+ All Categories
Home > Documents > Luther Small Catechism · Inpawlna Thianghlim Chan Dan 338 . Chabite Leh Inpuannaate . Chabite 348...

Luther Small Catechism · Inpawlna Thianghlim Chan Dan 338 . Chabite Leh Inpuannaate . Chabite 348...

Date post: 04-Apr-2020
Category:
Upload: others
View: 9 times
Download: 1 times
Share this document with a friend
52
LUTHERA THUINCHHAN Luthera Thuinchhand Butê leh Naupang leh Puitlingte tana Hrilhfiahna David P. Kuske Rev. Dr. Lal Sawi Thanga
Transcript

LUTHERA THUINCHHAN

Luthera Thuinchhand Butê

leh

Naupang leh Puitlingte tana Hrilhfiahna

David P. Kuske

Rev. Dr. Lal Sawi Thanga

Luther’s Catechism produced by Board of Parish Services Wisconsin Evangelical Lutheran Synod

Copyright © 1982, 1989, 1998 Northwestern Publishing House

1250 N. 113th St., Milwaukee, WI 53226-3284 All rights reserved.

3rd edition 1998 Catalog No. 38-5118 Printed in Myanmar

Multi-Language Publications 2009 Baibul change hi Pathian Lehkhabu Thianghlim © Bible Society

of India phalnaa hman a ni.

A CHHUNGA THUTE

Thupui Phek Thuhmahruai v

LUTHERA ZIAK THUINCHHANG BUTÊ Thupek Sawmte 1 Thurin 5 Lalpa Tawngtaina 8 Baptisma Sakramen Thianghlim 13 Chabite Leh Inpuannate 16 Lalpa Zanriah Sakramen Inpawlna Thianghlim 19 Nicea Thurin 21 Nitin Tawngtainate 22 Mawhphurhnate 24

LUTHERA THUINCHHANG BUTÊ HRILHFIAHNA

Thuinchhang Butê Ziaktu Martin Luthera 28 Baibul 37 Thupek Sawmte Dan 58 Thupek Pakhatna 72 Thupek Pahnihna 80 Thupek Pathumna 90 Thupek Palina 103 Thupek Pangana 115 Thupek Parukna 124 Thupek Pasarihna 135 i

Thupui Phek Thupek Pariatna 144 Thupek Pakuana 152 Thupek Sawmna 152 Khaikhawmna 165 Thurin Chanchin Tha 176 Thuziak Pakhatna 185 Thuziak Pahnihna 206 Thuziak Pathumna 247 Baptisma Thianghlim Baptisman Inrelbawl Dan 302 Baptisma Malsawmnate 309 Baptisma Thiltihtheihna 313 Kan Nitin Nun Atana Baptisma Awmzia 318 Inpawlna Thianghlim Inpawlna Thianghlim Inrelbawl Dan 326 Inpawlna Thianghlim Malsawmnate 331 Inpawlna Thianghlim Thiltihtheihna 335 Inpawlna Thianghlim Chan Dan 338 Chabite Leh Inpuannaate Chabite 348 Chabite Vantlang Huapa Hmanna 354 Inpuanna 363 Lalpa Tawngtaina Tawngtaina 372 ii

Thupui Phek Kohna 376 Dilna Pakhatna 379 Dilna Pahnihna 383 Dilna Pathumna 388 Dilna Palina 396 Dilna Pangana 401 Dilna Parukna 406 Dilna Pasarihna 412 Chawimawina 416 Kristian Zawhnate 421 Thubelh Thu Har Hrilhfiahna 426 Thupui Zawnawlna 439 Baibul Chang Zawnawlna 453 iii

1

THUHMAHRUAI

BAIBUL zirtirna thu tak laipui pawimawh tak mai chu tawikimchang tak leh fiah fel `ha taka ziakin Kristian zawng zawngin anhriat fiah theih ngei turin Dr. Martin Luthera chuan a Kaihhruaina Butê,THUINCHHANG angin a siam a ni.

He lehkhabu ̀ hen hmasa lam hi chu Thuinchhang Butê, kum 1529-a Luthera ziak lehlin a ni. He lehkhabu `hen hnuhnung zawk hi chu`hen hmasa zawka Luther-an a ziak hrilhfiahna a ni thung.

Hrilhfiahnaah hian Thuinchhang Butê Luther-an a ziak bung tinchu zawhna leh chhanna hmanga hrilhfiah a ni. Zawhna tinah chuanBaibul chang tar lan zel a ni. A chhanna hi chu Baibul thu zirtir danlaktawi mai a ni thung.

Hrilhfiahna hmun tam takah Lutheran Kohhranin kan hman lar êmêm ̀ awngkam leh chin dan ̀ henkhat hrilhfiahna tihtel a ni a. Hrilhfiahnatluanin a bung chhung thua zirtirna pawimawh zual bikte hrilhfiah theitur lemziak zeh tel zel a ni.

He lehkhabu hi chik tak leh uluk takin zir nawn fo la, tichuan Baibulzirtirna thutak i hriatna chu lo thuk deuh deuh sela, fiahin lo nghet zualzel mawlh rawh se.

David P.Kuske

2

LUTHERA ZIAK THUINCHHANG BUTÊ CHU

THUPEK SAWMTEChhungkaw hotu lu ber, pain Thupek Sawm ama in chhungkua a

zirtir dan tur chu:

Thupek Pakhatna:Keimah lo chu pathian dang i nei tur a ni lo.Keimah lo chu pathian dang i nei tur a ni lo.Keimah lo chu pathian dang i nei tur a ni lo.Keimah lo chu pathian dang i nei tur a ni lo.Keimah lo chu pathian dang i nei tur a ni lo.

Hei hi engnge a awmzia?

Pathian chu thil dang zawng zawng aiin kan `ihin kan hmangaihang a, Amahah chauh kan intulutin kan innghat tur a ni.

Thupek Pahnihna:Lalpa i Pathian hming chu dik lo takin i hmang mai mai tur aLalpa i Pathian hming chu dik lo takin i hmang mai mai tur aLalpa i Pathian hming chu dik lo takin i hmang mai mai tur aLalpa i Pathian hming chu dik lo takin i hmang mai mai tur aLalpa i Pathian hming chu dik lo takin i hmang mai mai tur ani lo.ni lo.ni lo.ni lo.ni lo.

Hei hi engnge a awmzia?

Pathian chu kan ̀ ihin kan hmangaih tur a ni a, a hming chu anchhelawhna atan te, chhechham nan te, dawt sawina atan te, mi bumnan te, dawi lam thil tihna atante kan hmang tur a ni lo. Harsatnakan tawh hun apiangah fakna leh `awng`aina tinrengahte a hmingthianghlim chu lamin, lawm thu kan sawi zawk tur a ni.

Thupek Pathumna:Chawlhni chu thianghlim taka serh tur a ni.Chawlhni chu thianghlim taka serh tur a ni.Chawlhni chu thianghlim taka serh tur a ni.Chawlhni chu thianghlim taka serh tur a ni.Chawlhni chu thianghlim taka serh tur a ni.

Hei hi engnge a awmzia?

Pathian chu ̀ iha hmangaih tur kan nih avangin, a thu puan chhuahleh hril hna chu kan hmusit tur a ni lo va, a thianghlim a ni tih

3

pawm tlat chungin lawm taka zirin kan ngaithla zawk tur a ni.

Thupek Palina:I nu leh i pa chawimawi rawh. Chutichuan i tan a `ha ang a,I nu leh i pa chawimawi rawh. Chutichuan i tan a `ha ang a,I nu leh i pa chawimawi rawh. Chutichuan i tan a `ha ang a,I nu leh i pa chawimawi rawh. Chutichuan i tan a `ha ang a,I nu leh i pa chawimawi rawh. Chutichuan i tan a `ha ang a,leiah hian i dam rei bawk ang.leiah hian i dam rei bawk ang.leiah hian i dam rei bawk ang.leiah hian i dam rei bawk ang.leiah hian i dam rei bawk ang.

Hei hi engnge a awmzia?

Pathian chu `iha chawimawi tur kan nih avangin, kan nu leh pateleh kan chunga thu neitute pawh kan tithinurin kan timualpho tur ani lo va, anmahni chawimawi leh rawng bawlsakin an thu kan awizawk tur a ni a. Anmahni kan hmangaihna leh zahna chu kan lantirtur a ni.

Thupek Pangana:TTTTTual i that tur a ni lo.ual i that tur a ni lo.ual i that tur a ni lo.ual i that tur a ni lo.ual i that tur a ni lo.

Hei hi engnge a awmzia?

Pathian chu `iha hmangaih tur kan nih avangin, kan vengte chukan lainat tur a ni a, an mamawh tinrengah `anpuiin `hianah kansiam zawk tur a ni.

Thupek Parukna:I uire tur a ni lo.I uire tur a ni lo.I uire tur a ni lo.I uire tur a ni lo.I uire tur a ni lo.

Hei hi engnge a awmzia?

Pathian chu `iha hmangaih tur kan nih avangin `awngkam lehthiltihah `ha tak leh fel mawi taka nung tur kan ni a, nupa pawhinhmangaih tawn leh inchawimawi tawn tur kan ni.

Thupek Pasarihna:I ru tur a ni lo.I ru tur a ni lo.I ru tur a ni lo.I ru tur a ni lo.I ru tur a ni lo.

Hei hi engnge a awmzia?

Pathian chu ̀ iha hmangaih tur kan nih avangin, kan vengte sum lehneih thilte chu dik lo takin kan chhuhsak tur a ni lo va, an sumlakluh leh bungraw neihte chu kan tihpun sakin kan humhimpuizawk tur a ni.

Luthera Thuinchhang Bu Tê

4

Thupek Pariatna:I vengte lakah hretu derah i insiam tur a ni lo.I vengte lakah hretu derah i insiam tur a ni lo.I vengte lakah hretu derah i insiam tur a ni lo.I vengte lakah hretu derah i insiam tur a ni lo.I vengte lakah hretu derah i insiam tur a ni lo.

Hei hi engnge a awmzia?

Pathian chu ̀ iha hmangaih tur kan nih avangin, kan vengte chungahdawt kan sawi tur a ni lo va, phatsanin an hming chhiatna turin thilkan ti tur a ni hek lo. Kan vengte chu faka chawimawiin an mawilohna tur leh hming chhiatna turah kan hum tur a ni a, an ̀ awngkamleh thil tihte chu dawhthei takin kan dawngsawng zawk tur a ni.

Thupek Pakuana:I vengte neih thil i awt tur a ni lo.I vengte neih thil i awt tur a ni lo.I vengte neih thil i awt tur a ni lo.I vengte neih thil i awt tur a ni lo.I vengte neih thil i awt tur a ni lo.

Hei hi engnge a awmzia?

Pathian chu `iha hmangaih tur kan nih avangin, kan vengte thilneih, in leh lote chu neihsak kan tum tur a ni lo, humhima an kawlreng theihna turin kan humhalhpui zawk tur a ni.

Thupek Sawmna:I vengte nupui, chhiahhlawh, ran rualte leh an neih thil rengI vengte nupui, chhiahhlawh, ran rualte leh an neih thil rengI vengte nupui, chhiahhlawh, ran rualte leh an neih thil rengI vengte nupui, chhiahhlawh, ran rualte leh an neih thil rengI vengte nupui, chhiahhlawh, ran rualte leh an neih thil rengreng i awt tur a ni lo.reng i awt tur a ni lo.reng i awt tur a ni lo.reng i awt tur a ni lo.reng i awt tur a ni lo.

Hei hi engnge a awmzia?

Pathian chu ̀ iha hmangaih tur kan nih avangin kan vengte nupuite,an hna thawktute, an ran rualte leh an neih thil reng rengte chu kanawt tur a ni lova, kan vawn himpui zawk tur a ni.

Khaikhawmna:Heng thupek zawng zawng chungchangah hian Pathianin engngea sawi le?

"Kei hi Lalpa in Pathian, Pathian thikthuchhia, ka thupek dodalabawhchhetute chu an thlahtute sualna avanga an thlah kal zel chhuanthum, chhuan li thlenga hrem ̀ hin leh, min hmangaiha ka thupektezawmtute erawh chu an thlahte hnena hmangaihna leh khawngaihnalantir ̀ hintu ka ni."

Luthera Thuinchhang Bu Tê

5

Hei hi engnge a awmzia?

Heng thupekte bawhchhetu chu hrem an nih tur thuin Pathianin avau a ni. Chuvangin Pathian thinurna chu hlauvin a thupek ̀ ha takleh zahawm tak chu zawm lovin kan bawhchhe mai mai tur a ni lo.

Heng thupekte zawmtu erawh chu khawngaihna leh malsawmnavur turin Pathianin thu a tiam a. Chuvangin amah chu ringahmangaihin a thupekte chu lawm takin bawhchhe hauh lovin `hatakin kan zawm tur a ni.

Luthera Thuinchhang Bu Tê

6

THURINChhungkaw lu ber, pain ama chhungkaw hnena a zirtir dan tur chu:

Thuziak Pakhatna: ThilsiamEngkimtithei Pa Pathian, lei leh van Siamtu chu ka ring.Engkimtithei Pa Pathian, lei leh van Siamtu chu ka ring.Engkimtithei Pa Pathian, lei leh van Siamtu chu ka ring.Engkimtithei Pa Pathian, lei leh van Siamtu chu ka ring.Engkimtithei Pa Pathian, lei leh van Siamtu chu ka ring.

Hei hi engnge a awmzia?

Pathianin keimah leh thil zawng zawng, hmuh theih leh hmuh theihloh zawng zawngte hi a siam a ni tih ka ring a. Ka taksa leh nunna,mit te, bengte leh ka taksa peng tin te, ka rilru leh ka theihna zawngzawngte hi min pek vek a ni tih ka ring. Tichuan ka taksa leh nunnaatana ka mamawh zawng zawng, ka neih zawng zawng te, ranrual, in leh lo, nupui leh fanau, ei leh in, silh leh fen tinreng bakahni tina ka mamawh tinrengte chu ui nei reng reng lo leh phal takinmin pe a ni tih ka ring a. Pathian chuan hlauhawm tinreng lakahmin hualhim a, sual tinreng lakah min vengin min chhanchhuak`hin a ni.

Heng zawng zawngte min tihsak hi ka phu reng leh ka hlawhchhuah a ni lo va, amah chu vana ka Pa, ngilnei leh `hatna lehhmangaihnaa khat a nih vang chauh zawk a ni. Hengte avang hianamah chu fak leh chawimawia lawm thu hrilhin a rawngbawla athu zawm mai tur kan ni.

Hei hi thu dik ril ber chu a ni.

Thuziak Pahnihna: ChhandamnaA Fapa neihchhun Isua Krista, kan Lalpa chu ka ring bawk.A Fapa neihchhun Isua Krista, kan Lalpa chu ka ring bawk.A Fapa neihchhun Isua Krista, kan Lalpa chu ka ring bawk.A Fapa neihchhun Isua Krista, kan Lalpa chu ka ring bawk.A Fapa neihchhun Isua Krista, kan Lalpa chu ka ring bawk.

Luthera Thuinchhang Bu Tê

7

Ani chu Thlarau Thianghlimin a paitir a, Nula ThianghlimAni chu Thlarau Thianghlimin a paitir a, Nula ThianghlimAni chu Thlarau Thianghlimin a paitir a, Nula ThianghlimAni chu Thlarau Thianghlimin a paitir a, Nula ThianghlimAni chu Thlarau Thianghlimin a paitir a, Nula ThianghlimMarin a hring a, Pontia Pilatan a tuartir a, khenbehin a awm a,Marin a hring a, Pontia Pilatan a tuartir a, khenbehin a awm a,Marin a hring a, Pontia Pilatan a tuartir a, khenbehin a awm a,Marin a hring a, Pontia Pilatan a tuartir a, khenbehin a awm a,Marin a hring a, Pontia Pilatan a tuartir a, khenbehin a awm a,a thi a, phumin a awm a, hremhmunah a zu chhuk a. Ni thuma thi a, phumin a awm a, hremhmunah a zu chhuk a. Ni thuma thi a, phumin a awm a, hremhmunah a zu chhuk a. Ni thuma thi a, phumin a awm a, hremhmunah a zu chhuk a. Ni thuma thi a, phumin a awm a, hremhmunah a zu chhuk a. Ni thumniah mitthi zing ata a tho leh a. niah mitthi zing ata a tho leh a. niah mitthi zing ata a tho leh a. niah mitthi zing ata a tho leh a. niah mitthi zing ata a tho leh a. VVVVVanah a han laanah a han laanah a han laanah a han laanah a han lawn a, engkimtitheiwn a, engkimtitheiwn a, engkimtitheiwn a, engkimtitheiwn a, engkimtitheiPa Pathian ding lamah a `hu ta a. Chuta `ang chuan a lo chhukPa Pathian ding lamah a `hu ta a. Chuta `ang chuan a lo chhukPa Pathian ding lamah a `hu ta a. Chuta `ang chuan a lo chhukPa Pathian ding lamah a `hu ta a. Chuta `ang chuan a lo chhukPa Pathian ding lamah a `hu ta a. Chuta `ang chuan a lo chhukleh ang a, mitthi leh minungte ro a relsak ang.leh ang a, mitthi leh minungte ro a relsak ang.leh ang a, mitthi leh minungte ro a relsak ang.leh ang a, mitthi leh minungte ro a relsak ang.leh ang a, mitthi leh minungte ro a relsak ang.

Hei hi engnge a awmzia?

Isua Krista, Pathian tak, chatuan ata Pa hrin, mihring dik tak nibawk, Nula Thianghlim Marin a hrina chu ka Lalpa a ni tih ka ring.Ani chuan mi sual thiamloh chang tawh leh boral tawh chu minchhandam a, tangka leh rangkachak ni lo, a thisen thianghlim hlutak leh a tawrhna leh thihna hmangin sual thiltihtheihna te, thihnaleh sual zawng zawng lak ata chu min leiin min tlan chhuak tawh ani.

Heng zawng zawng a tihchhan chu ama tan chauhva ka nun theihnan a ni a; amah chu thihna ata a tho leh a, chatuana ro a rel anginchatuan engthawlna, dikna leh felnaa ama rawng bawl tura a ramahchuan a thu hnuaiah awma kan nun theih nan a ni e.

Hei hi thu dik ril ber chu a ni.

Thuziak Pathumna: TihthianghlimnaThlarau Thianghlim ka ring a; mithianghlimte inpawlhona,Thlarau Thianghlim ka ring a; mithianghlimte inpawlhona,Thlarau Thianghlim ka ring a; mithianghlimte inpawlhona,Thlarau Thianghlim ka ring a; mithianghlimte inpawlhona,Thlarau Thianghlim ka ring a; mithianghlimte inpawlhona,Kristian KKristian KKristian KKristian KKristian Kohhran ohhran ohhran ohhran ohhran Thianghlim ka ring baThianghlim ka ring baThianghlim ka ring baThianghlim ka ring baThianghlim ka ring bawk; sual ngwk; sual ngwk; sual ngwk; sual ngwk; sual ngaihdamnaaihdamnaaihdamnaaihdamnaaihdamnaka ring; taksa thawhlehna leh chatuana nunna ka ring bawk.ka ring; taksa thawhlehna leh chatuana nunna ka ring bawk.ka ring; taksa thawhlehna leh chatuana nunna ka ring bawk.ka ring; taksa thawhlehna leh chatuana nunna ka ring bawk.ka ring; taksa thawhlehna leh chatuana nunna ka ring bawk.Amen.Amen.Amen.Amen.Amen.

Hei hi engnge a awmzia?

Keima ngaihtuahna leh duhthlanna mai chuan Isua Krista, ka Lalpachu ka ring thei lo va, ka pan thei lo a ni tih ka ring.

Mahse Thlarau Thianghlim chuan Chanchin ~ha hmangin min kova, a thilpek hmangin min varpawhtir a, rinna dikah chuan minvawngin min tithianghlim a ni. Chutiang bawkin, he leia KristianKohhran pumpui hi a ko va, a hruaikhawm a, a varpawhtir a, atithianghlim a, tichuan Isua Krista nen chuan rinna dik pakhatah

Luthera Thuinchhang Bu Tê

8

hruai lutin a vawng `ha a ni.

He Kristian Kohhranah hian ka sual leh ringtu zawng zawngte sualchu ni tinin ngaihdamna famkimin a ngaidam ̀ hin a ni.

Ni hnuhnung berah chuan kei leh mitthi zawng zawngte chu minkaitho vang a, Krista ringtu zawng zawngte chu chatuan nunnamin pe dawn a ni.

Hei hi thu dik ril ber chu a ni.

Luthera Thuinchhang Bu Tê

9

LALPA ~AWNG~AINAChhungkaw lu ber pain ama chhungkua a zirtir dan tur chu:

KohnaKan PKan PKan PKan PKan Pa, a, a, a, a, VVVVVana mi.ana mi.ana mi.ana mi.ana mi.

Hei hi engnge a awmzia?

Fa dik tak leh duat takten an pa hnenah thil an dil anga ngampa takleh inthlahrunna nei lova Pathian hnenah kan `awng`ai theih nankeini hi a fa dik takte kan ni a, amah chu kan Pa dik tak a ni tih kanrin theihna turin Pathianin he ̀ awngkam hmang hian min ko a ni.

Dilna PakhatnaI hming zahawm rawh se.I hming zahawm rawh se.I hming zahawm rawh se.I hming zahawm rawh se.I hming zahawm rawh se.

Hei hi engnge a awmzia?

Pathian hming chu amah mai pawhin a thianghlim sa hrim hrim a,mahse hetia kan ̀ awng`ai hian keini pawhin a hming chu kan serhthianghlim theih nan kan chhamin kan dil a ni.

Engtin nge Pathian hming chu kan serh thianghlim ang?

A Thu chu thutak a nihna ang leh a thianghlimna ang taka kanzirtir a, keini pawhin Pathian fate nihna tur awm renga nunthianghlima kan nun hian Pathian hming chu serh thianghlimin aawm a ni. Vana kan Pa duh tak, hei hi tithei turin min pui hram angche! ..Nimahsela, Pathian Thu nen inkalha zirtir leh nung apianginPathian hming chu an timualpho `hin a. He mi lak ata erawh minchhanhim tlat ang che, kan Pa vana mi duh tak!

Luthera Thuinchhang Bu Tê

10

Dilna PahnihnaI ram lo thleng rawh se.I ram lo thleng rawh se.I ram lo thleng rawh se.I ram lo thleng rawh se.I ram lo thleng rawh se.

Hei hi engnge a awmzia?

Kan `awng`aia kan dil tel hauh loh pawhin Pathian ram chu a lothleng hrim hrim a, mahse hetia kan ̀ awng`aia kan dil hian keimahningei hnenah pawh lo thleng turin kan dil a ni.

Engtin nge Pathian ram chu a lo thlen?

He leiah tun dam chhung ngei leh vanah chatuana Pathianduhzawnga kan nun a, a khawngaihna zara a Thu Thianghlim chukan rin theihna turin, Pa Pathianin Thlarau Thianghlim min pekhian Pathian ram chu a lo thleng a ni.

Dilna PathumnaI duhzawng vana min an tih angin leia min ti rawh se.I duhzawng vana min an tih angin leia min ti rawh se.I duhzawng vana min an tih angin leia min ti rawh se.I duhzawng vana min an tih angin leia min ti rawh se.I duhzawng vana min an tih angin leia min ti rawh se.

Hei hi engnge a awmzia?

Kan `awng`aina leh dilna tel hauh lo pawhin Pathian duhzawngchu tihin a awm ngei mai. Mahse hetia kan ̀ awng`aia kan dil hiankeimahni zingah ngei Pathian duhzawng chu tih a nih theihna turinkan dil tihna a ni.

Engtin nge Pathian duhzawng chu tihin a awm?

Pathian ram a lo thlen theihna tur leh Pathian hming chu thianghlimtaka kan vawn theihna tura min daltu kan tisa sualna te, he khawvelsual thil tih leh sual remruatna zawng zawng a tihchhiata a hnehhian Pathian duhzawng chu tihin a awm a ni. Tichuan kan damchhung zawngin rinnaah leh a Thu-ah nghet taka min dintir a, mintihchak hian a duhzawng chu tihin a awm bawk. Hei ngei hi a ni aduhzawng hlu leh ropui chu!

Dilna PalinaNi tin kan ei khawpin chaw min pe ang che.Ni tin kan ei khawpin chaw min pe ang che.Ni tin kan ei khawpin chaw min pe ang che.Ni tin kan ei khawpin chaw min pe ang che.Ni tin kan ei khawpin chaw min pe ang che.

Hei hi engnge a awmzia?

Mi sual berte pawh hi kan dil hma hauhvin Pathian chuan ni tin ei

Luthera Thuinchhang Bu Tê

11

tur min pe a nih hi! Mahse hetia kan ̀ awng`aia kan dil hian ni tin eitur hi Pathian min pek ngei a ni tih kan hriat reng a, lawm thu sawichunga kan lo dawn theih nan kan dil ngei a `ulin a `ha a ni.

A nih leh, "ni tin ei khawp chaw" tih chu engnge a awmzia?

Ni tina kan ei khawp chaw kan han tihah hian kan taksa `hatnaatana kan mamawh zawng zawng heng ei leh in, silh leh fen, in lehlo, ran rualte, sum leh pai te, nupui duhawm, Pathian `ih mi fanaute, Pathian ̀ ih mi hnathawktu te, Pathian ̀ ih mi leh rinawm hruaitute, sawrkar `ha, boruak `ha, remna leh muanna, hriselna, hming`ha, `hian `ha, `henawm rinawm, leh a dangte pawh a tel vek a ni.

Dilna PanganaKan chunga thil tisualtute kan ngaihdam angin kan sualte minKan chunga thil tisualtute kan ngaihdam angin kan sualte minKan chunga thil tisualtute kan ngaihdam angin kan sualte minKan chunga thil tisualtute kan ngaihdam angin kan sualte minKan chunga thil tisualtute kan ngaihdam angin kan sualte minngaidam ang che.ngaidam ang che.ngaidam ang che.ngaidam ang che.ngaidam ang che.

Hei hi engnge a awmzia?

Hetia kan `awng`ai hian kan sualte min ensak lo va, chung kansualte avanga kan ̀ awng`aina min hnawlsak lova min ngaihthlaksakturin kan dil a ni; heng kan thil dil zinga pakhat mah hi kan phuthlawt si lo. Mahse a mi khawngaihna avang chauhva min longaihthlaksak tur leh min chhang turin kan dil a ni chauh zawk. Nitina kan thil tihsualte hi a nasain a tam êm êm a, hremna mai lo chuhmabak kan nei si lo va.

Chutichuan keini pawhin kan chunga thil tisualtute chu thungrulmai lovin, kan thinlung takzet leh lawm takin thil ̀ ha tiin kan ngaidamdawn a ni.

Dilna ParuknaThlemnaah chuan min hruai lut suh ang che.Thlemnaah chuan min hruai lut suh ang che.Thlemnaah chuan min hruai lut suh ang che.Thlemnaah chuan min hruai lut suh ang che.Thlemnaah chuan min hruai lut suh ang che.

Hei hi engnge a awmzia?

Pathian chuan mi tumah hi sual turin a thlem ngai hauh lo. Mahsekan han ̀ awng`ai hian rinna dik lo te, beidawnna leh sual rapthlakleh mualpho thlak thilah he khawvel sual leh kan tisa thiltihte hianmin hruai luh loh nan Pathianin min venga min hualhim turin

12

`awng`aiin kan dil a ni. Chu bakah, chung sualnate hmanga thlemakan awm pawha hnehtu kan nih theihna turin kan dil tel nghal bawka ni.

Dilna Pasarihna

Mi sual lakah chuan min chhandam zawk ang che.Mi sual lakah chuan min chhandam zawk ang che.Mi sual lakah chuan min chhandam zawk ang che.Mi sual lakah chuan min chhandam zawk ang che.Mi sual lakah chuan min chhandam zawk ang che.

Hei hi engnge a awmzia?

Hetianga ̀ awng`aia kan dil hian kan taksa leh thlarau, kan neih thilleh hming ̀ hatnate tichhe theitu sual tinreng lakah min chhanchhuakturin kan Pa vana mi chu kan dil a ni. Chutichuan, thihnain minnan hunah pawh he khawvel lungngaihna leh hrehawmna hmunata min hruai chhuak a, vanah ama hnen ngeiah ropuina lehengthawlnaah chuan min hruai thleng turin kan dil a ni.

ChawimawinaRam te, thiltihtheihna te, ropuina te, chatuanin i ta a ni si a.Ram te, thiltihtheihna te, ropuina te, chatuanin i ta a ni si a.Ram te, thiltihtheihna te, ropuina te, chatuanin i ta a ni si a.Ram te, thiltihtheihna te, ropuina te, chatuanin i ta a ni si a.Ram te, thiltihtheihna te, ropuina te, chatuanin i ta a ni si a.Amen.Amen.Amen.Amen.Amen.

Hei hi engnge a awmzia?

Amah ngei chu `awng`ai dan tur min zirtirtu leh kan `awng`ainangaithla tura min tiamtu a nih avangin heng kan dilnate hi kan Pavana mi chuan a lo ngaithlain a pawm ngei a ni tih kan hre chianga. Chuvangin, "chutiang chuan lo ni zel rawh se" tiin 'Amen' kan tia ni.

13

BAPTISMA SAKRAMEN THIANGHLIMChhungkaw lu ber pain ama chhungkua a zirtir dan tur chu:

Baptisma inrelbawl danPakhatna:Pakhatna:Pakhatna:Pakhatna:Pakhatna: Baptisma chu engnge?

Baptisma kan channa chu tui satliah mai a ni lo va, Pathian thupekanga hman leh Pathian Thu nena inzawmna nei tui chu a ni.

Chu Pathian Thu chu eng ber hi nge ni?

Kan Lalpa Isua Kristan Mathaia bung tawpnaa a sawi, "Ram tinahkal ula, zirtirahte siam ula, Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlimhmingah chuan baptis rawh u" a tih hi a ni.

Baptisma malsawmnate:Pahnihna:Pahnihna:Pahnihna:Pahnihna:Pahnihna: Baptisma chuan engnge min thawhsak?

Baptisma chuan Pathian Thu leh thu tiamten an puan tawh anginsual ngaihdamna min thawh chhuahsak a, sual leh thihna lakahmin chhanchhuakin he mi ringtu apiang hnenah chatuanchhandamna chu a pe `hin a ni.

Pathian Thu leh thu tiamte chu engnge ni?

Kan Lalpa Krista chuan Marka bung hnuhnung berah heti nian asawi:

"Tupawh a ringa baptisma chang apiang chhandamin an awm anga, tupawh ring duh lotu erawh chu thiam loh chantirin a awm ang."

14

Baptisma thiltihtheihna:Pathumna:Pathumna:Pathumna:Pathumna:Pathumna: Chutiang thil ropuite chu tui pangngai mai maiin engtinnge a tih theih ang?

A nihna dik takah chuan, hetiang thil ropui titu hi tui a ni lo va, tuichhungah leh tui kara awm Pathian Thu leh chu tui nena hmankawp Pathian Thua innghat rinna chu a ni zawk.

Pathian Thu tel lo chuan tui chu tui satliah mai a ni a, baptisma atling lo. Mahse Pathian Thu nen a inchawhpawlh chauhvin baptismachanna tui chu tui thianghlim a lo tling ta tih a ni a. Chu chu ThlarauThianghlim hmanga piang thar tura silfaina leh nunna tui,khawngaihnaa khat tlat chu a ni.

He thu ziak hi khawiah nge a awm?

Paulan Tita bung 3-ah hetiang hian a sawi: "Siamtharna leh silfainaThlarau Thianghlima siam`hat lehna chuan a khawngaihna ang zelinmin chhandam ta. Chu Thlarau Thianghlim chu, Isua Krista minChhandamtu zarah chuan, nasa taka kan chunga a leih kha.Chutichuan, a khawngaihnaa thiam chantira lo awmin, chatuanahun beiseina ang zela roluahtu tura siamin kan awm thei ang. Hethu hi a rin tlak êm êm a ni.”

Kan ni tin nuna Baptisma awmzia:PPPPPalina:alina:alina:alina:alina: Tuia Baptisma chan hian engnge awmzia a neih?

Baptisma awmzia chu keimahnia mihring hlui Adama chu ni tinsual tihbonain simna hmanga phum bo tur a ni tihna a ni.Chutichuan, Pathian hmaah felna leh thianghlimna nuna chatuanthlenga a nun theih nan mihring thar chu ni tinin a piang thar ang a,a thovin a nung tur a ni.

He thu ziak hi khawiah nge a awm?

Rom bung 6-ah Paulan heti hian a sawi: "Krista Isuaa baptismachang apiangte chu, a thihnaah baptis-in kan awm tih in hre loemaw ni. Chuvangin, a thihnaah baptisma kan chanin, a hnenaphum vein kan awm; Pa ropuinain mitthi zing ata Krista a kaihthawhang khan, keini pawh nun tharin kan awm theih nan."

15

CHABITE LEH INPUANNATEChhungkaw hotu pa berin ama chhungkua a zirtir dan tur chu:

ChabitePakhatna:Pakhatna:Pakhatna:Pakhatna:Pakhatna: Chabite hmanna chu engnge ni?

Chabite hmanna chu Kristan lei Kohhrante hnena a pek, mi sualinlamlette sual ngaidam tur leh sim duh lova inlamlet duh lote chungaidam lo tura tihtheihna leh thu neihna chanvo chu a nei a ni.

He thu ziak hi khawiah nge a awm?

Johana bung 20-ah heti hian a ziak: Isuan a zirtirte hnenah, "ThlarauThianghlim nei rawh u; tu sual pawh in ngaihdam apiang ngaihdama ni ang; tu sual pawh in ngaihdam loh apiang ngaihdam loh a niang."

Chabite, mipuiin an hman danPahnihna:Pahnihna:Pahnihna:Pahnihna:Pahnihna: Kristian mipui pungkhawmte chuan Chabite chu engtinnge an hman?

Kristian mipui pungkhawmho, Kohhran chuan Krista kohchhiahhlawh an nihna ang takin Krista thupek nen inmilin an sualtesima nun insiam ̀ hat duhtute sual ngaihdam nan leh sim duh lotutechu an lo sim theih nan inpawlkhawmho zing ata hnawhchhuahnaatan chabite chu an hmang a ni. Hetianga tih a nih hian he rorelnahi kan Lalpa duh tak, Krista chuan keimahni chung ngeia ro a relangin vanah pawh tihnghehin a awm ang tih kan ring a ni.

16

He thu ziak hi khawiah nge a awm?

Isuan Mathaia bung 18-ah, "Lei chungah engpawh in phuar apiang,vanah phuar a ni ang a; lei chungah engpawh in phelh apiang,vanah phelh a ni ang," a ti a ni.

InpuannaPakhatna:Pakhatna:Pakhatna:Pakhatna:Pakhatna: Engnge inpuanna chu?

Inpuanna chu chi hniha ̀ hen a ni a. Chi khat chu kan sual inpuannaa ni a; chi khat leh chu Pathian ngei hnen ata an dawn angin pastorhnen a`angin sual ngaihdamna leh silfaina chu kan chang a.Chutichuan kan sualte chu vana Pathian hmaah ngaihdamin a awmtih ringhlel miah lovin kan ring a ni.

Pahnihna:Pahnihna:Pahnihna:Pahnihna:Pahnihna: Eng sualte nge kan inpuan ang?

Lalpa `awng`ainaa kan chham ang hian eng ber nge tih kan hriathauh lohte pawh ni se, sual zawng zawng chu Pathian hmaah kanpuang tur a ni.

Mahse pastor hmaah erawh chuan kan hriat ngei leh kan thinlungchhunga sualte chauh chu kan puang tur a ni.

Pathumna:Pathumna:Pathumna:Pathumna:Pathumna: Heng sualte hi engtin nge kan hriat theih ang?

I nun chu Thupek Sawmte a`angin inenfiah la. Pa nge, nu nge,fapa nge, fanu nge, hna petu, hna thawktu nge i nih le? Thu awihlo, rinawm lo leh thatchhe takin i awm tawh ngai em? ~awngkamleh thiltihin mi i tithinurin i tina tawh ngai em? Dik lo leh fel lo,fimkhur lo, intlak rala awmin leh thil dik lo dangte tiin i awm tawh`hin em? Hengte a`ang hian i sualte chu i hre thei ngei ang.

Palina:Palina:Palina:Palina:Palina: Engtin nge mi sual inchhirte sual ngaihdamna chu pastor-in a tihlan chian tak ang le?

"Krista thuneihna avang chuan, Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlimhmingin i sualte chu ngaihdam i ni ta e, Amen." a ti tur a ni.

17

LALPA ZANRIAH SAKRAMEN INPAWLNATHIANGHLIM CHU

Chhungkaw hotu ber pain ama chhungkua a zirtir tur chu:

Inpawlna Thianghlim Inrelbawl danPakhatna:Pakhatna:Pakhatna:Pakhatna:Pakhatna: Sakramen inpawlna thianghlim chu engnge ni?

Sakramen inpawlna thianghlim chuan kan Lalpa Isua Krista taksaleh thisen tak chu chhang leh uaiinah a awm a, keini Kristiante eileh in tur atan amah Krista ngeiin a buatsaih chu a ni.

He thu ziak hi khawiah nge kan hmuh?

Heng thuhriltu thianghlim Mathaia, Marka, Luka leh ApostolPaulaten heti hian an sawi kha: “Kan Lalpa Isua Krista chuan mantiraa awm zana chhang chu a lak a, lawm thu a sawi zawh a, a phela azirtirte hnenah a sem a, ‘Hei ni ka taksa, in tana hlana awm chu ani, la ula, ei rawh u. Min hriat reng nan hei hi ti `hin rawh u,’ a tihkha.

Tichuan, no pawh chu a lak a, lawm thu a sawi a, a sem a, ‘Hei hika thisena Thuthlung Thar, in sualte ngaihdam nana chhuak chu ani, in zain la ula in `heuh rawh u. Hei hi in in apiangin min hriatreng nan ti `hin rawh u,’ a tih bawk kha.”

Inpawlna thianghlim malsawmnatePahnihna: Pahnihna: Pahnihna: Pahnihna: Pahnihna: He mi kan eia kan in hian eng malsawmna nge kanchan?

Chu chu heng `awngkam "in tana hlana awm" tih leh "in sualte

18

ngaihdam nana chhuak" tihte hian a lantir a ni.

Heng `awngkamte hmanga kan hriat theih chu he Sakramen-ahhian kan sualte ngaihdamna te, nunna leh chhandamna chu kanchang tih hi a ni.

Sualte ngaihdamna awmnaah chuan nunna leh chhandamna chu aawm bawk a ni.

Inpawlna thianghlim thiltihtheihnaPPPPPathumna: athumna: athumna: athumna: athumna: A nih, he Sakramen chang tura inbuatsaihte chu tutenge?

Chaw nghei leh pawn lam thila inbuatsaihnate chuan `hatnaengemaw chu a nei ve ngei ang. Mahse "in tana hlana awm" tih leh"in sualte ngaihdam nana chhuak" tih thu ringtu chu a inbuatsaih`ha tawk a ni.

Heng thute ringhlela ring lotu erawh chu a inbuatsaih lo, changtlak a ni lo tihna a ni. A chhan chu, “in tan hian thinlunga rin a phuttlat,” vang a ni.

19

NICEA THURINPa Pathian pakhat Engkimtithei, lei leh van leh thil zawng zawng,hmuh theih leh hmuh theih loh Siamtu chu ka ring.

Lalpa pakhat Isua Krista, Pathian Fapa mal neih chhun, khawvelzawng zawng awm hmaa Pa hrin chu ka ring. Ani chu Pathian ataPathian, Êng ata Êng, Pathian tak ata Pathian tak, hrin, siam ni lo;Pa nena nihna hmunkhat, thil zawng zawng hi Ama siam; Amahchu keini mihringte tan leh kan chhandamna atan van a`angin a lochhuk a, Thlarau Thianghlim hnathawhin, Nula Thianghlim Mariahchuan tisaah a lo chang a, mihring a lo ni a.

Pontia Pilata thuin kan tan khenbehin a awm a. A tuar a; tin, phumina awm a. Ni thum niah Pathian Lehkha thu sawi angin a tholeh a,vanah a lawn a, Pa ding lamah a `hu a. Mitthi leh minung rorelturin, ropuiin a lo kal leh ang; A ramin kin ni a nei lo vang.

Thlarau Thianghlim nunna Petu leh Lalpa chu ka ring. Amah chuPa leh Fapa ata lo chhuak, Pa leh Fapa nen ang khata biak lehchawimawi, zawlneite hmanga thu sawitu a ni.

Mi zawng zawng huap leh Apostolte din Kohhran thianghlim hi karing.

Sual ngaihdam nana Baptisma pakhat hi ka pawm.

Mitthi thawhlehna leh khawvel lo awm leh tura nunna chu ka thlir.Amen.

20

NI TIN ~AWNG~AINATEChhungkaw hotu ber pain ama chhungkua a zirtir tur, zing lam leh tlailam ̀ awng`aina te, malsawm dilna te, leh chaw ei hma ̀ awng`ai dan

turte chu:

Zing lam `awng`ainaPa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim hmingah chuan, Amen. KanPa Vana mi, i Fapa duh tak Isua Krista zarah chuan lawm thu kahrilh a che. Nangin natna leh hlauhawm tinreng lakah zankhuainmin veng a. Vawiinah pawh ka tih zawng zawng leh ka nun hian ilawmzawng a thlen theih nan sual leh thil ̀ ha lo tinreng lakah minhualhim ang che. Ka taksa leh thlarau, engkim hi i kutah ka hlan e.Hmelma sualin ka chungah thu a neih loh nan i Vantirhkohten minvengin min awmpui rawh se, Amen.

Tlai lam ̀ awng`ainaPa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim hmingah chuan, Amen. KanPa Vana mi, i Fapa duh tak Isua Krista zarah chuan lawmthu kahrilh a che, vawiinah nilengin nangman min awmpui si a. Ka sualzawng zawng min ngaidam la, khawngaih takin zaninah pawh minveng ang che. Ka taksa leh nunna, engkim mai hi i kutah ka hlan ache. Hmelma sualin min hneh loh nan i Vantirhkoh Thianghlimtenmin awmpui tlat rawh se, Amen.

Malsawm tura dilnaMit zawng zawng hian kan Pathian nangmah ngei chu an en che a.

21

Aw Lalpa, a hun tak zelah nang chuan ei tur leh in tur i pe `hin.Kan Pathian engkimtithei chuan i kut pharin thinlung tinrengmamawh chu i pe `hin si a, Amen.

Aw Lalpa Pathian, vana kan Pa, i `hatna chhiarsen loh avangathilpek engkimte hmang hian mal min sawm turin kan Lalpa IsuaKrista hmingin kan dil a che, Amen.

Chaw ei dawn `awng`ainaLalpa hnenah chuan lawm thu hril rawh u, Ani chu a `ha si a; Angilneihna chu kumkhuain a awm dawn si a, Amen.

Lalpa Pathian, kan Pa Vana mi, i thilpek zawng zawngte avanginlawmthu kan hrilh a che, Isua Krista zarah chuan, Amen.

22

MAWHPHURHNATE

PastorPastor chu sawisel bo, nupui pakhat nei, insum thei, rilru dik tak,mi fel, mi lawm dan thiam, zirtir thiam, uaiin ruih hmang lo, mivelh hmang lo, mi nun nem ni zawk tur, kawhmawh bawl lo,tangkasum ngaina lo, zahawm taka fate kilkawia mahni in chhungkhawsak rel fel thiam mi a ni tur a ni. Ring thar mi a ni tur a ni lo.Zirtirna dik kawngah chuan mi a fuih theihna tur leh, hnialtute chuthiam loh a chantir theihna turin, zirtirna dik leh rin tlak ngei chu apawm tlat tur a ni. (Timothea 3:2-4,6; Tita 1:9 en la)

Pastorte leh zirtirtute chunga kan tihturteTupawh zirtirna dawngtu chuan thil ̀ ha zawng zawng zirtirtu hnenahpe ve rawh se. (Galatia 6:6 en la)

Chutiang bawkin, Lalpa chuan Chanchin ~ha hriltute chu Chanchin~ha chu. an ei hmuh nan a ruat a ni. (1 Korinth 9:14 en la)

Kohhran upa rorel `hate chu a let hniha chawimawi tlaka ngaih nirawh se, thu hril leh zirtirnaa thawk rimte chu chawimawi tlakangaih lehzual ni rawh se. Pathian Lehkha Thu chuan, "Sebawngpainbuh a chil laiin a hmui phuar suh ang che," a ti a. "Hnathawktu chua hlawh hmu tlak a ni," a ti bawk a. (1 Timothea 5:17-18 en la)

In hotute thu awih ula, an thu thuin awm rawh u; chanchin sawi turan nih avangin, lungngai chunga sawi lova, hlim chunga an sawitheihna turin in thlarau an vensak ̀ hin che u a ni; lungngai chungasawi chu in tana pawi tur a ni si a. (Hebrai 13:17 en la)

23

SorkarMi tin an chunga roreltute thu thuin awm rawh se. Pathian thu lovintumah roreltu an awm si lo; roreltua awmte hi Pathian ruat an ni.Chuvangin, tupawh roreltu hnial chu Pathian ruat dodal an ni a; adodaltute chuan anmahni chungah rorelna an hmu ang. Ani chu i`hatna tura Pathian rawngbawltu a ni si a.

Nimahsela, thil sual i tih chuan hlau rawh, khandaih chu a kengmai mai si lo va; ani chu Pathian rawngbawltu, thil tisualtu chungathinura phuba latu a ni si. (Rom 13:1-2,4 en la)

PasalteNangni pasalte u, in nupuite nen in khawsak danah bel keh awlzawk an nih hrethiam ula, khawngaih thilpek nunna chanpuitu cheu an nih hriain chawimawi rawh u, tichuan in ̀ awng`ainate dal a nidawn lo nia. Pasalte u, in nupuite hmangaih ula, an lakah vin suh u.(1 Petera 3:7; Kolossa 3:19 en la)

NupuiteSarin Abrahama chu "Lalpa" tiin a thu a awih ang khan, nupuite u,in pasalte hnenah Lalpa hnena intulut angin intulut rawh u. Engmahhlau lova thil ̀ ha in tih tlat chuan Sari fate in ni ang. (Ephesi 5:22;1 Petera 3:6. en la)

Nu leh pateNangni pate u, in fate tithinur suh ula, Lalpa thununnaah lehzilhnaah chuan enkawl zawk rawh u. Pate u, in fate tinuar suh u,chutilochuan an bei a dawng dah ang e. (Ephesi 6:4; Kolossa 3:21en la)

NaupangteNaupangte u, Lalpaah chuan in nu leh in pate thu zawm rawh u;chu chu thil dik a ni si a. I nu leh i pa chawimawi rawh, (chu chuthupek tiam nei hmasa ber a ni.) Chutichuan, i tan a ̀ ha ang a, leiahhian i dam rei bawk ang." (Ephesi 6:1-5)

24

Hnathawk hotu:Nangni hotute u, chutiang bawkin, anmahni leh nangmahni Hotuchu vanah a awm tih leh, ani chuan mi duhsak bik a nei lo tihhriain, vau lovin an chungah ti ve rawh u. (Ephesi 6:9. en la)

~halaite:Nangni tleirawl deuhte u, upa hnenahte intulut rawh u. In zain rawnginbawl tawn `heuh turin thuhnuairawlhnain inthuam rawh u;Pathianin chapote a dodal a, inngaitlawmte erawh chu khawngaihnaa pe si ̀ hin. Chuvangin, a hun teah chuan a chawimawi theihna turche uin, Pathian kut chak tak hnuaiah chuan intihnuai ula, anin angaihsak `hin che u avangin, in manganna zawng zawng amachungah nghat vek rawh u. (1 Petera 5:5-7 en la)

Hmeithaite:Hmeithai tak tak mahni chauhva awm chuan Pathian chungahbeiseina a nei tlat a, achhun azanin dil leh ̀ awng`aiin a awm fo ̀ hina. Amaherawhchu, hmeithai mahni nawmna ngawta inpe chu adam lai pawhin a thi a ni. (1 Timothea 5:5,6. en la)

Mi tin tan:Nangmah i inhmangaih angin i vengte hmangaih rawh. Hei hithupek zawng zawng khaikhawmna a ni (Rom 13:8-10; Galatia5:14 en la)

Tichuan, mi zawng zawng tan `awng`ai bansan suh. (1 Timothea2:1. en. la)

Mi tinin ngun takin zir sela,Chu chu chhungkaw tan hlawkna.

25

THUINCHHANG BUTÊ ZIAKTU MARTIN LUTHERA

Siam`hat a mamawh

Isua Krista hun hnu lam kum 500 chhunga hun hmasa lamah khanzirtirna dik lo beihna leh tihduhdahna tam tak karah Kristian Kohhranchu a lo `hang chhovin a lo darh zau zel a. AD 600 a lo inher chhuahchhoh meuh chuan Kristian Kohhran tan hlauhawm êm êm thil pahniha lo thleng ta; Pakhat chu Mohamed-a hote ram lakna leh pakhat dangchu Rom Bishop lo sang chho ta lutuk chu a ni.

Mohamed-a ̀ huihruai a sipaite chuan North Africa, Palestine, Syria,leh Asia Minor-te chu hnehin an la ta vek a. He hnehlakna hian chunghmuna khawsa Kristian Kohhrante chu a tichhe vek a ni.

Khawthlang lam ram Europe-ah Rom Bishop chu Kristian Kohhranhruaitu a lo ni ta bawk a. Ani chu Spain, France, England, Germany lehItaly ramahte chuan Kohhran lu ber a lo ni ta a ni. Ani chu Pope tia hriatlar a lo ni ta a, ani chuan lalte leh mi zawng zawng chunga thu nei lehrorel tura Kristan a thlan leh nemngheh niin a inpuang a ni. Pope chuana thu neihna chu Krista rawngbawlna atan a hmang lo va. Chuti a hnehin,Krista dodalna thurinte chu a siam chhuak ta hlauh zawk a ni. Chungzinga pakhat chu Purgatory thurin hi a ni a, a dang pakhat chu rinnachauh ni lo, thil ̀ ha tih hmanga chhandamna hi a ni. Chu bakah, mipuitechu ama thlan puithiamte leh Bishop-te hmang chauhva Pathiankhawngaihna dawng thei nia ringa pawm turin a zirtir bawk. Miin Baibula`anga teha Pope zirtirna dik lohzia an tarlan chuan a phalna hmu lovaBaibul chhiartu zawng zawng hrem turin thu a pe bawk a.

26

Mohamed-a `huihruaite hnehna leh Pope lo sosang chho chuanChanchin ~ha thutak chu an nuai bo lek lek a ni. Baibul chu a hmun diktak luahtir leh tur leh chhandamna siam`hatna hna thawk tur chuanPathianin Martin Luthera chu a hmang ta a.

Martin Luthera pianna (1483) leh zirna

Columbus-an America khawmual a hmuh chhuah hma kum kua,1483 kumah Martin Luthera chu German ram, Eisleben khawpui tê taktêah a piang a. A nu leh pate chu an rethei hle. Mahse Martina chulehkha thiam thei tak a ni tih an hriat avangin sikul an kaltir ve a. Kum14 a lo tlin phei chuan a zirna chhunzawm turin an in a chhuahsan a longai ta hial a. Sumpai tlachham ve bawk, amah aia upa deuh mipanaupangte nen Luthera chu ei tur an neih theih nan mi hausa inahtekalin an zai `hin. Chutiang tih chu an `ulin buai viau `hin mah se, azirnaah Luthera chuan a tih`hat theih em avangin a zirtirtute chuan Col-lege kal chhunzawm turin an fuih hlawm nghe nghe a ni.

Hetih lai vel hian Luthera pa chuan Martina senso phuhrukna khawpchu a thawh chhuah theih hlauh avangin Luthera chu Erfurt University-ah a kal ve leh ta a. Luthera chu ukil (lawyer) ni turin a inzir a, a zirlaiahpawh a ti`ha hle a ni. Amah hretute chuan an zah êm êm a, a ̀ hiante neninpawlho pawh nuam a ti hle ̀ hin. Kum 1505-ah Master of Arts degreea la ta. Mahse Luthera chu a hlim tak tak thei lo.

Puithiam Luthera (1505)

A naupan laiin Luthera chu a nu leh a paten mi thianghlimte hnena`awng`ai tur te, Pope leh Roman Catholic Kohhran chu zah thiam turleh thil `hate ti turin an zirtir `hin a ni. Heng zawng zawngte hi `ha takleh rinawm takin Luthera chuan lo ti `hin mah se, a sualte chuan a latibuai êm êm reng tho va. Sual avangin mihringte chungah Pathian athinur a ni tih pawh a hria. Chutiang karah chuan, a thih hunah a sualteavanga Pathian hremna hmachhawn tur hlau reng rengin a dam chhunghun chu a hmang a. A thlarau tan muanna hmuh tumin, monasteri-ah alut a, puithiam a lo ni ta hial mai a ni.

27

Monasteri-ah chuan puithiam nun pangngai ai maha thianghlimzawka a nun theih nan dan zawng zawngte chu a zawm kim hle a. Amataksa ngeite chu invuain chhuat rualrem lo takahte a mu a, amah lehamah intihrehawmin a inhrem hial ̀ hin. Kum 1505-ah chuan puithiamnemngheh a lo ni a, Lalpa Zanriah Sakramen pawh puithiam a nih hnuaa buatsaih hmasak ber chu a lo ti ve ta hial a. Mahse heng zawng zawnga han tih pawh hian Luthera chu a zawn mek thlamuanna tak tak chu athlen thei hauh si lo.

Luthera Wittenberg-ah (1508)

An monasteri hotu Dr. Staupitz-a chuan Luthera chu Wittenbergkhawpuiah a thawn a, Saxon bial awptu lalin a din University tharaBaibul zirtir tura a inbuatsaih nan a ti a ni. He hna thar hian Luthera chuBaibul zir chian theihna remchang a siam belh sak theiin Staupitz-achuan a ring a. Chutianga zirtir hnate a thawh chuan Luthera chuanama sualna lam ngaihtuahna hun a hman tam theih loh phah deuh abeiseipui bawk a ni.

Monasteri-a a awm lai daih tawh khan Staupitz-a chuan Lutherachu a zawn a zawn `hin muanna chu Isuaa a hmuh theih thu a lo hrilhtawh a. Wittenberg-ah professor hna thawka Pathian Thu a zirtirnaa`angte chuan zawi zawiin Krista Pathian hmangaihna thu chu a lo hrechiang chho tial tial a. A tawpah theihtawp chhuaha a lo zawn ngat ngat`hin muanna tak tak chu Baibul a zir nasat azarah chuan a lo hmu ve tahlauh mai a ni.

Luthera chu zirtirtu leh thuhriltu thiam tak niin a hming a lo lar ta hlemai a. A class-a zir turin hmun tina mi zirlaite chu an lo kalkhawm hial`hin. Wittenberg khawpui chhunga Town Church-ah thuhril tura tih anih tum phei chuan a thu sawi ngaithla turin mipui an lo pungkhawmnasa hle a ni. A zirtir thiam leh thu sawi thiamna ringawt a ni lo va, "athil thar" sawite chuan mi a hip a ni.

Luthera chuan, "Sual ngaihdamnate hi thil `ha tih hmanga keinithawh chhuan a ni lo. Min chhandamtu Isuan min thawhsak zawngzawngte azara a thlawna kan dawn thilpek hlu tak a ni zawk. Chuvangin

28

chhandamna hi Isua kan rinna avang chauha chang tur kan ni," tiin asawi ̀ hin.

Luthera Thupuan Sawmkuapanga (1517)

He Luthera zirtirna 'thar', Pathian Thutak dik tluang pangngaia kirlehna hian kum1517 thleng chuan nasa leh lian tham engmah a nei lemlo. Chu mi kum 1517-ah chuan Siam`hatna bul `anna mel lung phuntutur thil pawimawh tak pakhat a thleng a.

Rom khawpuia St. Petera Biak in sakna tur sum zawnna atan Popechuan German ram pumpuiah sual ngaihdamna lehkha zawrh phalna ape a. He lehkha them lawilo mai mai, suma thlenga thlarau chawlhlawkna hmuna sual hremna pumpelh theihna tur nia an sawi hi Lutherachuan a dodal nasa hle a ni. He ngaihdamna lehkha zawrh hian Baibula kalhzia tihlan nan Luthera chuan thupuan chhuah sawmkuapanga chua ziak ta a. October 31, 1517-ah Castle Biak in kawngkharah a tar takuau mai a. He Biak in kawngkhar hi Wittenberg-a vantlang hriattirnalehkha an tar `hinna a ni a, Luthera chuan mite tar ngai lohna hmunahhe thupuan hi a tar a ni lo. Tun hmaa an tar `hinna hmun pangngaiah atar ve mai a ni.

Luther-an heng thupuan a tar chhuah chhan tak hi chu: University-a mi tu emaw hnial tura cho chhuah a tumna mai a ni. Chutianga mi tuemaw nen inhnial tura a chona mai a nih avangin chu a tar chhuahthupuan pawh chu Latin `awngin a ziak chhuak kher nghe nghe a ni.Nimahsela Luthera thupuan chhuah Latin ̀ awnga ziak Sawmkuapangachu hun rei lote chhungin ̀ awng dangin an lo letling ta thuai a, chu chupress-a chhu chhuakin German ram leh Europe ram hmun hrang hrangahan theh darh ta chuai chuai mai a ni. Chu thupuan chhuah lehkha athlenna hmun apiangah chuan thawm an nei nasa hle zel bawk a.

A tawpah zawng, Pope chuan Luthera chu a zirtirna dik lochungchanga an heknate sawi fel turin Rom-ah a ko ta nghe nghe a.Mahse Luthera awmna Saxon bial awptu lal Fredericka chuan Lutherazirtirna chungchanga buaina chu German ram chhungah ngei ching felturin a thuneihna hmangin a ngiat lui ve tlat a ni.

29

Luthera, Worms rorelnaah leh Wartburg-ah (1521)

Kum 1518 khan Luthera chu Pope-in a aiawha a tirh CardinalCajetana hmaah a inlan a. Cajetana chuan Luthera chu thupuan chhuahSawmkuapanga chungchang lam reng reng a sawipui lo va, a lehkhaziakte chu a dik lo a ni tih puang turin a nawr ta zawk a ni. Lutheraerawh chuan Baibul a`anga a dik lohna thai lang turin Cajetana chu anawr thung a. Chutiang a tih theih si loh chuan a thu ziak chu ainhnuhdawh theih bik lohna thuin a hnial a. Kum khat liam hnuah,German Konnran mi thiam Dr. Eck-a nen inhnialna an siama, Lutherachuan chhandam nih theihna turin Pope thu zawm a ̀ ul loh thu a sawi ani.

He a thu sawi avang hian Pope chuan Pope thupek (Papal Bull) antih chu a chhuah a. Luthera chu Roman Catholic membar a nihna a`angina hnawtchhuak a, a lehkna ziak zawng zawng pawh a sut let vek lohchuan meia hal fai vek tur a ni.

Kum 1521khan Lalber Charles-a chuan Luthera chu German ramroreltute rorelna "Diet of Worms" an tihah chuan lo kal turin a ko va.He khawmpuiah hian Lalber chuan German ram roreltute inkara sakhawkalpui dan inan lohna chu tihtawp theih leh Turksho chu do let tura an`anpuina dawn theih a beisei a ni. Baibul zirtirna chungchanga inhnialnaa ngaihthlak peih loh thu leh, zirtirnate chu a dik lo a ni tih Lutherainpuanna chauh hriat a duh thu Lalber chuan Luthera chu a hrilh hmiahmai.

Luthera chuan ni khat chhung ngunthluk taka inngaihtuahin`awng`aina nen nasa taka a ngaihtuah hnuah, "Ka tidik lo a ni tih Baibulthu hmanga i tihlan theih hma loh chuan ka zirtirna thu engmah hi ka sutlet thei lo. Ka chhia leh `ha hriatna hi Pathian Thu chauhin a thunun ani. Hei hi ka dinhmun leh `anhmun a ni tawp mai a, he mia kal tur hichuan engmah tithei ka ni lo. Lalpan min ̀ anpui mawlh teh se. Amen."

Chutianga a hnialna avang chuan Lalber chuan Luthera chu Danpawna mi (Out-Law) ah a puang a, ni 20 hnuah mi tupawhin a nunnaan laksak thei a ni. Nimahsela Lal Frederick-a chuan Luthera chu hmun

30

biru tak Wartburg kulh chhungah a thukru a, a nunna a humhim sakdaih thung. Tichuan Luthera chu Wartburg-ah chuan kum khat chhungmeuh a biru a. Hetih hun lai hian Thuthlung Thar chu German ̀ awngina letling a, a ram mipuite chuan anmahni `awng ngeia Pathian Thu anchhiar theihna tur thlirin lehlin hna chu a thawk fat fat mai a ni.

Wittenberg-a kir lehna leh thihna (1546)

A ram chhung hmun hrang hranga harsatna namen lo chinfel turPathianin a siamsak avangin Lalber Charles-a chu a buai hle a. Chu michhung chuan Luthera chu 1522 kumah Wittenberg-ah a lo kir leh theita a ni. Kum 20 aia tam a liam hnu, Luthera thih kum 1546 a lo herchhuahhnuah chauh Lalber chuan German ram chhunga Lutheran-hochungchangah ngaihtuahna a seng `an leh thei ta chauh a ni. Mahsechung hun a lo nih chhoh meuh chuan Pathianin Luthera leh amahtawiawmtute chu siam`hatna hna nghet taka a lo tuhnghehtir tawh avanginLalber tan sawi`hiat leh mai mai rual a lo ni tawh lo.

Luthera hringnun chan chhunga a hun hnuhnung lam kum 20chhung chu a buai êm êm a ni. Wittenberg University-ah lehkha a zirtirreng a, Town Church Kohhranah thu a hril reng bawk a. A thurualpuileh a thawhpuihote nen Thuthlung Hlui leh Thuthlung Thar German`awnga lehlin chu zovin an tichhuak a. Chawlh reng nei lovin chu hnachu an thawk a, chutianga an thawh rimna azarah chuan mi tinin Baibulan lo chhiar theih phah ta a ni. Baibul leh a zirtirna chungchangah mitenan lo hriat thiam theihna turin lehkha thawn tam tak a ziaka, a thawn`euh bawk. Baibul Hrilhfiahna bute pawh a ziak a, sakhaw zirtirna chihrang hrang chungchanga Baibul zirtirna tam tak a ziak bawk a. Baibulzirtirna thudik nia a hriat chu miten an lo hriat thiama an lo pawma an lozawm ngei theihna tur chuan thu sawi mai ni lo, lehkha ziak chi hrangtam tak a buatsaih ngar ngar a, theihtawp tak meuh chhuahin Pathiantan a theihna zawng zawngin Luthera chuan `hahnem a ngai a ni.

Luthera chuan tun hmaa sakhaw rawngbawla inpe nula thianghlimKatherine von Bora-i chu nupuiah a nei a, Pathian malsawmna fanauparuk, mipa pathum leh hmeichhia pathum an dawng nghe nghe a ni.

31

A hun leh a nun, a thiamna leh a theihna zawng zawng hmangaPathian tana rawngbawltu rinawm Martin Luthera chu kum 1546 Feb-ruary ni 18 khan lei hring dan zawhin a lo boral ta. A ruang tlawm tak,mahse zahawm leh hlu tak chu amah ngeiin ̀ hahnemngai taka rawng abawlna ̀ hinna Castle Biak in pulpit hmaah phumin a awm ta a ni. Mar-tin Luthera rawngbawlna leh a hnathawh ropui tak chu a va hluin a vachhuanawm tehlul em!!

Luthera leh Thuinchhang Butê

Luthera chuan Kristian ̀ halaite zirtir leh kaihhruaina lam hi a ngaihsakhle mai a. Mite chu an fate tan Kristian Sikul dina enkawl turin a fuihnasa hle `hin. Nu leh pate leh pastor tam takte ngei pawhin an fate chuBaibul zirtirna bul`hut pawimawh tak chu an hrilh thiam lovin an zirtirthiam lo va, an enkawl thiam lovin an kaihruai thiam lo a ni tih a hmuhchuan tihdan tur kawng a dap a, “Thuinchhang Butê” chu a ziak ta a ni.

Luther-an he thuinchhang bu a ziak chhan ber chu naupangtenchhandamna kawng awm chhun chu Isua rin hi a ni tih an lo hriata anrin theihna turin a ti a ni. A thuinchhang bua a thu ziakte chu hriatthiamawlsam tak leh tawi fel `ha tak a nih rualin Baibul zirtirna thupui funkim vek se a duh a. Thuinchhang Butê-a bung pawimawh parukte kanzirho dan tura indawt chu hetiang hian a ni:

1. Thupek Sawmte.

2. Thurin.

3. Baptisma Thianghlim Sakramen.

4. Lalpa Zanriah Sakramen.

5. Chabite leh inpuanna hman dan.

6. ~awng`aina.

Thuinchhang Bu kan hman dan

Lutheran Kohhran chuan he thuinchhang bu hi Kristian tinten Baibulzirtirna thu tlangpui an hriat theih ngei ngeina tur niin an ngai. Kum 400chuang zet chu upate leh ̀ halaite zirtirna atan he thuinchhang lehkhabu

32

hi hman hlawh ber leh `angkai ber a ni ta hial reng a. He thuinchhangbua thu ziakte hi Baibul thua innghat vek a ni. Luther-an he ThuinchhangButê a lo ziak hi kan zir dan turah chuan kan hrilhfiahnaah LutheraThuinchhang bu thu leh Baibul Thu kan khaikhin ang a, tichuan heThuinchhang Bu hian Pathian Thu dik a zirtir ngei a ni tih kan hrechiang thei dawn a ni. Tichuan Thuinchhang Bu chu Pathianin a Thuhmanga min zirtir thutak tawi fel taka khaikhawmna a ni tih kan lopawm thei ang a, kan hre reng thei dawn a ni. Chutih rual chuan heThuinchhanga thute hi kan dam chhunga Baibul kan zir zelnaah kanrinna chungchanga intihchakna kan neih theih nan innghahna thu atankan lo hmang thei bawk ngei ang.

He thuinchhang bu hi mawlmang viau mah se, uluk taka kan ziraBaibul thutak chu kan hriatthiam deuh deuh a `ulin a pawimawh hle.Vawi khat chu he a thuinchhanga thute hi engzat chiah nge a hriat tawhaa lo chhinchhiah tawh tih Luthera chuan a fapa Hans-a chu a zawt alawm.Hans-a chuan inti thei takin, "Papa, a bu pumpuiin ka hria, kasawichhuak vek thei" a ti a. Luthera chuan, "A ni maw! Chuti zat zat ihriat tawh chuan kei aiin i fing tawh zawk a zu nia. Kei chuan ni tininzir zel ka la mamawh asin," a ti a ni. Keini pawh, he Thuinchhang Butêziaktu ang hian, a mi zirtir Baibul thutakte chu ngaihluin taima takin izir hram hram teh ang u aw!

33

BAIBULBaibul kan mamawh

1. Pathian a awm tih engtin nge kan hriat?1. Pathian a awm tih engtin nge kan hriat?1. Pathian a awm tih engtin nge kan hriat?1. Pathian a awm tih engtin nge kan hriat?1. Pathian a awm tih engtin nge kan hriat?

(1) Hebrai 3:4. Chhung tin hian puipa tu emaw tal an nei ̀ heuh si a;engkim puipa erawh chu Pathian a ni.

(2) Sam 19:1-4. (Sam ziaktu hian vana thilsiam awmte zawng zawngkhian Pathian a awmzia an sawi thu a uar hle a. A bikin changkhatna hi hria ila.) Vante khian Pathian ropuizia chu a hriattir a;boruak zau tak khian a kut chhuak chu a lantir `hin a. Chhun hianchhun hnenah thu a sawi chhawng zel a, zan hian zan hnenah hriatnaa lan chhawntir zel a. Thu sawi reng reng leh `awng reng reng aawm lo va; an aw chu benga hriat theih a ni lo. An tehna hrui chuleilung luah zawng zawngah zam chhuahin a awm a; an thu chukawlkil thlengin a thang chhuak ta a. Chungah te chuan ni tan khianpuan in a zar a.

(3) Sam 14:1. Mi â chuan, a rilruin, "Pathian reng a awm lo," a ti a.An chhe zo va, thil tenawm tak an ti a; Tumah thil `ha ti reng anawm lo.

1. Pathian a awm tih chu a thilsiamte a`angin kan hre thei a ni.

2. 2. 2. 2. 2. A thilsiamte a`angin PA thilsiamte a`angin PA thilsiamte a`angin PA thilsiamte a`angin PA thilsiamte a`angin Pathian chungchang engnge kan hriat?athian chungchang engnge kan hriat?athian chungchang engnge kan hriat?athian chungchang engnge kan hriat?athian chungchang engnge kan hriat?

(4) Tirhkohte Thiltih 14:17. Nimahsela aman hriattirna awm lovina insiam lo, chutin thil a ti `ha `hin a, van ata ruahte leh kum `hatkumte a pe che u a, in rilru ei tur leh lawmnain a tihkhah ̀ hin che ukha," an ti a.

34

Pathian Hriatna

Thil

siam

a`angin

Chhia

leh ~ha

hriatna

a`angin

Baibul

a`angin

Chatuan mi

Engkimtithei

Finga

Pathian zia

Hremna Chhandamna

35

(5) Sam 104. Sam ziaktu hian Pathian thilsiam ropui leh makzawng zawng a sawi chhuak a. A bikin chang 24 hi chhinchhiahila: "Aw Lalpa, i thiltihte chu a va tam em! Finnain i siam vek a ni:Leilung hi i hausaknain a khat a nih hi."

(6) Rom 1:20. A thil hmuh theih loh (a chatuan thiltihtheihna leh aPathianzia chu) khawvel siam tirh ata fiah taka hmuhin a awm a,thil siamah chuan a lang a ni; chuvang chuan chhuan lam tur an neilo.

2. Pathian thil siam a`angin amah chu ngilnel, fing, chatuan mi, engkimtithei a ni tih leh a Pathianzia chu kan hre thei.

3. Kan chhia leh `ha hriatna a`angin Pathian chungchang engnge3. Kan chhia leh `ha hriatna a`angin Pathian chungchang engnge3. Kan chhia leh `ha hriatna a`angin Pathian chungchang engnge3. Kan chhia leh `ha hriatna a`angin Pathian chungchang engnge3. Kan chhia leh `ha hriatna a`angin Pathian chungchang engngekan hriat theih?kan hriat theih?kan hriat theih?kan hriat theih?kan hriat theih?

(7) Rom 2:14-15. Pathianin, ka Chanchin ~ha sawi anga mihringtethuruk Isua Krista hmanga a ngaihtuah niah chuan, Dan anga titutechu mi fela chhiarin an awm zawk ang. Dan nei lo Jentailten mahnithinlung pianpuia Dan thilte chu an tihin, chung chuan Dan nei lomah sela, anmahni leh anmahni Danah an innei chawp si a, anthinlungah Dan thiltih ziak a ni tih an entir a, chu chu an chhia leh`ha hriatnain a hriatpui a, an rilrute chu a inhnial a, thiam loh achantir ̀ hul a, thiam a chantir ̀ hul a.

(8) Rom 1:32. Chutianga thil titutechu thi zia reng an ni tih Pathianruat chu hre rengin, anmahni chauha ti pawh ni lovin, mi dang ti`hinte chungah chuan an lawm bawk `hin.

3. Kan chhia leh `ha hriatna a`angin Pathian chuan kan sualte avanginmin hrem dawn a ni tih kan hria.

4. 4. 4. 4. 4. A thil siam leh kan chhia leh `ha hriatna a`angA thil siam leh kan chhia leh `ha hriatna a`angA thil siam leh kan chhia leh `ha hriatna a`angA thil siam leh kan chhia leh `ha hriatna a`angA thil siam leh kan chhia leh `ha hriatna a`anga Pa Pa Pa Pa Pathianathianathianathianathianchungchang kan hriat ngai loh chu engnge ni?chungchang kan hriat ngai loh chu engnge ni?chungchang kan hriat ngai loh chu engnge ni?chungchang kan hriat ngai loh chu engnge ni?chungchang kan hriat ngai loh chu engnge ni?

(9) Tirhkohte Thiltih 16:29-30. A vengtu chuan khawnvarte a lama, a zuang lut a, hlauva khur chungin Paula leh Sila hmaah abawkkhup a; tin, anni chu a hruai chhuak a, "Pute u, chhandama

36

awm turin engnge ka tih tur?"

(10) 1 Korinth 2:9. Mita hmuh ngai loh, benga hriat ngai loh, mihringrilrua lut ngai lo, Pathianin a hmangaihtute tan a buatsiah apiangtechu, tih ziak ang khan.

4. A thil siam leh kan chhia leh `ha hriatna a`angin Pathianin minchhandamna atana a hnathawh chu kan hre thiam thei lo a ni.

5. 5. 5. 5. 5. A nih, engvA nih, engvA nih, engvA nih, engvA nih, engvangin nge Baibangin nge Baibangin nge Baibangin nge Baibangin nge Baibul kan mamaul kan mamaul kan mamaul kan mamaul kan mamawh?wh?wh?wh?wh?

(11) 2 Korinth 4:6. Isua Krista hmelah chuan Pathian ropuizia hriatnaêng chu min pe turin, "Thim ata êng a êng chhuak ang," titu Pathianchuan kan thinlungte hi a chhun êng ta si a.

(12) 2 Timothea 3:15. Hnathawktu, thutak thu fel taka hmang chuzak tur a ni lo angin, Pathian ngaiha ̀ haa inentir turin ̀ hahnem ngairawh.

(13) Tirhkohte 16:29-32. A vengtu chuan khawnvarte a lam a, azuang lut a, hlauva khur chungin Paula leh Sila hmaah a bawkkhupa; tin, anni chu a hruai chhuak a, "Pute u, chhandama awm turinengnge ka tih tur?" a ti a. Anni chuan, "Lalpa Isua ring la, tichuanchhandamin i awm ang, nang leh i chhungte nen," an ti a. A hnenahleh a ina awm zawng zawngte hnenah chuan Lalpa thu a sawi a.

5. Baibul chu min chhandamna tura Pathian hnathawh min tihlansaktuêng a nih avangin kan mamawh a ni.

Baibul `hen hnih

6.6.6.6.6. Thuthlung Hlui chu engnge?Thuthlung Hlui chu engnge?Thuthlung Hlui chu engnge?Thuthlung Hlui chu engnge?Thuthlung Hlui chu engnge?

(14) Hebrai 1:1. Pathian, hmasanga thlahtute hnena bung tam takleh kawng tinrenga zawlneitea thu lo sawitu khan.....

(15) Tirhkohte 3:18. Nimahsela Pathianin zawlnei zawng zawngkâah, Kristan hrehawm a tuar tur thu a hriattir lawk kha, khati khana thlentir ta a ni.

6. Thuthlung Hlui chu Baibul bu `henkhat, Krista lo kal hmaa ziak,

37

Chhandamtu pe tura Pathian thu tiam tar langtu chu a ni.

7. Thuthlung Thar chu engnge?7. Thuthlung Thar chu engnge?7. Thuthlung Thar chu engnge?7. Thuthlung Thar chu engnge?7. Thuthlung Thar chu engnge?

(16) Tirhkohte 3:18. Nimahsela Pathianin zawlnei zawng zawngkâah, Kristan hrehawm a tuar tur thu a hriattir lawk kha, khati khana thlentir ta a ni.

(17) Hebrai 9:15. He mi avang hian, ani chu thuthlung thar palai ani, thuthlung hmasa hnuaia bawhchhiatnate lak ata tlan nan mi a lothih tak avangin, kohvate chuan chatuana roluah tur thutiam chuan chang thei ang.

(18) Johana 20:31. Nimahsela heng hi Isua chu Krista, Pathian Fapaa ni tih in rinna tur leh, in rin a, a hminga nun in neihna turin ziak ani.

7. Thuthlung Thar chu Baibul bu `henkhat, Krista lo kal hnua ziak,Pathianin Isuaa a thu tiam a tihfamkim dan tar langtu chu a ni.

8. Thuthlung Hlui leh Thuthlung Thar min pe turin Pathianin tuteThuthlung Hlui leh Thuthlung Thar min pe turin Pathianin tuteThuthlung Hlui leh Thuthlung Thar min pe turin Pathianin tuteThuthlung Hlui leh Thuthlung Thar min pe turin Pathianin tuteThuthlung Hlui leh Thuthlung Thar min pe turin Pathianin tutenge a hman?nge a hman?nge a hman?nge a hman?nge a hman?

(19) Hebrai 1:1-2. Pathian, hmasanga thlahtute hnena bung tam takleh kawng tinrenga zawlneitea thu lo sawitu khan, heng ni tawphian keimahni hnenah a Fapaah chuan thu a sawi ta. Chu mi chuengkim rochungtuah a ruat a, chu mi pawh chuan khawvelte chu asiam.

(20) 2 Petera 3:2. Zawlnei thianghlimte thusawi lawk leh, intirhkohte kâah Lalpa leh Chhandamtu thupek chu in hriat rengnaturin.

8. Pathianin Thuthlung Hlui min pe turin zawlneite a hmang a,Thuthlung Thar min pe turin Isua zirtirte a hmang a ni.

Baibula Lehkhabute

"Baibul" tih thu mal hi Grik ̀ awnga "Bablia" tih a`anga lo kal a ni a,

38

BAIBUL

LEHKHABU THIANGHLIM

PATHIAN LEHKHA

PATHIAN LEHKHA THUTE

THUTE

PATHIAN THU

KRISTA

Zawlneite

Thuthlung Hlui

Zirtirte

Thuthlung Thar

Bu

39

Bu

27

1400 B.C. A.D. 100

39

a awmzia chu "Lehkhabute" tihna a ni. Baibul-ah hian lehkhabu bu 66a awm a, chungte chu mi 40 velin B.C. 1400 a`anga A.D.100 inkar velaan ziak a ni a. Baibul an koh `hinna hming dangte chu "PathianLehkhabute" emaw, "Pathian Thu" tih hi a ni.

Thuthlung Hluiah hian bu 39 a awm a, Hebrai `awnga ziak a ni.Thuthlung Tharah hian bu 27 a awm a, Grik `awngin a inziak thung.Baibul chu Sap ̀ awng pawhin kan chhiar thiam a ni mai thei e. Lehlinnarin tlak zual bik deuhte chu: King James Version (KJV), New Interna-tional Version (NIV), New King James Version (NKJV), An AmericanTranslation (AAT), leh New American Stadard Bible (NASB) te hi a ni.

Thuthlung Hlui Lehkhabute chu:

Chanchin chhuina lam bute

Bu HmingBu HmingBu HmingBu HmingBu Hming Lam tawiLam tawiLam tawiLam tawiLam tawi

Genesis Gen.

Exodus Exp.

Leviticus Lev.

Numbers Num.

Deuteronomy Deut.

Josua Jos.

Roreltute Ro.

Ruthi Rut.

1+2 Samuela Samu.

1+2 Lalte Lal.

1+2 Chronicles Chro.

Ezra Ezr.

Nehemia Neh.

Estheri Est.

40

Hla lam hawi bik bute

Joba Job.

Sam Sam

Thufingte Thuf.

Thuhriltute Thur.

Hla Thlankhawmte HTK.

Zawlnei lehkhabute

Isaia Is.

Jeremia Jer.

~ah Hla TH.

Ezekiela Ezek.

Daniela Dan.

Hosea Hos.

Joela Joel.

Amosa Amos.

Obadia Obad.

Jona Jon.

Mika Mik.

Nahuma Nahum.

Habakuka Hab.

Zephania Zep.

Hagaia Hag.

Zakaria Zak.

Malakia Mal.

Thuthlung Thar Lehkhabute chu:

Chanchin chhuina lam bute

Mathaia Mt.

Marka Mk.

41

Luka Lk.

Johana Joh.

Tirhkohte Tirh.

Lehkha thawnte

Rom Rom

1+2 Korinth Kor.

Galatia Gal.

Ephesi Eph.

Philipi Phil.

Kolossa Kol.

1+2 Thesalonika Thes.

1,2 Timothea Tim.

Tita Tit.

Philemona Philm.

Hebrai Heb.

Jakoba Jak.

1+2 Petera Pet.

1+2+3 Johana Joh.

Juda Jud.

Hrilhlawkna Bu

Thupuan Thup.

Baibul hi Pathian Thu a ni

9. Baibul hi engnge ni?9. Baibul hi engnge ni?9. Baibul hi engnge ni?9. Baibul hi engnge ni?9. Baibul hi engnge ni?

(21) Marka 7:10-11,13. Mosian 'i nu leh i pa chawimawi rawh,''Tupawh a nu emaw, a pa emaw sawichhia apiang chu thi mawlhrawh se,' a ti si a; nangni erawh chuan heti hian in ti `hin, 'Miin, anu emaw, a pa emaw hnenah, i mi chhawrna tur hi Korban a nitawh, a tih chuan, (chu chu, 'Pathian hnena pek,' tihna a ni a), mi

42

hnena in thurochhiah pek chhawn hianin Pathian thu hi in bawh bo`hin a ni; chutiang thil chu tam tak in ti ̀ hin," a ti a.

(22) 1 Thesalonika 2:13. He mi avang hian bang lovin Pathianhnenah lawmthu kan hril bawk `hin, Pathian thu kan hnen ata inhriat, in pawm lai khan, mihring thu pawmin in pawm lo va, Pathianthu pawmin in pawm zawk avang khan; chu chu Pathian thu a nireng a, nangni a ringtute chhunga thawk bawk `hin chu a ni.

(23) 1 Petera 1:23. Chi chhe thei lakah ni lovin, Pathian thu nungreng leh awm rengah chuan chi chhe thei lo laka piang thar in nizawk si.

(24) Hebrai 4:12. Pathian thu hi a nung a, thil a ti thei a, khandaihhriam tawn eng ang ai pawhin a hriam a, nunna leh thlarau, ruhtuahleh thling phel hrang khawp hialah a chhun thei a, thinlungangaihtuah leh tumte hi a hre nghal thei a ni.

9. Baibul chu Pathian Thu nung leh thiltithei chu a ni.

10. 10. 10. 10. 10. A ziaktute mihring an ni reng si a, engtin nge BaibA ziaktute mihring an ni reng si a, engtin nge BaibA ziaktute mihring an ni reng si a, engtin nge BaibA ziaktute mihring an ni reng si a, engtin nge BaibA ziaktute mihring an ni reng si a, engtin nge Baibul-a thu zaul-a thu zaul-a thu zaul-a thu zaul-a thu zawngwngwngwngwngzawngte hi Pathian Thu a nih theih?zawngte hi Pathian Thu a nih theih?zawngte hi Pathian Thu a nih theih?zawngte hi Pathian Thu a nih theih?zawngte hi Pathian Thu a nih theih?

(25) 2 Petera 1:21. Thu hrilh lawk reng reng hi mihring thua chhuaka ni ngai si lo va, miten Thlarau Thianghlim tirhin Pathian hnen ataan sawi zawk `hin a ni.

(26) 2 Samuela 23:2. Lalpa Thlarau chuan keimah mi hmangin asawi a: A thu chu ka leiah a awm a.

(27) Johana 14:26. Thlamuantu, Thlarau Thianghlim, hminga arawn tirh tur khan, chu mi chuan engkim a zirtir ang che u a, inhnena ka sawi zawng zawng a hriat chhuahtir leh ang che u.

(28) 1 Korinth 2:12-13. Chutichuan, athlawna Pathianin thil minpekte chu kan hriat theihna turin, keini zawngin khawvel thlarau nilovin, Thlarau, Pathian hnena mi chu kan hmu zawk a ni. Mihringfinna zirtir thua sawi lovin, Thlarau zirtir thua sawi zawkin, Thlaraulam thute chu thlarau lam mite hnena hrilhfiahin, chung thil minpek thute pawh chu kan sawi `hin.

43

(29) 2 Timothea 3:16. Pathian Lehkha Thu zawng zawng hi Pathianthawk khuma pek a ni a, zirtir kawngah te, zilh kawngah te, felnazirtir kawngah te a sawt bawk a ni.

10. Mihring Lehkha ziaktute chu Thlarau Thianghlimin an ngaihtuahnachauh a kaihruai mai a ni lo va, an ziak tur thute pawh a zirtir vek a nihavangin Baibula thu zawng zawngte hi Pathian Thu a ni. (Hei hi Thutinreng thawk khum tih a ni.)

11.Baibul chu Pathian Thu a ni tih a`ang hian engnge chiang taka11.Baibul chu Pathian Thu a ni tih a`ang hian engnge chiang taka11.Baibul chu Pathian Thu a ni tih a`ang hian engnge chiang taka11.Baibul chu Pathian Thu a ni tih a`ang hian engnge chiang taka11.Baibul chu Pathian Thu a ni tih a`ang hian engnge chiang takakan hriat theih?kan hriat theih?kan hriat theih?kan hriat theih?kan hriat theih?

(30) Number 23:19. Pathian chu dawt hmang mihring mai a ni lo,Lamlet hmang hringfa a ni hek lo. A sawi tawh chu a tipuitling lovang em ni? A lo sawi tawh chu a tipuitling lo vang em ni?

(31) Johana 10:35. Pathian Thu thlennate mah pathianho an tihchuan (Pathian Lehkha Thu ban theih a ni si lo va).

(32) Johana 17:17. Anni chu thutakin tithianghlim rawh, i thu chuthutak a ni.

11. (a) Baibul chu Pathian thu a ni tihin chiang taka min hrilh chuBaibulah hian tihsual a awm lo va, a sawi zawng zawng hi a dik vek ani.

(33) Sam 119:114-116. Nang chu ka bihrukna hmun leh ka phawi ni a: i thu ka beisei a ni....Ka nun theihna turin i thu ang zelin michelh reng la, ka beisei chungah hian zakin mi awmtir suh ang che.

(34) Numbers 23:19. Pathian chu dawt hmang mihring mai a ni lo,Lamlet hmang hringfa a ni hek lo. A sawi tawh chu a ti lo vang emni? A lo sawi tawh chu a tipuitling lo vang em ni?

(35) 1 Korinth 2:4-5. In rinna chu mihring finnaa innghat lovin,Pathian thiltihtheihnaa innghata a awm theih zawkna turin, ka ̀ awngchhuak leh ka thu hrilhte chu thu finga thlemna thuin a ni lo va,Thlarau leh thiltihtheihna hriattirin a nih zawk kha.

11. (b) Baibul chu Pathian Thu a ni tih a`angin Pathianin a thutiam a

44

hlen ngei dawn a ni tih kan hriat avangin Baibula thutiam zawng zawngtehi kan ring thlap thei tih kan hre chiang êm êm a ni.

12. 12. 12. 12. 12. A A A A A Thu a nih tlat aThu a nih tlat aThu a nih tlat aThu a nih tlat aThu a nih tlat avvvvvangin Baibangin Baibangin Baibangin Baibangin Baibul chu engtia hmang lo turin ngeul chu engtia hmang lo turin ngeul chu engtia hmang lo turin ngeul chu engtia hmang lo turin ngeul chu engtia hmang lo turin ngemin khap?min khap?min khap?min khap?min khap?

(36) Deuteronomy 4:2. Lalpa in Pathian thupek ka pek che u hi inpawm theihna turin, thu ka pek che u hi in belhchhah tur a ni lo va,in tikiam tur a ni hek lo.

(37) Thupuan 22:18. He lehkhabu hrilh lawkna thu hria apiang kahriattir e. Tupawhin heng thu hi a belhchhah chuan, he lehkhabuahremna ziakte hi Pathianin a chungah a belhchhah ve ang;

(38) Jeremia 14:14. Lalpa chuan ka hnenah, zawlneite chuan kahmingin dawt an hril `hin a nih chu; anni chu ka tir lo va, thu kachah lo va, ka be bawk hek lo. An thil hmuh hleih lohte, ̀ humvawrtlaktlai lo te leh an rilru dawhâ-na te an hrilh che u a ni, a ti a.

(39) Mathaia 15:9. Engpawh ni sela, an zirtirnaah mihring thupekan zirtir avangin an mi biak ̀ hin hi athlawn mai a ni.

(40) 2 Petera 2:3. Sum awh avangin dawt thuin sumdawn nan anhmang ang che u; nimahsela hmana an chunga thu rel tawh chu ala ding reng a, anmahni tiboraltu tura pawh a muhil lo ve.

12. (a) Pathianin Baibul chhung thuah mahni ngaihdan, hmuhdan, lehzirtirna belhchhah lo turin min khap a ni.

(41) Deuteronomy 4:2. Lalpa in Pathian thupek ka pek che u hi inpawm theihna turin, thu ka pek che u hi in belhchhah tur a ni lo va,in tikiam tur a ni nek lo.

(42) Thupuan 22:19. Tupawhin he hrilh lawkna lehkhabu thua mithu a lak bo chuan, he lehkhabua ziak Nunna Thing leh KhawThianghlima a chan chu Pathianin a la bo ve ang.

(43) 2 Timothea 4:3. Zirtirna dik an ngaih peih loh hun a la thlengdawn si; an bengte a zat avangin, anmahni duhzawng angin zirtirtutean hnenah an khawm zawk ang.

45

THU MAL THU MAL THU MAL THU MAL THU MAL TIN TIN TIN TIN TIN THATHATHATHATHAWK KHUMWK KHUMWK KHUMWK KHUMWK KHUM

PathianPathianPathianPathianPathian

Pe, Kaihruai, Pe, Kaihruai, Pe, Kaihruai, Pe, Kaihruai, Pe, Kaihruai, VVVVVengengengengeng

Ziaktu mihringteZiaktu mihringteZiaktu mihringteZiaktu mihringteZiaktu mihringte

ngaihtuahna leh thungaihtuahna leh thungaihtuahna leh thungaihtuahna leh thungaihtuahna leh thu

PPPPPAAAAATHIAN THIAN THIAN THIAN THIAN THUTHUTHUTHUTHU

TTTTTihsual palh aihsual palh aihsual palh aihsual palh aihsual palh awm lowm lowm lowm lowm lo Thu tiam hlen lohThu tiam hlen lohThu tiam hlen lohThu tiam hlen lohThu tiam hlen lohawm loawm loawm loawm loawm lo

Belh suh!Belh suh!Belh suh!Belh suh!Belh suh!

Paih `hen suh!Paih `hen suh!Paih `hen suh!Paih `hen suh!Paih `hen suh!

A awmzia tidanglam suh!A awmzia tidanglam suh!A awmzia tidanglam suh!A awmzia tidanglam suh!A awmzia tidanglam suh!

46

12. (b) Pathianin Baibul zirtirna `henkhat, mahni zirtirna leh rindanhmanga hnawla lo paih `hen lo turin min khap a ni.

(44) Johana 10:35. Pathian thu thlennate mah pathianho an tihchuan, (Pathian Lehkha Thu bân theih a ni si lo va.)

(45) Juda 4. Mi tute emaw aruka lut an awm si a, hman laia hethiam lohna chang tura ruatate chu; chung chu Pathian ngaihsak lomite an ni a, kan Pathian khawngaihna chu hurnaah an chantir a,kan hotu leh kan Lalpa neih chhun, Isua Krista chu an awih lobawk a.

12. (c) Pathianin Baibul zirtirnate chu "heng hi chu phuah chawp thawnthu lakkhawm mai mai a ni an ti" tia a awmzia hi tichingpen leh lakawiatidanglam lo turin min khap a ni.

Baibul zirtirna thlurpui pahnih

13. Baibul zirtirna thlurpui pahnihte chu engte nge ni?13. Baibul zirtirna thlurpui pahnihte chu engte nge ni?13. Baibul zirtirna thlurpui pahnihte chu engte nge ni?13. Baibul zirtirna thlurpui pahnihte chu engte nge ni?13. Baibul zirtirna thlurpui pahnihte chu engte nge ni?

(48) Johana 1:17. Dan thu Mosian a pe, khawngaihna leh thutakIsua Krista avangin a lo awm.

(49) Rom 1:16. Chanchin ~ha chu ka zahpui si lo va; tupawh aring apiangte tan chhandamna tura Pathian thiltihtheihna a ni si a;atirin Juda mi tan a ni a, tin, Grik mi tan pawh a lo ni leh a.

13. Baibul zirtirna thlurpui pahnihte chu Dan leh Chanchin ~ha hi a ni.

14. Dan hmangin Pathianin engnge min zirtir?14. Dan hmangin Pathianin engnge min zirtir?14. Dan hmangin Pathianin engnge min zirtir?14. Dan hmangin Pathianin engnge min zirtir?14. Dan hmangin Pathianin engnge min zirtir?

(50) Mathaia 19:17-19. Ani chuan a hnenah, "Thil `ha thu engahnge mi zawh?" ~ha chu pakhat chauh a awm; engpawh ni sela,nunnaa luh i duh chuan thupekte chu zawm rawh," a ti a. Ani chuana hnenah, "A eng ber hi maw?" a ti a. Isuan, "Tual i that tur a ni lo;i ru tur a ni lo; dawtin i hek tur a ni lo; i nu leh i pa chawimawirawh; tihte leh, 'Nangmah i inhmangaih angin i vengte i hmangaihtur a ni,' tih hi," a ti a.

(51) Jakoba 2:8. Nimahsela Pathian Lehkha Thu, "Nangmah i

47

inhmangaih angin i vengte i hmangaih tur a ni, tih lal dan hi inzawm chuan in ti `ha e."

(52) Rom 7:7. Eng nge kan sawi tak ang le? Dan chu sual em ni?Hnai lo ve. Nimahsela, Dan avanga hriat ni suh sela chu sual kahre lo tur; Dan chuan, "Awt suh," ti suh sela chu awh hi ka hre lotur a ni.

14. Dan hmangin Pathian chu ti tura min duh leh ti lo tura min duh thiltechu min zirtir a ni.

15. Pathian Dan hmanga kan nun kan inen hian, Danin min zirtir15. Pathian Dan hmanga kan nun kan inen hian, Danin min zirtir15. Pathian Dan hmanga kan nun kan inen hian, Danin min zirtir15. Pathian Dan hmanga kan nun kan inen hian, Danin min zirtir15. Pathian Dan hmanga kan nun kan inen hian, Danin min zirtirthil dangte chu engte nge ni?thil dangte chu engte nge ni?thil dangte chu engte nge ni?thil dangte chu engte nge ni?thil dangte chu engte nge ni?

(53) Galatia 3:10. Dan thiltiha awm apiangte chu anchhe hnuaiahan awm si a; "Dan lehkhabua thu ziak zawng zawng anga ti turaawm reng lo apiang chu, anchne dawngin an awm ̀ hin," tiin ziak ani si a.

(54) Rom 3:22-23. Chu chu Pathian felna, Isua Krista rin avanga aring apiangte hnena tihlana awm chu a ni; (danglamna reng a awmlo va, mi zawng zawngin thil an tisual tawh vek a, Pathian ropuinaan chang zo ta lo a ni).

(55) Rom 3:20. Chutichuan, Dan thiltih avangin mi tumah amithmuhin thiam changin an awm lo vang; Dan avangin sual hriatfamkimna a lo awm a ni si a.

(56) Rom 6:23. Sual man chu thihna a ni si a; Pathian thilthlawnpekerawh chu, kan Lalpa Krista Isua zarah chuan, chatuana nunna ani.

(57) Mathaia 25:41-46. An sualte avanga anchhe dawnga awmtechu chatuanin meidilah hremna an tuar dawn tih Isuan a sawi a ni.

15. Pathian Dan a`anga kan nun kan inen hian, Pathian hremna, thiamlohchantirna leh thihna hmabak mi sualte mai kan lo ni tih min zirtir a ni.


Recommended