ขาราชการกบการเมอง

ขาราชการสามารถใชสทธเสรภาพในการท าสงเหลานไดหรอไม ?

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 เปดโอกาสใหสทธเสรภาพแกประชาชนชาวไทยไดมสวนรวมทางการเมองไดหลายชองทาง เชน เสรภาพในการแสดงความคดเหน สทธเสรภาพในการมสวนรวมทางการเมอง เสรภาพในการชมนมโดยสงบและปราศจากอาวธ เปนตน

ปจจบนเราสามารถเหนการใชสทธเสรภาพเหลานในลกษณะทเปนรปธรรมตามหนาจอโทรทศนหรอสอสงพมพไดบอยครง เชน การชมนมเรยกรองทางการเมอง การน าดอกไมหรอสงของไปใหก าลงใจแกพรรคการเมองหรอนกการเมองบางกลม การแสดงความคดเหน/วพากษวจารณในเรองทางการเมอง

ขาราชการคอใคร ?

จากวกพเดย สารานกรมเสร ขาราชการ คอ บคคลซงรบการบรรจแตงตงใหรบราชการปฏบตหนาท และรบเงนเดอนในกระทรวง ทบวง กรมตางๆ ของประเทศไทย สวนองคกรทบคคลดงกลาวปฏบตงานอยนนเรยก สวนราชการ

จากการศกษาของศาสตราจารย เวเบอร (Max Weber , 1958) ขาราชการได

แยกบทบาทของตนอยางชดเจนจากนกการเมอง กลาวคอ ขาราชการตองเปนผมความร ความสามารถเฉพาะอยาง เขารบราชการโดยระบบคณธรรมและท าหนาททสอดคลองกบงานวชาชพของตนอง คอ เปนเสมอนผเชยวชาญ ขณะทนกการเมองเนนการใหการบรการแกประชาชนและนกการเมองตองก าหนด นโยบาย โดยมขาราชการประจ าเปนผปฏบตตามนโยบายเหลานน

ความสมพนธระหวาง ขาราชการประจ า กบนกการเมอง

ในป 1981 นกวชาการกไดพฒนากรอบแนวความคดของความสมพนธระหวางขาราชการประจ า กบนกการเมอง ในรปแบบการเปรยบเทยบบทบาทและรปแบบการท างานจากประเทศสหรฐ ฯ องกฤษ ฝรงเศส เยอรมน อตาล เนเธอรแลนด และสวเดน ผลการศกษาปรากฏวาบทบาททเดนชดและช ใหเหนความแตกตางของนกการเมองกบขาราชการประจ ากคอ การสงกดพรรค การรณรงคและวพากษนโยบายทางการเมอง เพอกลมผลประโยชนและความ

เปนผเชยวชาญ นกการเมองถกจดกลมอยในกลมสงกดพรรคกลมผลประโยชน วพากษและรณรงคทาง

การเมอง ซงขาราชการมกจะไมเกยวของดวย (Joel D. Aberbach , Robert D.

Putnam and bert A. Rockman , 1981 : 86-114) บทบาทของขาราชการจงจ ากดตนเองในฐานะผเชยวชาญ และแกปญหาโดยเนนความรความสามารถทางวชาการเปนหลก

การเปลยนแปลงของขาราชการไทยในอดตจนถงปจจบน

ขาราชการไทยในยคกอน มศกดศรและส านกในอ านาจหนาท ทถอเปนผท าหนาทดแลบ าบดทกขบ ารงสขของราษฎรไทยตางพระเนตรพระกรรณ เมอมองยอนยคไปในประวตศาสตรราชการไทย จงจะพบจะเหนขาราชการไทยสวนใหญทซอสตยสจรต ท าหนาทตรงไปตรงมา เปนแบบอยางทควรเคารพยกยองและศรทธา เปนหลกของการบรหารกจการบาน เมองอยางแทจรง

แตตอมาในยคหลงการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 เรอยมาจนถงยคปจจบน จะเหนไดวา ขาราชการประจ าทควรจะเปนหลก และเปนเครองไมเครองมอทด เพอขบเคลอนใหฝายการเมองบรหารจดการบานเมองไดตามนโยบาย ทแถลงเปนสญญาประชาคมตอรฐสภา เพออ านวยประโยชนสขแกอาณาประชาราษฎร การณกลบกลายเปนวา ฝายการเมองมกจะใชอ านาจ บาตรใหญอยางลแกอ านาจใน การแตงตงโยกยายขาราชการเอาตามใจชอบ โดยไมค านงถงหลกคณธรรม

ขณะเดยวกบทขาราชการไทยสวนใหญหรอเกอบทงหมด กกลบยอมสโรราบตอฝายการเมอง แลวแตฝาย

ผมอ านาจจะน าพาไป มหน าซ า ยงนบวนยงจะมการเอาตวรอดดวยการยอมสยบ ยอมตนเปนสมนรบใชฝายการเมองอยางไมค านงถงผดชอบชวด และศกดศรแหงความเปนขาราชการ

(ขาราชการกบนกการเมองไทย โดย วทยา วชระองกร, 2 ตลาคม 2554, ผจดการออนไลน)

การเปลยนแปลงของขาราชการไทยในอดตจนถงปจจบน (ตอ)

เราจงไดเหนภาพการวงเตน การซอและขายต าแหนงทางราชการอยางนาอปยศอดส ไมตางจากการซอสทธขายเสยงทท าใหฝายการเมองไดอ านาจมาอยางไมชอบธรรม การเมองไทยกลายเปนธรกจการเมอง ขณะเดยวกนทระบบราชการไทย กก าลงจะกลายเปนธรกจราชการไมแพกน

ปจจบนโดยพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. 2551 ไดก าหนดใหม “คณะกรรมการพทกษระบบคณธรรม” ทเรยกค ายอวา ก.พ.ค. มหนาทเสนอแนะหรอปรบปรงนโยบายการบรหารทรพยากรบคคลภาครฐ ทเกยวกบการพทกษระบบคณธรรมในราชการ คมครองระบบคณธรรม โดย ก.พ.ค. จะท าหนาทในลกษณะองคกรกงตลาการ ดแลพจารณาวนจฉยเรองอทธรณ รองทกขของขาราชการทไมไดรบความเปนธรรม เปนดานทพงสดทาย ส าหรบองคกรฝายบรหาร ซงเมอผานการพจารณาวนจฉย จาก ก.พ.ค. แลว ผอทธรณเหนวายงไมไดรบความเปนธรรมเพยงพอ กสามารถน าเรองไปฟองรองตอศาลปกครองสงสดไดอกทางหนง

(ขาราชการกบนกการเมองไทย โดย วทยา วชระองกร, 2 ตลาคม 2554, ผจดการออนไลน)

การเปลยนแปลงของขาราชการไทยในอดตจนถงปจจบน (ตอ)

กรณตวอยางทปรากฏชดตอสงคมเมอไมนานมาน คอ กรณ นายวงศศกด สวสดพาณชย รองเรยนตอ ก.พ.ค วาไมไดรบความเปนธรรมจากการถกค าสงโยกยายจากอธบดกรมการปกครอง ไปด ารงต าแหนงผตรวจราชการกระทรวงมหาดไทย และ ก.พ.ค.พจารณาวนจฉยวากระทรวงมหาดไทยด าเนนการโดยไมชอบ จงมมตใหยกเลกค าสงกระทรวงมหาดไทย ทสงยายนายวงศศกด และใหนายวงศศกดกลบไปด ารงต าแหนงอธบดกรมการปกครองดงเดม โดยมผลตงแตวนท 27 เมษายน 2553 อนเปนวนทออกค าสง สวนผทมาด ารงต าแหนงแทนนายวงศศกด โดยไมชอบ ใหเปนหนาทของปลดกระทรวงมหาดไทย จดหาต าแหนงใหมใหตอไป

ขอบเขตแนวทางการปฏบตตวแกขาราชการพลเรอนในเรองทางการเมอง

ในพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ.2551 มบทบญญตทใหสทธเสรภาพและก าหนดขอบเขตแนวทางการปฏบตตวแกขาราชการพลเรอนในเรองทางการเมองไว กลาวคอ

มาตรา 43 ก าหนดใหขาราชการพลเรอนสามญมเสรภาพในการรวมกลม แตทงนตองไมกระทบประสทธภาพในการบรหารราชการแผนดนและความตอเนองในการจดท าบรการสาธารณะ และตองไมมวตถประสงคทางการเมอง

มาตรา 81 ก าหนดใหขาราชการพลเรอนสามญตองสนบสนนการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขดวยความบรสทธใจ

มาตรา 82 (9) ก าหนดใหขาราชการพลเรอนสามญตองวางตวเปนกลาง ทางการเมอง

ต าแหนงขาราชการการเมอง

ตามกฎหมายระเบยบขาราชการการเมอง มต าแหนงดงตอไปน

11. เลขาธการนายกรฐมนตร 12. รองเลขาธกานายกฯฝายการเมอง 13. โฆษกประจ าส านกนายกฯ ( โฆษกรฐบาล ) 14. รองโฆษกประจ าส านกนายกฯ 15. ประจ าส านกเลขาธการนายกฯ 16. เลขานการรฐมนตรวาการกระทรวง 17. เลขานการรฐมนตรทบวง ( ดขอ 5-6 ) 18 เลขานการรฐมนตรประจ าส านกนายกฯ 19. ผชวยเลขานการรฐมนตรวาการ 20. ผชวยเลขานการรฐมนตรวาการทบวง.

1. นายกรฐมนตร 2. รองนายกรฐมนตร 3. รฐมนตรวาการกระทรวง 4. รฐมนตรชวยวาการกระทรวง 5. รฐมนตร ทบวง ( ปจจบนยกเลก ) 6. รฐมนตรชวยวาการทบวง ( ปจจบนยกเลก ) 7. รฐมนตรประจ าส านกนายกฯ 8. ทปรกษานายกฯ 9. ทปรกษารองนายกฯ 10. ทปรกษา รฐมนตร และ ทปรกษารฐมนตรประจ าส านกนายกฯ

ขอแตกตางระหวางขาราชการการเมองกบขาราชการประจ า

1. ขาราชการการเมอง ไมมขนวง เหมอนขาราชการประจ า 2. ขาราชการการเมอง มาจากเหตผลทางการเมอง 3. ขาราชการประจ ามขนวง สวสดการ บ าเหนจ บ านาญ ฯลฯ 4. ขาราชการประจ ามาจากผทสอบบรรจได ตามระเบยบ กพ. ก าหนด 5. ต าแหนงสงสดของขาราชการประจ าคอ ปลดกระทรวง ฯ

ระเบยบขาราชการพลเรอนวาดวยมารยาททางการเมองของขาราชการ พลเรอน ฉบบลงวนท 16 มนาคม พ.ศ.2499 (สมยสงครามโลกเลย)

ขาราชการพลเรอนจะนยมหรอเปนสมาชกใน พรรคการเมองใดๆ ทตงโดยชอบดวยกฎหมาย และจะไป ในการประชมของพรรคการเมองนนเปนการสวนตวกไดแตในทางทเกยวกบประชาชนและในหนาท ราชการจะตองกระท าตวเปนกลาง ปฏบตตามนโยบายของรฐบาลโดยไมค านงถงพรรคการเมอง และ ตองไมกระท าการอนเปนการฝาฝนขอหาม ดงตอไปน

(1) ไมด ารงต าแหนงในพรรคการเมองใดๆ เวนแตเปนสมาชกสภาผแทนราษฎร ประเภท 2 หรอขาราชการการเมอง

(2) ไมใชสถานทราชการในกจการทางการเมอง

(3) ไมวพากษวจารณการกระท า ของรฐบาลใหปรากฏแกประชาชน

(4) ไมแตงเครองแบบราชการไปรวมประชมพรรคการเมอง หรอไปรวมประชมในทสาธารณสถานใดๆ อนเปนการประชมทมลกษณะทางการเมอง

ระเบยบขาราชการพลเรอนวาดวยมารยาททางการเมองของขาราชการ พลเรอน ฉบบลงวนท 16 มนาคม พ.ศ.2499 (ตอ)

(5) ไมประดบเครองหมายพรรคการเมองในเวลาสวมเครองแบบราชการหรอในเวลาราชการหรอในสถานทราชการ

(6) ไมแตงเครองแบบของพรรคการเมองเขาไปในสถานทราชการ

(7) ไมบงคบใหผใตบงคบบญชาหรอประชาชนเปนสมาชกในพรรคการเมองใดและ ไมกระท าการในทางใหคณใหโทษ เพราะเหตทผอยใตบงคบบญชาหรอประชาชนนยมหรอเปนสมาชกในพรรคการเมองใดทตงขนโดยชอบดวยกฎหมาย

(8) ไมท าการขอรองใหบคคลใดอทศเงนหรอทรพยสนเพอประโยชนแกพรรคการเมอง

ระเบยบขาราชการพลเรอนวาดวยมารยาททางการเมองของขาราชการ พลเรอน ฉบบลงวนท 16 มนาคม พ.ศ.2499 (ตอ)

(9) ไมโฆษณาหาเสยงเพอประโยชนแกพรรคการเมอง หรอแสดงการสนบสนนพรรคการเมองใดๆ ใหเปนการเปดเผยในทประชมพรรคการเมอง และในททปรากฏแกประชาชน หรอเขยนจดหมายหรอบทความไปลงหนงสอพมพหรอพมพหนงสอหรอใบปลวซงจะจ า หนายแจกจายไปยงประชาชน อนเปนขอความทมลกษณะของการเมอง

(10) ไมปฏบตหนาทแทรกแซงในทางการเมอง หรอใชการเมองเปนเครองมอเพอกระท ากจการตางๆ อาทเชน วงเตน ตดตอกบ สมาชกสภาผแทนราษฎรหรอพรรคการเมอง เพอใหน ารางพระราชบญญตหรอญตตเสนอสภาฯ หรอตงกระทถามรฐบาล

(11) ในระยะเวลาทมการสมครรบเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร ไมแสดงออกโดยตรงหรอโดย ปรยายทจะเปนการชวยเหลอสงเสรมสนบสนนผสมครรบเลอกตง และในทางกลบกนไมกดกน ต าหนตเตยน ทบถม หรอใหรายผสมครรบเลอกตง

การฝาฝนระเบยบนถอวา กระท า ผดวนยฐานไมถอและปฏบตตามระเบยบ

ของทางราชการ

คอรรปชนในประเทศไทย

ผลการจดอนดบดชนชวดภาพลกษณคอรรปชนประจ าป พ.ศ. 2556 พบวา ประเทศไทยได 35 คะแนน จากคะแนนเตม 100 คะแนน อยอนดบท 102 จากการจดอนดบทงหมด 177 ประเทศทวโลก

จากขอมลขางตนถอวาเปนอนดบทไมด หากระบถงรายละเอยดการคอรรปชนในประเทศไทย จะพบวา มการคอรรปชนในเชงนโยบายเปนจ านวนมาก เพราะนกการเมองเลนพรรคเลนพวก โยกยายต าแหนงเพอผลประโยชนสวนตน เจาหนาทของภาครฐมการทจรต

ขอมลทไดมาจากการส ารวจภาคธรกจ และผประกอบการตางๆ พบวา ตองจายสนบนใน

การรบสมปทานใหเจาหนาทรฐถงรอยละ 25

แหลงทมาของคอรรปชน

คอรรปชน แบงไดเปนสองสวน คอ 1) ภาคราชการ ทเกดขนไดตลอดเวลาเพราะขาราชการเปนผควบคมกฎเกณฑ 2) ภาคการเมอง มกเปนการรวมมอกนระหวางขาราชการ นกธรกจและนกการเมอง โดย

มวงเงนคอนขางสง จากการส ารวจทวประเทศในป 2543 พบวารอยละ 10 ของครวเรอนทวประเทศตองจายเงนเมอไปตดตอราชการ และมการกระจกตวของการคอรรปชนในบางหนวยงานทเกยวของกบวงเงนสง อาท ต ารวจ ทดน สรรพากร และกระบวนการยตธรรม ซงในชวงตนเดอนมกราคม 2557 จะท าการส ารวจซ าทวประเทศอกครงจ านวน 6,000 ครวเรอน โดยการสนบสนนของ สกว. เพอเปรยบเทยบกบครงแรกวามการเปลยนแปลงอยางไร รวมถงการซอเสยงดวย

ตวอยางการตานคอรรปชนในประเทศอนโดนเซย

ภายหลงการจดตงองคกรก าจดคอรรปชนของอนโด (KPK) ในป 2002 ทมกรณสบสวนสอบสวน 236 คดในเวลา 10 ป ทกคดประสบความส าเรจ จบกมขาราชการระดบสง นกการเมอง ส.ส. ซอโอ ผพพากษา และเจาหนาทต ารวจระดบสงประมาณ 400 คน จากขอมลขางตน นาจะน ามาเปนกรณศกษาของไทยในการมศาลพเศษเพอด าเนนคดกบนกการ เมองเปนกรณเฉพาะ รวมถงการมองคกรภาคประชาชนและสอเปนมตรทส าคญของ KPK

ศ. ดร.ผาสก ไดกลาวไวในเวทสาธารณะ สกว.: ความรสการปฏรปประเทศไทย ครงท 1 “ทางเลอกใหมเพอการตานคอรรปชน” ณ หองประชม สกว. เมอวนท 16 ธนวาคม 2556 วา

“แมคอรรปชนเปนเรองทแกยาก แตจากประสบการณของอนโดนเซยชใหเหนวาสามารถท าไดถามการปรบปรง หนวยงานคอรรปชน และไดรบความรวมมอจากภาคประชาสงคมและรฐบาล ทงนอยากเสนอใหมการจดตงศาลคดคอรรปชนโดยเฉพาะ นาจะเปนไปไดในประเทศไทยเพราะขณะนกระแสตอตานคอรรปชนสงมาก และสามารถใชเปนนโยบายในการรณรงคหาเสยงได สอดคลองกบกรณทเกดขนในอนโดนเซยทเกดหลงวกฤตเศรษฐกจและ ประชาชนเบอหนายการปกครองของประธานาธบดซฮารโต”

ดสตโพล : ขาราชการ 43% ระบการเมองแทรกแซง กระทบการท างาน

เมอวนท 31 ม.ค. 52 สวนดสตโพล ส ารวจความคดเหนของขาราชการพลเรอนทวประเทศ เนองในวนท 1 เมษายนของทกปเปนวนขาราชการพลเรอน แตในป 2552 ประเทศไทยตองเผชญกบการเมองทมความขดแยงและแตกแยก รวมทงเศรษฐกจ กอรปกบภาวะวกฤต ซงประชาชนไดรบผลกระทบอยางถวนหนา โดยเฉพาะขาราชการพลเรอนผทท าหนาทรบนโยบายสการปฏบต ใหสามารถบรรเทาความเดอดรอนของประชาชน กไดรบผลกระทบทงจากภาวะการเมองและเศรษฐกจในครงนดวยเชนกน โดยสมตวอยาง 2,247 คน ระหวางวนท 20 – 30 ม.ค. 52 สรปผลดงน

ภาวะการเมองทรอนแรง เตมไปดวยความขดแยงสงผลตอการปฏบตหนาทของขาราชการพลเรอน อนดบ 1 ไดแก การเมองเขามาแทรกแซงท าใหขาดเสถยรภาพในการท างานเนองจากมการปรบเปลยนผบงคบบญชาบอย 43.18%

ดสตโพล : วนนขาราชการควรปฏบตตวอยางไร

ขอมลจากการส ารวจของดสตโพล เหนวาในสภาวะบานเมอง ณ วนน ขาราชการพลเรอนควรปฏบตตว คอ

อนดบ 1 วางตวเปนกลาง ไมฝกใฝฝายใด 3%

อนดบ 2 ตงใจท างานใหเตมท ท าตามหนาททไดรบมอบหมายใหดทสด 27%

อนดบ 3 ยดถอและปฏบตตามระเบยบ วนยของการเปนขาราชการทด 23%

อนดบ 4 ใหทกคนค านงถงความสงบสขของประเทศชาตเปนส าคญ 15%

สรป

ในเรองทางการเมองนน ขาราชการ กเหมอนสวมหมวกสองใบ ใบหนงกคอในฐานะเปนประชาชนคนไทยคนหนง มสทธเสรภาพในการเลอกทจะท าสงตางๆ ทเกยวของกบเรองการเมอง ภายใตบทบญญตตามรฐธรรมนญทใหไว

สวนหมวกอกใบหนงทสวมนน กคอในฐานะขาราชการ ดงนนในเรองนจงเหนวาขาราชการยงคงสามารถใชสทธเสรภาพตามทรฐธรรมนญใหไวไดเฉกเชนเดยวกบประชาชนคนไทยทวไป เพยงแตพฤตกรรมหรอการกระท าบางอยางกตองใครครวญดเสยกอนวาเหมาะสมหรอไม โดยเฉพาะในกรณเปนการปฏบตหนาทราชการหรอในการปฏบตการอนทเกยวของกบประชาชน กจะตองใชความระมดระวงเปนพเศษ

(บทสรปจากความคดเหนของ จฑาพชญ สถรวสาลกจ นตกรช านาญการ ส านกมาตรฐานวนย ส านกงาน ก.พ.)