กลยาณ จนธมา

การดาเนนงานทางระบาดวทยา

การเฝาระวงทางระบาดวทยาการสอบสวนทางระบาดวทยาการศกษาวจยทางระบาดวทยาการศกษาวจยทางระบาดวทยา

การเฝาระวงทางระบาดวทยา

กระบวนการท เปนระบบในการตดตาม สงเกตและพนจ พจารณา หาเหตผลทกแงทกมมอยางสม าเสมอและตอเน อง เพ อใหรเทาทนตอการสม าเสมอและตอเน อง เพ อใหรเทาทนตอการเปล ยนแปลงของลกษณะการเกด การกระจายและสงกาหนดของโรคภยไขเจบ หรอเหตการณตาง ๆ ท เกยวของกบสขภาพของมนษย

วตถประสงคของการเฝาระวง

*เพ อทราบการเกดโรคภยไขเจบอยางทนทวงท*เพ อใหทราบแนวโนมของการเกดโรคภยไขเจบเพ อใหทราบแนวโนมของการเกดโรคภยไขเจบ*เพ อใหทราบถงกลมประชากรท เส ยงตอโรคภย

ไขเจบ*เพ อใหทราบถงวธการปองกนโรคภยไขเจบ

ชนดของระบบเฝาระวงชนดของระบบเฝาระวง

Passive surveillance• ผรบรายงานอาจเปนผทาการจดต งระบบ แตตองรอผให

บรการสขภาพเปนผรายงานเหตการณเขามา

• ในบางกรณ ผใหบรการอาจจะตองรายงานเหตการณบาง• ในบางกรณ ผใหบรการอาจจะตองรายงานเหตการณบาง

เหตการณเน องจากมกฎหมายกาหนดไว

• ในการรายงานปญหาสขภาพสวนใหญมกเปนการรายงาน

โดยสมครใจของผใหบรการ

Active surveillance• มกจะใชในกรณท โรคพบไดนอย(ซ งเปนกรณท ความ

ครบถวนของการรายงานมความสาคญเพ มข น) • วธการตางๆ ท จะชวยใหมการคนหาผปวยเพ อการ

รายงานอยางครอบคลมมากข นกจะถกนามาใชรายงานอยางครอบคลมมากข นกจะถกนามาใช• ผเฝาระวงเกบขอมลเอง• มการเตอนใหรายงานเปนระยะๆ• อาศยส ออ นๆเชน media

Sentinel surveillance• เปนระบบท จดใหมการเฝาระวงอยางไมครอบคลม

เพ อแลกกบ คณภาพของขอมล ความรวดเรวของการรายงาน และตนทนท ต าลงรายงาน และตนทนท ต าลง

• ควรเลอกแหลงของการเฝาระวงเพ อใหมการกระจายของพนท อยางทวถง และครอบคลมประชากรหลายกลม

• ควรใชกบโรคท พบไดบอย

ข นตอนในการดาเนนงานเฝาระวง

การเกบรวมรวมขอมลการเรยบเรยงการเรยบเรยงการวเคราะหและแปลความหมายการกระจายขาวสาร

Key elements of surveillance system• การเกบขอมลท เปนระบบและตอเน อง

• การวเคราะหและแปลผลขอมลอยางทนทวงท

• การเผยแพรขอมล

• Action based on results

• ประเมนระบบเปนระยะๆ

ขนตอนการเฝาระวง: การเกบขอมลขนตอนการเฝาระวง การเกบขอมล

ขอควรคานงถงในการวางแผนเกบขอมล

• อคตในการจดเกบขอมล

– Selection bias

– Measurement error– Measurement error

• Random error

• Representativeness

• จรยธรรมทางสาธารณสข

แหลงขอมลสาหรบการเฝาระวง• การรายงานโรค• Sentinel reporting system• การสารวจและการศกษาพเศษ• การสารวจและการศกษาพเศษ• การสอบสวนโรคเฉพาะรายและการสอบสวนการ

ระบาด• การจดทาทะเบยน (Registries)• Administrative data collection system

ระบบรายงาน• ตวอยาง – ระบบรายงานโรค ระบบการรายงานอาการ

ไมพงประสงคจากการใชยา• โดยท วไป เจาหนาท สาธารณสขท เปนผทาการรกษาจะ

เปนผรายงานโรคเปนผรายงานโรค• มกอาศยขอมลจากสถานบรการเพยงแหงเดยวในการ

ใหการวนจฉยและรายงานผปวย• ระบบรายงานโรคบางอยางอาศยการรายงานจาก

หองปฏบตการ

องคประกอบของการเกบขอมลของระบบรายงาน

• ระบบการรวบรวมขอมลเพ อจดทารายงานผปวย• นยามผปวยท เปนมาตรฐานเดยวกน• บตรรายงาน (กระดาษ หรอ อเลคโทรนค)• บตรรายงาน (กระดาษ หรอ อเลคโทรนค)• แหลงขอมล • ผใหการวนจฉยผปวยและผจดทาบตรรายงาน• ระบบการจดสงขอมล

ขอจากดของระบบการรายงานโรค

• การรายงานท ต ากวาความเปนจรง

• การท แพทยผทาการวนจฉยไมไดอาศยนยามในการเฝาระวงผปวยเปนมาตรฐานในการรายงาน

• การวนจฉยผปวยบางกรณตองอาศยการตรวจทางหองปฏบตการเพมเตม

องคประกอบของการเฝาระวง

• รายงานการปวย• รายงานการตาย• รายงานการชนสตรโรค

• รายงานการสอบสวนการ ระบาด

• รายงานการสารวจ• รายงานการศกษาในสตว • รายงานการชนสตรโรค

• รายงานการระบาด• รายงานการสอบสวน

ผปวยเฉพาะราย

• รายงานการศกษาในสตว และแมลงนาโรค

• รายงานการใชวคซน ยา• รายงานเกยวกบประชากร

และสงแวดลอม

ขอมลขาวสารสาธารณสข

ขอมลสถานะสขภาพ

สถตชพ

การตาย

การเจบปวย

การวเคราะหขอมล

การนาขอมลมาแยกแยะ พจารณาเปนรายตวแปรแลวนามาเปรยบเทยบ หาความสมพนธ หรอทดสอบเพ อหาความหมายท แทจรงของตวแปรเหลานน

การแปลผล

การสรปและลงความเหนจากคาท เปนตวเลขทางสถต

วตถประสงคของการวเคราะหและแปลผล

1. เพ อแสดงกลมเส ยงตามลกษณะบคคล สถานท เวลา2. เพ อแสดงความเหมอนหรอความแตกตางของการเกดโรค3. เพ อแสดงปจจยท มอทธพลตอการถายทอดโรค

เพ อแสดงความเหมอนหรอความแตกตางของการเกดโรค3. เพ อแสดงปจจยท มอทธพลตอการถายทอดโรค4. เพ อเลอกหาปจจยท เหมาะสมในการควบคมปองกนโรค

ข นตอนสาคญของการวเคราะหขอมล

* เปรยบเทยบขอมลปจจบนกบคามาตรฐานตาง ๆ * แสดงความแตกตางของขอมลท นามาเปรยบเทยบ* แสดงความแตกตางของขอมลท นามาเปรยบเทยบ* ประเมนระดบความมนยสาคญของความแตกตางนน

การเปรยบเทยบ

* ฐานขอมล : แหลงขอมล,ระบบการคนหาผปวยเกณฑการวนจฉย/นยาม (เปนมาตรฐานเดยวกน

* คาหรอหนวยนบในการเปรยบเทยบ: จานวน อตรา* คาหรอหนวยนบในการเปรยบเทยบ: จานวน อตราอตราสวน สดสวน คาเฉล ย

* เวลา : ชวงเวลา เวลาในอดต* คามาตรฐานตาง:เกณฑหรอเปาหมาย คาจากการวจย

การหาความแตกตาง

* ความแตกตางของประชากรกลมใหญ: เพ อการเฝาระวง เพ อสงเกตความผดปกต: เพ อการเฝาระวง เพ อสงเกตความผดปกต

* ความแตกตางระหวางกลมยอยหรอกลมท มคณลกษณะเฉพาะ:เพ อหากลมประชากรท เส ยงตอโรค

การประเมนระดบความมนยสาคญของความแตกตาง

* การประเมนจานวน: ควรใชกรณท จาเปน* การประเมนอตรา:นยมเปรยบเทยบกบอตราเฉล ย

หรออตราของประชากรกลมใหญ* การประเมนสดสวน: ถามการเปรยบเทยบขอมลตางชด* การประเมนสดสวน: ถามการเปรยบเทยบขอมลตางชด

ใชการทดสอบสมมตฐาน(Z-test ,t-test)* การประเมนคาเฉล ย: ใชคณสมบตของโคงปกต

ถาขอมลตกในชวงท มโอกาสนอย แสดงวามความผดปกตจรง

การแปลผล

1. ตรวจสอบกระบวนการทางสถต◌2. ทบทวนขอมลท เกยวของ3. ความครอบคลมของเนอหา

ทบทวนขอมลท เกยวของ3. ความครอบคลมของเนอหา

* อะไร* ใคร* ท ไหน* เม อไร* อยางไร

รปแบบการวเคราะหและแปลผล

1. การวเคราะหการเกดโรค* เปรยบเทยบคามาตรฐาน* การเรยงลาดบ* การเรยงลาดบ* การจดลาดบความสาคญ

2. การวเคราะหการกระจายของโรค* บคคล เวลา สถานท

3. การวเคราะหสาเหตการเกดโรค

Information Dissemination

• กาหนดขาวสารท ตองการส อ

• กาหนดตวผรบส อ• กาหนดตวผรบส อ• เลอกวธการ หรอเลอกส อ• เผยแพรขาวสาร• วดผลกระทบของการส อสาร

ประโยชนของการเฝาระวง

- คนหาปญหาโรคภยไขเจบ ไดทนทวงท

-ทราบสถานการณการเกด โรคหรอขนาดของปญหา

- เปนขอมลพ นฐานสาหรบการวางแผน

- เปนแนวทางในการควบคมปองกนโรค

- ใชประเมนผลโครงการโรคหรอขนาดของปญหา

-ทราบการเปล ยนแปลงแนว โนมของการเกดโรค-จดลาดบความสาคญของ ปญหาสาธารณสขได

ควบคมปองกนโรค- ใชประเมนผลโครงการ

คนพบภาวะการปนเป อน ของส งแวดลอม

- เปนแนวทางในการรกษา พยาบาล

ภาระโรคในอนาคต

ค.ศ.19901. Lower respirstory infect

2. Diarrhoeal disease

ค.ศ.20201. Ischaemic heart disease

2. Unipolar major depression2. Diarrhoeal disease

3. Condition arising during the perinatal period

4. Unipolar major depression

5. Ischaemic heart disease

2. Unipolar major depression

3. Road traffic accident

4. Cerebrovascular disease

5 Chronic obstructive pulmonary disease

ค.ศ.19906. Cerebrovascular

disease

ค.ศ.20206. Lower respiratory

infectn

ภาระโรคในอนาคต

disease

7. Tuberculosis

8. Measles

9. Road traffic accident

10. Congenital anomalies

7. Tuberculosis

8. War

9. Diarrhoeal diseases

10. HIV

ทาไมตองเฝาระวง• การเฝาระวงไมสามารถลดปญหาของโรคได

• แนวทางการควบคมปองกนโรคท ไดผลจะลดปญหา

ของโรคไดของโรคได

• การเฝาระวงชวยเพ มประสทธภาพของการควบคม

ปองกนโรคใหไดผลดย งข น โดยการใหขอมลท จาเปน

กบระบบควบคมปองกนโรค

ระบบเฝาระวงท ด

• มประโยชน สามารถนาไปใชเพ อแกปญหาไดอยาง

ถกตองและทนทวงทถกตองและทนทวงท

• ดาเนนการเฝาระวงปญหาท สาคญ

• ราคาถก

• งายและสามารถเปล ยนแปลงไดงาย

ระบบเฝาระวงท มประโยชน

• ใหความรท ทนทวงท (เรวเทาทนกบสภาพปญหา)

• ใหความรท ถกตองแมนยา (ไมลาเอยง)• ใหความรท ถกตองแมนยา (ไมลาเอยง)

– มความไวและความจาเพาะสง

– ขอมลท ไดเปนตวแทนของกลมผเราตองการเฝา

ระวง

การเฝาระวงทางระบาดวทยาการเฝาระวงทางระบาดวทยา

ความหมายความหมาย // นยาม ของการเฝาระวงนยาม ของการเฝาระวง

• Public health surveillance is the ongoing systematic collection, analysis,and interpretation of outcome-and interpretation of outcome-specific health data, closely integrated with the timely dissemination of these data to those responsible for prevention and control

Surveillance : General principlesSurveillance : General principlesHealth Care System Public Health Authority

Data InformationReporting

Health Event :•Disease

Action DecisionFeedback

EvaluationAnalysis &Interpretation

•Disease•Syndrome•Public health issues•Environment

Surveillance : collection dataSurveillance : collection data

Diseases /public health events

Case definitionCase definition

โรค โรค AAโรค โรค AA

Case definitionCase definition

- Clinical / Laboratory

- Levels :

Suspect

Probable

Confirm

1. Prioritization: health problems in area responsibility

2. Communicable dis.control laws

3. International laws

Case definitionCase definition11 ::2323 JanJan 20042004Suspect:

– ไข (> 38o C) รวมกบ– อาการอยางนอย 1 อยาง: ปวดกลามเน อ, ไอ, หายใจลาบาก, แพทยวนจฉย

ปอดอกเสบ รวมกบ– ประวตสมผสสตวปกท สงสยเปนโรคใน 7 วนกอนเร มปวย หรอ มสตวปกตาย

ของผดปกตในหมบานหรอตาบลท อยของผดปกตในหมบานหรอตาบลท อยProbable:

– ผปวยสงสยท มอาการปอดอกเสบรนแรงเพ มข นอยางรวดเรวหลงการรกษาดวยยาตานจลชพท เหมาะสม และตรวจทางหองปฏบตการไมพบเช อสาเหต

Confirm: • ผปวยเขาขายท ตรวจแยกเช อ (isolation) หรอ PCR พบวาตดเช อinfluenza A ท มใช

H1 H2 or H3

Suspect:ผปวยท มประวตสมผสสตวปกท ปวยหรอตายในระยะ 7 วนกอนวน

เรมปวย หรออยในหมบานท มสตวปกตายผดปกต รวมกบ – ปอดอกเสบรนแรงหรอเสยชวต หรอ– ปอดอกเสบท มผลการตรวจทางหองปฏบตการพบวามการตด

CaseCase definitiondefinition22 : : 11st Febst Feb 0404

– ปอดอกเสบท มผลการตรวจทางหองปฏบตการพบวามการตดเชอ Influenza A

Confirm:– ผปวยสงสยท มผลการตรวจทางหองปฏบตการยนยนวามการตด

เชอ Influenza A (H5N1)

เปล ยนแปลงเกณฑการรายงานผปวย

• ผปวยปอดอกเสบไขหวดใหญท นอนโรงพยาบาลหรอผปวยท แพทยสงสยไขหวดนก และมประวต– สมผสสตวปกปวยหรอตายในระยะ 7 วนกอนวน

Case definition :Case definition : 1414th Feb th Feb 0404

– สมผสสตวปกปวยหรอตายในระยะ 7 วนกอนวนเรมปวย หรอ

– อยในหมบานท มสตวปกตายผดปกตในระยะ 14วนกอนวนเรมปวย หรอ

– สมผสผปวยปอดอกเสบรายอ น

Surveillance : Case definitionSurveillance : Case definitionCase definition Case definition 1 2 31 2 3

Sensitivity V.S. Specificity

Surveillance : General principlesSurveillance : General principlesHealth Care System Public Health Authority

Data InformationReporting

Reporting frequency :•Immediate

Action DecisionFeedback

Evaluation Analysis &Interpretation

•Immediate•Weekly•monthly

Surveillance : General principlesSurveillance : General principlesHealth Care System Public Health Authority

Data InformationReporting

• Data characteristics

Action DecisionFeedback

Evaluation

• Data characteristics• Data validation• Descriptive analysis• Hypothesis generation

Analysis &Interpretation

Analysis & InterpretationAnalysis & InterpretationData Characteristics

– Sources of notification– Levels of quality

Descriptive analysis– Time– Place

– Levels of quality

Data validation– Missing values– Bias

– duplication

– Place– Persons

Hypothesis generation

Surveillance : General principlesSurveillance : General principlesHealth Care System Public Health Authority

Data InformationReporting

Control• Rapid response

Action DecisionFeedback

Evaluation• Rapid response• Case management• Prevention

วตถประสงคของการเฝาระวงวตถประสงคของการเฝาระวง• ตดตามดแนวโนมของโรคและภย

สขภาพ• ตรวจจบการระบาดได• ตรวจจบการระบาดได• อธบายขอมลทางระบาด และปจจยเส ยง• บอกแนวทางในการปองกนควบคมโรค

Rate /Rate /100100,,000 000 pop.of Pneumonia casespop.of Pneumonia cases

Source:Report 506

Seasonal variation of pneumonia caseSeasonal variation of pneumonia case

Source:Report 506

PneumoniaPneumonia 25462546

TotalUnder5 yrs.old

Source:Report 506

PneumoniaPneumonia : : Timeliness

การเฝาระวงโรคไมใชการเกบสถตแตเฝาระวงเพ อท จะไดรและปองกนควบคมโรคไดทนเวลาตองเปน Surveillance for action

นพ.สชาต เจตนเสน

Information for action

รายงานทางดานสถต

Surveillance :Surveillance : ตรวจจบการระบาดไดตรวจจบการระบาดไดการระบาดการระบาด

– An outbreak or an epidemic is the occurrence of more cases of disease than expected in a given area or among specific group of people over particular period of time.particular period of time.

– การระบาดคอ การมผปวยจานวนท มากกวาปกตกวาท คาดหมายไวในสถานท และ เวลาน น

อยางไรคอปกต???

การระบาดการระบาด• การพจารณาวามการระบาดหรอไมขนกบการ

เปรยบเทยบจานวนผปวยในชวงเวลาเดยวกนในอดตเชน คามธยฐาน(median), คา X+2sd เปนตนเชน คามธยฐาน(median), คา X+2sd เปนตน

• บางครงการมผปวยเพยงรายเดยวกถอวามการระบาดได

การคนหาการระบาดการคนหาการระบาด

• ขอมลในระบบเฝาระวง การวเคราะหท เปนประจาสม าเสมอ ทนเวลา เชน การรายงาน

โรครายสปดาหพบจานวนผปวยมากผดปกต หรอ มกลมผปวยในบางสถานทผปวยในบางสถานท

• ขอมลนอกระบบ - แพทย ส อสารมวลชน อนเตอรเนต การแจงโดยหนวยงานเอกชน การแจงโดยไมเปนทางการ

EEpidemiological practicespidemiological practicesEEpidemiological practicespidemiological practices

506/507 Report

E.1 E.2

E.3

TIME

PERSON

PLACE

TABLE

CHART

GRAPHANALYSIS &

INTERPRETATION

NORMAL

ReportE.0 E.4

PERSON CHART

KNOWLEDGE

ABNORMAL

RECOMMENDATION & ACTIONRECOMMENDATION & ACTION

INVESTIGATIONReview other outbreaksand other source ofinformation EPIDEMIOLOGICAL STUDY