- 1 -
โครงการฟ นฟระบบน เ วศและส ง เสรมวฒนธรรมชมชนพนท แม กกน อย เมอง เชยงราย เปนโครงการยอย(InterventionProject)ภายใตโครงการเครอขายเมองในเอเชยเพอรบมอกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศหรอACCCRNมวตถประสงคเพอฟนฟแมกกนอยทเสอมโทรมมาจากการพฒนาเมองใหกลบมา เปนพนทสเขยวและพนทสาธารณประโยชนโดยอาศยความรวมมอในการด�าเนนการระหวางชมชนและหนวยงานภาครฐโดยเฉพาะเทศบาลนครเชยงราย
เรองเลาจากภาพโครงการฟนฟระบบนเวศและสงเสรมวฒนธรรมชมชนพนทแมกกนอย
เมองเชยงราย... จากอดตสปจจบน
ชมชนในอดตอยกนแบบไมหนาแนน ปจจบนเตมไปดวยอาคารพาณชย
เมองเชยงรายตงอย ในอ�าเภอเมอง จงหวดเชยงราย เหนอสดของประเทศไทย
ถนนลกรงถกเปลยนเปนถนนคอนกรตและเตมไปดวยรถยนต
หางสรรพสนคา และศนยการคาขนาดใหญ เกดขนอยางตอเนอง รองรบการเพมขนของประชากรและนกทองเทยว
พนทสเขยวถกเปลยนเปนบานจดสรรคอนโด และสงปลกสรางรกล�าล�าน�า
“การขยายตวของเมองอยางรวดเรวไรทศทางและยงคงขยายตวตอเนองไปในอนาคต สงผลใหเกดการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนทไมเหมาะสมและความตองการใชน�าเพมมากยงขน”
- 2 -
แมน�ากกมการเปลยนแนวการไหล ท�าใหล�าน�าแนวเดมกลายเปน แมน�าสายรอง และถกเรยกวา “แมน�ากกนอย”
การเปลยนรปของแมน�ากก และแมน�ากกนอย
สภาพพนทกอนเรมโครงการ
คณลงชรนทร แจมจตต
แต เดมแม น�ากกไม ได ไหลเป นแนวตรงอย าง ทกวนน แตจะแผไปหลายสาขา เสนหนงลด เข าในหม บ านเรยกว า “ร องน� าลดวงซาง” อกเสนหนงคอ “รองกกเยน” ทไหลออกมาทางบรเวณหนาของโรงแรมรมกก
ล�าน�าตนเขนมน�าขงจากน�าฝนและน�าทงจากบานเรอนจนกลายเปนแองน�าเนา แหลงเพาะพนธยง และทอย ของสตวมพษตางๆซงพบเหนไดตลอดล�าน�า
“การเสอมโทรมของล�าน�าจากการพฒนาเมองและการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนสามารถพบเหนไดทวไปในเมองตางๆ ของประเทศไทยซงจ�าเปนตองไดรบการบรหารจดการทเหมาะสมและค�านงถงประโยชนสงสดของชมชน”
เมอฝายเชยงรายถกสรางขนตะกอนสวนใหญจะมาทบถมบรเวณหนาฝาย สงผลใหชวงแลงมน�าไหลผานนอยลง และเกดน�าทวมเวลาน�าหลากประกอบกบการพฒนาเมองและเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนแมน�ากกนอยกเรมตนเขนและไมมน�าไหลผานเชนกน
วชพชขนเตมล�าน�าและถกปลอยใหรกราง
- 3 -
นอกจากการขยายเมองแบบไรทศทางแลวการตงถนฐานในพนทเสยงตอการเกดน�าทวมบกรกพนทรบน�าตามธรรมชาตสงผลใหเกดภยพบตทางธรรมชาตเชนน�าทวม
“ผลกระทบจากการพฒนาเมองอยางไรทศทางและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศยงสงผลใหเกดน�าทวม และขาดแคลนน�าทรนแรงมากขนรวมถงเกดขนในพนทใหมและในชวงเวลาทไมเคยเกดมากอน
ดงนนเมองเชยงรายควรเตรยมพรอมรบมอกบผลกระทบทจะเกดขนในอนาคต”
น�าทวมในเขตพนทเทศบาล สวนใหญเกดจาก น�าลนตลงจากล�าน�ากกและล�าน�าแมกรณ
เดอนกนยายนป2554ปรมาณน�าฝนทงเดอน530.1มลลเมตร มากทสดในรอบ10ปสงผลใหน�าทวม80เซนตเมตรซงเปนระดบน�าทวมสงสดในรอบ30ป
เดอนพ.ย.2556ฝนตกหนกน�าทะลกเขาทวมเมองเชยงรายซงไมเคยเกดน�าทวมในเดอนนมากอน
นอกจากนเชยงรายยงประสบปญหาน�าแลง และขาดแคลนน�าอปโภคบรโภค เชนในป2556สรางความเสยหายกวา200,000ไร
ประกอบกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทเกดขน ท�าใหรปแบบของสภาพภมอากาศมความไมแนนอน และไมสามารถคาดการณไดลวงหนา
- 4 -
จากความตระหนกดานทรพยากรน�าของเมองเชยงราย ทางเทศบาลนครเชยงรายจงไดรเรม “โครงการฟนฟระบบนเวศและสงเสรม วฒนธรรมชมชน พนทแมกกนอย” ผานความรวมมอระหวางชมชนทอาศยอย รอบๆ ล�าน�าแมกกนอยประกอบดวย 5 ชมชนไดแก ชมชนรวเหลกใต ชมชนรวเหลกเหนอ ชมชนเทดพระเกยรต ชมชนเกาะลอย และชมชนกองยาว และหนวยงานภาครฐ โดยเฉพาะเทศบาลนครเชยงราย
“สวนหนงของการเสรมสรางการรบมอของเมองใหมความเขมแขงคอการตระหนกทจะท�างานรวมกนระหวาง หนวยงานภาครฐและชมชนและสรางความรสกถงความเปนเจาของเพอใหเกดความตงใจทมเทและหวงแหนทรพยากรของตนมากยงขน”
ชมชนในล�าน�าแมกกนอย – ความรวมมอและการมสวนรวมในโครงการ
เปนโอกาสทชมชนและเทศบาลไดรวมมอด�าเนนกจกรรมรวมกน เชน ปลกพชผกทองถนรมฝงแมน�ากกนอยเพอเพมความสวยงามและเปนอาหารของชมชนในทองถน
ตวแทนเยาวชนจากโรงเรยนเทศบาล 5 เดนหา เทศบาล 1 ศรเกด และเทศบาล6นครเชยงราย เขามามสวนรวมส�ารวจความหลากหลายทางชวภาพ
สรางความตระหนกใหกบเยาวชนรนใหม เพอปลกฝง ความรกและหวงแหนในทรพยากรทองถน
สงเสรมการมสวนรวมของชมชนในการรบร รบฟง เสนอความคดและแนวทางการฟนฟพนท จากความตองการของชมชนอยางแทจรง รวมทงสนบสนนการใหขอมลทถกตองแกชมชน
พธสบชะตา ภมปญญาชาวบานเพอสรางจตส�านกใหชมชนโดยรอบ แมกกนอยมความรกหวงแหน ดแลรกษาล�าน�า จดขนโดยมความเชอ และศรทธาวาเปนศรมงคล และกอใหเกดความรวมมอ ความสามคค สรางความรกหวงแหนและรกษาล�าน�า
- 5 -
นอกจากนตวแทนชมชนทง5ชมชนยงไดรวมกนจดท�าแผนทสเขยวซงแสดงใหเหนถงวถชวตผานมตทางดานเศรษฐกจสงคมวฒนธรรมและทรพยากรธรรมชาต
Green Mapping (แผนทสเขยว)
“การจดท�าแผนทสเขยวเปนการเสรมสรางศกยภาพของชมชนใหเขาใจสถานการณสงแวดลอมของเมองน�าไปสการวางแผนพฒนาเศรษฐกจวฒนธรรมและสงแวดลอมอยางสมดล”
โรงงานผลตขนมปงในชมชน
ขยะประเภทกงไมไมมระบบเกบก�าจด
นถนน...นบานเธอ..นสนามเดกเลนระดมความคดเหนและแลกเปลยนขอเสนอแนะเพอวเคราะหปญหาของเมองและจดล�าดบความส�าคญ
เกดการเรยนรถงทรพยากรในพนทและไดเขาใจพนทชมชนมากขนวาพนทสวนไหนสมควรพฒนาเพมและพนทบรเวณไหนมปญหา
โดยตวแทนชมชนทง 5 ชมชน รวมกบตวแทนจากเทศบาล ส�ารวจพนทชมชนรวเหลกใตทอยบรเวณพนทน�ารองของโครงการ
แผนทสเขยวเปนแผนททแสดงทตง ต�าแหนงของสถานทส�าคญ สถานททควรไดรบการพฒนาและปญหาตางๆของเมอง
เย..เยแลวเรากไดแผนทสเขยว ชมชนรวเหลกใตออกมา
เราตองปรบปรงปายชมชนใหดนาสนใจสะอาดและสวยงามนะ
- 6 -
“การสรางความตระหนกและความเขาใจการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนผลกระทบจากการเปลยนแปลง สภาพภมอากาศและการบรหารจดการน�าอยางยงยนเปนการสรางการรบมอทดทงตอการพฒนาเมอง
และการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทจะเกดขนในอนาคต”
ผลทไดจากการด�าเนนโครงการทเหนเปนรปธรรม คอ บรเวณตนแบบพนทน�ารองระยะทาง 550 เมตร หรอประมาณ 1 ใน 4 ของแมกกนอยบรเวณชมชนรวเหลกใต โดยมการปรบปรงทองคลอง และเสรมขอบเขอนปองกนตลง มการจดการน�าทงจากแหลงก�าเนด เพอเปนตวอยางทดของการจดการน�าทงอยางเหมาะสมกอนปลอยลงสแหลงน�า
แมกกนอยหลงด�าเนนการ
พนทน�ารองระยะทาง 550 เมตร หรอประมาณ1ใน4ของแมกกนอย
ภาพตดขวางบรเวณพนทน�ารองเพอเพมการกกเกบน�า ในฤดแลงและรองรบน�าในฤดฝน
น�าเสยบรเวณโรงฆาสตวของทางเทศบาลนครเชยงรายไดรบ การปรบปรงคณภาพกอนปลอยลงสแหลงน�าแมกกนอย
ผงแมนำกกนอยตลอดล�าน�าโดยค�านงถง การใชประโยชนทดน รวมถงการเพมพนทสเขยวใหสอดคลองกบการด�าเนนชวต วถชวตและวฒนธรรมชมชน
แมน�ากกนอยเรมกลบมาใชประโยชนไดดงเดม ...ในน�ามปลา ..รมฝงมผกกนได..มสถานทพกผอนหยอนใจ
แมกกนอยภายหลงโครงการมการท�าคนดน2ฝงและ ทางเดนคขนาน เพอใชประโยชนในการออกก�าลงกายและพกผอนหยอนใจ รวมถงการปลกผกกนไดในล�าน�าสอดคลองกบวถชวตดงเดม
www.thaicity-climate.orgwww.acccrn.orgwww.tei.or.th