8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
1/84
TLOHIN[\L_ EAR @LK_\RL@LIT AE ARFKINO
ZACC\TKIT_CNGL BLI]LIL % BLI]A(k.Z^RLIL
(% @LTKC_. NI K@BNLIT KNR
_)G)T^KFN# _ONLITN_T#
OLITRKC ZACC\TNAI OAITRAC BAKRD
(@NIN_TR^ AE LIUNRAI@LIT % EARL_T_.
Dlchn-;;: :?2
TRKNINIF ZRAFRK@L (_HART OA\R_L . AI
KZZRAZRNKTL NI_TR\@LIT_ % TLOHIN[\L_ EAR OA@ZC^NIF
VNTH ILV K@BNLIT KNR [\KCNT^ _TKIDKRD_
KT BBD NI_TNT\TL AE TLOHIACAF^ #FHK]NKBKD
ARFKIN_LD B^ LIUNRATLOH OLITRL EAR R%D#ILV DLCHN
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
2/84
OLITRKC ZACC\TNAI OAITRAC BAKRD
(@NIN_TR^ AE LIUNRAI@LIT % EARL_T_.
ZKRNUL_H BHKUKI#LK_T KRM\I IKFKR#
DLCHN-;;: :?2
Zrlsitktnai Oaulrs
Kba|t Clfnscktnai
Kba|t OZOB
Kba|t Ohkcclifls
Kba|t Arfkino Zacc|tkits
ZKHs % BTX- _k`zcnif %
Kikc~tnokc Tlohin{|ls
Kba|t KK[ _tkidkrds
Kba|t Nitlrulitnais %
_trktlfnls ta oaitrac K)Z)
_`kcc Lxlronsl
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
3/84
;) Thl Vktlr (Zrlulitnai % Oaitrac ae Zacc|tnai. Kot# ;>64
2) Thl Vktlr (Zrlulitnai % Oaitrac ae Zacc|tnai. Olss# Kot# ;>66
?) Thl Knr (Zrlulitnai % Oaitrac ae Zacc|tnai. Kot# ;>8;
4) Thl Liunrai lit (Zratlotnai. Kot# ;>85
8>
6) Thl Bna -@ldnokc Vkstl (@kikfl lit kid Hkidcnif. R|cls ;>88
8) Thl @|inonzkc _acnd Vkstl (@kikfl lit kid Hkidcnif. R|cls 2:::
>) Thl Iansl Zacc|tnai (Rlf|cktnai % Oaitrac. R|cls# 2:::;:) Thl Bkttlrnls (@kikfl lit kid Hkidcnif. R|cls 2::;
@kmar Liunrai litkc@kmar Liunrai litkcKots!R|clsKots!R|cls
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
4/84
OZOB HLKD AEENOL# DLCHNOZOB HLKD AEENOL# DLCHN
G KI Z\ R G A CG K TK _H NCA I F BH A ZKCU K D A D K R K B K I F C A R L
\ttkr Zrkdlsh\ttkrkiohkcM k` | %Gksh nr#
Hn kohkcZrkdlsh#Z|imkb#Hkr~kik\T Dlchn
BnhkrBnhkr
M hkrghkidM hkrghkidArrnskArrnsk
_nggn_nggnVlst BlifkcVlst Blifkc\T Kidk ki\T Kidk ki
InoabkrInoabkr
Kssk`@kinz|r@lfhkck~k
@n}ark`IkfkckidTrnz|rk
@kdh~k@kdh~k
ZrkdlshZrkdlshRkmksthkiRkmksthkiOhkttnsfkrhOhkttnsfkrh
F|mrkt@khkrkstrk\T Dk ki#Dn| kid Dkdrk% IkfkrHkulcn
Kidhrk ZrkdlshKidhrk Zrkdlsh
FakFakGkriktkgkGkriktkgkGlrckGlrckTk ncikd|Tk ncikd|\T Ckgshkdvllz\T Ckgshkdvllz
\T\TZaidnohkr~Zaidnohkr~
]AIKC AEENOL_ AE OZOB
Aeenols ae OZOBAeenols ae OZOB
;6 @l`b lrs Faulrinif Bakrd
- Ohknr`ki# OZOB (E|cc Tn`l.- < era` O litrkc Faulri`lit
- ? era` _ZOB
- 2 era` caokc k|tharntnls
- ? era` encld ae kf rn)!enshlr~!nid|str~ ar trkdl
- 2 era` oa` zkinls ar oarzarktnai
- @l`blr _lorltkr~# OZOB (E|cc Tn`l.
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
5/84
@l`blr_lorltkr~
@l`blr_lorltkr~
Ohknr`ki
Ohknr`ki
ZckiinifDnunsnai
ZckiinifDnunsnai
Zacc|tnaiKsslss`lit@aintarnif %
_|rul~ Dnunsnai
Zacc|tnaiKsslss`lit@aintarnif %
_|rul~ Dnunsnai
Nierkstr|ot|rlDnunsnai
Nierkstr|ot|rlDnunsnai
Zacc|tnaiOaitrac
N`zcl`litktnai
Zacc|tnaiOaitrac
N`zcl`litktnai
]aikc AeenolC|ogiav
]aikc AeenolC|ogiav
]aikc AeenolUkdadkrk
]aikc AeenolUkdadkrk
]aikc AeenolBhazkc
]aikc AeenolBhazkc
]aikc AeenolGacgktk
]aikc AeenolGacgktk
]aikc Aeenol_hnccaif
]aikc Aeenol_hnccaif
]aikc AeenolBkifkcarl
]aikc AeenolBkifkcarl
Kd`ninstrktnai
Zlrsaiilc
Kd`ninstrktnaiZlrsaiilc
Kd`ninstrktnai
@ktlrnkcs
Kd`ninstrktnai@ktlrnkcs
Kd`ninstrktnai
Lstktl
Kd`ninstrktnaiLstktl
Kd`ninstrktnai
Z|bcnoktnais# ZR
Kd`ninstrktnaiZ|bcnoktnais# ZR
Enikiol %
Kooa|its
Enikiol %Kooa|its
Kd`ninstrktnai
Rlo r|nt lit
Kd`ninstrktnaiRlor|nt lit
K)_) _lo tnai
K)_) _lo tnai Oa`z|tlr_lo tnai
Oa`z|tlr
_lo tnai
Trkninif
Trkninif
Ohl`nokcHk}) VkstlLiu) Zckiinif
BksnoIanslBna-`ldnokcDF _ltsIansl
Kfra-bksld
Zacno~# __N
Ckv
R%D Ckbarktar~
@aintarnif
Ksslss`lit
Zacno~
Zckiinif
@_V
Oaardnik-tnai
Drk|fhtnif_lo tnai
Drk|fhtnif
_lotnai
LxnstnifLxnstnifArfkiafrkArfkiafrk
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
6/84
Kotnuntnls ae NED (Ko tnuntnls a e NED (CKBsCKBs).).
OZOB Ckbarktar~# DlchnOZOB Ckbarktar~# Dlchn
VKTLRCKBARKTAR
KNR
CKBARKTAR
_AZHN_TNOKTLDNI_TR\@LITKTNAI CKBARKTAR
BNACKBARKTAR
TRLKTKBNCNT CKBARKTAR
IKTNAIKC RLELRRKCTRKOL ARFKINO CKBARKTAR
- Ckbarktar~ `kikfl`lit
- @ aintarnif kotnuntnls
- Ckbarktar~ kikc~sns
- R % D Kotnun tnls- [| kcnt~ Kss|rkiol ! [| kcnt~
Oaitrac s~stl`
- _trlifthlinif a e ckbarktarnls
- _onlitne no slrunols ta_ZO Bs#
@ aLE# lto )
- Trkninif ae Zlrsaiilc
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
7/84
K NR CK BA RK TA R^NED (CKBs.
K NR TA XNO CK B
@LTLARACAF^
IK@ Z! Vl tKik c
A ICNIL K NR @ A INTA RNIF
_TK O G @ A INTA RNIF
ZKRTNO \CK TL K ID RKNIVK TLR O HK RKO TLRN]K TNA I
O KCNBRK TNA I K ID [ K! [ O
Zkrk ` l tlrs `a intarld ta s|zzart k id niel rk nr aintarnif dk tk
A rfk ino ! Hk}krda|s k nr zacc|tk its
O rntl rnk k nr za cc|tk its `a intarnif vnth ` k i|k csk ` zcnif k idzh~sno a-ohl`nokc kikc~sns
Rlk c tn` l o aitni|a|sk ` bnlit k nr aintarnif il tva rg
_tk tno nimlo tnai eko ncnt~ earK [ O ae fk sl a|s za cc|tk its
[ \KCNT^ @ K IK F L@ LIT _^_TL@
Ni-dl zth k ik c~sns ta gia vthl o a` za sntnai
_a|ro l l` nssnai ` aintarnif ea r
o a` zcnk io l o aitrac leeno nlio ~ k idar zacc|tnai zatlitnkc lstn`ktnai
ULHNO \CK R L@ N__NA I@AINTARNIF
Z\O O k cnbrk tnai
IK BC rl ck tld k o tnuntnl s
IA N_L @ A INTA RNIF K ` bnlit iansl
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
8/84
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
9/84
Da`lstno
8,
Ulhno|ckr
62,
Nid|strnkc
2: ,
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
10/84
Kculackr `korazhkfls ni sz|t|`
k# R|rkc oaitrac7 b# \rbki oaitrac7 o % d# Lxzasld ta ulhno|ckr l`nssnai
Lzndl`nacafnokc st|d~ b~ OIRN ai ohncdrli ni Dlchn ta ksslss rlsznrktar~hlkcth stkt|s ae ;:#::: sohaac ohncdrli
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
11/84
Iktnaikc K`bnlit Knr [|kcnt~ @aintarnifZrafrk``l(IK@Z.
_tkrtld ni ;>84 - 6 _tktnai ( @ki|kc _tktnai.
B~ 2::: - Niorlksld ta 2>< _tktnais (Azlrktld kid@knitknild b~ _ZOB !OZOB ! \inulrsntnls#lto) kid e|idld b~ OZOB.
B~ 2::> - Niorlksld ta ?45 _tktnais
@aintarnif ni Dlchn
? (acd. '? (ilv. Oaitni|a|s K[@_
2 @abncl knr Ckbarktarnls
5 @ki|kc K[@_
; Nitlfrktld Knr [|kcnt~ @aintarnif _tktnai blnif slt |z
Kba|t ?:: oaitni|a|s stktnais `knitknild b~ nid|strnls)
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
12/84
Zkrk`ltlrs @aintarldOrntlrnk Zacc|tkits - _Z@# R_Z@ (Z@;:.# _A2# IAx#
OA# Zb# IH? (kddntnaikc zkrk`ltlrs
kt elv caoktnais.
Athlr Zkrk`ltlrs= - Z@2)
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
13/84
_)Ia)
Zkrk`ltlr @lthad Nistr|`lit
;) Dltlr`niktnai ae _|szlidldzkrtno|cktl `kttlr (_Z@. nithl kt`aszhlrl
Hnfh Uac|`l@lthad
Hnfh Uac|`l_k`zclr(HU_.
2 @lks|rl`lit ae Rlsznrkbcls|szlidld zkrtno|cktl`kttlr (Z@;: ni knr
O~ocaino ecavtlohin{|ls
Rlsznrkbcl D|st_k`zclr (RD_.
?) Dltlr`niktnai ae _|czh|r
dnaxndl ni knr
@adnenld Vlst kid
Fklgl @lthad
_zlotrazhata`ltlr
4) Dltlr`niktnai ae Intraflidnaxndl ni kt`aszhlrl
_adn|` Krslintl@lthad
_zlotrazhata`ltlr
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
14/84
Thl oa`zclx arfkino oa`za|id hkul fat nita |sl ni `ki~ dnulrslkzzcnoktnaislioa`zkssnif kcc t~zls ae h|`ki kotnuntnls)
Vhncl r|rkc liunrai`lits aetli hkul hnfh clulcs ae zlstnondls kid athlrrlsnd|ls era` szrk~s ae vlldnondls kid athlr ohl`nokcs |sld ni
`adlriekr`nif#
|rbki liunrai`lits hkul hnfh dasls ae k hast ae arfkinos oa`nif era` zknits
% ukrinshls# cko{|lrs# saculits# eak` bcavnifkflits# szrk~s lto)
Rlolit kddntnai ae Bli}lil ni zltrac# ni zckol ae k clkdoa`za|id# hks `kdl
Bli}lil kid ntsdlrnuktnuls k zkrt ae ulhno|ckr zacc|tnai)Kcrlkd~ Bli}lil
oaiolitrktnais ni hnfh trkeeno krlks kid ilkr zltrac z|`zs hkul bloa`l k `kttlr
ae oaiolri)
\ieart|iktlc~ k `kmarnt~ aethlsl oa`za|ids krl hnfhc~ taxno kid `ki~ aethl`
hkul blli rlzartld ta thl okroniaflino)
Arfkino oa`za|ids krl kcsa rlzartld ta blzrl-o|rslrs ear A}ail ear`ktnai kid
zck~ kracl ni sloaidkr~ ear`ktnai ae axndkits)
Ks s|oh knr zacc|tnai `aintarnif iltvargs krl iav blfniinif nitlisnul leearts
ear `aintarnif ae szloneno arfkino oa`za|ids s|oh ks Bli}lil#Tac|lil %
X~clil (BTX.kid aetli k `nxt|rl ae zac~i|oclkr kra`ktno h~draokrbais (ZKH_. )
ARFKINO OA@ZA\ID_
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
15/84
?? \RBKI KNR TAXNO_ NDLITNENLD B^ \_ LZK
koltkcdlh~dl lth~clil axndl
koraclni ear`kcdlh~dlkor~caintrncl hlxkohcarabli}lil
krslino oa`za|ids h~drk}nil
Bli}lil clkd oa`za|ids
blr~ccn|` oa`za|ids `kifkilsl oa`za|ids
;# ?-b|tkdnlil `lro|r~ oa`za|ids
okd`n|` oa`za|ids `lth~clil ohcarndl
okrbai tltrkohcarndl inoglc oa`za|ids
ohcaraear` zac~ohcarniktld bnzhli~cs (ZOBs.
ohra`n|` oa`za|ids Zac~o~ocno Kra`ktno H~draokrbai(ZKH.
oagl auli l`nssnais {|niacnil
dnaxni ;# ;# 2# 2-tltrkohcaralthkil
lth~clil dnbra`ndl zlrohcaralth~clil
zraz~clil dnohcarndl trnohcaralth~clil
;# ?-dnohcarazrazlil uni~c ohcarndllth~clil dnohcarndl --
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
16/84
@LTHAD EAR @LK_\RL@LIT AE ZAC^I\OCLKR KRA@KTNO
H^DRAOKRBAI_ (ZKH_. NI KNR ZKRTNO\CKTL @KTTLR
ZRNIONZCL
Thns `lthad ns dlsnfild ta oacclot zkrtno|cktl zhksl ZKHs ni k`bnlit knr kid
e|fntnul l`nssnais kid ta dltlr`nil nidnund|kc ZKH oa`za|ids) Nt ns bksld ai
hnfh uac|`l ( y ;)2 `? ! `ni. sk`zcnif `lthad okzkbcl ae dltlotnif s|b if! `?
oaiolitrktnai ae ZKH vnth k tatkc sk`zcl uac|`l y 48: `? ! ae knr aulr k
zlrnad ae 8 ha|rs vnth sk`l enctlr) NtNiuaculs oacclotnai era` knr zkrtno|cktl ai kenil zkrtnocl (fckss-enbrl. enctlr |snif hnfh uac|`l sk`zclr ear tatkc s|szlidld
zkrtno|cktl `kttlr (T_Z@. ar rlsznrkbcl d|st sk`zclr ear rlsznrkbcl s|szlidld
zkrtno|cktl `kttlr (R_Z@ ar Z@;:. kid s|bsl{|lit kikc~sns b~ Okzncckr~ Fks
Ohra`ktafrkzh (FO. |snif Eck`l Nain}ktnai Dltlotar (END.) Ne sk`zcnif zlrnad ns
lxtlidld ta 24 ha|rs vntha|t ohkifnif thl enctlr# nt `k~ lihkiol sk`zcl cass
d|l ta uacktncnt~ ar rlkotnais ae ZKHs ai oacclotnai `ldnk)
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
17/84
@kmar ZKH Oa`za|ids
Kolikzhth~clil(O;:H8. Bli}a(b. e c|arkithlil (O2:H;2.
Kolikzhthlil(O;:H8. Bli}a(g. ec|arkithlil (O2:H;2.
Ec|arlil(O;:H8. Oarailil (O24H;2.
Ikzhthkclil (O;:H8. Bli}a(l. z~rlil (O2:H;2.
Zhlikithrlil (O;4H;:. Bli}a(k. z~rlil (O2:H;2.
Kithrkolil (O;4H;:. Zlr~clil (O2:H;2.
Ec|arkithlil (O;5H;:. Bli}a(fhn. zlr~clil (O22H;2.
Z~rlil (O;5H;:. Dnbli}a(kh. kithrkolils (O22H;4.
Ohr~slil (O;8H;2. Nidlia(od. z~rlil (O22H;2.
Bli}a(k. kithrkolil (O;8H;2.
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
18/84
_K@ZCL ZRL_LRUKTNAI
_k`zcl sha|cd bl vrkzzld ni k kc|`ni|`-eanc kid sha|cd bl
starld ni k rlernflrktar kt 4aO ni dkrg zckol ta kuand zhata-
axndktnai ae ZKHs ear k zlrnad |zta tva `aiths) Havlulr# sk`zcl
lxtrkots `k~ bl strarld ni drnld ear` ear k caiflr zlrnad
_K@ZCL ZRAOL__NIF
Thl enctlrs sk`zcls krl lxtrkotld vnth Tac|lil |snif
|ctrksainoktnai % oaiolitrktld ta ;`c uac|`l )
FK_ OHRA@KTAFRKZHNO KIKC^_N_
Dnc|tl thl lxtrkotld rlsnd|l kid `kgl |z ta :)< `c ar ; `c) Nimlot ; c ar 2
c nita FO-END ear kikc~sns)
FK_ OHRA@KTAFRKZH^ OAIDNTNAI_Fks ohra`ktafrkzh l{|nzzld vnth eck`l nain}ktnai dltlotar (END.# k szcnt
nimlotar kid okzncckr~ oac|`i (Zhksl orass cnigld
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
19/84
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
20/84
Ratkr~ Uko||` Lukzarktar
@ t @ th d e ZKH (N_A BN_ OZOB T n 2::4 @ th d. N dn nd c ZKH_
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
21/84
@lks|rl`lit @lthad ae ZKH (N_A# BN_# OZOB# T~kfn# 2::4 @lthad. - Nidnund|kc ZKH_
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
22/84
OKCO\CKTNAI
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
23/84
Thl oaiolitrktnai ni if! `? ae lkoh kikc~tl ni thl knr sk`zcld ns
fnuli
b~=
O 0 Os x Ul ! Us
Vhlrl
Ul 0 enikc uac|`l ae lxtrkot# c
OKCO\CKTNAI
6); Okco|cktl thl oaiolitrktnai ni (if!c . ae lkoh ndlitnenld kikc~tl
ni thl
sk`zcl lxtrkot ( Os . ks eaccavs=
Os (if!c. 0 (Ks Ons . ! ((Kns RE .
Vhlrl
Ks 0 Krlk oa|it ae ohkrkotlrnstno kikc~tl sk`zcl!zlkg blnif
`lks|rld)
Kns 0 Krlk oa|it ae ohkrkotlrnstno nitlrikc stkidkrd!zlkg)
Ons 0 Oaiolitrktnai ae nitlrikc _tkidkrd)
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
24/84
@LTHAD_ EAR @LK_\RL@LIT
AE BLI]LIL #
TAC\LIL % X^CLIL
(BTX. NI KNR
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
25/84
_~iszlo @k~ 2::4 2 Oa`zailit slclotnai 28 .
\ = |ztkgl rktl ni c!h kt 2
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
35/84
KOTNUL _K@ZCNIF
\_NIF KOTNUKTLD OHKROAKC T\BL_ # DL_ALRBLD B^
OKRBAI-DN _\CZHNDL
ZRNIONZCL
Thl ohkroakc t|bls krl kuknckbcl ni dneelrlit sn}ls kid oaitkni ukr~nif
k`a|it ae kotnuktld ohkroakc) Thl k`bnlit knr ns s|ogld thra|fh thl
t|bl |snif k cav ecav zlrsaikc sk`zclr ni k vk~ thkt rls|cts ni ki
lirnoh`lit ae thl rlclukit s|bstkiols ni thl kotnuktld ohkroakc)
Dlsarztnai ae thl kdsarbld bli}lil ns dail |snif Okrbai dns|cendl
(O_2.)
Thl s|bstkiols dlsarbld ni thl O_2 krl kikc~}ld b~ okzncckr~ fks
ohra`ktafrkzh~)
K eck`l nain}ktnai dltlotar (END. ns |sld ear kikc~sns vhncl
{|kitnenoktnai ns zlrear`ld |snif thl nitlrikc! lxtlrikc stkidkrd)
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
36/84
KZZKRKT\_
; CAV UAC\@L Z\@Z
Nitrnisnokcc~ skel# zartkbcl# bkttlr~ zavlrld z|`z vnth k cav ecav
oaitracclr vnth azlrktnif rkifl bltvlli < ta
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
37/84
Liunratloh hkd `kdl ki Arfkino Ukza|r _k`zclr (KZ@ 8
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
38/84
Arfkino Ukza|r _k`zclr Liunratloh KZ@ 8
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
39/84
_KZ@CNIF KD_ARZTNAI T\BL_
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
40/84
K sk`zcl ns oacclotld b~ azlinif k t|bl kt tva lids# oaiilotnif nt ta k
sk`zcl z|`z# kid z|ccnif knr thra|fh thl t|bl vnth thl z|`z) Knrbaril
ohl`nokcs krl trkzzld aita thl s|rekol ae thl sarblit)
Tva t|bls krl |sld ni slrnls ta tkgl okrl ae brlkgthra|fh (ne ki~.
oa`zktnbcl ta thl thlr`kc dlsarblr ) Thl sk`zcnif ns okrrnld a|t |snif
cav ecav sk`zclr) Thl sk`zcnif trkni ns fnuli ni thl enf|rl 2)2
Gllz thl t|bl ni k ulrtnokc zasntnai d|rnif sk`zcnif ta zrlulit thl
zassnbncnt~ ae ohkiilcnif thkt oki clkd ta |idlr sk`zcnif
Thl krrav ai thl t|bl nidnoktls knr ecav dnrlotnai kid sha|cd zanit ta thl
t|bl hacdlr kid z|`z) Ne ia krrav ns zrlslit# thl s`kcclst slotnai sha|cd
bl ilkr thl t|bl hacdlr
_k`zcnif ecav rktl ni thl rkifl ae 2:-?:`c !`ni ns rl{|nrld ('!- :)2 `c!`ni.
ear k`bnlit knr)
_K@ZCNIF ZRAOLD\RL % _K@ZCNIF RKTL
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
41/84
Ki~ s|ntkbcl fks ohra`ktafrkzh vnth eck`l nain}ktnai dltlotar (END. vnth
e|sld sncnok okzncckr~ oac|`is hkunif k clifth ae 2< `ltlr ar `arl# ki
nitlrikc dnk`ltlr ae ?2: ` ar blcav kid vnth k stktnaikr~ zhksl enc`
thnogilss clss thki ;)< ` ks eaccavs ar l{|nukclit `k~ bl rloa``lidld)
Okzncckr~ Oac|`i 524# Oaktnif= o~kiazraz~c zhli~c zac~sncaxkil Clifth
ND= ?:` :)2< `` # Enc` thnogilss (de. = ;)4`Okcnbrktnai
Zrlzkrl k `nx staog stkidkrd sac|tnai ae
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
42/84
KTD
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
43/84
FO KTD - @_
Lclotrai NainsktnaiLclotrai Nainsktnai = @ ' l- @') ' 2l-
OH4 ' l- OH4') ' 2l-
OH4') OH?' ' H)
Zrn`kr~ naisZrn`kr~ nais
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
44/84
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
45/84
Kikc~tnokc Zraold|rl
_k`zcls oacclotld thra|fh kotnul sk`zcnif (sarblit t|bls. krl
lxtrkotld ar dlsarbld b~ oaiulitnaikc saculit (flilrkcc~ ;-2 `c aeokrbai dns|cendl. |snif |ctrksainoktnai ear ;< `ni|tls ta rl`aul
kikc~l era` thl sarblit `ktlrnkc ) Dlsarbld sk`zcls krl kikc~}ld
|snif fks ohra`ktafrkzh (FO. enttld vnth okzncckr~ oac|`i kid eck`l
nain}ktnai dltlotar (END.) K snifcl t|bl `k~ zraundl lia|fh sk`zcls ta
zlr`nt slulrkc kikc~sls)
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
46/84
~0;L':5x
R2 0:)>>>>
:
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
47/84
K`a|it ae kikc~tl oa`za|id ea|id ai t|bl oki bl oaiulrtld nita f!`? b~ |snif thl ear`|ck-
Uac|`l ae knr (`c. 0 _k`zcnif rktl (`c!`ni. _k`zcnif tn`l(_|ogld thra|fh thl kdsarztnai t|bl.
Oaio) (f!`?. 0 K`a|it ae oa`za|id ea|id (f. zlrc nimlotnai k`zcl(kt k`bnlit oaidntnai. Tatkc uac|`l ae thl sk`zcl lxtrkotld (`c. ;:?
Uac) ae sk`zcl lxtrkot nimlotld nita FO (c. Uac) aeKnr s|ogld thra|fh thl t|bl (`?.
OKCO\CKTNAI_
Bckig ukc|l ns ta bl s|btrkotld era`
thl k`a|it ae oa`za|id ea|id ni thl sk`zcl)
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
48/84
Enf =; BLI]LIL CLULC_ NI K@BNLIT KNR NI DLC
;;:
248
?82
;;5
;5>
428
:
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
49/84
AI-CNILBLI]LIL KIKC^]LR
(THL _^I_ZLO KCZHK 4:: BLI]LIL KIKC^_LR.
THL ILV _^I_ZLO KCZHK BLI]LIL N_ K ULR^ _N@ZCL B\T ZRLON_L
EAR THL @LK_\RL@LIT AE BLI]LIL NI K@BNLIT KNR)
Kczhk ns k oa`zkot FO oaitkninif kcc thl lsslitnkc lcl`lits=
zrloaiolitrktnai sk`zcnif |int# bkogec|sh ukcul# slzkrktnai oac|`i ni
szlonkc s`kcc auli |int kid dltlotar) Thl dltlotar ns k ZND)
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
50/84
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
51/84
BLI]LIL KIKC^]LR
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
52/84
@LK_\RNIF ZRNIONZCL=
Thl fks sk`zcl ns
oaiolitrktld ni k TRKZ) Thl
sk`zcl ns thli dlsarbld
kid nimlotld aulr thl ukcul
nita k oac|`i kid bli}lil
zkssls ai ta thl dltlotar)
Thl s~stl` ns aztn`n}ld ear
k`bnlit bli}lil
oaiolitrktnais)
Kczhk ns k oa`zkot FO
oaitkninif kcc thl lsslitnkc
lcl`lits= zrloaiolitrktnai
sk`zcnif |int# bkogec|shukcul# slzkrktnai oac|`i
ni szlonkc s`kcc auli |int
kid dltlotar) Thl dltlotar
ns k ZND)
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
53/84
Ohra`ktafrkzh ae @C\ Kikc~slr ;>Ohra`ktafrkzh ae @C\ Kikc~slr ;>thth _lztl`blr :??: hrs)_lztl`blr :??: hrs)
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
54/84
:)::
2)::
4)::
5)::
8)::
;:)::
;2)::
28-:?-
:;
2>-:?-
:;
?:-:?-
:;
?;-:?-
:;
Kulrkfl :;-:4-:; :2-:4-:; :?-:4-:; :4-:4-:; Kulrkfl
DKTL_ NI @KROH-KZRNC 2::;
OAIOLITRKTNAINIU
-ZZ
Bli}lil Tac|lil #z-X~clil a-X~clil Lth~c-Bli}lil
TRLID_ AE BTX NI @KROH-KZRNC 2::; KTTRLID_ AE BTX NI @KROH-KZRNC 2::; KT
N)T)A) (B_] @KRF.#DLCHNN)T)A) (B_] @KRF.#DLCHN
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
55/84
Enf)-
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
56/84
@knitlikiol kid Okcnbrktnai
Tnzs ear Ai-Cnil UAO Kikc~}lr
D|l ta nts dlsnfi# thl BTX Kikc~}lr rl{|nrls cnttcl`knitlikiol)
Havlulr eaccavnif rlf|ckr `knitlikiol `|st bl okrrnld a|t
ear oaitni|a|s s`aath azlrktnai ae thl Kikc~}lr)
Ohlog ar ne illdld rlzckol thl ZTEL _k`zcl Niclt d|st
Enctlr kt ki nitlrukc ae lulr~ vllg!;
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
57/84
Okcnbrktnai=
Okcnbrktnai `|st bl okrrnld a|t rlf|ckrc~ ta ohlogthl {|kcnt~ ae `lks|rl`lits `kdl |snif thl ai-cnil
BTX kikc~}lr) Thns kcsa `kgl nt zassnbcl ta ohlog
vhlthlr ar iat zrafrk``nif ae rltlitnai tn`ls kid
slisntnuntnls ns oarrlot)
]lra kid k snifcl zanit szki ohlog okcnbrktnaiohlogs oki bl zlrear`ld ai thl kikc~}lr ear
oa`zcltl ulrnenoktnai azlrktnai ai thl
ohkrkotlrnstnos ae thl kikc~}lr
cnilkrnt~#
dltlotkbcl cn`nts# ohlog ae rltlitnai tn`ls lto
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
58/84
zz` 0 (`f!`?. x (24)4
Lxzrlssnif
Oaiolitrktnai ni zz`
zz`0 W(`f!`?.x(24)4
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
59/84
Z@ ;: % 2)< OAITNI\A\_ @AINTAR KT BHKD\R _HKH]KEKR @KRF (NTA.# ILV DLCHN
_NDL UNLVOZOBOAITNI\A\_@AINTARNIF_TKTNAI KT
DLCHNOACCLFL AELIFNILLRNIF#BKVKIK#DLCHN
OKCNBRKTNAI KID K[O
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
60/84
OKCNBRKTNAI KID K[O
Znaillr ckb ni Nidnk vha dlulcazld
thl nerkstr|ot|rlkid lxtlidld K[O
ekoncntnls ta_ZOBs# Nid|strnls lto)ear fksla|s zacc|tkits
Zrn kr~ Okcnbrktnais ear kcc thl
aicnil Zkrk`ltlrs krl blnif dail
hlrl vnthtrkokbclstkidkrd fkslskid Enlcd bksld nistr|`lits krl
okcnbrktld s|bsl{|litc~ ni rlf|ckr
nitlrukcs
Okcnbrktnais ae kcc thl `ki|kc
Nistr|`lits krl dail vnth dneelrlit
okcnbrktars tn l ta tn l
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
61/84
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
62/84
KII\KC TRLID = TATKC ZAC^O OCNO KRA@KTNO H^DRAOKRBAI_ NI K@BNLIT
KNR NI DLCHN (;>>?-2:::.
:
;:
2:
?:
4:
>? ^lkr;>>4 ^lkr ;>>< ^lkr;>>5 ^lkr;>>6 ^lkr ;>>8 ^lkr ;>>>
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
63/84
Iktnaikc K`bnlit Knr [|kcnt~ _tkidkrds
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
64/84
Thl k`bnlit knr {|kcnt~ abmlotnuls!stkidkrds krl zrl-rl{|nsntl ear dlulcaznif
zrafrk``l ear leelotnul `kikfl`lit ae k`bnlit knr {|kcnt~ kid ta rld|ol thldk`kfnif leelots ae knr zacc|tnai)
Thl abmlotnuls ae knr {|kcnt~ stkidkrds krl=
Ta nidnoktl thl clulcs ae knr {|kcnt~ ilolsskr~ vnth ki kdl{|ktl `krfni ae
skelt~ ta zratlot thl z|bcno hlkcth# ulfltktnai kid zrazlrt~7
Ta kssnst ni lstkbcnshnif zrnarntnls ear kbktl`lit kid oaitrac ae zacc|tkit clulc7 Ta zraundl |inear` ~krdstnog ear ksslssnif knr {|kcnt~ kt iktnaikc clulc7 kid
Ta nidnoktl thl illd kid lxtlit ae `aintarnif zrafrk``l)
Thl Olitrkc Zacc|tnai Oaitrac Bakrd hkd kdaztld enrst k`bnlit knr {|kcnt~
stkidkrds ai Iaul`blr ;;# ;>82 ks zlr slotnai ;5 (2. (h. ae thl Knr (Zrlulitnai
kid Oaitrac ae Zacc|tnai. Kot# ;>8;)
Thl knr {|kcnt~ stkidkrds hkul blli rlunsld b~ thl Olitrkc Zacc|tnai Oaitrac
Bakrd ai Kzrnc ;;# ;>>4) Thl cktlst rlunsld Iktnaikc K`bnlit Knr [|kcnt~ _tkidkrds
ae OZOB iatnenld ks ai Iaul`blr ;5# 2::> krl dlznotld ks eaccavs=
Iktnaikc K`bnlit Knr [|kcnt~ _tkidkrds
LXN_TNIF IKTNAIKC K@BNLIT KNR [\KCNT^ _TKIDKRD_ (IKK[_.
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
65/84
Z a c c | t k i tT n` l V l n f h tl dK u l r k f l
O a i ol i t r k t na i ni K ` b nl i t K n r @ lt h a d a e @ lk s | rl ` li tN i d | s t r nk c K r l k R l s n d li t n k c #R | r k c k i da t h l r K r l k s
_ li s n t n u lK r l k_ | c z h | r D n a x n d l( _ A
2. K i i | k cK u l r k f l - 8 : f ! ` ? 5 : f! `
? ; < f! ` ? ; ) N ` z r a u l d V l s t ki d k l g l@ l t h a d2 ) \ c t r k u n a c l t E c | a r l s o li o l4 H a | r sK u l r k f l - - ; 2 : f ! ` ? 8 : f! `? ? : f! ` ?
Ax n d l s a eI n t r a f lik s I A2K i i | k cK u l r k f l - 8 : f ! ` ? 5 : f! `
? ; < f! ` ? ; ) M k o a b % H a o h h l n s l r ` a d n e nl d(I kAH I kK s A2. @ l t h a d2 ) F k s Z h k s lOh l` n c | ` n i n s o li o l4 H a | r sK u l r k f l - - ; 2 : f ! ` ? 8 : f! `? ? : f! ` ?
_ | s z l i d l dZ k r t n o | c k t l@ k t t l r ( _Z @ .K i i | k cK u l r k f l - ? 5 : f ! ` ? ; 4 : f ! `
? 6 : f! ` ? H n f h U a c | ` l _ k ` z c n i f ( K u l r k f le c a v r k t l i a t c l s s th ki; ) ;` ?! ` n i | t l .4 H a | r sK u l r k f l - - < : : f ! ` ? 2 : : f ! `? ; : : f ! ` ?
R l s z n r k b c lZ k r t n o | c k t l@ k t t l r ( _ n } l c l sst h ki ; : ` .( R Z @ .
K i i | k cK u l r k f l - ; 2 : f ! ` ? 5 : f! `? < : f! ` ? R l s z n r k b c l Z k r t n o | c k t l @ k t t l r_ k ` z c l r4 H a | r sK u l r k f l - - ; < : f ! ` ? ; : : f ! `? 6 < f! ` ?
C l kd (Z b. K i i | k cK u l r k f l - ; ): f ! ` ? : ) 6 < f ! `? : ) < : f ! ` ? K K _ @ l t h a d k et l r s k ` z c n i f | s n i fL Z @ 2 : : :a r l { | n u k c l i t e nc t l r z kz l r4 H a | rK u l r k f l - - ; )
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
66/84
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
67/84
Kotnai Zcki ear Oaitraccnif Knr Zacc|tnai
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
68/84
_a ekr _tktl Faulri`lits ae thl kcc thl snxtlli orntnokcc~ zacc|tld ontnls ks ndlitnenld
b~ thl Haibcl _|zrl`l Oa|rt ae Nidnk hkul s|b`nttld thlnr kotnai zcki ear
oaitraccnif knr Zacc|tnai era` kcc thl `kmar sa|rols nioc|dnif nid|strnkc# ulhno|ckr %
da`lstno sa|rols) Thl `kmar kotnais thasl hkul blli zrazasld ear kc`ast kcc thl
ontnls krl=
;) Nid|strnkc Zacc|tnai
_hnetnif ae Nid|strnls era` iai- oaienr`nif }ails# _vntohnif aulr ta oclki
tlohiacafnls# \snif oclki e|lc# Nistkccktnai ae Zacc|tnai oaitrac Dlunols
Dlulcaz`lit ae frlli blct# lto)2) Ulhno|ckr Zacc|tnai
N`zcl`litktnai ae thl l`nssnai iar`s ks vlcc ks e|lc {|kcnt~ ni kooardkiol
vnth thl rakd `kz zrazasld b~ thl K|ta E|lc Zacno~# _vntohnif aulr ta
oclki kctlriktl e|lcs cngl OIF# CZF % Bna-e|lcs# K|f`litktnai ni Z|bcno
Trkiszart s~stl` #Blttlr trkeeno @kikfl`lit# N`zcl`litktnai ae ensokc
`lks|rls# lto
?) Da`lstno Zacc|tnaiBki ai azli b|rinif ae fkrbkfl# bna`kss# K|f`litktnai ai s|zzc~ ae CZF
ks oaagnif e|lc#
Kotnai Zcki ear Oaitraccnif Knr Zacc|tnai
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
69/84
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
70/84
Okrbai @aiaxndl (OA. clulcs ni K`bnlit Knr
:
;
2
?
4
>6->8 ;>>8->> ;>>>-2::: 2:::-:; 2::;-:2 2::2-:? 2::?-:4
:
:)8->> ;>>>-2::: 2:::-:; 2::;-:2 2::2-:? 2::?-:4
Okrbai @aiaxndl
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
71/84
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
72/84
Dr) _)G)T~kfn
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
73/84
@ th d e _ cn d K c n e
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
74/84
@lthads ae _k`zcnif kid Kikc~sns ae
@ltkcs ni K`bnlit Knr(OKD@N\@# OHRA@N\@# NRAI# CLKD# @KIFKIL_L# INOGLC# OABKCT#
KC\@NI\@# UKIKDN\@# KID ]NIO.
ZRNIONZCLThns `lthad ns dlsnfild ta oacclot zkrtno|cktl zhksl @ltkcs ni thl
k`bnlit knr kid e|fntnul l`nssnais kid ta dltlr`nil nidnund|kc `ltkc
) Nt ns bksld ai hnfh uac|`l ( y ;)2 `? ! ni. sk`zcnif `lthadokzkbcl ae dltlotnif if! `? oaiolitrktnai ae `ltkc vnth k tatkc
sk`zcl uac|`l y 48: `? ! ae knr aulr k zlrnad ae 8 ha|rs vnth sk`l
enctlr) Nt Niuaculs oacclotnai era` knr zkrtno|cktl ai k enil zkrtnocl
(fckss-enbrl. enctlr |snif hnfh uac|`l sk`zclr ear tatkc s|szlidld
zkrtno|cktl `kttlr (T_Z@. ar rlsznrkbcl d|st sk`zclr ear rlsznrkbcl
s|szlidld zkrtno|cktl `kttlr (R_Z@ ar Z@;:. kid s|bsl{|lit
kikc~sns b~ Eck`l Kta`no Kbsarztnai _zlotrasoaz~ (EKK_. ketlr thl
dnflstnai ae sk`zcls vnth oaiolitrktld intrno kond % h~draohcarno
kond )
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
75/84
Kta`no kbsarztnai szlotra`ltlr `lks|rls kbsarztnai ae
ohkrkotlrnstno rkdnktnai b~ kta`s ae k zkrtno|ckr lcl`lit ta bl
dltlr`nild vhnoh krl thlr`kcc~ kta`n}ld lnthlr b~ eck`l ar b~
frkzhntl e|rikol)
Thl lcl`lit vhnoh ns ta bl dltlr`nild ns dnssaculd ni k
s|ntkbcl ulhnocl (iar`kcc~ ki kond.Ni oksl ae e|rikol kta`n}ktnai k|ta sk`zclr ar `nora s~rnifl
ns |sld ear trkisear`nif thl sk`zcl sac|tnai nita thl e|rikol)
K hkccav okthadl ck`z ae thl lcl`lit ta bl dltlr`nild ns
|sld ks k sa|rol ae rkdnktnai# vhnoh ns kbsarbld b~ thl kta`s
zrad|old ni eck`l ar e|rikol ae thkt lcl`lit kid kbsarztnai ns
dnrlotc~ zrazartnaikc ta thl oaiolitrktnai ae thl kikc~tl
kta`s)
ZRNIONZCL
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
76/84
B\RILR
KDM\_TLR
UKZAR ULIT
DRKNI T\BNIF
LXHK\_T
OHN@IL^
BLIOH
_@KCC IAI-FCK__
VK_TL UL__LC
KK_ @lthad ear @ltkcs
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
77/84
Oaac kid enctlr thl sac|tnai ni k ;:: `c uac|`ltrno
ecksg
Brnif thl sac|tnai |z ta thl ;:: `c `krg |snif
dnstnccld vktlr
Kikc~sl thl sk`zcl |snif thl KK_ vnth rlclukit
Haccav Okthadl
Dnflst Enctlr zkzlr vnth HIA?=HOc (?=8`c. ni ;::`c kt
8:aO ear 4 ha|r ar sa tncc thl enikc uac|`l ns kba|t ;: `c
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
78/84
@ltkcs V) C) Dltlotnai Cn`nt (|f!cnt.
EKK_ FEE
Ks ;>?)6 ;:: :)2
In 2?2 4 :);
Zb 2;6 ;: :):)2
B} Oaio (|f!`?. J4
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
81/84
ZRL_LRUL ZCKILTLKRTH
THRA\FH ^A\R DLLD_
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
82/84
Zartkbcl Tatkc UAO _lisar!@aintar
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
83/84
Thl Zhatauko 2:2: ZRA |sls
zhatanain}ktnai# thl tlohiacaf~ aeohanol ear dltlotnif UAOs) Thl 2:2:ZRA ns l{|nzzld stkidkrd vnth k ;:)5lU \U ck`z# kid hks ki aztnaikc ;;)6lU \U ck`z ear nain}nif ohcarniktldoa`za|ids)
Azlrktnif oaiolitrktnai rkifl ns :);-2::: ZZ@ ar |sl thl aztnaikc dnc|tnaizrabl ta dltlot |z ta 2:#::: ZZ@)
Thl Zhatauko zhatanain}ktnai dltlotarns h|`ndnt~-oa`zlisktld sa ~a| okirlc~ ai thl rls|cts ni ZZ@ rkifl)
!
8/7/2019 Dr Tyagi Lecture Presentn BBIT Enviro Final 12Feb10
84/84
Uao _k`zcnif Trkni
Uao _k`zcnif Oaitrac @ad|cl
Hlktld Tlecai
_k`zcnif T|bl