J Nurs sci Vol 34 No 1 January - March 2016
Journal of Nursing Science 53
The Influences of Stress, Financial Status, PerceivedSeverity of Symptoms, and Perceived Barriers on Health-Promoting Behaviors in Pelvic Malignancy Patients Undergoing Radiation Therapy*
Wichittra Nootyoo*, Kanaungnit Pongthavornkamol, RN, PhD1,
Aurawamon Sriyuktasuth, RN, DSN1, Jiraporn Setakornnukul, MD2
Corresponding Author: Associate Professor Kanaungnit Pongthavornkamol, Faculty of Nursing Mahidol University, Bangkok 10700, Thailand; e-mail: [email protected]* Master Student in Master of Nursing Science Program in Adult Nursing, Faculty of Nursing and Faculty of Graduate Studies, Mahidol University1 Faculty of Nursing, Mahidol University, Bangkok, Thailand2 Faculty of Medicine, Siriraj Hospital, Mahidol University, Bangkok, Thailand
J Nurs Sci. 2016;34(1):53-65
Abstract Purpose: To study health-promoting behaviors and the influences of stress, financial status, perceived severity of symptoms, and perceived barriers on health-promoting behaviors in pelvic malignancy patients undergoing radiation therapy. Design: A correlational predictive study. Methods: The study sample comprised 86 patients with pelvic malignancies who were receiving radiation therapy at one University Hospital in Bangkok. The sample was selected using purposive sampling, and questionnaires were used in collecting data including 1) the personal data form including financial status 2) perceived severity of symptoms questionnaire 3) ST-5 stress questionnaire 4) perceived barriers to health-promoting behaviors questionnaire and 5) Health Promoting Lifestyle Profile II. Data were analyzed by descriptive statistics and multiple regression analysis. Main findings: The average score of health-promoting behaviors was 157.58 points (M = 3.03, SD = 2.70). The multiple regression analysis revealed that all independent variables could jointly explain 78.5 % of variance in health-promoting behaviors with statistical significance (R2 = .785, F(4, 81) = 73.763, p < .001). Three factors were found as predictors of health-promoting behaviors which included perceived severity of symptoms (β = - .456, p < .001), stress (β = - .268, p < .01) and perceived barriers to health-promoting behaviors (β = - .235, p < .05). Conclusion and recommendations: The researchers suggest that nurses should be encouraged to adopt health-promoting behaviors in pelvic malignancy patients undergoing radiation therapy. Assessing their stress, helping them to manage the symptoms and reduce perceived barriers to practice of health-promoting behaviors would improve the patient’s treatment outcomes and their quality of life.
Keywords: pelvic cancer, radiation therapy, health-promoting behaviors
J Nurs sci Vol 34 No 1 January - March 2016
Journal of Nursing Science54
J Nurs Sci. 2016;34(1):53-65
อทธพลของความเครยด สถานภาพทางการเงน การรบรความรนแรงของอาการ และการรบรอปสรรคตอพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพในผปวยมะเรงองเชงกรานขณะไดรบรงสรกษา*
วจตรา นชอย* คนงนจ พงศถาวรกมล, PhD1 อรวมน ศรยกตศทธ, DSN1 จราพร เสตกรณกล, พ.บ.2
บทคดยอ วตถประสงค: ศกษาพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพและอทธพลของความเครยด สถานภาพทางการเงน การรบรความรนแรงของอาการและการรบรอปสรรคตอพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพในผปวยมะเรงองเชงกรานขณะไดรบรงสรกษา รปแบบการวจย: การศกษาความสมพนธเชงทำานาย วธดำาเนนการวจย:กลมตวอยางเปนผปวยมะเรงองเชงกรานขณะไดรบรงสรกษาทเขารบการรกษาในโรงพยาบาลมหาวทยาลยแหงหนงในกรงเทพมหานครจำานวน86 ราย ใชวธเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจงรวบรวมขอมลโดยใช 1) แบบสอบถามขอมลสวนบคคล รวมสถานภาพทางการเงน 2) แบบสอบถามการรบรความรนแรงของอาการ 3) แบบสอบถามความเครยด ST-5 4) แบบสอบถามการรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ และ 5)แบบสอบถามการปฏบตพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพวเคราะหขอมลโดยใชสถตเชงพรรณนาและการวเคราะหอำานาจการทำานายโดยใชสถตวเคราะหถดถอยพหคณ ผลการวจย: คะแนนพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพโดยรวมเฉลย157.58คะแนน(M=3.03,SD=2.70)ตวแปรอสระทงหมดสามารถรวมอธบายความผนแปรของพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพของกลมตวอยางไดรอยละ78.5(R2=.785,F
(4,81)=73.763,p<.001)โดยพบวาปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพอยางมนยสำาคญทางสถต
ไดแกการรบรความรนแรงของอาการ(β=-.456,p<.001)ความเครยด(β=-.268,p<.01)และการรบรอปสรรคในการปฏบตพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ(β=-.235,p<.05) สรปและขอเสนอแนะ: ผวจยเสนอแนะวาพยาบาลควรสงเสรมการปฏบตพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพในผปวยมะเรงองเชงกรานขณะไดรบรงสรกษา โดยการประเมนความเครยด ชวยเหลอจดการกบอาการขางเคยงระหวางรบ การรกษาและลดอปสรรคตอการปฏบตพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพเพอสงเสรมผลลพธการรกษาและคณภาพชวตทดของผปวย
คำาสำาคญ: ผปวยมะเรงองเชงกรานรงสรกษาพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ
Corresponding Author: รองศาสตราจารยคนงนจ พงศถาวรกมล, คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล บางกอกนอย กรงเทพฯ 10700, e-mail: [email protected]* นกศกษาหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ คณะพยาบาลศาสตร และบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล1 คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล2 คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล
J Nurs sci Vol 34 No 1 January - March 2016
Journal of Nursing Science 55
ความสำาคญของปญหา
มะเรงองเชงกรานเปนกลมมะเรงทพบไดมาก1ใน5
อนดบของคนไทยการเจบปวยดวยโรคมะเรงกลมอวยวะ
ดงกลาว สงผลกระทบทงดานรางกายและจตใจ รวมทง
คณภาพชวตของผปวยแนวทางการรกษาทเปนมาตรฐาน
ของโรคมะเรงองเชงกรานไดแกการผาตดการใชรงสรกษา
การไดรบยาเคมบำาบดและ/หรอฮอรโมนบำาบดในปจจบน
มกใชการรกษารวมกนหลายวธ ซงการรกษาแตละวธลวน
สงผลใหเกดผลขางเคยงจากการรกษาทำาใหผปวยมภาวะ
สขภาพทเปลยนแปลงไปในทางทเลวลง โดยเฉพาะ
การรกษาดวยรงสรกษา ผปวยมะเรงไมนอยกวารอยละ
50-60ทไดรบรงสรกษารวมดวย1ซงปกตรงสรกษาตองใช
ระยะเวลาในการรกษาตอเนองกนประมาณ4-6 สปดาห
การรกษาดงกลาวสงผลใหเกดอาการขางเคยงจากการ
รกษา ซงความรนแรงของอาการขางเคยงจะเพมขนตาม
ปรมาณรงสทผปวยไดรบอาการขางเคยงดงกลาวมกสงผล
ทำาใหพฤตกรรมสขภาพของผปวยเปลยนแปลงไปสนใจใน
การสรางเสรมสขภาพนอยลง ซงพฤตกรรมดงกลาวสงผล
ตอคณภาพชวตและทำาใหผลการรกษาไมด2
พฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ (health-promoting
behaviors) หมายถง การปฏบตกจกรรมตางๆ เพอ
สรางเสรมใหมภาวะสขภาพทดทงรางกาย จตใจ อารมณ
สงคมและจตวญญาณ3ประเดนการสรางเสรมสขภาพใน
ผปวยมะเรงไดรบการสนบสนนใหมการศกษาวจยมาก
ยงขน ตามการจดอนดบงานวจยเพอเพมประสทธภาพ
ในการดแลผปวยมะเรงของสมาคมพยาบาลมะเรง
แหงสหรฐอเมรกา(researchagenda)ในปค.ศ.2009-
2013พบวาประเดนพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพเปนงาน
วจยอนดบท 1 ทสงเสรมใหศกษา เนองจากการสรางเสรม
สขภาพ เชน การลดการสบบหร การออกกำาลงกาย
การรบประทานอาหารทมประโยชน และการควบคม
นำาหนก สามารถลดความเสยงในการเกดโรคมะเรงและ
โรคเรอรงอนๆ รวมทงทำาใหชวตยนยาวเพมมากขน4 และ
ตามพระราชบญญตสขภาพแหงชาตพ.ศ.2555พบวาม
นโยบายใหประชาชนรวมทงผปวยโรคเรอรงสรางเสรม
สขภาพของตนเองมากกวารอใหสขภาพแยลงแลวจงดแล
สขภาพจากการทบทวนวรรณกรรมพบวาถาผปวยมะเรง
มการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทเหมาะสมจน
กลายเปนวถชวต จะสามารถลดการเกดโรคเรอรง
การกลบเปนซำาของโรคสงผลตอผลการรกษาทด5รวมทง
เพมคณภาพชวตของผปวยอกดวย6
Pender และคณะ ไดพฒนาแบบจำาลองพฤตกรรม
สรางเสรมสขภาพของบคคลโดยกลาวถงกลมมโนทศนหลก
ทมอทธพลตอพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพของบคคลไดแก
ลกษณะเฉพาะและประสบการณของบคคลและมโนทศน
ความคดและอารมณความรสกตอพฤตกรรมทปฏบต7
จากการทบทวนวรรณกรรมเกยวกบปจจยทสงผลตอ
พฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ ในสวนมโนทศนลกษณะ
เฉพาะและประสบการณของบคคลพบวารายไดอาจสงผล
ตอพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ โดยผปวยทมรายไดนอย
มโอกาสในการเขาถงการบรการทางสขภาพนอยกวาผปวย
ทมรายไดสง8 นอกจากนนยงพบวารายไดมความสมพนธ
กบพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพในผปวยตงครรภทมความ
เสยงสง9 อยางไรกดผลการวจยไมสอดคลองกบการศกษา
ของคนงนจพงศถาวรกมลและคณะ6ทพบวาสถานภาพ
ทางการเงนไมมความสมพนธกบพฤตกรรมสรางเสรม
สขภาพในผปวยมะเรงเตานมขณะรบรงสรกษานอกจากน
บางการศกษาพบวา แมผปวยทมรายไดนอย หากไดรบ
ขอมลหรอคำาแนะนำาในการสรางเสรมสขภาพ ผปวยจะม
พฤตกรรมสรางเสรมสขภาพทดขน10 ซงไมอาจสรปไดวา
รายไดหรอสถานภาพทางการเงนมบทบาทตอพฤตกรรม
สรางเสรมสขภาพในผปวยมะเรงระหวางรบรงสรกษา
หรอไมอยางไร
ผปวยมะเรงมกตองเผชญกบความเครยดทางจตใจ
ซงเกดขนไดตงแตไดรบการวนจฉยและจากอาการขางเคยง
จากการรกษาการศกษาในผปวยมะเรงเตานมพบวาผปวย
ทไดรบการวนจฉยใหมเกดความเครยดไดรอยละ 2311
ในผปวยมะเรงปากมดลกระหวางไดรบรงสรกษาพบวา
มความเครยดเกดขนเกยวกบโรคและการรกษา อาการ
ไมสขสบายภาวะแทรกซอนเปนตนซงความรนแรงของ
ความเครยดมความสมพนธเชงบวกกบจำานวนครงของการ
ฉายรงส12และพบวาความเครยดทางจตใจมความสมพนธ
J Nurs sci Vol 34 No 1 January - March 2016
Journal of Nursing Science56
เชงลบกบการปฏบตพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพในผปวย
มะเรงเตานมและไดรบยาเคมบำาบดเสรม13
นอกจากนการศกษาทผานมาพบวา การรบร
ความรนแรงของอาการทเกดขนจากรงสรกษาเชนอาการ
ออนลา สงผลใหผปวยมกจกรรมทางดานรางกายลดลง
มการออกกำาลงกายลดลง เคลอนไหวรางกายนอยลง
ดานจตใจสงผล กระทบทำาใหผปวยเกดความซมเศรา14
รวมทงผลขางเคยงอนๆ เชน อาการทองเสย หรอ
การปสสาวะบอย สงผลใหผปวยมอาการออนเพลยและ
ทำากจวตรประจำาวนไดนอยลงผลการศกษาของThune-
Boyleและคณะ15พบวาการรบรความรนแรงของอาการ
สามารถทำานายความซมเศราและความวตกกงวลได
สอดคลองกบการศกษาของ Leonhart และคณะ16
ทพบวาการรบรความรนแรงของอาการทางดานรางกายม
ความสมพนธกบภาวะทางจตใจและคณภาพชวตในผปวย
มะเรงเตานมอยางมนยสำาคญทางสถต แตยงไมพบ
ผลการศกษาในเรองการรบรความรนแรงของอาการ
ดงกลาววามอทธพลตอพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ
โดยตรงหรอไม
ในสวนของมโนทศนความคดและอารมณมผลตอ
พฤตกรรมการศกษาสรางเสรมสขภาพการศกษาในผปวย
มะเรงปอดพบวา การรบรอปสรรคสามารถรวมทำานาย
พฤตกรรมสรางเสรมสขภาพได17 อยางไรกดผลการศกษา
ไมสอดคลองกบการศกษาของพงษสทธพงษประดษฐและ
คณะ13ทพบวาการรบรอปสรรคตอการปฏบตพฤตกรรม
สรางเสรมไมมความสมพนธกบพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ
ในผปวยมะเรงเตานมและไดรบยาเคมบำาบดเสรม รวมทง
การศกษาในผปวยโรคขออกเสบรมาตอยดทพบวา
การรบรอปสรรคไมสามารถทำานายพฤตกรรมสรางเสรม
สขภาพได18 ตวแปรดงกลาวยงคงตองการความชดเจน
ในกลมผปวยมะเรงเพอนำาผลการวจยไปพฒนาเปน
กจกรรมเพอใหเกดประโยชนกบผปวยตอไป
จากการทบทวนวรรณกรรมพบวา แนวคดการสราง
เสรมสขภาพในกลมผปวยมะเรง ยงพบการศกษานอย
สวนใหญเปนการศกษาในผปวยระยะกอนและหลง
การรกษาผปวยมะเรงทอยระหวางการไดรบรงสรกษาพบ
การศกษานอยมากซงผปวยมะเรงทอยระหวางการรบรงส
รกษาตองเผชญกบความเครยดทางจตใจ และอาการ
ขางเคยงจากการรกษาอยางตอเนองและอาการขางเคยง
จะเพมขนตลอดการรกษานอกจากนนผลการวจยเกยวกบ
ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพยงไมเปน
ในแนวทางเดยวกน ทำาใหไมทราบปจจยทสงผลตอ
พฤตกรรมสรางเสรมสขภาพทแนชด ผวจยจงสนใจศกษา
ปจจยซง ไดแก ความเครยด สถานภาพทางการเงน
การรบรความรนแรงของอาการ และการรบรอปสรรค
ตอพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพในผปวยมะเรงองเชงกราน
ขณะรบรงสรกษาเพอใชอางองในกลมประชากรผปวย
มะเรงระหวางรบการรกษา ผลการวจยจะสามารถนำาไป
เปนพนฐานความรแกบคลากรทางการแพทยในการพฒนา
รปแบบเพอสงเสรมพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพของผปวย
ไดอยางเหมาะสมตอไปในอนาคต ซงจะสงผลใหเพม
คณภาพในการดแลผปวยมากขน ในขณะเดยวกนภาวะ
สขภาพและคณภาพชวตของผปวยจะดขนอกดวย
วตถประสงคของการวจย
เพอศกษา1)พฤตกรรมสรางเสรมสขภาพของผปวย
มะเรงองเชงกรานขณะไดรบรงสรกษาและ2)อทธพลของ
ความเครยดสถานภาพทางการเงนการรบรความรนแรง
ของอาการ และการรบรอปสรรค ตอพฤตกรรม
สรางเสรมสขภาพของผปวยมะเรงองเชงกรานขณะไดรบ
รงสรกษา
วธดำาเนนการวจย
การศกษาครงนเปนการศกษาวจยวเคราะหความ
สมพนธเชงทำานาย(correlationalpredictiveresearch)
ประชากรและกลมตวอยาง
ประชากร คอ ผปวยมะเรงทไดรบการวนจฉยเปน
มะเรงอวยวะองเชงกราน ประกอบดวย มะเรงในกลม
อวยวะสบพนธ มะเรงกระเพาะปสสาวะ และมะเรงลำาไส
ตรงทงเพศชายและเพศหญงอายมากกวา18ปทมารบ
รงสรกษาในโรงพยาบาลมหาวทยาลยแหงหนงใน
กรงเทพมหานคร
J Nurs sci Vol 34 No 1 January - March 2016
Journal of Nursing Science 57
กลมตวอยางในการศกษาครงนคดเลอกจากประชากร
แบบเจาะจง(purposivesampling)โดยมเกณฑการคดเขา
ดงน1)เปนผปวยมะเรงรายใหมไดรบการวนจฉยไมเกน6
เดอน และอยระหวางการรบรงสรกษา2) ไดรบการฉาย
รงสมาแลวอยางนอย1สปดาห3)สามารถสอสารอาน
เขยน และเขาใจภาษาไทยได 4) มการรบรวน เวลา
สถานทถกตอง5)ผปวยรบทราบการวนจฉยวาเปนมะเรง
6)ไมมโรครวมหรอภาวะแทรกซอนทรนแรงไดแกผปวย
ทไดรบออกซเจนและผปวยทมอาการหอบเหนอย และ
7)ไมไดรบการวนจฉยวามอาการผดปกตทางจตเวช
การกำาหนดขนาดกลมตวอยางใชการวเคราะหอำานาจ
ทดสอบ (power analysis) โดยการเปดตาราง Power
Analysis forMultiple Regression กำาหนดระดบนย
สำาคญท.05ใหระดบอำานาจการทดสอบ(powerofthe
test) .80 กำาหนดขนาดอทธพลปานกลางเทากบ .13
(mediumeffectsize)เนองจากยงไมพบงานวจยททำาการ
ศกษาเกยวกบปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมสรางเสรม
สขภาพในผปวยมะเรงระหวางการรบรงสรกษาจงใชขนาด
อทธพลปานกลางตามขอแนะนำาในการกำาหนดขนาด
อทธพลของงานวจยทางการพยาบาล19 ไดกลมตวอยาง
จำานวน86ราย
เครองมอการวจย
1.แบบบนทกขอมลสวนบคคลและประวตการรกษา
ทผวจยสรางขนสอบถามขอมลสวนบคคลเกยวกบเพศอาย
ระดบการศกษารายไดความเพยงพอของรายไดโรคระยะ
ของโรค ประวตการรกษา จำานวนครงของการฉายรงส
ปรมาณรงสทไดรบอาการขางเคยงตางๆเปนตน
2.แบบสอบถามการรบรความรนแรงของอาการ
ผวจยประยกตจากแบบประเมนความรนแรงของการ
บาดเจบตามการรบรของผบาดเจบของ จฬาลกษณ
ลมลอชา20แบบประเมนมลกษณะเปนNumericScale
คาคะแนนอยในชวง 0-10 คะแนน ปลายดานซายสด
(0คะแนน)หมายถงการรบรวาไมมความรนแรงของอาการ
ระดบความรนแรงของอาการจะเพมมากขนเรอยๆ
ตามคะแนนไปทางดานขวาของแบบวดปลายดานขวาสด
(10คะแนน)หมายถงการรบรวาอาการมความรนแรงมาก
ทสด ใหผปวยทำาเครองหมาย X ลงบนตวเลขทตรงกบ
การรบรความรนแรงของอาการของตนเอง
3.แบบสอบถามสถานภาพทางการเงนเปนขอคำาถาม
ในแบบสอบถามสวนบคคลทผวจยสรางขน โดยสอบถาม
เกยวกบรายไดและการรบรสถานภาพทางการเงนภายใน
ครอบครววาอยในระดบใด 1) เพยงพอ เหลอเกบ
2)เพยงพอแตไมเหลอเกบ3)ไมเพยงพอแตไมมหนสน
และ4)ไมเพยงพอและมหนสน
4.แบบสอบถามความเครยด ใชแบบประเมน
ความเครยดST-5ของกรมสขภาพจตกระทรวงสาธารณสข
เปนแบบสอบถามทไดรบการพฒนามาจากแบบสอบถาม
ความเครยดของกรมสขภาพจตจำานวน20ขอ(SST-20)
แบบสอบถามประกอบดวยคำาถาม 5 ขอ แบงการให
คะแนนในแตละขอเปน4ระดบ(จาก0มความเครยดนอย
มากถง3มความเครยดเปนประจำา)21การแปลผลเปน4
ชวงคะแนนไดแกคะแนน0-4หมายถงเครยดนอย5-7
หมายถงเครยดปานกลาง8-9หมายถงเครยดมาก10-15
หมายถง เครยดมากทสด มคาความเทยงของเครองมอ
โดยคาครอนบาคแอลฟา (Cronbach’s alpha
coefficient)ในกลมตวอยางเทากบ.80
5.แบบสอบถามการรบรอปสรรคตอการปฏบต
พฤตกรรมสรางเสรมสขภาพพฒนาโดยหทยรตนเวชมนส
โดยใชกรอบแนวคดของ Pender และคณะ7 และม
การดดแปลงเพอนำาไปใชในการศกษาการรบรอปสรรคตอ
พฤตกรรมสรางเสรมสขภาพในกลมผปวยมะเรงเตานมและ
ไดรบยาเคมบำาบดเสรมโดย พงษสทธ พงษประดษฐ13
แบบสอบถามประกอบดวยขอคำาถาม7ขอมการแบงการ
ใหคะแนนในแตละขอเปน4ระดบ(ตงแต1ไมเหนดวย
จนถง4เหนดวยมากทสด)การแปลผลเปน3ชวงคะแนน
ไดแก คะแนน 7.00-14.00 หมายถง การรบรอปสรรค
ระดบตำา 14.01-21.00หมายถง การรบรอปสรรคระดบ
ปานกลาง21.01-28.00หมายถงการรบรอปสรรคระดบ
สง มคาความเทยงของเครองมอโดยคาครอนบาคแอลฟา
ของกลมตวอยางเทากบ.85
6.แบบสอบถามพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ
ใชแบบสอบถามHealthPromotionLifestyleProfile
J Nurs sci Vol 34 No 1 January - March 2016
Journal of Nursing Science58
II(HPLPII)ของWalkerและคณะ22แปลเปนภาษาไทย
โดยอรวมนศรยกตศทธ23โดยใชวธtranslation-back-
translationmethodมการนำาไปใชในผปวยมะเรงเตานม
ระหวางรบการรบรงสรกษาโดยคนงนจ พงศถาวรกมล
และคณะ6 ไดคาความเชอมนเครองมอโดยคาครอนบาค
แอลฟาเทากบ0.93แบบสอบถามประกอบดวยขอคำาถาม
52ขอครอบคลมพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพทง6ดาน
มการแบงการใหคะแนนในแตละขอเปน 4 ระดบ (1-4)
โดย 1 หมายถง ไมเคยปฏบต 2 หมายถง ปฏบต
เปนบางครง3หมายถงปฏบตประจำาและ4หมายถง
ปฏบตเปนประจำา/สมำาเสมอการแปลผลเปน3ชวงคะแนน
ไดแกคะแนน1.00-2.00หมายถงการปฏบตพฤตกรรม
สรางเสรมสขภาพระดบตำา2.01-3.00หมายถงการปฏบต
พฤตกรรมสรางเสรมสขภาพระดบปานกลาง 3.01-4.00
หมายถง การปฏบตพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพระดบสง
มคาความเทยงของเครองมอโดยคาครอนบาคแอลฟา
เทากบ.96
การพทกษสทธกลมตวอยาง
การวจยครงนผานการรบรองจากคณะกรรมการ
จรยธรรมการวจยในคนคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล
มหาวทยาลยมหดล [หมายเลขเอกสารรบรอง (COA)
Si049/2015] โดยผวจยดำาเนนการขอความยนยอม
รวมทงการเกบความลบขอมลสวนตวของผเขารวมการวจย
ตามกระบวนการทกำาหนดเปนมาตรฐานสากลทกขนตอน
วธเกบรวบรวมขอมล
ภายหลงจากไดรบการรบรองจากคณะกรรมการ
จรยธรรมการวจยในคนและไดรบอนญาตใหเกบขอมลจาก
ผอำานวยการโรงพยาบาลผวจยขอความรวมมอจากหวหนา
พยาบาลหนวยสอนสขศกษา ตรวจสอบรายชอและ
คดเลอกกลมตวอยางทมคณสมบตตามทกำาหนดไว และ
สอบถามความสมครใจของผปวยในการเขารวมโครงการ
หลงจากนนผวจยเขาพบกลมตวอยาง แนะนำาตนเอง
อธบายวตถประสงคของการวจย และขอความรวมมอใน
การเขารวมการวจย โดยผปวยตดสนใจเขารวมการวจย
อยางเปนอสระหลงจากไดรบขอมลทเกยวของทงหมดแลว
หากผปวยยนดเขารวมการวจย ผวจยจะใหลงนาม
ในหนงสอแสดงความยนยอม และตอบแบบสอบถาม
โดยใชเวลาในการเกบขอมลประมาณ30-40นาทตอคน
การวเคราะหขอมล
โดยใชโปรแกรมสำาเรจรปทางสถต ขอมลสวนบคคล
และตวแปรทศกษา วเคราะหดวยสถตเชงพรรณนา
(descriptive statistics) ไดแก การแจกแจงความถ
รอยละคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานสำาหรบอำานาจ
การทำานายระหวางตวแปรทศกษา ไดแก ความเครยด
สถานภาพทางการเงน การรบรความรนแรงของอาการ
การรบรอปสรรคและพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของผปวย
มะเรงองเชงกรานขณะรบรงสรกษา วเคราะหดวยสถต
วเคราะหถดถอยพหคณ (multiple regression) แบบ
ปอนเขา(entermethod)หลงจากผานการตรวจสอบขอ
ตกลงเบองตนแลวโดยขอมลของตวแปรตามมการกระจาย
เปนโคงปกต (normal distribution) ตวแปรอสระและ
ตวแปรตามมความสมพนธแบบเสนตรงตวแปรอสระไมม
ความสมพนธกนเองสง (multicolinearity) และความ
แปรปรวนของความคลาดเคลอนมความคงททกคา
การสงเกต(homoscedasticity)
ผลการวจย
1. ลกษณะของกลมตวอยาง
กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง (รอยละ 66.3)
มอายระหวาง29-93ปอายเฉลย61.43ป(SD=1.42)
สวนใหญมสถานภาพสมรสค(รอยละ65.1)เกอบทงหมด
นบถอศาสนาพทธ (รอยละ 97.7) ระดบการศกษาสงสด
ในระดบประถมศกษา(รอยละ46.5)และใชสทธการรกษา
เปนสทธประกนสขภาพถวนหนามากทสด(รอยละ41.9)
จำานวนเกอบครงหนงไมไดประกอบอาชพ (รอยละ 44.2)
กลมตวอยางมรายไดครอบครวเฉลย36,505.81บาทตอ
เดอน(SD=4060.37)การรบรความเพยงพอของรายได
พบวามรายไดเพยงพอและเหลอเกบ (รอยละ 51.2)
รองลงมามรายไดเพยงพอแตไมเหลอเกบ(รอยละ27.9)
ขอมลดานความเจบปวยและการรกษา พบวากลม
ตวอยางรอยละ36.0เปนโรคมะเรงปากมดลกระยะของ
โรคอยในระยะท2(รอยละ46.5)รองลงมาเปนระยะท3
J Nurs sci Vol 34 No 1 January - March 2016
Journal of Nursing Science 59
(รอยละ 40.7) ระยะเวลาตงแตไดรบการวนจฉยเปนโรค
มะเรงจนถงขณะตอบแบบสอบถามเฉลย3.65เดอน(SD
=.17)กลมตวอยางประมาณครงหนงมโรคประจำาตวอนๆ
อยางนอย1โรค(รอยละ52.0)โดยพบวารอยละ44.2
เปนโรคความดนโลหตสง รองลงมา คอ โรคเบาหวาน
(รอยละ 22.1) กลมตวอยางสวนใหญเคยไดรบการผาตด
(รอยละ69.76)จำานวนครงในการฉายรงสเฉลย12.13ครง
(SD=11.00)ผปวยสวนใหญ(รอยละ74.4)ไดรบปรมาณ
รงสนอยกวา3,000เซนตเกรยหรอประมาณครงหนงของ
การรกษา
อาการขางเคยงทผปวยประสบระหวางการไดรบรงส
รกษาพบวาอาการขางเคยงทวไปผปวยมอาการเบออาหาร
(รอยละ39.5)รองลงมาเปนอาการออนลา(รอยละ12.8)
สวนอาการขางเคยงเฉพาะทพบวาผปวยมอาการปสสาวะ
กะปรดกะปรอย (รอยละ 34.9) รองลงมาเปนอาการ
ทองเสยและอจจาระกะปรดกะปรอย(รอยละ31.4และ
26.7ตามลำาดบ)การรบรความรนแรงของอาการโดยรวม
เฉลย3.78คะแนน(SD=.35)
2. พฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ
กลมตวอยางมคะแนนพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ
โดยรวมเฉลย157.58คะแนน(M=3.03,SD=.48)และ
เมอพจารณาพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพรายดานพบวา
คะแนนรวมเฉลยดานการจดการกบความเครยดมคะแนน
มากทสดเทากบ 28.10 คะแนน คดเปนรอยละ 87.81
(M=3.51,SD=.44)รองลงมาเปนดานการพฒนาทาง
จตวญญาณเทากบ30.52คะแนนคดเปนรอยละ84.77
(M= 3.39, SD= .55) ดานการมสมพนธภาพระหวาง
บคคลเทากบ 30.45 คะแนน คดเปนรอยละ 84.58
(M= 3.38, SD= .51) ดานโภชนาการเทากบ 28.40
คะแนน คดเปนรอยละ78.89 (M=3.15, SD= .54)
ดานความรบผดชอบตอสขภาพเทากบ 25.05 คะแนน
คดเปนรอยละ 69.58 (M = 2.78, SD = .70) และ
ดานกจกรรมทางรางกายเทากบ 15.06 คะแนน คดเปน
รอยละ47.06(M=1.88,SD=.74)ตามลำาดบดงแสดง
ในตารางท1
ตารางท 1 ชวงคะแนนคาเฉลยสมพทธสวนเบยงเบนมาตรฐานและระดบคะแนนของพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ
โดยรวมและรายดานของกลมตวอยาง(n=86)
พฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ
พฤตกรรมสรางเสรมสขภาพโดยรวม
พฤตกรรมสรางเสรมสขภาพรายดาน
- การจดการกบความเครยด
- การพฒนาทางจตวญญาณ
- การมสมพนธภาพระหวางบคคล
- โภชนาการ
- ความรบผดชอบตอสขภาพ
- กจกรรมทางรางกาย
ชวงคะแนน
ทเปนไปได
52-208
8-32
9-36
9-36
9-36
9-36
8-32
ชวงคะแนน
จรง
101-197
20-32
19-36
20-36
16-36
12-36
8-28
คาเฉลย
สมพทธ
3.03
3.51
3.39
3.38
3.15
2.78
1.88
ระดบ
คะแนน
สง
สง
สง
สง
สง
ปานกลาง
ตำา
SD
.48
.44
.55
.51
.54
.70
.74
3. ความเครยด การรบรความรนแรงของอาการ
และการรบรอปสรรค
คะแนนเฉลยความเครยดอยในระดบนอย(M=4.13,
SD= 3.30) การรบรความรนแรงของอาการอยในระดบ
ปานกลาง(M=3.78,SD=0.35)และการรบรอปสรรค
ตอพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพอยในระดบตำา(M=14.00,
SD=5.27)ดงแสดงในตารางท2
J Nurs sci Vol 34 No 1 January - March 2016
Journal of Nursing Science60
ตารางท 2 ชวงคะแนนคาเฉลยสวนเบยงเบนมาตรฐานและระดบคะแนนของความเครยดการรบรความรนแรง
ของอาการและการรบรอปสรรคตอพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพของกลมตวอยาง(n=86)
ตวแปร
ความเครยด
การรบรความรนแรงของอาการ
การรบรอปสรรค
ชวงคะแนนทเปนไปได
0-15
0-10
7-28
ชวงคะแนนจรง
0-12
0-10
7-26
คาเฉลย
4.13
3.78
14.00
SD
3.30
0.35
5.27
ระดบคะแนน
นอย
ปานกลาง
ตำา
4. อทธพลระหวางความเครยด สถานภาพทาง
การเงน การรบรความรนแรงของอาการ และการรบร
อปสรรค ตอพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพในผปวยมะเรง
องเชงกรานขณะไดรบรงสรกษา
ผลการวเคราะหอำานาจเชงทำานายดวยสถตวเคราะห
ความถดถอยเชงพหพบวา ตวแปรอสระทงหมดสามารถ
รวมอธบายความผนแปรของพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ
ของกลมตวอยางไดอยางมนยสำาคญทางสถตรอยละ78.5
(R2=.785,F(4,81)=73.763,p<.001)โดยพบวา
ปจจยทมอทธพลสงสดตอพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ
ไดแก การรบรความรนแรงของอาการ (β = -.456,
p< .001) รองลงมา ไดแกความเครยด (β = - .268, p<.01)และการรบรอปสรรคตอพฤตกรรมสรางเสรมสข
ภาพ(β=-.235,p<.05)ตามลำาดบสำาหรบปจจยดานสถานภาพทางการเงนพบวาไมมอทธพลตอพฤตกรรมสราง
เสรมสขภาพในผปวยมะเรงองเชงกรานขณะไดรบรงสรกษา
อยางมนยสำาคญทางสถตดงแสดงในตารางท3
ตารางท 3 ผลการวเคราะหความถดถอยเชงพหระหวางความเครยดสถานภาพทางการเงนการรบรความรนแรงของ
อาการการรบรอปสรรคตอพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ
ตวแปร
คาคงท
ความเครยด
สถานภาพทางการเงน
การรบรความรนแรงของอาการ
การรบรอปสรรคตอพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ
B
196.228
-2.035
-.716
-3.463
-1.117
SE
5.385
.604
1.318
.744
.464
β-
-.268
-.028
-.456
-.235
t
36.449
-3.369
-.544
-4.657
-2.407
p-value
.000***
.001**
.588
.000***
.018*
R=.886,R2=.785,R2Adjust=.774,F(4,81)
=73.763
*p<.05;**p<.01;***p<.001
การอภปรายผล
กลมตวอยางผปวยมะเรงองเชงกรานมคะแนน
พฤตกรรมสรางเสรมสขภาพอยในระดบสง โดยมคะแนน
รวมเฉลยอยท157.58คะแนนจากคาคะแนนทเปนไปได
52-208คะแนน(M=3.03,SD=.48)แสดงใหเหนวา
กลมตวอยางมการปฏบตพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ
คอนขางสมำาเสมอผลการศกษาครงนใกลเคยงกบการศกษา
ของพงษสทธพงษประดษฐและคณะ13ทพบวาพฤตกรรม
สรางเสรมสขภาพของผปวยมะเรงเตานมทไดรบยาเคม
บำาบดเสรมมคะแนนเฉลยพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพโดย
รวมอยท164.40คะแนน(SD=20.85)การทกลมตวอยาง
ในการศกษาครงนมคะแนนเฉลยพฤตกรรมสรางเสรม
สขภาพโดยรวมอยในระดบสง อธบายวาอาจเนองจาก
สวนใหญอยในวยผสงอาย มความมนคงทางดานอาชพ
ดานครอบครวและชวตทวไปมความรบผดชอบตอตนเอง
และสงคมทำาใหเกดความพรอมในการปฏบตกจกรรมเพอ
J Nurs sci Vol 34 No 1 January - March 2016
Journal of Nursing Science 61
สขภาพนอกจากนกลมตวอยางสวนใหญมสถานภาพสมรส
คมโอกาสไดรบความชวยเหลอในการดแลพฤตกรรมสราง
เสรมสขภาพจากคสมรสรวมทงบคคลรอบขางอนๆรวมกบ
กลมตวอยางไดรบการรกษาจากโรงพยาบาลมหาวทยาลย
มการจดการระบบบรการดแลผปวยทด โดยมการใหความร
เกยวกบการดแลตนเองทงกอน ขณะ และหลงไดรบรงส
รกษาทำาใหผปวยไดรบการตดตามและการดแลอยางใกลชด
จากบคลากรทางการแพทย นอกจากนกลมตวอยางยง
จดวาเปนผปวยมะเรงทไดรบการวนจฉยใหม โดยมระยะ
เวลาตงแตไดรบการวนจฉยเปนโรคมะเรงนอยกวา6เดอน
(M=3.65เดอนSD=.17)การเพงไดรบทราบการวนจฉยวา
เปนมะเรงอาจเปนแรงกระตนสำาคญทำาใหผปวยม
การปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพของตนเองเพอใหม
สขภาพดขน ตามคำาแนะนำาของบคลากรสขภาพ อยางไร
กดคะแนนเฉลยพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพโดยรวม
ในการศกษาครงนสงกวาจากการศกษาของ คนงนจ
พงศถาวรกมลและคณะ6ทพบวาคะแนนเฉลยพฤตกรรม
สรางเสรมสขภาพโดยรวมในผปวยมะเรงเตานมขณะไดรบ
รงสรกษาเทากบ141.77คะแนน(SD=21.12)อธบาย
ไดวาอาจเนองจากกลมตวอยางทแตกตางกนกลมตวอยาง
ผปวยมะเรงองเชงกรานทไดรบการวนจฉยใหมยงอยในชวง
เวลาทตนตวตอความเจบปวยทเกดขนอาจเปนแรงจงใจให
ผปวยใสใจในการดแลสขภาพตนเองมากขน รวมทงผล
ขางเคยงทเกดขนระหวางการไดรบรงสรกษายงไมรนแรงมาก
ทำาใหผปวยมการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพมากกวา
ผปวยมะเรงเตานมซงสวนมากไดรบยาเคมบำาบดรวมกบ
รงสรกษาในเวลาเดยวกน
ผลการศกษาพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพรายดาน
พบวากลมตวอยางในการศกษาครงนมพฤตกรรมสราง
เสรมสขภาพดานการจดการกบความเครยดอยในระดบสง
โดยมคะแนนสงสดในพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพทง 6
ดานแสดงวากลมตวอยางปฏบตกจกรรมทชวยผอนคลาย
ความเครยดของตนเองและมการแสดงออกทางอารมณท
เหมาะสมในแตละสถานการณเปนประจำาสมำาเสมอ
สอดคลองกบการศกษาของLauverและคณะ26ทพบวา
สตรรอดชวตจากมะเรงเตานมและมะเรงนรเวชสวนใหญ
ใชวธการเผชญปญหาทมประสทธภาพ คอ การยอมรบ
ปญหาการปรบความรสกและอารมณการยดศาสนาเปน
ทพงและการเบยงเบนความสนใจซงการเผชญปญหาดวย
วธการดงกลาวจะชวยใหผปวยมะเรงสามารถปรบตวตอ
การเจบปวยไดดขนตามระยะเวลาของการเจบปวย
สอดคลองกบการศกษาของพงษสทธพงษประดษฐและ
คณะ13ทพบวาผปวยมะเรงเตานมมพฤตกรรมสรางเสรมสข
ภาพดานการจดการกบความเครยดมประสทธภาพในระดบ
สง คอ ผปวยสามารถจดการกบความเครยดทเกดขนไดด
เชนกน
พฤตกรรมสรางเสรมสขภาพรายดานทมคะแนนอยใน
ระดบตำา ไดแก กจกรรมทางรางกาย โดยมคะแนนตำาสด
ของการปฏบตพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพทง 6 ดาน
แสดงวากลมตวอยางปฏบตกจกรรมทมการเคลอนไหว
รางกายในชวตประจำาวนหรอการออกกำาลงกายไม
สมำาเสมออาจเนองมาจากกลมตวอยางในการศกษาครงน
เปนผปวยทไดรบการวนจฉยใหมโดยระยะเวลาเฉลยตงแต
ไดรบการวนจฉยอยท3.65เดอนผปวยสวนใหญเพงไดรบ
การผาตดและมารบการรกษาดวยการฉายรงสตอหลงจาก
การผาตดประมาณ6สปดาหจงอาจยงมขอจำากดในการ
ใชแรง หรอการยกของหนก รวมทงตวผปวยเองอาจยง
ไมกลาทจะออกกำาลงกายทหนกเกนไปซงอาจเปนเหตผล
ทำาใหกลมตวอยางมกจกรรมทางรางกายนอยนอกจากน
อาจจะประกอบกบกลมตวอยางประสบกบอาการขางเคยง
ทเกดจากโรคและการรกษา เชน อาการออนลา (รอยละ
12.8) อาการปสสาวะกะปรดกะปรอย (รอยละ 34.9)
เปนตนซงพบวากลมอาการเหลานอาจขดขวางตอการทำา
กจกรรม รวมทงกลมตวอยางสวนใหญอยในวยผสงอาย
การเคลอนไหวรางกายคอนขางลำาบากทำาใหมกจกรรม
ทางกายทนอยลง สงผลใหคะแนนเฉลยพฤตกรรม
สรางเสรมสขภาพดานกจกรรมทางดานรางกายอยในระดบ
ตำาสอดคลองกบผลการศกษาของพงษสทธพงษประดษฐ
และคณะ13 และ คนงนจ พงศถาวรกมล และคณะ6
ทพบวาผปวยมะเรงเตานมมพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ
ดานกจกรรมทางกายอยในระดบตำาทสดเชนเดยวกน
J Nurs sci Vol 34 No 1 January - March 2016
Journal of Nursing Science62
ผลการวเคราะหความถดถอยเชงพหพบวาตวแปร
อสระทงหมดสามารถรวมอธบายความผนแปรของ
พฤตกรรมสรางเสรมสขภาพของกลมตวอยางไดอยาง
มนยสำาคญทางสถตรอยละ78.5(R2=.785,p<.001)
โดยพบวาการรบรความรนแรงของอาการมอทธพลสงสด
ตอพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพในผปวยมะเรงองเชงกราน
ขณะรบรงสรกษาอาจเนองมาจากการรบรความรนแรงของ
อาการเปนผลทเกดขนโดยตรงกบรางกายหากรางกายม
ผลกระทบจากอาการทเกดขนจากโรคและการรกษามาก
ยอมสงผลตอความสามารถในการปฏบตพฤตกรรมสราง
เสรมสขภาพ เมอเปรยบเทยบกบผปวยทรบรอาการ
ขางเคยงจากโรคและการรกษาเพยงเลกนอย ผปวยยอม
มความพรอมทางกายและมกำาลงใจในการปฏบตพฤตกรรม
สรางเสรมสขภาพมากกวาสอดคลองกบผลการศกษาของ
Thune-Boyleและคณะทพบวาการรบรความรนแรงของ
อาการสามารถทำานายความซมเศราและความวตกกงวล
ได15 และการศกษาของ Leonhart และคณะ ทพบวา
การรบรความรนแรงของอาการทางดานรางกายมความ
สมพนธกบภาวะทางจตใจและคณภาพชวตในผปวยมะเรง
เตานมอยางมนยสำาคญทางสถต16 ซงความเครยด
ความวตกกงวล และภาวะทางจตใจสงผลตอการปฏบต
พฤตกรรมสรางเสรมสขภาพดวย24 ดงนนหากผปวยรบร
ความรนแรงของอาการในระดบมาก จะสงผลทำาใหภาวะ
จตใจออนแอลง การปฏบตพฤตกรรมสขภาพกจะนอยลง
ดวยแตกลมตวอยางในการศกษาครงนมความรนแรงของ
อาการในระดบปานกลางคอนไปทางนอย ทำาใหมภาวะ
จตใจทดสงผลใหมการปฏบตพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ
ในระดบสง
ความเครยดมอทธพลตอพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ
ในผปวยมะเรงองเชงกรานขณะรบรงสรกษาอยางมนย
สำาคญทางสถตโดยมอทธพลเปนลำาดบท2สอดคลองกบ
ผลการศกษาของ พงษสทธ พงษประดษฐ และคณะ13
ทพบวาความเครยดมความสมพนธทางลบกบพฤตกรรม
สรางเสรมสขภาพในผปวยมะเรงเตานมทไดรบยาเคมบำาบด
เสรม(r=-1.86,p<.05)และการศกษาของSantacroce
และ Lee ทพบวาความเครยดมความสมพนธทางลบกบ
พฤตกรรมสรางเสรมสขภาพของผรอดชวตจากมะเรง
วยผใหญตอนตน(r=-.30,p<.05)25ความเครยดทำาให
บคคลเกดความเจบปวยไดโดยเปนผลกระทบโดยตรงจาก
การตอบสนองทางสรรวทยาของรางกายเมอไดรบ
สงกระตนใหเกดความเครยดขนโดยหากมความเครยดใน
ระดบสงจะสงผลใหกระบวนการคดและการตดสนใจอยาง
มวจารณญาณลดลง ซงสงผลตอการเลอกปฏบต หรอ
การละเวนการปฏบตพฤตกรรมตางๆจงขดขวางการปฏบต
พฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ แตเมอความเครยดอยใน
ระดบตำา กลมตวอยางจงสามารถเลอกปฏบตพฤตกรรม
สรางเสรมสขภาพไดดกวา จงพบวาความเครยดมอทธพล
ตอพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพในผปวยมะเรงองเชงกราน
ขณะรบรงสรกษาในการศกษาครงน
การรบรอปสรรคของการพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ
มอทธพลตอพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพในผปวยมะเรง
องเชงกรานขณะไดรบรงสรกษาอยางมนยสำาคญทางสถต
โดยมอทธพลเปนลำาดบท 3 อาจอธบายไดวาการรบร
อปสรรคเปนการรบรถงสงขดขวางตอการปฏบตพฤตกรรม
สรางเสรมสขภาพ โดยสงนนอาจเปนสงทเกดขนจรงหรอ
เปนเพยงการรบรหรอการคาดคะเนของบคคลกได ซงถา
กลมตวอยางรบรวามอปสรรคมากจะมความพรอมในการ
ปฏบตพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพตำา หรอเปนสงททำาให
หลกเลยงการปฏบตพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ ในทาง
กลบกนหากกลมตวอยางมการรบรอปสรรคในการปฏบต
พฤตกรรมสรางเสรมสขภาพในระดบตำา จะมความพรอม
และมความเปนไปไดทจะปฏบตพฤตกรรมสรางเสรม
สขภาพมากขน3ดงนนการรบรอปสรรคของการพฤตกรรม
สรางเสรมสขภาพจงมอทธพลตอพฤตกรรมสรางเสรม
สขภาพในผปวยมะเรงองเชงกรานขณะรบรงสรกษา
ผลการวจยสอดคลองกบผลการศกษาของ หฤทย
พทธเสาวภาคย ทพบวาการรบรอปสรรคสามารถทำานาย
พฤตกรรมสรางเสรมสขภาพในผสงอายโรคมะเรงปอด17
แตอยางไรกดผลการวจยขดแยงกบผลการศกษาของ
พงษสทธพงษประดษฐและคณะทพบวาการรบรอปสรรค
ไมมความสมพนธกบพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพในผปวย
โรคมะเรงเตานมทไดรบยาเคมบำาบดเสรม13 อาจเนอง
J Nurs sci Vol 34 No 1 January - March 2016
Journal of Nursing Science 63
มาจากกลมตวอยางอยในวยและระดบการศกษาทแตกตาง
กนทำาใหการรบรอปสรรคแตกตางกนออกไปแมการรบร
อปสรรความนอยแตอาจมปจจยอนๆเชนมความจำาเปน
อนๆ เขามาขดขวางทนททนใดหรอมทางเลอกอนทชอบ
มากกวาเกดขนกอนทกลมตวอยางจะปฏบตพฤตกรรม
สรางเสรมสขภาพทำาใหเปนสงขดขวางไมใหกลมตวอยาง
ผปวยมะเรงเตานมปฏบตพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพได
อยางตอเนอง
สำาหรบปจจยสถานภาพทางการเงน ในการศกษา
ครงนพบวาไมมอทธพลตอพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ
ในผปวยมะเรงองเชงกรานขณะรบรงสรกษาอยาง
มนยสำาคญทางสถตอาจเกดจากรายไดของกลมตวอยางใน
การศกษาครงนไมมการกระจายเทาทควร ทำาใหกลม
ตวอยางในการศกษาครงนไมครอบคลมในทกกลม
ประชากร โดยกลมตวอยางสวนใหญมรายไดเพยงพอถง
รอยละ 79.1 มเพยงรอยละ 20.9 ทมรายไดไมเพยงพอ
รวมทงกลมตวอยางอยในวยผสงอายมอายมากกวา60ป
(รอยละ 52.3) ผสงอายมกไดรบการดแลใกลชดจากบตร
หลานทำาใหถงแมกลมตวอยางจะไมมรายไดกมผสนบสนน
ในการดแลพฤตกรรมสขภาพ อกทงผปวยมะเรงสวนใหญ
มความตองการดแลสขภาพของตนเองใหด เพอทจะ
สามารถรบการรกษาไดครบตามแผนเนองจากผปวยทกคน
หวงวาจะหายขาดจากโรค ทำาใหผปวยมการดแลสขภาพ
ของตนเองอยางด สอดคลองกบการทบทวนวรรณกรรม
ทพบวาผปวยทมรายไดนอยหากไดรบขอมลหรอคำาแนะนำา
ในการสรางเสรมสขภาพ ผปวยจะมพฤตกรรมสรางเสรม
สขภาพทดขนแมวาผปวยกลมนจะมการรบรอปสรรคในการ
ปฏบตพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพเพมขนกตามแสดงให
เหนวาการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพระหวางรบการ
รกษาสามารถเกดขนไดแมในสถานภาพทางการเงนทไมด
หากไดรบแรงจงใจทเพยงพอ10สอดคลองกบผลการศกษา
ของคนงนจพงศถาวรกมลและคณะ6ทพบวาสถานภาพ
ทางการเงนไมมความสมพนธกบพฤตกรรมสรางเสรม
สขภาพในผปวยมะเรงเตานมทไดรบการรกษาดวยรงส
รกษาอยางมนยสำาคญทางสถต
ผลการศกษาครงนสนบสนนแนวคดโดยรวมตามแบบ
จำาลองพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพของ Pender และ
คณะ7โดยพบวาตวแปรอสระทศกษาไดแกความเครยด
การรบรความรนแรงของอาการ และการรบรอปสรรค
ในการปฏบตพฤตกรรม ยกเวนสถานภาพทางการเงน
สามารถอธบายผลลพธของปรากฏการณทศกษา ไดแก
พฤตกรรมสรางเสรมสขภาพในผปวยมะเรงองเชงกราน
ขณะไดรบรงสรกษาไดโดยรวมกนทำานายพฤตกรรมสราง
เสรมสขภาพในผปวยมะเรงองเชงกรานขณะไดรบรงสรกษา
ไดรอยละ 78.5 จงอาจมปจจยอทธพลอนๆ ทควรศกษา
ตอไป
ขอจำากดในการศกษา
การศกษาครงนเลอกศกษาเฉพาะกลมผปวยมะเรง
องเชงกรานขณะไดรบรงสรกษาทเขารบการรกษาใน
โรงพยาบาลมหาวทยาลยทใชในการเกบขอมลเทานน
รวมทงการใชวธการเลอกกลมตวอยางทไมไดใชวธการสม
อาจมขอจำากดในการนำาผลการวจยไปใชอางองกลม
ประชากรผปวยมะเรงระหวางรบรงสรกษาทงหมดได
ขอเสนอแนะ
1.ดานการปฏบตพยาบาล พยาบาลควรประเมน
คดกรองภาวะความเครยดของผปวยโดยใชแบบสอบถาม
ความเครยดทเปนมาตรฐานและจดกจกรรมเพอใหผปวย
สามารถจดการกบความเครยด อาการขางเคยงตางๆ ท
เกดขนระหวางรบรงสรกษาและลดอปสรรคตอการปฏบต
พฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ เนองจากความเครยด
การรบรความรนแรงของอาการ และการรบรอปสรรคม
อทธพลตอการปฏบตพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพของ
ผปวยเพอสงเสรมใหผปวยสามารถปฏบตพฤตกรรมสราง
เสรมสขภาพไดมากขน
2.ดานการวจย ควรทำาการศกษาพฤตกรรม
สรางเสรมสขภาพในผปวยมะเรงองเชงกรานขณะรบรงส
รกษาทอาศยอยในพนทอนๆรวมทงควรศกษาเปรยบเทยบ
พฤตกรรมสรางเสรมสขภาพในผปวยมะเรงกลมอนๆ
ในระยะกอน ขณะรบการรกษา และหลงการรกษาครบ
เพอเปรยบเทยบความแตกตางของพฤตกรรมสรางเสรม
สขภาพ เ พอใหบคลากรทางสขภาพสามารถให
J Nurs sci Vol 34 No 1 January - March 2016
Journal of Nursing Science64
การสนบสนน หรอใหความรเพอสงเสรมพฤตกรรมสราง
เสรมสขภาพแกผปวยไดอยางเหมาะสมในแตละระยะของ
การรกษา
เอกสารอางอง (References)
1.PoirierP.Nursing-ledmanagementofside
effectsofradiation:evidence-based
recommendationsforpractice.
Nursing:ResearchandReviews.
2013;2013(3):47-57.
2.CoxA,BullE,Cockle-HearneJ,KnibbW,
PotterC,FaithfullS.Nurseledtelephone
followupinovariancancer:apsychosocial
perspective.EurJOncolNurs.2008;12(5):
412-17.
3.PenderNJ,MurdaughCL,ParsonsMA.
Healthpromotioninnursingpractice.
5thed.NewJersey:PearsonEducation;2006.
4.LoBiondo-WoodG,BrownCG,KnobfMT,
LyonD,MalloryG,MitchellSA,etal.
Prioritiesforoncologynursingresearch:
the2013nationalsurvey.OncolNursForum.
2014;41(1):67-76.
5.CowardDD.Supportinghealthpromotion
inadultswithcancer.FamCommunity
Health.2006;29(1):52-60.
6.PongthavornkamolK,LekdamrongkulP,
WanawarodomP,RatchawongW.
Relationshipsbetaweensocialsupport,
financialstatus,health-promoting
behaviors,andqualityoflifeamong
womenwithbreastcancerundergoing
radiationtherapy.JNursSci.2014;32(1):
15-27.(inThai).
7. PenderNJ.Healthpromotioninnursing
practice.3rded.Connecticut:Appleton&
Lange;1996.
8. ByersTE,WolfHJ,BauerKR,Bolick-AldrichS,
ChenVW,FinchJL,etal.Theimpactof
socioeconomicstatusonsurvivalafter
cancerintheUnitedStates:findingsfrom
theNationalProgramofCancerRegistries
PatternsofCareStudy.Cancer.2008;113(3):
582-91.
9. StarkMA,BrinkleyRL.Therelationship
betweenperceivedstressandhealth-
promotingbehaviorsinhigh-risk
pregnancy.JPerinatNeonatalNurs.2007;
21(4):307–14.
10.MeravigliaMG,StuifbergenA.Health-
promotingbehaviorsoflow-incomecancer
survivors.ClinNurseSpec.2011;25(3):
118-24.
11.MukwatoKP,MweembaP,MakukulaMK,
MakolekaMM.Stressandcoping
mechanismsamongbreastcancerpatients
andfamilycaregivers:areviewofliterature.
MedicalJournalofZambia.2010;37(1):
40-5.
12.ParkCL,GaffeyAE.Relationshipsbetween
psychosocialfactorsandhealthbehavior
changeincancersurvivors:anintegrative
review.AnnBehavMed.2007;34(2):115-34.
13.PongpraditP,ArpanantikulM,Sriapo-ngamY.
Selectedfactorsrelatedtohealth-
promotingbehaviorsinwomenwithbreast
cancerundergoingadjuvant
chemotherapy.RamaNursJ.2012;18(1):
71-83.(inThai).
J Nurs sci Vol 34 No 1 January - March 2016
Journal of Nursing Science 65
14.MorrowSL.Qualityandtrustworthinessin
qualitativeresearchincounseling
psychology.JCounsPsychol.2005;52(2):
250-60.
15.Thune-BoyleIC,MyersLB,NewmanSP.
Theroleofillnessbeliefs,treatment
beliefs,andperceivedseverityof
symptomsinexplainingdistressincancer
patientsduringchemotherapytreatment.
BehavMed.2006;32(1):19-29.
16.LeonhartR,FischerI,KochH,TangL,
PangY,SchäfertR,etal.Connections
betweenphysicalsymptomseverity,
healthanxieties,perceptionofthedisease,
emotionalstressandqualityoflifeinone
sampleofChinesebreastcancerpatients.
JPsychoRes.2015;78(6):609-15.
17.PuttisoawwapakH.Factorspredicting
healthpromotingbehaviorsamongthe
elderlywithlungcancer[master’sthesis].
ChiangMai:ChiangmaiUniversity;2004.
107p.(inThai).
18.SriyuktasuthA,TosuksriW,PaitongP,
KulvisuthA.UtilityofPender’smodelin
describinghealthpromotingbehaviorsin
patientswithrheumatoidarthritis.
JNursSci.2005;23(3):43-54.(inThai).
19.PolitDF,BeckCT.Nursingresearch:
generatingandassessingevidencefor
nursingpractice.Pliladelphia:Lippincott
Williams&Wilkins;2008.
20.LimluechaJ.Basicfactors,severityof
injuryandanxietyofroadtrafficaccident
accidentpatientsasperceivedbypatients
andnurses[master’sthesis].Songkhla:
PrinceofSongklaUniversity;2003.98p.
(inThai).
21.SilpakitO.Srithanyastressscale.Journal
ofMentalHealthofThailand.
2008;16(3):177-85.(inThai).
22.WalkerSN,SechristKR,PenderNJ.
Thehealth-promotinglifestyleprofile:
developmentandpsychometric
characteristics.NursRes.2000;36(2):76-81.
23.SriyuktasuthA.UtilityofPender’smodel
indescribinghealth-promotingbehaviors
inThaiwomenwithsystemiclupus
erythematosus[dissertation].Birmingham,
Alabama:UniversityofAlabamaat
Birmingham;2002.242p.
24.ChoiJH,ChungKM,ParkK.Psychosocial
predictorsoffourhealth-promoting
behaviorsforcancerpreventionusingthe
stageofchangeofTranstheoretical
Model.Psychooncology.2013;22(10):
2253-61.
25.SantacroceSJ,LeeYL.Uncertainty,
posttraumaticstress,andhealthbehavior
inyoungadultchildhoodcancersurvivors.
NursRes.2006;55(4):259-66.
26.LauverDR,Connolly-NelsonK,VangP.
Stressorsandcopingstrategiesamong
femalecancersurvivorsaftertreatments.
CancerNurs.2007;30(2):101-11.