CentreonStrategiesforPublicandCivilEntrepreneurs
www.publicspace.nl
@stevendewaalDr.StevenP.MdeWaal
StrategischManagementvoordePubliekeZaak
LeergangVoorzittersNVTZ/VTOI-NVTKAmersfoort10april2018
1 1
Actievewebsite:www.publicspace.nl&windownaarpublicaties
2 2
DenkNetwerkmetMissie:“CreatingWinningStrategiesfortheCommonGood”SPACE:CentreonStrategiesforPublicAndCivilEntrepreneurs
Hoofdthema:BevorderenActiefBurgerschapen(Maatschappelijk)OndernemerschapMiddelen:Actievewebsite,socialmedia,debatbijdragen,lezingen,congressen,boeken/publicaties,eigenresearch,eigendebatten,studies
Opgericht2001.Zelfstandigestichtingsinds2004Geenexternefinanciersofopdrachtgevers;geencompromisteksten:OnafhankelijkGeenrationelepretentie:MissiegedrevenNietwinst-ofsubsidiegericht:Non-ProfitPercasus/issueopzoeknaarbesteexpertiseenmeningen:DenkNetwerk,geenDenkTank
3 3
Focusbinnenthema’sPublicSPACE
EthiekWaarden Karakter
PositieMacht
Politieketactiek
LEIDERSCHAP
PublicValueStrategischecontext
KrachtenveldToekomst
MesoGovernance:Invloed&Impact|Waarden&Missie|Oordeel&Selectie
Nationalecontext:Institutioneleorde|Elite-discussie|Sturingpubliekearena
SleuteltermenNederlands:Founder‘MaatschappelijkeOnderneming’(2000)|Diversestudieszorg:ziekenhuizen(2002),
thuiszorg(1998),1elijnszorg(2004)|Ontwerpermodelvisitatieswoningcorporaties(2006)|Originator‘DeDisruptieveBurger’(2015),PolderPaternalisme(2014),ChinaZorg(2011)
Internationaal:DutchsystemofHealthCare|TheValue(s)ofCivilLeaders’(proefschrift2014)
4 4
Laatsteboeken
Aankomend: ‘Civil Leadership as Future Leadership. The answer to disruptive technologies leading to power of citizens’
5 5
OpbouwA. WatisStrategie?B. Uwbijzonderepositie:MaatschappelijkeOnderneming*C. Inzoomend:StrategievoordePubliekeZaak**D. RolRvTinStrategieSpecialeconceptendielangskomen:PublicValueDisruptiefBurgerschapAnderepubliekearenaTussendoorveelruimtevoorallestrategischecasussen:uweigenorganisatie,formeelgeagendeerdofjuistniet,vancon-collega’s• Conceptgelanceerdenstrategischomschrevenin2000inDrs.S.P.M.deWaal‘Nieuwestrategieënvoor
hetpubliekedomein.Maatschappelijkondernemenindepraktijk’(Samsom)• TitelboekS.P.M.deWaal[2008][BoomLemma]
6 6
Watisstrategie?
7 7
Strategie*Meeruiteensituatiehalendande(ongelijke)machtsverhoudingenvoorspellen(beatingtheodds).Gaatterugopmachiavellianintelligencevanprimaten(opniveauvanindividuengroepmetomgeving).Belangrijkecompetenties:• Futuring• Tothinkahead• Strategemen(SunTzu,Odysseus)• Benuttenconflictenensmedenallianties• Oporganisatieniveau:alignment,flexibiliteit,gehoorzaamheid,organiserenlokaleslimheidGaatomstrategischmanagement,veelverwarringmetstrategischeplanning.Plan≠Strategie.Instrategischetermenkaneenstrategischeplanhinderen**Kernkwestie:hoebelangrijkis‘destrateeg’&strategischgedraginfrontlinie(s)?* VeelinFreedman,‘Strategy.Ahistory’** Mintzberg,‘StrategySafari’
8 8
Voorbeelduitechtecompetitie:sportieveprestatiesafgezettegenbeschikbaremiddelen
9 9
MisverstandenStrategie=strategischplan*Strategie=abstract,rationeel,zakelijkStrategie=vooralgerichtopopdrachtgeversofkapitaalverschaffersMijnperspectief:StrategischmanagementiscruciaalDepersoonenstrategischepositievandestrateeg**StrategicIntentWho’sonthebus?*** * Mintzberg‘StrategySafari’** SunTzu‘ArtofWar’*** Collins‘GoodtoGreat’
10 10
Kenmerkenvaneengoedestrategie
• Iseenvoudiguitteleggen• Wordtinternbreederkendenherkend• Leidttotpersonelewisseling,indiennodig• Isandersdandeanderenindebranche(onderscheidend,liefstdeeerste*);zoniet,
danbochtafsnijden**• Hetonderscheidendeishandhaafbaarenpastinbelangrijketrends†• Heeftpersoonlijkesteunvandetop,pastinhun‘levenscyclus’enwordtopkarakter
herkend• Pastookoplangeretermijnbijpositieenpolsstokorganisatie;daarwaarditwringt
zittenercrucialetussenstappenin;denoodzakelijkepijnlijkestappenwordendirectgenomen
* FirstMoverAdvantage** LeapFrogMove(s)† Hoemodernisditnog?‘Disruptive’newnameofthegame;McGrath‘Theendofcompetitiveadvantage’
11 11
Aandebasis:strategischdenken
12 12
Beteretyperingstrateeg:godinAthene(enhaarbeschermelingOdysseus)
Kenmerken/skills:• Strijdenwijsheid• Geborenuithoofdofficiëlehoogstegod,maarmet
wapenuitrustingaan• Deslimstegod• Feminieneslimheidinoorlog(tegenover‘domme
kracht’Ares)• Bedachtopenzelfcreatiefinlisten• Inzichtinenanticiperendengebruikmakendvanalle
emotiesmensheidengoden*
*LeesShakepeare,DeProoi,Luyendijkentrapnietinhetnaïevemisverstandvanuitmaakbaarheidsmythesdatanalyse&kennisendaarnaregels&toezichtdituitdewereldhelpen.
13 13
Kernkenmerkenstrategischdenken*
a. Cybernetisch:verschillendefactoren,inhunverondersteldeontwikkelingenhunmogelijkeinteracties,leidendtoteenmogelijkeuitkomst
b. Futuring:dromerigenparanoïdenaarvorenkunnenkijkenc. Slim/listig:zieneninschattenwelkekansenencontextengeschiktzijnvoor
opportunistisch&handighandelennaargelegenheid
*Zie:https://www.linkedin.com/pulse/strategisch-denken-cybernetisch-futuring-slimmig-steven-p-m-de-waal
14 14
De(onmogelijke)kunstvanhetvooruitkijken
• Patronenherkennen,ookalszevervelendoftaboezijn;dingen‘zien’en‘lezen’;
• Zo‘objectief’en‘ontspannen’mogelijk,alsobservator• Terwijlde‘strateeg’goedmoetbeseffenwaarhijstaat,sterkte/zwakte,eerdereneigingen;
• HetisTrendsincombinatiemetMovesendanweerdeinteractieenhetsuccesdaarvan:Gameextrapolatieen-anticipatie
• ScenarioDenkenhelptom‘toekomsten’tebe-enoverdenkendieandersweggefilterdzoudenworden(breektdegeestopen).
15 15
Strategiegaatuiteindelijkomeenglazenbolenvandaaruittochslimmestappenzetten
16 16
Strategischmanagement
voordepubliekezaak
17 17
BURGER
BEDRIJFS- LEVEN
VERBREDEN
LOBBY & VERANT- WOORDING
ALLIANTIE MVO
LOBBY & COMPLIANCE
NGO & NPO
PUBLIEK PRIVATE SAMEN
WERKING GELIJK SPEELVELD
CO PRODUCTIE
TERRITORIALE DECENTRALISATIE FUNCTIONELE DELEGATIE
FINANCIELE PRIKKELS JURIDISCHE PRIKKELS
INTERACTIE
SAMENWERKEN
LIBERALISEREN
PRESSIE GROEPEN PARTICULIER
INITIATIEF
INTERACTIE
PROTEST
PARTICIPATIE
ZELF ORGANISATIE
het PSF Wybertje © Public SPACE 2005
OVERHEID
18 18
Publiekkrachtenveld
BeeldmateriaaluitFDover‘Strategischmanagementvoordepubliekezaak’
19 19
PublicValuealsmaatvoorsociaalresultaatDrieniveaus• Output (resultaat,zichtbareservices)• Outcome (maatschappelijkeffect)• institutioneelniveau (vertrouwenenlegitimering)BijsturingopbasisvanNewPublicManagement*wordtalleenheteersteniveaugenomen.Publiekeenmarktdienstenzijnhieringoedvergelijkbaar,maarvoormaatschappelijkevraagstukkenenpubliekeservicenietvoldoende.Marktpartijendieinstitutioneelterdiscussiekomentestaan,ontdekkentoenemendookdatpresterenopheteersteniveauonvoldoendeisvoorlegitimeringensteun(voorhoede:sharedvalue).PublicValueisdaarmee(inmiddels)eengoedbestuursconceptvoorzowelpubliekealsmarktpartijenenlokteerlijkervergelijkinguit.*Verkeerdbegrepenbedrijfsmatigheiddooroverheid
20 20
Specialeeffectenop‘strategie’publiekediensten• Maatschappelijkrendement(PublicValue)i.p.v.rendementopvermogenof
(winst-)marget.o.v.omzet• Perceptiemanagementvanmaatschappelijkrendementen“trustfactor”cruciaal• Meta-strategiecruciaal(strategieomtoteigenstrategischeruimtetekomen):het
vergrotenvanhandelingsvrijheid.Factoren:- Betekeniseigenreputatieenvanconcurrent- Veeldeelnameaanlandelijkoverleg.Paradox:daarnietvernieuwing,maar
gemiddeldeenhoudtinvloedoverheid(te)groot,terwijluiteindelijkpatiëntenverwijzercruciaal
- Veel‘accountmanagement’naarpolitici,overlegcircuits,opinionleaders,media• PublicValuealleeninallianties.Ookdezepubliekeffect.Zwakkemeetbaarheid
Institutioneleenculturelecontextstuurtopanonimiteit,onpersoonlijk,rulebased,terwijlgeenenkelevalidestrategiekanzonderstrategicintentenleiderschap(noodzaakpubliekleiderschap)
21 21
HetonontkoombarepubliekedebatoverPublicValuePublicdebatesaboutPublicValuehavethreedifferentfunctions:• Firstly,apublicdebateisawaytoestablishthePublicValueofthesocietaleffortor
projectofthecivilleader• Secondly,itisawaytojudgeandrecognizetheimportanceandintegrityofcivil
leaders,challengingtheircharacterandownvalues• And,finally,itisawaytoestablishiffurtherincorporationorinstitutionalizationof
thesocietalinnovationofthecivilleaderisvalidandnecessaryandhowthiscanbedone
So,thepublicdebatecanhithard,affectingcivilleaderspersonallyaswellastheirorganizations/networks,withlittleopportunitytocontroltheresult.ThebestwayistalkingaboutthePublicValues!
22 22
DeMaatschappelijkeOnderneming
NB:waaromRadenvanToezichtopNLpubliekedienstverlening!
23 23
Nederlandscorporatistischmodel.UniekindewereldUitvoeringpubliekedienstendoorprivatenon-profitorganisaties(maatschappelijkeondernemingen*)metveelwettelijkedwangenoverheidstoezicht:• wettelijkelicentieachtigeuniformiteit• overheidsregelgevingen-toezicht,opkwaliteitentarief,recenttoegevoegd:corporate
governance• publiekefaciliteitenresp.financiering• wettelijkeplichttotdeelnamevoor(doel-)burger,resp.acceptatieMaatschappelijke
OndernemingDitsysteemvanmaatschappelijkeondernemingengeldtin5sectoren:a. Woningcorporatiesb. PubliekeOmroepverenigingenc. (Bedrijfstak)pensioenfondsend. Zorg,zowelverzekeraarsalsaanbiederse. OnderwijsorganisatiesDaarnaastinanderesectorenookeen‘normaal’publiek/privaatmodel(bijv.cultuur)*OrigineelinDeWaal‘Nieuwestrategieënvoorhetpubliekedomein’Samsom(2000)
24 24
Nieuwconcept:maatschappelijkondernemen®
Burgers/samenleving
Maatschappelijke onderneming
Overheid
� Trust � Transparantie � Toezicht � Pro-actieve lobby
en plannen
� Profilering � Wie zijn competitors? � Wat is core-business � Portfolio
Markt
Koopkrachtige vraag Allianties Financiers
Internationalisatie
� Legitimiteit (corporate governance) � Fanclub � Maatschappelijke binding en
profilering
25 25
De3afwijkingenvande‘maatschappelijkeonderneming’*
1. Hetis‘privateforpublic’en‘not-for-profit’;erzijnstake-holders,geenshare-holders;
2. Hetiseen‘maatschappelijkeonderneming’metwettelijkafgedwongeninkomstenenspelregels;desturingzitookinhetpubliekedomein;
3. Demeta-strategie(identiteit,legitimiteit,autonomie-strijd)bepaaltdaaromde‘gewone’‘markt’-strategie;ditzitelkaarsomsookindeweg,zowelpsychologischalsquawaardenoriëntatie.
* Sinds1991doorS.deWaalgeïntroduceerdconcept;uitgewerktinboek‘Nieuwestrategieënvoorhet
publiekedomein’(Samsom2000).
26 26
Disruptiealsdominantetrendmetgrote
strategischeeffectenPublicSPACE:dusook
disruptieveburgermacht
27 27
DisruptieisbelangrijksteterminstrategieliteratuurConcurrentietussenplatforms,tenkostevan‘pipeline’-ondernemingenNieuwstedefinitie:toetredersvanbuitenregulieremarktdoorinnovatieverechtstreeksetoegangtotdoelgroepenhunwensen.DirecteruilencommunicatieiskeyEnd-to-endmodel(vangrondstofnaarverwerkingnaareindproduct/dienstnaarklant)isoutofdateNieuwegrondstofisdataKenmerken:• Gebruikgroteinformatie-encommunicatiekracht‘atthefingertip’,wereldwijdmetmassaalbereik(IndustriëleRevolutie3.0)• Hetisnogsteedsmarkt.Concurrentienutussenplatforms.Succesfactoren:sympathie,community,toegang,handsonservice,eigenregiegevoel• Enormedirecteruil-encommunicatiecapaciteit,ookvoorconsument• Bezitnietlangervoorsprong,vaakachterstand(voorbeeldenUberenAirbnb)
28 28
Platformeconomyheeftalgewonnen
29 29
ConceptPublicSPACE:DisruptieveBurgerGeenvaagengemakkelijkbeleidsvoornemen,alsofoverheidofpolitiekerovergaat,maarrevolutieinICT(&Informatie&Communicatie&Media)-technologieHoofdkenmerken:• Slim Enorme,noggroeiendecomputer-power• KleinenMobiel Dichtbijpersoonenpersoonlijk;altijd‘athand’• Nietalleendata,ookbeeld Real-timeenReal-life• Massabereik,ookwereldwijd ConnectieenCommunity,overalenaltijd
&verwachtingItisnottechnology(‘stupid’)Hetissociaal-technologisch:enormeffectopmentaliteitengevoelvanregieeninvloedvaniederindividu
30 30
Veelkenmerkenzeertoepasbaaropwensenmoderneburgerenduspubliekesector(ookhier:bestuurderszienhetvaakalslaatste)
31 31
Groteimpactoppubliekesectorenpolitiek*a. Sneller,krachtigerspontaneorganisatie:richtingpolitiekenonderlingesolidariteit;
opkomstburgercollectievenb. Medezeggenschapalweggegevenc. Publiekeopinievoorheteerstwerkelijkpubliekd. Toekomstaanco-productie:meedoenvolgenseigencompetentiesen
voorwaardene. Drukopvertegenwoordigendedemocratie:opiniesnietlangerviadebat;dataen
kennisnietlangerviainstituten.Alle‘vertegenwoordigende’functiesenstructurenhebbenzelfdeprobleem
f. Gewenningaantoegang,informatie,‘meedoen’.Bijpassendeverwijten:arrogant,regentesk,geïsoleerd,bureaucratisch
g. Grootsteprobleemdegegroeidecultuur,nietvanburger,maarvanbestuur:polderpaternalisme.Nietwisdomofthefewmaarofthecrowd.Arrogantiebinnenkamertjesomgezetnaarpubliekleiderschap
*Uitkomstvanca.200debattensindsmei2015
32 32
MuseahebbennoodzaaknieuwetechnologiedoorEerste: Nieuwe technologie in de klassieke verhouding Tweede: Nieuwe technologie leidend tot nieuwe interactie: Met de familie een schilderij beleven:
Verdere uitwerking n.a.v. enige lezingen Cultuursector: https://www.publicspace.nl/2017/06/15/ cultuursector-passief-consumeren-naar-co-produceren -antwoord-op-disruptieve-burger/
33 33
PolderPaternalismeisvoorbij
34 34
Polderpaternalisme‘AlswijerinDenHaagsamen(‘polder’)uitzijn,isdatgoedbedoeld(‘paternalisme’),dusvooronshetmeestoptimaleenrationelecompromisenkunnenwedatdus(???)uniform(???)opleggenaan16miljoenNederlanders,voorhuneigenbestwil(weer:paternalisme)’Heeftonslandvergebracht,ooknaverzuiling
35 35
PaternalismeisdominantebestuursstijlinNederland,opalleniveaus(vaakookRvTenbestuurder):
• Webedoelenhet(toch)goed• Wezijnintegerenhebbenhetbestemetuvoor• Hetisbelangrijkergoedovertepratenentotrationele,uitvoerbarecompromissentekomen(diewijdanbedenkenenuitvoeren)• Uoverzietnietalleaspecten,hetiscomplexerdanudenkt,laathetaandeskundigermensenover• Ukunthetnietzelf,ubentkwetsbaar,wijgaanditzogoedmogelijkvooruoplossen:wijzorgenvooru• SamenstaanwesterkendatisbetervoordezwakkerenofinnoodNieuwTijdperk:Depretentiesenafgedwongenpassiviteitvanpaternalismewordendoorgeprikt
36 36
Burgerschapenco-productieburgers
37 37
Co-productie
Denieuwetechnologiemaaktdatmedezeggenschapalomenbijiedereenis,alspaternalistischmiddeldusuitgewerktHetenigedatnogwerktendaarbijpastisco-productieinprimaireprocesGrootsteculturelestrijdmetaanbodcultuurencultuurvanprofessionals
38 38
Co-productieveiligheid
39 39
Technologieookinterntoegepast:revolutieinsturingenorganiseren
40 40
Revolutiesinsturingenorganiseren:Platformorganisaties
- Platformorganisaties,zowelnaarklanten(directeraadpleging?)alsnaarpersoneel
- Agile(flexibel,kleinschalig,oplossingsgericht)organiseren- Co-productievergtookhorizontalisering- Burgersdiezichzelforganiseren:CommonsenCoöperaties
Hoedaarmeeomgaan?
EffectopRvT:- Weetwatdirectonderhuurdersenkomendehuurdersleeft?- Mythevanhiërarchiewordtdoorbroken:IsBestuurderwel
besteaanspreekpunt?Deelvanoplossingofdeelvanprobleem?
- Hoeomgaanmetuitkomstendirecteraadplegingen?
41 41
Oude‘corporate’beeldkantelt,ookinternplatform:
42 42
Complexiteitverminderjenietdoorermanagementaantoetevoegen:
Management zat zichzelf in de weg: Al in ‘91 studie Heroverweging Thuiszorg als beter model voorspeld, toch door geen manager overgenomen, dus pionier direct uit zorg (2006). Misverstand: ‘afschaffing management’. Kern: professional managet zelf dankzij zeer geavanceerd digitaal platform (Disruptie Management).
43 43
RolRvC/RvTbijStrategievoorde
PubliekeZaakvanuitMaatschappelijkeOnderneming
44 44
Veelvoorkomendefouteningovernanceconceptsindsjaren90
a. Ontbrekendedrukvanaandeelhouders:structuurb. Ontbrekendeonafhankelijkeinformatievoorziening:cultuurc. Ontbrekendeeigenmaatschappelijkedoelstellingen:conceptueel&structuur&
misinschattingvanpolitiekTevens:• Eenonafgemaaktordeningsdebat,dusverhoudingmetoverheidtroebel(private
facade)• Metschaalvergrotingnietverbeterd:alsformelestructuurnietklopt,danis
informeleveelbelangrijker
45 45
Samenvattingbelangrijkstestrategischeissues,ookvoorRvT/RvC
Fundamenteel:- Watwildenieuweburger?- WaaromzoujeineenRvTgaanzittenalsjeprivatefaçade
vooroverheidsbeleidbent?- Antwoord:Onzevisieoponzepublicvalue(s)Inhoudelijk:geeftstrategieantwoordopvragennaar:- Demografischprofielcliënten- Schaalgroottemetverbinding:RegioconnectieenModulair
Organiseren- Nichesinconcurrentie- Reputatie(naastlegitimeringjuridischenpolitiek:
compliance)- Warfortalentenstrategischperspectieffortalent
46 46
BelangrijkekeuzevoorRvC:welkestrateeghebbenwenodig?
47 47
Leiderschapispersoonsgerichtencontextueel*:isdit(onze)juisteleidervoorditmoment?
Kanzodusnietbeantwoordworden:Kandezeman/vrouwdezeTourvooronswinnen?Grotemisvattingenoverheid:• dathetalleenenvooraltoelatingsvraagstukis• daterformeleevidencebasedtestenvoor
leiderschapbestaanendusinlabgetestkanworden(slagjegaandenaarparticiperendeobservatie)
• wordtvanafmede-beoordelingwelmede-verantwoordelijk
*Zie:https://www.publicspace.nl/publicaties/essays/nvzdcertificaat-zorgvisie-april2014
48 48
Cruciaalnieuwframeondermijndefinitievanmaatschappelijkleiders*
MaatschappelijkleiderszijnprominenteburgersdiezichopenlijkenindringendmetdepubliekezaakbemoeienZezijntendeledaarmeeconcurrentvanpolitiekeleidersindepubliekeruimte/arena.Staathaaksopretoriekvan‘gewoneburger’,‘zelfredzameburger’of‘man/vrouwindestraat/wijk’Zedoenditopvrijwillige,minofmeeraltruïstischebasis,maarzezijngeen‘vrijwilliger’inklassiekezinMaatschappelijkleiderskunnendusgoedwordenaangetroffeninboardrooms,profitennon-profit,vanuitgoedburgerschap(BurgerschapindeBoardroom)Staathaaksopcultuurenprofessionaliseringvanmanagementafgelopendecennia**, maar ook op elitekritiek rechts-extremisme *Dr.SPMdeWaal‘Thevalue(s)ofCivilLeaders’,Eleven2014
**Zie SPM de Waal in S&D oktober 2013, De publieke sector verdient goed management; www.publicspace.nl/publicaties/essays
49 49
GewoongoedbestuurofGoedbestuur?
Goedbestuurkaneentechnischeaanduidingzijn(goedmanagement,ordelijk,doelgericht,consistent,conformregels,compliant,codevolgend)ofeenmoreel(goedebedoelingen,goedkarakter,goedgedrag,goededoelen,goedeafwegingen)Bestuurkent5bouwstenen:1. Karakter,intentiesendeugden(mens)2. Resultatenwillenenhalen(manager)3. Goedeafwegingenmakeninstrategieencontext(praktische
wijsheid)4. Leiderschap:mensenmeekrijgenindezerichtingenkoersen
intenties(leider)5. Positiebereiken,hanterenenbenutten(politicus)