1
Ouders en topsport
Waterpolo OpleidingsCentrumAlphen aan den Rijn2 juni 2010
Dr. Jacques H.A. van Rossum
Bewegingswetenschappen, VU, A’dam
Stichting Human Quality & Performance, A’dam
Canada: een sportouder...
January, 16, 2005
“A particular disturbing incident occurred between the father of a 9-
year-old ice hockey player in Toronto and the child’s coach. The
team’s policy was that if a player missed a practice, he would sit out
for a couple of shifts during the next game. While the child was sitting
on the bench, his father, who disagreed with the rule, reached over the
glass partition, grabbed the coach by the neck, and choked the coach
until he became unconscious.”
Sport Psychology, A Canadian Perspective (2007, p. 175)
Nederland:Nederland:een sportoudereen sportouder……
Engeland:Engeland:een sportoudereen sportouder……
2
Nederland: sportouders...
De Volkskrant, december 1987
Uit de intro:
“Ouders van kinderen die zonodig carrière willen maken in individuele sporten als turnen en zwemmen, zijn over het algemeen niet te benijden. Het topsportklimaat in Nederland is dermate kil en de bonden zitten vaak zo slecht bij kas dat ze veelal diep in de beurs moeten tasten om hun kind een fatsoenlijke opleiding te garanderen.”
Ouders: financiële steun bij wedstrijd- en topsport
Elite and pre-elite sportsmen & women
(n=924)
age: 23 years, 5 months
elite = senior national squads
pre-elite: England under 21 or A squads
12 branches of sport:
athletics, cricket, cycling, gymnastics, hockey, judo, netball, rowing, rugby league, rugby union, sailing, swimming
English Sports Council (1998), The development of sporting talent 1997; An examination of the current practices for talent development in English sport.
Het Parool, vrijdag 10 maart 2006
Frankrijk:
een sportouder
Verenigde Staten van Amerika: sportouders
voorpagina NRC Handelsblad, 16 mei 2006
3
Uit een interview met Leonie Cronielje(bondscoach synchroonzwemmen)
Hoe kijkt u aan tegen de rol van sportouders?
Momenteel vind ik ouders erg
fanatiek. Ik heb het idee alsof de
nadruk vroeger meer lag op leuk
sporten. Momenteel zijn de ouders erg
fanatiek en pushen zij meer. Dat is
een beeld wat je nu veel terug ziet.
Ajax: sportouders(Het Parool, 6 april 2010)
Dit paasweekend werd op
sportpark De Toekomst een
voetbaltoernooi voor B-junioren
georganiseerd: The Aegon
Future Cup. (…) Drie dagen
lang kon men naar de jeugd
kijken van topclubs als Bayern
München, FC Barcelona, AC
Milan, Liverpool, Anderlecht,
FC Dallas, het Chinese elftal
onder 17 en natuurlijk Ajax.
Bij zo’n eerste toernooi horen
natuurlijk wat schoonheids-foutjes. Daar kun je dan van leren als organisatie. Tijdens het toernooi mocht slechts een select gezelschap de kantine in. De ouders van spelers hoorden daar niet bij.
Die moesten hele dagen buiten in de kou staan. Er waren geen tenten om te schuilen voor de
regen, geen stoelen om even op bij te komen met een kopje thee.
Plassen konden ze in van die plastic toilethuisjes.
Je kunt over sport-ouders dus genuanceerd denken:
ze zijn noodzakelijk, maar toch kennelijk niet altijd welkom, ook al
omdat ze soms te ver gaan...
Vanuit de wetenschap...
FBW-VU: cursus ‘Talent en talentontwikkeling’
Tentamen-vraag:
• Is er een bepaalde fase in de sportloopbaan waarin systematisch onderzoek naar de ‘lastige sportouder’ het meest zinvol en/of relevant is? Beargumenteer om welke reden(en) dit het geval is.
4
De sportloopbaan
1 = ‘‘early yearsearly years’’initiatie / oriëntatie
2 = ‘‘middle yearsmiddle years’’ontwikkeling / betrokkenheid
3 = ‘‘later yearslater years’’
beheersing / perfectie
4 = afscheid / drop out
5 = terugkeer in de sport inandere rol (trainer-coach,scheidsrechter, fysio…)
Antwoorden
Ja, in de vroege fase. Ouders hebben (nog) gigantisch veel invloed op de jonge kinderen. Bovendien zijn de kinderen nog erg afhankelijk van hun ouders. Negatieve invloed vanuit de ouders kan het plezier van het kind compleet bederven. Op die manier kunnen talenten verloren gaan.
Is er een bepaalde fase in de sportloopbaan waarin systematisch onderzoek naar de ‘lastige sportouder’ het meest zinvol en/of relevant is? Beargumenteer om welke reden(en) dit het geval is.
Antwoorden Is er een bepaalde fase in de sportloopbaan waarin systematisch onderzoek naar de ‘lastige sportouder’ het meest zinvol en/of relevant is? Beargumenteer om welke reden(en) dit het geval is.
Als de fases van Bloom (1985) worden aangehouden dan zou de 2e fase van de sportloopbaan het meest relevant zijn om onderzoek te doen naar ‘de lastige sportouder’. Het is deze fase namelijk dat ouders zich het meest bekommeren om de sportloopbaan van hun kinderen. Er wordt veel tijd opgeofferd om het kind te halen en te brengen naar trainingen en om wedstrijden bij te wonen.
Daarnaast kan de sport voor sommige ouders een financieleaderlating zijn. Dit alles brengt met zich mee dat ouders gebrand zijn op succes van zoon/dochterlief. Ouders kunnen zich gaan bemoeien met indeling van trainingen en boos worden wanneer wedstrijden niet volgens plan verlopen. Dit speelt zich in de 3e fase (sporter eigen vervoer, woont op zichzelf, etc) minder een rol en in de 1e fase (plezier maken, niet vaak trainen) eveneens.
Is er een bepaalde fase in de sportloopbaan waarin systematisch onderzoek naar de ‘lastige sportouder’ het meest zinvol en/of relevant is? Beargumenteer om welke reden(en) dit het geval is.
Ja! Middle Years. Want in de Mastery / Late Years lijken lastige sportouders hun destructieve werk al gedaan te hebben – topsporters benoemen namelijk bijna geen negatieve aspecten meer, enkel positieve rollen (finance, transport, emot. Support, household).
In de middle yrs zitten sporters vaak in de pubertijd en gaan andere factoren spelen, een lastige ouder kan dan zorgen voor extra druk, wegnemen plezier, strijd etc. waardoor het plezier ↓ (nr 1 reden voor D.O.) mediabeeld van topsporter ….? (Onleesbaar JvR) Lastige ouder kan zodoende ook niet overeind blijven omdat veel talenten met lastige ouder voortijdig stranden.
5
Ouders en topsport
• Sport gaat toch om winnen?• Ambitieuze ouders?
• Sportouders: rollen
• Lastige sportouders?
• Enkele tips...
‘Significant others’ volgens 194 Nederlandse topsporters
nationale selecties judo, schaatsen, tafeltennis, zwemmen (Van Rossum, 1992)
Welke personen zijn volgens de sporter het meest van belang geweest tijdens diens sportloopbaan?
– Teamgenoten 51,0%
– Ouders 89,2%
– Trainer-coach 90,7%
Ouders in de sport: rollen in voorgaande 12 maanden, volgens 192 Nederlandse topsporters (nationale selecties
zwemmen, schaatsen, judo, tafeltennis)
86% huishouden aanpassen
72% morele steun
58% als het even tegenzit...
68% vervoer
78% financiële steun
aanwezig:
28% bij trainingen
69% bij wedstrijden
Sporten om te winnen …
Lee, Whitehead & Balchin (2000) JSpExercisePsych
1391 young competitors
age: 12-18 years (mean age: 13.4 years)
“Table 2 can be taken to represent the value system typical of adolescent athletes in England” (p. 318)
When I do sport it is important to me that…
1. I enjoy myself and have fun (ENJOYMENT)
2. I improve my performance
(PERSONAL ACHIEVEMENT)
3. I show good sportsmanship (SPORTSMANSHIP)
…
18. I can show that I am better than others (WINNING)
6
Een onderzoek naar talentontwikkeling (2005)
Gefinancierd door NOC*NSF en door ministerie van VWS (‘sport’)
Uitgevoerd door Stichting
Human Quality & Performance (Amsterdam)
Opzet van het longitudinale onderzoek
Beslaat een meet-periode van 8 jaar (1996-2004)
• Atletiek & Volleybal
• Jongens & meisjes
• Talenten & wedstrijdsporters
• Leeftijd: van gem. 15 tot gem. 22 jaar
• Landelijke steekproef
Enkele getallen...
Start van het onderzoek (1996)
352 sporters:
178 talenten
174 wedstrijdsporters
8jaar later (2004-2005)
23 sporters op (inter-)nationaal nivo
Onderzoeksvragen:
waarin onderscheidden die 23 zich ?
waren die 23 al in 1996 ‘anders’ ?
Hoe ga je in je hoofd om met een prestatie-situatie?
Twee aspecten van Sport Prestatie Motivatie:
- gericht zijn op het verbeteren van jezelfverbeteren van jezelf(progressie; tasktask goal goal orientationorientation; proces of taak-gericht)
- gericht zijn op het beter zijn dan een anderbeter zijn dan een ander(superioriteit; outcomeoutcome goal goal orientationorientation;
product- of resultaat-gericht)
outcome-goal: talent = wedstrijdsporter
task-goal: talent hogere score dan wedstrijdsporter
7
De Volkskrant 27 oktober 2005 Op de sportpagina het vervolg, met andere ‘kop’...
Het is uitgebreid op televisie geweest. Topatleet Richard Yatichdacht dat hij het WK halve marathon in 2005 gewonnen had. Net voor de finish stak hij zijn handen de lucht in, terwijl zijn concurrent een fractie eerder de finish over dook. Yatich was bezig met de winst, terwijl de wedstrijd nog aan de gang was.
Anky van Grunsven (dressuur)
onder andere:
Olympisch goud: » Sydney 2000
» Athene 2004
» Peking 2008
8
De ochtend na de nacht waarin Anky van Grunsven goud won op de Olympische Spelen in Sydney (Australië) op het onderdeel ‘dressuur’. Interview op ‘Radio Olympia’, zaterdag 30 september 2000.
‘Met wat voor instelling ging je de ring in?’
Ik heb echt, wat dat betreft, de hulp van
goeie mensen gehad. Die zeiden tegen me: ‘ga
nou voor je lekker gevoel rijden’. Gewoon niet
proberen iemand anders te verslaan, want
daar gaat het helemaal niet om; het gaat er
alleen om dat je zelf een goeie prestatie
neerzet.
Ik heb ook absoluut niet aan anderen gedacht
en niet aan hoe die punten stonden van
anderen en helemaal niks… Ik heb alleen
geprobeerd om voor mijn gevoel Bonfire zo
goed mogelijk in die ring voor te stellen. Dat
waren gewoon de enigste gedachten.
Marc Lammers (hockey, vrouwen)
onder andere:
Athene 2004 (Olympisch zilver)
2006: Wereldkampioen
Peking 2008 (Olympisch goud)
Marc Lammers
In plaats van te dirigeren en te hameren op wat fout ging, ben ik de speelsters gaan prikkelen om mee te denken.
Daarnaast heb ik mezelf aangeleerd om veel meerte focussen op het positieve. Op wat de speelsters al kunnen en waar ze wel goed in zijn, en ze daarin te stimuleren.
Ik zette ze te veel voor het blok: jongens, we moeten winnen, we moeten eerste worden. Fout! Het heeft geen enkele zin om te pushen en de druk op te voeren.
En bij trainingen lag de nadruk altijd op performance: je taken nakomen, de goedehandelingen doen. Als we daar in de wedstrijd ookin zouden slagen, moest het eindresultaat welgoed zijn.
Coverinterview ‘Marc Lammers en de race om 2 procent winst’Coachen, dec. 2006 (p. 31)
Concluderend:
- Op het centraal stellen van ‘winnen’ kan
wel wat worden afgedongen
(genuanceerd denken over winnen;
‘a healthy philosophy of winning’)
- Dit gezichtspunt is relevant voor
- trainer-coaches
- ouders
- sporters
- sportbestuurders
- sponsors
[- de media]
een casus… >>>
9
Casus: De sport-ouder
Als vader of moeder zelf niet bij de wedstrijd is geweest, wat is de eerste vraag aan zoon of dochter als die thuis komt:
‘Gewonnen?’‘Doelpunt gemaakt?’
of:‘Hoe speelde je?’‘Hoe was het?’‘Was het spannend?’
Ouders en topsport
• Sport gaat toch om winnen?
• Ambitieuze ouders?• Sportouders: rollen
• Lastige sportouders?
• Enkele tips...
Ouders als ‘significant other’
Vaak geschetst beeld:
Over-ambitieuze ouders die hun kind
onder druk zetten om op hoog niveau
te presteren
(filmpje)
Dancing on ice: Sjoukje Dijkstra (Het Parool; 09-09-2006)
• 3 keer wereldkampioen kunstschaatsen
• 5 keer Europees kampioen
• O.S.: zilver & goud
ijsvedette bij ‘Holiday on Ice’
10
Maar achter zo’n kind zit toch zo’n ouder ...
Het kind wil graag...
Wie ben je om dat anno 2007 je kind te verbieden?
Herkent u dat u in de sport gezogen bent omdat u uw kind de kans hebt willen geven?
Wist u van-te-voren waar u aan begon?
De ouder als ‘significant other’
Het beeld:
Overambitieuze ouders die hun kind onder
druk zetten om op hoog niveau te presteren
- Geen reëel beeld
- Bijscholing?
Ouders en topsport
• Sport gaat toch om winnen?
• Ambitieuze ouders?
• Sportouders: rollen• Lastige sportouders?
• Enkele tips...
11
Dansleerlingen Vooropleiding Dans (Amsterdamse Hogeschool voor
de Kunsten, De Theaterschool) over hun ouders
• ze gaven me financiële steun
• ze vingen me op als er problemen waren
• ze regelden vervoer als dat nodig was
• ze waren aanwezig bij uitvoeringen
• ze zorgden ervoor dat alles thuis goed
geregeld was zodat ik kon dansen
• ze steunden me onvoorwaardelijk en
gaven me morele steun als dat nodig was
• ze speelden eigenlijk geen rol
59%
85%
68%
96%
76%
64%
2%
De sportloopbaan
1 = ‘‘early yearsearly years’’initiatie / oriëntatie
2 = ‘‘middle yearsmiddle years’’ontwikkeling / betrokkenheid
3 = ‘‘later yearslater years’’
beheersing / perfectie
4 = afscheid / drop out
5 = terugkeer in de sport inandere rol (trainer-coach,scheidsrechter, fysio…)
De ouders volgens Jeugd Oranje volleybal (22 sporters (11 man, 11 vrw); leeftijd: 16,7 jaar (15-18 jaar)
• enthousiasme delen
• financiële steun
• opvang bij problemen
• vervoer van/naar wedstrijden
• vervoer van/naar trainingen
• aanwezig bij wedstrijden
• opvang na wedstrijd
• zorgen voor topsport
• morele steun
fase1 fase2 fase3
100 100 100
96 66 91
50 73 76
86 96 76
41 96 76
86 91 91
77 77 81
77 96 91
68 68 76
(Derksen & Veldsta, 2001)
• Ouders: rollen
– ten opzichte van andere ouders...
12
Hollandia roeiwedstrijden (NK klein): Roei-ouders... Hollandia roeiwedstrijden (NK klein): Roei-ouders...
Hollandia roeiwedstrijden (NK klein): Roei-ouders... Hollandia roeiwedstrijden (NK klein): Roei-ouders...
13
Hollandia roeiwedstrijden (NK klein): Roei-ouders... Ouders en topsport
• Sport gaat toch om winnen?
• Ambitieuze ouders?
• Sportouders: rollen
• Lastige sportouders?• Enkele tips...
Gedrag van sport-ouders
• ongeïnteresseerd
• vanaf de zijlijn coachend
• erg kritisch
• erg beschermend
• vanaf de zijlijn schreeuwend
• zich identificerend
• realistisch, relativerend
De ongeïnteresseerde ouder:
bijna nooit aanwezig als bijna nooit aanwezig als toeschouwer, toeschouwer, ““omdat het me omdat het me eigenlijk niets doeteigenlijk niets doet””..
14
De vanaf de zijlijn coachende ouder:
aanwijzingen gevend aanwijzingen gevend ““omdat ik omdat ik vind dat dat erg handig isvind dat dat erg handig is””..
De erg kritische ouder:
““Ik ben eigenlijk nooit tevreden Ik ben eigenlijk nooit tevreden met de prestatie van mijn kind met de prestatie van mijn kind en maak hem dat ook duidelijk.en maak hem dat ook duidelijk.””
De erg beschermende ouder:
““Ik ben eigenlijk altijd bang dat Ik ben eigenlijk altijd bang dat er iets ergs gebeurt, een er iets ergs gebeurt, een ernstige blessure of zoernstige blessure of zo…”…”
De vanaf de zijlijn schreeuwende ouder:
algemene opmerkingen makend, algemene opmerkingen makend, zonodig over alle betrokkenen, zonodig over alle betrokkenen, inclusief tegenstanders en inclusief tegenstanders en scheidsrechters.scheidsrechters.
15
De zich identificerende ouder:
““De sportprestaties van mijn De sportprestaties van mijn kind hebben directe invloed op kind hebben directe invloed op mijn eigenwaarde; ik ben mijn eigenwaarde; ik ben misschien nog wel meer bij de misschien nog wel meer bij de sport betrokken dan mijn kind sport betrokken dan mijn kind zelfzelf…”…”
De realistische, relativerende ouder:
““sport is wel leuk, maar school sport is wel leuk, maar school is veel belangrijkeris veel belangrijker…”…”Sport is eigenlijk sluitpost, Sport is eigenlijk sluitpost, krijgt niet meer aandacht dan krijgt niet meer aandacht dan wat er overblijft na zaken die wat er overblijft na zaken die èèchtcht belangrijk zijn.belangrijk zijn.
De ouders volgens Jeugd Oranje volleybal: lastig?
• vanaf de zijlijn schreeuwend
• vanaf de zijlijn coachend
• de extreem kritische ouder
• de extreem beschermende ouder
• de ongeïnteresseerde ouder
• de realistisch, relativerende ouder
• de zich gemakkelijk identificerende ouder
• anders:
trots, geïnteresseerd, enthousiast, ondersteunend, aanmoedigend
fase1 fase2 fase3
23 32 19
5 0 0
0 5 10
14 23 24
0 0 0
41 41 33
14 18 29
27 18 24
(Derksen & Veldsta, 2001)
Ouders en topsport
• Sport gaat toch om winnen?
• Ambitieuze ouders?
• Sportouders: rollen
• Lastige sportouders?
• Enkele tips...
16
Lastige tennis-ouders (voorpagina NRC, 16-05-2006)Tennis-ouders, vervolg
Parents were perceived as very important for junior tennis success. Most parents (59%) were seen as having a positive influence on their player’s development.
Positive parental behaviors:
- logistic, financial and social-emotional support
- tennis opportunities
- unconditional love
Negative parental behaviors:
- overemphasizing winning
- holding unrealistic expectations
- criticizing their child
Je kind blijkt ergens goed in…en wat betekent dat voor je als ouder?
Conclusie uit tennis-onderzoek (de Beijer/Sybesma, 1997)
ouders: HoofdrolHoofdrol op de op de achtergrondachtergrond
geschiktegeschikte rolrol -- financiële hulp
- hulp bij vervoer
- zorgen dat kind kan sporten
- opvang bij problemen
- aanwezigheid bij wedstrijden
- morele steun verlenen
- opvang na wedstrijden
geengeen geschiktegeschikte rolrol -- aanwezigheid bij trainingen
- coachen tijdens wedstrijden
sporter
coach ouders
17
Sporter, trainer-coach, ouder(s)
De sporter zou zich niet als boodschapper tussen enerzijds de trainer-coach en anderzijds de eigen ouders moeten bevinden
Sport-ouder: opvoeden / bijscholen? Onder andere in de brochure:
• Waarom doen kinderen aan sport?
• Waarom stoppen kinderen met sport?
• Wees betrokken!
• Wees niet te betrokken!
• Praten met uw kind na een slechte prestatie
• Symptomen van slechte coaching
• Acht tips om de trainer-coach een handje te helpen
18
Samenvattend: ouders en topsport
• Sport gaat toch om winnen?
• Ambitieuze ouders?
• Sportouders: rollen
• Lastige sportouders?
• Enkele tips: in de herhaling...
Ouders: Hoofdrol op de achtergrond
Tip voor ouders:
– Hoedt u voor de drie negatieve gedragingen:• nadruk leggen op winnen, scoren, en dergelijke• niet-realistische verwachtingen• kritiek hebben op (de prestaties van) je kind
– Vertoon vooral de drie positieve gedragingen:• steun je kind (logistiek, emotioneel, financieel…)• geef je kind de kans / gelegenheid om te sporten• houdt van je kind zonder voorwaarden
En En ‘‘winnenwinnen’’ , , daardaar moetmoet jeje dusduseigenlijkeigenlijk nietniet meemeebezigbezigzijnzijn ……