geloofdarn,ook ten slotte aan hen voorbijgaat . De genad~e .lan ver-worpen worden en hot geloof is eon gave van God . Erkomt eon tijd dat voor eon bepaald mensch' de hem toeg- -meten voorraad ten einde is, Dan is zijn ldwaze wensch ver-hoord, dan ~daalt de blindheid in hem!, dan blij'ft voor hemverb+orgen de waarheid, •die ide troost is van de door dewereld o n w e t e n den geheeten, die feitelij'k' van hot hoogstwetenswaardige toch hot allerhoogste weten ; hij zeal maarzien als hot laat is : uit de oogen van den Her straalt voor

' 43

hem ggeen licht, maar vlamt de toorn van het doemvonniscc Gij verwierpt miji . . . gij heb't uzelf verworpen voor altijd. . .,ga het duister in, o lichtschuwe »

Onder hen die nag niet gelooven zijn er e~chter eer ij kedenkers en zoekers die to goedertrouw aarzelen en twijfelen,die met gansch hun wezen opgaan naar de waarhei~d, dochvoor wie het uur van het ingaan in het hu;is' des kernels ~niagniet gesiagen heeft ; dire aan den drempel wel staan en wach-ten, dock zelfs de plaats van den tollenaar nag niet durveninnemen; die met den mond niet willen zeggen : < Ik geloof »,wanneer hun geest, hun hart, hum gansche mensch-zijn debelijdeni~ niet meejub~elen kan ; die nets half en half wil-len doen, maar alles willen schenken.

Een bekeering kan sours erg-ingewikl eld, vreeselijk-moei-lijk zij+n. Zij is geen daad van a ~ .nn vermogen,, maar vaneen ganschen mensth en 'zonder Gods bijstand heeft geenbekeering plaats . Op d` vraag waarom een bepaald persoon,die zoo dicht bij de katholiek° Kerk staat, toch niet binnen-treedt is een strikt-wetenschappelijk antwoord onm .oggelijk . Al-teen kan men zeggen : Dire mensch bekeert zich nu. , niet om-dat de genade Gods in hem nog niet vruchtbaar we +d .Ol en wanneer dat geschieden zal, kunnen wij niet ver-moeden, Ons is het niet gegund to reizen in het onge-repte wonderland der gena~de. Wij kunnen alleen ;wenschemen bidden: <c God geleide en helper de eerlijke zoekers, Hijnerve ze bij de hand, Hij tonne hun, zo'oals aan Thomas,de wonders in zijn hart en zijin handers . H'ij trelfe ze doorzij'n liefde! Lovers zullen den Heer, zij dire naar Hem zoeken,

Ook bij hen die gelooven is twijfel niet uitgeschakeld,niet ver oden,

Wetenschappelijke of methodische twijfel is volkomen go-rechtvaardigd, maar algemeene twijiel niet. Des methodischetwijtel heeft met den twijfel van het scepticisme nets tomakers .

In zoover twij~fel eenn hef boom is voor wetenschappelajkevooruitgang wo~rdt hij ook door het Christendom gewaar-deerd. Doeh iedere hefboom vraagt cen vast steunpunt ;

1 44

twij'fel die tot weten leiden wil, moet op zekere waarhodenberusten. Wie deze niet aanneemt, geraakt nergens .

Geloof is heel watt anders dan lichtgeloovigheid. En -rnakkelijk is et na to gaan dat waar geloof vermindert,lichtgeloovigheid - de domste eerst - toeneemt. Naar denPaus, Mazes, de profeten to lussteren is waanzin in belt oogvan die menschen die hu'nne wetet'schap opdoen in allerleiboulevardb'laden . Doeh waarzegsters, kaartenl~egsters, won-derdoensters raadpleegt men. De zaak Maresco is wel be-sch,arnend voor ons land en onz~en tijd .

Echte wonderen loochent men, dock de domste vertel-sels lokken heele volksscharen naar bepaalde plaatsen waar.een veer natuurlijk verse i ij'nsel alleaen door onkunde voorwonder gehouden wordt .

Men twijifelt aan apes behalve aan dat waaraan morn te-. .,recht zoh moeten aan twijfelen .Ied'ereen we'et hoe traag de Kerk is om iets als mirakel,

a,ls b~ovennatuurlijk to erkennen, hoe zij dikwijls weerstondaan den ~aandrang, aan bet ongeduld van de massa en slechtstraag yen van ver volgde eer zij b aald'e vormen van gods-vrucht ~aannam. Niet zoo talrijk zijn de bindende dogma's,de onfeilb~aar,af gekondigde zekerh~eden en een ruirn veldbhj ft open voor bet eerlijk- ioeken en twijf elen van den den-ker en den geleerde .

Waren alle uitvinders van onfeilbare geneesmiddelen, vanmenschheidreddende programma's toch maar even nauwge-zet en voorzichtigl, dan zouden heel wat minder teleurstel-lingen de wereld b~edroeven .

Het geloof van den Roamsch-Katholieke steunt op God,die niet liegen nochi bedri~egdn kan, n op de Kerk, waarinGod voortspreekt en wer'kt .

Op wie steunt hiet ,geloof van z~oove1e m'enschen die zichtie verstandig achten om in God to gelooven ? Op hot woorddvan meetingredenaars, op marktgeschreeuw, op herbergora-kels, op bun eigen opgeb'la ;~enheid en gezwollenheid .

Aran guedgeloovigen, door geloof stwij'f eis b~eangstigd, Beef tPaten Lippert in een van zijti zielebtrievon goeden raad (Glau-benszweifel) :

- _10 145

« Twffel moet u tot denken en bidden aansporen . . . Ge-baed is liefde tat v aarheid en gaedheid geuit in persoonlijktot-God kornen en bij-Gad~tijin en met Goadspreken .

7. gt Hem iederen dog en idderen nacht : « Vader, Hreer,goede, wije, eeuwigc, g~1eid mij. » En Gad z al u leiden .Wie slechts den « Wil Gads idoen wil, die zeal erker nen o1die leer uit Gad is ». Die ~a niet op den daol gaan, lochtot hiet licht komnen en in het licht blijven, al was dit oakvoorlaopig miaar een morgenster, welke haven eene don-kere wereld pinkelt » .

Het passend ,gebed op St. Thomas' dog is het vers vanSt. Thomas

Plagas sicut Thomas non intueorD~eum tanen meum to co;nfiteorFac me tibi semper magis credereIn to seem habere, to diligere. »

Ik zie de wooden niet als Thomas zag weleer,M;aaar ik belijd u toch als mijien Gad en Heer,Ik bid u, start steeds n*er glelaaf mij~ in,D at ik meer op u hope, u m,eer en meer bemin .

(Averbode's Weekblad,,, 21 Dec . 192&)

PROFESSOR EMIEL VLIEBERGH (18'72 .1925).

Het gaaat niet in een artikel een valiedig overzicht togeven van Vliebergh's al to kort doah zoio good ge uld le-ven. Oak ;ache ik miji dalartae niet bevaegd. Alleen wil ikpagen voor de lezers van A v e r b d e' s W e c k b' 1 a d dehoof dtrekken van den graaten afgestarvene to teekenen . --

De wij~sgeeren l epalgn die schaonheid : cc luister van hetware » «a eenheid in de verseheidenhei~d », cc harm,onie in devoel'i digheid » . Op Vliebergh's leven past dawn wel de be-naming ct s e h a a n> . Het stood in dienst van de eeuwigewaaarheid : de waarhe d welke Gad openbaarde aan alien

146

die nederig knielend, uit Zijine hand willen ontvangem, dewaarheid welke ieder gebied van bet leve~n, iederen tak vande menschelij~ke wetenschap omvat, welke schijnt in het munt-stuk dot 's keizers b'eeld draagt, zoowel als in den schoonheid van de natuur : in de onsterfelijke~ sterren en de ver-gankelijke bloemen .

Met luister was de waarheid bij Vliebergh omhangen :men denke echter niet aan geschitte~r van beeldspraak, aangerinkel van woorden, aan gevonkel van edelgesteenten . BijVliebergh was alleen de luister van den eenvoud, de klaar,heid van 'de diepte. Hij gooide meet geen pfeire~ls, doth den

eenige perels, welke lij beat, ware!n die kostelijk'ste, waxeneen schat voor altijd en eeuwigheid : Een-verscheiden wasziln levee, harmnonievol-veelzijidig .

«Met 't Kruis in topzoo varen wij door 't wereldtijten hoogen hemel o~p

was de marschorder er van .Het Kruis sc ijint op zijhe kindsheid . Ret 1a,g op zijn doods-

bed ; in den vorm van een kruis zal h j als leerling op zijnschoolwerk het

AV v C

Vhebben ;gesteld : het « Alles voor Vlaanderen, Vlaanderre u

voor Christus » .Voor Vliebergh waxen die twee dee1 n van de leuze onaf-

scheidblaar als de twee balken van het Kruis.Christus is de Heer vain Vlaanderen . Hiji is zijrn Schepper,

zijn Heer, ~ijln regeerder, Vliebergh wilde in het wreck denSchepper eeren, Hij wensehte het vat, waarin God zijn ;e bo-vennatuurli ke weldaden uitstorten zou, ongeschonden . Hijstreefde ter naar op'dat het Katholieke Vlaanderen een levendb'ewis zou zijn dot het Katholicisme vereenigbaar is met dehoogste beschaving, met de fijnste ontwikkeling, met recht-

' 47

matige, wel-verdiende stof felijke welvaart .Zi n streven was van in zijlne jeugid of opbouwend-pasitief .

Vliebergh; studeerde. Aan ruitenb'rekerij had hij een hek'el,al nom hij welwillend aan, dot, in geval v; an gevaar voorverstikking en in den hoogsten nood, het b(eter is even deruiten uit to slaan don to vergaan . Doch wanneer de ruitenmoesten ingezet worden was men b'ij hem aan het rechteadres. Afbreken, om het genoegen van of to broken . . . neen,daarvoor was hij niet to vinden, maar hij was de plam n-maker, de bouwmeester van een nieuw Vlaanderen, den del-ver van de bouwstof, van het graniet. H ij! had een hel derenkijk op de eenheid-in-verscheidenheid van de Vlaamsche~ be-weging, op wat de taal is, op alles, waaraan een yolk, ookhet onze behoefte heeft .

Taal voor hem was het middel door den Schepper aaneen mensch, aan een yolk geschonken om zij'n eigen-zijn tob:evestigen, om to zeggen : <c Ik ben > ~n tev+ens, « Zonder U,ben ik niet, o Heer >, om liefde nit to drukken jegnselGoden den evenmensch, em onwetenden to leeren, om de goe-de hoodschap to verkondigen aan hen die in de duisternisgezeten ~ijn .

Hij voelde zoo goed dot een yolk mloet b~ schikken overeen zekere scoff elij ke welvaart, over den minimum « da;-; elijksch broad >>, doich tevens zeide hij en herha,aldie hij metal z'ijne woorden en laden : « Een mensch, een yolk leftniet van brood alleen >> .

Het verband tusschen de Vlaamsche beweging, in denengeren zin van het woorid en de maatschappelijke bewegingwas voor hem duidelijk. Hij schudde ze in zijne werking nietvan elkaar. Zeer vroeg droomde j van sam,enwerking tus-schen de demoeratisthe standenorganisaties en de Vlaams+sheverbonden en de jongelingen riep jj reads in 1892 op nietalleen tegen « het franskiljonismus, dot zij voor goed uitVlaanderen rnoesten weren, dock aok tegen het socialismus,in wier kaart lit franskiljonismus speelt, onwetens mis-schien, maar toch met der load > (in de . .b roe h u r e t< D eVlaamsche jon,g~eling en zijIne vi~anden> ) .

148

Voor Vlaanderens stoffelijke welvaart streefde hij o, a .in den zoo machtigen Boerenbond . Bloeiende landbouw iseen levensvereisch'te voor Vlaanderens welvaart .

Hij onderstelt : bet vermeerderen van ides voorbrengst doormeet kennis, meet toepassing van moderne wete schap,vermindering van vobrtbrengstkosten, voordeelige verkoop-prijzen, goedkoop crediet, enz .

Voor edit alles ijverde Vlieb rgh, Nag jong was hij toeshij in « H e t .D a v i d s f o n d s> zijpn hoek uitgaf over « D eBoeren en de Maatschappelij'ke kwestie>> en debelangen van landb'ouwers behartigde hij' zij~n geheele 1e-ven door, Voor hen sprak en schreef hij . Het beste uit vreemn;-de wetenschap en ervaring paste hij op Vlaamsche toestan:den aan, ,

Natuurlijk had Vliebergh steeds het oog op de algemeenevolkswelvaart en in den geest van de boerer~ stortte~ hijj deziel in van Abel, die steeds bet beste aan dem H+e~e~r schonkwat hij voor Vlaanderens beschaving en ontwikkeling

deed is onschatbaar.Hi; was een der beste werkers in den Katholieken Vlaarn-

schen Landsbo7nd voor en ]na den Yorlog. Op den eerstenzitdag to Brugge, treedt hij als spreker op (i 893) met eenverslag over « Samenwerking tusschen Katholiek'en, Vlaarn-sche Landbond, Volksbond, Boerenband . >>

Hij is secretaris geweest aan het tijdschrijft « D i e t s c' h ewarande en Belfort>> .

Hij was stichter, leider van het week'blad H to o g e r L e -v e n (1906-19 14), dat zij t titel waardig was en waarin`, inzeer verzorgd Nederlandsch, over de hoogste taken geschre-ven werd .

Hij~zorgdevoordeNe'derlandscheVacantieleer-g a n g e n (1907 enz.), welke de leeraars aan ons mid del-baar onderwijs bekwamer zouden maken om de verschil-lende vakken van het middelbaar , onderwijs door middelvan het Nederlandsch to onderwij~en .

Hi;~ richtte verschillende s o c i a 1 e S t u, d i e d a g e n in :zeer grondig, steeds actueel en ruim . Hij was voorzitter van

' 49

het D, v i d s I o n d s en zat ~daarvan verschillewle prachtig-geslaagde Congresses voor .

In zijeugd was hij reeds een geliefd spreke+r op Stu-dentenvergaderingen .

Later werd hij voorzitter van M e t T iJ d e'n V 1 ij t , eere-voorzitter van de Stu,dentenvereeniging A m i c i t i a . I n S o-ciale~n Stu'diekrin,g, in het Vlaamsch Recht ge-n o of s c h'a p, in andere kringen trad hij herhaaldelijk op .

Vliebergh was niet wat men heet, een redenaar, maar naeen voordracht van hemm was men telk'ens geleerder, beter .Hij was voorbeeldig-duidelijk, voll,edig, zak'elijk, bewees on-weerlegbaar wat hij b~eweerde . Oratorisch kunstgenot schonkhij niet maar hij verrijkte 'den geest, hij` wierd oak 'door denederigsten begrepen . Ie'der luisterde+ graag naar hem ookomdat hij naar zich zelf niet luisterde . Omdat hij zich zelfniet zocht vond hij de harten zij+ner toehoorders . Als pro-f'essor moet hij voortreff elijk geweest zijn. H ij docee+rde inverschillende tak'ken van de landbouwwetenschap, - (Land-bouwersdiet was wel zij~n specialiteit) later ook in de Staat-huishoudkunde, de Strafrechtsweternschap . Over dit allesschreef hip een honderdtal artikelen, vlugschrif ten, leerb~oe-ken. Modellen in het yak zijm « B e g i n s e 1 e n v a n S t r a f-re cht» , «Beginsel~en van Volk'shuishoudkun-d e » . Van een Duitsch professor, zo~oals die in de spotbladengetypeerd wordt, had hij' niets. Gees pedantisme, Been op~-stapelen van moeilij'k'heden, Been nevelgordij~nen, Been spits-vondigheden noch haarklieverijen . . . Neen, de rechte lij;n,het licht van de waarheid, een stevig-logisch betoog .

Op zuiver-letterkundig gebied was hij minder-be~drijvig .V erbeelding lag bij hem wat in de schaduw . Met de mo~der-nen zal hij niet hebben gedweept. Door leuze~u als <<1 ' a r tp o u r 1' a r t>> liet hij zich niet bedwelmen en moedig, innaam van de katholieke moraal en van den Vlaamschenvolksaard, trok hij to velde tegen de verheerlij,king to Brug,-ge van Georges Rodenbach, den sc~hrij'ver van B rug e sl a M o r t e, enz, wat werd hij toes bespot ook door k'atho-liekenl Doch hij won zijn pleit to Brugge .

1 50

Met Persiju gal hij uit « H e t w e r k v a n 0 m e r D eL a e y » . Omer De Laey Was een van Vliebergh's go devrienden en schreef naar hem h~eer1ijke brieven . . . Hij zaler waarschij'nlijk ook zeer sGhaone hebben ontvangen . Vlie-bergh's briefwisseling zal ~eker een schat zijn! Wie catverder ooit kunnen waardeeren w'at vruchten groeiden ;uithet zaad van Vliebergh's woorden, wat goed h'ij door ge-sprekken, door wij~zen raad stich ;tte, wat kwaad hij' belette,vat stormen hij bedaarde, in hoeveel gemoed~eren hij weerlicht schijnen deed door de duisternis. Het groote huffs indo Waaistraat, de gezellige kamer was een Cenake+ltje~ waarde goede geest van wij'sheid en zachtheid, van voorzichtig-heid dock tevens van sterkte, daalde op de aanwezigen .

Vliebergh stellig was een voorstander van bet strevenlangs linen van geleidelijkh'eid >> dock hij bracht wel jets

tot stand. Het «h a a s t u 1 a n g z a a in > was een trek vanzij+n card ; het « voor iederen dag volstaat ijne task. Nietalles in eens. De druppel bolt den steep uit . >>

Hij bad God om wijsheid en tucht en liefd'e en weten ;schap. De bede bleef niet onverhoord .

N,atuurlijk schoon was dus de mensc+h Vliebergh . Die na-tuurlijke schoonheid droeg echter :de grootste bovennatuur-lijke schoanheid .

Men heeft Vliebergh een h e i 1 i ge geheeten. Het « Weesvolmaakt gelijk uw Hemelsche Vader volma,akt is > waszijn levensregel . . . de schoonste, welke denkbaar is, hat groo-te gebo-d voor wie wezenlijk een <c ubermensch >> zijn wit, fiat

in den heidenschen zip van Nietzsch;e, niaar met de katho-lieke beteekenis, dat wil zeggen een mensch uit zijn-klein-menscheliyk-rugs-zijnn opvlinderend naar bovenmenschelij'k-heid. --

God beproefde zwaar zijn dienaar . H'ij~ sloeg hem, meteene vreeselijke kwaal . Verlamming b sloop a,ls en tijgeral zijme ledematen . 0 virtuosen van de beweging : reinn~rs~f ietsers, loopers, zijn bet uwe zonden, uwe uitspaattingen,welke Vliebergh met zijne heldh ;aftig-gedragen onb~e e-li kheid uitboette ? Nooit kwamn bet « Waarom ik, o Hear? >>

'5'

op zijn mond. Dat hij' zal geleden hebben is on,betwistbaar,ooak hij zal door het venster been, of toen hij rondgeredenwend, dartel spel van kinderen en vlugge vlucht van vo4gelen hebben gezien, blij geschater van b wegende en stoeien-de menschen gehoord hebben . Is spontaan bewegen niethet levee ? Heimwee naar wandelen langs dc ban, onderde dreven, op den never ~der stroomnen baene e1de voorze-ker menigmaal zijne ziel. Drift naar werken joeg hem wel-licht meermaals op . Doch van verzet, verbittering, onge-duld viel nooit nets to bespeuren en ~de zieke Vliebergh waseen voorbeeld vain optimisme, van opgeruimdheld voor zijneomgeving, voor zijne zuster, die hem zoo liefdevol verpleeg-de, van wie hij' het levee vulde mlet offervaardige toewijiding,voor de talrijke vrienden die trouw kwamen luisteren naarde laatste klanken van bet wegstervende woord .

In die lichaamspuinen kwam God zich' dagelijks met zijndienaar vereenigen : de gevangene-in-de brooiged'aanten daal-de tot den gevaangene in het roerlooz~e lichaam neder . Meer-maals reed Vliebergh in de weidsch~e stifle n'a t u u r : in dekloostervrede to Averbode, in den grooten tuin vol kinderenvan Dr. Pers . 's huffs to Broechem, in de vlak'te van Gistel .Heeft hij dan in zalige verrukking de heilige stad Jeruza-lem aanschouwd en het hemelseh Paradijs, waar hiji op-nieuw eens zou kunnen gaan in zijn sub~tiel-verrezen lichaam .

<c Ik geloo in de verrij enis van het vleesch, in het eeu,wiglevee >>. Het zijn de slotwoorden van bet Credo. De kerkervan het levee brokkelde of iederen dag, . De Bevrijding na-derde met stil-rusten~de schreden. Aan den kernel scahenende sterren van den driekoningennacht . . . voor ons een nacht,geli,k de andere. Hij~ echter zal gejuicht hebben, innig-stilen de Won d e r s t e r hebben gegroet . Boven 't gesnik deromstanders zal hij~ het zwellen van het lied hebben gehoord,dat boven Bethlehem weerklonk : <t Glorie aan God . . . Vredeop aarde ». Daar trad de Heilan~d hem to gemoet met woor-den nit de bergrede : <c Zalig de zachtmoedigen, de vreed-~amen, de hongerenden en dorstigen naar gerechtigheid . . .Die barmhartig is zal barmhartigheid verwerven >. Ver-

1 52

awonden waren de dag n, de nachten van ziekte, de traag~k'ruipende Large jaren . Voorbij was de smart. De verdien-ste bleef' en de glelul alige ceuwigheid begon.

("Averbode's Weekblad,,, 15 Febr. 1925.)

WINFRIED-BONIFATIIIS

(5 Juni.)

Winfried is de apostel van Duitschland geweest dockbegon en eindigde zijn loopbaan in Friesland. Hij is eenE

van de talrijken geweest die uit Engeland naar het vasterland kwamen om er bet waar geloaf to verkondigen. Zijnvader was een edel, vermogend man in Wessex. Bij mon,niken ontving, Winf rigid zijn opleiding en hij weed zelf mon-nik in het klooster Rhutzelle waar de geleerde Wijbbre htabt was. Alles lachte hem tegen dock hij~ hoorde Godsstem, welke hem beval uit to gaan ter bek+eiering van D uitsch-land ~dat in de zesde en ide zewende ee w (Winfried; werdvolgens de overlevering in 675 geboren) nog grootendeelsheidensch was . Ook nit' de Nooidelijke Nederlandenn was,met 'de Romaansch geworden bevolking, het Christendomverdwenen,

Doch Winfried ging eerst naar Friesland. De Frankerzochten uitbreiding naar het Noorden van hun rijk en deKarolingers poogden de Friezen to onderwerpen, ZoolangBoning Ra;dbod leef de gelukte dat niet dock na zijn d'oodverzwakte de macht der Friezen, En ,evolg van de ves-tiging der Frankische heerschappij~ was de prediking vanhet Christendom . In 695 werd een van de eerste zendeili!nLgen -- meest angelsaksische - Willeb~rord tot bisschopover het land der Friezen benoerod en koos tJtrecht totzijn woonplaats, doch het kostte veer moeite de afgoderijMj de Friezen uit to roeien v~ooral tijJdens Raidbod die hetChristendom haaatte ook omdat het de gads'dienst van zijn

' 5 3

vi;anden de Franken was, Willebrords prediking droeg vruch-ten vooral c nder de Friezen ten Zuiden van den Rijn,, enhet meest in Zeeland, Winfried predikte meest ten Noor-den van den Rijn, dock altijid verlangde hij naar Duitsch-land to gaan, vooral bij zij~ne stamb'roeders de S .aksers~maar in overleg met Paus Gregorius den 11 e bij wien hijnaar Rome reisde en van wien hij den naamn Bonifatius ont-ving, tong ''jj eerst naar Thuringen . Daar vernam hijj datWillebrord, na Koning Radbod's ~dood in 719, naar zijnebisschoppelijke stall teruggekeerd was en hij ging eerst naarFriesland om, zich voor zijine tack als missionaris, onderWillebrords leiding bekwaam, to maken . Hij vertrok echterspoedig, toen Willebrord hem tot hulpbisschop wilde w'ij-den, om zijne roeping ~~e volgen en ving in Hessen ijn~arbeid aan,

H'ij won, in weerwil van ontzaglijke moeilij~kheden, ontel-bare zielen voor den H~eer en li~et het heilig water van hetdoopsel over duizenden hoofden neervloeien . Paus Gregorius,op de hoogte daarvan gebracht, verhief 'den missionaris in722 tot de bisschoppelijke wa,ardigheid en droeg hem opde kerk in Hessen, Thuringen, en in de landen ten Oo~stenivan den Rijn kerkelijk in to richten en de beke;ering vanSaksen voor to bereid'en. Karel Martel, zoon van Pepijinvan, Herstal, was een groot beschermer van Bonifatius .

Door eene heldendaad velde de zende~ling ; heat heidendomneer,

Bij Geismiar stond de heilig~e eik aan \Voden gewijd .Heilig waren boomen en wouden voor Germanen. En ditis niet to verwonderen.

Wat de boom, wat de eik is in de natuur bezong,, StijnStreuvels eens in zijn eenig-machitig stuk D e B o~ o men,zooals hij in zij;n G e no' ve v a zoo meesterlijk het leveevan het woud schildert,

Machtig uit den grond rijst de b~aom. B~oven hem hangsde hemel helderblauw of stormzwanger. Wolken en 'da-gen, jaren, eeuwen zelfs drijven boven den boom voorb'ij .Bliksems klieven hem, Zongeweld davert in hem, \Vind!e!n

' 54

fluisteren door zijine bladeren . Vogelen zingen in zijne kruin .Hi; hangt de schaduw als een tent boven de hoofden

van de rustenden aan zijn voet . Gelieven snij+den hun naa;nnin zi~in schors . Kindere'n zien op naar hem als natar eenreus -- sterren flonkeren hem van ver toe . Uit den aardenaar den hemel rijzende in wondere eenheidsbezieling vanhetzelfde leven in wortel, twijgen en kruir}, is hij can be-middelaar, peen natuurpriester .

Onder Geismar's boom waren geslachten gekomen, sid-derend van vrees voor den machtigen god Woden, onmach-tig van schrik .

Bonifatius echter vroeg urn, een bljl en begun to hak-ken. Bleek-van-verontwaardiging verwachtten de omstaau rsdat de heiligschender zou neergeslagen worden . Doch debijlslagen duurden voort en galm~den . De god zweeg. Waarbleef hi ? Waar was zijn hamer? De splinters vlogen alom .Gekwetst in hat hart, met steeds diaper gapende wondwankelde de eik evenals bet vertrouwen van de Woden-aanbidders. Plots daverde de grond . - Hid scheurde breedopen, Bonifatius sprung op den gevelden eik, zwaaide metzijn b'ijl en hief een zegekreet aan tar ee~r van God diehem, David, de macht gegeven had den Goliath van hatwoud Deer to slaan.

Met hat hout van den heiligen eik ward tar peer van denheiligen Petrus een kerkje gebouwd . Toen de Kerk in H e s -S e n bepaald gevestigd was, ging Bonifatius naar Thuringenen vorderde (daar van alien gehoorzaamheid aan zijn bis-schoppeli k gezag . Alle moeilijkheden overwon hij. Kerkenrezen uit den grond . Kloosters warden gesticht, waaronderPulda hat beroemdst is .

Na tiers-jarigen arbeid mocht de bisschop met heiligentrots op zijn war' neerzien .

In Hessen en Thuringen bloeide de kerk dock d e taaakwend your een main to zwaar, ;al was die man ook Boni-fatius, Van Gregorius den I I Ie die in 731, Gregorius deTI~3 (als Paus opgevolgd was, bekwam Bonifatius dat hij,,aartsbisschop benoemd, andere bisschoppen aanstellen zou .

' 5 5

Nog eenige jaren arbeidde hij' aan de hervormin,g van eKerk in Beieren en dan begaf hiji zich nogmaals naar Rome(737 -73$) . Rome was voor hem, zooals voor alle Roomschen,de noordster van zijn hart. Wat Rome voor een katholielzijn 'kaan, beschreef onder meer de Nederlander Schaepmar .

Voor Bonifatius was de P a u s , Christus, de Herder, ode

Vader. Bij hem vroeg hij om raad, wanneer hij voor moei-lijke vragen stond . Van de Paus kwam troost, telkens alsmoeili kh~eden, als prikkeldraad zij;n weg versperden. TeRome, voelde hij zich als in eon vaderhu,is .

Als legaat keerde Bonifatius terug naar Germanic teneinde in Beieren, Allemanie, Thuringen en Hessen een ker-kelijke hierarchic in to richten. Doch ook elders hervorm-de hij de Kerk, roeide hij misbruiken uit in Austrasioonder Karloman, in Neustrie, onder Pepijn, Meld verga-deringen, synoden totdat ij tot bisschop to Mainz veryheven werd .

Heel wat moeilijker was het voor den ijverigen hervor-mer de misbruiken uit to roeien dan den eik b'ij G eismarneer to vellen .

Het onkruid door den boozen geest gestrooid verstikteop vele plaatsen het goede zaad. Niet alles slaa ;de naarwensch. Hid had to worstelen tegen weerspannigheid, heersch-zucht van wereldlijke vorsten, hafintrigues tegen hemp, denvreemdeling, nationals moeilijkheden tegen de algemeene-alle-volken-beheersehende Katholieke Kerk . Menige tak hingzoo los aan den Roomschen stain . Bonifatius streefde naareenheid en wilt dat $een tak, van den boom gescheiden,lev~en kam. Over de eenheid van het geloof seireef hijeen verloren gegaan boek . Naar eenheid met Rome streef-de hij zijn heels leven door. Knielen als even kind aan devoeten van den Paus, kon die man, die gansche volkennhad doen neerknielen .

In 747 valt de avond over zijne dagen . Pepij,n was Inees-ter van heel Frankenland en word na Childerik, den laat-sten Merowing, koning. Bonifatius was alleen nag bisschopto Mainz. Het klooster Fulda was bet Bethanie van zijnel2iel .156

Jaarlijks ging hij char rusten, bidden en leefde hij alseen mo!nnik, Voor Fulda bekwam hij van Paus Z,achariaseen privilegie .

Zijn leven luidde de stormklok niet meer maar kleptahet angelus van de schemeruren, « In to gaan tot het huffsvan den H`eer » zal zijn ,root verlangen geworden zijn .

In eene cel, met God to verblijwen, tot God to bidden,van Aden hemel droom~en . . . !

De 1~eiding van het bisdom Mainz legde hij op do schoudersvan zijn leerling Lullus. Alle band'en met de aarde maaktehij los . . . dock zie . . . char nntwaakte weer in zijne ziel hareeerste liefde : hij wilde terug naar Friesland waar hij zijneeerste vruchten geplukt had voor Jezus, den goeden tuinier.\Veer wend hij missionaris.

In zi~in lief Friesland waren, sedert rillebrord's flood,de vorderingen van het Christendom belemmerd . - Die trekom weer !naar het missieland to reizen is zeer gewoo~n, OokAm,andus kwam zijne levensdagen eindigen in de noorder-landen waar hij eerst als apostel opgetreden was, - Denflood trok Bonifatius to gemoet als eon bruid haren bruid,e-om. Het lijnwaad voor zijn lijik droeg hij mee. Roerendwas het afscheiden van zijn geliefden Lullus die weende .

Bonifatius predikte nog ten Oosten van de Zuiderzee .Op een missietocht den 4 Juni 754, werd hij, door eeneschaa, heidenen overvallen, - Tegenover bet zwaard vanden Heidene hief hij als een schil~d het evangelieboek op .Zijn bloed verfde het boek . Met hem stierven een 2 5 tatgeloof sgenosoten, Die Christenen slaagden er later in de hel-denen to verdrijven en brachten het lijk van . den heiligenaar Utrecht. Van char werd het naar Mainz, later naarFulda gevoerd, In de nieuwe kloosterkerk to Fuld .a ligt hij~hegraven tusschen Sturmius en Liob'a, zijine geliefde vol=gelmgen .

« Daar in Fu1da » schrij~ft Moritz Meschler «rust Boni-fatius, de eerste Monnik, discipel van ode Heilige Benedictus, met zijne liefde tot de Heilige Schrif t en de weten-schap, de liefhebber van boeken, van k"unstvolle kerk'siera-

' 57

den, van rijkverluchte koorboeken, die zelf een Latij,nschespraakkunst schreef en to inidden van zijn missiearbeid glentijd vend em de eerste proeven van zijne jonge leerlingenin zake verskunst to verbeteren, daar rust Bonif atius, betschitterend voorbeeld van het Katholiek Episcopaat metzijne liefde tot de zielen, tot arbeid en ijver voor 1~et rij'kvan Christus en de heerlijkheid van zijn evangelic.

Het voorbeeld van den bisschop met de kerkelijke ge-zindheid, de grenzenlooze hoogaachting en lief de voor denapostolischen steel, met de levendige, onwank'elbare over-tuiging dat de kerk alleen gedij~en kan door lever~d'ige aan-sluiting bi; Rome en onderdanigheid aan den Paus, Petrus'opvolger, Christus' zienlijken stadhouder . . .

In de jongste jaren werd het Klooster Fukia een bis-schoppeli ke zetel. Daar vergaderen jaarlijks~de duitsche bis-schoppen om de belangen van de Kerk to bespreken . Dieplaats is een ; nstig voorteeken,

(( Zoolang de geest van den H . Bonifatius de bisschoppenbezielt is voor Duitschland niets to vreezen . Zijn gdest isde ware, bisschoppelij~ke, 'kerkelijk'e geest, de onveranderlijketrouw jegens den Apostolischen steel, de geest van ~eIf-vergeten, onderdanigheid, innigste eendracht met Rome . Motdien geest kan geen kerkelijike inrichting blijvend verkwij-nen; van dien geest beroofd kan geene kerk zich ontwikke-Len en bloeien » (aus deny Katholischen Kirchenjahre, 1130 .)

Geli,k Lucifer te,genover Michael stond later in Duitsch-land ook een andere monni'k op, geniaal, geweldig in, zijt,ewelsprekendheid, ontstuimig en wellspreke~nd, de volken me-deslepend : L u t h e r , wiens leventaak het tegendeel is vandien van Bonifatius . Deze knielde voor Rome, verb'ond metRome. Gene haatte den Paus als den Antechrist, sch,okiRome uit voor de « groote ontuchtige », « La;ten wiji hunnebanden verbrekenf verwerpen hun jkuvan boven o~nzehoofden ». Die psalmwoorden bulderde hij teen hij, op 'de ver-oordeelingsbulle antwoord'de. Naar Aden Paus werpt his metal den drek van zijn ziel. Hij, schuimbekt van, woede bijhet hooren van 's Pausen naam,

I 5$

Hij rukte het yolk weg van de bronnen van het leven-de water, Hij vluchtte de armen van den vader en schonkaan Duitschland ij~zeren dwingelanden .

<< Het protestantisme in Duitschland > schrijft Forster« ging uit van den strijd van h,et persoonlij~k' geweten te-gen de instelling. Hij liep in Pruisen uit op de aanbiddingvjan den Keizer en de vergoddelijking van de installing . >>

Ook hij+ zegt en herhaalt telkens hat << Duitschland, keerterug tot uwe middeleeuwen .

<< Het herbouwen van ons yolk kan slechts gesehiedendoor hat herleven van de oude duitsche gedachtenwereld .Daartoe is hat noodig dat hat Duitschie Katholicisme ~dattoch vroeger de eigenlij'ke behoedeir was van de algemee,ne overleveringen der middeleeuwsch~e ge~meenschap, zichgrondig Iosscheuren zou van hat nieuwduitsch-pruisisch na-tionalisme », << Net Duitsch Katholicisme heeft slechts be-wezen Duitsch en Katholiek to zijn, wanneer bet apnieuwgepoogd heef t aan hat hoofd to staan van hen die dengeest van ons yolk afwenden van bet onduitsche nationalis-mus » .

Nog wordt Woden in Duitschland aangeb'eden . Nog rij-zen heilige eiken to zijner eer . Nag is bet noodig dat eenBonifatius komen zou die de trotsche boo~men van zege-lanen neervelt en uit hat hour er van k'erken optimmertten ear van Petrus, den Pans van den Christus, van vre-de, van liefde tot de kleinen, tot de armen, tot dei nede-nigen, die zei << wie met bet zwaard slaat, zal door hatz'Waanct vergaan > .

Moge bet voon hat Katholicisme in Duitschland dagenuit F u 1 d of waar Bonifatius begraven ligt. F ua 1 d a ont-vang t zijn licht uit R o m e en to Rome schijnt de zon vanGods eeuwige waarh~eid die stralen blijft, zelf s als de Kei-zerriken, als rijnde stamen, nedervallen . . . De jongste Pre-sidentsvenkiezing, eilaas, staat niet i°n hat teeken van Fuldaen Bonifatius,

("Averbode's Weekblad,,, 7 Jiuii 1925 .)

' 59

PETRUS CANISIUS

Op 21 Mei 1.1 . verkondigde Z. H. de Paus met den ge-bruikelijk'en luister « na rijp overleg en na de god d ;el'ijkehulp dikwijls aangeroepen to hebben, met de instemmingder kardinalen der Heilige Roomsc'he Kerk, der Patriar-chen, aartsbisschoppen en bisschoppen » den zaligen PetrusCanisius heilig;, en schreef hij hem in h'et album, dier Hei-ligen « in 'den naam des Vaders en des Zoons en 'des H'ei-ligen Geestes. Amen » .

Na de Heiligverklaring voegde Z . H. de Paus er deuitroeping hij aan den Heiligen Petrus Canisius as doctorEcc'lesiae, leeraar der Kerk, die uit zijn werken en ge-schriften zooveel nut had getrokken en verklaarde hij deCanisiaansche leer uitmunt'end gelijk hot leven van den 7nieu-wen kerkleeraar uitstekend in heiligheid was gewee!st. Te-vens bepaalde de H . Vader den feestdag van den H. Ca-nisius als belijider en kerkleeraar voor de geheelea kerkop 27 April .

Canisius Petrus is eon der grootsten uit de Kerk, eonder grootsten uit Nederla!nd . Hij was de noon van denhurgemeester van Nijmegen, de stad waar thans de eerstekatholieke Nederlandsche Universiteit word opgericht . H iiword geboren op 8 Mei I52I, dus ten tijde van hot ont-staan van hot Lutheranisme . Hij~ was goon; gewoon kind ;van den zwaren strijd tegen de vleeschielij; e luste~'n had hijnog Been ondervinding, toen hij, reeds dik'wijls gebruik maak-te van hot boetehemd, zonder dat iemand hot hem go-hood of hem er toe aanspoorde . Van zij'ne prilste jeugd ofvoelde hij de grootste gadsvrucht tot het H . Sacramentdes Altaars. Daaraan is wellicht to darken dat zijne zin-nen voor onzuivere besmetting werden gevrijwaard .

Canisius was rein, ingetogen,, godsdienstig en vroom zoo-wel aan de universiteit to Keulen, wiaar de vrome Nico-lags van Esschen zijn leidsman was, als aan de Universiteitto Leuven, welke hij daarna bezoeht .

Under den invloed van 'de lessen van Niaolaas van Es-

I 6o

schen en van Justus Landsberger, Karthuize~r to Keulen,van wien hij de devotie tot het H . Hart leerde, dachaCanisius veel na over de keuze van cen levemsstaat . 'T'oe-vallig hoorde hij van Petrus Fa;bier spreken, die to Mainzvertoefde en van de pas gestichte Societerit van Jezus. Hijgaat naar Mainz, doer de geestelij~ke oefeningen en worthJezulet. Uit den mond van een heilige weduw;o to Anthemhad hij reeds vernomen dat can nieuwe ord~e van priestexstot hervorming der Kerk zou ingesteld warden en cat hijonder hun getal zou worden gereker d .

Een oo genblik had hij er wel over gedacht het beschourwend levee to verkiezen dock Duitschland was voor ditlevee niet meer geschikt. Het gel~eek' op een slagveld ; dowoelige monnik van Wittemberg, Luther, had de klooster-poorten van Duitsehland ontgrendeld . Het land had be-hoefte aan apostelen . Daarvoor zorgde het genootschapvan Jezus . t< Voor Ignatius was Christus de bezieler enaanvoerder der strijidende Kerk, de voortlevende bruidegomdie zijn onbesmette Bruid, de Kerk, woorden heeft toege-fluisterd, waarvan zij slechts het geheim weet en waar-door zij de goddelijke kracht van 's Heeren blood in dezielen verm,ag uit to storten. Geen der voorgangers heeftzoo consequent de zaak dyer kerk met die van Christus ver-eenzelvigd, noch zoo volstrekt zijn orde met de gouden ke-ten der gehoorzaamheid aan den Stool van Petrus gebon,~den > (Uit een artikel van P. J. Van Heugten S, I. in D eTij' d v. A.)

Canlsius word de man, door de voorzienigheid uitverka-zen nom; Luthers dwaling to biestrijden . « Door zijn groate,g,eestdriftige liefde tot God en zijn yolk, door zijn omva1tondo geleerdheid, zijn wonderb~aar m nschen- en zakenb'e-leid, zijn treffend inzicht in de nooden des yolks, zijn bui-tengewoon zich kunnen iaanpassen aan toestanden en be-hoef ten, door zijn heilige zelfverloochening en ~eenvoudigegoedheid was hij , opgewassen tegen den machtigen stroom,van geloofsverzaking die zich uitstortte over alle Duitsehelanden >> (uit h'et aangehaald artikel .)

r 6 r

In I549 legde hij zijne professne of in Ignatius' handenDie ;groote load, to Rome, werd voorafgegaan door her-haalde gebeden op ode graven der apostelen .

Daarbi;~ voelde de Heilige een buitengewonen troost . . .K De Heilige apostelen, » getu,ig;t hij, « gaven mij hun iegenen bevesti,gden n n tending naaar Duitschland. Het was ofzij mij hun welwillende beschermin b~eloofden voor mijnapostelroeping in Duitschland. Voor een oogenblik verb'orgtGij den onafzienb'aren weg van niijne onwaardigheid entoondet mij, wat er in en door U zou geschid Ien . Hetwaren dingen, die men gewoonlijk voor anderen niet eensuitspreken mag, zonder den schijin to wekken zich zelf tooverschatten, als wanner iemand schuchter zou durven zeggen wat hij in ootmo d in zich heeft waargenomen ; dotGod hem a1 tot een vat van uitverk'iezing aangenornen heeft}any den naam van Zijn gezalfde to brengen voor k"oningenen volken » .

Vain een ander gebed (twee dagen, latter 4 Seaptelrnber1549) verhaalt hij : « Toen ik voor het altaar der apostelenPetrus en Paulus neerlag, heM gij~, o Heer, mij een nieu-we weldaad bewezen, en mij, terwijl ik op het punt stoodmin plechtige geloften ~al to leggen, een eng~el toegezon1den, om mij onder zijln lending en schutse in den hooge-re'n stoat der pro essie to onderric ten en to steunen, .

Daarom naderde ik onder zij~n be gleidir g tot het altaarvan het H . Sacrament en erkende daiar mijn opdracht, alsnieuwe apostel des Heeren. Voo~r mij op den grond lag mijnziel . . . Dan telde de Engel, gekeer'd tot 'den troop van ~uweMajesteit, mijn onwaardigheid en laagheid naar grootte enaantal, om goed to doen inzien, hoe onwaardig ik nader ,de tot de professie . . . Toen opendet Gij', o mij~n verloss~etr',als 't ware, uw Heilig Hart voor mij . Gij geboodt mijuit die bran to drinker. 1k moest water des Heils schep-pen uit uwe bronnen. Toen voelde ik een vurig verlange,n,dot stroomen van geloof, hop en liefde daaruit in mijzouden overvloeien, 1k dorstte niaaar armoede, kuise eid engehoorzaamheid en ik verlangde door U heel rein, gewas-

162

schen, gekleed en versierd to worden. To~en ik bet gewaagdhad uw heilig Hart to naderen en mijn dorst er nit tolesschen, beloofdet Gij mij ter bedekking mijner zielenaakt-heid een kleed, ~dat uit drie deepen b~e~stond : vrede, lie fdeen volharding » .

Canisius was voor de Duitsche landen een tweede Bo-nifatius. Hid' plantte weer h~et Roomsche vaandel aan Rijnen Donau . Hij+ sprak of arbeidde in alle groote Duitschesteden,

Hij was professor en predikant, kanselier, overste vanzi: n orde, woordvoerder in godsdiensttwisten, theoloog enspreker op de kerkvergaldering to Trente, hofpre ;dikant toInnsbruck, missieprediker en biechtvader .

Hip was de spil der tegenreformatie . Pausen, kardinalen,~bisschoppen, katholiek'e vorsten, werkers vroegen hem omraad en voorlichting.

En tusschenin schreef hij lijvige boekdeelen over Joan-nes den Dooper en de Heilige Maagd o, a, bet boek o v e rde a,llerheiligste ma~ag'd en moeder Gods Ma-r i a . Hij verdedigt daarin de onbevlek'te ontvangenis vanMaria, hare voortdurende maagdelijk'heid, haar volheid vangenaden, en bizonder ook haar lichamelijke opneming inden hemel .

t< Dit 'boek k'an n~,en ~oenven een reusachtig lo~flied opMaria . . . Geen wonder dat de goed~e moeejder Maria haarijverigen vereerder, dire zooweel voor haar deed, z~ooveelover haar preek'te en schreef, zoo k'racihtig Mar vereeringbevorderde, bier b~ n®den reeds rijkelij'k beloo~nde en biji zij,npro!essie en zijn zalig afsterven aan hem verscheen en hemzegende ». (P. Alb~ers in «Die Bode van bet H, Hart JuniIg25),

Hij verspreidt zijin Catechismus, Door kleine boekjes wendde leer van bet Protestantism~e verb~reid . Canisius' Catechis-mus staat daartegen ; hondig, duidelijk, helder. (1585) .

Hij voert een ontzaglijke correspondentie waarvoor eenn ensehenleven noodig is om ze uit to geven » (achtgroote boekdeelen),

¶ 63

Hid heeft een uiterst-druk bewogen leve~n. _ \Va;nneer hij',na, dertig; jaren reuzenarbeid eindelijk rusten goat, naar Frei-burg in Zwitserland, goat zijn roem met hem merle . DeH . Carolus Borrameus verlangt hem als metgezel op zijnvisitatiereis door een, gedeelte van Zwitserland .

De H, Franciscus van Sales schrijft hem « Gij zit yinheel de Christenheid b~ekend om w! at ge voor Christus ge-daan, gesproken en geschreven hebt .

Men heeft hem -- van in de zeventiende eeuw reedsmet Franciscus Xaverius vergeleken,

Beiden hadden zich met hart en ziel aan de Societeitvan Jezus gegeven, Beiden waren in het re~ligieluse~ leveenopgevoed door den stichter der orde, den H~ . Ignatius vanLoyola . . . 'ofschoan beiden uitmuntten -door geleerdheid, lagtoch hue kraacht in de pre'diking, in het hoogst activee~~levee, in hue bestuur. Beiden behooren tot de allerberoe!mld•ste werklied~en uit den wiingaard der Heilige Kerk ». (Pa-cer Albers a, a.)

Den a I December i stierf de heilige, zooals heiligensterven, met peen blik op den open hemiel, « Ziet ge niet ?Ziet ge niet ? » vroeg hij, op de deur wijzende, als zagg hijden hemel die voor hem openging .

Hij ligt begraven to Freiburg in de St Micha, lskerk .Op zijn graf gesehiedden z'ulke talrij!ke wonderen dot uitalle stre'ken die geloovigen er heaen kwamen als naar eenbedevaartplaats,

Pater J, Van Heugten . typeert als volgt Canisius' eigenaard,

« Canisius is ten slotte Nymegenaar en zuiver Neder-landsch zijn de hoofidlijnen van zijn wen, zoo zuiver alsbij~ Adrianus Vi . . . Canisius heeft (in de rij der heiligen,)zijn geboorteland to vertegenwoordigen. Ernst en be~zadigd-heid - bezadigdheid in den goeden vin van wijsheid enbeheerschte kraeht - warm twee hoofdtrekken, die henbleven kenmerken en deze natuurgaven had hij van geetnvreemden. De j 5e en I6e eeuw zagen vee'l groote Neder-landers geboren worden die de aandacht van Europa vroe~

i64

gen voor het lage land aan de zee . Droevig slechts platde bloei spoedig gebroken werd door oorlog en Calvinisme .Canisius is een der grootste~n van den Nederlandschen stainom zijn heilig, Godgewij;d leven, zijn hoog onaantasthaarkarakter, zijn edele geestdrift, om zijn veelzij dige gaven,zijn wijsheid en welsprekendheid, zijn schranderheid en geeGt-kracht, zijn besohaving en talent van menschenbeheer, omzijn onthechting, zijn eenvoud en ongeveinsde oprechtheidvain hart. Al wat Katholiek is in Middeti Europa, eert hemals zijn nieuwen apostel . . . Hijc herstelde het eenigea, ware,het heroische, het eeuwige « transcendente~ » Christendom . . .Wee den godsdienst die slechts brave menschen kwe+eht !Er zi;~n hoogere extases noodig dan een zekere psalmver~rukking, er moeten oogenblikken vlammen dat de Gods-liefde de harten der edelsten tot blakend~e slachtoffers brandtals de morgenzon een heilige in het kerkraam ; dock --~zij het een symbool -- het protestantism~e h;eeft den zonn&-brand in den kerkraam-heilige gebluscht, door den heiligeweg to nemen . »

Zijne predikatie, bijde heiligverklaring besloot Z . H, d~Paus met den wensch dat de Heilige en Kierkleeraar, dietijdens zijn leven zooveel afstanden had afgelegd en lan-den bereisd, een band zou worden van eenheid under devolkeren .Mgr. Diepen, bisschop van 's Hertogenbosch, dus van

de geboorteplaats van den Heilige, drukte in 'een herder-lijken brief (7 Mei 1925) zijne hooge vreugd uit over deeer welke hem t e beurt vigil . Ook hij juichte : « Petrus Ca-nisius is en blijft de onze door geboarte, hij die in zijnkinderjaren neerknielde bij de zoete Lieve~ Vrouw van denBosch, die in 1565 door Pius IV als ~gezant naar de Nederlan-den werd gezonden, die in dat zelfde jaar ons H . Geloofpredikte in de katholieke Stephanuskerk to Nijrnegen en indie stall door zijn vermogende bloedverwanten de armenrijk lies bedeelen . »

H oopvol ziet Mgr, op naar den H eilige : « H eeft deHeer . . . in 1921 en 1922 niet joist in ons dierbaar vader-

i 65

land, op Canisius voorbede, de beide wonderen gewrocht,die voo: diens beiligverklaring nog vereischt werden?

Neen, de H . Petrus Canisius zal zijn invloed als bevoorrrecht Burger van het Hemelsc~h Jerusalem, voor ons yolkniet onbenut laten!

Geestelijke en stof f elijke gaven zal hsj over zijn vader-land, zijn bisdom en ij;n geboortestad doen afdalen .

Wij zullen door Hem als Heilige vooral van God gaa'n~verwerven, wat de H . Kerk ons toestond reeds door zijnvoorbedc als Zalige to vrage;n in de Oratie zijner H . Mis

ct 0 God, Gij hebt tot schutse van het kathoiliek gelooffJUw zaligen belijder Petrus met de kracht der deugd n,der wetenschap toegerust ; verlee~n ons, bidden wiji U, datdoor zijn vo~orbeeld en zijn vermaningen de dwalenden opden weg, des heils teruggevoerd en de geloovige'n in dobelijdenis der waarheid versterk't warden, Door Christus on-zen Heer, >> Het hehoud toch des geloofs, de terugkeer derdwale'nden en der zondaren, het (( alleen een Herder en~n kudde is wel de kostbaarste hemel,gave die Petrus Ca-nisius zijn dierb+aar Bisdom verkrijgen kan >> .

Pater Albers' wensch zij ook de onze : (( dat alle trouween brave Vlamingen, den Heiligen Petrus Canisius hu ;ngrooten stamgenoot en medebroeder vereere!n, vo~oral thansbij het feest zijner heiligverklaring >> (Bode v, h, h, H .)

Petrus Canisius zelf schreef tijdens zijn leven . (( De vol-keren zijn verplicht hun Besc'hermheiligen vurig to vereerenen de hun verschuldigde dankbaarheid to bewijzen -- zijmoeten die Heiligen uitnoodigen om to bidden vao+r de he1-keering Bergen en, die de Heer under hun bescherming heeftgeplaatst.

God Zij+ gedaankt en geprezen om~dat hij Petrus Canisiusschonk aan den Nederlandschen stam, Hij zij daarvan debeschermheilige mast Sin't Willebrord en Servaas, mastArrandus, Godelieve en Lutgardis .

("Averbode's Weekblad,,, 28 Juni 1925 .)

1 66

VINCENTIUS A PAULO

In i88 5 riep Paus Leo de XI I I den H . Vincentius a Pau-lo uit tot patroon van alle vereenigingen voor ch'ristelijkeliefde en barmhartigheid . Het was een schitterende en pas-sen.de hulde voor den Heilige, die alhoewe~ se!dert m ;eerdan twee eeuwen overleden, rnodern blij'f t : e;e wi.g-ino!dernzooals de Kerk en have lief dadigheid . Al moge op menigebied met bijval gestreden woiden tort uitroeiIng van demenscheliJke kwalen, al is meer dan een~ee ziekte~ overwon-nen, al kan er voor geijverd worden om de goederen vande aarde to vermeni ; uldigen en ze re;chtvaardiger to ver-deelen, al ijwerden alle openbare machten saam~ e ;n al stein-den zij' de Kerk toch zullen er under ons altij!d armen zijnen ongelukkigen . Altijd, tot op den laatsten dag, zullen degoedhartigen, gel~egenheid vinden om Christus in den ar-me to spijzen en to laven en to kieede;n en op to nemen,om zieken t e bezoeken, gevange'nen to verlo~ssen, doodento begraven . Immer voort zal er hehoefte be!staan aan onderwijs voor o!nwetenden, aan raaad voor hen die twijifelen,,aan barmhartigheid met streng1 eid gepaard, aan gebedenvoor de bedroefden, aan vergiffenis voor schuldigen .

Vincentius' geest blijve dus voortleven ; h'et is de geestvan Christus die aan de armen het Evangelie predikte,de armen beminde, dock de rij'ken niet haatte, die voorb'ij-ging al weldoende ; het is ode geest van de Kerk, dies harekinderen niet in slaap wiegt met allerlei liederen van eenonbereikbaar-paradijs op aarde, maar die verkondigen durl't :Lij'den en n.og; eens lijden behoort b'ij' het mens~ch-zijn en

wat de mensch ook beproett en v elke pogingen hij~ obikaanwendt, hij~ loan die rampen door ge~n geweld, door g1e,~nkunstmiddel geheel en al uit de menschelij'ke maatsc !appijverb,annen . Indien sommigen het voorstelien alsof ziji ditwel kunnen,, indien zij; aan bet ongelukkige yolk een lerienbeloven vrij van alle smart en eliende, dan strooien ziji filetyolk zand in de oo~gen en plegen 'een bedrog, dat eonszal leiden tot rampen groot'er dan die flu reeds b~esta,an,

1 67

Het baste wat men doen kan is de taken zoo to bezienals ze zijn en tevens het geschik`te middel tot verUchtingder fasten, zooals -wij' widen, elders to zoeken » (Leo deXIIT - in Rerurn Novaarum) .

`Vincentius zette de w'erking voort der diakenen, die detask hadden ook 'de liefdadigheid uit to oefenen, de wer-lang van Paulus, die tijd vor d om moeilijke reizen to doersten einde aan minderbedeelde christenen aaimoezenn to b'ren-gen. De geldeti door christenen vrij'willig bij:eengebracht wa-rn de s c h a t k i s t d e r 1 i e f d e, omdat zij' warden aan-gewend om armen to waders en to b'egravdn!, ten b'eh ;o'evava }onbemiddelde weezen, van afgeleef de dienstboden, ensehipbreukelingen .

HiJ bedelde, z'ooals de kerk dat steeds had gedaan, nietvoor zichzelf dodh voor de ~ngelukkigen . Hij predikte sassde rijken hunne plichten, - hij wide hun : f< H et is zaligerto geve'n dan to ontvangen » . « Die overvloed van b~ezittin-gen heeft, wake er voor dat hij njet lauw worde in hat~chenken van barmhartigheid > .

H'ij beoefende de dhristene lief de zooals Schaepman hlaareens beschreef : « echte dothter van Christus' braid, hoogereine liefde, die als de t'weelingzuster der armoede naastden troop den Heeren verschijnt . . . Zij neemt des arinen ope kt ze christenen, kinderen Gods. Zij geeft alles,alles, de gaven des tijds en de -gaven der eeuwigheid. Inhaar hand liggen de bet oeften des lichaams, op haar lip-pen zweven de woorden die lieht brengen in den g~~elst enrust in hat hart . . . Want de armoede vindt haar voile waters,niet in hat derven van, hat noodzakelij'k, tijldelijk goad alleen,haar volheid en haar diepste karak'ter ligt in de wrokkend eklae°ht, die nit de vergelijking met hat ruimer en beter be-deelde ontstaat. Wan eer dat, wanneer dat goede leven inbet tijdelij+ke bet hoogste is, daar neemt geen titanskrachtde tegenstelling yen den wrok der teleurstelling, aan gene zij-de wag. Maar als er jets hoogers, nets oneindig beters maggevomden warden dan de gaven des tij'ds, dan, ja dan,als er levers to vinden is na dit levers zelf s

dan vouwt

i 68

de zwarte armoede hear wieken samen en verdwijnt in dendonkeren nacht, en 'de armen blijven als de kinderen derrnaagdelijke liefde, die bun moeder werd our God » .

En men denke nu niet dat h~eiligen, als Vlncentius, om-dat ziji met bun verlangens den Hemel lnzweven niet meerfunk kennen stappen op de wegen dezer aarde ; men denkeniet dat zij ; noodzakelijk onpractisch zijn, in den gewonenzin van 't woord. De verlichte- vrijgeesten en vrijdenkers ver-binden bijna altijd aan bet begrip h e i 1 i g e dat van <c be-krompenheid > ~< eenzijdigheid K kortzichtlgheld > « gebrek aankennis van menschen en menschelij!ke toestanden » (( l alsstar-rig vasthechten aan bet verleden en weerzin voor wat zijvooruitgang heeten en wat inderdaaid sours vooruitgang is >) .

Laten zij maar even bet leven van Vincentius nagaanen dan zullen ze beschaamd zijn . Vincentius bezat ode groot-ste geestesgaven en de veelzijdigste rnenschenkennis . Alsknaap een schaap- en varkenshoeder uit de arm~oedigst~estree% van Frankrijk (1 e s L a n d e s) alwaar bij' in 1576geboren werd beleefde hij in zij+ne jeugid avon,turen vooreen heelen roman. Op refs dour den golf van Lyon naarNarbonne werd hij door Turksche zeeroovers overvallen ento Tunis als slaaf verkocht eerst aan een vissaher, later aaneen alchimist, daarna aan een Piemonteeschen renegaat, b~ijwien hit zij!ne akk'ers op de Bergen bewerkte .

Hij , bekeert de vrouw van den renegaat en oak 4enrenegaat zelf. Dan gaat hij naar Frankrijk, Avignon, Ro-me. Daar knoopt Vincentius kennis aan met den Pauselij-ken gezant en wordt door dezen met eerie tending belastbij Hendrik den IV, boning vain Frankrij,k . Vincentius leersbet hof kennen dock antvlucht bet en bewoont een klein ;,nederig kamertje. Hij bezoekt de zieken en de gasthuizender stad en maakt kennis met Pierre de Berulle, stichtervan bet Oratoire, een ware kweekschool van heiligen. Hifwords aalmoezenier van M :argareta van Valois, de eerste ;wettelijk-gescheiden echtgenoote van Hdndrik den IV, lochverlaat zijn arm kamertje niet. In bet Oratoire, hart hijFranciscus van Sales kennen, die hem den Heiligsten pries-ter beet, welke hij er totdan toe aantrof.

169

Naai de verlatenen wijst hemm zijn hart . Hij neerr t dearme pastorie to Clichy b~ij Parij!s aan (t 6 i 2) en is chareenvoudig pastoo'r van to lande, dock op bevel van de Be-rulle words hij' 'opvoeder der kinderen in het hooge huffsvan vlootvoogd de Gondy. Hij hield het char vier jaar volin weerwil van het politiek gekonkel o.nder het agentschapvan Maria de Medici. Uit lief de voor het volk van to Ian-de neemt hij, de pastorie Chatillon-les-Domb~es aan in hetbisdom Lyon en verricht er wonderen. Hij legt er de grond-slagen vary de eerste << Vrouwenvereeaniging deerb .a r m h a r t i g h e i d»„ waarvan de bisschop van Lyon (1617)den regel goedkeurde,

In Chatillon-les-Dombes was Vincentius tevreden dockop voorstel van de Berulle, en met de hoop meer goedto kunnen doen, keerde hij na vijf maand terug naar vloot-vOog(1 Gondy. Bij dezen was het hoofdkwartier van Vin-centius' heilige veldtochten . De V e r e e n i g i n g e n v o o rbarmhartigheid en het genootschap voor Missie-p r i e s t e r s nemnen daar uitbreiding. De vrouwen sporthij aan tot ziekenb'ezoek en ziekenverpleging . Aan de man-nen draagt hij de taak op ondei wijs, arb~eid en b'ezigheidto bezorgen. Daartoe wordt aan veeteelt ge{daan, in ( estreken richtt men werkhuizen in. Het bleek dat wetkver,schaffing doeltreffender was dan aalmo~ezen-b ,edeeling, eenb~eginsel dat nu eerst in de Belgische wetgeving, (( op den open-baren ondersta'nd » (Het woord liefdadigheid vermeed mien)aangenomen werd ; de ervaring leerde ook dat ge~rege Iezieke'nverpleging heel was meer vrucht'en voortb'racht dantoevallig ziekenbezoek'. Daarom werden de b' a r m ha r t i geZ u s t e r s opgericht : een genootschap dat ook b'uiten Frank-rijk welds een snelle uitbreidir g nam en zich welds ookmet onderwijs der kleine kinderen belastte. Dit alles vor-derde veel geld . Dit werd b~ezorgd door de Vereeni'gin(g~der Dames van de Barmhartigheid uit de hoogste stande ;Met hare bemiddeling wend het mogelij,k huizen op to rich-ten voor vondelingen, grijsaards, het groote armen-gasthuisLa Salpetriere »,

! 70

(( Vincentius' zorgen gingen naar zieken en armen, we-duwen en vondelingen, kinderen en grijsaards, bedelaars,reizigers en pelgrinis, gekken en zinneloozen, gevallen meis-jes, jeugdige misdadigers en galeiboeven .

H'ij verduizendvoudigde zich, meedeelend zijn hart, zijngeest, zijn lief de, zijn off erleven aan zijn gee'stelijke zonenen dochters » (uit een f eestred~e E . P . ' Josaphat D, M . Cap .)

Als liefdadige vooral is Vincentius bekend ook wegens d ~overal bloeiende St Vincentius' genootschappen, voor wiegeen enkel liefdewerk vreemd is cm dat ear op roemen kan;de liefde to beoefenen in meer ~dan 32 verschillende vor-men.

De eerste en voornaamste levensbeschrijvers ethter vanVincentius a Paulo zien in hem nog meer den priester enden « ;grooten minnaar wan het priesterschap van Jezus-Christus dan den liefdadige, dock zijn veneering en lief devoor den priester brengen zij in na,uw° verband met zijnnaastenliefde door ero~p to wij~zen hoe volge;ns Vinaen,tiurs'opvatting priester-zijn allereerst beteekent : <c de liesfde totden evenmensch zoo veelzij'dig; en zoo werkdadig mogelijktot uiting to brengen door de werkean den Caritas in gees-telijken en stuff elijken zin . » (naar een artikel van P . Geurtsin (( De Tijd » v. A .

Veel offers moest hij brengen o~m zelf priester to worden .Veel ijverde hij voor het onderrichit en de verbe~tering ,vande geestelijkheid . Zoo bekwam hij~ van Koning Lodev ijkden XIII de belofte dat indien de zieke vorst gems, hijniemand meer tot bisschop benoemen iou die been drilljaar bij Vincentius verbleven had .

Voor het inrichten van Missie's under het landvolk sticht-te hij een genootschap van secauliere prieste~rs voor de mis-sies, d e L a z a r i s t e n (goedgkeurdedoor Urbanus Viiiin 1632) die zich in Ii raxnkrijk wijidden aan Missies op hetplatteland of ook under de galeislaven . In het moederhuisto Parijs kwamen menschen uit allerlei standen, ook pries-tess, op retraite .

Toe'n Vincentius stierf (27 September i660) telde zijn

1 7 1

Comgregatie 34 huizen met 200 priestess . Persoonlijk hadhij 700 volksmissies geleid. « Orn het evangelic aan de ar-men to prediken zond hij mij >> is ode wapenspreuk deterCongregatie, welke begin 1925 3978 leden telde under wxe 23bisschoppen en ruim 2500 priestess .

Vincentius bestreed ha.rdnekkig het Jansenismus . De Jan-senisten getuigden dart hij hun meest geduchte vijand was,Toch was hij gekant tegen stoffelijke dwangmaatregelen .Hij wilde bekeeren, overtuigen, de zielen veroveren . Hij ha 1overigens een zees groaten eerbied voor de mens~chelijkepersoonlijkheid en vrijheid en wilde deze zoo weinig mogetlijk aan banden leggen.

Veel wordt over pacifismus en vredesaotie g;esproken engeschreven, Vincentius was een pacifist in den goeden tinvain het woord. Hij leefde in een tijidperk van oorlo~gen(Dertigjarige oorlog i 618-1648 . Frondecorlogen in Frank-rijk) en beijverde zich om vrede. Hij smeekte KardinaalRichelieu, minister van Lodewijk den III; aan de werel dden vrede to schenken, en drong, tijidens het Regemtschapvain Koningin Anna aan opdat Kardinaal Mazarin, die eentweede Richelieu was, van zijn ambt als minister z'ou ont-zet worden. Daar zijn duel slechts veer laat be~reikt werd,lenigde hij zooveel mogelijk den food door den oorlogveroorzaakt. Onze off icieele f ilanthropen zouden dus bij denH. Vincentius heel wat kunnen leeren, indien ze nede-rig genoeg waxen, indien ze zoo nederig waxen, als Vin-centius ! Haidde deze ode grooten willen~ vleierz, wat aleereposten hadde hijl bekomen. Hide zoude,n hove~ll ge ivoor hem gebogen hebben. Hoe hoog zou hij bij de men-schen in aanzien gestaan hebben. Doch dat verlangde hijniet.

Hij wilde alleen dienaar zijn van God, van Christus inde armen. Hij' beminde den eenvoud van zijue studi .ekamerde stifle schoonheid van den buiten, de kinderlij'ke zielenvan de eenvoudigen. Hij wilde ten dienste staan, hij poertstede schoenen van de jonge priestess die in zijn huffs geeste-lij Ze oefeningen hielden. Zelfs bij admiraals en vorsten en

172

vorstinnen, in de huizen van de adellij'ke heeren en daarn&svergat hij niet dat hij eens op de Landes een schaap-h,oeder geweest was ~n dat zijn valde,r vercplicht ge-weest was twee ossen to verkoopen om helm to laterstudeeren . Hij grog net trotsch op doctorstitels . « Zij~ndoctorstitel moet hij vernietigd hebben , dock ;>, schrij+ft P .Geurts « wat hij niet vernietigen kon was zijn vernuftigehersenkas, zijn ongewone scherpzinnigheid, zijn prachtig ge-zond en praktisch verstand, zijn menschen- en wereldkennis,zijm fijin geschoold theologisch oordeel, waarvan zijn wer-ken, zijn woorden, zijn geschriften en zijn preeken een om,-weerlegbaar igetuigenis afleggen >> .

Bij Vincentius hield het verstand vast 'de teugels in har-den. Geen overijling, geen onrijpe yachter dock ee!n zorg-vuldig wikken en wegen. Aan bet toeval words n;iets o~ver-gelaten. Op God words wel vertrouv d doch eerst wordsbet menschelijke beproefd ; daarom « zullen de instellingenen werken van b'armhartigheid van Vincentius >> eveneensden lof oogsten van de koelzinnige verstandsmenschen alevan ode gemoedsvolle teedere, Go~dgewijde maagden, die wijzoo gaarne Engelen van de dienende lief denoernen >> (Geurts) .

Geniaal wa Vincentius door zijn aanpassingsvermogen Op

al de behoeften van zijn tijd . . . dock bij hem was er in ditgeniale nets a b n o r m a a 1 s, nets uiterlij'k-schitterends . Hijwas stil in zichzelven gekeerd, man van overweging en ge-bed, eenvoudig loch niet slordig . « Geen hoogmoed zagmen in de ;gaten van zijn mantel, goals b~ij~ den Heiden-schen wijsgeer. « Zijn tong nuocht nog zoo gelapt, verweerden versleten zijn, hij was proper als zijn drager zelf .

De Jainsenisten,noemden hem wel een onwetende, eendomkop l . . . t< Dompers dat is ide naam aan Gods dienaarsgegeven. « Aanbidders van een ezelshoofd » zeide~n de Hei-denen to Rome reeds .

Och telde de wereld maar was meer domkoppen als Vin-centius, ~dan zou het lever op aarde heel was zoeter zijn,,dan zouden klassenstrijd, oorlog, de menschheid niet ver-scheuren en zouden onze vredesapostel~en heed vat meer

' 73

uitslagen bereiken dan met de vodjes papier van hun trac-taten en protocollen en met het Iapwerk van w!etten overofficieele lief dadigheid, of openbaren understand .

"Averhode"s Weekblad, ., 19 .lull 1995 . ;'

DE HEILIGE WILLIBRORDLIS

Willibrord is een onder ode vele zendelingen, welkef uitEngeland, to zijnen tijde het land der Engelen, naar hetvasteland kwamen.

Ten jare 658 wend hij in Northumberland uit Angelsak-sische ouders geboren. Hij' ontving zijne opvoeding in hetklooster van Ripon, onder leiding van den abt Wilfried,die later b~sschop van York werd . Op twintigjarigen leeftijdging hij naar lerland waar hij, in het klooster van Rathmel-sigi de H . Priesterwijding ontving. Toen hij drie-en-dertigjaar oud geworden was, voeld'e hij' den drang om to gaanen to onderwij'ien wat de Heer had geleerd en om hetheilig doopsel to laten vlo~eien in den naam van den Va-der, den Zoon en den H. Geest. Met elf vrienden tooghijr ;naar Nederland, alwaar hij to Katwijk landde . Methet teeken « waarin Constantijn gezegepraald had >> ging hijter verovering van het land dat nog in de duisternis was,gedompeld. Hij' reis~de naar Utrecht en begon de worste-ling met het Heidendom. Vroeger reeds in artikeilen overDionysius, over Winf ried-Bonif atius poogde ik den lastigenstrijd to schetsen tusschen het Katholicisrne en het Hei-dendom .

V'eeleischend is het Katholicisme en het bezit dat r~ch't,dien plicht'. Christus gaaf alles. God beminde zooz'eer zijnZoo'n en toch of f erde Hij 1-Jeirn aan den k'ruisdood omwille van het Menschdom. Het beloofde geluk, de H{emel,is eindeloos schoon .

Doch het vordert dan ook dat vorsten, voor wipe mep

' 74

nltijd knielde, flu knielen voor der vorsten Vorst, dat zijhuunne kroon neerleggen aan de voeten van den-meet-door-nen-gekroonde . Het eischt ht opgeven van ingewortel-de, eeuv enoude gewoonten, het scheuren van stevige ban-den, het vaarwel zeggen aan iedere ongeriege~lde liefde, hetversmaden van wat de voorouders aanbaden, van wat eeuwenlan,g gold als een heilige stamwet, als het teel en van heteigen volksbestaan, bet aanpassen van iedere wet op Godswet, het inschak'elen van elke liefde die schepsel aan Schep-per, en de schepselen onderling verbindt, het b'reidelen vanhet lichaam door de ziel, van den hartstocht door denredelij'k-verlichten wil, het opnemen van het Kruis en heatvolgen van den Heiland fangs doornenpaden, naar steilehoogten .

Toen Willebrord naar de Nederlanden, kwam, was Rad-bout koning van de Friezen. Machtiger echter dan dews wa-rm, beneden den RijMn, de Fran'ken bij wien Pepijn ho 'meierwas, Welwillend ontving Pepijfn Willibrordus, dock dexe wil-de eerst naar Rome . Want waar Petrus is, daar is de Kerk .

Te Rome wilde hij raad en zegen van den Paus (Ser-gius I), hij wilde relieken van apostelen en martelaren . Hijwilde een teeken geven van eenheid der Roomsche Kerk .Gee'n Christendom dan het Katholicisme . Geen Katholicis-me zonder° Rome .

In den herfst van 693 was Willibrord terug in Fries-land. Hij arbeidde met veel vrucht in Utrecht, dat op deFriezen heroverd ways .

Utrecht werd het mlddel-en uitgangspunt van zijme werk-zaamheden. Hij bouwde daar zijn eerste heiligdom .

Op 22 November 659 ward hij, blij: gelege!nheid van e~enetweede rein naar Rome, gewij'd tot Aartsbisschop der Frie-zen en met h~et heilig Pallium, als hoogste onderscheidings-teeken, vereerd .

Hij vestigde zij~n bisschopzetel in Utre+c'ht. Bij zijne kathe-draal bouwde hij een Munster of Klooster en verbond daar-mee eene klaosterschool, zooms dat in de 7e eeu w, vrij',-algemeer: de gewoonte was . Met de school wilde hij be-

'7S

keeren . Daat is dagelijksch brood in de geschiedenis vanhet missiewezen . Die school bereidt de toekomst voar .

Met medewerking van Wulfram, bisschop van S~eus, inFrankrijk, wint h;iji rijke vruchten op het missie eld. Hijpredikt en bouwt kerken in Ned11rland yen ook in Vl d~ren.

In een artikel <<De H . Willibrordus order deV 1 a rn i ;n g e n » door H. Van de \Veerd, priester (Diet-sche Warande en Belfort I92I, nr 4), words nadruk ge-le,ggd op de werking in bet Zuiddn, w°elke gewoonlijk slechts~in 't voorb'ij!gaan besproken words .

Schrijver toont aan dot H. Wil ib!rordus niet minderdarn de HH . Aman~dus, Eligius en Lambertus, voor de Via-min;gen een ware apo~stel is geweest . Met Vlamingen bfe-

doelt de schrijver bet yolk van eenzelfde ras en taal dotbeneden de Maas in Taxandrie, Vlaanderen n Maasgouwwoonde.

Bewijzen en herinneringen van Willib'rord's arbeid vindthij door het geheele Vlaamsche land : in Vlaanderen en toAntwerpen zoowel als i n Nederlandsch-Limburg, moor voor-al in de Kempen, in Noord-Brabant en in Belgisch-Lim-lburg .

Het blijkt klaar dot de H . Willibrordus op de kustenvan Vlaanderen arbeidde . De overlevering herinnert aanWillibrordus' prediking to Antwerpen waar eerie parochiezijin roam draagt . Van de Kempische Franker k'reeg hijzooveel geschenken van alle kanten dot hij de grootstegrondbezitter van de streek weed .

Voor het Oosten van het Vlaamsche land btestaan detalrijkste bewij!zen.

Uit Mutsaert's werk << De Groote Kerckelycke Historie1624, haalt Van de Weerd een tekst aan b~etreffende denHeilige :

cc Hij heeft mode in de Braban!dsche Kempen, omtrentEyndoven, Christene'n gheleert, ende in het achterste vanden Peel ; als blyckt uyt vele kercke, die der tot zijnereere zijln gesticht ende ghewyet, behalve 'de verm,aerde fon-teynen, die den nam van den h!eyligen Willebrordus voe-

1 76

ran, endue door him mir geleuse1yck meet zijnen staf omt,spro~ngen zijn .

Het artikel soma dan talrijk'e z, g. \Vilbertputton op,De bronnen dienden als ~doopvont . Het doopsel wend to

dien tijide nog (door indompeling toegf&diend .Men verkoos bronnen bioven been omdat de Germanen

de bronnen hoog in ear hielden,(( De heilige apostelenonzer voorouders pasten den raad

toe 'door den Paus Gregorius den Groote gegeve~n danden H. Au,gustinus toen daze Aden Angelsaksers hat Evan-gelie verkondigde, namnelij~k waar hat mogelijk was de hei-densche heiligdommnen to biewaren en Christen to makeropdat hat yolk zijn gewone wegen biehowlende des to ge

rmak'kelijker tot hat Christendom zou getrokken word.De bronnenkultus was een hoof db`estanddeel van den gods-

dienst onzer Gerrnaansche voorouders . . . De heidensche be-grippen warden geloute.rd, g,e geiligd, op christelijke wijzegeidealiseerd .

Hoe hoog Willibrordus bij ors yolk in achting stQnd,bewijzen de talrijke schienkingen welke hem warden getdaaudoor de aanzienlij'k'ste personen o, a . door Peipijn en KarelMartel .

Dok daarvan geeft (( Dietsche Warande en Belfort » eenvolledige lijist (bl . 399-40$) . Uit dit alles blij;kt dat VViI-librordus' werkk'ring zich veal verd~er near hat Zuiden uit-strekte dan tot h~eden b~ekep~d was .

Het is de meenig van H. Van de weerd dat de H .Willibrordus in Taxandrie hat zendelingswerk' van denH . Lambertus voortzette . (( In weinige jaen wist hij opden bodem, wear Lambertus nog niets dan heidenen vond,hat christelijk ideaal zoo diep to doer wortel schieten datmenige rijke zijn aardsch bezit wegschonk uit liefde totden Heer en dat de 1-elien ~de~r maagde~lijk`e onschuld reedsbioeiden met den luister der eerste lenVe~ in heat geloof

Bertilindis, Harlindis, Renildis, Amelberga, Herelaef, Aus-bald, Aengilbert, enz, zijn namen die met golden lettersmogen prijken op de eerste bladzij~de onzer godsdienstigegeschiedenis » (bi . 412) .

'77

Volgens schrijver waren de Kempetn em heat Maasland todien tijde nog zuiver missieland, dus g eon deel van hetbisdom Luik. D.aaraan schrijft hij het felt toe dat de H .Willibrordus in de Luik'sehe liturgic gene plaats heeft .

Zijn f eestdaag wordt gevierd in de b~isdommen Utrecht .Haarlem, Bred~a, 's Hertogenbosch, Roiermond, Luxemburg,Keulen, Trier, Brugge, Gent . In bet bisdom Mechelen heeftzijn feest den rang van duplex. In het bisdom Luik heeftonze heilige ielfs geene c o m m e m o r a t i o .

Willibrordus was wel werkelijk de apostel van alle Ne-derlanders : van Hollanders en V1 amingen . Vlaanderen magheal vereeren zoowel als Nederland . Nege~n- n-ve+ertig jaarLang duurde de werking van den H~eilige. Wellicht is hettiende deel daarvan nag, niet b~ekend .

Gezegend werd zij arbeid en die van iijn metge ell n:,,under wie Winfried-Bonif atius de voornaamste is .

<c Waar vroeger in de wilde natuur, antler b'reedgetakte ei-ken en linden, de schandelijkste afgodeaidi~enst bloeide, werdflu het vlekkeloos Offer opgedrag~n yen den woeste krijgsliederenverstomden your het stifle geed eerier neergeknielde menig-te godsvereerders » (Pastoor Brune pop 'den Nederlan'dsehlenKatholiekeridag) .

Willibrordus stierf, 81 jaar oud, in de abdij to Echter-nach .

Geen enkele geloofsprediker wordt door de Niederland-sche Katholieken moor vereerd dan de erste Bisschop vanNoord-Nederla id .

Utrecht, Willibrordus' stall, werd de zetel van het Aarts-bisdom, ook toen de Hierarchic in Nederland werd hersteldbij de Pauselijke bul E x q ua d i e (geteekend 4 Maart 1853) .

D,aarin schreef Paus Pius de IXe o, a . :Het zoude to fang wezen indien wijhier rilden na-

gaan wat de H. Clemens Willibrord, wat de H eilige Boni-fatius . . . roemwaardigs verricht hebben en den arb~ id inherinnering to hireingem, dien zij te7 uitb'reiding van betKatholieke geloof in die gwvesten tot den jare 15 59 heb-b'en doorstaan . Op dat tijidstip blijkt de godsdienst in zoo'n

1 78

bloeienden staat gew~eest to zijn dat Paus Paulu,s IV meen-de eerie Kerkelijke provincie daar ter plaatse te, moeteninstellen ; dat hij bij' zijn Apostolischen brief den Utrecht-schen zetel meet metropolitaanrechten en privilegien begiftig-de en verrijkte . »

Tegen de keuze van Utrecht girg een storm op . « Utrechtwas de stad van de Unie (Unie van Utrie~cht), van de t ni-versiteit, van de anti-revolutionnaire aristocratic, van hetanti-papisme for ever . De Paus echter week niet. WaarWillibrordus eens bisschop was, Waar het vroeger Aarts-bisdorn was, daar zou ook het nieuwe zijn .

\Vie zou niet, met den Paus in zijn bul, betreuren, « dateen vij,andig mensch alles in het werk stelde om den wijn-g~aard ties Heeren, die in 1559 zoo 'n rij{k'e vruchten be-loofde, to verwoest~dn, of to scheuren en seen geh!eel an•dere ;gedaa'nte to geven,

(( De aanval en het geweld tier ketterij~ gingrern zoo verdat het Katholicisme daar zijin dood nabij scheen », Waareens Willibrordus de Germa e n doopte .Hoe h;eerlijk werd de taak der Nederlandsche K tho-

lieken door A. Laudy geteekend in de retie op den jongs-ten Katholiekendag .

(( Dit is onze historische roeping dat wiji den doop vanWillibrord zullen toedienen aan den modernen arbeid, denhrandel en de nijverheid .

. . . De lief de gebigdt ons to gaan tot de m~oegeloop~neln,,die wij zullen winner voor m~eer nationals roeping dan betontwortelen van orns verledeln en bet knarsetanden van deeerie volksgroep tegen de anridere in +eon latenten burger-krij;g . . . wij zullen den roep der historic voortroepen in hetEvangelic van den arb~eid, waarin Willibrord zij~n yolk zalverzaamelen . . .

Wi) willen om de katholieke en rationale boodschap vanvader Willibrord ons gansche yolk verzamelen. »

Hij zag weer don kromstaf van «Willibrord welke hetrytbme beweegt yam de tijden » on droom'de van «een ge-loof, een kudde, een yolk een nabs » .

Hi) riep uit :1 79

<\ Boven liet geruisch der drijfrirnen, het geklikklak dermachines en het stampen der stoomhamers zal de hood-schap van Willibrord zich zegevierend door zijn arbeidendyolk doers verstaan : Mijn yolk, nu is mijn testament verviildin het Evangelic van Hem, biji \Vierts geboorte de vredeen het recht, de rijkdom en de armoede elkander hebbertornhelsd . Mien yolk, nu bewoon ik ons oud Nederlanci inliet broed&Iijke genot der goederen van hemeI en aarde,die God heeft gelegd in dc zeeen van uw ziet1sdipte ende lendenen van uw land . Tot groote dagen zijt gij ge-boren in het vaderland . . .

En gij die in de Limburgsche mijnen vorscht aan hethart der aarde of zweet in :de moeizame turven van Dren-the of die langs ode toebeioide Haar1eimshe velden deschepping haar lieflijkheid in kleuren uit den grand doerademn, - gijj pulp- en po1derwerkrs, veem- en varenslui,eggers, dregers, zwoidgers, ploegers in de wren van onsland en de wren van ons water - nu schept met denEeuwigen Schepper de rijkdommen en de schoonheid vanNedriand als een broedervolk, een Godsvolk, een natiewelke in het Evangelic van Willibrord het Evangelic vanden Arbeid heeft geltezen.>>

Ons Viamingen, moet de bekeering van Nederland tot hetKatholieke geloof vooral ter harte liggen om wille vanstain- en taalbroedersch:ap. Met N;der1and moelen wij ophet feiest van hem, die ook voor Vlaanderen een geloofs-bode was, het gebed bidden <<voor de bekeering van Neder1aad>> :

<<Wi bidden u, groote Heilige, breng door uwe verdienstenen gebeden de afgodwaal'de schapen terug naar den Wa-ren schaapstal, en vraag voor otis,, dat wij nimmer afvalligmolten warden, maar in het heilig, katholiek geloof, datgij otis hebt verkondigd, eens zalig mogdn sterven .

Bid voor pans, H . Willibrordus,Bid voor Nederiand .>>

("Averbode's Weekblcfd,,, 8 Nov . 1925.)

i 8o

TICEA

Zestien honderd jaar is het ge;leiden dat to Nicea --thans hat doodsch klein dorpje Isnik, op een van de bijL

rivieren van de Propantis -- die eerste groote algemecneKerkvergadering plaats had, waarin de ketterij' van Anusveroordeeld werd en risen de geloofsbelijdenis, ondeT dennaam van geloofsbelijdenis van Nicea b!e~cend, opstelde .

De Kerk had het Heidjefndom overwo~nnen . Constantijnhad gezegepraald in het teek~en van hat herilig Kruis eihad het Edict van Milano of gekondigd, dat het tijdperkvan de vervolgingen sloot. Vuur, gevan genissen, folteringenhadden het geloof niet kunnn dooden. De onkruid-zaaierzocht ~naar andere middelen en de Kerk' doorleelde ~~envan ha,ar moeilijk'ste tijdperken . Satan vond een slachtolferunder Gods priestess. Was as hiji ook niet gevaren in canapostel die made aanzitten mocha aan hot g,oddelijk lief-demaal ?

Anus was priester van den verlosse~nden God . Hij hadgeconsa~creerd en stond op den Kruisberg van hat alta,ar .Hij was geroepen tot een verhevener tack dais die van dohoogste engelen en werd een der gevaarlijk'ste volgelingen,van den duivel. Hij loochende de godheid van hat Woord .Hij zeide : (( Chnstus is niet ee~nvoudig God, maar hij isock !niet eenvoudig schepsel ; 't is een schepsel, maar gecng,~e«ocn schepsel. » De waarheid werd verbloemd . Chxistuswerd tut een snort halven God vcrheven, maar was nietden Vader gelijk .

Die ketterij ondernijnde hat heel~e Christendom, de gan-sche verlossingsleer . Daarmlae vial de Kerk en hat Katho-liek jgeloof. Had Anus gelijk, clan was voor ens geenGod gestorven, dais had Been God tot ons gesproken . Danwas Christus als een der halve godetn uit hat Heidendum .

En toch waren de volgelingen ervan ontelbaar . De hourgescholen to Antiochie en to Alexandria stonden under deninvloed van hat Arianisme ; talrijke wij'sgeere'n waren to ha-rm dienste. In de heilige plaatsen was de gruwel van de

verwoesting. Bissch.oppen, priestess, monniken vielen door delisten van dien Antichrist . Alle Germaansche stammen dienaar het Westen en het Zuiden verhuisdn en tot het Chris-tendorrr bekeerden, we'den besmet, tee uitzondering van deFranken. Op het einde van de vierde en in het begin dervijfde eeuw was de verbreiding van de ketterij algem~een .De zondvloed overweldi ,de de Christenwe~reld .

Tusschen de ketters en de rechtgeloovigein stond eender de partij+, de partij van de lauwen, vane de schipperaars,die om tactische redenen de waarheid in gevaar bra hten,die niet bepaald partij kozen, die verzoeningsforznulen joch,ten .

De Kerk'vergadering to Nicea redde de beginselen . Kei-zer Canstantijn lies re bijeenroepen . De heilige Paus Syl-vester, to Rome door zijn hoogen leef tij'd weerhouden, washaar voorzitter dock liet zk h vertegenwoordig en door zijnlegaat Osius, bisschop to Cordova, en twee Romeinschepriestess Titus en Vincentius. Driehonderd bisschoppen na-men er deel dan onder wie geloofshelijders, die de roem-rij'ke litteekens van hunne wonders konden vertoonen .

Anus verscheen er insgeUjks, nu eens trotsch en uitda-gend, dan listig als een slang . Zijn wooed was niet j a ofn e e n d.och hij~ kronkelde in de struiken van allerlei drog-redenen . De crude heidensche wijseegee~rte leverde hem wa-pens . Voor Christus' godheid trail op Athanasius . Trouwhad hij zijfn bisschop tee zijde gestaan, toen doze, op e°nes}node in 321 Anus veroordeel~d had .

To Nice, was hij~ de f linkste strij{der voor de rechtge-loovigheid . Wat hij daarom to lij+den had is ontzettend . MetPaulus' mocht hij getuigen

<t Wil! lijden in alles verdruk'king, maar worden niet be-klelnd . . . wij worden vervolgd, maar niet verlaten, terneder-geworpen maar niet omgebracht . . . wij die levee, altijd wor-den wij ten dood ov ergegeven om Jezus' wil, opdat WokJ ezus' lev en openbaar worde in ons sterf elij'k levee . >> Vij ;f-m,aal weed h j uit zij~n bisdom verjaagd, meer dan zeventienmaal verhannen; drielnaal vlucht hij de witgloeiende Egyp-tische zandwoestijn in, hij houdt zich sc'huil in kloosters, ver-

t82

bergs zich in een oud graf, schrijft onsterfelijke brieven . Hi'was de <c vader van het ware geloof, de ziel van de Kerk » .Op :de Kerkverg~adering to Nicea overwon hij alle listen,

alle spitsvondigheden, verij~delde hij alle pogingen om dub-belzinnige formules to doen aannemen . Hiji vond het woorrdom de verhouding van den Zc c n tot den Vader to be-stempelen, het Grieksche h o m o- o u s i o s- het woord c o n-s u b s t a n t i a 1 i s, een-in-wezen met den Vader .

Bijlna alle ~aanwezige Kerkvaders keurden dit woord goed',het wend opgenomen in het symbolum van Nieea, dat allebisschoppen, twee uitgezonderd, teekenden . Anus werd uitde Kerk en den Staat geblannen . Hij echter, evenmin, alszijne aaanhangers, gave'n den strijid op! Doch de RoomscheKerk had de waarheid gehiandhaafd .

Wie buite~n de wereld leefde, voe~de dorh ;e~id in de zie1 .<< Het dogma van Ch'ristus' godheid, » schreef de grootehistoricus Kurth, « was de levensbron van de christelijkebeschaving, Het Arianisme verdorde die bran door de ij~s-koude leer, waardoor het Woord een schepsel words . . . HietWoord uit de Arische ketterij b~eraofde den barbaar vanhet licht van; zijn Schepper en die Gad, voortaan in xijneongenaakbare eenzaamh~eid verdreven, hield op voor de gelloovigen to verschij~nen als de liefdevolle Vader . Het Aria-nisme was alles ingezien een bewimpeld rationalisme . . . Retgrog voorbijroemloos en onvruchtbaar door de wereld ensleepte op zij~n tocht mee de zwijigende scharen van do vol-ken welke het aan de Kerk ontruk'te en ten dood leidde. »

In zijn Origines de la Civilisation moderne(Wording der hedendaagsche b~es'chaving) heeft hij de ge-schiedenis van de Arisehe rijken geb'orsteld met kleuremvan somber vuur .

Gevallen zijn de rijk'en der Wandalen, der Burgondiers,der• Oost- en West-Gothen . Gelijk de verwoestende e!ngeldoodde de ketteriji bet mooie zieleleven in hen. Z.iji z'ag,~nde genade en ode waarhei~d niet. De Franken, de Angelsat -sers, de Allemrannen zeg~evierdon en volbrachten Gods werk .

Zia kregen bet vermogen 'kinderen Gods to word~en. Daar

1 83

zij bet Rij ; Gods zochten, werd het avenge hizn toegewor-pen. De Franken werden groote veroveraa s voor den Heer.Zij overwonnen het Arianisme . Hun zege was Gods zege .<c Gesta Dei per Francos » : Gods handelingen door bemid-delin;g, ,v a an de Franken.

Niceaa bewaarde c ns Christus-Gad. Alle godsdiensten, diedat b~eginsel verliezen, verliezen die b!ronnen van heat leven .Wie het brood, den kelk van 'die waarheid niet nut, zalin zich het leven niet hebb{en .

Met reden dus herinnerde Pius XI in zijne Pinksterred.eaan dit ;grout feit .

Trotsch mogen wij, Viamingen, herdenken den Franken,onze Gerrnaansche voorouders, die in den strijid tegen hetArianisme Gods z'waarddragers waren .

Met vreugde mogen wij wij'zen op een grooten H!eiligedie tegen die dwaling to velde trok, op den H'eiligen Ser-vatius, bisschop van Tongeren, van Maastricht .

H'ij neemt deel aan de Kerk'vergaderingen to Sardica(343), to Keulen (346), to Rimini (359) . Hij doorloopt Furo-pa, reist door Bulgarije, Duitschland, Italie .

Hem werd de opdrach,t gegeven de zuive~re geloofsbae-lijdenis in eene f ormule vast to leggen. Hij stelde 'de vol-gende op :

Als iemand ontkent, dat Christus God is,Gods Zoon van eeuwigheid,dat Hij gelijke'nd is op den Vader, zooals •in de Hei-

lige Schrift is vervat,dat Gods Zoon even eeuwig is als de Vader .Ilij zij in den ban!A1s iernand staande houdt, dat Gods Zoon schepsel is .Dat hij niet uit den Vader geboren maar uit het niet

gene pen is.Dat or een tijd was, w'aarop de Zoon niet bestand .Hij zij; in den ban .Niet alleen voor ons land, maar ook daarbuiten geldt

het woord

I$4

< Servatius servavit f idem » : Servatius bewaarde het ge-loof,

Op ziln ; of werd Maastricht gebouwd .

Niet ralleen de Katholiek~ n wilden Nicea herdenken . Ookzij die Christus willen bezitten, dock buiten de Roo~mscheKerk,

Einde Augustus werd to Stockholm een wereldcongresvan de Kerkgenootschappen gehouden . De Oosterschea, deProtestantsche en Anglikaansche Kerken waren vertegen-woordigd. Niets ontb rak tenzij de Roomsche Kerk, d . w . z .alles .

Oak zij was uitgenoodigd geweest . Pius de XIe ontvingeen vertegenwoordiger van bet Com,gres in particuli~ere au-dientie en verklaarde dat de Katholiek'en niet ontbrakerluit gebrek aan belangstelling . De Paus beloo~fde voorhet welslagen van het Congres to bidden en ze,ge~n'de het .Ook zijtne groote zorg was de hereeniging der Kerk .

Paus Benedictus de XVe had reeds, naar aanleiding vaneen (soortgelijke voorbereidende poging geschreven (MeiI9I9) :

Met besten dank voor uw bezoek', verklaart de H . Va-der, dat hiji als opvolger van Sint Petrus en plaatslbeklee .ider van Jezus-Christus Been gloeiender wensch heeft dandat er zij' een kudde en een herder, Z. H, voegt daarbijdat de leer en de praktij~k der Roomsch ;-Katholieke Kerkin take de eenheid der zichtbare Kerk' van Christus dewereld goed bekend is. Daaruit volgt dat de Kat'holiekeKerk aan een Congres als dit niet kan deelnem,en . MaarZ, H, misprij~st het Congres niet voor degenen die nietvereenigd zij~n met den Stoel van Petrus . Integendeel, hijwenscht vurig en bids voor hen die zullen deelnem;en as .bet Congres, opdat ziji door Gads genade het licht mogenzien en zich vereenigen zullen met hot zich'tbiare hoofd derKerk door wien zij met open armen zullen warden ont-vangen,»

1 8 5

Het Congres to Stockholm ward gesloten met ears bood-schap aan heel de wereld, welke getuigt van hoog id ;oalis-me, innige vroomheid . Zij is eene belijdenis van Christus .Daarin staat o, a,

lC Zelfs christelijke idealen en id'eeen kunnen de werekiniet helpers als zijn gescheiden zijn van hunne persaonlij"kebran in den Vader onzes Heeren Jezus-Christus en indienzij zelve niet verwerk't zijn in het persoanlijke 1even vanden ,geloovige.

Daarom richten wij onze oproeping allereerst tot alle chris-tenen. Laat ieder, terwijl hij' zijn geweten volgt en zijnovertuigingen toepast op hat practische levers, zijn voile ver-antwoordelijkheid aanvaarden dat Gods wil geschiede yap aar-de als in den hemel . Dat hij bij volkomen trouw aan, zijn eigenKerk, deal hebbe laan dire ruimie!re broederschap en sa-menwerking, der Christelijke Kerken, waarvan daze Con-ferentie een belofte en yen waarborg is . In den naam vandaze broederschap zouden wij in hat bizonder een bood-schap van onze sympathie willen zenden aan al degenendie under vervolging en b~eproeving hun christelijke roeping vervullen en wij zouden zee willen troosten met dengedachte (dat zijn aldus deal hebben a an hat lijden vanChristus .

Veal ward over Christus gesproken dock een belijdenisvan Christus als den Zoon Gods wend niet gevorderd . « Eenzekere eerbied voor den Christus >>, schreef D e' T ij d , v. A .(26 September '25), <t is nag gears Christendom : Hij wordtgevonden bij Mahomed en Renan, bij Multatuli en de theo-sophen,

Wat zouden de deelnemers op hat Congres hebben geeantwoord op de vraag : « Wat dunkt u nan den Christus ?

Te Stockholm klonk Petrus' belijdenis niet : <<1k geloofdat gij de Christus zijt, de Zoon van den levenden God . >>

Tusschen Nicea en Stockholm ligt eene kloof. Te Stock-holm stand de Meester buiten de deur, Te Nicea zat hijop den traon .

Hij stand buiten de deur. Hij klopt en hij wacht, op

i86

do verdoolde schapen opdat er weidra maar cen kuddeen een herder zou zijn, opdat al de dwalende kuddetjeszonder herder ouden terugkeeresn en een worden zooalsHij een is met Zijn hemelschen Vader.

("Averbodes Weekbkid,, 15 Not' . 1925.)

IJIJGO DI GROOT

In 1625 Publiceerde Hugo de ( ;root beter bekend on-der den naam Grotius, - - in lien t ;d was het do gewoon-te de namen to verlatijnschen, -- zijn werk D j u r e p a -C i s a c B e 1 1 i (over het recht van oorlog en vrede), datop het volkenrecht een beslissenden invloed uitoefencle . Hetwerd to Parijs uitgegeven waar Grotius toen in balling-schap vertoefde, to troop gesteld op de beroemde Franck-furter Messe, dadelijk vertaald in het Nederlandsch, hetFransch3 het Duitsch, het Italiaansch, het Spaansch, laterin andere talen nog tot in het Araabsch toe. Het was hetlievelingsboek van den Zweedschen vorst Gustaaf-Adolf tij'-dens den dertigjarigen oorlog (1618-1648) ; het was een klas-siek boek aan de Duitschje universiteiten .

Plechtig werd dit jaar het verschijnen van dit boek her-dacht 0, a, to Delft (28 Augustus), op initiatief van deVereeniging voor Volkenbond en Vrede .

Hugo de Groot werd gehoren to Delft . In de politike,godsdienstige twisten, waarrnee Holland geteisterd word, namhij een beiangrijk deel ; hij was pensionaris to Rotterdam,koos de zijde van den beroerniden tegenstander van Mauritsvan Nassau, den pensionaris Oldenbarneveld, die terechtge-steld werd. In 1619 werd hij tot levenslange gevangenisstrafveroordeeld, doch in 1621 gelukte het hem uit heft slotLoevenstein, waar hij gevangen zat, in een boekenkist toontvluchten. Hij week uit naar Parijs, alwaar Lodewijk deXII Je hem gastvrijheid verleende en zelfs een jaargeld toe-

1 8 7

zegde . Uit dankbaarheid droeg de Groot zijn werk op aanLodewijk den XIIIe, dien hij; met lof overstelpt .

Door zijn bewonderaar Gustaaf-Adolf werd hij tat gezantvan Zweden benoemd . Hij stierf to Rostock, in Zweden,in 1645. Zijn stotfelijk overschot berust in de Nieuwe ge-reformeerde Kerk to Delft .

Grotius was een buitengewoon veelzijdig ontwikkeld man,zooals er in die tijden velen warm, degelijk ontwi'kkeldin de klassieke letteren. Hij was letterkundigee en schreefstudien over Grieksche en Latijnsche prozaschrijvers . Alshistoricus schreef hij achttien boeken Annalen . Hij gaf ver-handelingen uit over godsdienstwetenschap, over godgeleerd-heid .

Zij'n boekje over « De Vrije Zee » (Mare liberum), in1609 verschenen, had zijn naam reeds wij!dbekend getmaakt .

Daarin vorderde hij de vrij,heid van ode zee .Hi' wenschte wat Paus Benedictus de XVe (vredesno~

ta I Augustus 1917) heeten zou << de ware vrij'heid en geIneenschaappelijkheid der zeeen » .

Dat was, natuurlijk een Hollandsch belang . Holland hadde zee noodig . Te dien tij~de echter b~eweterden de natiendat zij ook de zee mochten verdeele!n . Engeland eischtehet meesterschap over al de zeeen langs zijne kusten . HetRule Britannia the waves) (Heersch Bretannie overde golven) is een nude overlevering, Portugal ~eischte~ hetgebied van de Indische zee. Dat was niet naar den zinvain Nederland dat den weg naar Java vrij wilde . De Por-tugeeschc, hecrschappij op de Indische zeeo moest to niet ge-daan worden om wille van de belangen der Oostindisch;eCompagnie. Tollens zong het zoo hooghartig :

<< De Ooster Indiaan op Java's kust begroetbevrachtte Neerlands vloot met 's werelds overvloed .

Ook het boek <<De j ure p a c i s ac be11i» had, to.enhet verscheen (aldus in den feestredenaar teDelft Pr .Treub) haast niet antlers dan door een Nederlander kun-nen zijn geschreven . De repub:liek had zich wel is waar

1 8 8

nog `niet formeel aan de Spaansche heerschappij ontw+or,steld, rnaax zij was toch in het begintijdperk van haar econo-mischen bloei en haar politiek overwicht . Door haar scheeps-vaart, haar Oost-indische Compagnie, om van de andereCampagnieen niet to spreken, door haar handelshetrekkin-gen, Mar f inancieele macht en niet minder door haar in-wendige samenstelling (de Nederlandsche provincien warmtoes Staten) had zij met vraagstukken van internationalenacrd dagelijks to doen .

Hugo de Groot had in zijn kwaliteit van advokaat-liscaalvan Holland en West-Friesland en later van pensionarisvan Rotterdam gelegenheid to over gehad om zoowel dobeteekenis van geregeld~e internationale verhoudingen ads degevaren en nadeelen van lichtvaardige oorlogen van nabijga to slaan.

Het werk over Oorlog en Vrede verscheen tijdens dendertigjarigen oorlog, den langsten, 'den moorddadigsten, denverschrikkelijksten uit die moderne geschie~de'nis . Iedereensmachtte haar vrede . Voor het verschijnen van het b~oekwas de tijd gunstig . De titel moest de aandacht wekken .

De Groot benuttigde het work van zij~n vo~organgers . Zij-ne belezenh;eid is verbazend, hij haalt tek~sten aan uit alletijden, uit de boekien van wijsgeeren en ke'rkvade~rs, uit deheilige schrift, hij gaat de gebruiken na van de volken .

(( St Augustinus, St Isidorus van Sevilla, het GratiaanschDecreet, St Thomas, Franclscus van Victoria en Suarezwaxen, >> schrijft Pr . Struycken (oorlog en let volkeni echt),de wegbereiders voor de ontwik'k'eling van hot modernovolkenrecht dat, ter wille van onion beroem'den Nede~rlan-de Groot hen zou vergeten .

Het b~oek over « oorlog en vrede >> opens Grotius meteene herhaling van de ou;de vraag, reeds o, a, door StThomas gesteld <t of eenige oorlog, rechtvaardig zijn kan > .

Prof. Duf ourny, uit Leuven, in eon artik'el over Grotius(Revue Catholique des Noes et dies Faits, 3 Juli) oorideeltdat Grotius weinig nieuws gevonden heeft en dat hij al-leen de oplossing~en, door anderen, vooral door Spaanschegodgeleerden gevonden, verzanlelde .

189

St Thomas schreef reeds voor aan hot leger zijne overtwinning niet to misbruiken, vrouwen en kinderen to ontzien en zelfs de vruchtboornen niet orn to hakken, en Pr .Struyckx haalde uit een legerorde van Ab~e Bekr, deneerste Kalief na Mahorned, tot zijne troepen in Syria ge-richt (begin der 7e eeuw) de volgende merkwaardige raad-gevingen aan :

<< \Vanneer gij ten strijde treks tegen den vijand, gedraagtdan u zeif, zooals goede moslims betaarnt, . . als God ude overwinning rnocht geven, rnaakt dan Been misbruikvan uwe macht en hoedt u ervoor uwe wapenen to bevlek-ken met hot blood van hem, die zich aan u overgeeft;deert niet de vrouwen en de kinderen iioch de zwa 'kenen ouden van dagen .

Wanneer gij treks door 's vijands land, hakt dan nietde vruchtboomen om en vernietigt niet de voortbrengselender aarde ; verwoest de akkers niet, veirbrandt niet de WO-ningen ; en van de voorraden van uw vijand neemt daar-van alleen was gij voor uw behoeften noodig hebt . Zorgttoch dat er mots worde vernield zonder strikte noodzaak,rnaar bezet en hestuuri de steden van den vijand, dien gijhebt veroverd ; alleen dan, wanneer eene staid tot weer-plaats strekt van den vijand, moo gt gij haar verwoesten .Behandelt de gevangenern en hem, die zich aan uwe ge-nade overgeeft met medelijidein zooals God met u zal doenin uwen nood . . . Laat er niet zijn arglist en valschlieid inuwe verdragen met uwe vijanden ; wst eerlijk in all es,toonend u zeif edel en oprecht en a1tijd trouw vo1bretngenduw woord en uw belofte .>>

Het book voor Oorlog en Vrede is grootendeels eenhook over Moraal, over individueele zedenwetenschap welkedan toegepast wordt op de staatkundige moraal .

EveJna1s hot tusschen de individuen van een enkelenstaat naar recht moot toegaan en zij zich aan hot rechthebben to onderwerpen, b{ehoort die verhouding under deStaten als een rechtsverhouding to worden gezien en hotgedrag dienovereenkomstig to worden geregeld .

1 90

Op dezen eisch van bet relch;t in /de o{n;derlingeliouding van de volken to heb'ben gewezen en dit in zoo-daningen vorm to heb'ben gedaan, dat hij vc or practi-sche tdepassing vatbaar werd voorgesteld, is in bet kortbet bijzondere dat bet boek van Grotius kenmerkt > (uit defeestrede van minister van Justicie,~Schok'king).

Terecht betreurde men bet dat de Groot nog zoo vree-seliyk actueel is . Alles wat hij wensc~hte moest bast nagkomen en bet lij'kt of de Groot nog spreekt in a~nzen tij'dto midden der Geneefsche vergadering waar hij handeltover volkenhond, over die plicht van ode staten 011 de o+n-wettig-aangerande staten to verdedig,ein. Nietkatholie'ke ju-risten vooral prijzen de Groot omdat hij zich, naar betbeet, ontworstelde aan bet middeneeuwsch scholastiek grond-b'eginsel, omidat hij rationalistische (op die rede gesteiun,-de) methodes van oriderzoek toepast, omdat hiji po~ogt betrecht principieel van de zedelijkheid to scheiden .

Grotius inderdaad wil bouwen carat men beet de oma f-hankelijke moraal . Onder den naam natuurrecht wil hij eeneamoraal opbouwen welke echt en geldig zou zijn zel i s \roorhem, die in God niet gelooft. « Al wat wiji zeiden, » schrijfthaj, << zou waar zijn gelijk hoe, zelfs, indien men toestond,wat niet kan zonder vreeselijke misdaad, dat er geen Godis, of, indien er een is, dat Hij Been belang s~elt in demenschelijike taken,

u Het natuurrec It (schrijft hij nag) komt voort ult cueinnerlijke beginselen van den mensch, alhoewel hot in ze-kererZ tin aan God kan toegekend worden, vermits dezede schepper is van onze natuur en die beginselen in onslegde. Het natuurrecht bestaat uit zekere beginselen van degiezonde rede, welke ons to kennetn geven dat eerie ~ian-deling zedelij~k, eerlijk of oneerlijk is, naar gelang z~ij aldan niet overeenkomt met omen red'elijken eon maatschap-pelijken aard ; en bijgevolg dat God 'die de natuur schiep,die han.deling beveelt of verbiedt .

Als bewij'smiddel verkiest Grotius bet inroepen van betgevoelen der natien, ten minste der heischaafde natien . (NaarPr, Def ourny's artikel) .

'9I

Niet met alien wat op de Gro-tius' feesten gez~egd wordt,kan een katholiek instemmen . Meer dan een r+esdenaar grogin tegen Grotius' abstract natuurrec+ht (o, a. Fr, Treub,en << beweerde dat moraal en recht d~e1 uitmaken van hetsteeds veranderend volksleven » .

Grotius deed het positieve recht wortelen in het natuur-recht . << Aan de verheerlijking van dit natuurrecht, » zei Fr.Treub, << zijr wij sedert lang ontgroeid,

<< Mr Treub, schreef de (Amsterdamsche) T ij~ d, heeftGrotius slecht geeerd .

Grotius werd de afgod van alle pacifisten, ook van libe-rale en vrijzinnige . Hij is verheven tot patroon en afgodvan den Volkenbond . . .

Doch in << De Tijd » schreef W . F. (3 z Augustus) . . .<, Zij die gelooven h,aasten niet . Zij; weten dat alleaen het

Volkenbondswerk voldragen kan worden, als het nauw ver-bonden is met den Paus van Rome, meet deln vredesvorstblij uitstek. << Alleen de Paus zet ijwerig tot vrede aan,verklaait Erasmus van Rotterdam in zijn Colloquium Cha-ron . . . De tijd zal leeren dat zelfs met den grooten Grotius,then wi; ook diep vereeren, de Volkenbond niet in standzal zij+n to houden, Zonder Rome gaat het niet .

Zoo schreef hiji zu,chtend in een brief (; November 1643)<( lk zou willen dat Uvtenbogaard een boek schreef over

de noodzakelijkheid, de eenheid in de Kerk weer to her-stellen en hoe hij er over denkt hoe dit tot stand kan ko-men. Velen gelooven dat de beste weg tot heat doel is,om onderscheid to makers tusschen datgene wat men nood-zakeJijk moet g,elo'owen en niet ; en dat aangaande dingen,die niet noodzak'elij~k zijln, vrij~heid van gelooven en handelen moet heerschen . Maar er wordt niet minder er om ge-streden, wat noodzak'elijk is, dan om ~dat wat waarheid is .Men zegt dat de heilige Schrift daarvoor de regels geeft .Maar dan worden de uitspraken der H . Schrift op ver-schillende wijzen uitgelegd, lk neig derhalve tot de mae-ning, hoewel met onz~ekerheid tot dusver, dat bet haterzou zijtn, over geloof en goede wwerk'en zoo to denken als

192

men in 'de katholieke Kerk 'denkt. Want ik geloof dat dearin vervat is wat ten heile noodzakelijk is .

Dit zijin wel woorden die z'eer Roiomsch klinken en we1-ke Falien tot voorzichtigheid molten aanmanen die Grotiuswillen eeren ten koste van de Roo~msche Kerk . Zij! klin-ken ials een C red~o, als een kloppen aan de dour ombinnengeiaaten to worden in den Schaapstal van den omenHerder, ials eon klacht van een mensch vermoeid doorden dorren strij~d van de secten.

Misschien, warm de levensomstandigheden voor de Grootgunstiger geweest, zou hij, zooals Vond.el, den welt nearde Moederkerk hebben gevonden . En den hadde hij~ aanzijn work een flog; steviger grondslag gegeven den hot flubezit . . . ;doch dan werde hij~ wellicht doodgezwegen doorvelen die hem flu vereeren.

("Averbode's Weekblad,,, 29 Nov . 1925.)

WERELRKERK EN WERELDVREDE

Weltkirche and Weltf riede » is de titel van een grootDuitsch book door Eerw. Peter Stratmann uitgegeven . Hetis opgedragen aan de nagedachtenis van Paus Benedictusden XV die op zijn sterfbed verklaarde : « Wij offeren aanGod ons leven op voor den vrede van de wereld . r

Dit work behandelt in zijn heelen omvang het oorlogs-en vredesvraagstuk in wijsgeerig-godsdienstig en historisch'opzic t .

In verband ermee wordt ook v a d e r 1 a n d s 1 i e f d e enmenschhe~idsli,efde onderzocht .

Hot is een echt standaardwerk ten gebruike van denKatholieken pacifist, een work van eon geleerde en eenapostel, van een denker en een vurig-hartstochtelijk dienaarvan Jezus-Christus, den Koning van den vrede .

D.-VI.-i3 ' 93

De zachtheid van de Evangelische bergrede ligt als eenmeer to droomen tusschen de bergen van de hoogste we-reldbeschouwing. De man die zijn toorn-verontwaardiginglast losbranden over hen die de eenheid van Christus' nys-tiek lichaam verscheuren, kan knielen als een simpel kindvoor de voeten van Maria .

Het gaat niet in een artikel de 295 bladzijden, zoo volgedachten, beschouwingen, bewijzen, samen to vatten .

Alleen het standpunt en de besluiten van den schrijverwil ik hier beknopt uiteenzetten, en daartoe vooral de ~In-leiding en het slothoofdstuk beschouwen .

De roods gloed van den oorlogsbrand hangs nog in denhemel. Wat 'n verschil met het licht van een vreedzamenzonsondergang. De ziel is beklemd en vraagt naar de ' be-teekenis van was is gebeurd . Is de ramp, 'die de wereldsidderen deed, een onvermijdelijk natuurverschijnsel of eenemenschelijke, vrijwillige handeling . Kan oorlog vermedenworden ? Verlangt God, het Christendom dit van ons ?

Om eeri of doend antwoord op die vraag to geven moe-ten wij de hoogten in, de bergen op. Wij moeten ons los-maken van o ns Duitscher- of Franschman zijn . Wij mogenalleen mensch, wijsgeer, Christen, Katholiek zijn . Mogelijken noodig is het de wereldgeschiedenis uit het oogpunt 'vande eeuwigheid to beschouwen, eenigszins van Gods troop,met de oogen van God zelf.. Wij moeten trachten to zienzooals God ziet dock ook to willen zooals God wil. AI onzepersoonlijke en persoonlijk-nationals behoef ten moeten wijvolkomen ondergeschikt maken aan die hoogere eischen .

Naar Petrus' rots moeten wij heen . -- In den geest vanden grooten vredespaus moeten wij de groote vragen vanoorlog en vrede van boven af, van God, Christus en deWereldkerk d. w, z, van het Godsrijk uit oplossen, zonderons to bekommeren of de oplossingen, die van beneden,van de wereld komen, die antwoorden goed of slecht vin-den. . . Waarheid en gerechtigheid kunnen niet besloten wor-den binnen den nationalen gezichtskring dock alleen binnen

'94

het gebied waarvan God, waarvan Christus het mid-denpunt is .

Meer en meer hoort men ook in Katholieke kringen overpacifisme spreken, dock dit streven kept men to weinig .Men zoeke niet om wills van den <c zoeten vrede » iedereenmet vrede to laten . 'Men most heidendom van Christendomscheiden. Men woele de zielen om tot haat tegen barbaarsch-heid en zonde. Men make ze vrij voor de lief de tot Goden alle menschen .

Bedrogen, teleurgesteld zijn de volken, ook de overwin-nende, uit den oorlog gekomen . De gedachte werd wakkervan de samenhoorigheid van het menschdom gepaard meteen wederontwaken van het godsdienstig gemeenschaps-bewustzijn . Wij staan in een overgangstijd, een Advent, eentijd van verlangen en hopen . Zulke tijd most er een zijnvan inkeer, zelfonderzoek, b'erouw en boete. Op een erken-nen en een bekennen van de wereldschuld most de ;wereld-advent gesteund zijn .

Zelf kennis is de eerste schrede naar zeif verbetering .Lang is de tijd voorbij dat de door-God-gebonden orde

heerschte. In de Middeleeuwen vinden wij die . Tijdens denoorlog brak de anarchie los. Uit deze willen wij op naarde Godsorde .

Om zichzelf to beteren most men in de mogelijkheiddaarvan gelooven . De Judas-zonde van de vertwijf sling isde grootste zonde.

Alleen dat is verloren wat wij en God opgeven. Z.oolangdat niet geschiedt, is nog alles to winnen .

Dc nieuwe wereldadvent bestaat hierin uht wij onze gan-sche schuld in het verleden bekennen, dat wij inzien deverkeerdheid van wat wij deden, dat wij God en de men-schen om vergif f enis verzoeken, dat wij met alle krachtvoor de toekomst een betere orde bouwen .

De wereldkerk is meer dan wie ook geroepen tot +thenwereldherbouw. Het behoort tot het begrip van de Kerkgroeiend organisms to zijn. Onder de Kerk op aarde ver-staan de Katholieken de door Christus gestichte zichtbare

'95

gemeenschap van alle geloovigen waarin hetgeen Christustijdens zijn aardsch leven deed voor de zondebevrijding enheiliging- van de menschheid, voortgezet wordt, tot aan heteinde van de wereld, onder de leiding van Zijn Geest, doorbemiddeling van een blijvend apostolaat, door hem inge-steld, en onaf gebroken-durend, en waarin alle volken in denloop van de tijden tot God worden teruggebracht .

In de Kerk is een menschelijk bestanddeel . De menschoner in zijn sours zwakker dan hunne groote tack. Niet alleKatholieken zijn schuldvrij in zake den oorlog, dock hetis een heerlijk tref f en dat het hoogste kerkelijk ambt in deKerk werd waargenomen door den grootsten Prof eet dervredesbeweging : Paus Benedictus XV. Hij werd ook doorvele Katholieken niet gevolgd .

Het is het lot der Profeten vervolging to lijden . ~< Heb-ben zij mij vervolgd, zoo zullen zij a vervolgen, > zei Chris-tus. Het komt er op aan alle moeilijkheden vastberadenuit den weg to ruimen. « Niemand die de hand aan deploeg slaat en achterwaarts kijkt, deugt voor het rijkGods » (Lucas 9, b2) .

De Ploeg is het zwaard van den geest °dat Christus aanieder die hem volgen wil in de hand geef t opdat hij daar-mee de wereld omgrave en iederen tegenstand breken zou .Het to veroveren Rijk Gods echter is een rijk van vrede .In de Kerk moet het eerst opgericht worden, daarna doorde Kerk in de wereld. Laat het doel nog zoo ver zijn, tenslotte moet het Loch bereikt worden .

En kwamen ondertusschen nog duizend tegenslagen, dui-zend oorlogen, des to volhardender, des to dringender zoude Kerk den vrede moeten prediken . En al kon door denkamp van de Wereldkerk voor den wereldvrede, in weer-wil van hare organisatiekracht en van haar zedelijken in-vloed ook het minste niet bereikt worden -- wie kan datgelooven ~-- dan zou zij ten minste voor God en de men-schen verklaren : cc 1k sprak en redde mijne ziel, '~nijn ge-tweten .

Doch - our dit ten voile to kunnen vatten neme men in

196

Zoon, wanneer een lid (Maria) met Hem een van lichaamgansche menschelijk geslacht words het lichaam van GodsZoon, wanneer een lid (Maria) met Hem een van lichaarnwerd >>. De menschen zijn de takken van Christus, den wijn-stok, zij leven niet meer, Christus leeft in hen . De oorlogis in Christus' mystiek lichaam de verscheuring in natuur-lijk, in zedelijk opzicht. De oorlog rukt de eenheid -en dekatholiciteit uiteen .

Stratmann tracht to bewijzen dat t h e o r e t i s c h wel inuiterste gevallen een verdedigingsoorlog en zelf s een aan-randingsoorlog kan gerechtvaardigd zijn om wille van degerechtigheid, dock dat pr a c t i s c h en f e i t e l ij k het bijnaonmogelijk is, onder de hedendaagsche omstandigheden, devoorwaarden tot de geldigheid van den oorlog, nog veree-nigd to vinden. Oorlog zal bijna altijd zware zonde zijn.Ook deelneming er aan, zoodat oorlogsdienstweigeringplicht wordt .

Welhcht zullen -- in dit vraagstuk dat nog niet uitge-streden is, daar Rome er over niet onf eilbaar uitspraakdeed - andere godgeleerden sommige stellingen betwis-ten, milderen.

Een boek van liefde is gewoonlijk een boek van eenzijdig-heid. Stratmann is een durver. Menig lezer zal wel evenschuddebollend nadenken bij veel van wat hij schrijft, dockde edele bedoeling, de kloeke overtuiging ten voile be-wonderen. De schrijver zelf voorziet tegenspraak . Hij vraagtalleen dat men zijn boek lezen zou tot het erode toe, meteerbiedige ingetogenheid, zooals een godsdienstig boek. Eer-lijk, onbevangen, ruim His het. In zekeren zin kan men ervan zeggen was de schrijver over het Evangelie getuigtH et Evangelic is ruim als God, omspant uiterst erbarmen

en uiterste straf, Hemel en he! . >)

`Op zijn boek kunnen niet alle pacifisten zich beroepen,niet zij die naar vrede streven om zelfzuchtige, materialis-tische, epicuriaansche redenen, alleen zij die den vrede wil-len om wille van God, omdat oorlog een zonde is tegenGod. Geen pacif isme wordt verdedigd in den aard van dat

' 97

der Quakers of van Tolstoi . Het « weersta den booze nietvat hij niet op zooals Tolstoi want hij schrijf t over de gee-selroeden waarmee Christus de kooplieden uit den tempeldreef .

Geen f lauw sentimentalisme tegenover de boosheid . Niethet levee maar de gerechtigheid is het hoogste goed .

Het is den schrijver duidelijk dat de tegenstand tegen i1evredesgedachte meer op gevoels- dan pop verstandsredenengesteund is. De strijd voor den vrede werke dus op gees-tesgesteldheid, op gevoelsleven in . D e opvoeding wordsdoordrongen van de vredesgedachte, de pers arbeide er voor .

Geene inrichting kan beter voor den vrede 'werken dande kerk. W ereldkerk en Wereldvrede zijn onaf scheidbaaraan elkander verbonden. Zij bezit de organisatie, de tucht,de inwendige kracht, de macht tot opvoeding, zij bezit demystieke geschiktheid .

Nog meer licht words op dit gebied gebracht door hetGebed dar_ door de Leer . <c Vie altijd het 0 n z e V a d rmet de gedachte op alle menschen en in 't bijzonder op depolitieke ,c vijanden » bids, words pacifist . Het gebed `tot Godis de weg naar eenwording met Hem, het bidden voor demenschen, de weg naar eenwording met hen . . .

Zelf s indien met to kampen voor den vrede niet dadelijkiets bereikt wend, dan nog moet de strijd voor dq goedezaak niet opgegeven worden. Daarbij komt toch een zekergeschonken onmiddellijk voordeel . Hij namelijk die zich on-der de strijders voor vrede schaart, words zedelijk aange-spoord de grondslagen en methodes van de vredesgezind-heid overal toe to passers . Een mensch, die zich voor denvrede in de groote wereld inspant, zou zich verachtelijkmakers, indien hij in zijnen kleinen huiskring en zijn dage-lijkschen omgang geen vrede bewaarde . Zoo heeft het pa-cifisme buitengewoon practische, zedelijke gevoigen, zelfsvoor het dagelijksch levee, het is eene tack en een zegenvoor ieder - al was het nag zoo verborgen --- menschelijksamenleven . Tot-vrede-bereid-to-zijn is geenszins hetzelfdeals verwerpen-van-iederen strijd. De vredesvorst zei : <<1k

1 98

ben niet gekomen om den vrede to brengen, dock hetzwaard . >> Bedoeld werd het zwaard van den geest, de scher-pe kling van geestelijke bewijsvoering voor waarheid enrecht tegenover ongeestelijke gewelduitoefening en zonde .

Christus is de Alpha en de Omega van het vredesideaal .Hij is het oorbeeld en voorbeeld van eene persoonlijkheid,die de volkomenste rust en toch het levendigste leven is ;Zijn geest is de veilige burcht voor eenen inwendigen enuitwendigen vrede, los van iedere dwaling en iedere zwak-heid. Zooals Christus het doel van den warm vrede is zoois Hij oak de weg. Herboren-te-warden uit Zijn Geest, als-lid-opgenomen-te-warden in Zijn mystiek lichaam . . . daar ligtde weg voor den enkeling en de wijde wereld . Op alle wegenvan edele Natuur en Kultuur kunnen wij een eind meegaan .Doch wij weten dat Natuur en Kultuur een Torso blijvenals de Bovennatuur ze niet doordringt en voltooit . Daaromgaan wij Katholieken daar waar de natuur ons verlaat,verder en hef f en onze blikken ten Hemel . . . wij bidden zoo-als de geloovenden en verzuchtenden nit het Oude Testa-ment, opdat de vredesvorst uit den Hemel kome

(; Dauwt Hemelen den Rechtvaardige . Regent, wolken,Hem neer >> .

Aan den Hemel moet de Zon der Gerechtigheid, Chris-tus, nogmaals rijzen .

Doch steeds wanneer zij rijst, words zij door het morgen-rood voorafgegaan . <c Wie is het die to voorschijn treedtals het rijzend morgenrood? >> (Hooglied) .

Maria! Zij baarde den historischen Christus . . . Zij baartoak sop mystieke wijze uit de kracht van den Heiligen Geestden mystieken Christus . Het behoort tot het Katholiek ge-loof dat Christus altijd door Maria komt.

De Paus van den Wereldvrede aan wiens aandenken,dit boek met eerbiedige dankbaarheid words opgedragen,heef t aan de Moeder van den Vredesvorst den naam x Vre-deskoningin >> gegeven. Het is de laatste aanroeping uit deLitanie van 0 . L. Vrouw van Loretto, als laatste groet moethij oak in dit boek staan :

'99

Salve Regina Pacis,Gegroet, Koningin van den Vrede.

Schenk aan de vredelooze wereld, na een nieuwen Advent,een nieuwen Kerstnacht, na den dageraad die voor onsreeds schemers, nog zeeghaf tiger dan tot nog toe, de Zonder Gerechtigheid, Jezus-Christus, uw Zoon, den Wonder-baren Raadgever, den Sterken God, den Vader der Toe-komst, den Vorst des Vredes. »

Met heel mijn hart voeg ik' daaraan, met Pater Straf-mann, toe : Amen .

("Averbode's Weekblad,,, 20 Dec . 1925.)

NICODEMIJS, LID VAN HET SANHEDRII'OVERWEGING VOOR DE GOEIIE WEEK

Nicodemus, een overste der Joden,-ging naar Jezus inden nacht. Heel donkey zal het geweest zijn : een xiachtvoor roovers, voor lief hebbers van de werken der duister-ni sen, voor bange vrienden van de waarheid . Een grijzenmantel zal hij aangetrokken hebben en langs de huizen zal hijvoorzichtig geslopen zijn, loerend en omziende of nergenseen collega hem zou volgen, of wel een van de kooplieden ofwisselaars die uit den tempel waren verjaagd door dienjongen ijveraar tot wien hij ging .

«Een interessant man om een debat mee to houden, Iameens onder vier aogen mee to praten, dock een anvoorzich-tige zonder politieke ervaring, zeer compromittant » dachthid bij zichzelf .

Gelukkig bestonden in dien tijd nog geene dagbladendie overal reporters uitstu,ren yam to schrijven was ze zienen hooren en niet zien en hooren, prat ze weten en nogmeer was ze niet weten, om allerlei nieu,ws mee to deelen

uit de beste bron vernomen . . . eilaas, zoo vaak de branvan gal en bitterheid en nijd in hun eigen hart, zoo dikwijlsde fontein van hunne verwaandheid. Hadde to Jerusalemeen Nation Juive bestaan of een Soir of een LibreJ u d e e , ' dan stellig ware Nicodemus thuis geb'leven . Hij,hield wel van de waarheid maar van geen overdrijving . . .,en die Jezus van Nazareth kon overdreven-hard sprekenen overdreven-duchtig slaan . Een exordium om de gunstto winnen . . . zoete suikerwoordjes om de pillen-der-lessento vergulden . . . neen, dat kende die Jezus niet . Nu, hij wasnog jong, dat zou wel beteren met den tijd, door den om-gang met beschaafde, geleerde, verstandige, fatsoenlijke 'lie-den . . . dock het ongeluk was, dat hij die juist diet scheento zoeken . . . Hij had eenige leerlingen achter hem . . . <c un-gebildete » menschen, die hem geen p r e s t i g e konden ,geven, met wie men niet vooruit komt op de wereld . Entoch zit er iets in dien man : hij verricht wonderen, waaruitblijkt dat God met hem is . . . Indien hij maar wilde luisterenen zijn tijd afwachten, indien hij wat meer met zijn tweevoeten in de werkelijkheid wilde staan, en in plaats van verretoekomstdroomen na to jagen zich tevreden wilde houdenmet wat hij onmiddellijk kan bereiken zou het beter methem gaan. Hoe gevaarlijk de kooplieden en de wisselaars,niet meer to ontzien . . . nu kan hij wel zuinig !even van watkoren en eenige vijgen. Hij is jong, dock er komt een tij4dat hij ook rust genieten wil . . . economisch welvarend tozijn is toch niet to versmaden . . . En . . . daarbij dan kanmen veel goede werken doen . . . voor grijsaards, weduwen,weezen . . . Er zijn zooveel behoeften. En dan, hoe ontstem-mend dit gemis aan respect voor vooroordeelen . Hij spreektvan onzen tempel alsof hij hem op drie dagen herbouwenzou. 0, die jeugd, die jeugd, altijd dezelf de . . . Wij werktenzeven en veertig jaar aan den tempel, en hij zou hem herbouwen in, drie dagen!

. ..Comment est-ce possible! . . . Maar toch ver-mits God met hem is, moeten wij insgelijks met hem zijn, . . .Doch waartoe zal me dat verplichten . . . Mijne callega,'s

201

houden niet van hem . . . En ik houd van mijn collega's. Erzijn wel zure gezichten bij, muggezif tern, tekstverdraaiers . . .en sommiger handdruk is wel als de greep van een roof -dierklauw . . . maar ze zijn toch alien zeer gezien . . . geziento zijn in hoogere kringen . . . dat geef t zoo'n gevoel vanveiligheid . . . Nu i k zal hooren wat Godsgezant, zegt . . . iIkheb critisch oordeel genoeg om to onderscheiden tusschenwat gezonde redeneering en hol romantisme is . Ik doe tanflog wat ik wil » .

Terwijl door den nacht zonder maangeschemer en ster-gef lonker - Nicodemus had zorgvu,ldig den hemel onder-zocht - de def tige, voorname, geleerde man, in de tiltestapte, bevreesd voor zijn stag en bevend bij ieder blad-geritsel, bij iederen kreet van een nachtvogel, waakte enbad Jezus. Zijn geest en zijn hart stonden open, ruim alsde eeuwigheid. Alle kleine kansberekeningen, alle vraag-jes naar « H o e » gleden voorbij aan den hemel zijner ¢ielals kleine wolkjes in den witten zomermiddaggloed . Avond,nacht bestonden voor Jezus niet . Hij was het licht . . . zag,ademde, straalde licht uit . . . voor alien die het licht ont-vangen wilden .

Nicodemus sprak met Jezus . . . Joanne verhaalt wat beidezeiden . . . Nicodemus maakte opwerpingen, wilde absoluutweten « H o e kan dit geschieden ? » « Zijt gij de leeraar vanIsrael en begrijpt ge dit niet ? » antwoordde Jezus. Langsprak de H eiland . Tref f end : « Zoozeer heef t tod de wereldbemind, dat Hij zijnen eeniggeboren Zoon gaf, opdat aiwiein Hem geloof t niet verloren ga » .

Zou Nicodemus daarbij niet gevoeld hebben wat h ij togeven had.

Jezus' redo is vol lichtwoorden .<c Wie naa: de waarheid handelt komt tot het licht, opdat

zijne werken openbaar worden, wijl ze in God gedaan zijn » .Voelt ge 't, gij, geleerde, die het uur van de vledermui-

zen en uilen zoekt, om ter waarheid to gaan ?Heeft Nicodemus geantwoord? Hoe ging hij heen? Het

wordt niet verhaald. Wellicht zal hij gevonden hebben :

202

tc Zoo'n wandeling in den nacht is eigenlijk niet goed voorde gezondheid . . . \Vat die gezant van God zeide is ook nietof doende . . . hij leerde de regelen van de logica niet . . . hijmoet nog leeren duidelijk zijn . . . klassiek . . . Zijn antwoordover het H o e was ontoereikend » .

Jezus ging naar het platteland van Judea en verbleef daar .Daar zal het voor hem troostender geweest zijn . De men-schen zullen er minder spitsvondig dock gezond-verstan-diger geweest zijn, ,dan de doctors in allerlei wetenschapvan Jeruzalem. Die eenvoudigen kon men tot de waarheidbrengen met hen to spreken over de lelien en de bloemenen de vogelen des hemels . Zij lazen God in zijn werk, warengeletterd zonder geleerd to hebben », simpel en nederig .Bij N i c o d e m u s zal de strijd hebben voortgeduurd :

c< 1k zou wel moeten . . . lk zou wel willen . . . dock . . . is datvoor 'n man van mijn stand, mijn gezag, mijn waardigheidwel mogelijk . . . Een visscher heef t maar een net weg towerpen, heef t niets to verliezen . . . lk zal aan Jezus van Na-zareth misschien meer dienst kunnen bewijzen met mij nietopenlijk tot zijn volgeling to bekennen . . . met behendig, di-plomatisch to werk to gaan . . . en als het gepast oogenblikzal gekomen zijn . . . red ik misschien door mijne wijsheid enmijne v oorzichtigheid zijne zaak . . . nu tot hem ga ik nietmeer . . . in den dag . . . natuurlijk, kan dat niet, . . . en 's nachts. . . daarbij ik hoest nog van die nachtwandeling . . . mijne ge-zondheid is een groote schat . . . ook voor mijn yolk . . . 1kmoet ook hoogepriestrabel blijven » .

Eens verdedigde hij Jezus : niet op grond van zijn Godof prof eet zijn maar om wille van het Joodsch wetboek vanstraf rechtspleging .

Hij durf de wel zeggen : <c Veroordeelt onze `'Vet de mensch,zonder hem eerst gehoord to hebben en to weten watij doet? »Niets kranigs, geene fiere verklaring : «Die man doer

echte wonderen, dus is God met Hem. Hij predikt 'de waar-heid, Hij is de Verwachte, de Heiland » . Neen! « artikel . . .

203

zooveel . . . van het Wetboek . . . bepaalt . . . om die reden ge-lieve bet Sanhedrin . . . to bevelen, enz .

De collega's letten niet op wat Nicodemus zeide : cc Zijt

gij ook sours uit Galilea ? Onderzoek en erken dat uit Ga-lilea geen profeet opstaat » spotten zij . Hunne bewijsvoeringwas eene drogreden, dock Nicodemus zweeg . . . heel iwe -sprekena blijkt hij naar bet Evangelic niet geweest to zijn .

Sedert wordt hij niet meer vermeld tijdens Jezus' leven .Op de vergadering waar Jezus ter dood veroordeeld werdzal hij wellicht niet verschenen zijn . . . Leef de hij nu, hij zoizich laten verontschuldigen wegens griep.

Heel tevreden zal hij toch niet geweest zijn . . . <c Och, watkan ik naar die vergadering gaan doen » zal hij tot *gerust-stelling gezegd hebben. « Ze zijn zoo opgewonden . Jezus'tegenstanders hebben toch zeker de meerderheid . . . Al 'stemik n e e n dan gaat de veroordeeling toch door . Jezus zaler niets bij winn,en dat ik ga, en ik zal er bij verliezen . . .Neen het is practischer dat ik mijn gezag in zoo'n avontuurniet verbeur . . . Ik moet toch bekennen dat die jonge manbet wel eenigszins gezocht beef t . . . Prachtmensch . . . maaronvoorzichtig . . . Ware hij to redden . . . natuurlijk zou ikgaan . ., maar flu . . . daarbij mijn arts verbood mij iedereontroering . . . Neen . . . ik zal zien . . . och waarom zijn mijnecollega's toch zoo tegen dien leeraar gekant ? . . . Kon ik hemredden zonder gevaar voor mijzelf . Kon ik doelmatig han-delen 1

Nicodemus zal dus niet gegaan zijn . . . hij stond niet waar,de Maria's, waar Joannes stonden . . . dock toen alles wasvolbracht ontwaakte zijn geweten .

In Papini's S t o r i a d i C r i s t o warden Nicodemus enJozef van Arimathea ten bloede toe gegeeseld :

Nu dat Jezus dodd is, waarlijk dood, zonder genadedood, nu dat Hij koud, stiff is als een echt lijk, dat H iJeen stom, roerloos lijk is, een lichaam zonder ziel, een stil-staand hart, een zwijgzame mond, nu zijn ze daar, flu komenzij uit bun huizen waar zij Binds den vorigen dag zich inopgesloten ladden, die vrienden van bet vijf en twintigste

204

uur, de lauwe volgelingen, de geheime discipelen, de be-vonderaars in 't verdoken, die 's nachts het licht onder dekorenmaat zetten en overdag wegkruipen als de zon schijnt .Zij, zlj storten de blinkendste tranen, met opzet voor diendag weggelegd, zij vlechten met hun vlijtige handen debloemenkransen en de bloemen van schitterende lijk-redenen » .op geld kwam het bij Nicodemus niet aan : « hij bracht

een mengsel van myrrhe-hays en aloe-bladeren mee, onge-veer honderd pond » dock in den nacht van het hezoek hadJ ezus hem over hoogere liefde gesproken : « God gaf zijneeniggeboren zoon ». Nicodemus schonk ons honderd pondreukwerk, maar zich zelf, zijn woord, zijn gezag, zijn stemniet. Hi j bracht water aan om het lijk to reinigen, maar watdeed hij opdat het bloed niet zou gevloeid hebben. Papiniis uiterst streng: « De medeplichtigheid, zelfs door niet tohandelen, speelt in de kaart van de beulen, en de onthoding, wanneer men de macht heef t om zich to verzetten~ten minste met woorden, staat met de toestemming gelijk .J ozef van Arimathea en Nicodemus hadden dus, alhoewelof wezig en onzichtbaar,deelgenomen aan den moord vanChristus en hun verdriet-na-den-dood, indien het hunne ver-antwoordelijkheid niet vermindert, doer ze echter geenszinsto niet » .

Het slachtof f er van Golgotha is barmhartiger dan deItaliaansche schrijver .

Zeer juist zegt deze echter dat wij alien Nicodemus heb-ben gekend .

Eilaas ja . . . Vlaanderen ook is er mee vervuld : . . , vanmenschen die gelooven maar niet belijden, zouden willenmaar niet durven, die beminnen, dock stilweg, en riiets, nietswillen of f eren, al kozen zij ook ALLES voor Vlaanderen,tot hunne leuze .

Vlaanderen loopt vol menschen die opwerpingen makenom niet to moeten handelen; vol « INDIEN » menschen .Zij zouden wel indien dit of dat . . . indien ze niet in dienstwaren van den staat, van de provincie, van de gemeente,

205

van bank, f abriek, enz ., indien hunne dochter niet getrouwdwas met iemand die Mr. X. den f ranskiljon, naar de oogenmoet zien ; indien zij niet leverden aan de openbare bestu-ren, indien zij hunne vergoeding voor oorlogsschade ge-trokken hadden .

Naast de i n d i e n-Nicodemussen, hebben wij nog dez o o d r a-Nicodemussen . . . Zoodra dit of dat zal geschiedzijn, zullen ze Vlaamschgezind, nationalist worden . N u rkanhet nog niet zijn. Jammer dat dit n u altijd maar voortduurt .

Vrijheid van gedachten, vrijheid van handelingen, watschijnt gij ons een leugen toe! Hoe weinig menschen zijner die willen, die durven vrij zijn, die den steep van devooroordeelen, van de laf heid wegwentelen .

Als alles volbracht is, als het offer uitgebloed aan hetkruis hangs met gebroken hart, dap komen ze met lijkre-denen, met aalmoezen, dap storten zij een traan op het lijk .0, het Paaschlam gaf alles . . . tot zijn laatsten druppel bloed .

Wat geven zij ? Zij wijken voor een spotwoord, voor eenhoonenden glimlach . Zij deinzen terug voor de vrees, eenvriend, een klient to verliezen .

Vlaanderen gaat ten onder aan de laf heid, aan de durf -loosheid van hen die beweren het to beminnen .

Voor eenige weken (15 Maart 1924) verscheen in 'D e (n)W e s t- V 1 a{ m i n g een artikel D e P 1 a g e, waarin bittergeklaagd words over de n a a m 1 o o si h e i d

(, Gij Vlaamsche geleerde >> roept de schrijver K e r 1 i n g a,« gij begoederde man, "gij,'onkwetsbare geneesheer, gij, ge-stelde advocaat, gij, ingenieur, notaris, veearts, handelaar,gij altemale onaf hankelijke Vlamingen, hebt het recht nietin 't duister to blijven, uit « berekening >, uit benauwdheidzeg ik. Zwart brood zult gij niet moeten eten nom uw kra-nige optreden . En al moest ge nog ! Wij, zoovelen onzer,waagden er meer aan en deden het toch! Klare verhoudin-gen! Wij dwingen u tot moedig zijn in de komende dagen,of to wel tot vaandelvlucht .

Wie wij verontschuldigen ? De priestess, de menschendie <(breekbaar >> zijn, die morgen hun bete staatsbrood zou-

206

den ontnomen ; de weerloozen, die morgen door hun f rans-kiljonsche werkgevers zouden op strate geworpen worden .De kleinen sparen we (t . t. z. de schoonste en zuiversteidealisten, altijd, overal, dewijl ze met hun idealisme minstto winners en meest to verliezen hebben) . Niemand anders I

De (( Vlaamsche beweging » wordt gruwelijk ernstig .Wij ook .

Heeren intellectueele en begoederde Vlamingen, halvedurf is laf heid. Berekent niet meer, maar of f ert, V laande-ren speelt kop of munte, 't is waar, maar als gij zijn kan-sen wikt, dan vertoont gij sjachelaars neigingen >> .

De schrijver van het artikel herinnert er aan dat .x Wij

reeds tientallen pogingen tot geheime werking bij woondendie geen laf bekkerij tot grondslag hadden, maar die techook ellendig in 't water vielen >> .

Geheime genootschappen speelden steeds een groote rolin de nationals strevingen van de volken .

In Vlaanderen bestond vroeger eenigszins in dien zinH e t h e i 1 i g V e r b o n d met symbolischen ritus en ver-takkinger9 buiten Antwerpen. Die of deelingen waren (( H e tRubenskamp >, «H et Agneessenskamp>>, «HetB r e i d e 1 k a m p » . De zittingen heetten wachten . Zij wer-den geopend met de woorden « met God beginners wij ;Vlaanderen den Leeuw >>. Het jaar 1302 was het eerste derjaartelling, de maanden heetten (( manen >>, de dagen K zon-nen ». De Duitscher Dr. Wolf f, die medewerkte aan deVlaamsche beweging, had die vormen ingevoerd .

In een van zijne gedichten « Duitsch Beleg >> verheerlijktRodenbach de werking « in de grachten >> van hen die nietin het open veld kunnen strijden. Bedoeld werden de se-minaristen .

Niet i e d e r e geheime werking is laf heid . Er is er dieeenvoudige voorzichtigheid en wijsheid is . « De Gilds vanden swigenden Eede >, enkele andere in denzelfden zin ver-dienen geen verwijt .

Doch ellendig vinden wij de handelwijze van diegenendie geen enkel Vlaamsch blad radikaal genoeg vinden en

207

zelf nog ingeschreven zijn op « La Libre Belgique » - menverzekerde mij dat er nag zulke specimens bestaan -- ; dievinden dat de Brugsche meeten zouden moeten Iuiden, hetS c h i I d e r. V r i e n d door de straten zou dienen to galmen,en die heel stilletjes in de huiskamer, gezellig Franschpraten met huisgenooten ; die iedereen opruien tot openlijkoptreden, tot ongenadig schrijven, dock wier naam mennooit en nergens aantref t onder een manifest, een artikel,en beginselverklaring ; die altijd opperbest weten to ver-kondigen wat de redenaars zouden moeten zeggen dock zelfnooit het woord voeren ; die misbruik maken van de jongegeestdrift van jongelingen of jonge meisjes om door dezedolle dadeti to doen begaan. Voor onverantwoordelijke ophruiers zij iedereen op zijne hoede. Tot hen die tot sommigedaden aanzetten zegge men : « Heeren, geeft het voorbeeld,wij volgen U ». Er zijn er overal en altijd in alle partijendie vinden dat offers moeten geb racht worden . . . door an-deren. Zij gelijken op de « jusqu'au bout »-isten van tijdensden oorlog die oordeelden dat het behoorde to vechten totglen laatsten druppel bloed . . . van de anderen .

Gij alien Nicodemuussen en Jozefs van Arima,-t h e a, die getuigen zijt van het lijden en den good vanuw yolk, wacht niet tot dat het vergaan is om tranen tostorten en reukwerk to koopen. Belijdt . . . al waart gij eersteen onbeduidende minderheid. De minderheid met Godwordt altijd meerderheid . Wie het meest bemint wint denstrijd. Zonder offers wordt nooit een zegepraal behaald .Met Nicodemussen en Jozefs van Arimathea

wordt een yolk f atsoenlijk begraven, dock in zijn lijden yenaan zijn kruis heef t het Simons, Maria's, Joanes'sen noo-dig, en zij die meest beminden in het lijden moeen ook deeerste getuigen zijn der opstanding .

Nicodemus wordt niet uitdrukkelijk vermeld onder henaan wie de verrezen Jezus zich vertoonde .

Zoo ongenadig als Ibsen's B r a n d hoeft men nu niet tezijn. « Deus Caritas » . Qok « Flandria Caritas x' . Niet iedereenis tot de gloriehoogte van Golgotha geroepen, niet ieders

2o8

schouders moeten scheuren onder de kruisvracht, niet vanieders lichaams-f larden worden de kleederen gerukt ; nietieder kan zich beroemen op zijn lijden, zijne tochten, zijnvasten, zijn geeseling, zooals Paulus .

Wax offers gevraagd worden hangt at van de tijdsom-standigheden. In dringenden need wordt het hoogstegeeischt .

Sours wordt alles gevraagd, alles behalve het eeuwigleven van de ziel .

Er zijn er ongelukkig ontelbaren - in Vlaanderen zooalselders - wier liefde tot hunne zaak zoo gering is dat zeer niet kunnen lee besluiten our wat minder welstand, watminder levensgenot, wat minder achting to genieten : Geenplooitje van hun mantel mag scheefgetrokken worden ; zijhechten er veel belang aan dat iedereen hen met cc Heil LIRabbi Nicodemus » blijf t begroeten ; zij zijn zeer gesteld yapde eerste plaatsen in de tempels . Zij hebben schrik van depers, van de herberg, van wat doorgaat veer de openbaremeening, van de scheldwoorden en de spotglimlachjes .

Het « zalig als de menschen U hoonen » achten zij voorzich niet geschreven. Hun liefde tot waarheid en gerech-tigheid straalt nooit als een zon in den dag van hun lever .Ze houden ze onder de korenmaat van hunne bangheid .

Laat den Heer Jezus, laat moeder Vlaanderen gerust, gij~Nicodemussen, zelf s bij nacht. Blijf t thuis, grendelt de deu-ren dicht : « De Rechtvaardige wordt veroordeeld - degerechtigheid vervolgd . De haat bruit t< kruisigt hem » enheft Barrabas in triomf de hoogte in . De baan naar deslachtbank is rood van het bleed van het lam . -- Is heter veilig bij U ? Hoeveel graden wijst de thermometer inde huiskamer ? Rinkelen de ruiten niet ? Nergens kortslui-ting ? Zijn de spijzen lekker, de wijnen keurig, de kindersmooi gekleed. Worden de wissels geed gedisconteerd enis de brandkast vol deugdelijke of f ecten ? Hoeveel maalklopt de pols, het hart?

Vervoegt voort de voorwaardelijke wijze van het w'erk-woord beminnen : <<1k zou beminnen ». Anders ku,nt gij niet,

D.-VI.-14 2oq

dan wanneer hat to last is, dan ziet gij, Nicodemussen, uwgansche leven door hat lijk van hem, die stierf met uwemedeplichtigheid. Het spooks door uwe dagen en nachtenals een wolk voor de zon, als een navel voor de stamenen tot op uw laatsten stond herhaalt gij die weeklacht inde verlatenheid van uwe ziel : <c Eilaas . . . ik heb to lastbemind >> .

("Hat 'Vlaamsene Land,,, 19 April1924)

.

PINKSTEREN

KOM, HEILIGE GEEST

Dat is de kreet, welke bij fiat naderen van Pinksteren,in ons opwelt

Kom, Heilige Geest, vernieuw hat aanschijn van Vlaan-deren .werk in ons alien uwe wonderkracht uit .Verander ons alien, broeders in den strijd, zooals Gij de

Apostelen veranderd hebt .Daal neder in ons met hat geweld van den zuiverenden

wind, met hat bezielend vuur .Geef gij ons in <c hoe wij ons moeten uiten ».Schenk ons de gave der aalen opdat zij, tot wie ze spre-

ken, ons zouden verstaan, opdat wij voor iedereen vindenmochten de woorden die den geest verlichten en hat harttreffen .

Nu valle niemand meer of uit onze schaar . Dat alien;volharden in lief de .

Voorbij zij de tijd van Gethsemane, hat uu~r van den,slaap, terwijl hat land in doodstrijd is, de stand 'van dealgemeene vlucht, als de herders geslagen worden .

Geen mond spreke nog de woorden van de verloocheningen de lafheid : <<1k ken dit land, ik ken die menschen niet » .

2 10

Dat geen haan meer kraaie over het verraad . Dat de tra-nen van het berouw de schuld uitwisschen. Dat vie mis-deed boete .

Laat al wie Petrus was uit den lijdensnacht flu Petrasworden van de Pinksterweek ; een Petrus die opstaat enzijn stem verheft en het woord richt tot de scharen onto verkondigen de lief de tot V'laanderen, het gekruisigde ;een Petrus die trouw blijf t tot aan den dood en de martelie .

Gedaan zij het met de eerzucht en met het getwist omden voorrang in het rijk en het dingen naar de plaatsen .E< Wie onder ons groot wil worden zij dienaar ; wie de eerstewezen wil zij knecht evenals de Menschenzoon is gekomenniet om gediend to worden maar om to dienen en zijn leveeto geven tot losprijs voor velen > .

Matig, o Geest, het geweld van de « Donderzonen > onderons. Overtuig alien dat « de menschenzoon kwam niet ommenschenzielen to verderven, maar om to redden » . Leer onsniet dadelijk to roepen opdat het vuur uit den ,hemel daleom help to verteren die ons niet ontvangen » .

Stort in ons den geest der eendracht, opdat alien dieons gadeslaan, zeggen mogen : « Ziet, hoe' die Vlamingenelkander beminnen > . Wat zijn wij daar ver of eilaas. Watal persoonlijke naijver, gekrenkte-ijdelheid, bedilzucht, ge-prikkelde zenuwachti, heid onder ons . Wat hebben wij tokort het eene hart effl den eenen geest, het zelf-vergeten,het opgaan in de zaak .

Leer ons begrijpen ! onze hoogmoed drijve niet ais eenwolk tusschen de eenvoudigste waarheden en ons . Mogeop ons toegepast worden, het « Zalig wie niet zien en tochgelooven » .

Het gaat flu eenmaal niet op alle vragen een ,antwoordto bekomen dat twijf el uitsluit .

Ban uit ons de twijf elzucht, die verlamt ; de twijf elzuchtdie valt als zware asch op het vu,u,r van liefde. Wijs onsden weg tot alle waarheid, Uit U strafe goddelijk licht datden mist van de dwaling openrukt, dat alle afgronden 'door-schijnt; bet licht lieflijk als dat van de ster van Bethlehem,

2!!

bliksemend als de gloed die den vervolger neerwierp opde baan naar Damascus, vurig als de tongen in het Ce-nakel ; uw licht, onvervangelijk als u,we lief de .

Kom, vader van de armen, over (( arm Vlaanderen >> .Geen schatten der aarde bezit het. Zijne strijders zijn nietmachtig noch rijk. Doch gij daaldet neer over de armevisschers van Galilea die in hun leven al weinig ander goudgezien hadden dan dat van de zon over het sneer, of degouden druppels die neerregenden van hunne netten . Over-tuig eenieder die Vlaanderen volgen wil, dat hij desnoodsbereid zijn moet our alles op to geven en to verlaten : devisschershut, zoowel als het tolhuis . Wees gij de rijkdomder armen, de (( gavenschenker », de lamp die brands alshet aardsche licht wegsterft, de sp~ijs van hen aan wie menhun brood roofde, de zonnestraal die neerdaalt in dengrauwen kerker, de geese van het vaderhuis voor wie inde huizen van de vreemden in vreemden lande droomt vande streek waar hij geboren werd .

Gi; zijt de klaarte die het hart riche . Zonder u is het erduister sours als in de diepste van de mijnen . ti's%aar gijverschijnt words zelf s de nacht helderder dan de dagen kan men uitjubelen een hymnus aan den nacht <( denzeer gelukkigen nacht > waarin evenveel witte gloed blaaktals in een Franciscus-zang aan de zon >> .

Kom, beste trooster, zoete zielbezoeker .Niet zonder smart is de strijd. Hij is geen voorwaarts-

rukken naar zekere zegepraal ; geen triomftocht over breedeeffen banen naar een wijd-openliggende toekomst . Neen,

eng is de weg. Scherp zijn de doornen, ruw de rotsen .Heet hangs de zon in den middag en koud zijn vaak denachten. Bloed kleef t sours aan de toppen van onze vingers ;

Bloed druppelt dikwijls uit de wonden van ons hart . Tengrave dragen wij gesneuvelde droomen en dierbare wenschen .

De oogen kunnen niet altijd naar den hemel opschouwen .Vertwijfeling slaat sours hare klauw in de ziel . Het doelschijnt sours to deinzen en ver-w'eg in ongenaakbaarheidto vluchten. Stijgend storten uitverkorenen. Beste vrienden

21 2

waken sours geen uur met ons . Medestrijders vallen onder-wege getrof f en door den dood-naar-het-lichaam of, wat flogveel erger is, door den dood naar de ziel . <c Vat nut is erin het besteden van mijne krachten, in het storten vanmijn bloed ? >> Als onze ziel in doodstrijd die klacht ~titsnikt,kom, dan trooster en zielbezoeker, kom dan Helper -- danis het uw u,ur. Edik verandert in wijn wanneer gij ons denbeker reikt.

Als de dorheid haar woestijnzand over ons stuff t, in hetstikken van de hitte, kom, dulce ref rigerium > bad dataangenaam verf rischt .

Wees gij de koelte, de -basis, de f ontein-van-f rischheid,de schaduw .

Laat op u leunen het vermoeide hoof d opdat het weerkracht tot denken vinde. Dat, dank zij u, kracht opnieuwstroome in ontkrachte ledematen .

« Buiten U ,wen wil en wenschis er niets in eenig mensch,niets dat vrij is van verwijt >> .

De geest, die zich aan u niet onderwerpt, tegen u op-staat, gaat op den dool, gelijk een ster aan het dwalen,,gelijk een L u c i f e r in den eeuwigen nacht .

Treurig is de verwaandheid van zoovelen, die meenendat z ij d e geest zijn, den geest bezitten, dat zij leiden kun-nen. Treurig als de schilderij, « De Blinden >> van Breughel .Wie zich door u niet leiden laat is onmaehtig anderen naarbehooren to leiden. Valsch klinkt de taal van hen die zichprof eten wanen, zoo Gij niet spreekt in de prof etie°n, valschals orakel taal in of godentempels. Wat moeten wij ons oakin Vlaanderen hoeden voor de valsche profeten, voor dezich-geinspireerd-denkenden die alleen bezeten zijn door ge-voelens van menschelijken toorn en verbittering .

Slecht- schrijf t de pen, welke Gij niet richt . Verkeerdzijn de staatsinrichtingen, welke Gij niet bezielt, de wetten,welke onder uw bevel niet worden afgekondigd . De xnenschschrijf t en bouwt in het zand als Gij de bou,wmeester niet

2 13

zijt . Eezi staat Vlaanderen . . . zonder U, opbeuring wanVlaanderen, zonder U, onzin . Stijgen . . . zonder uw steun,zou gelijken op het vliegen van S i m 'o n den Toovenaar(bij Vondel in « Peter en Pauwel ») en op den val cc met ge-knakte heup > « na het zweven heen en weder, plat geplof tvan boven neder >> . De wijsgeer, zonder U, wordt een waan-zinnige; de redenaar een wartaal-spreker, de dichter eenwildzang-huiler ; de staatsman een misleider.

Besproei wat dor is : Vlaanderen worth zoo weinig be-mind metterdaad .

Wel wordt in lied en rede beweerd door zangers ensprekers dat zij Vlaanderen beminnen « boven al » . Dochdat is de waarheid niet . Is het Vlaanderen dat zij bemin-nen of zichzelf ? Is hun zoogenaamde Vlaamsche vader-landslief de - evenals de Belgische of de andere vaderlands-liefden --- niet zoo dikwijls het witgekalkte graf van aller-lei minderwaardige gevoelens : nijd, afkeer jegens hun broe-ders, heerschzucht, ijdelheid, opgeblazenheid.

of zoo de liefde echt is, hoe dikwijls is zij dan niet dorals een land zonder zee, zonder stroomen, zonder regen .Wat vruchten brengt zij voort ? Welke vogelen zweven enzingers in haar lucht . Zonder dauw, zonder f rischheid kannets gedijen. Allen sterf t en verzwavelt in 'de doode zee .

Kom Geest, als dauwl in den kelk van de bloemen . Zijgneer als regen, over het dorstige land .

Kom Geest, maak wat ziek is weer gezond .Qntelbaar zijn de ziekten, de krankheden van bet ver-

stand, de krankheden van de verbeelding, van den wil, vanbet gevoel, kwalen aan de tong, aan de keel, kwalen overal .

Gij zijt de goede geneesheer die de blinders ziende maakten bet gehoor geef t aan de dooven . W at loopt Vlaanderenvol daoven die niet luisteren naar de stem van het bloed,naar de stemmen van de levenden en de dooden oaf steedsverkeerd begrijpen en wanneer Vlaanderen roept omcc Vlaamsch brood > «Belgische steenen » in de plaats geven .

Genees de lammen. Drijf de duivelen uit . U kan menn,iet door geld ontvangen. Gij zijt niet veil . Genees de geld-

2 14

en de eerzuchtigen . Maak los de banden van ongerech-tigheid .

Buig de stugheid van hen die staan als zuilen van tout,terwijl hun land aan 't vergaan is . Buig de machtigen rieernaar de geringeren. Leid de stroomen van geleerdheid,schoonheid, beschaving uit de steile hoogten naar de wach-tende dalen . Vul met barmhartigheid de harten vanheerschers en rechters . Open hun gemoed voor vergevings-gezindheid . Vlecht bloemen van genade our de zwaarden .Leg juiste gewichten in de schalen van de gerechtigheid .Smelt het ijs in Vlaanderen . Leid op de rechte baan-naar-Vlaanderen wie daarvan op allerlei zij- en kronkelpadenafweek. Laat het doel oils voorlichten en wijs, Gij, oils odebaan daarheen. Leer oils het onderscheid tus3chen hctechte einddoel en de rustplaats van een dag .

Laat in oils Uwe vruchten overvloedig wassen. Over-stroom oils met Uwe gaven, met lief de, die alles trotseert,dig zich nosh door boeien, noch door geeselslagen, noshdoor gevangenis van haar voorwerp laat losrukken, metlief de, welke niet beschaamd is, noch voor de dienstmeidin het voorhof, noch voor de verga,deringen, noch voorde parlementen en gerechtzalen, noch voor de tronen vande keizers, met lief de, zoo geestdrif tig dat ze voor kort-zichtigen, « krankzinnigheid » schijnt .

Die liefde zij verduldig en goedertieren, lankmoedig enzachtmoedig

Zij spreke de taal van P e t r u s op Pinksteren : overtui-ging, vastberadenheid, geestdrif t dock geene razernij, Beenscheldtaal, geen vlijmende spot .

Overtuiging worde onbevangen uitgedrukt . Doch wathebben wij aan die stroomen bruisende zinnen die soursworden uitgegoten . Zij spoelen voorbij . Er is eene wijze {vanpolemiek-voeren welke den tegenstander niet schaadt dockalleen tot schande, tot onheil strekt van de zaak, Mvelkemen beweert er door to dienen . Geene leugens in dienstvan de waarheid. Harten en zielen verovert men niet met« braak en inklimming »,maar met stil-aanhoudend geduld .

2 1 5

Geef, o Geest, aan onze woorden den zegen, weaken Gijaan Petrus' rede gundet, dock dan wordt van t ns ver-eischt, dat wij de waardige dienaars zijn van eene edele,waardige zaak, dat wij ze dienen met wijsheid en verstanden wetenschap, dat wij sterk staan en overtuigd zijn vande woorden :

Verloren, verlorengewaakt over stee,Is God van hierbovende wakens niet mee .

Gij komt maar over nederigen, gehoorzamen, over Ma-nia's en gaat de hoogmoedigen, de huichelaars voorbij .

Kom, 4 Geest, en geef ons uwe 'blijdschap :Blijdschap, vreugde, heel wat anders dan lust, dan voor-

bijgaand genot. Het G a u d i u m, het g a u d e a m u s waar-toe de Kerk ons opwekt, heef t nets gemeens met << les yamsplaisirs >> waarvan De Musset ergens spreekt en die maargeven « un tel degout que je me sens mourir > . Beteugelin Vlaanderen het overdadig hunkeren naar stoff elijk, zin-nelijk genot . Leer ons dat wij het Rijk van Vlaanderen nietzullen veroveren « indien wij ons niet versterven kunnen, »indien wij niet kunnen lijden zooals de helden van de vrij-heidskampen in Ierland, in Transvaal en elders . Niet metzwelg- en drankpartijen gaan wij naar het Chanaan onzerdroomen, maar door de woestijn .

Leer ons juichen in de smart en jubelen in het lijden,den vrede voelen binnen ons als buiten de strijd + oedt :dan kan ieder onder ons met Gezelle medejuichen :

«Dan trede ik gerust en dan schilt het mij nietof 't rondom mij strijd en rumoer is,of 't rondom mij vol loopt van vijanden engeen een, o geen enkel mij vriend is >>

dan weten wij altijd waarheen gevlucht en zijn wij zeker,van den vrede en de eeuwige vreugd .

216

Breng in ons alien de harmonie van de vermogens, deechte orde, de evenredigheid, de passende verhouding .

Leer ons vooruitstrevend to zijn zonder vernielzu,cht envoorzichtig in den goeden zin, niet angstvallig, niet vrees-achtig, nooit laf .

Leer ons altijd en in alles den echten zin van de woor-den: aan strijd om woorden gaat ook Vlaanderen ten onderen .De woorden zijn al to dikwijls, maar kleurige zeepbellen,die openspatten bij de minste aanraking ; maar was ijdeleklank die vervliegt in de lucht.

Sta aan onze zijde om bij ieder oordeel de schapen vande juiste redeneeringen to scheiden van de bokken der sa-fismen, our het echte wezen to ontwaren onder den soursleugenachtigen schijn, our steeds duidelijk to vatten wasieder oogenblik, was iedere nood vereischen, our het goedeniet alleen to bedoelen maar het ook to bereiken .

Uw vuur vlamme over ieder van ons en over het heeleland. Het zij geen strooivuur, dat even brands en rookt enverdwijnt . Verbs ons van ieder vuur dat vernielt, dat ver-teert en verzengt, van het vuur der booze drif ten .

Uw adem kome over ons als een voorbijgaande hevigewind, die alleen dor hout knakt maar de stevige boo-men nog vaster in den grond vestigt en door de natuurvaart, gelijk de Heer Jezus, al weldoende : leven en frisch-heid zaaiende .

Kom, Geest, met uw almachtig-zoet geweld . VeranderVlaanderens droef enis in vreugde . Och ja, onze tijd is inbarensnood en heef t nog veel droef enis loch, zoo Gij panshelps, herinnert hij zich weldra de weeen net meer uitvreugd dat er betere toestanden geboren zijn » .

Geef ons de kracht our een tijd nag to worstelen, methet oog yap de vreugde, die niemand ons ontnemen zal .`Drijf Gij den vijand op de vlucht . Verwin de bestrijders-

van de welbekende waarheid; verbs ons van hen die moed~willig hun oogen sluiten voor het licht .

Met U als leider, zijn wij de meerderheid zelf s al zijnwij maar met enkelen .

2 17

Met U als leider, vermijden wij ieder gevaar en bekomenrwij eens vrede .

Onder uwe hoede stellen wij Vlaanderen, zijn lijden, zijnkampen, zijn droomen, zijn wachten en zijn hopen . Gij ver-menigvuldigt onze zwakke krachten .

Gelijk in wezen zijt gij aan den Vader, Die schiep, aanden Zoon, Die uit den dood verrees .

Herschep, wek op uit den dood.Gij zult het aanschijn van Vlaanderen vernieuwen.

("Het Vlaamsche Land,,, 7 Juni 19.2/i.)

EERW. IEER POPPE

Te Moerzeke-aan-de-Schelde overleed Eerw . Heer Poppeop drie en dertigjarigen leef tijd . . . den volmaakten leef tijd,naar hij zelf zeide. Op dien ouderdom stierf ook de Heiland .

De man, die op aarde geen rust kende 's nachts zelfsvroeg hij meer dan eens naar pen en potlood om neer toschrijven wat in zijn geest kwam - is ter rust gegaan moevan denken en raadgeven en schrijven; vroegtijdig-uitgeputdoor ziekte en afgemat van zich-voor- .anderen-te-of f eren .Zoo stierf ook vroegtijdig wijlen Mgr. Stillemans, bisschopvan Gent.

Edward P o p p e - Wardje, heetten zijne vrienden hemmet het verkleinwoord uit teederheid, want hij was langvan gestalte - werd to Temsche geboren, den t8 Decem-ber 1890. Hij was soldaat to Leuven en promoveerde ,ldaartot doctor in de wijsbegeerte volgens den H . Thomas. Taende oorlog losbrak nam hij dienst als ziekenverpleger, werdin de slag bij Namen gekwetst, keerde naar huffs terug,poogde vruchteloos de grens to overschrijden, verkleed alspetroleumverkooper, ieed daarbij onbeschrijf lijke angsten,werd door de grenswacht aangehouden . Aan die gebeur-

21 8

tenissen is de kwaal toe to schrijven, welke aanhoudend zijnIichaam aan het ziekbed kluisterde .

Hij werd onderpastoor op St. Caleta's parochie to Gent,dock kon het er niet uithouden. Mgr. Seghers benoemdehem tot bestuurder van het Klooster to Moerzeke-aan-de-Schelde, eene zeer rustige gemeente . Men kon er heen wan-delen longs den dijk gelegen rechtover den dijk van Vlas-senbroeck, het dorp door zooveel schilders en door JanHammenecker in zijn boek « Voor een Ziel » verheerlijkt .

Moerzeke werd als een Bethlehem van den E u c h a r i s-t i s c h e n K r u i s t o c h t . Zooals de Zaligmaker bemindeE. H. Poppe de kinderen. Voor hen schreef en sprak hijin tijdschriften,' boeken, tooneelwerkjes ; geen hoogvliegerij,niets hoogdravends, alles kinderlijk, < Hij was kind met dekinderen. Hij maakte zich gelijk aan hen . << Zulken behoorthet rijk Gods ». De nederigen in de oogen van de wereldwaxen hem dierbaar. Die geleerde, die aan zoovelen roadgaf, tot wien men kwam om oplossing van de ingewikkeld-ste vraagstukken, bleef eenvoudig, nederig .

Uit gehoorzaamheid aanvaardde hij het ambt als << gees-telijk bestuurder van de C, I . B, I . » <c Compagnie d'Instruc-tion des Brancardiers et Infirmiers » . Dat ding moet in hetBelgische leger natuurlijk een Franschen naam hebben.

Lange maanden was hij werkzaam aldaar . Daat weervond hij een rijken oogst . De heidelucht deed hem goed .Doch toen hij met Kerstdag naar Moerzeke kwam werd hijopnieuw ziek, ontving hij het H.Oliesel. Men hoopte echterdot hij nog een tijd zou bhjven leven hebben. Hij had nogzooveel to verrichten en werkte zooveel .

Toen men hem waarschuwde zei hij ; << als ik zal gestor-ven zijn zal men zeggen dot ik mij doodgewerkt heb, maarkon ik don terugkeeren don zou ik flog wel tien maalmeer werken » .

Ter overweging aan hen die in nutteloos niets doen dentip dooden.

Den Dinsdag, Io Juni, toen hij wilde opstaan, om deH . Mis to lezen, zakte hij ineen op den rand van zijn bed .

21 9

Hem werd het H. Oliesel toegediend . Hij glimlachte nogeven, sloeg kalm zijn bilk opwaarts . . . en vierde zijne He-melvaart

«Spring los mijn zielvan al dat uw gevlerkte vlucht ombindt,spring los van kot en ketens, »

zong G e z e 11 a eens .Dit is het lied, het « In Exitu » van Edw . P o p p e naar

het beloof de land .

Twee maal had ik het geluk lang met hem to spreken :Eene eerste maal meer dan twee jaar geleden . Het ging

over kinderen en opvoeding . Meer leerde ik daarbij in eenpaar uur dan door het lezen van een heel aantal boeken .De priester had zijn eigen kijk in de kinderzielen en betraptede meest-beroemde geleerden als Montessori, Forster opmeer dan eene vergissing .

Belangrijker, ter oorzake der omstandigheden, was hetgesprek den dag voor zijn overlijden, dat schier de betee-kenis heef t van een uitersten wil .

Reeds lang waren, mijne vrouw en ik, van plan iaarMoerzeke to gaan : zij om kennis to maken, ik, om nog eenshet genoegen to smaken van een zaligmakend onderhoud .wij schreven. Per omgaande kwam het antwoord. E . H,Poppe verlangde mij to spreken o . a. over de studenten-beweging, waarvan de geest hem onrustw~ekkend scheenomdat ze meer om meer haar sympathie en haar eerbiedvoor de hierarchic verliest .

Daarover dus ging het laatste onderhoud : lang, wellicht,eilaas voor den zieke vermoeiend en weinig-opbeurend .

Hij was de apostel der hierarchic en wenschte de stu-dentenbeweging onder rechtstreeksche leiding der Geeste-lijke overheid .

Toen ik hem opwierp dat, gezien de houding van dieoverheid seders Kannunik D e 1 b a r in Rodenbach's tijd tot

220

aan M g r . L a d e u z e in den tijd van Paul Beeckman, ge-zien de aanhoudende vervolgingen, het postvatten van dehoogere Belgische geestelijkheid met betrekking tot denBelgischen Staat en het Vlaamsche yolk (o, a. in het geza-menlijk schrijven van 1916), dit voor mij thans, in Vlaan-deren onmogelijk scheen, was hij daardoor pijnlijk ge-trof f en .

<< . . . Dan staat zij buiten de orde . Gij toont de wonde dockwaar is de genezing ?

Heerlijk, lang en duidelijk, met overvloed van aanha-lingen verheerlijkte hij het gezag << het van God komende,van den Vader, Die den Zoon zond. Gelijk de Vader denZoon, stuurde deze Zijne apostelen, opdat zij beiden onder-wijzen zouden. Wie hen versmaadt, verwerpt, verwerpt enversmaadt God . Onderdanigheid is plicht zelfs jegens slechtemeesters. Alle gezag komt van God zelf s in den eenvoudigenpastoor, in den burgemeester. Ook de protestanten bezittenhet Evangelic, de schrif t, dock zij missen de .hierarchic .

En hij verwees naar Evangelic en brieven van Petrusen Paulus en lgnatius en verhaalde - inderdaad weerzin-iwekkende - daden en woorden van oneerbiedigheid bijopgezweepte jongelingen met betrekking tot het gezag .

1k begreep zijn geestesgesteldheid . Hij was zoo dicht bijden hemel. Hij zag in de overheid het licht van God, hetgestraal van de sacramenten . De aardsche vlekken ver-dwenen en de schaduwen schoven weg. H et gestamel vanden predikant was voor hem Gods woord. De hierarchicop aarde was de afbeelding van de Hemelsche . Hij voeldezich een nietig klein werktuig, een druppeltje in Gods ge-nadezee. Zijn wil was hij steeds bereid prijs to geven, oot-moedig en nederig als een buigend kranke net . Geloof om-spoelde, overspoelde zijn verstand. Hij zelf ging op, als en-keling in de gemeenschap der Kerk . Zeer dun was dedraad, welke hem aan de aarde bond . Hij bekeek ze vanuit de hoogte des hemels. Alles waarvoor de menschenstrijden, elkaar leed en verdriet aandoen is van daaruitheschouwd zoo stof jes klein . Alles wat de tijd schept en

22 1

vernielt heef t zoo'n voorbijgaand belang . « Wat baat betdat een yolk de aarde verovert, zoo het zijn ziel verliest > .Schreeuwend is wel het onrecht aan het Vlaamsche yolkaangedaan, dock schreeuwend zijn ook de armoede, de ze-deloosheid, de dronkenschap. Geen enkel goed mag meneen yolk ontnemen doch het hoogste goed is zijn verbondenzijn met God, met God in-zijne Kerk en de dienaars vandie Kerk. Schoon is de natuur wel met natuurlijke oogenbekeken doch hoe oneindig schooner nag wanneer menkan uitjubelen : « Boomea, bloemen, water verheerlijkt denHeer >>, alle goederen moeten in hun verband nagestreefdworden . Alles dient ingeschakeld in de orde, de eeuwige-orde door den Schepper tot stand gebracht. Treurig is hetdan wanneer jongelingen, om wine van nationalisme, hunneroeping opgeven. Treurig is het slechts een deel van heatfront to willen zien. Alleen de veldheer overschouwt hetgeheel. Wat words er gesproken, geleeraard, georakelddoor menschen zonder zending, nach opdracht . Wat ster-n en vele takken, omdat zij niet meer met den stam ver-bonden zijn. Wie schakelt apes weer in de orde en herstelthet verband ?

Dit was zoo ongeveer de gedachtengang van E . H . Pop-pe's gesprek, in zoover wij ons dat herinneren .

Eerbiedig luisterden wij : uit den geest van een heiligestroomt bovennatuurlijk licht . Waar hij verblijft is eenhoekje van den hemel : daar kunnen wij onze tenten bou-wen. Dc ziel is eenige stonden van de aarde ontheven . Menziet duidelijker, voelt inniger, doorleeft zaligheidsston-den. Een poosje zwijgen de opwerpingen, staakt het verzet .Verinniging en verteedering omvatten het gemoed . Mengaat aan het wenschen. «Kon het maar zoo zijn. Kon hetideaal op de wereld neerdalen » . En het werkt zeer ont-nuchterend als het schoonheidsvizioen wegschemert en deaarde daar weer ligt vol distels en doornen. Het kostmoeite niet to kunnen volgen, beneden to moeten blijven,bij den grond van de werkelijkheid en terwijl `heiligen Godzien, altijd to moeten blijven staren op menschen met hunne

222

gebreken, hunne onbehendigheden, hunne hartstochten, devergissingen van hun geest en hu,n hart, op de concreteverschijningen van het gezag .

Terloops in het gesprek bleek het dat in zake n a t i on aI i s m e E . H . P o p p e alles opgelost vond met vaste prin-ciepenklaarheid in de werel,dbrieven van de Pausen .

En inderdaad de beginselen liggen daarin oribetwistbaarto vinden. Bij de toepassing ervan blijven moeilijkheden, .dock onmiskenbaar is het dat de Eeuwige-Kerk-van-Godniet gebonden is aan bepaalde staatsvormen, dock ze alleerkent als ze redelijk-ordelijk zijn en overeenkomen met destaatsroeping .

Met levendig genoegen herlas ik, na mijn bezoek, denwereldbrief I m m o r t a 1 e D e i van Leo den XIII en an-dere, welke ik van harte aanbeveel .aan die katholiekendie geen recht willen erkennen voor de Katholieke Vlaam-sche nationalisten.

Zeer terecht vestigde E'. H . Poppe er de aandacht opdat een bestaande staat, zoolang hij niet vervangen is, rechtbehoudt en dat jonge leerlingen onbevoegd zijn om overde practische toepassingen in zake nationalisme to oor-deelen .

Hij steunde er op dat de Rangorde der Lief de,zooals die in het < Vlaamsche Land » werd uiteengezet, ge-makkelijk theoretisch erkend words dock dat men uit deleer niet steeds de gewenschte, logische practische gevolg-trekkingen afleidt .

Met de standpunts-programme-verklaring van << HetVlaamsche Land >> « alles to bezien van uit de hoogte vanCalvarie en het Vatikaan, » was hij natuurlijk in zijn schik .

E'. H . Poppe sprak vurig, hartelijk en veel . `Vij luister-den aandachtig, nu en den opwerpend of een bizonderheidterechtwijzend .

Het vraagstuk is zoo uitgebreid. Het uur van heengaan

223

kwam vroeg. Met de belofto alles to overwegen (i) namenwij of scheid, (( Wij kenden flu den weg » zeide' hij ct en hoeJmeer wij kwamen, hoe beter » .

Wij hebben hem niet meer levend teruggezien . . . dockknielden bij zijn lijk . Het kruisje dat hij steeds bij zichdroeg, had men godvruchtig tusschen zijne vingeren ge-drukt. Duizenden kwamen, baden een stond en gingen nethet levendig besef hoe veel de aarde aan hem verlorenhad, en dat een heilige ons verlaten had .

Hij was bereid tot heengaan zooals hij bereid was toblijven .

t< Niet mijn wil, dock Uw wil geschiede », dat is de leuzevan zijn leven geweest. Al zijne handelingen zijn eene ver-oordeeling van de leer der veils-autonomic van den Duit-schen wij sgeer Kant, wiens eeuw'f eest gevierd wordt .

(( Moet ik eten, Zuster ? Hoeveel stukjes suiker moet ikin mijn kof f ie doen ? » zoo sprak hij tot de Zuster die hemdiende. Wie zich vernedert zal verheven worden . Hij bong . . .zijn geest in deemoed, daarom werd hem veropenbaard,wet voor de hoogmoedigen verb-orgen blijf t, daarom werdhij verlicht met jets wet menschelijke geleerdheid en hoe-ken niet schenken, kreeg hij levendig inzicht in hoogereorde. Hij boog . . . zijn veil. God to dienen is heerschen .Daarom zal hij dalende stijgen en zal zijn vermorzelde cii1,als een verbrijzelde zaadkorrel, de prachtigste vruchtendragen in het Een-zijn met den Wil-die-alles-schiep en or-dende en handhaaf t . Zijn krank hart is nu genezen en rustgelijk Johannes' hart aan het Hart van den Heilaud .

Hij heef t Rome, het eeuwig Rome veroverd, niet aanhet hoof d van legers zwart-hemden met behulp van ricin-olie, dock als leider van tienduizendtallen kruistochtertjes

(1) Gelegenheid tot overwegen bieden nog het programme vain de AlgemeeneKatholieke Vlaamsche Jeugdbeweging en de artikelen van Peter Sebastiaan inHet Vlaamsche Land' . Daarin leeft wel de geest van Eerw. Heer Poppe. Aan

onze vrienden, de studentenleiders, bevelen wij aandachtig de lezing daarvan aan .Wij hopen die stukken wel eens breedvoeriger to bespreken en het vraagstuk vande t Studentenbeweging en het gezag s nader to onderzoeken .

224

in het blank gewaad van hun onschuld en gesterkt doorhet bloed van den Heiland - als dictator van de Eucha-ristie treedt hij den hemel in . Daar begroet hij en rordthij begroet. Tot hem komen de helden, de zangers, de mar-telaars, de Paus der Eucharistie . Zij huldigen hem als eenbroeder en noodigen hem aan to zitten aan het Eeu rigGastmaal van het Lam .

("Hef Vlaamsche Land,,, 21 Juni 192 .)

BIIIEVEN AAN EEN D00DE

(E. H. POPPE)

EERSTE BRIEF.

Dierbare Heilige,

Ons gesprek met Tweeden Pinksterdag kon niet voort-gezet worden char de dood uw ziel uit 't kranke lichaamkwam bevrijden en u, als de gebeden van duizenden ver-hoord zijn, opvoerde naar het Rijk van het ongesluierdelicht, de ongerimpelde zoetheid ; dock ik kan hog naar nschrijven . . . Waarom niet ?

Toen wij kleine kinderen waren zonden wij ook brievennaar St. Nicolaas in den hemel . Zij vlogen weg met denrook van de (( schouw » op den wind. Och - in de bloem-lezing van Bols en Muyldermans lazen wij, toen wij pasgeleerd hadden to lezen, zoo'n wonderschoonen brief aanSt. Nicolaas, geschreven ten huize van « onkel Jan, 's nachtsto twaalf uur ». Op onze brieven kwam geregeld antw'oordop papier, groot f ormaat, verguld op de snee . De heiligeschreef zeer duidelijk, met groote welgevormde letter . Wijkonden goed lezen dat wij moesten wijs zijn en ,l wat wijto doen hadden om eenigszins to verdienen dat ons mandjemet allerlei lekkers zou gevuld worden .

D.-V f .-I c

225

Ik schrijf flu ook naar U, in eigen n.aam, in naam vnzoovelen die belang stellen in de vraagstukken, welke wijsamen behandeld hebben, dock niet konden doorgronden :Zij waren zoo omvangrijk, zoo-zonder-stranden . Zij raaktenhot hoogste in den hemel en hot diepste in de zielen .

lk schrijf U met vertrouwen en deemoed, van op deaarde. Wat moot ze U flu klein schijnen die aarde . Wanneereen luchtvaarder de wereld beschou,wt ziet hij maar enkelelijnen meer: een yolk is een mierennest, een stroom, centlint, de oceaan lijkt op een vijver .

Wat moot hot dan zijn uit den hemellKlein, is de aarde dock wij jubelen omdat in een 'idein

dorp van die kleine aarde een God is mensch geworden,omdat op een kruis van enkele voeten hoog de H eila iis gestorven en van daaruit alien tot zich truk .

De wereld vernam dat de Schepper de vogelen des he-mels spijst, de bloemen in hot veld tooit .

Wij zijn toch meer dan een vogel of een bloom die oppden middag even gloeit en geurt en 's avonds verslenst,verdort in hot zand van de baan .

Wij bezitten een eeuwige ziel geschap~en ter eeuwigezaligheid. leder mensch, de nederigste, de heiligste, dedomste, de onwetendste hoof t een ziel .

Alle menschen zijn genoodigd tot hot liefdefeestmaal hieren lernamaals .

Wij vertrouwen er op : Gij vergeet de aarde niet. Gij zietmet den oneindig-vergrootenden spiegel van hot hemelschzonnelicht onze kleine verschijning op hot wereldstipje . Uwlief de ging open. Gij ziet, hoort, bemint ons . Gij begrijptmet genade . Gij zijt nu, in den schaapstal van den goedenHerder 'die er een heele andere methode op nahield dan demethode van « on sevira >>, «van buitengooien >>, van doorde politie uit procession to laten zetten . Gij zijt bij den Heeralley volken, Iie ons leeuwenvaandel wel dulden zal aanzijn heilig tabernakell

Goedheid en zoetheid was U we hoof dkracht .

226

Tot U mag men spreken in oprechtheid, met zekerheidverstaan to worden .

1k kom tot U als een leek, en heb to handelen ook overzaken waarin ik eilaas niet vast-geschoold ben, waaroverik al het gewenschte materiaal niet bij de hand heb .

1k loop dus gevaar voor vergissing, voor gebruik wantechnisch-minder-juiste bewoordingen, voor niet-stipte-for-muleering .

Waar ik mij vergis wijze men mij terecht. Voor verkeerd-heden verontschuldig ik mij van to voren. Goedetrou n redde.

Van U hoop ik antwoord to krijgen, niet zooals vroegerop mijn brieven naar St . Nicolaas. 1k ontvang van U geenkaartje meer met den stempel van den Eucharistischenkruistocht en het Av e M a r i a in top . Doch « als de zieleluistert > hoort zij ook de taal van de lieve dooden .

Spreek tot mij, spreek tot anderen, tot mijne vrienden,de leiders der studenten beweging .

Kies daartoe de geschikte uren . Als de stormen van deverbittering zijn uitgeraasd, als de rimpels zijn weggeg~eden,als het hoof d helder en het hart zoet is, kom dan tot ons,zooals de Heer tot den Apostel op het meer, en spreekmet den zilverklank van een kloosterklokje in een stil-groenen tuin .

Eenvoudig, dock oprecht deel ik nu mijn bezwaren, mijneopwerpingen mee betreffende wat ge mij zeidet in dit ge-sprek, dat ik eenigszins als een uitersten wil beschouw .

Wij hadden het over Gezag en Vlaamsche bewegingvooral over Gezag en studentenbeweging .

Willen wij dan eerst wat praten over G e z a g .1k kan den indruk niet to boven komen dat, met de

eenzijdigheid van de lief de, gij de rol van het m e n s c h e 1'ij kgezag to hoog hebt geheven ten ongunste van de v r ij -h e i d- dat in het men s c h e l ij k gezag gij to uitsluitend-waarde hechttet aan het kerkelijke gezag .

Willen wij pogen tot klaarheid to komen ?

227

God heef t den mensch eene ziel gegeven begaaf d metredo en wil. Hij schreef zijne wet in de rede van zijneschepsels, c< De • natuurwet is de afdruk van Gods licht inons, een deelneming aan de eeuwige wet bij het redelijkschepsel >> (St. Thomas) .

De menschelijke ziel is vrij d, w, z . dat zij bezit <( het ver-mogen om de geschikte middelen to kiezen tot het bereikenvan haar doe! >> .

Z e d e 1 ij k is de mensch vrij alles to doen wat geennkwaad is. Hij is verplicht het goede to doen .

Wat goed, wat kwaad is wordt bepaald door de wetvan God.

De mensch bezit de stof f elijke, dock niet de z e d e 1 ij k evrijheid zich aan Gods wet fe onttrekken .

Voor alles wat Gods wet noch gebiedt nosh verbiedtbezit de mensch oak z e d e 1 ij k e vrijheid .

Voor de rede aan zich zelf overgelaten was het ten min-ste uiterst-moeilijk om tot de kennis der waarheid, althansder zedelijke en godsdienstige orde, op to stijgen .

God kwam ons to hulp door de veropenbaring, door hetof kondigen van Zijne wet, door de openbaring aan Mazes,door de openbaring van Christus .

Hij heef t bovennatuurlijke waarheden geopenbaard, denmensch tot bovennatuurlijke orde verheven, daartoe boven-natuurlijke middelen geschonken .

De bovennatuurlijke orde is geene vernietiging van denatuurlijke .

De openbaring staat niet tegenover de rede .Wat wij moeten weten en doen nom ons bovennatuurlijk

einde to bereiken werd ons geopenbaard . Christus heef teene Kerk ingesteld waaraan hij den schat zijner openbaringtoevertrouwde .

Het rechtstreeksch doel van die Kerk is de menschen toleiden tot de eeuwige zaligheid onrechtstreeks draagt zijbij tot het tijdelijk heil .

Zij is eene geestelijke vereeninging en bezit haar gezag :

228

Dit gezag werd door den Zaligmaker met eene bepaald-omschreven tank belast

Gaat, onderwijst alle volken en doopt hen . . . leert henonderhouden alles wat ik u geboden heb . . . Gaat heen,predikt het Evargelie » .

De bekrachtiging is duidelijk :Wie U aanhoort, aanhoort Mij, wie U versmaadt, ver-

smaadt Mij ; dock wie Mij versmaadt versmaadt Hem diegezonden heef t » .

Christus beloof de daarbijIk zal met U zijn, alle dagen, tot het einde der

eeuwen » .De Kerk is onfeilbaar. Ware zij dat niet dan kon zij

de ware Kerk niet zijn ; dock die onf eilbaarheid is aan be-paalde, zeer strenge voorwaarden verbonden .

De Paus, die niet e x C a t h e d r a spreekt, ieder bisschopkan dolen, vereenigingen en vergaderingen van bisschoppenin een bepaald land kunnen dolen .

Eenige klassieke voorbeelden vind ik o, a . bij N e w m a n(Certain difficulties felt by Anglicans II, 256-257 ) .

<< Wat hebben Excommunicatie en Interdict to stellen metonf eilbaarheid ? Was Petrus onfeilbaar to Antiochie toenPaulus here weerstond ? Was St . Victor onf eilbaar toen hijde Aziatische kerken van zijn gemeenschap scheidde? ofLiberius toen hij op dezelf de wijze Athanasius in den bansloeg ? En om tot latere tijdvakken over to gaan was Gre-gorius de XIIIe onfeilbaar toen hij een medaille liet slaanter eer van de St . Bartholomeus' moorderij ? of Paulus deIVe in zijn gedrag tegenover Elisabeth? of Sixtus de Ve,toen hij de Armada zegende ? of Urbanus de VIIIe toenhij Galileo vervolgde ? Geen katholiek beweert ooit dat dezePausen in die handelingen onf eilbaar waren » .

<<A Pope is not infallible in his laws, nor in his com-mands, nor in his acts of state, nor in his administration,nor in his public policy » .

De Kerkvergadering van het Vaticaan bepaalde stipt devereischten, opdat de Paus onf eilbaar spreken zou

229

Hij doer het wanneer hij « zijn ambt als herder en lee-raar van alle Christenen waarnemend, krachtens zijn opper-ste en apostolisch gezag, een leerstuk op gebied van geloofen zeden bepaalt, als verplichte wijze aan to nemen doorde geheele Kerk » .

Daarbuiten kan de Pains dus dolen ook in geestelij;,kezaken .

Het gezag van de Kerk is oak beperkt, begrensd doorhaar doel .

God heef t de zorg voor het menschdom tusschen tweemachten verdeeld : de kerkelijke en de burgerlijke en heeftaan de eene de behartiging der Goddelijke, aan de anderedie der menschelijke dingen opgedragen . Elk dezer tweeis in haar kring de hoogste, beiden hebben zij zekere gren-zen, binnen welke zij zich moeten beperken ; grenzen, diedoor den aard en den naasten ~oorsprong van beiden zijnof geteekend ; zoo wordt voor elks van beide een kring ge-trokken, binnen welke eenieder rechtmatig werkzaam is »,schrijf t Leo de XI IIe in den wereldbrief I m m o r t a 1 e D e i .wat louter-aardsche zaken betref t heef t de Kerk geen

gezag, hebben de meeningen van Paus, Bisschoppen, eenelouter-menschelijke waarde, of hangende van hare gegrond-heid, haar gestaafd-zijn op deugdelijke redenen .

Als voorbeelden van dergelijke aardsche zaken gaf PausLeo de XI II~ in zijn wereldbrief « Immortals Dei » aan :

< De bests vorm van eene regeering, van de eene ofandere regeling van burgerlijk bestuur >> .

« Het recht om to regeeren is niet noodzakelijk verbon-den met een of anderen vorm van het gemeenebest ; ditmag terecht het een of ander stelsel verkiezen, mits hetalgemeen welzijn en openbaar nut er inderdaad door ge-diend worden ff. (i) Salsmans geef t als voorbeelden aanrechtvaardig bepalen van deze of gene manier van belas-tingen, krijgsinrichtingen, gezondheidsdienst, enz . enz .

(1) Bewljzen en citaten vindt men o .a. Ons Geloof' Januarl 1923. 1 . Artikel A .Jansen. c De Gids' April-Mei artikel Pater Dubois 'z Staatsleer volgens de schoolvan Solvay • enz.

230

Buiter. de looter-geestelijke en de looter-aardsche zijn erook wat men heet de gemengde zaken. Daarover bevat debrief Immortals Dei :

K Wijl het gezag van beiden zich uitstrekt over dezelfdeonderdanen, wijl het kan gebeuren dat eene en dezelfdezaak, hoewel op onderscheidene wijze tot beider rechtgebiedbehoort, daarom is het noodig, dat Gods Voorzienigheid,die beiden heef t gesteld, oak beider weg, joist en ordelijkhebbe aangewezen . . . Het is dus noodig, dat er een zekerverband zij gelegd tusschen beide machten . . . Hoedanig ditverband zij en hoe ver het gaan most, kan niet anders wor-den uitgemaakt dan door de natuur van beide machten inhet oog to vatten en rekening to houden met de voortref-f elijkheic? en de verhevenheid van de belangen, aan beidentoevertrouwd : aan de eene als naaste en voornaamste belanghet bezorgen van tijdelijk welzijn, aan de~ anders het be-reiken van hemelsche en eeuwige goederen » .

In die gemengde zaken most de Kerk den voorrangh.ebben.

Wat men onaer iouter-aardsche goederen verstaat wordttoegelicht in een schrijven van Kardinaal Antonelli 19 Maart187o. (1k vind het in het Fransch aangehaald) :

(( L'Eglise a reCu de Dieu la sublime mission de conduireles hommes soft individuellement, soft reunies en societe,a one fin surnaturelle. Ells a done, par la meme, le pou-voir et le devoir de juger de la moralize et de la justice detour les actes soft interieurs, snit exterieurs, daps leur rap-port avec les loin naturelles et divines .

Or, comme touts action, qu'elle soft ordonnee par unpouvoir supreme eau qu'elle emane de la liberte de l'indivi-du, ne peut etre exempts de ce caractere de moralize etde justice, ainsi advient-il que le jugement de l'Eglise biersqu'il ports directement sur la moralize des acres, s'~tend in-directement sur toutes les choses auxquelles cette moralizevient se joindre . Mais ce n'est pas la s'immiscer directe-ment daps les affaires politiques, qui, d'apres l'ordre etablide Dieu et d'apres l'enseignement de 1'Eglise ells meme,

23 1

sont du ressort temporel, sans dependance d'au;cune autreautorite » .

Kunnen wij met reeds tot eenige besluiten komenDe Kerk, hare overstep hebben een nauwkeurig, om-

schreven gezag. Dit gezag is beperkt door de goddelijkewet. Treden overstep van de Kerk buiten de gestelde gren-zen dap zijn ze niet langer met gezag bekleed .

De Kerk mag niet tot staatsvoogdij, tot overheerschingop staatkundig gebied vervallen .

. . . Om concrete voorbeelden to noemen : een pastoor dieden burgemeester tracht to vervangen en zich de f unctiesvan burgervader aanmatigt, een geestelijke die zijn geeste-lijke macht gebruikt om in zuiver-staatkundige vraagstuk-ken, zeggen wij voor vrijhandel of tarief bepaald alszoodanig, zijn onderhoorigen partij to doen kiezen, om tus-schen politieke perso'onlijkheden een bepaalde zuiver-per-soonlijk of zuiver-politieke voorkeu,rskeuze to doen, misbruiktzijn geestelijke macht en pileegt geweld tegenover het na-tuurlijk recht van het staatkundig leven . Dat echter degeestelijke de zijnen wijst op hun plicht om Christelijkemannen in het bestuur van stad, gewest en land to kiezenvan wie men verwachten kan, dat zij, ook in het +openbarestaatkundig leven, Gods naam en gezag zullen eerbiedigenen met de aanwijzingen en leeringen van het christelijk ge-loof rekening zullen houden dat is geheel in overeenstem-ming met de tack en zending welke Christus aan ZijneKerk heeft gegeven », lezen wij in Beysens' « WijsgeerigeStaatsleer » .

Daarenboven beheerscht het gezag niet dwingend allemenschelijke handelingen . Zoo lees ik in ~< Thomas vanAquino » door Grabmann :

c< Er zijn dingen » zoo spreekt St . Thomas t< waarin demensch zoo zijn eigen meester is dat hij ook tegen het ge-bod van den Paus zou kunnen ingaan zooals b . v, in hetdoen eener gelof to van zuiverheid of van andere goddelijkeraden. Het positief-goddelijke recht in de ~openbaring gegeven

232

en de natuurlijke zedenwet zijn de onverplaatsbare grens-palen van ieder gezag » . (hi . 202) .

Het K melius obedire Deo quam hominibus » « Beter aanGod to gehoorzamen dan aan de menschen » gelds als regelvan de handelingen .

Als dus menschen jets bevelen dat God verbiedt, ver-bieden was God beveelt moet aan God gehoorzaamdworden . Die menschen (( leeren dan niet onderhouden wasGod geboden heeft » . De mantel van het gezag glijdt vanhunne schouders .

Newman o, a. voorziet het geval dat het geweten hetrecht heef t in verzet to komen tegen het opperste, ,ihoewelniet onf eilbare, gezag van den Paus . Ik haai aan, voorzich-tigheidshalve, in den aorsp~ronkeiijken tekst

t; If in a particular case it (the conscience) is to be takenas a sacred and sovereign monitor, its dictate, in order toprevail against the voice of the Pope, must follow uponserious thought, prayer and all availabe means of arrivingat a right judgment on the matter in question . And further,obedience to the Pope is what is called (l in possession »~that is, the o n u s probandi of establishing a case egainsthim lies, as in all cases of exception, on the sideof conscience. Unless a man is able to say to him self,in the Presence of God, that he must not, and dare not,act upon the Popal injection, he is bound to obey it, and'would commit a great sin in disobeying it . P r i m a f a di eit is his bounden duty, even from a sentiment of loyality rto believe the Pope right and to act accordingly . He mustvanquish that mean, ungenerous, selfish, vulgar spirit of hisnature, which, at the very first rumour of a command, pla-ces itself in opposition to the Superior who gives it, asksitself whether he is not exceeding his right, and rejoices,in a moral and practical matter to commence with scepti-cism. H e must have no wilful determination to exercice aright of thinking, saying, doing just what he pleases, thequestion of truth and falsehood, right and wrong, the dutyif possible of obedience, the love of speaking as his Head

233

speaks, and of standing in all cases on his H'ead's sidebeing simply discarded . If this necessary rule were obser-ved, collisions between the Pope's authority and the autho-rity of conscience would be very rare . On the other hand,in the fact that, after all, i n e x t r a o r d' i n a r y c a s e s,the conscience of eachy individual is free, wehave a safeguard and security, were security necessary(which is a most gratuitous supposition) that no Pope everwill be able, as the objection supposes,, to create a falsefor his own ends » .

(Difficulties by Anglicans II . 258) .Newman staaf t zijne meening op het gezag van de Ka-

tholieke godsgeleerden (blz . 2 59-260-261) en Beef t voorbeel-,den aan :

« Thus, if the Pope told the English Bishops to ordertheir priests to stir themselves energetically in favour ofteetotalisme and a particular priest was fully persuadedthat abstinence from wine etc . was practically a Gnostic er-ror, and therefore felt he could not so exert himself withoutsin; or suppose there was a Popal order to hold lotteriesin each mission for some relgious object, and a priest couldsay in God's sight that he believed lotteries to be morallywrong, that priest in either of these cases would commita sin h i c e t n u n c if he obeyed the Pope, whether he wasright or wrong in his opinino and, if wrong, although hehad not taken proper pains to get at the truth of thematter » .

« Onderdanen » schrijft Pater Salsmans, (RechterlijkePlichtenleer . Blz. 54 Nr 73) « mogen niet weigeren to ge-hoorzamen zoolang het niet nagenoeg zeker is dat een deropgesomde voorwaarden in de wet ontbreekt . Het wettelijkewermoeden staat hier ten gunste van den wetgever. Andersware de dear voor alle misbruik wagenwijd opengezet, daarde wederspannige onderdanen altijd het een of antler schijn-schoon voorwendsel kunnen uitvinden, om de wet als nietbestaande to aanschouwen ». (Men leze ook de daaropvol-gende nrs) .

234

Ook hi; schrijf t, was overigens niet betwistbaar isWil eene wet verplichtend zijn voor het geweten, dan

mag ze oak in geenen deele tegen de natuurwet indruischenm. a. w. ze mag nets zondigs opleggen, noch verbieden wasdoor de wet Gods strikt geboden words. Dat vo'gt aanstondsuit de leer dat alle bindende kracht der menschelijke ;wetvan God komt.

God kan niet met zichzelf in tegenspraak zijn, zoodat hijaan dezen kant hetzelfde' oplegge was Hij aan genen kantverbiedt. Nooit moet of mag men een menschelijke wetnaleven in zaken die door God verboden zijn, want (( menmoet veeleer aan God, dan aan de menschen gehoorzamen » .

Eenieder moet ten slotte handelen naar uitspraak vaneigen geweten. Dat beteekent natuurlijk niet uitsluiting derleiding van anderen. Die noodzakelijkheid omvat voldoendebezonnenheid en gegrondheid van het gewetensoordeel dusgeene ongebondenheid, geen uitsluiting van gehoorzaam-heid aan gezag waar er gezag bestaat en het gezag <c g;e-zag-matig » handelt .

Het geweten van den mensch, die niet door hoogmoedverblind is, maar knielen en bidden kan en zich b'ewust isdat hij nets is zonder God; van hem die leiding a,anvaardtdoor degenen die aangesteld zijn tot leiden, van een menschdie de voorzorgen neemt door Newman voorgeschreven,zal wel de leidende ster zijn naar Betlehem.

Zijn ~vezen zingt mee, met de reden der Engelen, diegij flu hoort

H eilig, heilig, nog eens heiligDriemaal heilig : eer zij God,buiten God is 't nergens veilig .Heilig is het hoog gebod,Zijn ~geheimenis zij bondig .Men aanbidde zijn bevel .Al vat God behaagt is wel .

Ook al was hun behaagt, die spreken tot ons het woordvan God in naam van God.

* * *235

Nu wij wat samen gehandeld hebben over gezag in hetalgemeen, wil ik U in aanstaande brieven schrijven overde t r a g i s c h e z ij d e van h e t gezag, vooral in Vlaan-deren .

("Hef Vlaamsche Land,,, 5 .1uli 1924 .)

TWEEDS BRIEF

Dierbare Heilige,Vandaag wil ik U schrijven over de treurige zijde van

het gezag .Zij is, kort uitgedrukt, de volgende :(l Alhoewel van God komende, wordt het gezag door

menschen over menschen waargenomen en moet het overeen minimum aardsche middelen beschikken .

Dit is waar voor het burgerlijk gezag. Dit is waar ookvoor het geestelijk gezag . Menschen waren de eerste apos-telen en discipelen . Menschen zijn hunne opvolgers douralle eeuwen gebleven : de Pausen, de Bisschoppen, de pries-tess. Menschen, kinderen van menschen door het leven mee-dragend de gevolgen van erfelijkheid, stain,, opvoeding, deindrukken van de geziene landschappen en taf ereelen, men-schen met een lichaam, een (( corpus mortus », met zenuwenen hart, met allerlei krankheden en menschelijke verlan-gens, met leemten in den geest, in den wil, in het gevoel }in de verbeelding, met aan alle zijden begrensd kunnen .

Over menschehhoof den vloeit de olie der heilige wijding,menschenhanden zijn het welke de heilige hostie ten hemelhef f en, menschenmonden zijn belast met de verkondigingvan Gods heilig woord, menschenschouders zijn de Christo-phoroi, dragen den last van Christus en Christus' Kerk,hemelsche schatten in aardsche, breekbare vaten .

Christus is wel met 'zijn Kerk. De genade stroomt weltoe uit de Heilige Sacramenten, dock de menschelijke vrij-heid wordt daardoor niet vernietigd en niet alien nemende genade aan of benuttigen ze of vermenigvuldigen ze.

De Sacramenten, het priesterschap o, a ., veranderen den

236

natuurlijken aanleg niet . Wie onverstandig was words doorhet Sacrament niet verstandig .

Hoe heerlijk schrijf t Pater Lippert S . J . in een zijnerbrieven uit de reeks « Von Seele zu Seele » over Die Ka-tholische Kirche >> (28e brief),

Ik haal aan :<, Diese Kirche ist unser Ideal . . . and zugleich eine allta-

liche Wirklichkeit unser der wfr leiden . Sie ist unsereunsterbliche Hof f nung and zugleich unsere standige Ent-tauschung, unser Stolz u,nd zugleich unsere +Trauer. . .

Die Kirche ist Of f enbarung Gotten, aber in Menschen-gestalt; sie ist der f ortlebende Christus aber in Knechts-gestalt .

Die Kirche Christi besteht aus Menschen, and die men-chen sine1 schwach yon Verstand and Willen, beschrankt,klein and kleinlich, eng u,nd eigensichtig, voll van Vorur-teilen and Widerspruchen . . .

Die Men chen in der Katholischen Kirche konnen keineAusnahme davon machen. Und dazu ist sie eine Massen-kirche, soil es sein » .

De geschiedenis bewijst den gedurigen strijd, op denakker, van het onkruid en het goede zaad en den to wbn-dervoller is het dat in weerwil van al het menschelijke,de Kerk van God nag voortbestaat . Dat op zich zelf wordsvoor een voortdurend bewijs van hare goddelijkheid en vanden bijstand van den Heiligen Geest gehouden .

De menschen, in de Heilige Kerk met het gezag belast,kunnen dun, wanneer de voorwaarden tot onfeilbaarheidniet vereenigd zijn, zich vergissen, ja, bepaald-verkeerdhandelen. Zij oak moeten het C o n fit e o r zeggen en bid-den <, voor zichzelf, arme zondaars >> .

Een zware last, een « leiding in verzoeking » is het gezag .Het words over massa's, over menschen waargenomen

met behulp van menschelijke middelen .Toen Mozes zijn yolk leidde naar het beloofde land be-

kwam hij manna, en Jezus vermenigvuldigde het brood voorde scharen die Hem volgden,

237

De menschen in de Kerk ontvangen het bovennatuurlijkbrood maar hebben ook her dagelijksch brood voor hetlichaam noodig.

to bekoorder ligt steeds op de loer om de koninkrijkender aarde to beloven.

De Kerk heeft zware lasten. Haar g e z a g staat vooreen e onaf zienbare tank

Het (( gaat en onderwijst >> vereischr de inrichting in delanden van het schoolwezen en de missieactie, van propa-gandadienst door pers en voordracht .

`'Vie schat naar waarde wat mission, war onderwijs kosten .Het woord van haar hoofd beitelt zij op hare tempels

(( Ik hob medelijden met her yolk >> . Zij staat in voor eenheel deel van de lief dadigheid en heef t zoo'n harden strijdto voeren met de openbare lief dadigheid waarover her geldder openbare machten regent .

Hare bedienaars moeten leven . Het leven stelt een mi-nimum eischen beneden welke niet kan gegaan worden. Deeeredienst onderstelt gebouwen, kerken, gewaad, enz . . . .

Men Somme dan dit alles weer op : geloof sverspreiding,mission, universiteiten, college's, lager onderwijs, inrichtingenvoor lief dadigheid en vatte dit alles samen in her besluit :

H et gezag in de Kerk heef t behoef to aan zeerv e e 1 g e 1 d . De menschen, die hot geld bezitten, zijnook weer menschen die in ruil voor wat ze schenken som-migen invloed wenschen, of, indien her geestelijk gezagzaken verricht, welke tegen hun zin zijn, hun geld houdenen goede werken van hulpmiddelen berooven .

Het g e z a g i n d e K e r k staat tegenover de wanorde-lijke, moderne samenleving en heef t sommige toestanden toondergaan, to gedoogen, in ieder geval er feitelijk medeof to rekenen .

Het doer niet al war her wil of wenscht, maar ,alleen warher kan of meent to kunnen .

Het heeft kleiner kwaad noodgedwiongen to aanvaardenom grooter kwaad to vermijden en zich, bij gebrek aan eer

238

thans onbereikbaar a b' s o 1 u u, t goed met een b e t r e k k e-1 ii k goed to vergenoegen .

Sours worden maatregelen genomen, welke ons maar be-vreemdend s c h ij n e n omdat wij alle omstandigheden nietkennen. Meer dan eens lijden de hoofden der kerk, underwat zij zich gedwongen achten to doen. Zij verdienen onzegebeden, ons mededoogen, want het gezag to dragen in deKerk is een deel van Christus kruislast voort to sleepen.Het is zoo oneindig gemakkelijker to gehoorzamen dan tobevelen. Wat hebben de Pausen, de Bisschoppen, de pas-toors last to lijden van den aandrang, den zedelijken, denstoffelijken dwang van al de macht- en geldbezitters . waxmoeten zij herhaaldelijk het « Non possumus » zeggen, dockzeggen zij dit dan zien zij aan de andere zijde heele streken,heele werken voor hun invloed to niet gaan . Tragisch is ditalles wel in de hoogste mate .

Voor het wankelen, het vallen zelf bestaan zooveel ver-zachtende omstandigheden dat de eerbied en de lief de def outen best bedekken .

Dierbare, ja, weg dus met gehuil en geblaf en onbesuisdeophitsing. Hierover ben ik het met u roerend eens . Dochwaarheic'c blijf t waarheid, recht blijf t recht. Fouten zijn f ou-ten-zwakheden, zwakheden-f eiten kunnen wij vaststellen . Overde schuld oordeele God. Dat kan Hij alleen, die in hetmeest-gesloten hart leest als in een open boek . . .

Indien het met het groen hour van het geestelijk gezagreeds zoo gesteld is wat dan gezegd over het dor hour vanhet burgerlijk gezag zooals het in de moderne wereldbestaat .

D o r h o u t . . . Inderdaad 1 Het gezag verloochende zijnoorsprong u i t G o d . Een sacrament van het koningschapbestaat niet . De hoof den des vorsten ontvangen de heiligezalving niet meer. Hunne g e s t a heeten zij niet meer deGesta. Des ». Van de bron van het bovennatuurlijke hou-

den zij zich, over het algemeen, verwijderd . Onze Parle-

239-

menten lijken in niets op het Cenakel alwaar de Geestnederdaalde .

Het burgerlijk gezag heeft zich van zijn oorsprong, vanzijne kracht verwijderd. Het ondergaat daarvan de straf,eens, zooals Nabuchodonosor onderging . Het set het grasvan de aarde. Het weigerde to gehoorzamen en wordt nietgehoorzaamd. Het verwierp den Hoogepriester en krijgtden dictator : enkeling of massa . Het schudde het zachtejuk of en words onder een looden neergedrukt,was waarborgen van bekwaamheid, deugdzaamheid wor-

den ons geboden? Erfelijkheid, keuze? Och alles, rondtas-ten in het duistere .

Hier al het menschelijke zonder bizondere genade, zon-der bizondere hulpmiddelen noch belof ten . En om diemachten van de aarde zwermen heels drommen vliegen,parasieten, hommels : vleiers, kruipers, huichelaars .

De eaten, waarin het gezag - het komt nag altijd vanGod -- gevloeid is zijn niet meer gewijd dock doodgewoon,grof pottebakkerswerk, beslijkt en besmeurd, zoodat wij onswerkelijk veel moeite moeten geese om in het troebelvocht nog een straal van het Hemelsch licht to ontwaren .

Jets zou het burgerlijk gezag verhef f en - zijn terugkeertot God - zijn luisteren naar den wekroep «Convertersad Dominum », zijn aanvaarden van de Eeuwige Wet, zon-der welke de menschelijke wetten en tractaatjes toch maarvodjes papier zijn .

Over de tragische zijden van het gezag sprak ik nu inhet algemeen. Later schrijf ik U wel eens uitvoeriger overhet gezag in VTlaanderen .

willen wij flu samen mag ik met u gaan -- eensstijgen naar het ideaal in zake gezag . Kom, laten wijluisteren :

<<1k bee de goede herder . De goede herder legs zijnlevee of voor de schapen . Jk bee de goede herder en 1kken de mijnen en Mij kennen de mijnen, zooals Mij de

240

vader kept en ik den vader ken. En mijn leven leg ik ofvoor de schapen. Nog andere schapen heb ik die niet uitdezen schaapstal zijn; deze behoor Ik to leiden, en ze sullennaar mijn stem luisteren en het zal worden : eene kudde,een herder. Daarom bemint Mij de vader, wijl ik het levenof leg om het weder aan to nemen .

Kom laten wij gaan naar de Kamer van het lief demaal .Dc Heer wist dat zijn uur gekomen was . De zijnen in de

wereld had hij lief gehad.Hij toonde hun tot het uiterste zijn liefde . -- Hij waschte

de voeten van zijne discip'elen en zeide o, a . :(; Gij spreekt Mij aan met L e e r a a r en H e e r en ge

zegt wel : want dat ben Ik .Een voorbeeld heb ik u gegeven >> .Dan volgen die heerlijke afscheidsredenen en zegt het

opperste gezag tot kleine menschen(( Grootere liefde heef t niemand dan deze : dat hij zijn

leven aflegge voor zijne vrienden . Gij zijt mijne vrienden,indien ge doet wat lk u gebied . Ik noem u niet meer dienst-knechten, want de dienstknecht west niet w~at zijn heerdoet, maar u heb ik vrienden geheeten >> .

Laten wij samen lezen wat, Thomas van Aquino over hetburgerlijk gezag schreef in zijn « De regimine principum

(( De Koning most zijn in het rijk wat in het lichaam deziel is, wat God in de wereld is .

Om to weten hoe de koning handelen most lette men ophoe God in de wereld is .

De wijze om to regeeren most men of kijken van delwereldregeering >> .

Leo de XIIIe spreekt in denzelfden zin (Immortals Dei) :~. Het tijdelijk gezag most een afbeelding zijn van het

gezag- dat God over het menschdom bezit zoowel als vanZijne voorzienigheid .

Het gezag most dus rechtvaardig zijn ; het is minder deregeering van een vader, want het Gezag van God overde menschen is zeer rechtvaardig en gaat met eene vader-

D.-VI.-i6 24 1

lijke goedheid gepaard. Het moet uitgeoef end warden tenvoordeele van de onderdanen, omdat zij die over de ande •ren gezag uitoefenen daarmede u,itsluitend bekleed zijn omhet algemeen welzijn to verzekeren . Het burgerlijk gezagmoet, onder geen voorwendsel, strekken tot voordeel vaneen enkele of van eenigen, vermits het ingesteld weed tenbate van het algemeen welzijn. Indien de Staatshoof denzich lieten medesleepen tot onrechtvaardige overheersching,indien zij zondigden door misbruik van gezag of doorhoogmoed, indien zij niet voorzagen in het welzijn van hetyolk, dat zij het dan weten : eens zullen zij to verantwoor-denhebben voor God en die verantwoording zal des to strengerzijn naarmate het ambt waarmede ze bekleed zijn, heiligeris . . . De machtigen zullen inachtig gestraf t worden > .

Zoo rijst voor ons het ideaal van het gezag. Doch terechtkunt gij er op wijzen dat ook gehoorzaamheid verschuldigdis aar, ieder wettig gezag zelf s indien het waargenomenwordt door menschen buiten Gods Kerk, wanneer het be-

volene niet strijdt met Gods wet : N e r o kan recht bezittenop gehoorzaamheid en eerbied .

In <c Saint Maurice on l'obeissance > legt Gheon in denmond van de heilige de woorden

<c Si, violant toutes les lois de Dieu4, les empereurs nousordonnent d'achever l'ennemi a terre, d'abuser d'une fern-me ou d'assasiner ,un enf ant . . . d'accord, it y a evidencedaps l'injustice ; l'ordre est nu,l et non avenu. Mais nounattendrons pour desobeir qu'on noun intime de tels ordres .Si meprisable, detestable daps le prive que soft l'empereurMaximien, si cruel qu,'il se soft montre envers nos f reres,it s'est toujours garde de heurter notre conscience. -- Etaussi bien quand it nous lance a la bataille contre les bar-bares tribus qui ne cessent de ravager les marches de laGaule, nous devons nous en rejouir. Sa cause, ici, se con-fond avec notre cause. Au, nom du Maitres des Maitres,goutons la joie de servir soul un mauvais maitre . . . qui

242

par ailleurs meriterait d'etre hai . Aimons en lui le Cesar,sinon l'homme » .

Dit onderscheid komt funk to pas, tegenover het gezag.

Wordt dan lijdzaamheid gevorderd ?Forster leert (in C h r i s t u s) :<('t Is juist het tegenovergestelde van die (verkeerde)

lijdzaamheid dat de Verlosser van ons vordert. Hij wilvurige wilskracht, onvermoeide dienstvaardigheid, apof-f eringsgeest tot den dood toe, verzet tot het uiterste . Maaral deze krachten dienen door een heel anderen geest ge-dragen to worden dan de geest waarin de wereldschemensch zich verdedigt en handhaaf t . Christendom is verzettegen het kwade door volbrengen van het goede . Christen-dom is naar binnen gekeerde wilskracht, is de volkomenzelf bekeering en is daardoor bekeering van anderen . »

« Naar binnen gekeerde wilskracht » Dierbare, kondt gijons dat bekomen in plaats van meetinggehuil of dagblad-opruierij !

* * *

En gij, die bij den goeden Herder en de goede Konin-gen zijt, bid opdat het gezag en de onderdanen hunneplichten vervullen .

Gij hadt de orde zoo lief en die kan maar bestaan wan-neer eenieder op de plaats, waar hij gesteld is, doet wathij to doers heef t. Gij ook zoudt niet betwist hebben datontelbare rampen toe to schrijven zijn aan misbruik vangezag, aan plichtverzuim door gezaghebbenden en dat

och zoo verschrikkelijk, dikwijls - de f outen van deonderdanen maar het gevolg zijn van de f outen der leiders .

("Het Vlaamsche Land,,, 12 .1 ul i 1924 .)

DERDE BRIEF.

Dierbare Heilige,Vandaag wou ik U schrijven over de t r e u, r i g e z ij d e

van het gezag in Vlaanderen en de algemeene be-

243

schouwingen uit mijn vorigen brief toepassen op onze toe-standen .Mag ik U de klacht van Vlaanderen vertolken met be-

trekking tot zijn gezag ? Ik doe dit zonder geest van weer-spannigheid, nosh opstandigheid - dit zou u, bedroevenmaar met treurnis en weemoed ; gedrongen door de klaar-blijkendheid en met de hoop dat (( waarheid to sprekenredden zal >> .

Ik zal veel aanhalen van anderen, die beter mijne ge-dachte weergeven dan ik het doen kan.

Mag ik ,dan verklaren, eenvoudig en oprecht, dat innationaal-Vlaamsch opzicht zoowel geestelijk als burgerlijkgezag voor Vlaanderen niet hebben gedaan wat moest ge-daan worden, dat zij de hoogste goederen in Vlaamsch-nationaal opzicht lieten verloren gaan ; dat zij onze taa1niet hebben opgeheven uit het slijk ; dat zij die mishandeldezijn voorbijgegaan, onverschillig zooals de leviet uit de pa-rabel vary den Samaritaan .

Hoe juist schreef Willem van Saeftinge in het boekje1830-1908 :

(( De kerkoversten zijn koningen in ons land, vooral inons Vlaamsche. Het door-christelijk gemoed, de eerbied-waardige overlevering, wat moeder leerde en deed, dat allesheef t in 't Vlaamsch-Belgische yolk eenen troop voor henopgericht, zoo gezaghebbend en gelief d, dat de troop vanden wereldschen koning, het recht heef t of gunstig to zijnop diens macht en grootheid . . . Men kan er slechts tevredenom zijn daar het yolk door de vrije beslissing van zijn ge-weten en de vrije gave van zichzelf, die bisschoppelijkezetels tot koningstronen heef t gemaakt .

Over machtigen invloed op eene natie to beschikken legtechter oak , zware plichten tegenover die natie op in hetbijzonder wanneer men het daarenboven nog op zich ge-aomen heef t de groote meerderheid van de jeugd Biernatie to onderwijzen en op to voeden » .

Het geestelijk gezag in Vlaanderen

op een paar uit-zonderingen na

v o e 1 d e voor den strijd van het Vlaam-

244

sche yolk om herwording slechts onverschilligheid, zoo hetgeen vijandigheid was . De tegenstand is scherper gewor-den naarmate de Vlaamsche beweging meer om meer delogisch-natuurlijke gevolgen afleidde uit hare beginselen .

Veel wordt verklaard - mild mag dus geoordeeld wor-den --- door wat ik in mijn tweeden brief schreef

H et gezag in de Kerk heef t behoef to aan zeer veel geldom zijne tack naar behooren to kunnen waarnemen enzijn plicht to vervullen .

In Belgie heef t de Kerk het op zich genomen o n d e r -xr ij s to verschaffen. Het hooger en het middelbaar onder-wijs bekostigt zij bijna-uitsluitend met eigen middelen .Voor het lager onderwijs worden toelagen verleend, lochniet in voldoende mate, niet met voldoende zekerheid . Devolkomen gelijkheid pop schoolgebied kwam nog niet totstand .

Belgie heef t steeds veel geijverd op gebied van de mis-sie's. Talrijk zijn onze missionarissen en de orden, die zichaan missie wijden . Vlaanderen mag trotsch zijn op zijnezendelingen : zijne schoonste kroon bij God .

Onder den bezielenden adem van de christelijke lief debloeien ontelbare werken voor liefdadigheid . Steeds ho&gene eischen worden gesteld, steeds meer onkosten ver-eischt om op de hoogte to blijven van den vooruitgang dergeneeskunst, der ziekenverpleging, om den strijd vol tohouden tegen de lief dadige werken van openbare inrich-tingen, welke staan in het teeken van of f icieele onzijdig-heid, waarin de zielen verstikken en verdorren zelfs waarfrissche heidelucht de longen gezond maakt .

In Belgie zijn de geloovigen het niet gewoon veel -uitto geven voor den eeredienst en to voorzien in het levens-onderhoud van hunne geestelijken. Talrijk zijn de parochien,de kerken, de behoef ten voor bouw, herstel .

In Belgie wordt de politieke strijd oak geleverd op gods-dienstig-wijsgeerig gebied. De liberale en socialistischepartijen zijn anti-godsdienstig al willen zij dat wel ontkennen .

Wanneer zij samenspannen en zegepralen kunnen -zij den

245

toestand van de Kerk, haar bedienaars, hare inrichtingen,haar onderwijs zeer benard maken . De politieke strijd heeftin Belgie eene groote, onmiskenbare beteekenis in gods-dienstig opzicht . Ook die strijd vraagt aanzienlijke geld-offers .

<( Wij vragen geld » is dus de noodkreet van het geestelijkgezag. « Geld om goed to doen » geld in dienst van jezusChristus tegen den Mammon in .

Welnu in Belgie, ook in V1 a a n d e r e n is het geldvoor het allergrootste deel in handen van menschen,

die niets, tenzij instinctnnatigen afkeer, voelen voor deVlaamsche beweging, voor den strijd van het yolk, vanhet Vlaamsche yolk .

Wanneer die menschen hun geld willen geven, doen zijdit niet altijd onbaatzuchtig en onvoorwaardelijk. Ze schen-ken veel dock in roil tegen invloed, macht . Zij zou,denhun geld niet blijven geven, indien het geestelijk gezag+eene gedragslijn volgde, welke hun niet bevalt . Zij willenhun woord mee to praten hebben in de benoemingen, zijklagen bij de bisschoppen of de overstep van de geestelijkeorden aan een bepaalden onderpastooz of kloosterling diewat al to hef tig opkwamen tegen het bestaande onrecht .Zij beschikken in parlement, provincie, gemeenteraden ende besturen over toelagen . Zij zijn de leden van de kerk-raden, de schoolcomite's . Zij hebben de pens tot hunnendienst, zij schrijven haar voor wie ze ophemelen en aan-randen za.l .'Zeer concrete f eiten, uit den jongsten tijd vinden wij

aangegeven in het Katholiek Nederlandsch hiad c< DeTijd » (9 Mei)

c< Minister Van de Vijvere vooral zal zijn uiterste krach-ten inspannen om tegen to houden, wat hij zelf niet ~egen-houden kan .

(Bedoeld wordt de vooruitgang van de nationalistischegedachte) .

Een bittere strijd tusschen de west-Vlaamsche nationa-listen en dien gezaghebbenden minister is aan den gang .

246

Als minister van economische zaken heef t deze laatsteprachtig werk verricht en ontelbare invloedhebbende men-schen aan zich verbonden. Daarvan maakt hij gebruik omzijn nationalistische tegenstanders to bekampen .

Hij is een ervaren, handiga vlug man, die ieders zwakkezijden kept ; een handig speler op het schaakbord van depolitiek. Bij zijne doorluchtige Hoogwaardigheid Mgr, Waf-felaert weet "hij aan to dringen op benoemingen, waardoorzijn politiek bevorderd wiordt, op verwijdering van pas-toors, onderpastoors, superiors en leeraars die bij hem vanVlaamsch-nationalisme verdacht zijn. In het college to Thieltwords door den principaal het Vlaamsch-nationalisme alsketterij en zware zonde voorgesteld en pijnlijke angst in"ae ziel van de jongens gezaaid >> .

In denzelfden zin schreef Dr. Depla in (( De(n) Residen-tiebode >> (aangehaald in « Vlaanderen >> 5 Juli) .

Seders nagenoeg vijftig jaar heb ik voor de heropbeu-ring van ons Vlaamsche yolk in West-Vlaanderen gekampt .Nooit heb ik een priester weten straffen voor Franskiljon-sche propaganda - en die ontbrak er niet - maar zeertalrijk zijn de priestess collegeleeraars, die om hunne mede-werking in den Vlaamschen strijd vermaand, bedreigd enuit hun ambt ontzet werden . Pastoor Hugo Verriest o, m .met eenige zijner mede-leeraars was onder het getal .

Pas eenige weken geleden is een toekomstig missionarisom zijn Vlaamsche werking uit het college to Thielt ge-jaagd door den zeer f ranschgezinden heer Colle, een be-schermeling en aangetrouwden neef van Minister van deVijvere. Vobr enkele dagen is uit het college van Bruggedoor den aldaar regeerenden f ranskilj on een Vlaamschstudent buitengezet, die het gewaagd had aan het hoof dvan zijn Vlaamschen kring, St . Lutgardis, de bescherm-heilige der Vlaamsche taal en letterkunde to vieren .

was zou er veel to vertellen zijn over den toch-zoo voar-waardelijken eerbied van vele Katholieke behoudsgezindeFranschgezinden jegens de geestelijkheid, zelf s jegens dehoogste .

247

Hoe walgelijk werd tijdens den oorlog, door onze p a -t r i o t a r d s, over Z. H, den rPaus gesp'roken bij gelegen-heid van de vredes-actie. Wanneer Z. H . spreekt over((1'unite de la Belgique >> dan juichen zij toe dock wanneerhij het lief degebod verkondigt of verzoening predikt danmompelen zij : (( Wat heef t hij zich daarmee to bemoeien >> .Werd Mgr. Rutten niet aangerand door Katholieken die

niet dulder dat een Vlaming zich niet goedsmoeds neerlegtbij al wat Z. E . Kardinaal Mercier op gebied van Vlaam-sche beweging zegt en schrijf t ?

Belangrijk is o, a, in dit opzicht eene « Chronique Poli-tique >> van A. Melot, bestuurder van de « Revue GenP-rale >, in dat tijdschrif t (i 5 September 1922)'.

De Limburgsche medewerker van de Revue had ge-schreven .

(( On tacherait d'obtenir du clerge u,ne attitude plus calme,plus conf orme aux instructions du Saint Siege. Dans laderniere campagne electorate tel vicaire a pu impunement,daps une importance paroisse, monter en chaire a chaquemesse et attaquer avec u,ne violence sans egale le candidattres catholique, qui n'avait pas souscrit aux exigences duK Katholiek Vlaamsch Verbond >. Malgre le scandale on ig-nore encore si cet exces et beaucoup d'autres semblablesne se renouvelleraient pas a la premiere occasion. De cuecote done ii f audrait ui energique rivirement >> .

Daarop had Mgr. Rutten geantwoord. Hij was tusschen-gekomen in zake den onderpastoor die tegen Jdissidentenwas opgekomen.Mr. Melot schrijft dan :« Ainsi que l'Evequ,e de Liege l'ecrit tres justement :

quand its interviennent daps les luttes electorates, les pre-tres du Limbourg agissent en citoyens belges. De ce chefits ont tons les , droits des au;tres citoyens, mail us sonfsoumis comme eux a l'ensemble des lois,reglements, sanc-tions que le droit public et les mains politiques de noirepays ont organise » .

***

248

Ook de Staat oef ent, zooveel mogelijk invloed nit ophet geestelijk gezag. Zelf s liberale, ongeloovige staatsliedentrachten van Rome en de geestelijkheid in het land waar-schuwingen, veroordeelingen to bekomen tegen zekere rich-tingen, welke hun niet bevallen . Dat was altijd enoveral zoo .

Hoe jammer dat sommige Katholieke leiders niet be-grijpen willen dat zij best de geestelijkheid buiten al hunklein staatkundig-gekijf zouden houden. Wat werd en wordshet leven van vele priestess, oak van hoogstaande ver-zuurd, wat words hunne geestelijke tack verhinderd doorde opdringerigheid van sommige politieke katholieken, diede bedienaars tier Kerk, welke ten dienste moeten staanvan alle geloovigen, willen verlagen tot kiesdravers . 's Pries-tess rol is het niet Mr . X, katholiek in de plaats van Yoak goed katholiek, naar Parlement, provincie- of gemeen-teraad to brengen maar wel eerder van X en Y de menschennaar den eeuwigen schaapstal to leiden .

Attitude calme, conf orme aux intentions du saint siege »~konden wij dat bekomen van niet Vlaamschgezinden ofanti-nationalisten zooals men het van ons eischt ?

Ik neem wel aan dat geestelijken oak in de Kerk wijzenop den plicht van katholieken bij de verkiezingen - datbehoort tot de moraal - en waarschuwen voor partijendie vijandig staan tegenover den godsdienst . Ik verwijs indit opzicht naar het citaat uit Beysens' in mijn eersten brief .

Om to weerstaan aan de groote drukking die op hersuitgeoefend wordt, zouden onze geestelijke leiders dus eeneh e l d h a f t i g e liefde tot Vlaanderen moeten bezitten, eenbereidwilligheid om alles to lijden .

Kan men dit verwachten van menschen als Z . E . K a r -dinal Mercies, als Mgr . Lad euze, die door afstam-ming, opvoeding, omgeving er toe geneigd zijn de Vlaamschebeweging of wel als «futile querelle >> of wel als gevaarlijkvoor belangen die zij meerderwaardig achten, to beschouwenen die, indien zij er sours in slagen met de koele retie to

249

begrijpen, toch nooit er toe komen met een vurig hart voorVlaanderen to voelen . Zij verstaan niet met hun gemoedonze V laamsche g~evoeligheid . De woorden hebben dezelfdebeteekenis niet voor ons en voor hen. De schaal van denationals waarden verschilt . Zij warden met verschillendeoogen bezien. Eerbied, lief de leggen ons op to geloovenin de goede trouw en to denken dat onze overstep doen watzij meenen to moeten doen, handelen our het bests, al kun-nen wij het sours niet begrijpen .

God zij gedankt, niettegenstaande al de geleden misken-ning en al het persoonlijk leed door Vlamingen ondervon-den, is het Katholiek Vlaamsch yolk aan het geestelijkgezag, in geestelijke zaken trouw gebleven. Nooit kv am,bet hier tot een houding als ceps ,fgescheurde nationaal-Vlaamsche Kerk. Gevallen van ongehoorzaamheid bijVlaamsche geestelijken zijn uiterst zeldzaam . Nogmaals, Godzij er over gedankt dat de verongelijkten met al hun ver-kropt iced naar Jezus in het tabernakel vluchtten en hunnevernederingen opdroegen aan den Grooten Vernederde . Datis de bests houding ook voor Vlaanderen - die zij kun-nen aannemen.

Gehoorzaamheid is het kenmerk van het KatholiekVlaanderen, zijne eer, zijne deugd. De tak is aan denboom van de Kerk gebleven .

Doch gehoorzaamheid aan het gezag, wanneer dit we-zenlijk gezag is en als gezag handelt, is jets heel andersdap slaaf sche onderwerping, aan alles wat het gezag, oakwanneer het zijne eigen sfeer to buiten gaat, verklaart.

Bij gelegenheid van het gezamenlijk schrijven van 1906,geteekend door alle bisschoppen van Belgie, betreffendehet gebruik van onze taal in het middelbaar en hoogeronderwijs hebben de Katholieke Vlaamschgezinden duide-lijk, en in sours vrij-krasse bewoordingen, hunne houdingbepaald .

254

In een vlugschrift in 1909 verschenen lezen wij o . a . :(c Het is beter met open vizier vooruit to komen en zijnen

legenstrever in de oogen to zien.Juist omdat wij als Katholieken, onze Kerkvoogden eer-

biedigen, willen wij oak als burgers in eene vrije na,tionalezaak niet eeuwig in onmin met hen leven, en moeten wijtrachten onze rekening rechtzinnig to veref f enen . Wij eer-biedingen de overtuiging van een man als KardinaalMercier ; maar als vertegenwoordiger der Fransche spraak-gemeente is hij met betreurlijke vooroordeelen behept . Hijkan to goeder trouw meenen dat hij werkt aan de groot-making van het Vlaamsche yolk met het bij een grooteryolk in to lijven, wat taal, gedachten en beschaving betref t .En toch is hij deerlijk mis . . .

Dit moeten wij vrank en vrij aan al onze vertegenwoor-digers en aan Hunne Hoogwaardigheden, onze Bisschop-pen, durven zeggen, hoezeer wij hu,n ook op godsdienstiggebied, eerbied en gehoorzaamheid bewijzen. Zooniet waarblijven Vlaamsche rechtschapenheid en vrijmoedigheid? . . .

Wij zetten niets vooruit dat in 't minst in strijd is metde katholieke princiepen, . . . maar dan willen wij ook nietop onwaardige wijze gedwarsbioomd noch met looze stre-

ken om den tuin geleid worden .Dit vertoogschrif t werd geteekend door voorbeeldige

katholieken: De eerste naam op de lijst is die van JufferBelpaire, de schrijf ster van « Christen ideaal >>, die tochniemand van opstand tegen het geestelijk gezag kan ver-denken .

In een ander vlugschrift : « De Katholieke Vlamingen enhunne bisschoppen >> wordt met voorbeelden uit Duitsch-land, Nederland, Belgie aangetoond hoe Katholieken invrije vraagstukken handelen .

Uit eenen brief van Jozef Alberdingk-Thijm wordt over-genomen

c< Geen vrijer man dan een Katholiek als hij den mooden den wil heeft om vrij to zijn . Denkt gij dat de clergemij tegenwoordig voor minder Katholiek houdt, omdat ik

2 5 1

in de zaak van Vondel's moraliteit en van i April (feestvan de inneming van den Briel) anders geoordeeld heb' engehandeld dan de meeste dier heeren >> . (LTIt Schaepmans'K Menschen en boeken, I. >, blz. 47) .

Herinnerd wordt aan eene rede van Mr . Helleputte, toendeze in 1904, voor de verkiezingen, tijdens eene interpella-tie-Hymans verklaarde

Wanneer Monseigneur ons zegt : Vast dien dag, dandoe ik het, maar zegt hij : stem voor evenredige vertegen-woordiging dan antwoord ik hem : Verschooning Monseig-neur, maar daar doe ik mee naar eigen zin en overtuiging ».

Het besluit was nogmaals :Eerbiedig voor de Katholieke hierarchic, willen de Vla-

mingen vrije burgers zijn en blijven in de stad Gods > .Dat komt overeen met O'Connell's bekend woord :« Wij vragen omen godsdienst «from Rome >, ,dock onze

politick «from home >> en met ontelbare woorden en han-delingen van hoogstaande katholieken uit alle landen entip er > .

Had ik nog tot u ku,nnen komen, Dierbare, dan zou 1kU den brief hebben voorgelezen in September 1917 namensVlaamsche soldaten aan Mgr. De Wachter, to Londen, af-gegeven en bestemd voor Zijne Eminentie Kardinaal Mercier.

Een eerbiediger, oprechter uiteenzetting van de gemoeds-gesteldheid van de jonge Vlamingen ten opzichte hunnergeestelijke overheid ken ik niet :De hoof,dgrief, de blijvende klacht isUwe Eminentie heef t in al hare spraken en brieven

onder den oorlog zoo uitsluitend het staatsrecht van Bel-gie naar voren gekeerd en de Vlamingen daartegenoverals zoo van zelf sprekend in 't ongelijk gesteld >> .

Dit geldt niet alleen met betrekking tot Zijne Eminentiemaar oak tot al hunne Hoogwaardigheden de bisschoppen,zelf s tot Vlaamschgezinde als Mgr . Rutten .

De Belgische staatseenheid is in hunne oogen eene groo-

2 5 2

tere waarde dan de Vlaamsche volkseenheid : Het v a d e r -I a n d is voor hen hetzelf de als d e s t a a t BelgiP .

<c Hoe is 't mogelijk » vragen de Vlaamschgezinde sol-daten (( dat een geleerde, die zoo helderscherp de begin-selen en stelsels kan doorschouwen, ook een f eit, het levendf eit van het bestaan van een yolk in een staat niet doorziet » .

Zij verkondigden de overtuiging :Belgie is een staat met al de rechten, die uit het staat-

zijn volgen, dock Vlaanderen is een yolk met al de rech-ten die uit het yolk-zijn volgen » .

De slotwensch was :<c Eminentie, van uw geweten en u,w vaderhart hopen we

veel : 't minste is dit : dat geene enkele drukking door Uzal uitgeoefend worded op Katholieken, maar dat ze vol-komen vrij zullen gelaten worden om voor 't goed van 'teigen yolk en ook van den staat, die staatsinrichting voorto staan, die zal blijken de beste to zijn » .

Vreeselijk-ernstig is de heele brief. Het hart der soldatenis beklemd bij den aanvang, dock nadat zij gesproken heb-ben is (( hun hart verlicht omdat hun plicht is gekweten »,(( zij hebben gesproken zonder jets to verzwijgen en leggenhunne verklaring neer voor de voeten van 'Zijne Eminentie,to zamen met kinderlijke gevoelens van genegenheid en on-derdanigheid >> .

Gij, dierbare, met uw gevoelig hart, zoudt wel begrep~enhebben was er soms omgaat bij de Vlamingen .

In zoover zij in de geestelijkheid God, Christus, Romezien, knielen ze voor haar om haren zegen of to smeekenen ontvangen ze met den diep~sten eerbied hare bevelen,dock al to dikwijls words het licht uit Rome verduisterddoor de schaduwen van het Belgisch Burgerlijk gezag. Dedampen van de wereld stijgen op als de zon .

Ze hebben soms den beklemmenden indruk dat hunneKerk, in hunne oogen, de braid des Heeren, stralend inhet licht van den dageraad op sommige oogenblikken wordsde dienares van den staat, met al zijne machten die Vlaan-deren verdrukken . Zij meenen soms dat van op de kansels,

2 53

dat in herderlijke brieven niet zooveel het woord Gods ver-kondigd words, zooals het weerklonk op den berg, als datvan Poincare, van een minister, van een bepaald politiekpersoon en dan -- ik haal nag aan uit den brief der sol-daten aan Kardinaal Mercies :

Verstaan zij niet hoe zoo iets mogelijk is en kijken zijmet treurig-verwonderde oogen naar hunne priestess opdan hebben zij moeite, zij zijn toch maar menschen en detijden schroeven hen zoo onbarmhartig toe . Dan biddenze : h Leidt ons niet in bekoring >> .

Dierbare, menigeen die den brief teekende is gestor-ven voor den Staat die Vlaanderen onrecht doet en rustflu onder het Kruis van Heldenihulde in den Vlaamschengrand, welke altijd maar wacht op zijn oogst . Onder henwaren heiligen die, thans oak met u de vreugd genietenin het eeuwig vaderland waar geene verdrukking Karentroop heef t opgeslagen. Mogen zij samen met u de ver-vulling vary den ~wensch bekomen : «geene drukking meerop Katholieken ! Volkomen vrijheid om de staatsinrichtingvoor to staan die zal blijken de beste to zijn >> en van daar-boven eens zien dat « bisschoppen vaders zijn >> die menniet alleen koel-verstandelijk-onderdanig eerbiedigt, maartot wie men gaat als kinderen tot vader, als de klein,envan Judea, naar den Heer, hunnen vriend, als de volks-scharen van Vlaanderen tot wijlen Mgr . Lambrecht .

Nu ik u geschreven heb over het gezag moet ik in mijnvolgende brieven de studentenbeweging daartegenoverplaatsen . Een moeilijk, kiesch onderwerp . Doch ik heb be-trouwen in U en ik zal mijn beste doers .

("Hef Vlaamsche Land,,, 19 Juli 1924 .)

254

VIERDE BRIEF .

Dierbare Heilige,In vorige brieven heb ik pogen aan to toonen hoe bet

gezag, zooals bet is, verschilt van bet ideate gezag, hoe betgezag in Vlaanderen den invloed ondergaat van bet anti-Vlaamsche - geld, de anti-Vlaamsche machten en allerleimenschelijke invloeden .

Ik nam mij thans voor over cle betrekkingen to schrijventusschen dit gezag en de Katholieke Vlaamsche Studenten-beweging.

Die betrekkingen ontstaan op gebied van bet onderwijs .In zake opvoeding en onderwijs vind ik de beginselen

helder uiteengezet in de wijsgeerige Staatsleer van Bey-sens, een wijsgeer van wien ik houd omdat hij me zoo be-zadigd, zoo eerlijk, zoo onbevangen schijnt en steeds inbeschouwingen en uitdrukkingen maat weet to houden

(t De opvoeding der kinderen is van natuurswege de eigentack de, • ouders; het godsdienstig-zedelijk element daarinbehoort niet rechtstreeks tot bet gebied van staatszorg,evenmin als de bemoeiing met wat bet geweten der oudershen op dit stuk als behoorlijk en verplicht voorschrijf t .Den staat gaat die opvoeding direct alleen aan, voor zoo-verre er zooals men zegt, « burgerlijke » gevolgen aan ver-bonden zijn . Onder dat opzicht is hij zeker gerechtigd zichmet die opvoeding to bemoeien, niet echter door oudersen kerk uit hun ambt to ontzetten, aan dezen de vervullingvan die hun eigen tank onmogelijk to maken, maar neteerbiediging van het recht van de godsdienstgemeenschap .In onzentijd en samenleving beef t b . v, de staat als zoo-danig, bet allergrootste belang bij de schoolopvoeding of betonderwijs . 'Daarmede is niet gezegd, dat hij absolutisticch magingrijpen, en uitsluitend naar eigen inzicht zonder de anderemachten to kennen of daarmede to rekenen, dat onderwijsmag regelen. Te regelen wat daarin bet ma~tschappelijkebelang raakt, dat is bet natuurlijk recht van de materieele

25 5

voldoendheid van het ~onderwijs, het eischen van waarbor-gen voor den gewenschten gang van zaken, voor de be-kwaamheid der onderwijzers, voor de voldoende inrichtingder gebouwen, enz. het komt den staat toe zich daarmeeto bemoeien : to zorgen ook, zoo noodig door dwangmaat-regelen, dat de ouders in dezen hun plicht niet verzuimen,kan in het geheel geen staatsaanmatiging worden ge-noemd ».

Aan de Kerk werd door Jezus Christus de machtgegeven, om in Gods naam, Zijne leer to verkondigen ;niet alleen mag zij onderwijzen, zij heeft het recht dat todoen, ieder mensch, is verplicht haar onderwijs to volgen .

Hoe het geestelijk gezag in Belgie zijne tank opvat blijktuit eene toespraak van Mgr . den Bisschop van Bruggetot zijne heeren principalen (ij. Juh 1904) :

Parmi les charges graves et nombreuses, imposees al'Eveque, I',une des plus importantes, Tune des plus redou-tables est sans contredit cells que vows portez aver fui ;parmi les oeuvres, conf iees aux soins du pasteur des ~mes,certes une eeuvre capitals est cells de l'instruction et de1'education chretienne de la jeunesse .

C'est l'autorite spirituelle, comme tells, qui a le droit,le devoir, la mission d'enseigner et de faire l'educationchretienne de la jeunesse .

Cette mission ne se restreint nuhement a I'enseignementde la doctrine chretienne, mail a part un enseignementtechnique, purement professionnel, s~ pare de l'education, ensupposant l'education f aite, ells s'etend a tout enseignementconsiders comme moyen non seulement d'instruire dapsf a f of chretienne, mais aussi de cultiver l'esprit et le coeur,de faire en un mot l'~ducation de la jeunesse . L'enseigne-ment du college en particulier ne saurait, sans erreur theo-logique, etre contests a l'autorite spirituelle, comme tells . »

Wat de beginselen zijn in zake taalgebruik werd ver-klaard in het gezamenlijk bisschoppelijk schrijven van 1906,dat treurig stuk, waarover wij het hadden in ons laatste

256

onderhoud, en waarin de eisch nom vernederlandsching vanmiddelbaar en hooger onderwijs wordt afgewezen .

Bij den brief - het is ons nag steeds een raadsel hoehij door al onze bisschoppen geteekend werd - legden deKatholieke Vlamingen zich niet neder. Hij werd schitterendweerlegd door L . D e R a e d t en, onder de Katholieken,o. a . door W i 11 e m van S a e f tinge in zijn boekje183c-19o8 .

Practisch hebben Hunne Hoogwaardigheden de Bis-schoppen de beginselen in dit schrijven vervat niet door-gevoerd. Onder den drang van de omstandigheden moestenzij toch besluiten tot invoeren -- o zoo traag, zoos o~nvol-doende - van college's met Nederlandsch als onderwijs-taal, aan de Universiteit to Leuven .

Alhoewel het geestelijk gezag, als dusdanig, alleen alseigen tack heef t to onderwijzen de leer van Jezus Christus,toch gaat het niet - buiten louter technisch onderwijs ---neutraal onderwijs to geven zelf s in die vakken, welke dechristelijke leering niet zijn .

Wij moeten ons dus verheugen in Katholiek opzicht omhet oprichten, het bloeien van ons Katholiek onderwijs,onder de leiding van de geestelijke overheid en eene hoofd-zorg moet het zijn er naar to streven dat het steeds beterom beter zijne tack kunne vervullen zonder daarin verhin-derd to worden door knellende of kwellende maatregelen .

Wij zijn niet blind voor de gebreken van dit onderwijs .Het wordt gegeven zeer dikwijls door leeraars die in hunyak geene speciale opleiding genoten - loch in het alge-meen zijn de toewijding en de ijver van de leeraars - - deVlaamschgezinde, de vervolgde, de gewantrouwde zijn ge-woonlijk de uitstekendste - voorbeeldig en de uitslagenvan het vrij onderwijs kunnen gerust - dat werd in dejongste tijden nag ten overvloede bewezen - opwegentegen de uitslagen van het of f icieel onderwijs .

D.-VI.-17 25 7

Op ons vrij katholiek onderwijs is veel toepasselijk vanswat ik over het gezag schreef .

Het ondergaat den noodlottigen invloed van de Belgi-sche toestanden . Het geestelijk gezag oordeelt het zijnplicht de jongelingen op to voeden ook in de vaderlands-lief de en dit zeer to rechte .

Doch, iij schreven het reeds - het vereenzelvigt v a -derland en staat en vaderlandsliefde met eer-bied voor den staat en de staatsmachten . In hetconflict yolk tegen staat, Vlaamsche yolk tegenB e 1 g i s c h e n s t a a t helt het over naar de zijde vanB e 1 g i e, van den s t a a t . Het legt zich neer bij 'pat i smeer dan to streven naar wat zou moeten zijn . Daarinkan het wijzen op den wensch van de ouders, die geenVlaamschgezinden zijn -- men tracht de Vlaamschgezin-den wel tot zwijgen to brengen . - De ouders vertrouwenhunne kinderen toe aan de college's . Daardoor aanvaardenzij de reglementen en de toestanden, ook wanneer die reg-lementen bepalingen bevatten aangaande den vacantietijd.De gewone wensch is <c dat hunne kinderen dank zij hu,n on-derwijs een flinke positie zouden bekomen >> . Dat klinkt ge-woonlijk wanhopig-utilitaristisch en plat-materialistisch endaar de Belgische staat en al ode machten welke om hem wen-telen, er wel voor zorgt dat men met het Vlaamsch nergens,met het Fransch overal geraakt, daar verder eene wereld-taal altijd voor heeft op eene taal als het Nederlandsch,is het een zeer gewone wensch van de ouders dat hunnekinderen gauw, veel Fransch zouden kennen . In de on-derwijsgestichten ten andere bestaat ook dringende be-hoef to aan veel geld . . . Nu over dit geld heb ik u; al genoeggeschreven. Het verveelt me als een hinderpaal op denweg naar « wat-zouden-moeten zijn » altijd het g e 1 d tovinden. Doch hinderpalen ruimt men niet weg door zeniet to willen zien .

Ons onderwijs - ook ons vrij is dus een beeld vanwat de Belgische staat i, van ons yolk, zooals die ~taatdat gemaakt heef t . Eene ingrijpende verandering er van to

258

betrachten zonder eene omschepping van den staat is watergieten in eene bodemlooze ton, is nieu,we lappen naaienop een versleten mantel .

Het verschilt grondig van wat bij een normaal yolk,under normale ~omstandigheden een gezond onderwijs zoumoeten zijn.

Het is de vrucht van verkeerde toestanden en de oor-zaak van het voortduren er van .

Indien zij niet van het onderwijs hadden genoten, zooalsdat in hunne meeste gestichten gegeven werd, zou,den dejonge mannen en vrouwen van Vlaanderen misschiengoede gedweee, lijdzame burgers van den staat Belgie ge-weest zijn dock Vlaanderen, hei Vlaamsche yolk zou inVlaamsch opzicht aan hen niets hebben gehad.

Van de Studentenbeweging kwam, met de hulp van GodDie genie schonk aan sommige Vlamingen, de vruchtbaretegenwerking .

Gezegend zij die Katholieke Vlaamsche studentenbewe-ging. Dank zij God omdat Hij Vlaanderen redde door zijnejeugd. 0 het was zoo waar w at haar dichter zong tot BreyT-

del en De Coninc. « Leert

dat ons niets meer overblijf t dan als yolk den dood to[sterven

ofwel ontzaggelijk herkwikt in onze knapenschaphet kiemend zaad to strooien van der toekomst mannen-

[schap » .

Ook in Vlaanderen sprak de waarheid t< ex ore inf an-tium » uit den mond der kinderen . Ook in Vlaanderen was

de dwaasheid van die kleenentoch de wijsheid Gods ».

Hare leuzen waren niet<c Fransch to leeren om de positie >>.

maar wel<c Wij willen dat het onderwijs Vlaamsch zij >

en in of wachting

259

<K vervlaamschen Wij ons zeif door eigen werk . >Wij genezen Vlaanderen in ons . Wij zuiveren ons van

de ontaardingskiemen .Wij geven ons leven aan Vlaanderen, wij schenken

Vlaanderen, als een gave vrucht aan God, als het offervan Abel .

Tusschen het ideaal en de werkelijkheid, tusschen denwit een Viaamsch Vlaanderen op to richten en den weer-barstigen Beigischen staatsgrond, tusschen integrals eischenen halve maatregelen, tusschen toekomst en verleden, jeugden bedaagden leeftijd, tusschen vloed en dijken is bossinghaast niet to vermijden. Het is de eeuwige tramp van deVaders en de Zonen .

01k van lief de trap sours de stormen luwen . Doch diewends men gewoonlijk niet aan. Taktvolle menschen zou-den veel, was tegenstrijdig is op een lager peil, veroenenop een hooger peil. Doch die juist ontbreken veelal opeen bepaald oogenblik .

Het is zoo'n heilige, kiesche tack to onderwijzen en opto voeden.

0 was fijn kristal van de kinderzielen dat zoo helderklinkt wanneer men er zacht op slaat dock zoo gemakke-lijk aan scherven springt . 0 die oogen, welke zoo klaarkunnen opschouwen naar vriendenoogen dock zoo gauw•troebel warden. Die maagdelijke sneeuw van versche zie-len, dock die zoo diep de prent ontvangt van iederengroven schoen .

Die harten worden zoo gemakkelijk veroverd dock weewanneer de steep van het wantrouwen er rimpels in werpt,aan de oppervlakte kan alles of fen schijnen dock de steepblijft liggen.

En rwat is op to voeden een veelzijdige tack, welke nietin de boeken geleerd worth, doch waarvoor men mostkunnen lezen in het levend boek van ieder jongelings-karakter. Geene abstractie maar aanpassing by de borateafwisseling, op de meest-uiteenloopende verscheidenheidvan ontelbare, wisselende karakters vol grillige tegenspraak .

260

Leiding to geven zander to verdrukken, to snoeien zanderhoovaardig to maken, ootmoed to leeren zonder to ontmoe-digen, de krachten op to wekken zonder koorts to veroor-zaken, het geweld in to toamen zonder to breken, niets todooven van war nog smeult, niets to knakken van war nogrechtstaat, de vrees des Heeren in to prenten en toch herbesef levendig to houden dat « Deus Caritas est >> - datGod liefde is, eerbied to hebben voor al wat er aan Gadsgaven ligt in de jonge mannen en tack van hen ook eer-bied to bekomen vaar al war eerbiedwaardig is, hun herverleden to toonen en oak de toekamst, her aardsche enher hemelsche, de menschheid en Gad, hen to leeren lijdenen x zich to verheugen », zich to wijden aan de gemeen-schap zonder hunne individualiteit prijs to geven .

Wat durf ik U over dit alles schrijven, dierbare, aan U,die her genie hadt van de opvoedkunde omdat gij uwekennis putter aan de bronnen van her eeu,wig leven.

In de eerste gebeurtenissen uit de Katholieke Vlaam-sche Studentenbeweging vindt men de heele kern van diegeschiedenis .

(; Met 't Kruis in top » trekken een paar mannen vaoruit .K De almanak der Levende Jeugd > verschijnt. Een profes-sor Verriest (( doet met zijn jongens war hij wil x' . Een on-handige bewaker, een niet begrijpende superior zijn oarzaakvan een storm .

Eerst klonk her lied der Vlaamsche Zonen vol dank-baarheid. Kanunnik Delbar had Vlaamsch gesproken tatLod. Koninck .

En Rodenbach juicht~t Gij verstaat onsGelijk zoa dikwijls had de naieve Vlaamsche jongen zich

vergist.E. H. Delbar kan met her hart niet verstaan . Zijn be-

sluit was « on sevira » en de eerste martelaar : nl . .De Vasviel. Vervolging woedde en her «Gij verstaat ons » van deneersten Blauwvoet verdwijnt : in den derden klinkther : « In 't gelid, verboden gilden >>.

261

De geschiedenis is altijd een opnieuw-beginners geweest :van Jules De Vas tot Paul Beeckman over Feskens en

de slachtof f ers van Thielt ;van Kanunnik Delbar tot Principaal Colle en Rector

Ladeuze .Zoo zelden mochten de Vlaamsohe jongens zeggen tot

hunne overstep en leeraars : Gij verstaat ons . Priester wilden dank ontvangen

van het nederig Vlaamsche kindomdat gij zijn Vlaamsch-zijn mint .

Normaal zou de toestand geweest zijn indien 'alle Vlaam-sche jongelingen hadden kunnen getuigen van hun gees-telijke overheid wat Rodenbach naar Verriest schreef

cc Het is oak gij die in mijn herte de lief de beteugelt enricht voor ions heilig, arm Vlaanderen . . . Gij die met onsdoer wat gij wilt, gij hebt ze beteugeld~ en dew+ijl de ma ;chthet geweld niet en is maar wel bespaarde krachten, gijhebt die liefde krachtiger gemaakt ».

tc Gij die met ons doet wat gij wilt ». Zoo spreekt dewoeste, de onstuimige jongeling tot iemand in wien hijvertrouwen heef t. Doch die iemand was Verriest .

De aard van den Vlaamschen student en zijne bewegingis alles behalve moedwillig-opstandig .

Dat ware zoo gemakkelijk to bewijzen met talrijke ~cita-ten uit de nog besta,ande tijdschrif ten van de studenten-beweging.

Nu en dap ziedt het wel eens in een « Kwaepenninck »een « Als 't Past >) dock zelfs in de woeligste tijden van devervolging schreef <; De Student » :

Baas is bags . . . Het eerst dat wij to doers hebb'en isgehoorzamen. B roeders, alien kalm en stil 1 wij moetengehoorzamen en zullen bet doers . Geene f ratsen 1 Studeeren,werken. Manners worden voor later . Daar ligt onze hoop,dat is onze plicht 1 »

Dat was toch maar een herhaling van wat Rodenbachin x Het Pennoen » geschreven had :

262

(c Wig eeren en eerbiedigen de overheid als christelijkejongens die wij zijn » .

Nog meer :(( De overheid weet dat wij ze eeren en eerbiedigen » .Zoo dikwijls, bij het minste teeken van welwillendheid,

bij den minsten schemer van hoop, bij een Vlaa,mschwoord van een kerkvoogd of een grins vlamt het vertrou-wen op. De Vlaamsche jeugd, men welt het, zou dood-graag het gezag kunnen beminnen indien ze dan nietmoest of zien van hare lief de tot het heilig Vlaanderen.Niets zou zij meer verlangen dan op kerkelijk gebied tokunnen vereenigd zijn met haar geestelijke gezag indiendit laatste dan oak niet eischte het (( vereenigd zijn in denBelgischen gecentraliseerden staat. » Zij verlangt met hareleeuwenvaandels de eerewacht to houden om het heiligSacrament en to stappen in iederen Kruistocht . Doch deBelgische strikken thuis a. u, b., geene verp~lichting met denmond liederen to zingen als de B r a b a n c o n n e, wanneerhet hart niet medevoelt . Waartoe al die plagerij en ?

M g r . G o o s s e n s werd in <c De Student » als volgt ge-huldigd :(( In naam van Vlaand'rens jeugd, geschaard rond onze vlag

Begroeten we U en zweren trouw aan u,w gezag.Ons zweren geldt een eed uit dertienhonderd monden)

en de onstuimige Adolf Pauwels dicht voor Prins Bou-dewijn :

voor Boudewijns voor 's Vlaamschen Konings hell .Toen Mgr. Mercier tot aartsbisschop to Mechelen werd

benoemd werd hij met hoop begroet in < De Student >> en« Ons Leven » .

Zij die vroeger to Leuven waren weten hoe de Vlaa,m-sche Studenten Mgr. Abbeloos, hun rector, lief hadden .

Och, Dierbare, ik kan U toch in e e n brief niet de heelegeschiedenis schrijven van al de teleurgestelde hoop, vande bedrogen verwachtingen, van de verstooten lief de van

263

de ontelbare leerlingen en studenten in Vlaanderen met be-trekking tot het gezag .

Op hunne vaandels •« hield de leeu,w het Christuskruis >>en de jongste verklaring van het Katholiek Vlaamsch Stu-dentenverbond is nag een verzuchting our Vlaanderen voorChristus .

Wat heef t men met de jongens gedaan ? « Hunne lief degericht en beteugeld >> zooals Verriest, die hu,n vertrouwenbezat ? Och neen niet waar: maar wel verbannen, buiten-gegooid, uit de processie genet, uitgescholden, bespot, ge-hoond . . . Heeft men gezegd : « Laat die jongens tot mijomen ! >> Eilaas ! neen .Om wille van politiek, van staatsverafgoding, our de

vriend to zijn van de machten heef t men wonden geslagen,vele en diepe in de allerschoonste zielen . waar vertrouwenzou moeten heerschen hebben, ettert wantrouwen, soursoverdreven, sours ziekelijk, sours ontstoken door vitriool ge-worpen door opruiende onverant woordelijke sprekers ergschrijvers. Alles waar, maar toch is dit wantrouwen de na-tuurlijke vrucht van onophoudende vervolging en afkeuring .

Zijn die of keuringen van vroeger ingetrokken ? Geldt degoedkeuring van de beginselen der Algemeene KatholiekeVlaamsche Jeugdbeweging als eene intrekking van vroe-gere maatregelen, als het eerste w!oord van een nieu-wen tip ?

Zijn de vervolgingen gestaakt ? Werd ook op dit gebiedamnestie of genade verleend? Is Paul Beeckman weer toLeuven aangenomen

Zijn zekere superiors tot andere betrekkingen benoemd ?Is de geest vernieuwd ten opzichte van de Katholieke

Vlaamsche Studentenbeweging ? Ik weet het niet . Ik zie dewonde gapen. Ik toonde ze U, then namiddag den laatstenvan uw leven, toen our U de eeu,wigheid hing . Een vande uiterste wenschen van uw leven was het de KatholiekeVlaamsche Studentenbeweging onder rechtstreeksche leidingvan de geestelijke overheid to zien.

264

Moet het? is het voordeelig? Is het mogelijk? Vat clienter gedaan ?

("Het Vlaamsche Land,,, 26 Juli .192&

VIJFDE BRIEF .

Dierbare Heilige,

Uw uiterste wensch was het dat de Katholieke 71aam-sche Studentenbeweging waarvan het Algemeen KatholiekVlaamsch Studentenverbond de organisatie is, rechtstreeksonde€ het gezag van de geestelijke overheid zou staanin plaats van to verkiaren dat het « zijn onafhankelijkheidmoet vrijwaren » .

Een voorbeeld van r e ch t s t r e e k s onder het gezagstaan, vinden wij in de organisatiestandregelen van de « Ka-tholieke Vlaamsche Jeugdbeweging » (K. V. J . B.),

Art. I, . . .Zij heeft tot regel de onderwerping aan het gezag der

Roomsche Kerk . . .Art. 6 . . . .de priester die de groep moet leiden . . .Art . 14 . . . . De kerngroep . . . bijgestaan door een priester-

proost .Art . 26 . . . . De gewestbond . . . bijgestaan door een pries-

ter-proost .Art . 36 . . . . De gouwbond . . . heef t een bestiur . . . bijgestaan

door een priester-proost .De statuten van de « Association Cathohqu,e de la Jeu-

nesse Beige » bevatten daarover :Art, i . Par sa nature meme 1'A. C. J, B. est directement

soumise a l'autorite de N. N. S . S. les Eveques .Art. 9. Un pretre-directeur est attache par l'au;tortie reli-

gieuse a toute association et a toute federation de 1'A . C .J. B. Ii en est le docteur, le eonseiller et le guide » . (Lettrede Pie X a Jean Lerolle de 1'A . C . J . F .), Les decisions qu itjugera devoir prendre pour l'accomplissement de sa missionseront toujours respectees .

265

Art . 19 . Les modifications aux statuts . . . n'entreront envigueur qu'apres avoir recu 1'approbation de NN. SS, lesEveques de Belgique.

In de toelichting lezen wij : La place du Clergd duns1'A. C, J. F,

<< En dormant leur nom a l'association Catholique de laJ eunesse Belge les jeunes ,gens se mettent au service de1'Eglise. Ii est done bien entendu qu'ils n'agiront qur'enplain accord aver la hierarchic ecclesiastique .

Pie XI 1'a affirme tres nettement duns sa lettre aux evequ,esd'Italie sur faction catholique : (Ii fermo proposito) : <' Tou-tes les oeuvres qui viennent directement en aide au minis-ters spiritual et pastoral de l'Eglise et qui par suite, seproposent une fin religieuse visant directement le bien destimes, doivent clans tons leers details etre subordonnees al'autorite de 1'Eglise.

Ingeroepen wordt gook een tekst uit << Ubi arcano Deivan Pius den XI :

<< Vermits de Kerk als erf gamma van de leering en dekracht van Christus alleen geroepen is en 't vermogen bezitom hat menschdom zedelijk op to voeden is ook zij alleenin staat om in hat heden den vrede, die van Christus is, toherstellen . . .

Buiten haar immers heeft niemand hat recht en den plichtom in naam van God tot de wereld hat woord to richtenen haar to zeggen : Ieder mensch, wat hij oak verricht in zijnladen van 't openbaar of niet openbaar leven, hij mug vooreigen rekening of als lid van een gemeenschap handelen,moat zijn gedrag met de eeuwige wet van God overeen-brengen ».

In den brief van Paus Pins den X aan de Kardinalen,Aartsbisschoppen en Bisschoppen van Frankrijk over < LeSillon » (25 Augustus 1910) lees ik :

« Quant aux membres du Sillon nous voulons qu'ils serangent par dioceses pour travailler nous la direction deleers eveques respectifs, a la regeneration chretienne et

266

catholique du peuple en meme temps qu'a l'ameliorationde son sort . . .

I1 va sans dire que tout silloniste catholique restera fibrede garder par ailleurs ses preferences politiqu,es epurees detout cc qui ne serait pas entiprement conforme en cette na-tiere a la doctrine de 1'Eglise .

Que Si, venerables f reres, des groupe3 ref usaient de sesoumettre a ces conditions vows devriez les considerer corn-me ref usant par le fait de se soumettre a votre direction :et alors it y aurait a examiner s'ils se conf inept daps lapolitique ou l'economie pure ou s'ils perseverent daps leursanciens errements . Daps le premier cas it est clair que vowsn'auriez pas plus a vows en occuper que du commun desfideles; daps le second vows devriez agir en consequenceaver prudence mail avec fermete . . . Quant aux groupes ca-tholiques, les pretres et les seminaristes tons en les f avori-sant et en les secondant, la milice sacerdotale reste au dessusdes associations laiques memes les plus utiles- et animeesdu meilleur esprit ».

Mijn documentatie is schraal en mijne kennis op gebiedvan godsgeleerdheid en kerkelijk recht is zoo ontoereikenddat ik het wel betreur bij niet meer om licht to kunnen4komen .

Samen zouden wij dap nagegaan hebben : of het Katho-liek Vlaamsch Studentenyerbond wel tot die vereenigingenbehoort, welke onder rechtstreeksch gezag van de geeste-lijke overheid moeten staan.

Mijns inziens hangs veel of van wat men als doel steltvoor dit verbond, dat de organisatie van de KatholiekeVlaamsche Studentenbeweging is .

Er moet wel middel zijn dit doel zoo to omschrijven dathet buiten het speciaal gebied ligt van het geestelijk gezag :Over dit doel immers werden veel meeningen uiteengezet .

Samen zouden wij het artikel gelezen hebben : <c oudemaar steeds nieuwe waarheden » in « De Blauwvoet » (Fe-bruari 1924) waarin op zeer merkwaardige wijze over den

2b7

aard van Vlaamsche beweging en Studentenbeweging ge-handeld words .

Ik zou u gewezen hebben op hat grondig verschil tus-scher was hat eigen specif iek doel most zijn van de ,Katho-lieke Vlaamsche Studentenbeweging en hat doel van K. V .J. B, en A . C . J, B . en (( Sillon >> . Aandachtig zouden wij bo-venvermelde teksten ontleed hebben dat volgens de inge-roepen teksten hat Algemeen K. Vi. Studentenverbond vrijmag blijven : Het beoogt niet (( de venir directement en aidedu ministers spiritual de 1'Eglise>>, hat stelt zich niet tot doe!une fin religieuse visant directement le bien des times >,

hat schijnt me to behooren trot die v e r e e n i g i n g ewaarop de woorden van den brief over (( Le Sillon >> toepas-selijk zijn : en waarmede de geestelijkheid zich niet mean tobekommeren heef t (( qua du commun des f ideles >>.

Een heel stel inlichtingen zou ik U gevraagd hebbenDe superiors in de college's, de rector van de Katholieke

universiteit hebben volgens de reglementen, door de ou,dersin naarn van hunne kinders, door ode studenten zelf aan-vaard, de kerkelijke overheid heeft volgens hat kerkelljkrecht, hat noodige gezag nom ten aanzien van leerlingen enstudentenn to gebieden en to verbieden al was zij n .oodigache voor hat vervullen van hare roeping -- zij kunnen dusverbieden hat bestaan van vereenigingen, hat lezen vanschriften, hat houden van vergaderingen, hat invoeren vanboeken, drukwerk, enz .

Zij regelen de f eesten in hat gesticht, de taal er van, deto zingen liederen, de to spelen muziekstukken, de to dragenkenteekens .

In een zeer moedig artikel heeft c Het Vlaamsche Land >(19 Juli) daarop gewezen . (Artikel van de Redactie) .

Samen zouden wij dit artikel bestudeerd hebben regalvoor regal : hat is merkwaardig, goad overwogen . Het be-spaart mij veal moeite en laat mij toe dezen brief heel wasin to korten .

Ik zou u gevraagd hebben in hoeverre hat geweten -

bonden words door die reglementen, of wanneer tie open-

268

bare bonden verboden zijn het toegelaten is in gewetengeheime bonden in to richten met goed Joel, of verbodentijdschrif ten, niet strijdig met zeden en geloof molten inge-voerd worden, in weerwil van een verbod : alle zaken, waar-over sours zees lichtzinnig gepraat en geschreven wordt, enwaarover ik mij het recht ontken, bij geniis aan bevoegd-heid, to oordeelen. Ook over de kwestie van roeping, be-trekkingen van priestess met hunne overheid, ha ids ik uveel to vragen

Voet voor voet en met al de kracht in mij zou ik de,onafhankelijkheid en de vrijheid verdedigd hebben : alleenvoor eene « lex >> (wet) die « non dubia > (niet to betwijf elen)zou geweest zijn, hadde ik het hoof d gebogen want o n z estudentenbeweging kan onder het rechtstreeksch gezag vanhen, die haar, oak in haar 'onschuldige vormen en uitin-gen vervolgd hebben van haar eerste dagen af, niet levenals Vlaamsch-nationals beweging en dan ware het eenvou-diger tij'delijk, tot dat de omstandigheden veranderd zijn,de bonden to ontbinden, de leeuwenvaandels op to rollen,de wet to ondergaan van de sterksten en, 't F I N I S F h AN-DRIAE to beitelen op het graf van onze droomen en ver-zuchtingen .

Dat men hiss to lands zou aannemen dat ieder lid vande bonden :

Restera libre de garder par ailleurs ses preferencespolitiques spur ses de tout ce qui ne serait pas entie'rementconf orme en cette matiere a la doctrine de i'Eglise >> kanik mij niet voorstellen, gezien het verleclen en al wat thansaan het gebeuren is : De studentenbeweging zou aan denBelgischen staatswagen vastgeklonken worden als de over-wonnene in den zegetocht van den triomphator .

Hoe zouden wij tech antlers dan wantrouwen hebben!Op welke redenen zou ons betrouwen kunnen gesteund zijn ?Men wijze ze aan . Zonder vooringenomenheid zullen wij erkennis van nemen. Doch juist in de jongste tijden is erweer zooveel geschied dat de kloof dieper maakt .

Ik wil de gevaren van den toestand niet ontkennen .

269

Aan jeugd-vleierij doe ik niet mee . Ik kies mij liever totlens het << Loquor ad vos juvenes, quia fortes estis >. Zinnenals : << De jeugd moet altijd gevolgd worden > vind ik spijtig .wanneer zou aan de jeugd de onf eilbaarheid toegekendzijn ? waarom zou zij niet kunnen dolen 1

Dat d~ overheid altijd ongelijk zou hebben en de stu-dentenbeweging altijd gelijk 1 Komaan, het zou flu eenmaalniet-verstandig zijn zoo iets to beweren .

De jeugd moet begrijpen dat de overheid zekere uitin-gen, zekere daden niet dulden kan, maar wel verbieden enbestraf f en moet . H et << on sevira >> kan noodig zijn zelf s hetfermement >> dock het << prudemment >, het < paternelle-

ment » moeten er steeds bij zijn . Sommige meetings, bladen,vlugschrif ten zijn echt vergift voor de jeugd .

De jeugd mag volstrekt niet meenen dat h a r e meenin-gen de eenig-geldige, de eenig-duldbare zijn, dat voor haarniets bestond, dat zij het begin der wereld, dat zij de weten de prof eten is .

Zij moet nederigheid, onderdanigheid, eerbied leeren entoch niet dadelijk verbranden wat zij eens aanbad. Voorbewezen diensten zij zij nooit ondankbaar. Ondankbaar iszoo leelijk. Dat worde haar ingescherpt door al wie haaroprecht bemirit .

Zij leze geene bladen waarin men het schelden tot eenespecialiteit heef t. Zij legge het s t e 1 s e 1 m a t i g e,, het ap r i o r i s t' i s c h wantrouwen of en ~overwege nog de vol-gende zinnen uit den door mij reeds meermaals vermeldenBrief van IJzerjongens aan Kardinaal Mercies :

<< wij hebben vragen in ons voelen opkomen en wij wil-len heelemaal oprecht biechten : ook een opstandig gevoeltegen U . . .

Dit gevoel hebben we teruggeduwd, overwonnen en be-klaagd en wij willen onderdanig blijven zoover als we mo-gen en eerbiedig altijd . . .

De besten onder ons en de meest-wijze zullen uw gezagsteeds erkennen en de hooge vereering, u verschuldigd,nooit verliezen . . . Uwe kerkelijke waardigheid en uw men-

270

schelijk optreden zullen de besten onder ons niet verwarrenIeder streve er naar tot die besten to behooren -- leere

Rodenbach's brief aan Verriest overwegenn overwegemaar altijd aandachtig, dat Rodenbach Verriest bedankteour « de beteugeling >> van de lief de tot Vlaanderen en hetkrachtiger maken van die liefde « dewijl de macht het ge-weld niet en is maar wel de bespaarde krachten > .

Aan de studentenbeweging zjjn dins -- ik herhaal wat ikreeds zoo dikwijls schreef - de gevaren verbonden welkevoor iedere inrichting-van-menschen bestaan . Het zon nietmoeilijk zijn to wijzen op hier en char een ongelukkigenkreet, een verkeerd artikel, een spijtige redevoering, een on-voorzichtige dwaze load. Er werden sours sprekers uitge-noodigd, die men, omwille van Vlaanderen, lief st zou doenzwijgen. Niet alle' leiders zijn zooals Rodenbach « een ge-breidelde zee >>. De jeugd heef t schitterende hoedanighedenwelke hare schaduwzijde hebben. Er zijn dus vlekjes dock . . .zijn die er niet voor alle bladen, inrichtingen, vereenigingen ?

Schouwt naar de edele zon char ook ziet gij de vlek-ken niet » .

Zelf « in goddelike edelheidvoert ook de Kerk het teeken mee van hare mensch-

likheid >> .Och, verschijnen er geene dwaze artikelen in o. a. de

<t Revue Catholique des Idees et des Faits >>, dat onder lei-ding staat van een priester die zich zelf zeer hoogschat ?Worden op de « Grandes Conferences Catholiques » geenesprekers uitgenoodigd die wij Katholieke menschen lief stin hun Fransch slijk zouden laten ? Bewondert men bij ons,op onze landdagen Borms en Depla, nag nooit werd geroe-pen uit bewondering voor M u, s s o l i n i, den verheerlijkervan Maechiavelli, den verkondiger van de heidensche po-litiek, wiens werken alle door de Kerk veroordeeld werden .

Zeg mij wien gij bewondert, ik zal u zeggen wie gijzijt . . . >> komt hier to peas en toch staat die M u s s o 1 i~ n izoo hoog in aanzien bij voormelde <c Revue >> .

Evenmin als in andere menschelijke organismen is dus

a; r

alles in den hack in de studentenbeweging . Doch ik weetDierbare, dat bij zeer velen een allerlof f elijkst streven b~e-staat om alles zoo goed-mogelijk to doen, dat er yonder henveel heilige, hoogernstige jongens zijn met schoone-boven-natuurlijk en natuurlijk begaaf de zielen. Daarvan waartgij zelf toch overtuigd . Er zijn er die niets beter zoudenvragen dan leiding van menschen, in wie zij vertrouwenkunnen hebben . Dat er zijn bij wie gevaar voor hoogmoed,weerspannigheid, eigenzinnigheid bestaat . Ja . . . bet lid zijnvan een studentenbond neemt de gebreken niet weg .

In bet hoofdbestuur van bet studentenverbond zit eenpriester uit het H . Geestcollege. Van de redactie van <c DeBlauwvoet » is een priester lid . Geregeld vragen leiders raadaan geleerde, deugdzame priesters en kloosterlingen die inalle opzichten `heel wat zwaarder wegen dan K a n u n n i kVan den Gheyn, E . H . Van der Ghe,yn of Prin-c i p a a 1 C oil e . Vermits de studentenbeweging alleen <,ver-edeling enn vervlaamsching > wil clangs de lijn van de Ka-tholieke leer >> staat ze toch onder bet algemeen gezag vande geestelijkheid vermits deze bepaalt wat de Katholiekeleer is .

Reeds werden de vraagstukken, welke wij samen be-spraken, onderzocht o, a. door VolksvertegenwoordigerRubbens in zijne voordracht op de Nederlandsche Vacan-tieleergangen to Leuven (i September 1921) welke ver-scheen met den titel : « De opvoedkundige Rol der 1Latho-lieke Vlaamsche Studentenbeweging >> .

De besluiten van die voordracht, welke een flinke pleit-rede is voor de studentenbeweging, zijn :

<c Van samensmelting (tusschen opvoeding en studenten-beweging) kan of mag er dus geen spraak zijn . want dezetwee stellingen staan vast :" De opvoeding hoef t geen barerfundamenteele voorrechten pop to geven, zonder dewelke zijhare zending niet kan vervullen . Maar oak : De studenten-

272

beweging kan haar zelf standigheid niet opgeven zonderhaar eigen karakter en haar stuwkracht to verliezen >> .

« Toch >> meent Volksvertegenwoordiger Rubbens c< moeter een einde gesteld worden aan de abnormale verhou-dingen . . .

De oplossing ligt m . i . inBondgenootschap .Laat ons daarover niet wanhopen. Wij staan er misschien

dichter bij dan sommigen vermoeden .Inderdaad op het terrein der opvoedkunde worden im-

mers geene verdragen van Versailles geteekend en geenee n t e n t e' s aaneengelijmd. Daar telt maar een groene taf elen die heet << Vertrouwen >> .

Kunnen flu de opvoeding en de studentenbeweging rondde groene taf el van het vertrouwen niet samenkomen, danhoeft er op geen andere wijze een poging gedaan to worden .

Een gedwongen verbond zal niet leven, en er zou grootekans op zijn dat boven het opgelegd f eestgezang het mo-tief vary 45 jaar geleden :

<< Nous sommes cuffs asset >> zou doorklinken .Dr. Rubbens acht v e r t r o u w e n, dus ook s a m e n we r-

k i n g mogelijk - I924 is echter geen 192 I .

Abnormaal is wel de toestand zooals Vlaanderen's toe-stand. Aan het verkeerde in ons onderwijs en opvoedingis het eigen karakter van onze studentenbeweging justitodanken. Was alles in Vlaanderen normaal dan zou, de stu-dentenbeweging, zoo zij bestond, zeker jets heel antlers zijn .

lets zou moeten gezocht worden : een scheidsraad - ofjets in dien aard - waarin ouden of studenten hunne wen-schen, het gezag zijne bezwaren zouden indienen : een bind-streep tusschen gezag en studentenbeweging, een senaatvan de studentenbeweging, die botsingen zou vermijden ;eene inrichting die eene gelijkaardige rol vervullen zou alsde sociale raden die ook bij de geschillen tusschen werk-gevers en werklieden, de rechtvaardige oplossingen zoeken.

Ik tie nog niet duidelijk hoe dit gaan zou : Misschiennaar de woorden van den apostel Petrus : « Wie het levenwil lief hebben en goede dagen zien . . . trachte naar den vrede

D,-VI .-i

273

en jage dien na », naar eene oplossing zoeken, niet in open-bare vergaderingen en landdagen. . . zoo weinig geschiktvoor werken van vrede, maar in kleine besturen en krin-getjes waar uit vertrouwelijken omgang de vrede opbloeienkan; en eenzaamheid waar de 'driften zwijgen en God totde ziel spreekt .

Geene voorbarige voorstellen, geen zaaien op niet-voor-bereiden grond 1 Wanden groeien, behoudens door een bo-vennatuurlijk wonder, slechts langzaam toe en er zijn erdie nog volop aan het bloeden zijn, daar zij maar pas ge-slagen werden .

Evenmin verbrande men al to vroeg zijne schepen enheete men voor-goed en voor altijd-onmogelijk wat het flumisschien alleen is, tee oorzake van de omstandigheden .Die gevaarlijke oorden als « Jamais » late men over aan~de « Immense » ministers . De lief de kenne het wooed o n -m o g e l ij k niet .

Dadelijk vermijde men alles wat vender prikkelt . Zekereintrekkingen van straf f en, zou,den een besten indruk maken .Superiors die de zaken in ode war stuurden zouden best ver-vangen worden. Geene plaatselijke enge politiek in de be-noemingen .

Laten oak de leiders van deze bonden tot gedragslijnkiezen :

onderdanig zoover als wij mogen

eerbiedig altijd » .« Waarheid beheersche drift en daad » .

Alle ongepaste, onbehoorlijke kreten, betoogingen flumeer dan ooit vermeden, de krachten bespaard, bet bus-kruit droog gehou,den voor de groote dagen, de geestdrif tniet uitgegoten langs de baan, niet op de wereldzee meteen schip dat lek is, alle valsche prof eten geschuwd. Naastkrachtdadigheid de voorzichtigheid, de wijsheid . . . natuur-lijk asjeblieft, geen pedantisme, geene ouwbakkenheid, geengeblaseerdheid, geen vitzucht, geen haarklieverij, geen By-zantijnsche formulen-strijd maar adel van natu,urlijkheid .

***

274

Dierbare, met de verspreiding van die gedachten wilik uwe heilige nagedachtenis vereeren. Verder acht ikthans de tenuitvoerlegging van uw uitersten wil ten minstepractisch-onmogelijk .

De bede, welke ik in het Pinksternummer van << HetVlaamsche Land >> tot den Geest richtte, leggen wij overin uwe handen .

In ons kome het licit, het vuur, de heilige storm vanPinksteren, een storm die zuivert en louteren vrede baart,een vuur dat reinigt en geneest, beter dan zalfjes en pleis-tertjes .

Dierbare, het zou zoo veel gemakkelijker zijn in het gees-telijke vereenigd to zijn, indien men ons in het menschelijkemeer vrijliet .

Opperbest heef t Pater Molkenboer gezegd op het Consgres van den Katholieken Vlaamschen Landsbond .

<< De groote moeilijkheden, welke de Vlaamsche bewegingdoormaakt, is dat men de menschen in 't vrije niet vrijlaat, zooals Augustinus zeide : << variis moths benefit >. Menkan het goede doen op verschillende wijzen > .

Zoo heel naar u,w zin was de volgende passes uitdeze rede,

<< Christus in de E,ucharistie moet in uw midden staan,Vlamingen, en to midden van de Vlaamsche beweging wilze zegepralen >>.

Nu in den hevigen bitteren strijd zoo veel steden, zooveelonderwijsgestichten op echte wespennesten gelijken, drup-pe den naam Jezus << als koning », als olie op den storm .Laat het << Ave Maria >> u,w lievelingswoord, flikkeren alseen ster door de donkere wolken welke alom door de Juchtdrijven. Van U kome licit over Vlaan;deren, het licit vaneenige onvergankelijke waarheden als : << Wat bast het eenyolk dat h~et de wergild verovert zoo het schade lijdt aanzijn ziel >>. << Indien de Heer de stad niet beschut, is de po-ging van hare beschermers ijdel > . << Ook een yolk trekt soursalien tot zich, wanneer het verheven is op het kruis >> . ~< Eenyolk gaat vaak langs den kruisweg ter verrijzenis >>. Het

275

moet ool : meer dan eens kunnen gehoorzamen tot aan hetkruis ; zachtmoedig zijn om de aarde to bezitten, ompurperdworden met bloed orn ommanteld to worden met glorie .

Dierbare, voeg bij al de bovennatuu,rlijke verdiensten vanVlaanderen ook de uwe : het leed van u w lange dagen opde slachtbank van uw lijden, u w gouden raad, de liefdedie vloeide uit den boordevollen kelk van uw hart, in dui-zende lelieblanke kinderzielen . Dat in het zonnelicht vandie liefde al de groote en kleine verbittering wegkrinkele .Dat g e z a g en y r ij h e i d elkaar wedervinden in de armenvan het Kruis het eeuwig zinnebeeld van de uiterste gehoor-zaamheict en de opperste, de echte bevrijding ; den stan-daard van de vrijheid .

Nooit drukke uw hand een kruis op~ mijn voorhoof d I Uwziel in de glorie zegene mijn ziel in den strijd, de zielen vanmijn broeders en zusters in Vlaanderen, opdat zij ook doorhet Kruis zouden over winnen.

("Het Vlaamsc lie Land,,, 2 & 9 Aug. 192&)

MET 'T KRIUIS IN 'rOPGOEDE-VRIJDAG-ARTIKEL

Toen in West-Vlaanderen ongeveer vijftig jaar g'edende «Almanak voor de leerende Jeugd>>, later de «VlaamscheVlagge », werd uitgegeven, drukte men

Met 't Kruis in topzoo varen wijdoor 't wereldtij

ten hoogen hemel pop .

En in den tweeden « Almanak » schreef Rodenbach zijnnieuwjaarsgroet met de slotverzen (later weggelaten) .

276

En schrijven ze : « Het zal wel gaanDaar op die valsche geuzenvaan,Zoo schrijven wij al op de vlagwaarrond wij in den slagkloekmoedig strijdend willen staan :«Met 't kruis in tops >> zal 't beter gaan .

Vooruit . >>In de Kerkhof blommen had Gezelle zijn kruislied ge-

zongen .In Rodenbach's zangen bruist het :

Op ons vane vliegt de blauwvoet,die voorspelt het zeegedruischen de Leeuw er met zijn klau,w hoedt,'t lieve, dierbaar Christuskruis>

en in den derden, den onstuimigen Blauwvoet :H oog in wind de Klauwaartsvanet alverwinnend Kruis in top.

En de

al to weinig dichtende

E. H. Scheiris schreefhet zoo passend

o Kruise . . .op 't voorhoof d gedrukt en in 't harte geplant

Geen hand zal u schenden, geen storremgeweldDat 't Kruisbeeld in Vlaanderen ooit nedervelt

sterven voor 't Kruis dat is Vlamingenmaed

o Kruise . . .Gij zijt met den Vlaming in 't graf gedaaldGij rijst uit zijn graf flu en zegepraalt .0 Kruis, in het bloed onzer helden geplant,Bewaar steeds en zegen ons Vlaanderland . >>

In Vlaanderens letterkunde, Vlaanderens geschiedeniszegepraalt er altijd en altijd en overal het Kruis .

277

Op alle groote vragen is voor ons

evenals voor Ge-zelle - « . . . het antwoord altijd het Kruis . >>

Zonder het Kruis wijzen de torens rriet naar den hemel,zonder het kruis bloeit geen hoop op de graven, zonderhet kruis is de liefde een lichaam zonder ziel .

« He schoonste cozen bloeienop geenen Griekschen berg, o neenmaar op den Kruisberg.

Wat is de Olympos naast Galgotha!0 dierbare moedertaal, waarin zoo hemelsch het kruis

bezongen werd.Als een kaakslag voelde ik het toen ik in de jongste

aflevermg van cc La Terre Wallonne >>, overigens zoo'n de-gelijk tijdschrift, in de « Chronique litteraire >> het volgendelas in een studie over « L'Enfant Jesus en Flandre >, de ver-taling van Timmermans « Kindeke Jezus in Vlaanderen » .

« L'Enf ant Jesus en Flandre > caracterise a merveille lalitterature 'lamands. Son domains se limits a la realite,son « rendu > l'egale a la peintu,re, mail ells n'a pas d'ailes,ells manque d'imagination creatrice et son verbs trop con-cret ne peut tradu,ire sans les alterer les idees, ni les sen-timents. Ells poise son originalite et sa force daps le tern-perament sensuel d',u,ne race vouee, selon Lemonnier, acc subir durablement daps le sentiment et l'expression fac-tion reflexe des materialites >>. Les ecrivains f lamands mese tiberent jarnais de l'etreinte de la matiere et us ne tra-duisent leur times qu'avec l'aide de tons leurs sens . Its ,emanquent ni d'emotion, ni de prof ondeur, mail c'est leercouleur qui est emouvante et leurs sentiments qui sontprofonas . Its tie trouveront jamais comme notre grandpoets Severin cette expression dune purete immateriellequi est tc langage meme de lame . L'art flamand est sensuelet pittoresque. L'Art Wallop est idealists et sentimental . >

« La litterature f lamands manque d'ailes .Bij zulke uitspraak past de cede :c~ Heer vergeef het hem, want hij w~eet niet wat hij zegt . »

27$

Onze letterkunde heef t de vleugelen van den blauwvoeten de zeemeeuwe, van de duif die den geest verbeeldt .

Vloog ooit een letterkunde zoo hoog als de onze in ,R,uus-broec's bespiegelingen, in Vondel's reizangen ?

Hare vleugelen zijn toch in ieder geval toereikende yamto vliegen naar het Kruis en die het kruis bereikt heefthoog genoeg gevlogen.

Die bereikte den bergtop van de liefde. Daarboven hangt.alleen de hemel .

Wat heeft men tijdens den jongsten kiesstrijd weer ge-schermc. met het verwarringstichtend woord e x t r e m i s-m e, het ex t r em i s m e voorgesteld als een to bestrijdenkwaal en Vlaamsche n a t i o n a l i s t e n en communisten en,anarchisten op eene lijn gesteld .

Er ^werd reeds op geantwoord meer dan eens dat hetKruis het zinnebeeld is van het extremisme in dengoeden zin.

Christus is gehoorzaam geweest tot het uiterste, tot denflood van het kruis, tot den laatsten snik r den laatsten drop-pel bloed, den laatsten ademtocht, het laatste woord .

Niets behield hij voor zich. Alles gaf hij. Verlaten hinghij daar, aan een aardworm gelijk geworden, om alles aananderen to geven, om den Hemel to openen voor de kin-deren der aarde .

0, hoe schoon schreef mijn lieve dichter Verschaeve hetin zijn Verbiestdrama:

«God op het kruis, die heel de wereld wont omdat Gijnets meer hadt, zelf s niet het bloed in de aderen .

Extreem was ook de goedheid Gods .<c Hoe lief heeft God den mensch gehadl Dat Hij zijnen

cenigen Zoon niet heef t gespaard, maar hem heef t geleverdtot den flood van 't kruis .

Wanneer houdt men op to goochelen met al die woorden.als extremisme?

Kan men ooit genoeg beminnen, wie tot het uiterstebeminde ?

Is half heid flu het ideaal geworden ?

27g

Is lauwheid de gewenschte temperatuur . Zijn braakdran-ken de wijn des levens ?

Heef t de uitspraak : « Wie niet met mij is, is tegen mij »,hare waarde verloren ? Met het kruis of er tegen, er isgeen middenweg.

Die beweert het kruis to beminnen, zij het oak tot hetdragen van het kruis, tot het sterven er aan bereid .

Den gekruisigde heef t niemand het recht to volgen, dieook niet gekruisigd wil zijn .

E x t r e m i s m e is het domme worrd waarmede menhen stilleggen wil die logisch zijn in hun lief de en uit debeginselen alle natuurlijke, redelijke gevolgen of leiden .

E x t r e m i s t e n heet men diegenen, die een andere po-litiek willen dan diegene, welke Schaepman eens beschreef

<c Er bestaat vrees om groote zaken en vraagstukken aanto vatten en ze door to zetten tot de oplossing, angst omrecht to doen dwars door alles heen : en dat is politiek .

Ga verder : er bestaat vrees onrecht to vorderen in naamvan beginselen ; angst om het beginsel scherp, open eneerlijk uit to spreken, angst en vrees omdat men niet meerterug kan treden : en dat heet politiek. Er bestaat neigingom to ronselen en to kwanselen, om to overleggen en bijto leggen, om rechten to laten miskennen als de praktijkenmaar geoorloof d blijven en dat is politiek .

E x t r e m i s m e words aanhoudend verkeerd gebruiktvoor logisch zijn.

Extreme gevolgtrekkingen uit slechte beginselen zijn hetuiterste, diepste kwaad .

Extreme of leidingen uit goede beginselen zijn het hoog-ste goed .

Het eerste extremisme zinkt neer in de hel .Het tweede bereikt langs Golgotha het hemelsch paradijs .De eerste geef t op aarde een walm uit den poel vane

onrust en wanhoop. Er is Lu~ciferiaansche gloed in hetbranden van de commune.

Het tweede verlicht de rereld met de stralen uit destervende oogen van den Heiland, met de zoete vlam van

280

de godslamp voor de tabernakels, met den morgendageraadvan den vrede, waarvan de engelen zongen .

Men houde dus op die twee e x t r e mi s m e n doorheento gooien, even als men verkeerd handelt iedere dwaasheidto vergoelijken als « dwaasheid van het kruis », iedere bui-tensporigheid voor idealisme to doen doorgaan .

Het streven naar een verkeerd ideaal verdient geenewaardeering, omdat de kamper er voor geen persoonlijkvoordeel vindt, ja, zelf s de hoogste offers brengen kan .

Voor vele dwalingen werd geleden, sours bereidwillig,heldhaf tig, Ook ketters gingen psalmen zingende naar denbrandstapel. Anarchisten en socialisten trotseerden dezwaarste straf f en . Hoe het communisme bemind wordt dooriemand als H . Roland Hoist, kan men in het Maartnummervan het meisjestijdschrif t « Gudrun >> lezen .

Zonder s u b j e c t i e f de daders to beoordeelen -- datkan God alleen - moet men hunne d w a 1 i n g objectiefsteeds d w a 1 i n g heeten, verw'erpen en veroordeelen zondervalsche goedheid, noch sentimentaliteit . De zondaars vin-den genade voor den rechterstoel van Gods hart, dock dezonde blijft een gruwel in zijn oog. « Ga en zondig nietmeer >>, was ook het woord, op het kruis vindt men deware leer over het o f f e r , welke thans zoo verduisterd is,aan God, aan God alleen of f ere men. Voor Hem de rookvan ieder offer .

Of f eren mag men alleen goederen, waarover men devrije beschikking heeft, alles overeenkomstig Gods wi?,,waarvoor de eigen wil steeds f i a t zeggen moet .

Christus of f erde alles our wille van Zijn vader, in vol-komen vereeniging met Hem, krachtens hoogere opdracht,vrijwillig aanvaard . De onbeperkte ophemeling van het offerour wile van het off e r was een der dwalingen van som-mig romantisme . Een voorbeeld daarvan is de Vigny'sEloa >>. Een engel volgt Satan en zegt hem :

Je t'aime en je descends . >>Dat « je descends >> mag ware liefde nooit zeggen . Z.ij

2$ U

behoort steeds to stijgen . Niemand beef t bet recht zijneziel, zijn eeuwig heil to offeren .

De tien-maagdenparabel leert ons daarin veehToen de dwaze maagden zeiden tot de wijze : « Geef ions

van uwe olie, want onze lampen gaan uit » antwoorddendeze

« Er mocht misschien niet genoeg zijn voor ons en vooru ; gaat liever naar de verkoopers en koopt voor u zelven » .

De wijzen moesten niet meedeelen op gevaar of zelf denbruidegom niet met brandende lampen ku,nnen tegemoetto gaan en niet gereed to zijn voor de ontvangst in defeestzaal .

Wie een hooger goed voor een lager prijs geeft, handelttegen de orde, dus verkeerd .

Vele offers warden onnuttig gebracht omdat ze niet opbet altaar van bet kruis worden neergelegd, omdat de of-f eraat handelt uit hoogmoed of vooraleer hij bet offer brengtzijn haat tegen zijn broeder niet opgeef t, omdat hij zichzelf niet medeoff ert met zijne of f ergaven. Op de mensche-lijke ziel komt bet in bet offer aan .

Christus op bet kruis bracht zijn uiterste offer toen zijnuur gekomen was .

Te weten wanneer bet uur slaat voor een bepaalde han-deling is een van de moeilijkste vragen .

Velen heeten e x t r e m i s m e wat alleen voorbarigheidof onstuimig ongeduld is .Lankmoedigheid,' geduld is niet hetzelfde als

laf heid of onvers,chilligheid .Sours is bet verkieslijk tot bet wieden van bet onkruid

to wachten tot den oogst, our niet sevens oak de deugde-lijke tarwe uit to trekken . Plicht is bet sours bet zwaard inde scheede to houden .

Dat is pijnlijk voor jong ongeduld en blakenden geloofs-ijver, dock zoo toch beef t de Heer bet bevolen in Wien.alle wijsheid is. Hij is de meester, is geduldig omdat hijeeuwig is en weet Zijn tijd to kiezen. Gods molen maalttraag maar f ijn .

282

Aart de discipelen die vragen : « Heer wilt ge dat wezeggen, dat er vuur uit den hemel dale over de Samarita-nen >>, wordt er geantwoord :

(( Ge weet niet van wat voor geest ge zijt . Want demenschenzoon is niet gekomen om menschenengelen to ver-derven, maar to redden >> .

De duivelen worden niet uitgedreven met scheldrede-voeringen en scheldartikelen, dock met kruis en gebed .

Van den extremist Paulus kunnen alle goede extremistenleeren hoe zij hunne propaganda to voeren hebben .

Dit krijgen zij to lezen in « St. Paulus > door Van Tiche-len en in een aanvullend artikel over (( De Missie-princiepenvan St. Paulus >> in het jongste Maartnummer van « OnsGeloof >>, door denzelf den schrijver . Paulus was bij uitstekden prediker van den Gekruisigde, de vaandrig van hetKruis, dock (( hij wacht tot de Heer het teeken geef t voorden optocht ». (Ons Geloof, io8) . . . .en niemendal kon hethem schelen dat hij door menschen geoordeeld werd ofop een gerechtsdag van menschen >>. (id . I I o) .

Een beter V a d e -m e c u m voor den propagandist is erniet dan bovenvermeld boek en artikel. Paulus ziet en wilruim en wijd, vat bij voorkeur belangrijke centrums aan,valt niet uit in 't wilde op de eene groote stad na de anydere, maar geleidelijk, methodisch, stelselmatig . . . organi-seert alles vat hij sticht, blijft in gestadige voeling met dekerken, kan, als 't moet, lang op eene plaats blijven, dockis boven alles overtuigd dat hij uit zijn eigen niets kariof niets doet .

Onze jonge meetingisten moeten dat alles leeren en +over-wegen, het is zoo schoon en zal hen beveiligen voor hetzoo gevaarlijk meetingssucces .

Wat getrouwheid aan een vaandel is weten wij, Vlarnin-gen, goed. Hoe graag wordt Rodenbach's Sneyssens vaan-del vergeleken bij het kruis ? Het vaandel van een stad opaarde naast de' vlag der eeuwigheid en de stad Gods .

In een oud V 1 a g g e nummer lees ik :De schoonste vlaggen en zijn diegene niet die rijk en

283

prachtig staan in zilver en goud, ongedeerd en ongeschon-den onder de blauwe lucht, en die maar uit en komen alshet schoon weder is : de schoonste viaggen zijn diegene?die van den oorlog komen en doorschoten hangen, ge-scheurd, besmeurd, bemorst en bebloed .

Een vlagge is een gedacht .Hoe klaarder, hoe schooner, hoe tref f ender dat gedacht

schittert, hoe schooner de vlagge is » .Ook in dit opzicht is het kruis het schoonste vaandel :

het stond onder den duisteren hemel (( afgrijselik . . . onderdonkeren, vlagenzwangeren hemel ». Alle stormen van dehel gierden er om : spot, grijnslach, vervloekingen en ver-wenschingen. Met goddelijk bloed werd 'het geverfd . Hetdraagt den naam slechts van eene overwinning, dock vaneene beslissende : Calvarieberg. Het kruis echter wordtnooit een vaandel voor een museum van oudheden, waarineen invalied bezoekers rondleidt,~

Neen, het blijft het strijdvaandel, to midden den nooituitgestreden strijd die de wereldgeschiedenis is en jongemannen, met al den gloed van de bezieling in hunne blikken, moeten worstelen om de eer het to dragen, het topranten op 't veroverde, bevrijde Jerusalurn, in nieuwe voorden Heer ontdekte landen .

<c Met het kruis in top », naar de gekruisigde wereld.Over de gekruisigde wereld leze men in C . Verschaeve's

pas verschenen werk : (( Christus in de passie en zijn voor-stelling in de kunst » de wonderschoone bladzijde : 23 . 'X Isde mensch geen gekruisigd wezen ? » tot « Aanziet denmensch, aanziet het kruis, het is een en hetzeif de » .

De menschen, gekruisigd door de ellende van het leven,aan een Oestaan van armoede, van nood, van ziekte, zul-len, evenals de Israelieten bij het zien van de slang, voorhunne ziel althans, genezing vinden bij het zien van hetkruis. Er hing een kruis bij Heyermans, den socialist . Allenwat gescheiden is of werd kan samenkomen bij het vaandelvan het kruis .

284

Het staat boven het verschil in s t a n d e n . Zonder hetkruis geen oplossing van het maatschappelijk vraagstuk .

Forster o . a. in zijn Christus bewees dat uitstekend. Menleze b. v, het hoof dstuk : K r u i s e n B ro e d e r s c h a p,het deel <t Christus en den kiassenstrijd » .

Het Kruis is de zegepraal over al het lagere, over hetlouter materialisme, de immer-voortdurende weerlegging vande leer van het marxisme, het bewijs voor alle tijden dater belangrijker f actoren zijn dan de economisch-materialis-tische e1 ~ de geschiedenis door andere motoren gedrevenwordt dare door onbeteugeld eigenbelang .

Het kruis is het internationaal vaandel dat boven allelandsvaandels staat, dock zonder deze to vernietige 1 (uit denstoet van het kruis wordt ons leeuwenvaandel niet verban-nen), zooals in Jezus zelf de liefde tot de heele mensch-heid wonder-harmonisch een openbloeien was van de liefdetot zijn eigen yolk en zijn eigen land .

In klein Judaea vloeide het bloed dat de heele wereldherdoopen moest .

In eene kleine herdersstad werd het kind geboren datde keizers aan zijn voeten dwong.

Wij, kinderen van een kleinen stain en uit een klein land,kunnen met vertrouwen naar het kruis zien .

Wij, Vlamingen, meer dan om het even wie .Onze kruisvaarders waren -- naar Pirenne's getuigenisde edelmoedigste, de meest idealistische . Zij gingen om-

dat God het wilde, om wille van het kruis . In Vlaanderenbloeit de kruistocht voort .

Wij, die geene wereldtaal tot moedertaal bezitten, heb-ben ons niet to schamen .

De Heer sp~rak oak de taal van zijn yolk, en in het uur,waarop de wereld gered werd, klonk niet het Grieksch vande wijsgeeren, het latijn van de wereldveroveraars . Christussprak tot zijn vader in de weinig verspreide taal van zijnklein yolk, in de taal van het M a g n i f i c a t zijner moeder .Ook kleine talen kunnen dus het hoogste dragen, tolkenvan de schitterende waarheid zijn .

285

God misprijst het kleine niet, geen kleine dorpen, geenkleine Staten, geen kleine talen .

<< Laat de kleinen tot mij komen », zegt het kruis aan degekruisigde volken. < Misprijst het kleine n`iet. God meethet land niet naar het getal kilometer, waardeert geen taalnaar het aantal millioenen welke ze spreken . Vat zijn kilo-meters en millioenen voor den Heer van heelal en onein-digheid .

Bij het kruis moeten adelaars hunne vleugelen neerstrij-ken, leeuwen zacht als een lam worden .

Daar heef t de haat geen ander recht dan to zwijgen .Bij het kruis is het kleinzielig to du,rven kiagen over

miskenning, vernedering, onrechtvaardige veroordeeling .In name van het kruis worde bepaald - zooals ons

Nederlandsch het zoo rack zegt - een kruisje gemaaktover allerlei schrammetjes en wondetjes, welke toch netszijn vergeleken bij die eene groote wonde : Christus aanhet kruis . Wie zou over een speldeprik duruen kiagen bijiemand dien een granaat openscheurde ?

De pers, de meetings tijdens den verkiezingsstrijd ruktenweer menschen vaneen ; splinters wees men in elkandersoog . Iedere partij zocht wat de andere verkeerd hadgedaan .

Menschen die zich dagelijks meermaals een kruis makersen bidden < dat zij vergeven », die meer dan anderen ge-roepen zijn broeders to zijn, randen elkander aan met ha-telijke bitsigheid, met wederzijdsch niet-begrijpen. GoedeVrijdag make goed vat de tijd voor Palmenzondag verkor-ven heef t .

Het is de groote verzoendag, de bededag voor alle be-hoeften van de menscheid, voor de eeuwige en tijdelijke .

Wie gestadig roept (alles voor Vlaanderbn, Vlaanderenbovenall) kan toch wel beginners met voor Vlaanderen tooff eren zijne kleine ijdelheid . In den lief desstroom uit jezushart kunnen alle bekertjes verbittering bepaald uitgestortworden .

Het is de tijd om zich van al den ouden zuurdeesem to

286

zuiveren en het nieuwe brood, dat het seven van de zielenis, samen to nutten aan den disch van de KatholiekeVlaamsche gemeenschap.

(( Vereeniging in het goddelijke >>, K verscheidenheid in hetmenschelijke >, (( verbroedering >> .

Boven club-wimpeltjes, verbondsvlaggetjes, vooral bovende zakdoekj es van eigenlief de en kleinpersoonlijkheid hef f emen het kruis in top.

De groote zorg zij dat, wanneer eenmaal de aarde ver-gaan zal - (och eens klinkt voor het laatst het leeuwenlied,eens ontglipt de leeuwenvlag aan de ontzielde hand vanden laatsten Vlaming) - wanneer in de wolken het zege-pralend kruis verschijnt, zooveel mogelijk Vlamingen mo-gen behooren tot de ontelbare schaar, welke de apostelin zijn visioen zag, voor wie het kruis wijst naar de eeu,wigevreugde; zooveel mogelijk Vlamingen het burgerschap be-komen van de (( Civitas Dei >>, van den staat, die onvergan-kelijk is ; zooveel mogelijk Vlamingen het lied der Heemlen-meaezingen, dat Vondel in zijn prachtig Nederlandsch uit-bazuinde

((Heilig, Heilig, driemaal Heilig .Vlaanderen tot een voorportaal van den hemel to maken,

tot een land, waarin echte lief de en orde heerschen, waarinalles God dient, God loof t : de natuu,r en de menschen,de vogelen en de dichters, de klokken en de taal, de en-kelingen en de staat. . . is dat niet de Vlaamsche vader-landsliefde op haar best, de eeuwig-goede .

Doch alleen ((met 't kruis in top >> kan dat gaan. Omhet vaandel dus « verzamelen », geblazen en

« Vooruitals broeders naar vader, naar moeder, naar huffs!

("Hef Vlaamsche Land,,, 11 April 1925 .')

287

LEN GROOTE UITSTORTING DER LIEFIDE(Bij de verjaring van R e r u m N o v a r u m, 15 Mei .)

In het besluit van zijn wereldbrief R e r u m N o v a r u mschreef Leo de XII :

<; De gewenschte uitkomst is vooral to verwachten vaneen groote uitstorting der liefde, met name van Christelijkeliefde, die de kort samengevatte wet is van het geheeleEvangelic en die, altijd bereid om zich voor het heil van,anderen geheel to geven voor den mensch het zekerstetegengif is tegen de begeerlijkheid der wereld en de over-matige liefde tot zich zelven .

En van de bedienaren van den godsdienst zeide hij(( Zij moeten alle talenten van hun geest en alien ijver

aan wenden, niet ophouden de levensregels, die aan hetEvangelic kunnen ontl~end warden aan de menschen vaniederen rang en stand in to prenten ; laten zij met allekracht, waarover zij beschikken, ijveren voor het heil vande volken en er vooral naar streven om in zich zelvenaan te' kweeken en in anderen, zoowel de hoogsten als delaagsten, op to wekken de liefde, de heerscheres en dekoningin der deugden . >>

Elders lezen wij(( Omdat de godsdienst alleen, zooaals wij in den aanvang

zeiden, het kwaad tot den wortel kan uitroeien, moetenalien indachtig zijn, dat voor alles de christelijke zedenmoeten hersteld worden, zonde'r w'elke zelf s de meest ver-standige middelen die het meest geschikt worden geachtweinig verbetering zullen brengen .

Dit is de hostiezon, welke uit Rerum Novarum over dewereld straalt .

In 1891 werd de wereldbrief <t Rerum Novarum >> rond-gestuurd . . . als het zaad in de parabel van den zaaier .

Geknield voor het Kruis van den Grooten Zaaier zal dePaus voorzeker lang nagedacht en gebeden hebben eerhij zijn brief schreef. Hij zal ge weten hebben dat velen,

288

wier katholicisme alleen een late-Zondag-mis katholicismeis, wier katholicisme niet met hen medegaat naar f abriek,bank, vergadering van raad van beheer van naa,mloozevennootschap, woedend zouden opspringen bij het verne-men van zijne woorden. Hij kon voorzien dat trouwe kin-deren over den zin er van sours vinnig zouden verdeeld zijn .Dat zijn woorden oorzaak zouden zijn van brcedertwisten,dat blinde ijver overdrijven 'zou, dat woorden uit de Ency-kliek op oproersvanen zouden geborduurd warden -- och!ook met evangeliewoorden geschiedt dit geregeld. Eenigenzouden wegens dien brief opstandig, ongehoorzaam worden .Hij zou een teeken tot tegenspraak warden . - Ook jezusChristus is dat - een oorzaak van val voor meer dan een .

<c Het vraagstuk is vol gevaren >> bekent Z. Heiligheid,clan overschouwde hij de wereld, hij zag « dat aan de men-schen der lagere klasse spoedig en afdoende hulp moestworden verschaf t, daar het grootste deel onverdiend in eenellendigen en betreurenswaardigen toestand verkeerde >>hij zag de arbeiders, <c op zich zelf staande en zonder ver-dediging overgeleverd aan de hardvochtigheid der patroonsen de onbeteugelde hebzu,cht der concurrenten >?. •H ij zagden toestand nag verergerd door « een verslindenden woe-ker, nog altijd door begeerige en hebzuchtige menschenuitgeoefend waarbij nag het feit kwam dat zoowel het be-drijf sleven als nagenoeg de geheele handel in de machtwas gekomen van enkelen, zoo dat zeer weinige rijken enbuitengewoon vermogenden bijna een slavenju,k aan deovergroote massa der proletariers oplegden >> .

Daarom zette het bewustzijn van zijn apostolisch ambtden Paus aan « het vraagstuk in zijn heelen omvang en,gezet to behandelen, opdat de beginselen mogen 'bekendworden, met behulp waarvan de strijd moet warden beein-digd zooals de waarheid en de billijkheid dat eischen .

Eerst bewijst de Paus dat de oplossing van het vraag-stuk niet bij de socialisten moet gezocht worden, daarnaonderzoekt hij waar het geneesmiddel wel to vinden is .

D.-VI.-i9 289

Drie f actoren zijn er waaronder de Kerk de vooor-naamste is .

De pogingen der menschen zu,llen ijdel zijn, wannerde Kerk zou worden ,uitgeschakeld . Want de Kerk is het,die aan het Evangelic leeringen ontleent, krachtens welkede strijd of geheel kan warden bijgelegd of ten minste vanzijn scherpte beroof d en verzacht kan worden .

De Kerk neemt de wereld zooals hij is .Gezond realisme is altijd haar kenmerk geweest. « Iedere

p~oging tegen de natuu,r der dingen is ijdel .Er is een noodzakelijke ongelijkheid van de dingen ge-

volgd door een ongelijk f ortuin . Arbeid is noodzakelijk . >><c Lijden en nog' eens lijden behoort bij het mensch-zijn . . .

Het beste wat men doen kan is de zaken zoo to bezien alsze zijn en tevens het geschikte middel ter verlichting derlasten elders to zoeken >> .

<c De eene klasse heef t de andere volstrekt noodig; hetkapitaal kan niet bestaan zonder den arbeid en de arbeidniet zonder het kapitaal . Eendracht maakt schoonheid enorde in de dingen; uit aanhou,denden strijd daarentegenmoet wanorde en goote of zichtelijkheid ontstaan . »

Door hare leer herinnert de Kerk de arbeiders en pa-troons aan hun wederzijdsche plichten .

De Paus wijst uitdrukkelijk op plichten van de arbeiders.W ordt dit wel altijd-voldoende gedaan door leiders van ar-beidersvereenigingen ? Wordt - ook in katholieke vereenigingen - de patroon niet menigmaal als de vijand voor-gesteld ? Ook de werklieden hebben leiders die vleiers zijn.

Het is toch wat al to dwaas het voor to stellen alsof ineen geschil tusschen werkgevers en arbeiders de tv cedealtijd gelijk zouden hebben . Zijn vele klachten van patroonsover arbeiders niet volkomen gerechtvaardigd ?

De Paus geef t aan ieder wat hem toekomt . Hij herinnertde menschen aan de waarheid dat zij geschapen zijn voorhet hoogere en niet voor het aardsche, en leidt daaruitgevolgtrekkingen of zoowel voor armen als voor rijken .

De Kerk herinnert de menschen er aan « dat alien zon-

290

der uitzondering geschapen zijn door God, hun gemeen-schappelijken vader, dat alien bestemd zijn voor hetzelf dedoel, hetwelk God zelf is ; dat alien ook gelijk door dowelwillendheid van Jezus Christus zijn verlost en hersteldin de waar'digheid van kinderen Gods, zoodat zij zoowelonder elkander als met Christus den Heer, den eerstgebo-rene onder vele broeders, met een, broederlijken lief debandzijn vereenigd, en tevens dat de stof f elijke goederen ende gunsten der goddelijke genade gemeenschappelijk enzonder onderscheid toebehooren aan 't geheele mensche-lijke geslacht en dat niemand, tenzij een onwaardige,words uitgesloten als erf genaam der hemelsche goederen . >~

De Kerk wijst den weg aan, waar genezing to vindenis, zij wends ook het middel aan . Zij verbreidt hare leer.Zij zorgt ook voor stof f elijke belangen en « geene mensche-lijke middelen kunnen gevonden warden, die de plaats in-nemen var de christelijke naastenlief de, welke zich geheelen al wijdt aan de hulp van anderen. Bij de Kerk alleenbestaat die deugd ; want wanneer zij niet ontleend wordsaan het allerheiligst Hart van Jezus-Christus, dan is zijnergens to vinden. Wie zich van de Kerk heef t of geschei-den, dwaalt ver van Christus rond.

Daarna ond~rzoekt Leo de XIII de tack van den Staat .Indien flu alle katholieke leden van het Parlement, die

gekozen zijn op een program dat R e r u m N o v a r u m alsgrondslag neemt voor de regeling van het maatschappelijkvraagstuk, indien alle katholieke journalisten eens die dui-delijke bladzijden wilden herlezen of lezen - want hoevelenlawn (Rerum Novarum » ? --- dan zou er minder onzin ver-teld worden over K vrijheid >>, over « etatisme >> .

Evenals aan arbeider en patroon geef t de Paus zoowelaan enkeling als aan gemeenschap wat hun toekomt .

Hoe gezond dit alles is blijke o, a, uit wat de encykliekbevat over arbei sduur.

<; In betrekking tot den dagelijkschen arbei-d dient dusgewaakt to worden dat hij niet meer uren worde voortgezetdan de krachten toelaten . Hoe groot echter de rusttijden

29 1

moeten zijn, moet naar de verschillende soorten van ar-beid, naar omstandigheden van tijd en plaats en naar dekrachten der arbeiders worden beoordeeld. De arbeid vanhen, wier tack het is steenen uit den grond to hakken ofijzer, koper en andere dergelijke diep-verborgene zaken uitto delven, moet door korteren werktijd worden goedge-maakt, wijl hun werk veel zwaarder is en gevaarlijk voorde gezondheid. Ook meet men letten op de jaargetijden . . .wat een volwassen en krachtige man kan verrichten . . . datkan men naar billijkheid niet eischen van een vrouw envan een kind . . .

In het algemeen worde bepaald dat aan de arbeiderszooveel rust moet warden geschonken als noodig is voorhet herstel van de krachten die bij den arbeid verbruiktzijn . »

Geen starre, alleen - zaligmakende f ormule dus

zoo-als men ziet - dock de soepele lenigheid van het levers.

Moet de staat ervoor zorgen dat ieder zijn recht behoudttoch moet hij vooral letten op de lagere klasse en dearmen, <c omdat zij niet sterk zijn door eigen kracht endus vooral op de bescherming der overheid steunen .

Ook de tack der individuen wordt omschreven . Hetrecht van vereeniging is heilig .

Werkliedenorganisaties zijn noodzakelijk .Het is eene echte schande geweest dat zooveel katho-

liek-heetende werkgevers, met alle middelen, de werklieden-vereenigingen, zoowel de katholieke als de socialistischehebben bekampt, dat zij de Roomsch-katholieke sociale lei-dershebben gelasterd, vervolgd, aangeklaagd. Voor, henwaxen alle werkliedenvereenigingen uit den booze. 'De werk-lieden, eilaas, zaken geen verschil tusschen ontelbare ka-tholieke patroons en liberale . Zij werden bij de eersteal niet beter behandeld dan bij de andere .

De meeste zaken, overigens, zijn in handers van naam-looze vennootschappen. Daar zitten menschen uit alle par-tijen broederlijk samen en een batig balansslot heeft meer"beteekenis dan Evangelic of Pauselijke Encyklieken .

292

Dergelijke menschen zijn het die nu nog, den vooruit-gang van het socialisme toeschrijven aan de eenigen, diebet zouden ku,nnen tegenhouden, indien zij werken kondenaan onze (( petits vicaires ».

Die gelasterde onderpastoorkens zouden de harten vanhet yolk nag kunnen winnen, omdat zij het beminnen,omdat zij er onder leven, omdat zij kruisjes en beeldekensaan de kinderen geven, omdat zij staan aan de ziekenspondeen bet sterf bed, omdat zij knielen op de graven . . .

Niet van artikelen van een held-van-de-pen als een AbbeVan den Hout, niet van geleerde verhandelingen is hetheil to verwachten, maar van 't simpele, evangelischewoord van de herders, die wandelen to midden van demenschen, van den hartelijken handdruk, van den vrien-delijken groet, van K de uitstorting der liefde » .

c( L'amour a brise la haine » is bet slotwoord van t, LaBrisure » van Pierre 1'Ermite en in <c Den pastoor van Quaet-hem » van De Bo lezen wij hoe eene parochie voor deliefde gewonnen wordt . Alleen liefde verkrijgt liefde . . . nietde belangstelling bij verkiezingstijd maar de dagelijkscheliefde.Was Mgr. Lambrechts, zaliger gedachtenis, niet de ge-

vaarlijkste vijand van Anseele, omdat, overal wear hij ver-scheen, de kleinen, de armen hem to gemoet liepen, zoo-als weleer het yolk in de steden v~,n Galilee, wear deHeer verscheen.

Ook de katholieken hebben den opbloe~ van Roomsch-katholieke arbeidsvereenigingen geknakt. Wij staan flu

voor de uitslagen .Onzinnig zou het zijn to beweren dat alle vereenigingen

altijd redelijk, onberispelijk waren, altijd goed geleid wer-deit Wear toch zouden de leiders de noodige wijsheidsteeds gehaald hebben ? Ook zij toch zijn maar menschenmet hun kleine zijden, met hu,n standsvooroordeelen, methun ruwheid sours, met hun verlangen our aan de volgelingento behagen, met hun zwakheid our to volgen in pleats vandaadkracht our to leiden zooals behoort geleid to worden .

293

« Je suis leer chef, it f aut que je les suive > is zoo dikwijlswaar.

Evenals bij de Roomsche katholieke burgerij en hoo-gere standen het liberalisme sporen naliet kan niet gelao-chend worden dat ook op de Roomsche arbeiders eenigedruppels « materialisme » « klassenstrijd » regenden .

Werden de volgende woorden uit « Rerum Novarumvoldoende in acht genomen

(< Het is echter duidelijk dat men naar de godsdienstigeen zedelijke vervolmaking als naar het voornaamste doelmoet streven ; en dat door dit doel de geheele inrichtingder vereenigingen moet warden beheerscht . Anders zou-den zij ontaarden tot een ander karakter, en zouden zijzeker niet veel beter zijn dan dat snort van vereenigingenhetwelk met den godsdienst in het geheel geen rekeningpleegt to houden. Wat zou het averigens den werkmanbaten door middel van zijn vereeniging stof f elijke goederento hebben verkregen, indien zijn ziel wegens geb'rek aanhaar voedsel gevaar loopt voor haar zaligheid . . .

Nadat eerst de f undamenten aan God zijn ontleend,worde een zeer ruime plaats gegeven aan het godsdienstigeonderricht .

Werd al wat boven-aardsch is in de Encykliek niet toveel verzuimd ?

Liet men zich niet to veel leiden door het negatieve )het- verlangen om anti-socialist to zijn, om evenveel voor-deelen to bezorgen als de socialisten, zonder grondig-genona to gaan of de voordeelen rechtvaardig waren ?

Vergat men niet dat de beginselen `totaal-verschillendwaren,: dat de socialisten, den klassenstrijd, de christenende klassen-eendracht moeten nastreven ?

Hiela men altijd rekening, in zake stakingen 'b . v., metalle gegevens en alle mogelijkheden?

Uit een boek « Le Manteau de Plomb » herinner ik mijeen tref f end woord :

« Ne vous f aites pas heretique pour combattre les he-retiques .

294

Men kan het aanpassen en zeggen : (( Word geen socialistom socialisten to bekampen. »

Offer nooit beginselen yap om wille van den bloei eenervereeniging, om wille van een tijdelijk succes bij eene ver-kiezing.

Rechtvaardigheid en liefde alleen behalen ten slotteduurzame overwinningen, over misschien voorbijgaandenederlagen heen.

Onbesuisde ijver heeft op maatschappelijk gebied -- even-als op elk ander --, alleen schade aangericht .

Schreet Z. H. Pius X niet terecht in zijn brief overc< Le Sillor » wat betref t de priestess in de sociale v er-eenigingen - (natuurlijk geldt dit oak voor ae leeken)

Qu'ils ne se laissent pas egarer, daps le dedale desopinions contemporaines, par le mirage d'une f ausse de-mocratie ; qu'il$ n'empruntent pas a la rhetorique des pi-nes ennemis de l'Eglise et du peu,ple un language empha-tique, plein de promesses aussi sonores qu'irrealisables. »Wat al verwarring ontstond niet om den term van « de-

mocratie », « christelijke democratic », een verwarring, waar-van 'wij sporen vinden o . a. in holle leuzen als « dekatholieke partij moet dem'ocratisch zijn » waarmee menthans weer aan het goochelen is .

Boven het verschil in standen staat de Kerk ten ver-zoening. Zij heef t recht op~ de leiding ; een recht dat doorsneer dan een wereldbrief opgeeischt 'wordt .

Bewijzen o. a, bij Aengenent in « Leerboek des so-ciologic » .

De Kerk is de uitdeelster van de bovennatuurlijke ge-nademiddelen zonder welke de natuurlijke zijn als eenbloem zonder licht en lucht .

Bij het vieren van R e r u m N o v a r u m doordringe menzich van den geest des Encykliek in haar geheel .

Ellendig-jammer is het dat alleen een stand dien we-reldbrief huldigt, welke toch voor alle standen de vredes-boodschap is. Op alle werkhuizen van katholieken zou15 Mei een feestdag moeten zijn, een dag voor een ge-

295

meenschappelijk aanzitten van patroons en werklieden aaneen f eestmaal van verbroedering, .aan den liefdedisch derEucharistie, een f eest van arbeidsplicht, van arbeidsvreug-de, van toenadering, van echte broederlijkheid, van grooteuitstorting van lief de .

Niet enkel op partij-programs - zoo menigmaal behan-deld als vodjes papier - schrijve men R e r u m N o v a-r u m in. Neen, in de geesten en de harten moet dieEncykliek haar onvergankelijk zegelmerk slaan. Op sociaalgebied moet de Roomsch-katholiek duidelijk van iederenandersdenkende to onderscheiden zijn .

Op economisch-handelsgebied heersche ook Jezus-Chris-tus --- leefde Hij nu, wandelde Hij nn to midden vanons, 'Hij zou ook gaan aan de weef getouwen, in de mijnenen de smeltovens . Wie Hem dienen wil, wie Zijn volgelingwenscht to zijn belijde Hem oak in de fabriek . . . daar ~aokis Zijne wet toepasselijk . Ook pop die plaats geldt het< Hebt elkander lief . Wie de meeste zijn wil, zij de minste .Daaraan zal men erkennen , dat ge mijne dienaars zijt . . .hoe gij elkander bemint . Alleen het kruis overwint dewereld . »

("Het Vlaamsche Land,,, 16 & 23 Mei 1925 .)

IIET MENS'CIIELIJK BESTANDDEELIN DE R,. K. KERK

Vroeger haalden wij in <c Het Vlaamsche Land >> merk-waardige bladzijden aan van Pater Lippert en R . Gnar-dini over het menschelijke in de Kerk. Wij kunnenverwijzen naar Lippert's brief over <c De Kath'olieke Kerk »,naar Guardini's reeks opstellen « Vom Sinn der Kirche ~> .

Forster stond ook menigmaal voor het vraagstuk o. a .in « Autoritat and Freiheit » .

« Kulturproblem der Kip=

296

the ». Foerster echter staat wel aan de deur der kerkdock kwam~ nog niet binnen.

Zeer actueel en belangrijk zijn het paar artikelen <c So-ciologische beschouwingen over politick en godsdienst »,door E. H . Fl. Priors in ~c De Gids op maatschappelijkgebied » (Aug.-September en November) .

Uit korte kijkjes op de geschiedenis komt E. H. Priors(bi. 463) tot algemeene K bestatigingen » .

(( Het godsdienstig gezag blijkt wel in 't algemeen naarde conservatieve politieke richting het meest uit te- zien,daar men aan die zijde gemeenlijk steun aan den gods-dienst biedt, wat van revolutionaire zijde . . . eerder uitzon-derlijk is. Maar dit beteekent niet noodzakelijk dat hetgodsdienstige gezag een conservatieve politick voert al zijnde tijdelijke belangen van de godsdienst-maatschappij opeen gegeven oogenblik aan deze richtingen toevertrouwd .

;En tijden waarin sociale politick en sociale hervormin-gen minder op den voorgrond treden zal dit niet zoozeeruitkomen, maar wanner eenmaal die vraagstukken gesteldzijn, teekent zich het onderscheid allicht of ; al w arschu-wend. voor de uitspattingen, utopieen, onrechtmatige mid-delen en realiteiten-miskennend tempo, die schier alleveranderingsbeweging ongelukkiglijk kenmerken, last hetkerkelijk gezag toch ook duidelijk verstaan dat het er nietis om do bestaande orde als een n e c p 1 u s u, l t r a tosanctionneeren, wel integendeel . Ten bewijze de R e r u mNov a r u m van den Paus of de brief van de Belgischebisschoppen van Augustus 1925 omtrent de huidige alge-meene politick .

Onder de gevaren voor menschelijke bestanddeelen,welke de Kerk bedreigen vermeldt Newman (Difficultiesof Anglicans I . 303) «the nationality », « It fights againstthe Church .

De kerkelijke geschiedenis vermeldt ontelbare gevallenwaarin katholieken - ten onrechte - met hun vorststreden tegen het w e t t i g gezag van den Paus, waarin

297

zij hun stoat -- t e n on r e c h t e stelden boven dekerk, waar zij verkeerdelijk meer staatsch don kerksch,, meernationaal den katholiek waren . Daaraan maakten zich'schuldig niet alleen gewone geloovigen, maar leden vande geestelijkheid, sours van de hoogste zelfs in een heelland. (Men denke aan het Gallicannisme) .

Dit gebeurde natuurlijk meest daar waar de staat tus-schenkomt in de benoemingen van de geestelijkheid ten-gevolge van canc7ordaten .

***

Met de onf eilbaarheid van de Kerk hebben de zeerdikwijls voarkaomende vergissingen van of zonderlijke bis-schoppen, of van Pausen, niet e x c a t h e d r a sprekend,natuurlijk niets to stellen .

Dat zeer dikwijls de kerkelijke overheid eerst goed-keurde, daarna af keurde, of eerst of keurde, naderhan,dhuldigde, weet tech iedereen .

Verled.en jaar - het jaar van den H . Thomas - werdei wel aan herinnerd hoe St. Thomas' leer herhaaldelijkgetroffen werd door kerkelijke veroordeelingen, namelijkdoor den Parijsschen bisschop, verder door de aartsbis-schoppen van Canterbury, Robert Kilwardby en John Peckam .

Wat verwoestingen richtten b . v. ketterijen als het Arian-isme, of in jongere tijden het Jansenisme aan, dot allesunder de hoogste geestelijkheid! werd krachtens een pau-selijke bulle niet het genootschap of geschaf t dot de Kerkhad gered tegen het Protestantisme, het Gezelschap vanJezus?

Dagelijksche moeilijkheden spraten, den loop derfeeuwen .door, aort uit de toepassing van het :

Geef aan God wat Gade, aan Aden Keizer wat dervKeizer toekomt .

Eenvoudig klinkt het beginsel, dock de moeilij kheidligt juist in het bepalen van wat aan den keizer, wat aanGod en Keizer toekomt .

298

Dit vooral wegens de z. g. gemengde zaken en de t m-standigheid 'dat het dezelf de menschen zijn die als bur-gers onder den keizer, als Roomschen onder Paus enbisschoppen staan, dat de keizer ook als geloovige onderden Paus staat .

Dat in den strijd tusschen Kerk en Staat de Staat altijdzou ongelijk gehad hebben . .. dat zal geen historicus, wienhet om de waarheid to doen is beweren, en de Kerk vande waarheid moet met geen leugens worden gediend .

Het kerkelijk gezag is maar gezag in wat der Kerk be-hoort ~omdat het uitsluitend-godsdienstig of van gemengdenaard is. Buiten de Kerk bezitten de gezagdragers van deKerk geen ander gezag, dan dat van hunne persoonlijkewetenschap of ervaring, die in sommige zaken uiterst kleinkan zijn .

Een uitstekend bisschop kan een zeer slecht taal- ofopvoedkundige zijn en geen benu,l hebben van politiek .Och, vergat men die eenvoudige waarheid niet dan zou

er heel wat meer klaarheid bestaan en veel minder ver-bittering.

Het kiesche punt blijf t wel to bepalen wat louter-aardsch-tijdelijke zaken zijn, dock dat er bestaan is deonbetwistbare leer van de Pausen, van de Kerk .

Van ongehoorzaamheid aan het geestelijk gezag, vanversmaden van dit gezag kan dus alleen spraak zijndaar waar dit g e z a g werkelijk g e z a g is .

Dit ook wordt door de geschiedenis algemeen aange-nomen, eens dat de wolken van den strijd zijn weggedrevenen men op afstand, of uit de hoogte ziet .Men kome flu echter niet met liberalen-onzin voor den

dag als « H et kerkelijk gezag heef t zich met geene poli-tick, met geene verkiezingen, met geene wetgeving, metgeene sociale kwestie to bemoeien .

Het heef t zich daarmee to bemoeien in zoover dezegeloof en zeden raken, daar de kerkelijke overheid is aan-gesteld om de geloovigen op dit gebied to leiden, daarhet leergezag en wetgevend gezag bezit . Aan alle voor-

299

schrif ten van de geestelijke overheid o p h a a r g e bi e dis gehoorzaamheid bevolen zoolang het geen kwaad is entegen God niet strijdt . En dit zal wel zeer zelden, bij uit-zondering voorkomen .

Doch de bissehoppen zijn er niet om de staat to geleiden,om de provincie to besturen, de pastoors hebben eene an-dere tack dan de burgemeesters-aangestelden .

Het geestelijk gezag is niet rechtstreeks to bepalen wethet aardsch welzijn vereischt, welke middelen de staataanwenden moet om zijn eigen roeping to vervullen .

wanneer wij lezen in het jongste bisschoppelijk schrijven :Alle Viaamsche rechten en rechtmatige wenschen kun-

nen volstrekt in overeenstemming gebracht warden met . . .de onverdeelbare eenheid van het vaderland >>, dan meenenwij niet to kort to komen aan den verschuldigden eerbiedmet to denken : « dat daarover de burgers in dit land hetrecht hebben to oordeelen als burgers > en dat in die zaakhet oordeel van Dr. Depla zijn voile waarde bezit .

Dit legs breeder de sfeer van de kerkelijke hierarchic.Natuurlijk zijn alle katholieken gelukkig to vernemen

dat << alle Viaamsche rechten en rechtmatige wenschen inovereenstemming kunnen gebracht worden met het hoog-ste goed van den godsdienst.

Die rechten toch zijn geene andere dan de natuurrech-ten voortspruitende uit den aard van het Viaamsche yolk,zooals het zich ~ontwikkelde under de leiding van de Voor-zienigheid, uit den aard dien God gaf en dien het onge-schonden bewaren moet, uit zijne Viaamsche ziel . . .Behoort bij een \Viaamsche ziel geen ~laamsch lichaam .

Op gebied van de Viaamsche beweging in zoover zelouter politick is, lou,tere staatsaangelegenheid zijn H. H .de bisschoppen eenvoudige burgers in den staat Belgie,near wie men luisteren moet als near andere verstandigemenschen, vooraanstaande burgers .

Dit hebben de katholieke Vlamingen steeds staandegehouden o. a. in 1906 bij het verschijnen van den bis-schoppelijken brief over het middelbaar en het hooger

300

onderwijs, vender nag tijdens den strijd voor het wetsvoor-stel Coremans . . . al moet achteraf thans erkend wordendat de Vlaamsche argumentatie niet altijd in den hack endo soon sours niet erg passend was .

char Mgr. Rutten het middelbaar onderwijs gedeeltelijkvervlaamschte - al bestrijdt de bisschoppelijke brief devervlaamsching van het middelbaar onderwijs ; char Mgr .Waf f elaert eere-voorzitter was van het Congres van deK. Vlaamschen Landsbond i n 1922 en die Landsbond tochde vervlaamsching van het onderwijs in Vlaanderen op zijnprogram heeft. Een bewijs dat zij ook verstandig genoegzijn our to doers was wisselende omstandigheden eischen .

Het opeischen van het recht our in louter-politieke zakenanders to denken dan de kerkelijke overheid kan en moetnatuurlijh gepaard gaan met den diepsten eerbied en deonvoorwaardelijkste gehoorzaamheid op kerkelijk gebied .

Dat de grootste voorzichtigheid bij het heoordeelenvan de handelingen den gezagdragers geboden wordsspreekt van zelf - alle grove woorden, kwade vermoedenszijn uit den booze .

Wij kunnen ons niet veroorloven was durvers in de mid- ,deleeuwen, den tijd van geloofseenheid, zonder groot be-zwaar konden doers .

Het menschelijke in de Kerk worde menschelijk beoor-deeld dock de menschelijke gebreken, vergissingen moetenverdwijnen voor Bonze blikken wanneer de gezagdragersstaan in de zon den katholieke waarheid . Dan zijn zijJezus-Christus voor ons .

Met een schooners wensch sluit het bisschoppelijkschrijven :

« Dat onze priestess in alle zaken zouden indachtig wor-den dat zij eerst en vooral priester zijn.

Amen, driemaal amen en is het oneerbiedig to bidden :

301

H . H, de Bisschoppen zelven staan thans - practischniet meer op hetzelf de standpunt als in 1906 char to

Leuven heel was meer Vlaamsche leergangen ingerichtworden dan er bedoeld werden in den brief van 1906 ;

(C God gene dat onze bisschoppen in alle zaken eersten vooral bisschoppen zijn », voortzetters van het werk derApostelen .

Hoe heerlijk is de priester, wanneer hij Golgotha's offervernieuwt, wanneer hij de zeven bronnen van de sacra-menten vloeien laat, wanneer hij het kind uit Satan's klau-wer verlost, wanneer hij de gevallenen opbeurt uit dezonde, wanneer hij man en vrouw vereenigt om Godsscheppingswerk voort to zetten, wanneer hij de stervendebijstaat in het uur van den beslissenden strijd, wanneerhij de Hostie toereikt aan den disch van de liefde .

Hoe prachtig staat de Bisschop in de Kerk. < Waar debisschop zich vertoont, moet ook het yolk zijn, zooals,,waar Jezus-Christus is, de katholieke Kerk is » zei bisschopIgnatius .

(C De priester eerst en vooral priester » . Ja, driemaal ja!een andere Christus, wandelende barmhartigheid, glan-zende rechtvaardigheid, sprekende het woord des Vaders,in het huffs van den V ader, het hods des gebeds . . . eerst envooral priester, geen kiesdraver, geen twiststoker in kran-ten, geen meetingsredenaar, geen partijknecht, geen uit-doovers van nog-rookende lampen, geen talenten-begravers .

Eerst en vooral priester, varende door de wereld alsde zon vary bovennatuurlijkheid die alle wolken van na-tuurlijk lijden doorschijnt, die de menschen alien galsbroeders vereenigt in het hart van den Heiland en allestammern als takken hecht aan den Eenigen Wijnstok, diehet dagelijksch brood vermenigvuldigt, dock vooral zorgtvoor het brood van de waarheid, dat den hoogsten hangervoor eeuwig verzadigt, een kruisdrager, een Christusdra-ger, een Gabriel, met blijde boodschap, een gids als Rafael .

Was de priester eerst priester dan zou hij gezegend wor-den door velen die thans hem en 'in hem Christus ver-werpen, dan zouden velen terugvinden den weg naar deKerk, lien ze nu hebben verleerd, dan zou iedere kanselin zekeren zin gelijken op den berg van waar de zalig-heden verkondigd worden .

302

De Kerk zou open liggen als het voorportaal van heteenig, onverdeelbaar eeuwig vaderland, waar de eenigeVorst regeert, wiens Rijk zonder einde is .

Heilige eendracht zou groeien, natuurlijk, vrijwillig, or-ganisch, levend uit de bewustheid van het kind-zijn vanlenzelf den Vader, van het geroepen-zijn tot eene Zalig-h.eid, van het burgerschap van de stall Gods . Iedere liefdezou hare juiste maat vinden en een sport zijn in de Jacobs-ladder naar de Eeuwige lief de .

("Het Vlaamsehe Land,,, 21 Nov. 1925.)

EENIGE WOORDENOVER KERK EN NAT ONAAE GEVOEE

Steeds toonde de Kerk, als Kerk den grootsten eerbiedvoor het rechtmatig-nationaal gevoel van de volken, voorhunne redelijke lief de tot de vaderlandsche goederen .

Bewijzen vinden wij daarvan nogmaals in de redevoerin-gen uitgesproken tijdens de jongste weken voor de her-eeniging der Christelijke kerken to Brussel (einde Septem-ber), to Luik (begin November), gehouden .

Z. D. Eminentie Kardinaal Mercier hield de openings-rede to Brussel .

Wij vertalen daaruit eenige zinsneden«Leo de XIIIe in een apostolischen brief <c orientalium

dignitas » (3o November 1894), stelde in het volste daglichtde lees en de tucht van de Roomsche Kerk, betref f endede overlevering en den gewijden ritus van ieder€ ooster-sche Kerk

proprias Cujusque orientalis gentisConsuetudines sacrorumque rationes .

303

Hoe oua en gezaghebbend zij ook is, toch sluit de La-tijnsche liturgie de Oostersche niet uit en words zij doorde Kerk niet voorgesteld als een bevoorrechte liturgie.

De Roomsche Kerk houdt den oosterschen rites in eeren ziet daarin eene schitterende uiting van de Katholiciteiten de goddelijke eenheid van ons geloof .

<{ Het schijnt, » zegt Leo de XIIIe,, << dat niets beter ge-schikt schijnt om aan de wereld de Katholiciteit van deKerk to openbaren dan de eenige hulde aan God, underzooveel verschillende vormen gebracht, in talen, eerbied-waardig door haar ouderdom, nag geadeld door het ge-bruik dat de Apostelen zelven en na hen de Kerkvadersdaarvan maakten .

Ook hecht de Roomsche Kerk er aan dat die verschei-dene ritusvormen onge~chonden zouden gehandhaaf d wor-den. Herhaaldelijk werden aan de Latijnsche missionaris-sen in dien zin onderrichtingen gegeven .

De Oostersche geloovigen die tot de Roomsch-Katholie-ke Kerk overgaan, zijn verplicht, na hunne toetreding,behoudens Pauselijke dispensatus hen oorspronkelijkenrites to bewaren.

Nieuw Kerkelijk recht gebiedt het uitdrukkelijk, ca-non, , 93 , § 2 .

En opdat de ' Clerus en de geloovigen uit de oosterscheKerken niet zouden in verzoeking gebracht worden hunnetoetreding tot de Roomsche Kerk to houden voor eenhetzij onmiddellijk, hetzij verwijderd gevaar voor verlatijn-sching heeft Paus Leo de XIIIe in zijnen wereldbriefPraeclar'a Gratulationes (2o Juni 1$94) plechtigverklaard dat «noch hij, noch zijn opvolgers ooit zoudenlateli raken aan dc rechten, voorrechten, eigen ritusvormenvan ieder oostersc ie Kerk .

lk verzoek de geestelijken de richting door die Pause-hjke geschrif ten gegeven le volgen .

Men mag zeggen dat alle sprekers op die studieweekeen diepen eerbied toonden voor de gehechtheid van de

304

Christenen uit Oost en West aan hu,nne overleveringen,hen rites .

Mgr, Andreas Szeplycky -- die, terloops gezegd -- huldebracht aan de « primitifs italiens et les flamands » de eeni-g'en die konden wedijveren met de Byzantijnsche Kunst --zei o. a .

« De methode door de Katholieke Kerk gevolgd is altijdgeweest, aan de tot de eenheid terugkeerende gemeenschap-pen to laten, al haar gebruiken, wetgeving, tucht, rites enhaar nooit de tucht en de wetten van de Romeinsche Kerkop to dringen ».

Pater Lev. Gillet herhaalde nog(( Latinisme en Katholicisme zijn geene gelijkbeteekenende

woorden. De Katholieke Kerk is niet meer een LatijnscheKerk, dan dat zij een Grieksche Kerk is . Zij is noch Wes-tersch noch Oostersch, of liever zij is beide tegelijk, vermitszij algemeen is .

Op de studieweek to Lutik sprak Dam. L. Beauduin in.denzelfden zin

< De Katholieke kerk is noch Latijnsch noch Grieksch ;,noch Slavisch, noch Thomistisch, noch Scholastiek, n o c iO o s t e r s c h noch W e s t e r s c h . . . de Katholieke Kerkis universeel . . .

Roomsch kan synoniem zijn met Katholiek, maar nooitmet Latijnsch .

. . . Men mag -de Kerk van Christus niet binden aan eenbepaalde cultuur, niet beperken tot de germano-romaanscheof tot de latijnsche cultuur .

. . . De eenheid der Kerk is niet een eenheid van cultuur,niet een eenheid van menschelijken vorm, waaronder voorans die goddelijke stichting verschijnt, de eenheid der Kerkis `n eenheid van wezen in het bovennatuu,rlijk leven, inde essentie van de leer, in laatst-instantelijk leidingscentrum .

. . .Wie de westersche of latijnsche cultuur met de een-heid identif iceert draagt tot de verzwakking van het ken-merk der eenheid bij » . (Versiag ((De Tijd », v . A, 17 Nov.).

D.•V I .•aa

305

Dit alles is een bevestiging van wat Benedictus de XVezeide :

De Kerk van Christus is noch Latijnsch noch Grieksch,noch Slavisch, dock zij is Katholiek, al hare zonen zijn gelijkvoor haar.

De pater-assomptionist A . Maniglier, die een voordrachthield over Rusland en de ritusvormen sprak als volgt

t; Een oostersche taal, het Grieksch sprak de RoomscheKerk eerst tot God in hare Kerkelijke diensten .

De Heilige Cyrellu en Methodu, die den Slavischen ritusinstelden, hebben op verscheidene wijzen geleden, opdat deonmetelijke Slavische stam zou mogen bidden in eene taalwelke hut. eigen was en zoo de Russen schijnen to vergetendat zij hun eigen riturs verschuldigd zijn aan 'het helder door-zicht van de Pausen die het edelmoedig initiatief van detwee Byzantijnsche apostelen ten tijde van Photiu, aanmoe-digden en goedkeurden laten wij, wat ons betref t, niet ver-geten dat die ritus het werk is van twee heilige Katho-lieken.

Niet zonder een gevoel van verzet is het 'dat wij onlangsin een Katholiek-nationalistisch weekblad lazen

« Wij wvillen ons werk stellen in het teeken van hetGrieksch-Latijnsch genie, dat het genie is waarop ganschde Christene beschaving van Europa is opgebouwd ge-worden. »

Waren de Franker, die de Harcanisten overwonnen geenGermanen ?

Was Frankenland niet de oudste dochter der Kerk ?(F r a n c e is toch wel een slechte vertaling) .

Was Karel, dien den Pains tot Keizer kroonde, geen Ger-maan en bestond in de middeleeuwen niet het HeiligRomeinsch-Germaansch Keizerrijk ? Was het land der An-gelsaksers niet het land der Engelen ?

Komaan, later wij overdrijvingen als de boven aange-haalde, liever over aan Maurras en de A c t ion F r a n -c a i s e manner .

Tot de Christelijke beschaving droegen alle stammer het

306

hunne bij . De Christelijke beschaving is niet g a n s a h ge-bouwd of het Grieksch-Latijnsch genie. Zij heeft er veel aanto danken, dock ook sours er tegen to worstelen, tegen deoverdreven veraf goding van de Grieksch-Latijnsche cultuur.

Een Kerkelijk werk, waarvoor pop onze dagen funk geij-verd words, namelijk « St Petrus Liefdewerk >>, bewijst hoede Kerk de vaderlands- en volkslief de eerbiedigt .

In zijn wereldbrief M a x i m u m I 11 ii, d, beval Z . H .Benedictus XVe naast de « Genootschappen van de Voort-planting des Geloofs > en van « De Heilige Kindsheid> metnadruk het « Liefdewerk van den Heiligen Petrus >> totvorming van den inlandschen clerus aan.

Z. H, wijst de missieoversten er op dat zij in de eersteplaats zullen zorg dragen « dat zij uit het yolk zelf waar-onder zij leven, priestess opvoeden en vormen, want daar-van vooral mag het stichten van nieuwe missien wordedverwacht . Een inlandsch priester toch, wijl hij door zijn af-komst, karakter- gemoeds- en geestesleven zoo nauw ver-bonden is met zijn landgenooten, vermag wonderbaar veelour het geloof bij hen ingang to doen vinden . Beter immersdan ieder ander weet hij op welke wijze hij hen kan over-tuigen. En zoo gebeurt het dikwijls dat de inlandsche gees-telijken toegang vinden daar, waar een vreemd priester nietkan doordringen .

In <t Kerk en Missie >> (Juli 1921) lezen wij daarover :Hoe handelden ode apostelen in hun bekeeringswerk?

De heilige Paulus aarzelde niet nieuw bekeerde heidenentot het priesterschap to verhef f en en zelf s tot bisschoppento zalven .De H. Petrus stelt in zijne plaats to ,Antiochie den H . Ig-

natius, een Syrier, als bisschop aan.Indien de H . Patricius, de apostel van Ierland, in weinige

jaren gansch Ierland vbor Christus won, was het grooten-deels omdat hij -- een zees practisch aangelegd man --een groot getal bekeerde drulden en harden tot Priestessen bisschoppen wijdde.

De groote zielenbekeerders onzer streken Colombanus,

307

Willebrordus, Bonif acius, stichtten overal op hun doortochtbisschoppelijke scholen en kloosters, waar de beste onderde bekeerlingen zich tot het priesterschap mochten voor-bereiden . .

Meer dan ooit to voren moet men rekening houden metden ommekeer, die ook in de Heidensche landen, vooralsedert den wereldoorlog is ontstaan. Er vertoont zich welallerwege een groeiende sympathie voor den katholiekengodsdienst, maar tevens ook een krachtig oplevend nationa-liteitsgevoel, dat de volkeren er toe drijft, priestess uit eigenland boven vreemde to verkiezen . » .

Op de jongste missiologische week to Leuven werdenover de missie en het nationaal gevoel zees belangrijkezaken gezegd, dock wij hebben geen goed verslag bij dehand. Het wordt ons beloof d voor het volgend nummervan « Kerk en Missie » .

In Moritz Mechler's « Aus dem Katholischen Kirchen-jahr » lezen wij, betref f ende den H . Ignatius

<c Om Duitschland weer door D,uitschers to heroveren,richtte hij in Rome het Duitsch College op, eene warekweekschool van leeraars, zielverzorgers voor Duitsch-land. » (II-i66) .

Willem van Saef tinge zag het zoo juist in zijn vlug-schrift 1830-1908

Geldt het «'k Ben mij zelf eerst schuldig aan hetyolk van Israel » ook niet voor de kinderen van een staat ?En moeten ze niet eerst hun broeders volgens de natuurook tot hun broeders volgens de genade maken, vooralwanneer die broeders het licht van alle anderen weigerento ontvangen en dan eerst voor de zalige waarheid toegan-kelijk zijn, wanneer die waarheid hu,n in hu,nne taal en uitbroedermonden toeklinkt ?

Den is Februari 1921 schreef Z. H. Pains Benedictusde XVe aan H . H . de Bisschoppen van Belgie :

cc wij willen u niet verhelen dat wij niet weinig ontroerdzijn geworden door de tot ons doorgedrongen geruchtenvan oneenigheden vanwege het reeds lang aan de orde

308

zijnde (< Vlaamsche vraagstuk >>. Voorzeker een moeilijk vraag-stuk en hetwelk zeer veel omvat; een vraagstuk over rwelkswijze van oplossing zelf s degenen die aan beide zijden totdezelfde partij behooren, niet eenstemmig denken .

Vandaar dat wij hier alleen datgene aanstippen wit ver-band houdt met den godsdienst, ons voor oogen stellende,gelijk het onze plicht is, het heil der zielen.

Zoo ook verklaarde onze voorganger, roemrijker gedach-tenis Leo de XIIIe op den io Augustus 1931 in zijn schrij-ven tot de bisschoppen van Bohemen en Moravie, wat be•treft de geschillen onder die volken uit het taalgrensgebiedontstaan, aan die twisten geen' deel to willen nemen,, dock,krachtens hun apostolisch ambt er voor to willen zorgdragen dat de godsdienst daardoor niet zou wordengeschaad .

« Voor ons inderdaad, schreef hij, is het leerregel (dec etumest) ons to onthouden van geschillen over die zaak to beslech-ten (dirimendis controversiis) .

Voorzeker is de verdediging van de vaderlandsche taal,indien zij binnen zekere grenzen blijf t (si certas intra finesconsiatit) niet of to keuren, dock wat ten aanzien van deandere rechten der privaatpersonen geldt, moet 'bier ookvoor geldend gehouden worden, opdat uit het nastrevener van het algemeen nut geen nadeel lijde .

Het is de tack van hen, die den staat besturen derwijze,met onkrenkbare rechtvaardigheid, de ongedeerde rechtender privaatpersonen to willen, dat echter het gemeenschap-pelijk heil van den staat sta en bloeie .

Wat ons betref t, ons ambt waarschuwt ons ijverig ervoor to zorgen dat uit dergelijke betwistingen geen gevaarontsta voor den godsdienst, die het hoof ddoel van de zielenen de bron van alle andere goederen is . >>

Het Doorluchtig Episaopaat van Belgie in het gemeen-schappelijk schrijven van 1906 verklaarde dat het misprijzenvan de taal van het Vlaamsche yolk o n c h r i s, t, e 1 ij k,anti-maatschappelijk, anti-nationaal is .

Men zie maar eens even rood, dan bevindt men dat on-

309

telbare apostelen van verantwoordelijke gehoorzaamheidvolkomen tegen den zin van dit bisschoppelijk schrijvenhandelen .

In ontelbare lagere scholen, colleges leeren klooster-zusters en geestelijken maar stelselmatig de taal van 'CVlaamsche yolk verachten 1 Op dit punt slaan zij de bis-schoppelijke onderrichtingen in den wind.

Leve de gehoorzaamheid, niet waar, . ., dock . . . vooranderen.

De beginselen welke alle katholieken to volgen hebb'en,worden bondig samengevat in den Wereldbrief U b i A r -c a n o (23 December 1922) .

Ook de liefde voor vaderland en yolk, ofschoon ze mietzelden een aansporing zijn tot vele deugden en machtigeheldendaden, indien ze beheerscht words door de christe-lijke wet, words vaak de oorsprong van veel onrecht, wan-neer zij de grenzen van de rechtvaardigheid en billijkheidoverschrijdend, uitgroeit tot een onbeteugelde lief de voorde eigen natie . >>

In den officieelen Latijnschen tekst staat : « Caritas pa-trite, gentisque sue >, en nog verder < immoderatum natio-nis amorem . >>

De brief neemt dus aan een goede « Caritas patriae,gentisque .

« Patria en gens » worden als verschillende zaken be-schouwd .

N a t i o n i s a m o r to vertalen door liefde voor eigenv o 1 k is niet voorzichtig, gezien de hopelooze verwarringin de beteekenis van de woorden : natie, nationaliteit, yolk .

Het woord n a t ion a l i s m e staat niet in den tekst, dockwel in de of f icieele Italiaansche vertalingen

Amor •di patria divento immorderato nazionaliismo >> .Wat is de zin van n a t i o ; omvat bet p a t r i a, g e n s?

Ieder i m m o d e r a t u s a m o r is overigens verkeerd . 't Iseen waarheid zoo Loud als de zedenwet.

Pater Cathrein meent dat Pius de Xe daardoor verstaat :((Tout amour desordonne pour son propre pays, ou mieux,

3 10

pour 1'Etat auquel on appartient, sentiment sons lequel secouchent bien souvent les plus basses convoitises et quiproclame bon tout ce qui est utile a 1'Etat, alors memeque cela serait contraire a la justice ou a la charite dueaux autres peoples . » (Enquete sur le Nationalisme, 343).

Dat zou toch jets heel anders zijn dan het Vlaamschcnationalisme en treft meer nationalisme in den aard vanhet overdreven Belgisch staats-nationalisme . Schreef Car-ton do Wiart o. a, niet (aangehaald in Spectator's Proevevan een politiek program)

<t Om de waarhejd to zeggen, kan het nationalisme joistals de tong bij Esopus, het beste en het slechtste alleydingen zijn .

Spectator zelf erkent dat «nationalisme » een veel ge-bruikt en sedert den wereldooriog vooral, een veelal mis-bruikt woord is .

Ten aanzien van- zulke woorden is de verzuchting vanMaurras to begrijpen :

~< Wie verlost ons van de woorden »en hoe verlangt hij dat men<E aan dezelfde woorden niet zou toelaten verschillende zakenuit to drukken . »

Ook Gonzague de Reynold heeft een hekel -aan de wobr-den met « isme », welke hij alle « substantifs hards » heet .

("Hef Vlaamsche Land,,, 28 Nov. 1925.)

OVER CHRISTELIJK TOONEEE:

Sedert enkele jaren is de vooruitgang van het christelijktooneel in Vlaamsch-Belgie onberekenbaar zoowel wat hetgehalte der stukken als wat de degelijkheid der voorstel-ling en den bekomen bijval betref t .

Ontelbaar zijn de opvoeringen geweest van «Lucifer >>,

3"

Jozef in Dothan >> en « Adam in ballingschap », van « DeBlindgeborene » en « De Verloren Zoon >> . Vbbr een paarjaren werden in kleine steden als Dendermonde en Aalstacht voorstehingen gegeven, in de eerste stad van Mule-cam's « Verschijningen van Onze Lieve Vrouw to Lourdes >>,in de tweede van een « Passiespel >> en dit jaar stroomenweer duizendtallen naar Halle in Brabant om er tc Maria'sLeven >> to tooneele to zien .

Een gezelschap van artisten stelt « De Verloren Zoonvan J. Van den Bergh op zijn repertorium en in den jong-sten driejaarlijkschen prijskamp voor . tooneelletterkundewerd met goud bekroond « Godelieve van Ghistel >> doorDr. E . Van Oye, een heiligen-drama .

Er is dus eene stroaming naar herleving in het Vlaamschchristelijk tooneel en deze is heilzaam voor het kunstleven enhet christelijk leven' van ons yolk.

Op den socialen studiedag to Leuven (iig z) zette ik be-knopt uiteen hoe volgens mij het christelijk tooneel zijn doelmoest tref f en en wat het in kunstopzicht van het wereldsahtooneel onderscheidde .

1k verdedigde de stelling dat de christelijke tooneelkunstslechts middelen mocht aanwenden, eigen aan de dichtkunst,dus dat ze haar doel moest tref f en door de schoonheid enniet door saaie, vervelende leerredenen -- dat de bouwdier stukken stevig, dat de zielku,nde grondig, dat de tealen de vorm onberispelijk dienden to wezen .

Het christelijk tooneel heeft in kunstopzicht voor- en na-deelen : voordeelen zijn de grootschheid, het wereldomvat-tende der onderwerpen. Nadeelen : het germs aan boeiendekracht -- het matiger drif tenleven. Buiten sommige onder-werpen is het eigenlijk drif tenleven, dat schering en inslagis van een eigenlijk drama, buitengesloten .

Daaruit volgt dat toeschouwers niet met dezelf de gevoe-lens gaan naar een voorstelling als « Maria's Leven >> ennaar een stuk als « Antigone >>, dat heel andere gewaar-wordingen en indrukken bij hen ~doet ontstaan .

Nieuwsgierigheid naar den grond van het onderwerp

3 12

bestaat er niet in het eerste geval : ook client men meteene godsdienstige stemming naar dergelijk stuk to gaandat wel genot bezorgt maar geen uitsluitend-wereldsch, enveeleer stichting teweegbrengt .

Vat een ongeloovige bij dergelijke voorstelling onder-vinden zou is mij onbekend . Of hij medegesleept wordsbetwijf el ik . Zijn indruk althans kan lang niet dezelf dezijn als diegene van den Christen en waar deze de technischeonvolkomenheden vergeet om wille van de schoonheid dievan de hoofdzaken uitgaat zal de eerste, vreezen wij, skep-tlsch blijven en wel sommige uitwendigheden, sommigegroepen-samenstellingen bewonderen maar ongevoelig zijnvoor de levende ziel van het stuk .

Dat het yolk daarbij oprecht genies is zeker : dat wardsduidelijk wanneer men de aandacht, de bewonderende blik-ken gadeslaat en de gesprekken of luistert en evenveel, jamisschien meer flog, wordt genoten door de eenvoudigen,de landbouwers, de werklieden clan door de zoogezegd-;hooger-ontwikkelden, en . dat vooral is de zegen van diekunst : dat ze als een zon daalt tot in de laagste afgrondenen zoo innig- en echt-volksch is .

Ons yolk heef t zin voor die levende beelden, het kneltvan geloof en bewondering voor de kleurige processiondie de straten doortrekken, hot luistert graag naar gods-dienstige liederen, hot heeft altijd een open blik gehadvoor rijkd~om en pracht .

Heerlijk work is hot dus de scharen Tangs den weg vanschoonheid dien ze graag bewandelen to brengen aan devoeten der Moeder die in Vlaanderen vooral zoo geeerdwords .

H et - christelijk tooneel is wel hot geschiktste middel yamde kunst-voor-hot-yolk to verhef f en en op~ to beuren . Degodsdienstige spelen, deze laatste "jarer gedicht, staan im-mers in tooneelkundig opzicht boven de groote meerder-heid der andere tooneelstukken door Katholieke kringengespeela .

Door dergelijke stukken worden de draken gedood even

31 3

a,ls vroeger de groote helledraak onder Maria's voet werdverplet . Ze vereischen de medewerking van alle standen,brengen aldus verbroedering merle en binden in eene ge-meenschappelijke lief de de kinderen van dezelf de kerk enhetzelf de yolk .

Ze dwingen tot zuivervlaamsch spreken lieden die deVlaamsche taal verachten of haar slechts kennen op zijnleelijkst .

Ze onderwijzen in den godsdienst, in de kerkelijke ge-schiedenis op de meest tref f ende, dat is op de aanschou-welijke wijze. Wat in sermoenen lange opeenvolgende uit-eenzettingen vraagt, wordt char duidelijk in eenen oogopslagen gaat niet licht uit het geheugen .

Het is dus een verheugend teeken dat het christelijktooneel meer en meer op den voorgrond treedt als een deelvan het christeliji leven .

Laat her handelen als de Heer zelf ; aanwezig zijn bij devreugde der menschen, louteren de gevoelens en drif ten .Laat het de rol spelen van Maria te'Bethania en moge ervan getuigd worden « H et heef t het beste deel verkozen » .

("Ons Geloo f.,, Oct. 1911) .

BIJ EEN BOEK OVER WERELDKERI(& WERELDVREDE1

Verleden jaar werd van 15 tot 20 Oogst to Lugano hetvierde Internationaal Congres gehouden door de Interna-tionals Katholieke liga ter bevordering van den vrede vanChristus in het rijk van Christus .

Ter bepaling van de verantwoordelijkheden vestigde men

1) KWeltkirche and Weltfrlede', door Franziskus Maria Stratmann, 0 . P.1924'Haas en Orabherr Verlag, Augsburg.

3 14

in de pers de aandacht erop dat Z . H . de Paus niet off tieelvertegenwoordigd was, dat de Patriarch van Venetie bedoeldCongres niet binnen zijn diocees toegelaten had, nadat destellingen, welke er zouden worden verdedigd, bekend ge-maakt warden .

Pater Stratmann hield er eene f el betwiste, f el besprokenrede over het onderwerp : x De moderne oorlog volgens deleer van Augustinus en Thomas Evan ~quino » .

Over die rede getuigde het Ghristelijk sociaal dagblad(( Hochwacht » to Winterthur verschijnend :

<c Alle tot dusver gehouden redevoeringen hadden bijvalgevonden maar thans was het stormachtige bijval, geest-drif tige en blijde instemming » . Reeds to voren in Septem-ber 1922 had Pater Stratmann to Heidelberg op den land-dag van het « Verband der Vereine Katholischer Akade-miker zur Pf lege Katholischer Weltanschauung » een reeksvoordrachten gehouden over « Idee and Verwirkrlichung desCorpus Ghrysti mysticum ». Het doel van die voordrachtenlag reeds in den ondertitel besloten : (( de volkenverzoeningdoor de Kerk ».

Uit al die voordrachten groeide het boek x Weltkircheand V~reltfriede » .

Het is opgedragen aan de nagedachtenis van Benedictusden XVe en draagt tot motto's de woorden van Leo denXIIIe :

l( Niets is zoo belangrijk als het krijgsgevaar van .Europaof to weren, zoodat ieder streven in die richting als eenstreven naar het algemeen welzijn moet beschouw'd w+orden »en van Benedictus den XVe op zijn sterfbed :

«Wij of f eren aan God ions leven op voor den vrede opaarde » .

Over het slot van het boek schijnt de ster van Bethle-hem, en blauwen de meerstille oogen van de Koningin vanden vrede . -

Overtuigd dat zonder Gods zegen geen menschelijkearbeid vruchtbaar is, voegt schrijver bij de studie het gebed

<t Wij, Katholieken, gaan, daar waar de natuur ons ver-

3 1 5

last, verder en hef f en onze blikken ten hemel . Bij den on-vermoeiden arbeid voegen wij het onvermoeibaar geb'ed .

Gelijk de geloovenden en smachtenden uit het 4udeTestament bidden wij dat de Vredevorst uit den Hemelnederdalen zou : (( Dau,wt Hemelen, den Rechtvaardige, wol-ken regent Hem neer » . - Aan den }I emel moet de zonvan de gerechtigheid opnieuw rijzen! Doch altijd wordshaar opgang door een dageraad voorafgegaan : K Wie is zij,die als het dagend morgenrood rijst? » (Hooglied) . Maria .Zij baarde den historischen Christus K op aliens schouidersde heerschappij rust, aliens Naam wonderbare raadgever,sterke God, Vader van de toekomst, Vredevorst geheetenwords . -- Zij baart ook op mystieke wijze, uit de krachtvan den Heiligen Geest den immer wassenden en zijnelaatste bestemming tegemoetrijpenden mystischen Christus,alle zijne ledematen geteeld uit de genade van den HeiligenGeest, en eindelijk weer het hoof d Christus zelf bij zijnetweede verschijning . Het Katholiek geloof leers dat Chris-tus altijd door Maria komt . De Pans van den wereldoorlogaan wiens aandenken dit boek met eerbied en dank'baar-heid opgedragen words, heef t aan de moeder van denvredesvorst den naam (( Vredeskoningin » geschonken enaan de Christenen opgelegd haar in de toekomst ook underdien naam aan to roepen. Als laatste groet staat die naamflu in de Litanie van Loretto, als laatste groet moet hijook in dit boek staan

Salve regina PacisGegroet, gij Koningin van den vrede !

schenk aan de vredelooze wereld, na een nieuwen adventeen nieuwen Kerstnacht, na den dageraad, die voor onsreeds schemers, nog zeeghaftiger dan tot nog toe, de Zonder gerechtigheid, Jezus Christus, Uw Zoon, den wonder-baren raadgever, den sterken God, den Vader der toekomst,den Vorst van den Vrede. Amen >> .

Met den Heiligen Geest en Maria als geleiders - o l watstaan ze ver boven Vergilius en Beatrice - stijgt Pater Strat-

Sib

mann uit de hel van den oorlog, Tangs den lou,teringsbergvan het vredesstreven naar het Paradijs van de lief de en degemartelde, gekneusde, gebroken wergild neemt hij of vanhet kruis en legt ze y in den schoot van de Moederkerk,Heerlijke Pieta

1-hi meent dat tot nog toe geen hodk bestond `dat hetoorlogs- en vredesvraagstuk, eenigszins volledig, van Ka-tholiek standpunt beschouwt .

Het bedoelt den vrede, dock is in een zip geen vredes-boek. « Het bedoelt namelijk niet « om des lieven vredenwille » tegenstellingen uit to wisschen en iedereen met vredeto laten ! Geen boek om voor het slapengaan to lezen ! Hetstelt eerder met de grootste scherpte de onverzoenlijketegenstellingen in het licht. In dit opzicht kon het zeggen

<, I k ben niet gdkomen om den vrede to b rengen, maarhet zwaard, om het heidendom van het Christendom toscheiden, het halve van het geheele Christendom, om dehersens to scherpen voor de teekens van den tijd, yam uitversteende harten vlammen to slaan, om de zielen aan tovuren tot haat jegens barbaarschheid en zonde en ze vrijto makers voor de lief de tot God en tot alle menschen(uit de voorrede) .

Het boek moet geheel gelezen worden, met de ingetogen-heid en den eerbied waarmee men een godsdiens ~ig boekleest. Het oordeel schorse men totdat men alles heeft in-gestudeerd .

De schrijver vraagt dat men zich losmaken zou van alhet tijdelijke en bijkomstige, van ieder partij-standpunt, datmen eene hoogte bestijgen zou, waarop men noch Duitsch-noch Franschman is, noch tot de rechtsche-, midden- oflinkerpartij behoort, noch oorlogs- noch vredesvoorstanderis, dock alleen mensch, wijsgeer, Christen, Katholiek . . . Hetis mogelijk en noodig het wereldhistorisch gebeuren to be-schouwen «sub specie a tern », in zekere mate van dentroop van God uit, met de oogen van God zelf .. En nietalleen het to aanschouwen, zooals Hij het aanschou,wt, dockook het willen, zooals Hij het wil, met volkomen onderge-

3 1 7

schikthouden van alle persoonlijke, of nationaal-persoonlijkebehoef ten ». Voor hem die dat standpunt to hoog en ateonveilig oordeelt wijst schrijver de rots van Petrus aan, doorBenedictu3 den XVe ingenomen .

Het theocentrisch en Christocentrisch oogpunt vervangehet nationals! In metaphysisch, ethisch opzicht moeten devragen onderzocht worden naar den oorsprong, de betee-kenis, het doel van zulke vreeselijke ramp als de oorlog ereene is. Konden de menschen hem niet vermijden? Enmoesten ze toen hij losbarstte zich dan in den brand wer-pen, of konden zij hem uitdooven? Is de oorlog een onver-mijdelijke natuurgebeurtenis, of een onderneming, welkeheel en gansch van den vrijen wil der menschen of hangt ?Kunnen wij hem vermijden of ku,nnen wij het niet ? En zijnwij, indien wij het kunnen, dan daartoe verplicht ? Verlan-gen God en het Christendom dit van ons ? En moeten wijhet ? Moeten wij eenigszins j a zeggen tot hoogere, dockverwijderde Menschheids- en Godsrijksbelangen en n e e ntot de tijdsbelangen die ons heden bestormen, heden omoplossing roepen ? Zoo dwalen de blikken « tusschen detijden », tusschen gisteren en morgen, tastend rond, vragenden klagend, vertwijf elend en opnieuw hopend .

Pater Stratmann's boek bevat na een voorrede en eeneinleiding over den wereldadvent : zeven hoof dstukken

I . De wereldkerk als Corpus Christi-Mysticum .II. Den oorlog als een verscheurder van dit Corpus

Christi .III. Den oorlog als metaphysisch en zedelijk vraagstuk .IV . De wereldvredegedachte A in het verleden buiten,

binnen de Kerk ; B thans ; i) Buiten de Kerk, 2) binnende Kerk .V . Vaderlandsliefde.VI . Menschheidsliefde .VII. Besluiten en verwachtingen .Er is in de 295 bladzijden van dit boek dat voorzeker

geen enkele bladzijde to veel bevat en nergens langdradigis

studiestof in overvloed voor godgeleerden, wijsgeeren,

31 8

historici, rechtsgeleerden, schriftuurverklaarders, sociolog -zielkundigen. Heele en vele boeken zouden over dit boekkunnen geschreven warden. Ik w71 mij . in dit artikel ahem

als leek - wagen aan ontleding van eenige beschou-wingen over het vierde hoofdstuk « den oorlog als metaphy-sisch en zedelijk vraagstuk >> .

Dat oorlog eene natuurwet zijn zou words nag door wei-nigen beweerd. Katnp is onvermijdelijk, , dock kamp is geenoorlog . . . Geene wet van de natuu r, noch van God, maaktde of schaf f ing van den oorlog onmogelijk .

Ondertusschen is de oorlog een feitelijk bestanddeel vande tegenwoordige menschelijke orde (tatsachliches Bestand-stuck der gegenwartigen Menschenordnung), welke zich,met Gods toelating, vrij uitwerkt . > .

De vraag is wat de verhouding is van natuurrecht engeopenbaard recht daartegenover (B1 . 64-74 A Notwendig-keit des Krieges) .

Eerst dus : de verhouding van het natuurrecht .Niet iedereen stelt de vraag naar de gerechtigheid van

den oorlog. Er zijn er die ~daartegenover « amoralisch >>staan. Anderen vinden de rechtvaardiging van den oorlogin den oorlog zelf . (Nietszche schreef : de goede, d. ww z, tatneervellen van den tegenstander, goede oorlog is het welkeiedere zaak heiligt .) Er zijn er die den oorlog huldigen,als een bloed- en ijzerkuur tegen verwijf dheid en ledigheid .

Bekend is Moltk&s Woord. « De eeuwige vrede is eenBroom en niet eens een schoone Broom .

. . .zonder den oorlog verzonke de wereld in het material-isme >> .

Natuurlijk kan Stratmann zich met dergelijke opper-vlakkigc grootspraak niet vereenigen en stelt hij het onaan-tastbaar beginsel :

< : De zedelijkheid van eene handeling is to bepalen, naastharm stof f elijken inhoud, door datgene, was in eerste orde,door haar bedoeld words, niet door datgene, was in detweede of de derde plaats bij het eigenlijke doel -- wellicht

bijkomt. De vraag moet luiden : kan de oorlog in zichzelf

319

geoorloofd zijn? Het is duidelijk dat zijne geoorloofdheidnooit als zelf Joel (Selbstzweck), dock alleen als middel totdoel in aanmerking komt . Wat kan dit doel zijn ? Nietsanders dan uitsluitend de verdediging of hat herstel vande gerechtigheid . Wanneer alle andere middelen onvoldoen-de bleken en de oorlog als laatste en zeker middel tot her-stel van de gerechtigheid voorkomt, dan is hij volgens hatnatuurrecht toegelaten. -- Gerechtigheid in hare volste be-teekenis is hat hoogste goad op aarde . Geen stof f elijk good,het ongestoord genot van bezit, van gezondheid, van hatlevee zelf is van zoo'n hooge waarde, van zoo'n gewxchtals de handhaving van die gerechtigheid . Word Been huffsdoor den oorlog vernield, geen menschenleven aangerand,dock ward daardoor a an de gerechtigheid to kort gekomen,dan ware dat geene winst, maar schade. Het fait dat deoorlog eon groote stoornis en veelzijdig lead veroorzaakt,zou op zithzelf niet volstaan om hem voor ongeoorloof d toverklaren. Wanneer hij vernielt in naam van de gerechtig-heid, en streng binnen hare perken, dan is zijn vernielings-werk heiliger dan hat behoud van de goederen zonder ge-rechtigheid .

Daze louter-abstracts stalling is onaanvechtbaar .Stratmann onderzoekt dan of er gevallen mogelijk zijn

in de concrete menschen- en statenwereld, waarin de oor-log dit hoog en heilig ambt als dienaar van de gerechtig-heid tot handhaving van de zedelijke wereldorde werkelijkuitoef ant . Hij doer dat eerst voor den verdedigingsoorlog,daarna voor den aanvalsoorlog . Eon staat kan zich in nood-weer bevinden.

De voorwaarden daarbij zijn valgens Stratmann's ,uit-eenzetting van de katholieke moraal : de aanval moat on-getwijfeld als dusdanig vaststaan en, alhoewel ook slechtszedelijk, reeds aanwezig zijn . (<Zoo mogen, al zijn ze dan ookopvallend, toerustingsvermeerderingen van den anderenstaat niet als aanvallen opgevat warden. Doch hat is voor-zeker even weinig als bij de private noodweer noodig, datvan de zijde van den aanvallen reeds hat eerste schot zou

320

gevallen zijn . Het volstaat dat van den bedoelden aanvaiwolstrekt zekere bewijzen bestaan, om van de noodweergebruik to mogen maken d. w, z. tot een preventieve krijgs-verklaring to mogen overgaan » .

I s de verdedigingsoorlog begonnen dan vordert eeriet weede voorwaarde : het mast houden bij de verdediging(moderamen inculpatae tutehe) .

Voor het ~oorlogsrecht geldt ook de eisch dat de aanvalongerechtigd is . Tegen een gerechtigden aanval bestaatBeen verdedigingsrecht .

De schuldige staat moet zich onderwerpen . -- (78-79) .Is bet geene leemte in de uiteenzetting dat met geen

woord gewaagd words over de n o o d w e e r v a n a n-deren?

In P . Salsmans' « Rechterlijke Plichtenleer » lees ik daar-over (Nr 32) :

Wanneer iemand zich zelven met geweld verdedigenmag, dan mag oak een ander hem uit lief de daarin in de-z-elf de mate helpen . Ja andermans verdediging zou kunnengewetensplicht worden, indien mijn hulp waarachtig noodigis en mij niet al to zwaar valt » .

In zake volkenrecht kan een staat zich bij verdrag ver-bonden hebben een anderen tegen een ongerechtigden aan-val to verdedigen .

Het heele element v e r d r a g s r e c h t lijkt me buiten-geschakeld uit P. Stratmann's leer . --

Het is nochtans uiterst belangrijk . Wat al oorlogen ge-steund op een verdrag, op de schennis er van, op den wilhet ten uitvoer to leggen, op bondgenootschappen, enz. Inlioever verdragen bindend zijn is een kiesch vraagstuk . Erbestaat een dubbele richting : Nuchter b'eschouwd komt alleshierop neer: Gunstige verdragen worden voor heilig enonaantastbaar beschouwd ; ongu,nstige, hinderende behandeltmen als een vodje papier.

Zeer belangrijk is was Picard daarover schrijft in 1917,in zijne : (Etude sur la Legislation, la juridiction, la Gon-

D.-VL2 I

321

trainee, daps le Droit de la Guerre » (Inleiding tot Deel CVvan « Pandectes Belges >) .

Men houde er rekening mee dat Picard de katholiekerechtsleer niet volgt en dat sedert i g t 7 heel wat is gebeurd,dat namelijk het boven-nationals meer p den voorgronden bet souvereiniteitsrecht -- als absoluut recht -- in deschaduw trod :

<< On admet qu'en principe « la Foi des Traites » imposeleur observation . . . Mais la regle de droit prive qui ne per-met pas a un seul des cor tractants de se degager unilate-ralement et a sa volonte, ne passe pas au D roit internationalet y est remplacee par cette autre : « qu'un Etat n'alienejamais def initivement la f aculte de resilier u .n traits parsa seule volonte en vertu, de son droit de conservation . . . »

Picard haalt dan teksten aan van Guizot, Bluntschli,Rivier en besluit En resume, les traites c'est quelque chosecomme les serments d'amour ». Stellig is het dat een _ ver-drag, de wet der Partijen, evenals iedere wet, haar bin-dende kracht mist indien ze strijdig is met de wet derwvetten : Gods wet. Men kan zich nooit door een verdragverbinden tot jets dat , zonde is. Verdragen mogen niet of-wijken van de goede zeden en de openbare orde. Zij zijnnietig wanneer zij zonder geoorloofde oorzaak zijn, kunnennooit tot jets onmogelijks, misdadigs, verplichten .

In al de to beknopte uiteenzetting van de beginselen,betref f ends den verdedigingsoorlog missen wij oak, een iets-wat ,uitvoerige ontleding van het begrip : <' zaken van grooteaangelegenheid waarvan de verdediging tot noodweerbehoort. »

Ira theoretisch ten voile de geoorloofdheid van den ver-dedigingsooriog in streng-omschreven gevallen erkend tohebben, tracht Pater Stratmann met groot talent to bewijzendat practisch onder de huidige omstandigheden, de gesteldevoorwaarden schier niet to vervullen zijn . « Zijne practischebruikbaarheid als middel tot gerechtigheid is ten sterksteto betwijf elen » . --

Een schier onverwinnelijke moeilijkheid is reeds de be-

322

oordeeling van was aanval, wat verweer is . Wie is de aan-rander?

Sedert P. Stratmann die bladzijden schreef warden welheel was pogingen aangewend om het begrip « aanrander »to bepalen. Het positief recht kan er niet buiten naar som-mige uitwendige teekenen to oordeelen .

Op een andere plaats (bi . i 78 enz.) vult schrijver gedeel-telijk zijne beschouwingen aan over den verdedigingsoorlog .Hij legs nogmaals den volsten nadruk op de theoretischeverdedigbaarheid van den verdedigingsoorlog, dock even-eens op het feit <c dot de praxis meest, zoo niet altijd, eentreurig spotbeeld is van deze leer » - volop aan 't wan-kelen is het geloof « an die heute noch vorhandene Reali-sierbarheit seiner Idee als eines Mittels zur wahrung dersittlichen Ordnung » .

Als middel tot verweer prijst Stratmann den passievenweerstand aan. Hij scirijft hierbij den krassen zin die velenzal doen opspringen

Weerbaarheid var een yolk stoat gelijk met de grootsteonveiligheid en weerl9osheid beteekent de grootste veilig-heid ».

De opwerping dot weerloosheid gelijk stoat met eerloos-heid words w erlegd .'

Passief verweer eischt den hoogsten cooed :(< Het Cesarisme van het Romeinsche rijk brak niet tegen

het opgeheven zwaard, maar tegen het opgeheven kruis,den heldenmoed van den passieven weerstand en het over-wicht van de zedelijke macht over de stof f elijke » .

Ook een a a n v a 150~o r 1 o g kan theoretisch ten voilegerechtvaardigd zijn . De leer daarover vindt hare klassiekeformuleering bij Thomas van Aquino (II, lie qu. 40). 7ijnevolgelingen lichtten ze toe en ontwikkelden ze, onder henvooral Franciscus de Victoria 0 . P. en Francisaus Sua-rez S . J .

Drip voorw~arden eischt Thomas van Aquino : de krijgs-verklaring door het gezag van de hoogste staatsmacht, eenrechtmatigen grond, en een rechtmatig inzicht .

323

De eerste voorwaarde, meent Stratmann, zal vervallenzoodra een macht, een rechtsmacht tusschen en boven deStaten tot stand komt. - Kan men echter niet voorziendat dergelijke rechtsmacht nog klaarblijkend-onrechtvaardigevonnissen uitspreekt ? -- Een andere moeilijkheid bij he-straf f ingsoorlog is het vast to stellen wie schuldig is .In weerwil van de vorderingen van het positief volkenrechtkan men zich nag altijd voorstellen dat het natuurrechtmet dit positief recht in botsing , komt. Onze moderne juris-ten hebben immers over het r e c h t , het eenig ware begripniet. Schrijver ontleedt het begrip « reohtmatige grandzooals het verklaard words door Augustinus, Thomas, « Totop het einde van de zestiende eeuw was het in de katho-lieke kerk het eenparig gevoelen van alle kerkvaders, kerk-leeraars en godgeleerden, dat alleen de zeker-vaststaande« zedelijke schuld van eene der beide strijdende partijen aande andere het recht geef t op oorlog en dat een aan-beide-zijden ook slechts-subjectief-gerechtvaardigde oorlog uitge-sloten is >> .

De Augustinisch-Thomistische leer werd door Suarezgemilderd .

Suarez neemt aan dat de schuld niet onbetwijf elbaar moetzijn. Hij vergenoegt zich met den eisch dat de vorst voorzijn recht betere gronden bezit dan de tegenstander .

Aequiprobabilismus verwerpt hij ook . Vasquez bestreedSuarez. Molina daarentegen ging nogl verder en stelt zichtevreden met eene slechts-stoffelijke ongerechtigheid .

Geleidelijk werden door de godgeleer-dheid de eischenminder scherp gesteld.

Stratmann sluit zich aan bij de strengste meening, bij deleer van Augustinus en Thomas van Aquino . Als rechts-titel voor de geoorloofdheid van een aanvalsoorlog erkenthij alleen « de zeker vaststaande zedelijke schuld van dentegenstander en hij beijvert zich om to bewijzen dat eenrechtvaardige aanvalsoorlog, zoo goed als nooit mogelijk is .

« Justa Causa » omvat : zedelijke schuld, en twij~e1vrijebewijsbaarheid van die schuld . Eene lou,ter juridische of

324

stof f elijtte d . w, z . onbewuste schuld volstaat niet . Ook moetde omvang der schuld bepaald warden . De straf moet aande schuld geevenredigd zijn . De zegepraal moet zedelijk-zeker zijn. Oorlogen moeten met het oog op het algemeenwelzijn ondernomen w~orden . Omwille van de nadeeligegevolgen dient men sours van een recht of to zien .Hoe zal men de schuld b e w ij z e n ! Schuld bestaat dik-

wijls slechts in de verbeelding van den aanklager -- Aanbeide zijden kan recht bestaan .

Onder goed inzicht (intentio recta) verstaat de H . Tho-mas : « dat men de bedoeling heef t het goede to bevorderenof het kwade to vermijden >, zonder « nocendi cupiditas >>of <t libido dominandi >> .

Suarez en Beliarmini voegen bij de drie voorwaardendoor den H . Thomas gesteld nog een vierde « debitusmodus >>. Cathrein verstaat daaronder dat . de oorlog zelfgevoerci words binnen de grenzen van gerechtigheid enliefde. Stratmann acht het schier niet mogelijk voor eenmodernen oorlog . -

flier kan men overwegen was de groote Nederlandscherechtsgeleerde Struycken zei in een voordracht over denoorlog en het volkenrecht (1917) :

Den oorlog heeft men willen veredelen . . . De oorlogzou zijn een strijd van staat tot staat, niet van yolk tot yolk,van mensch tot mensch . Men vergat dat f icties, abstracties,rechtspersonen niet schieten en met de bajonet steken maaralleen menschen . . . De oorlog zoude zijn humaan. Men ver-gat dat humaniteit niet kan blijven bestaan b'ij hen, die dagin, dag uit het eene voldoening moeten vinden hu,n even-mensch to dooden, zijn goederen to vernielen . Men vergat,dat in een worsteling als deze, w ,arin de volken -- terechtof ten onrecht, dat is onverschillig -- overtuigd zijn dathet gaat our hun bestaan, our de toekomst hunner kultuur,dat daar in vredestijd op schoone beginselen van humani-teit gebouwde regelen moeten wijken voor den eenen eisch,dien der overwinning >> (bi. 24) .

Als besluit van dit onderdeel van zijn werk wijst Pater

325

Stratmann op de steeds strengere eischen, welke de katholieke godgeleerden stellen. Hij haalt teksten aan uitboeken van v. Hirscher, Eberrle, Schuhmann, Hertog `Maxvan Saksen. 'x Wellicht >>, schrijft hij, << schijnt die leer onge-hoord-wreed voor de wergild, zoo goed passend voor dekloostercel . . . jammer genoeg voor de wergild. . . Wee overde moraal die kapititleert! Niet de moraal moet zich naarde menschen richten, maar de rnenschen moeten zich naarde moraal richten . . . Die leer is de beste, welke het moei-lijkst een geldige reden tot oorlog erkent . . . en welke aande staatsburgers het meeste houvast biedt tot het recht opoorlogsweigering > .

<< Wanneer soldaten in geweten van de onrechtvaardig-heid van een oorlog overtuigd zijn is het hun niet geoor-loofd, hem nee to maken, want alles wat tegen het gewe-ten geschiedt is zonde : . . . De beweging voor oorlogsdienst-weigering groeit onweerstaanbaar . Veel onheidhaftigs, on-edels, rnaterialistisch kan daarbij gemengd zijn . Dat alleswords door het Christelijk geweten voor welk de gehoor-zaamheid aan de wttige overheid in alles, was geen zondeis, een vanzelfsprekende plicht is, duidelijk veroordeeld,dock de oorlogsdienstweigering kan ook door den hoogstenzedelijken hartstocht gedragen worden en ten aanzien vanden zondvloed van moderne oorlogszonden de heiligsteplicht zijn .

Buitengewoon gevaarlijk is het voorzeker wanneer demodern beweging tegen den oorlog vormen dreigt aartto nemen, die aan het uitdrijven van den duivel door Beel-zebub herinneren: roekelooze opruiing van de massa's tegenhet staatsgezag, ongebreidelde heerschappij van het mdi-vidualisme. Doch des to noodiger is het, dat de verzetkreettegen de onbeperkte willekeur en griwelijkheid van hetrnoderne militairisme char weergalmt en gehoord words,waar nog altijd de grootste -geestelijke en zedelijke machtder aarde haren troop ops1oe : op de rots van Petrus .Van daaruit moet met alle kracht en wijsheid het ware

326

van het valsche, het goede van het slechte gescheidenworden.

In volgende lien punten vat schrijver don de voorwaar-den voor een rechtvaardigen oorlog samen naar Franciscusde Victoria, die ze zelf vond bij Augustinus en Thomasvan Aquino:

i) zwaar onrecht bij een paxtij, en alleen bij eene derbeide strijdende partijen ;

a) zware formeele, zedelijke schuld bij eene partij . Alleenstof f elijk onrecht volstaat niet ;

3) twijf elvrije bewijsbaarheid van die schuld ;4) onvermijdbaarheid van den oorlog na mislukking van

alle pogingen-tot-vereeniging met vollen crust, en uiterstekracht aangewend ;

S ) evenredigheid tusschen schuld en straf niddel . .genestraf welke de moat van de schuld overschrijdt is onrecht-vaardig en ongeoorloof d ;

6) zedelijke zekerheid dot de zegepraal voor de recht-vaardige zaak bekomen wordt ;

7) rechtmatige bedoeling door den oorlog het goede tobevorderen en het kwade to vermijden . Het uit den oorlogto verwachten staatsvoordeel moet het to verwachten iceddovertreffen ;

8) rechtmatige wijze van oorlogvoeren : inachtnemen vande grenzen der gerechtigheid en der lief de ;

9) vermijden van zware benadeeling van andere niet on-middellijk in de krijgshandeling betrokken Staten, zoowelals van de christelijke gemeenschap.

io) ooriogsverklaring door eene wettelijk daartoe gemach-tigd gezag, in naam van God en tot volbrengen van zijnerechtsbevelen.

De gedachten van Augustinus en Thomas stemznen aller-heerlijkst overeen zoowel met de eeuwig-onveranderlijkeeischerr van het natu;urrecht als met die van het nodernstevolkenrecht ten minste zooals de pacif istische school hetopvat. Het thans gecodif icieerde volkenrecht kept namelijkde vraag niet naar de zedelijke geoorl'oofdheid van den.

327

oorlog : een leemte en een achteruitgang tegenover mid-deleeuwen en oudheid. De strijdkreet moat luiden : terug envoorwaarts naar Augustinus en Thomas van Aquino » .

Elders in het boek richt de schrijver zijne hoopvolleblikken naar Rome en verwacht hij de heropening 'van deVatikaansche Kerkvergadering opdat _deze « de voorwaardenvoor een rechtvaardigen oorlog naar de regelen van hatkerkelijk recht zou afkondigen .

<t Dat Paus en Kerkvergadering met den bijstand vanden heiligen Geest beslissen, of een moderne oorlog flog

de gestelde voorwaarden vervullen kan en of hat hun xno-gelijk is door een voor alle katholieke bindende uitspraakvan hat kerkelijk Leerambt en hat herderlijk gezag eerstde katholieken en door hen de wereld uit hat dwangjuken den gruwel van de zelfverhakkeling to bevrijden » .

Opwerpingen ten voordeele van den oorlog nit hat Ouden het Nieuw Testament of geleid 'warden ontzenuwd . Eldersbeoordeelt schrijver zeer streng de kruisvaarten. Oak dezevinden in hat algemeen geen genade in zijn oogen . --Hoe hij den strijd der zouaven voor de Pauselijke Statenbeoordeelt vernemen wij niet . Nergens wordt een voorbeeldaangegeven van een gewettigden oorlog in de modernetijden .

Heerlijk is Stratmann's boek wel dock dat hat « erschop-fend » -- de stof -uitputtend - zijn zou 1 Och neen . Talrijkevragen blijven onbeantwoord. Talrijke tegenbedenkingenrijzen. Zijn o, a, de eischen 3 en 6 niet overdreven?De zedenleer, de rechtswetenschap zijn eene zee waarinnieuwe f eiten, niewwe vragen gestadig komen aangerold .Het boek geeft ons veal : veal bezonken wetenschap, vealopbruisenden stormgloed . De schrijver is een geleerde eneen apostel dock eene volledige staats- en volkenrechtelijkeplichtenleer blijf t nog to schrijver .

Dat zoo'n aanklacht tegen den oorlog komt uit hat land,waar zoo onbeschaamd de oorlog verdedigd ward, is eenbewijs voor wat Foerster in cc Die Menschheit » schreef (i&October 1925) : « Duitsehland is hat land waar de allergrootste

328

tegensteilingen op een enge ruimte tegen elkaar aanbotsen .Vergens wordt meer bemind en gehaat . Daar woedde dedertigjarige oorlog, daar leefde en plantte zich voort opacademische wijze echte barbaarschheid, daar zijn de lief e-lijkste bloesems van een innig gemoed geurig ontloken,daar woedde en woedt het engst en meest besloten nationaalgevoel, daar ligt de heilige bodem voor de onbaatzuchtigsteopenheid voor vreemd cultuurgoed en algemeene menschen-hoop . . Daar hoot men een Bach-f uga van de diepste ver-zonkenheid-in•God en de parademarsch van de staatkundigedierlijkheid » .

Stratmann staat in den wereldadvent, boetend, verzuch-tend, klagend, dock hopend. « Kunnen wij zeggen dat dewereldoorlog voor de wereld, ja ook voor Duitschland al-leen verloren is ? 0 neen, voor de wereld en ook voorDuitschland kan hij altijd nog gewonnen warden . . .

Dat wij achterwaartsschouwend onze gansche schuldzoudenn erkennen, inzien dat het valsch is wat wij deden,God en de menschen deswegen om vergif f enis zouden bid-den; dat wij, om ons schouw~end, in onze kracht zoudengelooven, wanneer zij zich met God en de menschen toteen opbouw-in-vrede zou verbinden, en daarmee heden b'e-gon : dat wij voorwaartsschouwend het begonnene met ver-rnijden van de begane f outen, uitbouwden -- dat ware deachter- en voorwaarts gewende redding, dat ware een nieuwewereldadvent » .

("Ons Geloof,,, Dec. 1925) .

329

BLADWIJZER

BIJDRAGEN VAN GODSDIENSTIGEN AARD

De Glimlach van God . (flit een brief van Proclus Clau-

dies Cato) 7

Paschen 11

De Pinkstergeest in Vlaanderen 14Allerzielen 16Nieuwjaar 19

Dat Somber Christendom 23

Lichtzinnigheid 26

Kerk en, Kinema 29Kerstdag 32

Echte Vaderlandslief de 36Pinksteren 40

Prijsuitdeelingen 45Maria's Hemelvaart 50De Goede Koning . (Lodewjkide Negende van Frankr yk) 55

Kruisverhef fing. (14 September) 60

Nieuwjaar 65

Eergevoel 71

Jeugd-Houding

77

Pius X en de Communie der Kinderen 83

Paschen 89

Pinksteren . (Over wind en vuur en vurige tongen) 94

De Verheerlijking van het Berouw . (Maria-Magdalena) 100

De Twee Gebeden. (Farizeer en Tollenaar) 106

G. K. Chesterton's Sint Franciscus van Assisi 112

De H, Gertrudis 118

Monseigneur Loduvicus-Thomas Heylen . (Bj igelegen-

heid van zijn Zilveren Jubelfeest als Bisschop van

Namen) 126

De Christelijke Wijsbegeerte . (H. Catharina) 133

De Twijfel van Thomas 144

Professor Emiel Vliebergh, (1872-1925) 146

Winf ried-Bonif atius . (5 Juni) 153

Petrus Canisius 160

Vincentius a Paulo 167

De Heilige Willibrordus 174

Nicea 181

Hugo de Groot 187

Wereldkerk en Wereldvrede 193

Nicodemus, lid van het Sanhedrin . (Overweging voor de

Goede Week) 200

Pinksteren. (Kom, Heilige Geest) 210

Eerw. Heer Poppe 218

Brieven aan een Doode . (E. H. Poppe)

Eerste Brief 225

Tweede Brief 236

Derde Brief 243

Vierde Brief 255

Vij f de Brief 265

Met 't Kruis in Top . (Goede-Vrjjdag-Artikel)

Een Groote Uitstorting der Liefde . (Bjide verjaring van

276

Return Novarum, 15 Nlei) 288

Het 1Vlenschelijk Bestanddeel in de R . K. Kerk 296

Eenige Woorden over Kerk en Nationaal Gevoel 303

Over Christelijk Tooneel 311

Bij een Boek over Wereldkerk en Wereldvrede 314