LA OSS SNAKKE OM DET! REFLEKSJON OM SPRÅK OG SPRÅKLÆRING

SOM FELLES SATSING I SPRÅKFAGA.

asta.haukas@uib.no

Åsta Haukås

Bevisstheit om språk

Bevisstheit om språklæring

Bevisstheit om språkundervisning

3

Association of Language Awareness

(ALA)

language awareness as “explicit knowledge about language, and

conscious perception and sensitivity in language learning,

language teaching and language use”.

Viktige spørsmål

Kva veit vi om elevane våre?

Kva tenkjer dei om framandspråksundervisninga?

Kva kan dei om språk og språklæring?

Kva veit vi om framandspråkslærarane?

Korleis underviser læraren?

Legg læreverka til rette for refleksjon om språk og språklæring?

Kva er læringsfremmande og kva er læringshemmande?

• Korleis kan du vere eit språkleg førebilete?

Korleis kan du styrkje elevane si

• språkkompetanse?

• språklæringskompetanse?

ÅSTA HAUKÅS

Elevframstillingar av språkundervisningaSjølvportrett til ettertanke

Muntlig medelev

Muntlig medelev/medier

Forstå

Resultat

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Erfaringar frå forsking og skolebesøk

• Lite refleksjon og utforsking med elevane om språk og

språklæring.

• Sjeldan felles refleksjon om KVIFOR elevane skal gjere

aktivitet X og Y.

Lærarsamarbeid?

«Det eksisterer ikkje» Torill (Haukås, 2016)

• Mest samarbeid på barneskolen, meir på

ungdomsstrinnet, minst i vidaregåande

• Mest overflatesamarbeid

Språkfag på lag

Korleis kan vi styrkje elevane si språkkompetanse, og

språklæringskompetanse i og på tvers av fag?

Moore (2006: 136)

Multilingualism is not an asset per se, ‘when children are not

encouraged in the school situation to rely on their different

languages and language knowledge as positive resources’

18

Fleirspråklegheitsdidaktikk

Prinsipp for fleirspråklegheitsdidaktikken

1. Utvikling av språkbevisstheit og språklæringsbevisstheit.

2. Utvikle kultur for høgttenking i klassen: Samanlikne, diskutere, aktivere.

3. Heile tida byggje på det eleven har med seg i bagasjen.

4. Forståing som utgangspunkt for læring. Bruke tekstarsom gir rom for økt forståing, for eksempel paralleltekstar.

20

• Kva språkerfaringar har eleven med seg?

• Språklæringserfaringar: Korleis kan eleven bli bevisst

på tidligare språklæringserfaringar og bruke desse i

vidare språklæring?

21

Morsmålet: Bevisstgjering om språk

• Dialektar

• Nynorsk og bokmål frå starten av

• Register

• Rim og rytme

• Språkleik

22

Morsmålet: Bevisstgjering om språk

• Analysere eige språk: Korleis er det bygd opp?

• Kva språk finst i klasserommet?

• Korleis ser og høyrest andre språk ut?

• Kvar snakkar ein kva?

• Kva ord frå andre språk har vi i norsk?

• Google ord og uttrykk

• Lære grunnleggjande grammatisk terminologi

23

Morsmålet: Bevisstgjering om språklæring

Arbeide med lesestrategiar, skrivestrategiar,

kommunikasjonsstrategiar, ordbøker, digitale ressursar

24

Andrespråket (engelsk):

Byggje vidare på det eleven kan frå før:

Kva er likt/ulikt mellom norsk og engelsk?

Kva er rart/uvant/nytt?

Kvar kan ein lett gjere feil?

Systematisk sammenlikning på alle språknivå:

SOS-strategiar (samle – ordne – systematisere).

25

Andrespråket (engelsk):

• Bli bevisst på og videreutvikle språklæringserfaringar.

• Korleis lærer eg best?

• Korleis lærer eg nye ord?

• Korleis lese ein ukjend tekst?

• Kva læringsstrategiar kan eg overføre frå norskfaget?

26

Tredjespråksundervisninga

• Kva tidlegare lært kunnskap kan eleven bruke?

• Kvar finst det transferbruer?

• Transferbruer fra L1 til L3 og/eller fra L2 til L3?

• Språktypologi: Leksikon, lydlære, morfologi, syntaks,

tekst.

• Språklæringserfaringar

27

Eksempel skriving i framandspråka

Førskrivefasen

• Mål: Hjelpe eleven til å få idear og stoff

• Avkode oppgåveteksten

• Lesing

• Idemyldring

• Aktivere bakgrunnskunnskap

• Ord-assosiering/Samle ordforråd

• Modelltekstar

• Tankekart eller disposisjonspunkt for å planlegge og

strukturere

Grunnprinsipp for god skriveundervisning

• Skriving i ein meiningsfylt fagleg samanheng.

• Elevane må få mange idear til kva dei kan skrive om.

• Gi tekstmodellar.

• Modellering av skriveprosessen.

• Samarbeid om skriving.

• Rettleiing og hjelp undervegs.

• Vise at produktet er viktig.

• Autentisk skriving: Kven skal lese teksten?

Språklærarsamarbeid i Fana bydel,

Bergen

• Nettverk med framandspråkslærarar frå ungdomsskolar

og vidaregåande.

Planleggingsfasen

• Lærerne planlegger forskningsspørsmål, undervisning og

observasjon.

Forskningsspørsmål:

Legger undervisningen til rette for at elevene i større grad kan bruke

fremmedspråket muntlig?

Fører undervisingen til mer spontan bruk av språket?

• Haukås, Å. (2012). Lærarhaldningar til språklæringsstrategiar. Norsk pedagogisk tidsskrift, 96(02), 114-129.

• Haukås, Å. (2014). Metakognisjon om språk og språklæring i et flerspråklighetsperspektiv. Acta Didactica Norge, 8(2), Art-7.

• Haukås, Å. (2015). A Comparison of L2 and L3 Learners’ Strategy Use in School Settings. Canadian Modern Language Review, 71(4), 383-405.

• Haukås, Å. (2016). Teachers’ beliefs about multilingualism and a multilingual pedagogical approach. International Journal of Multilingualism, 1-18.

• Haukås, Å., Malmqvist, A., & Valfridsson, I. (2016). Sprachbewusstheit undFremdsprachenlernen.: Inwiefern fördert die Grammatik in skandinavischen DaF-Lehrwerken die Sprachbewusstheit der Lernenden?. Zeitschrift für InterkulturellenFremdsprachenunterricht, 21(2), 13-26.

• Haukås, Å. (2017) Zur Förderung der Mehrsprachigkeit in DaF-Lehrwerken. Deutsch als Fremdsprache.

• Haukås, Å. (2017) Metacognition in language learning: Theoretical perspectives. I: Metacognition in language learning and teaching. New York: Routledge

La oss snakke om det!

Bevisstheit om språk

Bevisstheit om språklæring

Bevisstheit om språkundervisning

35

36