www.research-chronicler.com Research Innovator
International Multidisciplinary Research Journal
Volume II Issue III: June 2015 Editor-In-Chief: Prof. K.N. Shelke
Research Innovator A Peer-Reviewed Refereed and Indexed International Multidisciplinary Research Journal
Volume II Issue III: June – 2015
CONTENTS
Sr. No. Author Title of the Paper Page No.
1 Dr. Archana Durgesh
& Ms. Ekta Sawhney
Spirituality - The Antidote to All
tribulations 1
2 Prof. S. Arunraj
A Study on the Status of Women
Education in India 5
3 T. Avinash
Between Illusion and Reality: Subverting
Stereotypes (An Analysis of Two Stories) 12
4 Dr. Archana Durgesh
& Dr. Pooja Singh
Infertility: A Woman’s Encircling Gloom
17
5 Dr. Vitthal V. Parab The Emerging New Trends In Indian
English Fiction 21
6 Dr. K. Anuradha &
V. Elumalai
National Identity in Nissim Ezekiel’s
poem “Island” Correlative with Puram 29
7 Pragya Shukla &
Sudhir Kumar
Fasting, Praying & Storytelling
33
8 Dr. Vitthal V. Parab
Pragmatism & Gender Bias in Kamala
Das’s Poetry
42
9 Dr. Maulik Vyas
Revisiting Mahapatra’s Storytelling: a
Study of the Green Gardener
49
10 Dr. Archana Durgesh,
Dr. Pooja Singh, Achal
Sharma, Bramh
Prakash Singh, Aakash
Wadhawan
Phoolan Devi: The Bandit Queen
61
11 Dr. Vitthal V. Parab
The Social, Cultural Impact of English
Literature on the Traditional Life of the
People of Bangladesh
67
12 Mr. Parkale Suryakant
Narayan
“Sexual Politics” in Sharankumar
Limbale’s The Outcaste ( Akkarmashi)
78
13 Thokchom Ursa
An Insight into Anthropometric
Variations of Height and Weight among
Monozygotic Twins
83
14 Dr. Prashant
Krushnarao Pathak
Human Right and Child Education in
Indian Constitution 87
15 kaMbaLo ema. ema. nfyrsRrjkaP;k nfyr m/nkjkalkBh pGoGh 93
www.research-innovator.com Research Innovator ISSN 2348 - 7674
International Multidisciplinary Research Journal
Volume II Issue III: June 2015 (93) Editor-In-Chief: Prof. K.N. Shelke
nfyrsRrjkaP;k nfyr m/nkjkalkBh pGoGh
kaMbaLo ema. ema.
caaMgaU kanaa zakUr klaa, vaaiNajya AaiNa iva&ana mahaivaValaya, navaIna pnavaola
saaraMSa
marazoSaahIcaaAMt hao}na paScaa%ya ivaVocaa yaoqao psaar haotaca Qamaa-caa Kra Aqa- [qalyaa nao%yaaMnaa AlpavaQaIt kLU
laagalaa. Qamaa-tIla va samaajaatIla vaOgauNyao laxaat AalaI. ho vaOgauNya kaZUna TakNyaasaazI ivacaarmaMqana sau$ Jaalao
va %yaatUnaca maharaYT/at Qama-sauQaarNaocaI¸ samaajasauQaarNaocaI caLvaL sau$ JaalaI¸ navao t<va&ana ]dyaalaa Aalao.
laaokisqatI¸ Qama-rItI AaiNa rajyarItI yaat caaMgalao va ]pyaaogaI forfar GaDvaUna AaNaNao garjaocao vaaTt
haoto.mhNaUna yaa sauQaarkaMnaI ‘samaajarcanaoivaYayaI EaRitsmaRtIMnaI saaMigatlaolao saaMigatlaolao inayama’ AgadI Gaatk AsaUna
paScaa%yaaMnaI pitpaidlaolyaa samata¸ vyai@tsvaatM~ya [. t<vaaMcaa AMgaIkar k$na AapNa Aaplyaa samaajaacaI %yaa
t<vaaMvar punaGa-Tnaa kolaI paihjao Asao inaBa-yapNao saaMgaNyaasa sau$vaat kolaI. vya@tIlaa ivacaar¸]ccaar¹Aacaaracao
pUNa- svaatM~ya Asaavao vaNa-Baod¸ jaaitBaod hI vyavasqaa hainakark AsaUna vya@tIcaI yaaogyata itcyaa janmaava$na na
zrivata itcyaa gauNaaMva$na zrvaavaI¸ s~I¹pu$YaaMt pUNa- samata AalaI paihjao. pu$YaaMpmaaNaoca is~yaaMnaa¸ dilataMnaa
iSaxaNa idlao paihjao vya@tIlaa Aaplyaa ]cCopmaaNao kaoNatahI vyavasaaya krNyaacao pUNa - svaatM~ya Asalao paihjao
ho va yaa t¹hocao ivacaar haca bahutokaMcyaa pitpadnaacaa saaraqa- haota. dadaobaa paMDurMga¸ laaokihtvaadI¸ maaha%maa
jaaoitrava fulao ivaYNaubauvaa ba`(caarI¸ nyaa. ranaDo EaI.ma. maaTo iva.ra. iSaMdo Da^.jayakr¸ la.ba.BaaopTkr¸
Sa.d.jaavaDokr¸ gaaoivaMd icamaNaajaI BaaTo ASaa Anaok sauQaarkaMnaI Aaplyaa laoKnaatUna¸ saBaa¹saMmaolanaatUna dilat
]waraMcaI jaaiNava inamaa-Na kolaolaI Aaho.
izkLrfod%
b- l- e/;s is’kokbZ jktoV laiwu
Hkkjrkr fczfV'kkaph jktoV vkdkjkyk vkyh-
R;kauh Hkkjrh; lektO;oLFksoj xqykefxjh
vk.kysyh vlyh rjh uoh foPkkjiz.kkyh]
f'k{k.kiz.kkyh] oSKkfud nf‚Vdksu] va/kJ)k
fueqZyuklkj[;k ekuoh thoufodklkP;k
?kVdkuk xfrekurk fnyh- ifjorZukyk ia[k
QqV.;kph fpUgs Li‚Vi.ks xolw ykxyh-
va/kdkjkP;k lkezkT;kyk izdk’kkph fn’kk
feG.;kl izkjaHk >kyk gksrk- thoukP;k
ijkdksVhP;k la?k"kkZrwu tjh ?kfVrs tUekyk ;sÅ
ykxrkr- rsOgkp okM~efo‛okrgh uoh ?kfVr
tUekyk ;srkr- uO;k thoutkf.kok fuekZ.k
gksrkr- uos vuqHkofo‛o fuek.kZ gksrs- rs
ekaM.;kps uos Hkku ;srs- fczfV’kkaP;k vkxeukus
Hkkjrh;kauk cnyfo.;kph izsj.kk feGkyh-
R;kauh L=hLokra«;kpk iqjLdkj d:u
fo/kokfookg] lrhizFkk canh] L=hf’k{k.k
;klkj[;k vusd lkekftd dk;kZyk izsj.kk
fnyh- ;krwup iq<s egkRekQqys lkfo=hckbZ
Qqys] yksdfgroknh] vkxjdj] jkt"khZ 'kkgw
egkjkt] foB~By jketh f’kans ;kalkj[;k
lektlq/kkjdkaP;k dk;kZrwu nfyr lkfgR;kaP;k
fuehZrhyk] pGoGhyk izksgkRlku feGkys-
nfyr lkfgR;kP;k ik‛oZHkwfepk fopkj djrkuk
Hkkjrh; lektO;oLFksoj vkf.k MkW- ckcklkgsc
vkacsMdjiwoZ dkGkrhy lektizcksk/kukP;k
pGoGhoj nf’V{ksi Vkd.ks vko'od Bjrs-
Hkkjrh; lektO;oLFkk iznh/kZ dkG
pkrqoZ.;kZoj vk/kkjysyh vkf.k tkrhO;oLFksr
foHkkxyh xsyh gksrh R;k fo‛kerkoknh
lMysY;k ‘kks‛k.ki)rhoj egkRek QqY;kauh
ifgY;kank izgkj dsyk vkf.k L=hf'k{k.kkP;k
Lokra«;kpk ifgyk gawdkj tUekyk ?kkryk-
egkj“ekax lektkrhy dsoG L=h;kaukp uOgs
rj lexz ‘kks‛khr ihfMr lektO;oLFksykp e-
www.research-innovator.com Research Innovator ISSN 2348 - 7674
International Multidisciplinary Research Journal
Volume II Issue III: June 2015 (94) Editor-In-Chief: Prof. K.N. Shelke
Qqys ;kauh lk{kjrsP;k vkf.k lektlq/kkj.ksP;k
/kkjsr vk.kys- R;kpsp ifj.khr Eg.kwu iq<s
nfyr pGoG vf/kd dk;Z{ke >kyh-
nfyr vLi‛;kalkBh ‘kkGk
egkRek Qqys ;kauh L=h f’k{k.kkizek.ksp nfyr
vLi‛;kaP;k f’k{k.kkykgh egŸo fnys-
f’k{k.kkf’kok; R;kaP;kr ifjorZu gks.kkj ukgh
;kph R;kauk tk.kho >kyh- f’k{k.kkP;k
vHkkokeqGs czkºe.ksrj lekt uSfrd]
ckSf/ndn’V;k iaxw >kYkk vkf.k R;kph
O;okgfjd {ks=kr ihNsgkV >kyh rlsp R;kaps
vkfFkZd ‘kks‛k.kgh ok<ys- R;keqGs R;kauk
f’k{k.k nsmu R;kauk lKku dj.ks vko‛;d
vlY;kph tk.kho egkRek QqY;kauk >kyh-
L=h ‘k wnzkfr’kwnzkaP;k izkFkfed f’k{k.kkph
tckcnkjh ‘kklukus vxzØekus Lohdkjys vls
vkokgu R;kauh dsys- ‘kwnzkfr’kwnzkadMwu
vU;k;kus ?ksrysY;k djkrwu okbZ] cukjl]
iz;kx o ukf'kd ;sFks jke & d’.kkph eafnjs
cka/k.;klkBh dsY;k tk.kkÚ;k [kPkkZyk egkRek
QqY;kapk fojks/k gksrk- eafnjkP;k cka/kdkekoj
[kpZ dsyk tk.kkjk iSlk vKkuh ‘kwnzkfr’kwnzkaP;k
eqykal lqf’k{k.k ns.;klkBh] ‘kkGk cka/k.;kPkk
deh [kpZ djkok] vls R;kauh EgVys vkgsss-
vLi‛;kaP;k thoukr ifjorZu ?kMowu vk.k.ks
gs egkRek Qqys ;kauh BjfoysY;k /;s;kiSdh
,d /;s; gks;- f’k{k.kkf’kok; vLi‛;kaP;k
LFkhrhe/;s ifjorZu gks.kkj ukgh Eg.kwu egkRek
Qqysauh rRdkyhu lukruh yksdkapk vkf.k
:<h ijaijspk fopkj u djrk vLi‛;kae/;s
f’k{k.kizlkj dj.;kps dk;Z gkrh ?ksrys- :<h]
ijaijsuqlkj vLi‛;kauk f’k{k.k ?ks.;kpk
vf/kdkj uOgrk] ijarq egkRek Qqysauh
vLi‛;kaps vKku nqj gks.;klkBh
f’k{k.kkf’kok; Ik;kZ; ukgh gs vksG[kys gksrs-
R;keqGs R;kauh 1851 e/;s iq.ks ‘kgjkr
ukukisBsr vLi‛;kalkBh ifgyh ‘kkGk dk<yh-
v’kkjhrhus gtkjks o‛k Zs vKkukP;k va/kkjkr
dqtr o lMr iMysY;k vLi‛;kauk Kkukps
vFkkZr f’k{k.kkps loZizFke njokts m?kMwu
ns.;kps dke egkRek Qqys ;kauh dsys
vLi‛;kalkBh R;kaP;k thoukr ifjorZu
gks.;klkBh Kkukps njokts m?kMwu ns.kkjs gs
ifgys egkjk’Vªh;u lektlq/kkjd Bjrkr-
egkRek Qqysauh lq: dsysyh ‘kkGk lektkrhy
lukruh eaMGkauh fojks/k d:u cn ikMyh-
rjhgh rs ukjkt >kys ukgh- rs vLi‛;kaP;k
‘kS{kf.kd pGoGhckcr vf/kdp izHkkohi.ks
dk;Z d: ykxys- ifj.kkeh 1852 e/;s iq.ks
‘kgjkr osRkkGisBsr lnkf’kojko cYYkkG xksoaMs
;kaP;k okM;kr vLi‛;kalkBh iqUgk ‘kkGk lq:
dsyh- igkrk igkrk ‘kkGsrhy fo|kFkhZla[;k
fnolsafnol ok<r xsyh- R;keqGs
e- Qqys ;kaP;k ;k ‘kS{kf.kd dk;kZl vusd
nku’kwj yksdkauh vkfFkZd lgdk;Z ns.ks lq:
dsys- v’kk ‘kkGkauk nf{k.kk QaMkrwu
efgU;kyk iapohl :Ik;s enr Eg.kwu ns.;kr
;sÅ ykxys- R;keqGs ‘kkGkapk fodkl gksmu
vLi‛; fo|kFkhZ f’k{k.k ?ksÅ ykxys- ygqth
lkGos ekax vkf.k jk.kksth egkj ;kauh egkj-
ekaxokM;kr tkÅu eqykauk ‘kkGsr vk.k.;kps
dke dsys- fo’.kw eksjs‛oj] jkepanz eksjs‛oj
jk?kks lq[kjke] /kqjkth vk;th pkaHkkj o dslks
™;acd] foBksck ckiqth] fouk;d x.ks’k] /kksaMks
lnkf’ko] xuw jk>qth vkf.k X;kuw f’kn~nth
;kauh nfyrkaP;k ‘kkGsr f’k{kd Eg.kwu dk;Z
dsys
vLi';rk fuokj.k
vLi';kaP;k m/nkjklkBh egkRek Qqys ;kauh
tssts dk;Z dsys R;kiSdh ,d vLi';rk
fuokj.k gks;- e- QqysaP;k tUekiwohZP;k
dky[kaMkiklwu lektkr vLi`';rk izpfyr
gksrh- vLi'; Eg.kts Li'kZ dj.;kl v;ksX;
www.research-innovator.com Research Innovator ISSN 2348 - 7674
International Multidisciplinary Research Journal
Volume II Issue III: June 2015 (95) Editor-In-Chief: Prof. K.N. Shelke
vlysys euq’; gks;- Hkkjrkr 429 vLi';
tkrh gksR;k- lkekftd vkf.k vkfFkZdn’V;k
R;akpk ntkZ lektO;oLFksr vR;ar [kkypk
gksrk- vusd lektlq/kkjdkauh mPpo.khZ;
yksdkadMwu vLi`';rsP;k ukok[kkyh
vLi';kaoj gks.kkÚ;k vU;k;koj vkf.k R;kauk
fnY;k tk.kkÚ;k viekukLin okx.kqdhoj
Vhdsps izgkj dsys- ;kis{kk R;kauk osxGs dkgh
djrk vkys ukgh- vLi';rk fuokj.kkcn~ny
xktysys lar ,dukFk egkjkt lq/nk
vLi';kalkBh Hkjho dk;Z d: 'kdys ukghr-
,dukFkh Hkkxor v/;k; 28 vksoh 191
e/;s rs Eg.krkr-
ßvaR;tkpk foVkG T;klh A xaxk Lukus
'kq/nRo R;klhA
rs xaxkLuku vaR;tklhA 'kq)Roklh
vuqi;ksxhAAÞ
Eg.kts vLi';kaP;k Li'kkZus foVkG >kY;kl
R;kus ifo=rslkBh xaxk unhr Luku djkos]
ijarq tUekus vLi`'; vlysY;k O;Drhauh
fdrhgh xaxkLuku dsys rjh rs mi;ksxh ukgh-
egkRek Qqys gs vls cksyds lq/kkjd uOgrs rs
vkiys dk;Z drhe/;s vk.kr vlr-
vLi';kauk lkoZtfud ik.koB;kaoj ik.kh
Hkj.;kph eqHkk uOgrh- v'kkosGh R;kauh
vkiY;k okM;krhy ik.;kus Hkjysyk gkSn o
fofgj 1868 e/;s vLi'; yksdkauh ik.kh
Hkj.;klkBh [kqyh dsyh- rlsp R;kauh 1873
e/;s vLi';rk fuokj.kkpk tkghjukek
dk<yk- R;keqGsp iq<s Hkkjr ljdkjyk
vLi';rk gh dk;|kus u’V djrk vkyh-
Xkqykefxjhps mPPkkVu %
vLi';rsizek.ksp lektO;oLFksr xqykekfxjhph
izFkk :<>kysyh gksrh- egkRek Qqys ;kaauh
ygqth ekax vkf.k jk.kksth egkj ;kaP;k
enrhus vLi';rk fuokj.;kpk iz;Ru dsyk-
vLi';rsizek.ksp R;kauh xqykefxjh u’V
dj.;kpkgh iz;Ru dsyk- lektkr tkrh
O;oLFkk gksrh vkf.k ;k O;oLFksr mPpo.khZ;
yksd [kkyP;k ckgqtu lektkyk xqykefxjhr
okxohr gksrs- egkRek Qqys ;kauh fyfgysY;k
^xqykefxjh^ ;k xzaFkkr rs Eg.krkr] ^^
Lor%P;k LokFkkZlkBh czkºe.k yksdkauh
tkfrO;oLFkk fuekZ.k dsyh vkfk.k
vkiY;klkBh lq[klks;h o loyrh d:u
BsoY;k- rlsp 'kwnz vkf.k vfr'kwnzkrhy
yksdkauk xqykefxjhP;k [kkbZr yksVwu fnys-^^
egkRek Qqys ;kauh czkºe.k yksdkaps gs loZ
<ksax loZizFke pOgkV;koj vk.kys vkf.k 'kqnz
o vfr'kwnzkaph xqykefxjh u’V dj.;klkBh
R;kauk f'k{k.k nsÅu tkxr dsys-
ik.;kph foghj o gkSn%
vLi'; nfyrkauk lkoZtfud ik.koBs vkf.k
eafnjkr izos'k dj.;kl eukbZ gksrh- R;keqGs
ik.;klkBh R;kaps gky gksr vlr- egkRek
Qqys ;kaP;k iq.ks ;sFkhy okM;kr foghj gksrh-
gh foghj vkf.k gkSn R;kauh vLi';kauk ik.kh
Hkj.;klkBh b-l- 1868 e/;s [kqyk dsyk
Lor%P;k okM;krhy foghj o gkSn vLi';kauk
ik.kh Hkj.;klkBh [kqys dj.kkjs egkRek Qqys
gs ifgys Hkkjrh; vLi`';ks/nkjd Bjrkr-
nfyrkalkBh okpuky;%
egkRek Qqys ;kauh nfyrkalkBh t'kh ifgyh
'kkGk lq: dsyh] R;kpizek.ks R;kauh
nfyrkalkBh ifgY;kank okpuky; lq: dsys-
;klkBh R;kauk iq.ks ;sFkhy dkgh lqf'kf{kr
yksdkauh lgkd;Z dsys- f’k{k.k o okpukeqGs
euq’;kP;k Kkukr Hkj iMrs- rlsp rks
vkRefuHkZj curks ;kf'kok; euq’;kr fopkj
dj.;kph {kerk fuekZ.k gskrs] vls R;kaps er
gksrs-
www.research-innovator.com Research Innovator ISSN 2348 - 7674
International Multidisciplinary Research Journal
Volume II Issue III: June 2015 (96) Editor-In-Chief: Prof. K.N. Shelke
Li';kaP;k lHkk %
dkWaaaaa aaaaa axzslP;k vLi`';rk fuokj.k desVhrQsZ MkW-
t;djkaP;k v/;{krs[kkyh eqacbZl 1922
vkWxLVe/;s lHkk >kyh loZ oDrs Li'; fganw
gksrs- MkW- lkojdj] f=osnh] dqyd.khZ vknhph
Hkk‛k.ks >kyh-
fn- 31-10-1922 jksth y-c- HkksiVdj ;kaps
^vLi';rkfuokj.kkph ifgyh ik;jh^ ;k
fo‛k;koj O;k[;ku >kys- v/;{kLFkkuh Jh-
e- ekVs gksrs- vkiY;k Hkk‛k.kkr HkksiVdj
Eg.kkys dh] ^enzkl byk[;kr ,dk lsdankyk
100 ek.kls ij/kekZr tkr vkgsr- fganw
lektkpk &gkl v'kk jhrhus gksÅ ykxyk rj
dkgh fnolkauh izR;{k fganqLFkkukr fganw euq’;
gh vtc pht gksbZy- vLi';kaP;k
drZRo’kDrhl oko feGkyk Eg.kts dnkfpr
egjkaP;k oa'kkr LojkT; laLFkkid f’kokth
egkjkt tUe ?ks.kkj ukghr] vls dks.kh
lkaxkos\ loZlk/kkj.k dq.kC;kis{kk egkj vf/kd
cqf/neku vkgs] vls eh vuqHkokus lkaxrks^-
HkksiVdjkaps Hkk‛k.k lqekjs ,d rs fnM rkl
>kys- R;kuarj HkkÅlkgsc yokVs ;kauh ;k
lHksr vLi';rsP;k :<hps leFkZu djrkuk
EgVys dh] ^,[kkns 'kkSpik= 'kkL=h; n’Vhus
25 osGk /kqrys o lOohl osGk lqxa/kh nzO;kr
[kGcGys Eg.kwu R;kyk dk; Hkkstuik=kph
lj ;s.kkj vkgs-^
yokVs ;kaP;k ojhy fo/kkukeqGs vLi';
lektkr larkikph ykV mlGyh- fujfujkG;k
fBdk.kh lHkk Hkjowu R;kapk fu‛ks/k dj.;kr
vkyk- ;k vuq‛k axkus v..kkjko iqatkth QkVd
;kauh Kkuizdk'k fn- 21-11-1922 P;k
vadkr fyfgysY;k i=krhy etdwj Qkj
cksydk vkgs- ^v'kk rÚgsph mienZ dj.kkjh
vlH; Hkk‛kk okijY;keqGs cfgLdr lektkr
,dp [kGscG mMwu tkÅu R;akps iq<kjh
fBdfBdk.kh lHkk Hkjowu ykoVs ;kapk tksjkus
fu‛ks/k djhr vkgsr- vLi'; iq<kÚ;kauh yokVs
;kaP;kdMwu ekQhph vis{kk dsyh- R;kizke.ks
yokVs ;kauh vLi`';kaph ekQh Kkuizdk'kkrwu
ekfxryh- gs yksd Hkj lHksr laHkkforkauk
ekj.kkjs o ?kjh vkY;koj R;kaph {kek ekx.kkjs
v'kk euksoRrhps vkgsr-
^,dw.k ,d tgky i=dkj vLi';rk
fuokj.kkP;k fo:/n vkgsr] gs m?kM vkgs- dS-
fVGdkauh l;kthjko egkjkatkaP;k
v/;{krs[kkyh HkjysY;k vLi';kaP;k ifj‛knsr
Li’V lkafxrys dh] vLi`';rk fganw /kekZl
laer ukgh- ijarq gs okD; dsljhr u
Nki.;kph R;akuh [kcjnkjh ?ksryh^-
fn- 25-11-1922 jksth xksfoan fpe.kkth HkkVs
;kaP;k v/;{krs[kkyh ^vLi`'; tkrhapk
m/nkj^ ;k fo"k;koj iq.ks ;sFks O;k[;ku >kys-
v'kh O;k[;kus fujfujkG;k fBdk.kh
Li';eaMGh ?kMowu vk.khr vlr- f'kok;
'k- n- tkoMsdjkalkj[ks xka/khoknh dkgh izR;{k
dk;Z djhr vlr- R;kauh ekpZ 1923 jksth
iB ft- lkrkjk ;sFks egkj eqyhauk baxzth o
laLdr f'k{k.kkps oxZ lq: dsys gksr- vFkkZr
;kpk fdrh t.khauh ykHk ?ksryk gs dG.ks
dBh.k vkgs- f’konklcqok tkaHkds ^vLi';kauk
/keZf'k{k.k ns.;kr ;kos^ vlk izpkj djhr
gksrs-
fn- 03-04-1923 jksth iq.ks uxjifj‛knsph
[kkl lHkk cksyko.;kr vkyh- Jh- HkksiVdj
;kauh fnysyk vLi`';kaP;k ik.koB;kojhy
gDdklaca/khpk Bjko pfpZyk tk.kkj gksrk-
lHksps/;{kLFkku Jh- u- fpa- dsGdj ;kauh
Hkw‛kfoys gksrs- xkorwu ukxfjdkaph ers
ekxfo.;kr vkyh gksrh- O;kikjh la?k]
vkjksX; eaMG] lR;’kks/kd lekt] ekrax
lekt] vk;Zlekt] v'kk vusd laLFkkaps
www.research-innovator.com Research Innovator ISSN 2348 - 7674
International Multidisciplinary Research Journal
Volume II Issue III: June 2015 (97) Editor-In-Chief: Prof. K.N. Shelke
vfHkizk; vkys gksrs- izfrdwy erkaP;k 1770
lg;kapk ,d vtZgh vkyk gksrk Bjko vlk
gksrk &^iq.ks E;qfuflikfyVhus vfLrRokr
vk.kysys o E;qfu- P;k vFkkZus pkyysys loZ
gkSn] eksÚ;k vkgsr R;k lokZaoj czkºe.k]
vczkºe.k] Li`';] vLi‛;] fganq&fga}srj vlk
HksnHkko eku.;kr ;sÅ u;s o lokZauk lkj[kk
Qk;nk feGkok- ;k Bjkokoj [kwi ppkZ o
oknax >kys- uxjifj‛knsrhy ppsZpk lwj gk
izfrdwyp gksrk- Bjko erkl Vkdyk rsOgk rks
9 fo:/n 27 erakuh ukikl >kyk-
;k ?kVuslaca/kh fyfgysY;k LQqVkr ^tkx`fr*
i=kus EgVys dh] ^fo'ks‛k xks’V gh dh egkRek
xka/khps dV~Vj HkDr Eg.kfo.kkÚ;k
vlgdkfjrkok|kauh lnjhy Bjkokl E;q- P;k
lHkse/;s fojks/k dsyk- xka/khi{kkph i=sgh
iwohZiklwu fojks/k djhr gksrh- jk- yokVs gs rj
Bjkokyk frykatyh ns.;kl Viysys gksrs- jk-
ujlksiar dsGdj ;kauh lHksr BjkokP;k cktwus
vkiys er fnys] rFkkfi R;kaP;k dsljh
i=krwu R;kckcrhr yksdkauk lw=c/n dj.;kps
dkghp iz;Ru >kys ukghr o vkrk ek=
yksdksP;k vfiz;rsl fHk.kkjk gk uke/kkjh dsljh
vlgdkfjrkok|kaoj nqxk.;k >kM.;kph la/kh
?ksr vkgs- T;k czkºe.ksrj lHkklnkauh Bjkokyk
fojks/k dsyk rs lHkkln czkºe.kh xqykefxjhps
pkgrs o yokVs izHkrh czkºe.k lHkklnkaps
cxycPps vkgsr-*
^izkxfrd* i=kus EgVys dh] ^;k BjkokeqGs th
tkxrh >kyh rh Qj egRokph vkgs-
dkgh dk vlsuk] Bjko ukikl d:u
iq.ksdjkauh vkiys varjax Li’V dsys- R;keqGs
vLi';kauk vuk;klsp dks.k vkiyk o dks.k
ijdk gs rikl.;kl la/kh feGkyh-
vLi‛;ks/nkjkps dk;Z HkkÅlkgsc HkksiVdj gs
ifrrijkorZu laLFksrQsZ djhr vlr- 1923
P;k x.ks'kksRlokr egkj] ekax pkaHkkjknh
lektkP;k x.kirhps esGs o [ksG ;kar
Li‛;kLi‛; eaMGh lkehy >kyh gksrh- ;k
fejo.kqdkauk HkkÅlkgsc] y{e.kjko HkksiVdj]
ekVs] fgax.ksdj] f’ka=s vknh eaMGh
vLi‛;kalkscr fQjyh- ekVs ;kaP;k
vLi';ks)kj eaMGkpk x.kirh cW-
xkMxhGkaP;k c[kGhr clyk- jkst
vLi';ks)kjkP;k fo‛k;koj O;k[;kus ?ks.;kr
;sr- x.kirhps dk;ZØekr O;k[;kukauk
vLi'; yksdgh gtj jkgr- fganqlektkrys
lkoZtfud ikulqikjhpsgh dk;ZØ nlÚ;kyk
Bso.;kr ;sr o R;kr egkj] ekax] pkaHkkjkaps
iq<kjh gtj jkgkr- vlkp lekjaHk
19.10.23 jksth izFkeo‛k Z fnukfufer fganq
lekt lHksus lktjk dsyk- ;k lHksr Jh-
ds- ds ldV ¼ekrax½] N=irh jketh Fkksjkr
¼egkj½] ok;naMs ¼ekrax½] lqHksnkj ?kkVxs
¼egkj½ ;kaph Hkk‛k.ks >kyh- Li`'; fganwauh
leku okx.kwd nsrk{k.kh ;k vLi‛; iq<kÚ;kauk
fdrh vkaun >kyk] rks R;kaP;k Hkk‛k.kkao:u
fnlwu ;srks- ;k lHksr Jh- e- ekVs o eg‛khZ
f'kans ;kaphgh Hkk"k.ks >kyh-
lkoZtfud x.kirh mRlokr tjh vLi';kauk
x.kirh clow ns.;kr vkyk] rjh R;kauk
esG;kps osGh vieku lgu djkok ykxyk-
vLi';rk fuokj.kkP;k eksfgesrhy ?kksjiMs
isBsrhy pkaHkkj oLrhr QX;qZlups fiaz-
dkfuVdj ;kaps v/;{krs[kkyh lHkk >kyh-
rhr Hkk‛k.k djrkuk pkaHkkj lektkps iq<kjh
rkR;kck ukjk;.k f'kans Eg.kkys] ^jk- Jh- e-
ekVs ekLrj ;kauh ;ankP;k x.ks’kksRlokr
vkEgkyk Hkkx ?ksÅ ns.;klaca/kkus [kViV dsyh-
vkEgh vkepk esGk r;kj dsyk- i.k vkons
x.ks’kksRlo desVhus o brj x.kirhokY;kauh
vkEgkl eTto dsyk- jk- ekVs ;kapkgh dkgh
bykt pkyyk ukgh-
www.research-innovator.com Research Innovator ISSN 2348 - 7674
International Multidisciplinary Research Journal
Volume II Issue III: June 2015 (98) Editor-In-Chief: Prof. K.N. Shelke
fo- jk- f'kans o vLi'; dk;ZdrZs
foB~By jketh f'kans ;kaps vLi';rk
fuokj.kklaca/khps dk;Z loZifjfpr vkgs- rsOgk
R;kauh vk;ksftysY;k lHkklaesyukaph iqu:Drh
;k ys[kkr dj.;kps iz;kstu ukgh- ek= ,d
nksu ?kVuk] nfyrkapk f'k|kalac/kh n f"Vdksu
o f'ak|kaph euksHkwfedk letkowu ?ks.;kP;k
n"Vhus] mn~cks/kd BjkO;kr-
fn- 29@03@23 jksth jk- f'ka|kauh tkghj
vkea=.k fnY;ko:u fn- 15@04@23 jksth HkksdjokMh] iq.ks ;sFkhy Mh- lh fe'kue/;s
Hkj.kkÚ;k lHksl gtj jgk.;kdfjrk cfg’dr
tkrhaps cjsp iq<kjh vkikiY;k vuq;k;kalg
vkys gksrs- ijarq ;k iq<kÚ;kauk f’ka|kP;k
gLrdkauh vkr izos’k dj.;kl eTtko dsyk
o fe’kuph lHkk dqyqikr ?ks.;kr vkyh-
rsOgk gh loZ eaMGh fe’kuleksjhy lj
inethP;k eG;kr eSnkukr tek >kyh o
rsGks cfg’drkaph izpaM lHkk Hkjfo.;kr
vkyh- ;k lHksps v/;{k Jh- ?kksyi gs gksrs-
;k lHksus etwj dsysys Bjko egRokps vkgsr%
1½ Mh- lh- fe’ku] iq.ks ‘kk[ksph iqu?kZVuk]
jk- f’kans o ikrkMs ;kauh cfg’dr oxkZaP;k
ukokoj o cfg’dr oxkZaP;k [kÚ;k yksderkl
f/kDdk:u] ikl d:u tks /kqMxwl pkyfoyk
R;kcn~ny lca/k cfg’dr oxkZph gh tkghj
lHkk rhoz fu‛ks/k O;Dr djrs- vkf.k ;kiq<s jk-
f’kans o ikrkMs ;kauh Mh- lh- fe’kurQsZ
cfg’dr oxkZP;k ukokoj dks.kr sgh cjsokbZV
dR; dsys rj R;kl cfg’dr oxkZP;k [k&;k
yksderkpk ikfBack ukgh o eg‛khZ f’kans ;kauh
Hkjfoysyh lHkk csdk;nsf’kj vkgs vls
ljdkjus o cfg’dr oxkZP;k fgrfpardkauh
letkos
ekaM.kkj & rkR;kck ukjk;.k f’kans ¼pkaHkkj½
vuqeksnd& ds- ds- ldV ¼ekrax½
iqLrh ns.kkj&ikaMqjax lVokth ok?kekjs ¼egkj½-
2½ ekxhy lHksrhy vkea=.kko:u Mh- lh-
fe’ku ‘kk[kkaP;k vktP;k lHksr gtj
jkg.;kdfjrk jk- ?kksyi] ,snkGs lRrwj] iksokj]
vuark Hkkansdj oxSjs vLi`’k iq<kjh vkikiY;k
tkrhca/kqlg vkys vlrk R;kal vkr ;sow u
nsrk jk- f’kans o R;kaP;k gLrdkauh tk.kwucqtwu
mienZ dsyk o lHksP;k osGsiwohZ dqywi oxSjs
ykowu eTtko dsyk] ;kcn~ny gh lHkk
R;kaPkk rhoz fu‛ks/k djrs-
ekaM.kkj & vkj- ds- dne ¼egkj ½
vuqeksnd& ds- ds- ldV ¼pkaHkkj ½
iq’Vh ns.kkj & rkR;kjke lknwth
xk;dokM¼ekax½-
frlÚ;k Bjkok}kjs 19.03.23 P;k fe’kuP;k
LkHksr ikl >kysY;k pkSF;k Bjkokr vaeykr
vk.k.ks lqpfoys vkgs-
jk- ?kksyi vkf.k brj eaMGhapk ofjyizek.ks
vieku dsY;kcn~ny fu‛ks/k O;Dr
dj.;kdfjrk] Mh- lh- fe’kups vkxkÅ
>kysys lHkkln Hkkslys] dkacGs] vkj- ds-
dne] ,u- ds- dne] ok?kekjs] ldV Ok Mh-
,l- xk;dokM ;akuh fe’kuP;k pkyw LkHksrwu
mBwu ;sowu vkIkY;k iq<kÚ;kcn~ny vknj
O;Dr dj.kkÚ;kdfjrk jkftukes ikBowu fnys-
;k /kS;kZcn~ny o lkekftd rRijrscn~ny
pkSF;k Bjkok}kjs vfHkuanu dj.;kr vkys
vkgs- Bjko ,snkGs ¼egkj½ ;kauh ekaMyk] Vh-
,l- dkanMs ;kauh R;kl vuqeksnu fnys rj
Vh- vkj- yks<s ;kauh iq’Vh fnyh
ofjy ?kVuso:u Mh- lh- fe’kuP;k dk;kZr
vLi‛; oxkZpk lgHkkx fdrir gksrk- eg‛khZ
f’ka|kcn~ny dk; Hkkouk gksR;k gs tls Li’V
gksrs rlsp vLi‛;kapk fgrkP;k iz‛ukoj egkj]
ekax] o pkaHkkj ,d= ;sowu d’kh Hkwfedk ?ksr
gsgh fnlwu ;srs- jk- f’ka|kP;k fe’kue/khy
www.research-innovator.com Research Innovator ISSN 2348 - 7674
International Multidisciplinary Research Journal
Volume II Issue III: June 2015 (99) Editor-In-Chief: Prof. K.N. Shelke
dk;kZP;k /kksj.kkeqGs MkW- vkacsMdjka’kh R;kaps
iVys ukgh-
Jh- e- ekVs ;kapk vLi‛;ks)kj
eg‛khZ f’kans ;kaP;k lngsrqcn~ny vLi‛;kaP;k
eukr T;kizek.ks ‘kadk fuekZ.k >kyh
R;kpizek.ks Jh- e- ekVs ;kaP;kcn~nygh lansg
fuekZ.k >kyk gksrk- ;kcn~nyps ,d i=
jaxukFk xaxk/kj lksuoGs ukokP;k xgLFkkus
Kkuizdk’kyk ikBfoys- R;kr EgVys vkgs] jk-
ekVs o R;kaps dks.kh Lusgh jk=h lkMs fru ps
lqekjkl ;sÅu QDr 4 rs 2 eaMGh cksykowu
R;kauk Eg.kkys ^vkeph bPNk T;kauk vkbZcki
ukghr R;kauk va?kksG ?kkykoh ijarq vkeP;k
,dk va?kksGhus dk rqeph ‘k q)rk gksbZy\*
vls cksywu va?kksGhpk csr jfgr d:u R;kauh
Lor% jk=h egkjokM;krhy izeq[k nksu jLrs o
,d nksu xYY;k >kMY;k o rs dkGks[krqu
ijr fu?kkys rksp ,d ble gkrkr fnok ?ksowu
R;kauk jLrk nk[kow ykxyk- R;kyk rs Eg.kkys]
^mtsM nk[kow udksl* ex gkrkrhy [kjkVk
mij.;kr xqaMkGwu jk- ekVs o R;kaps fe=
va/kkjkrp ijr xsys- ek>s er vls dh
vLi‛;ks)kj djko;kpk rj R;kauh vlk
va/kkjkr dk djkok v’kk va/kkjkrhy lsosoj
larq’B jkghy vlk vLi‛; lekt vkrk dqBs
va/k jkfgyk vkgs\ vLi‛;kauah lokZaxh.k
lq/kkj.kk vki.kp vkiyh d:u ?ks.ks vkiys
ifo= drZO; vkgs-
Jh- ekVs ;kaP;k eukr lngsrq vlsy vFkok
vkiY;k dk;kZl izfl/nh udks vlk fou;gh
dnkfpr vlsy] ijarq T;kaP;kdfjrk dk;Z
djkos R;kaP;k lansg fuekZ.k gksbZy vls
dk;ZdR;kZus okxY;kl R;kps fdrh nwjxkeh
ifj.kke gksrkr gs fnlwu ;srs-
ekV;kalkj[;kP;k ln~gsrwcn~ny ‘kadk ?ksow u;s
vlsgh er dkgh oRri=kauh izdV dsys-
vk.k[kh nksu ?kVuk ;kp lqekjkl ?kMyh-
ukxiwjP;k lkekftd ifj‛knsr eqacbZps
f’k{k.kea=h MkW- ijkatis ;kauh vkiY;k Hkk‛k.kkr
iq.;kr vLi‛;kaP;k fo|kF;kZadfjrk ts eksQr
olfrxg vkgs R;kr vLi‛; fo|kFkhsZ vkilkar
tkrhHksn dlk ekurkr ;kps mnkgj.k fnys- rs
Eg.kkys] pkaHkkj tkrhP;k fo|kF;kaZdMwu rdzkj
vkysyh dh] ^vkaEgh egkjjkagwuh mPp tkrhps
vkgksr vFkkZr egkj tkrhP;k fo|kF;kZcjkscj
vkaEgh Hkkstu dj.kkj ukgh- o egkj tkrhP;k
Lo;aikD;kus r;kj dsysys vUUk rj vkaEgh
eqGhp [kk.kkj ukgh!* ;k ?kVuspk mYYks[k
d:u ijkatI;kauh EgVys dh] o.kZJs’BRo
ukghls djko;kps rj lokZauh lersps rŸo
Lohdkjys ikfgts-
inaYkYa-:
dilat vaga- saamaaijak AaiNa Qaaima-k
dRiYTkaonaatUna baihYkRt¸ Aaiqa-kdRYTyaa ]poixat
va SaaoiYat AaiNa pIiDt Asalaolyaa jaatIMcaa
samaavaoSa dilat yaa saM&ot kolaa jaatao. Anna¸
vas~ va inavaara yaa maanavaacyaa maUlaBaUt garjaaÂ
prMtu yaa maUlaBaUt garjaaMpasaUna dilat ]poixat
haoto¸ %yaaMnaa iSaxaNaacaa AiQakar navhta.
%yaaMnaa iSaxaNaapoxaa raojacyaa AnnaacaIca kaLjaI
haotI. to ]ccavaNaI-ya ihMdUMcyaa saamaaijak¸ Qaaima-
k va Aaiqa-k gaulaamaigarIt jaIvana jagat haoto.
ASaavaoLI %yaaMcyaa isqatIt pirvat-na GaDvaUna
AaNaNyaasaazI %yaaMcyaat svaaiBamaana inamaa-Na
krNao¸ Aa%maivaSvaasa jaagaRt krNao AaiNa
%yaaMnaa saMGaiTt k$na nyaayaasaazI saMGaYa-
krNyaasaazI tyaar krNao mah<vaacao haoto.
yaasaazI pqama dilataMcao samaajapbaaoQana AaiNa
saMGaTna GaDUna AaNaNyaasaazI yaa dilato<ar
samaajasauQaarkaMcao yaaogadana mah<vaacao haoto.
%yaacaaca pirNaama mhNaUna Da.baabaasaahoba
AaMbaoDkraMcyaa kayaa-laa p`caMD p`itsaad imaLalaa
Asao mhNata yao[-la.
www.research-innovator.com Research Innovator ISSN 2348 - 7674
International Multidisciplinary Research Journal
Volume II Issue III: June 2015 (100) Editor-In-Chief: Prof. K.N. Shelke
lanHkZ xzaFk %
1- fonHkkZrhy nfyr pGoGhpk bfrgkl ¼Lokra«;iwoZdkG½] ,p-,y-dkslkjs] usgk izdk'ku] ukxiwj
&
2- e/;izkar & oÚgkMkrhy MkW- vkacsMdjiwoZ nfyr pGoG] olar ewu] lqxkok izdk'ku] iq.ks &
3- lanHkZ nfyr pGoGhpk] HkkLdj y{e.k HkksGs] ctkt ifCyds'kUl] vkejkorh &
4- yksdjktk 'kkgw N=irh & MkW- jes'k tk/ko-lqjs'k ,tUlh] iq.ks &
5.ekaoiNasaavao Satk : sauQaarNaavaad va marazI saaih%ya Da.sauQaakr Saolaar.sva$p Pa`kaSana¸ AaoOrMgaabaad ¹2008