Geen groene Karl Marx Geen groene kerk (Bjørn Lomborg) Er zijn verschillende wegen om de berg te
beklimmen
Kritiek op ongeremde economische groei = kern van het groene gedachtengoed
<< “Limits to Growth” (1972) : rapport aan de Club van Rome (Dennis Meadows,..)
Groei is het probleem, maar wat is de oplossing ?
Groene groei – minder groei – zero groei –negatieve groei/krimp ?
Groei is mogelijk zonder extra milieu-impact Ontkoppeling economische groei en energie-
en grondstoffenverbruik is mogelijk
Factor Four (Ernst Ulrich Von Weiszäcker + Amory en Hunter
Lovins - 1998) >> Factor Five (2010)
Natural Capitalism, creating the next industrial revolution (Paul Hawkens, Amory en Hunter Lovins – 1999)
Eco-efficiëntie centraal
Jeremy Rifkin (2011)
5 pijlers van de 3de industriële revolutie
(1) Shift naar 100% hernieuwbare energie(2) Groene make-over van alle huizen(3) Ontwikkeling opslag (bijv. via H2)(4) Creatie van energie-internet(5) Omschakeling naar 100% elektrische
plug-in- of brandstofcelvoertuigen
Zorg voor mens en planeet gaat perfect samen met winst maken
Bedrijven zorgen voor ons milieu
Groei = goed als we de natuur als model nemen Jeanine Benyus : “Biomimicry, Innovation inspired
by nature” (1997)
Cradle to Cradle, (William Mc Donough en Michael
Braungart – 2002) “Less bad is no good” : milieuschade beperken volstaat niet
Afval wordt grondstof – ‘upcycling’ i.p.v. ‘recycling’
CO2-negatieve productie cf. Passief Plus woningen
‘A World of abundance, not one of limits, pollution and waste’ > symbool : kersenboom
“The Upcycle” (2013) Redesign/Renew/Regenerate Fossiele brandstoffen >>
zonne-energie : onbeperkt• CO2 >algen >voedsel (vertical farming)
Réparer la Planète (positieve economie)(Maximilien Rouer & Anne Gouyon – 2007
Milieu motor van nieuwe economie
Ecologisch kapitaal beschermen, herstellen
Ecologisch kapitaal verrijken, (bij creëren)
bv. biodiversiteit herstellen/opvoeren
Wegen die energie opwekken(cf. project “solar roads’)
Vicieuze cirkels van degradatie van hulpbronnen
>> “cercles vertueux” van herstel van hulpbronnen
Herstel regenwouden – vergroening woestijnen
Positieve bedrijven : verbeteren het milieu
Grootschalige milieuherstelprojecten (alle schade is omkeerbaar)
Herstel woonplaats/cultuur inheemse volkeren
Enhanced Landfill Mining (Houthalen)
Michael Schellenberger & Ted Nordhaus : “The Death of Environmentalism” (2004)
>> Martin Luther King’ speech :
NOT : “I have a Nightmare” BUT : “ I have a Dream”
Rio-conferentie 1992 – Duurzame Ontwikkeling
Contraction + convergence groene groei nodig in ontwikkelingslanden
Ban Ki Moon : Nieuw tijdperk van de“Groene Economie” :Low carbon growth
Franklin Roosevelt : New Deal >< crisis jaren ‘30 Nood aan een groene new deal (neo-Keynesiaans)
Aanpak financiële/economische crisis
Aanpak ecologische crisis
Aanpak olie-/grondstoffen-crisis
Aanpak voedselcrisis
Van Jones : Green Collar Economy (2008) Zwarte/sociale emancipatiebeweging :
Green Jobs for All
Greening the Ghettos
Green jobs not Jails
Orkaan Katrina : arme zwarten mochten verdrinken in New Orleans
>< eco-apartheid en “lifestyle greens” Milieubeweging = salon-ecologisten : hebben
geen boodschap voor 80% van de mensen
2008 : Obama – campagne : sterke nadruk op groene economie en groene jobs
Obama belooft groen Amerikaans herstelplan Obama zou voor doorbraak zorgen in
klimaatonderhandelingen (Kopenhagen)
“American Recovery and Reinvestment Act” 2009 Klimaatwet Waxman & Markey wordt uitgehold in
het Congres en nadien afgevoerd in de Senaat Uitstoot energiecentrales wordt beperkt via EPA Republikeinse mid term overwinning oktober 2014
Sterke kritiek op doelstelling ‘green
economy’ op de RIO +20 conferentie “De Mythe van de Groene Economie” (2012)
Joan-Martinez Allier Rijke groene NGO’s van het Noorden Basis ecologische strijd in het Zuiden Chico Mendez, Ken Saro-Wiwa
Groene economie = groen kapitalisme Greenwashing : recuperatie door het systeem Kritiek op verhandelbare emissierechten Kritiek op carbon offset (= groene aflatenhandel) NGO’s als WWF of Natuurpunt laten zich inpakken Idem voor Groene New Deal van groene partijen
“Blockadia” : wereldwijde overlevingsstrijd tussen burgers en oliemultinationals
80% van alle olie moet in de grond blijven Geen investeringen meer in fossiele industrie
Grondlegger : Nicholas Georgescu-Roegen Pioniers : Illich – Schumacher – Gorz – Daly Vandaag : Wolfgang Sachs – Serge Latouche
– Peter Tom Jones – Tim Jackson
1° wet : behoud van energie en massa 2° wet : toenemende entropie (onbruikbare energie) Nicholas Georgescu-Roegen : exponentiële groei
op een beperkte planeet is uitgesloten
Ivan Illich : ‘Tools for Convivality’ (1973) Vernaculaire of conviviale samenleving Kritiek op technocratie - op grootschalige
instellingen (medisch bedrijf/onderwijs)
Wet van de 2 drempels
Voorbij 1° drempel : groei = nodig én positief
Voorbij 2° drempel groei wordt contraproductief
▪ Voorbeeld : verkeer : vanaf snelheid > 25 km/u : nieuwe schaarste wordt gecreëerd
Cynisme van uitvoer van ‘grenzen aan de groei’ naar de derde wereld
Radicale monopolies = modernisering van de armoede
Fritz Schumacher : “Small is Beautiful” (1973) : >< grote bedrijven, instellingen
Economie op mensenmaat –soberheid – anders gaan leven
(1° economisch congres Agalev 1985) Aangepaste schaal >> derde wereld
André Gorz (ecosocialisme) “Ecologie et Liberté” (1977) Adieu au Prolétariat (1980)
Sfeer van de heteronomie Markt Staat
>< Sfeer van de autonomie
Onvoorwaardelijk basisinkomen
Peer 2 Peer samenleving Nieuwe digitale commons
Open source
Crowdsourcing
Fab labs - microfabrieken
Wikipedia/Lynux/…
Herman Daly : “Steady-state Economics” (1973)
Groei (kwantitatief) >< Ontwikkeling (kwalitatief) Zwakke >< Sterke Duurzaamheid :
natuurlijk kapitaal inwisselbaar voor menselijk kapitaal Grondlegger van ‘ecologische economie’ (met ook Robert
Constanza – Joan-Martinez Allier - ..)
Principes van Ecologische Economie (1999, 2003) Falen van het marktmechanisme/neoklassieke
economie :
Geen aandacht voor toekomstige generaties – ecologische grenzen (DUURZAME SCHAAL) : bv. emissieplafond CO2
Geen aandacht voor de noodzakelijke herverdeling van eindige grondstoffen (DISTRIBUTIE)
Geen aandacht voor sociale rechtvaardigheid
(ALLOCATIE)
>> cf. ook ‘Terra Reversa’ (P.T. Jones)
Wolfgang Sachs (Wuppertal Institut)
“Greening the North” (1998)
Eco-efficiëntie
Consistentie (naar het
model van de natuur)
Eco-sufficiëntie
Economie eet efficiëntiewinsten op :
= REBOUND EFFECT
Serge Latouche : ‘Le pari de la décroissance’ (2008) : gelooft niet in groene groei
Maar ook niet in duurzame ontwikkeling of stationaire economie
Décroissance IS GEEN nul- of negatieve groei
IS eerder culturele omwenteling –
terugdringen van de markt
Ook individuele versobering volstaat niet Zelf minder yoghurt eten
Vermijden dat één potje 8000 km aflegt Het systeem moet veranderen : 1° culturele omslag nodig
Weg van productivisme en consumentisme
Ontmarkting (‘démarchandisation’)
Relocaliseren i.p.v. delocaliseren
Meer autonome productie
Objecteurs de croissance >< Franse Groenen
Daniel Cohn-Bendit
Nicolas Hulot (Pacte Ecologique)
: flirten te veel met groene groei
Tim Jackson : “Prosperity without growth” (2009) > dilemma :
Meer BNP-groei stuit op ecologische grenzen en zorgt voor meer sociale ongelijkheid
Degrowth zorgt voor
recessie en werkloosheid
Nieuwe definitie van welvaart nodig
Groei << consumptiedwang Ontkoppeling groei en milieudruk ?
Relatieve ontkoppeling : werkt niet (cf. rebound)
Absolute ontkoppeling : nooit aangetoond
Groene new deal : wil consumptie en dus groei terug op gang trekken
Investeringen nodig :
Niet in extra consumptie
In duurzame transitie
= investeringen in herstel van ecosystemen = investeringen in stabiliteit, in de
‘veerkracht’ van ecosystemen en economie >> ‘Flourishing within limits’ Sterke rol voor de overheid
“Oosterse Renaissance”
Chandran Nair (Hongkong)
Mohan Munasinghe (Sri Lanka)
VANDANA SHIVA (India)
“Consumptionomics” (2011)"The biggest lie of all is that consumption-driven
capitalism can deliver wealth to all. In Asia it can only deliver short-term wealth to a minority; in the long term, it can only deliver misery to all."
Consumptie – Kapitalisme is GEEN oplossing REBALANCING (contraction/convergence) is
GEEN oplossing CLEAN TECH is GEEN oplossing DEMOCRATIE is GEEN oplossing
De wereld verdraagt geen 3 Amerika’s :
Radicale keuzes nodig :Economische ontwikkeling gericht op
armoedebestrijding
Draconische beperking consumptie (bv. van olie)
Massieve investeringen in publieke infrastructuur
Inzet grondstoffen vervangen door inzet mensen << heffing op C en grondstoffen
Herwaardering Aziatische waarden als alternatief voor Westerse levensstijl
“Sustainable Development in Practice : Sustainomics” (2009)
Optimistische visie – transitie –Praktische stappen
Duurzame ontwikkeling bedreigd door klimaatverandering
Strijd tegen armoede, voor energie, voedsel, water, gezondheid, huisvesting bedreigd
Duurzame ontwikkelingspaden nodig : Sustainable development assessment :
Economic/Financial assessment
Environmental assessment
Social assessment
Technical assessment
“Millennium consumptie doelstellingen” (MCG) voor industrielanden – cf. MDG<< 85% alle consumptie door 20% rijksten
Oplossingen van Zuid naar Zuid :Duurzame groei - oplossingen voor Zuid-Amerika
3 economies :
Nature’s economy >> bescherming (CHIPKO)
Sustenance economy (economy of the Commons)
Market economy : veel te dominant
Economische democratie is als een boom : Met wortels in locale ecosystemen, lokale culturen en
lokale economieën
Met stam : levende bloeiende nationale economie
Met takken : die internationale handel
voeden en erdoor gevoed worden
Earth family >> Earth democracy Localization >< globalization
Localization : milieubescherming/overleven
Globalization : belangen van de corporaties
Zelf-Organisatie/-Beschikking (swaraj) : anna swaraj (voedsel-) jal swaraj (water-), …
De natie-staat moet opnieuw de controle krijgen over de corporaties
Protectionisme van onderuit
(people’s protectionism) : strijd voor het zaad
vals universalisme (corporate globalism) >< echt universalisme (Earth Democracy)
Tegen monocultuur >> diversiteit is de oplossing, niet het probleem
Tegen negatieve identiteiten Ahimsa (geweldloosheid) >> in de economie :
geen roofbouw Recht op eigen teelt
1. Alle soorten, volkeren en culturen hebben een eigen waarde
2. De aardegemeenschap is een democratie voor alle leven
3. Verdedig steeds diversiteit in natuur en cultuur4. Alle wezens hebben een natuurlijk recht op
levensonderhoud5. De Aarde Democratie is gebaseerd op levende
economieën en economische democratie
6. Levende economieën zijn gebouwd op locale economieën
7. De Aarde Democratie is een levende democratie8. De Aarde Democratie is gebaseerd op levende
culturen9. Levende culturen koesteren het leven10 De Aarde Democratie draagt wereldwijd
vrede, zorg en mededogen uit