Over verbinden en samenwerken in de

agrarische sector – het nieuwe boeren?

Krijn J. Poppe

Dalfsen, april 2016

LEI Wageningen UR

Plant Sciences Group

Animal Sciences Group

Agro-technology and Food Sciences Group

Environ-mental

Sciences Group

Social Sciences Group

Wageningen University Social Sciences Department

Research Institutes (DLO) LEI

Applied Research

Inhoud presentatie

Waar komen we economisch gezien vandaan ?

Wat gebeurt er momenteel in markt en maatschappij – de lange golf en de ict-revolutie

3 Toekomst-scenario’s

Naar nieuwe samenwerkingsvormen in het landelijkgebied

Klassieke Nederlandse model

Kostprijsgedreven: bij de boer en in de winkel

op basis van hoog kennisniveau met hoge opbrengsten

Intensivering daar waar bedrijven te weinig grondhebben

Ook gebaseerd op geimporteerd veevoer

Zeer lastig om dit te veranderen naar een systeemgebaseerd op meer waarde-creatie per ha of kg product via beleving.

Cochrane’s Tredmolen

Bedrijvenstoppen niet

maar verlagenkostprijs

Toeleveran-ciers en

onderzoekmakennieuwe

technologie

Eerstetoepassers

hebbentijdelijkvoordeel

Hun lagerekostprijsleidt tot lagere

marktprijs

Disruptive ICT Trends:

Mobile/Cloud Computing – smart phones, wearables, incl. sensors

Internet of Things – everything gets connected in the internet (virtualisation, M2M, autonomous devices)

Location-based monitoring - satellite and remote sensing technology, geo information, drones, etc.

Social media - Facebook, Twitter, Wiki, etc.

Big Data - Web of Data, Linked Open Data, Big data algorithms

High Potential for unprecedented innovations!

everywhere

anything

anywhere

everybody

tijd

Mate van verspreiding

van technologische revolutie

Installatie periode

Volgende

golf

Uitrol periode

Draai-

punt

INDRINGER

EXTASE

SYNERGIE

RIJPHEID

Door-

braak

Werkeloosheid

Stilstand oude bedrijfstakken

Kapitaal zoekt nieuwe techniek

Financiele bubble

Onevenwichtigheden

Polarisatie arm en rijk

Gouden eeuw

Coherente groei

Toenemende externalities

Techniek bereikt grenzen

Marktverzadiging

Teleurstelling en gemakzucht

crash

Institutionele

innovatie

Naar Perez, 2002

1771 water , textiel

1829 stoom, spoor

1875 staal

1908 auto, olie, massaproductie

1971 ICT chip

17971847189319292008

Drones, Big Data and Agriculture

8

Internet der Dingen (IoT) in Smart Farming

cloud-based event and data

management

smart sensing& monitoring

smart analysis & planning

smart control

Virtual Box

Location A Location B

Location

& State

update

Location &

State

update Location

& State

update

Internet der dingen in ketens

9Drones, Big Data and Agriculture

Internet der dingen en de consument

10Drones, Big Data and Agriculture

Source: Hisense.com

Smart Farming

Smart Logisticstracking/& tracing

Domotics Health Fitness/Well-being

www.eurodish.eu07/04/201

6p. 11

Big data for smart food and health services

11

Lifestyle

Health

Food

Ketenorganisatie verandert: nieuwe verbindingen (©Gereffi et al., 2005)

Gro

ndsto

f

Ein

dpro

duct

PRIJS

Groenteboer Volledige

IntegratieLeidendeonderneming

Leidendeonderneming

Turnkey leverancier

Relatieleverancier

Markt Modulair Relationeel Gevangen Hierarchie

Laag Mate van coördinatie en machtsverschillen Hoog

Leidendeonderneming

Boeren

3 Toekomst-scenario’s (©AKIS)

HighTech: sterke invloed van technologie in eigendom van multinationals. Zelfrijdende tractor, contract boeren, leegloop

platteland. V.S. van Europa. Rijke samenleving met veel

ongelijkheid. Duurzaamheidsproblemen opgelost. Bio-boom.

Self-organisation: Europa van de regio’s waar nieuwe ICT technologie met disruptieve business modellen leidt tot zelf-

organisatie, bottom-up democratie, korte ketens, multi-

functionele landbouw. Europese instituties zwak, regio’s en

steden machtig. Ongelijkheid tussen regio’s (situationeel).

Collapse: Grote klimaat effecten, massa migratie, politieke onrust leidt tot ineenstorten van Europese integratie en

instituties. Regionale and lokale gemeenschappen kijken naar

zelfvoorziening. Bio-schaarste en arbeidsntensieve landbouw.

Technologie ontwikkeling afhankelijk van China, India, Brazil.

Scenario 1: High Tech

multinational bedrijfsleven, geavanceerde technologie, sterke EU

© Toshiba

Scenario 2: Self organisation

gevarieerde agro en food, diversificatie, regio’s + steden leidend

Tempelhof, Berlin © Kasper Jensen

Scenario 3: Collapse

klimaatverandering, migratie, politieke spanning, EU valt uiteen

De strategische keuzes (van boeren en..):

komt er meer ruimte voor Anders?

17

BETER GROTER

ANDERSELDERS

Het landelijk gebied & duurzame ontwikkeling

Governance

Probleem

• Economische leegloop

• Regievacuüm

Uitdagingen:

• 3P waardecreatie

• Coördinatie & sturing

Gebied

Veranderingen• Sturingsinstituties• Sturingsfilosofie

Veranderingen:• Gebruikers• Gebruiken

Het landelijk gebied

Gebruiker Economie van het landelijkgebied

Nieuwe verdien-mogelijk-

heden

Nieuwe geldstromen

Anders organiseren

Waarde-creatie in het landelijk gebied

GebruikersLandelijk gebied - verzameling

producenten: Boeren en tuinders Recreatiebedrijven Terrein-beherende rganisaties Loonwerkers Verpachters Etc.

Bestaande verdienmodellen: Product verkoop (food, fuel etc) Diensten verkoop (B&B, kamperen) Subsidies voor collectieve goederen

(natuur, biodiversiteit)

Producten: de 7 F’s:• Food• Feed• Fibre• Fuel• Flowers• Forests and nature• Fun in recreation

Nieuwe producten en verdienmodellen

GebruikersLandelijk gebied: verzameling

producenten: Boeren en tuinders Recreatiebedrijven Terrein-beherende organisaties Loonwerkers Verpachters Etc.

Producten vermarkten met duurzaamheid: bv. Veldleeuwerik

Zorglandbouw, B & B’s Streekproducten Festivals Natuur met belevenis-recreatie Maar ook ongewenste zoals drugs labs in lege stallen

Coordination

“Handshake”

-Mutual adjustment

-Reciprocity

-Common values and

norms

“Invisible hand”

-Price

Coordination

Mechanisms

“Visible hand”

-Authority

-Direct supervision

“Handbook”

-Rules

-Directives, Safeguards

Coordinatie mechanismes beschikbaar:

Gebiedsorganisatie hangt af van behoefte

Markt:

Veel specialisatie

Hierarchie:

Veel organisatie

Producten en diensten

weinig divers

Producten en diensten

zeer divers

Kampereiland

Veluwe anno nu (maar

overheid nodig voor regels! )

• R.IJ.P. in Flevoland

• 20.000 ha bedrijf O.

Europa

• Klassieke landgoederen

Achterhoek

• Schiphol Airport N.V.

Conclusies

Klassieke verdienmodel van de Nederlandse landbouwlijkt nog steeds dominant

Maar de wereld is weer eens aan het veranderen, ditkeer o.a. door ICT-ontwikkelingen, groei van de wereldbevolking en klimaatsverandering

Dat leidt tot nieuwe kansen en bedreigingen: HighTech, Self-Organisation en Collapse scenario’s.

Met veranderingen in ketenorganisatie: meerafstemming (wie heeft de data?)

En in landelijk gebied: kansen uit verwevenheidbenutten via nieuwe (zelf-)organisatievormen

krijn.poppe@wur.nl

www.lei.wur.nl

Dank voor uw

aandacht