به نام آنکه جان رافکرت آموخت

درشکل گیری جمه پژوهشی درباره نقش گسل کازرونتر

ودگرشکلی کمربند چین خورده تراستی زاگرس،ایران

Role of the kazerun Fault zone in the formation & deformation of the Zagros Fold-Thrust

Belt,Iran

M.Sepehr & J.W.Cosgrove

department of the Earth Science & Engineering,Imperial College,London,UK

Received & August 2004; revised 23 February 2005; accepted 11 April 2005; published 4 October 2005.

یل گسلی باروند شمالی جنوبی است که بطور ما کازرون{گسل 1}

لی کمربندچین خورده تراستی زاگرس را قطع می کند.این زون گس

فعال یکی ازساختمان های قدیمی باصفات مشخص است که

ان رادربخش میانی زاگرس اززم ساختمان،رسوبگذاری و فرونشست

بن در وکرکامبرین پیشین کنترل می کند و در شکل گیری سامانه هیدر

این کمربند موثراست.گسل کازرون توزیع نمک کامبرین

هرمز)بزرگترین افق دکولمان که پی سنگ پرکامبرین را از ضخامت

رسوبات پوشاننده جدا میکند( به طرف غرب پایان می دهد)محدودمی

-لیدرطی کرتاسه با دیگرزون های با روند شماکند(.این گسل بعدا

ش مجدد می یابد که نتیجه افعالیت( کنش وری) جنوبی )زون ایذه(

ن ضخامت مهم رسوبی و تغییرات رخساره ای درطول کمربند است.ای

پایه پژوهش تفسیرجدیدی از تحول و تغییرشکل گسل کازرون بر

شواهدمیدانی و مرور اطالعات منتشرشده و منتشرنشده ارائه می

روند ابادالیلی مشخص شده است که این زون بوسیله چهارقسمت بدهد.

در شمالی و جنوبی که اختالف مشخصی باهم دارند باعث دگرشکلی

هردوسوی بخش های گسل درترشیاری پسین شده است.دراین زمان

الی بخش ها بعنوان گسل انتقالی)رمپ جانبی( همانند زنجیرهای اتص

بخش های متمایز دگرشکلی زاگرس عمل می کنند.

مقدمه

-کمربندکوهزایی آلپ {کمربندچین خورده زاگرس بخشی از2}

( و درحاشیه شمال 1791،بربریان و کینگ 1792هیمالیاست)تکین

(.حاشیه ای که بیش 1شرقی صفحه عربی قرارگرفته است)شکل

ازنیمی از ذخایر هیدرکروبن دنیا را درخود جای داده و حاوی حوضه

توالی رسوبی زاگرس که باحدودهای زاگرس و خلیج فارس است.

ومترضخامت ازکامبرین تا زمان حاضر روی پی کیل 11تغییرات

برخورد ترشیاری (.2)شکلدگرگونی پرکامبرین قرارگرفته اندسنگ

میان صفحه های عربی و ایران که هنوز هم درحال پیشرفت

،رگارد و 2001،آلن و دیگران 2001است)تاتار و دیگران

(، که این برخوردعلتی 2001، ورنانت و دیگران 2001دیگران

یع چین خوردگی تراستینگ و گسلش امتدادلغز درمقیاس وس برای

1900با وسته درزاگرس است.این کمربند تقریپ همراه با کوتاه شدگی

کیلومترعرض دارد.که از شرق ترکیه تا 000-200کیلومترطول و

ه این تنگه هرمزادامه دارد،جائیکه درمقابل گسل زندان پایان می یابد،ک

دامی رس را ازمنشوربهم پیوسته مکران جکمربند زاگهم)گسل زندان(

(.نرخ کوتاه 2001،رگارد و دیگران 2001نماید.)مولینارو و دیگران

90تا 00شدگی درمیان کمربندچین خورده تراستی زاگرس بین

،بالنک و دیگران 1791کیلومتر تخمین زده می شود)فالکون

( و بوسیله تراستینگ و چین خوردگی 2001،مک کوییرا،2000

درپی الی افق های دکولمان مختلف رخ می دهد.بنابراین کوتاه شدگیبا

وجود گسل های نرمالی که قبالسنگ شاید بوسیله کنش وری دوباره

،جکسون و 1790داشته اند رخ داده است)جکسون

(.1791،بربریان1791دیگران

{روند شمال جنوب گسل کازرون که مرکزیت این پژوهش 0}

ی ول و شکل آن درسطح به شکل دره اریبکیلومتر ط000است،تقریبا

اززاگرس مرتفع درشمال تا ساحل خلیج فارس درجنوب گسترش

ای دارد.این زون گسلی بسیارآشکارا درتصاویر ماهواره ای و عکس ه

وسیله هوایی قابل تشخیص است مانندگسل امتدادلغز درسمت راست ب

،بربریان 1770،بیکر و دیگران 1791کارهای قبلی)فالکون

ه ای ،پاتینسون و تکین مقاله منتشرنشد1771 ،تالبوت و علوی1771

ل باعنوان مرزهای زمین شناسی مهم درفروافتادگی دزفول(.این گس

ورب یکی ازگسل های انتقالی )به همراه گسل ایذه( است که بصورت م

ساختمانهای زاگرس را قطع می کند و در رسوبگذاری و ته نشست

ه فارس در سراسر زمان زمین شناسیفروافتادگی دزفول و ناحی

،سپهر و کاسگروو 1797،کنت1717موثراست)فالکون

، و کنت در مقاله منتشرنشده ای 2001،شرکتی و لتوزی2001

(.مولفین 1799باعنوان مروری برصفات مشخص سامانه کازرون

،حسامی و 1771،بربریان1770،بیکر و دیگران1791زیادی)فالکون

ت که گسل کازرون یک گسل پی سنگی اس معتقدند که(2001دیگران

ی قبال وجودداشته و بعد ازبرخورد قاره قاره ترشیاری به کنش ور

ی درمقایسه،دیگران)ورال، درمقاله منتشرنشده ا.دوباره رسیده است

(پیشنهاد می 1799باعنوان بررسی سینماتیک رشدکمربند زاگرس

ای شمالی سل هکندکه گسل کازرون رابطه مستقیمی با روند قدیمی تر گ

شود جنوبی ندارد ونتیجه برهم کنش میان برخورد صفحات است.نمی

گسلی براهمیت اقتصادی گسل کازرون تاکیدنکرد.بخشی از این زون

افتادگی دزفول است بیشترین ایالتکه مرز جنوب شرقی فرو

(.0حاصلخیز هیدروکربن در زاگرس است)شکل

قرارگیری زمین شناسی زاگرس-2

دنبال می تکتونیکی حوزه زاگرس از اینفراکامبرین /کامبرینتکامل

د شود.در این زمان حوزه ریفتی به همراه گسل های امتدادلغز با رون

سل نجد جنوب شرقی )کمربند اصلی تراستی زاگرس و گ -شمال غربی

عوارض تکتونیکی مهمی از صفحه عربی در عربستان(

ازرون شاید در روند شمالی جنوبی گسل ک(.1799است)حسینی

ند کامبرین به عنوان حوزه گسل مرزی)سرحدی گسل( فعالیت می ک

که توزیع نمک هرمز به سمت شرق،در ناحیه فارس را محدود می

این حوزه)حوزه نمکی هرمز(،بخشی از سازند .کند)پایان می دهد(

نمک نهشته شده درزمان یکسان در ایران مرکزی و پاکستان

(.صفحه عربی،در امتداد کوچک قاره 1179است)بربریان و کینگ

ایران در تمام پالئوزوئیک با هم باقی می

س که (.ریفت پرموتریا1791،بربریان و کینگ 1791مانند)اشتوکلین

برآیند آن آفرینش نئوتتیس در میان صفه های ایران و عربی

،بیدون و دیگران 1791،بربریان 1791و 1719است)اشتوکلین

کرتاسه افیولیت ها در پایانباالآمدگی ج به (.این ریفتینگ منت1772

که این هم ترشیاریدر برخورد قاره ای قاره ایمی شود و نهایتا

شکل گیری حوزه فورلند زاگرس نتیجه اش در

(.درکل 1771،علوی 1791،بربریان و کینگ 1791است)فالکون

النی از تکامل تدریجی و زمین شناسانه زاگرس بوسیله یک پریود طو

است.بیس رسوبگذاری با نسبت ثابت ازکامبرین تاترشیاری برجسته

ین )پایه( سکانس های رسوبی مخصوصا درناحیه فارس نمک کامبر

این نمک به عنوان یک جداساز اصلی در طی دگرشکلی است.هرمز

رسازند ترشیاری پسین عمل می کند،اگرچه دیگرافق های جداکننده نظی

یوسن )شیل( و سازند مکژدمی)تبخیری(،سازندکرتاسه دشتکتریاس

)تبخیری( درسنگ های پوشاننده )روئی(رخ میگچسارانپائینی

قطع ارتباط )جلوگیری وجود این افق های دکولمان اجازه .دهد

ننده ازدگرشکلی(دگرشکلی بین پی سنگ و واحدهای مختلف پوشا

درداخل سکانس )ردیف( های پوشاننده دارد و نقش مهمی درکنترل

.(2001شکل و توزیع دگرشکلی دارد)سپهر و کاسگروو،

قرارگیری ساختمان و دسته بندی)تقسیم بندی(-0

سل های شبکه کلی تکتونیکی کمربند چین خورده زاگرس بوسیله گ

فشارشی اصلی )روبروی هم( تعریف می شود که اینها هم موازی

ه سریهای کمربند هستند)زاگرس مرتفع و کوههای جلوی گسل( و بوسیل

زونهای گسل های انتقالی یا رمپ های جانبی با کمربند اریب

های شمال غرب تا جنوب شرق،گسلن کمربندهای انتقالی ازایهستند.

اگرس انتقالی باالرود،ایذه،کازرون و منقارک هستند.زاگرس مرتفع ز

رابه دو کمربند موازی مهم شناخته شده بنام های کمربند

ن با ایمبریکیت)روی هم چیده شده،فلس مانند( یا زاگرس مرتفع )زو

ردگرشکلی سخت(در طرف شمال شرق و کمربند ساده چین خورده د

تینگ شدید جنوب شرق تقسیم بندی می کند.درکمربند ایمبریکیت تراس

و چین خوردگی چیره است.در مقایسه ،کمربند چین خورده جنوب

طاقدیس های بزرگ کشیده شده مشخص می شرق بوسیله

کوههای جلوی گسل یک حالت)شکل(سطحی ازبخش های گسل.شود

مآمدگی های ( و با باال5991های معکوس یا تراست ها)بربریان

همراهش یک پروفایل توپوگرافی پلکانی)گام به گام(در میان

این منطقه گسلی؟کمربندساده چین خورده به سمت جنوب غرب ....

و کمربندساده چین خورده را به زیرمجموعه های تقسیم می کند

یاری تاثیرمهمی درکنترل رسوبگذاری حوزه فورلند زاگرس از ترش

،شرکتی و 2001رووپیشین دارد)سپهر و کاسگ

متر و 1100(.کوههای جلوی گسل با منحنی توپوگرافی 2001لتوزی

زون اصلی از جریان های لرزه ای که نتیجه گسلش درعمق

رزه ای جریانهای ل )یعنی منحنی توپوگرافی وکیلومتری است20تا10

،طالبیان و 1791بصورت همزمان()نی و بارازانگی

طاقدیس های طولی دراز با نسبت های جهت شیب (.2001جکسون

سطح باال که در امتداد این جبهه اتفاق افتاده است، در بعضی جاهها در

(،که این هم پیشنهاد 2001بیده)سپهرهمراه با تراستها و چین های خوا

می کند که کوههای جلوی گسل یک زون از تراستینگ و چین

می ساده. نوشته گسل قدو خوردگی های مربوط بیشترازخمش منطقه

( سن این قسمت رانشان 1771زاگرس یا گسل فوردیپ از بربریان)

را می دهد.این زون حوزه آبرفتی زاگرس درجنوب غرب

ازکمربندچین خورده در شمال شرق جدا می نماید.و تا حدودی

مورفولوژی خط ساحلی شاخابه فارس راکنترل می کند.

رتیب روند شمالی جنوبی کازرون بت روند شرقی غربی باالرود و{1}

ف می مرزهای شمال غربی و جنوب شرقی فروافتادگی دزفول را تعری

به ایالت این زونهای گسلی همچنین ازپهلو کمربندجانبی زاگرس راکند.

ادگی های زمین شناسانه مختلف تقسیم می کند که بخش های فروافت

کمربندچین دزفول)ناحیه فشرده شده درکمربندچین خورده( و دو

حیه خورده کمانی یکی درشمال غرب بنام ناحیه لرستان و دیگری نا

داست .فروافتادگی دزفول یک حوزه فورلنفارس درجنوب شرق هستند

ع و ،جائیکه فرونشست درقسمت پائین از باالمآمدگی زاگرس مرتف

کوههای جلوی گسل نتیجه شده است از ته نشست رسوبات بعد

لی درمقایسه نواحی مجاور،سازندآسماری مخزن اص.بالنتیجه ازمیوسن

ا ناحیه؛بطورکلی)عموما(ظاهرنشده...؟ناحیه فارس ازگسل کازرون ت

تنگه هرمز کشیده می شودو در جنوب غرب با خط ساحلی شاخابه

این ناحیه حاوی اکثریت خروجی های نمک هرمزفارس منطبق است.

بینیم می1و چندین میدان اصلی گازاست.بطوریکه ازشکل

ساختمانهای زاگرس درناحیه فارس با قوس های هندسی تاب

جنوب شرقی در شمال غرب –خورنده)موزون( با روند شمال غربی

.غربی در جنوب شرق نمایش داده می شوند –به روند شرقی

ی شوند فهمیدن اینکه گسل های اصلی چطور به کمربند کوه بخشیزه م

ا نقش نسبت مستقیمی ب یدروکربن ،به قسمت های مجزا کردن تجمع هو

.گسل کازرون درتکامل تدریجی کمربندزاگرس دارد

تاثیرگسل کازرون در رسوبگذاری حوزه زاگرس-1

بی حرکات در طول گسل کازرون از کامبرین ردیابی می شود)اثریا

وزیع نمک هرمز را کنترل کرده است)تالبوت وشده(،هنگامیکه ت

(.ناحیه شرق گسل کازرون )ناحیه فارس(،محل رویت 1771علوی

گنبدنمکی هرمز است که درسطح پدیدار شده 100بیش از

ستبراکیلومتر 2و1(.اما این سازند نمکی که شاید درمیان 0اند)شکل

ادگی داشته باشددر قسمت غربی این گسل)گسل کازرون( در فروافت

که با قت این استنتاج)نتیجه،پایان( بوسیله این حقیدزفول وجود ندارد.

مرخ هیچ گنبدنمکی هرمز درجنوب غرب کازرون ،حتی با گرفتن نی

چاه حفاری شده دراین ناحیه روبرو 511های سایزمیک و حفر

نشده ایم،اثبات می شود.

افق مز راهراینرو بحث شده که برش های پیشین مستقرکه گنبدنمک از

)شرکت جداکننده چین های فروافتادگی دزفول آورده شاید اشتباه باشد

(.1791ملی نفت ایران

ه {شواهدی از جنبش گسل در طی اواسط کرتاسه)البته ما کرتاس9}

تراز میانی در تقسیمات زمان زمین شناسی نداریم( بوسیله نقشه های

،کوپ و 1799منحنی)ایزوپاک( و رخساره از زاگرس )ستوده نیا

( نشان می دهد که گسل کازرون و گسل هم روند 1792استونلی

می با)بلندیهای قدیمی( متعدد مشخص می شوند)تعریفمجاور)ایذه(

اینو روی رسوبگذاری این ناحیه در این زمان تاثیردارند. شوند(

فعالیت شاید نمک هرمز را به سمت باال درطول گسل هدایت

ل از برخی از گنبدهای نمکی در امتداد گسفعالیت اولیه که کند.

(گزارش شده 1717کازرون در طی کرتاسه بوده است توسط پالیر)

ده است.این توسط ب . ب .هارت نیز اشاره شده)درمقاله ای منتشرنش

تحت عنوان شبکه تکتونیک و پالئوژئوگرافی نواحی

لی (،که سازند کژدمی)آلبین(،یکی ازسنگ منشأ های اص1790موافق،

و گسل درحوزه زاگرس در منطقه فارس توان نفت زایی ندارد

سل کازرون توزیع و رخساره آن را کنترل می کند.موقعیت کنونی گ

رگون کازرون همچنین تقریبا منطبق با رخساره های سترگ)توده( دگ

تورونین( و خطی از افزایش –شده ای ازسازند سروک)سنومانین

شت پلتفرم زاگرس است)کنت،یاددالبه ضخامت نابهنجار در امتداد

.در طی ته نشست سازندهای گورپی و (1799تخصصی منتشرنشده ،

د)مرز( خِط حائوسن( بخش شمالی گسل کازرون مانند –پابده)کامپانین

بین سرعت باالی فرونشست در شرق و بیشترنواحی ثابت در

اما نقشه منحنی (.1791غرب)پاتینسون و تکین گزارش منتشرنشده

ی ی هم ضخامت و نقشه رخساره های ارائه شده توسط بوسیله بی.بها

(از زاگرس 1770( و مطیعی)1790تی هارت)گزارش منتشرنشده در

تاثیرکم رنگ گسل کازرون را دراین زمان نشان میدهند و

-رسوبگذاری در این زمان بوسیله وسعت عظیمی از روند شمالغرب

وع برخورد و کنترل می شود که براثرشر جنوب شرق زاگرس

ل شده آبداکشن افیولیتها در اواخر کرتاسه بهم پیوست شده اند)متص

زئیات اند(.با این وجود تاثیرگسل کازرون می تواند هنوز هم بوسیله ج

دقیق و ماهرانه ای از منحنی های تراز کشف شود)سپهر و

(.2001کاسگروو

ازرفتارگسل کازرون کواترنری(-{درآسماری پسین)میوسن7}

طالعات کمی ازکارهای قبلی دریافت شده است،اگرچه کنت)دریکا

( تغییراتی در میان چرخه آسماری 1799مقاله تخصصی منتشرنشده

ا را در منطقه کسل گزارش می دهد.کوههای جلوی گسل نقش اصلی ر

رلند درکنترل رسوبگذاری در آسماری پسین)الیگوسن( در حوزه فو

ته این کوهها هم توزیع و هم نوع در طی میوسنزاگرس ایفاء می کنند.

گسل رسوبات پشت کوههای جلوینشست)رسوب( را کنترل می کنند.

درحوزه های پشت سرهم)شانه ای یا پیگی بک(نهشته های

درجلوی مآواری)بیشترماسه ها و سیلت های سازند رازک(هستند و

تجمع یافتهتبخیریها و مارل های سازند گچساران کوههای گسل

جالب است ذکرشود که توزیع حوزه نمک هستند.غالب و

سازندگچساران گودال دزفول را محصور می کند و گسل کازرون

گسل( در طی بعنوان یک گسل مهم خط سرحدی)ترجمه بونداری

سازند گچساران قبل تربه عنوان رسوبگذاری عمل می کند.

ه دهمانند افق جداکننسدی)درپوشی( برای مخزن آسماری عمل کرده و

ل اثرکوههای جلوی گسباالی گروه فارس چین خورده است. در اصلی

و زونهای گسلی کازرون در رسوبگذاری این نواحی از نقشه های

منحنی های هم ضخامِت میوسن پائینی و باالیی مشهود است.

قسمت های گسل کازرون-1

نقشه های زمین شناسی و عوارض دگرگونی زمین {براساس 10}

سل منتشرنشده ماگناحیه درحال حاضر و شواهد میدانی ومنتشرشده و

جنوبی تقسیم می کنیم.این -بخش باروندشمالی 1کازرون را به

و چهاربخش براساس هندسه شان و تاثیری که روی رسوبات زاگرس

ساختمانهای هم جوار دارند،متمایز می شوند.این قسمت ها ازشمال

مت تاجنوب عبارتند از سی سخت،یاسوج،کمارج و برازجان.کلیه قس

مل ع بعنوان یک گسل های انتقالی و رمپ های جانبییاسوج ،لیکن

ا به می کند که دگرشکلی های کوههای جلوی گسل و زاگرس مرتفع ر

هم متصل می کند)رابط این دو قسمت است(.بخش های سی

و سخت،کمارج،و برازجان بوسیله یک فروافتادگی اصلی درغرب

واقع و درهمچنین پایان یافتن چین ها درمقابل زون گسلی مشخصند،

عوارض مشخص شده مرزهای فروافتادگی دزفولند.درمقایسه

ی همانطور که درشکل می بینیم هیچ مرز عمودی ی تغییرات مشخص

درشکل چین ها درمیان بخش یاسوج دیده نشده است.

قسمت سی سخت1-1

گسل بخش سی سخت شمالی ترین بخش گسل کازرون است و بعنوان

(.این قسمت ازجنوب غرب 1791ن)بربریادنا هم شناخته می شود

ندترین بروجن گسترش یافته و منطبق باشیب غرب کوه دنا است)بل

متر(.این قسمت به عنوان یک رمپ 1107نقطه کمربندزاگرس باقله

ت این درحقیقافقی مایل ،دوبخش زاگرس مرتفع رابه هم وصل می کند.

ه قسمت بخشی ازسیستم زاگرس مرتفع است و به نظر می رسد ک

دامنه حرکت درطول مآن پیش از هرچیز بوسیله فعالیت های گسلی

ه گسل سی سخت،محل قرارداشتن سزاگرس مرتفع کنترل می شود.

زی آن زلزله قرن بیستم است که هیچ مسطح ترازی نسبت به چاره سا

این قسمت ممکن است که بصورت سرحدّی (.1791نیست)بربریان

رین فعال بوده است اما در طی رسوبگذاری نمک های هرمز درکامب

ا هیچ نشانه ای از گنبدهای نمکی هرمز درغرب و جنوب غرب آن پید

( 1799نشده است.بوسیله داده های ارائه شده توسط سابزو و خردپیر)

( درطی پیشنهاد شده است که این قسمت،همچنین منطبق با لبه )پائوهای

یی باال درطی برخوردقاره_قاره ترشیاری پسین ،دیوارهپرمین است.

وسن و پیدایش بیشترین کوهزایی های بعد ازمیزاگرس مرتفع منشأ

رسوبات مآواری حوزه فورلند زاگرس بود.

قسمت یاسوج 2_1

70قسمت یاسوج باروند شمالی جنوبی و وسعتی به اندازه

جاده کیلومتزدردامنه زاگرس مرتفع تا نورآباد در جنوب است که در

قابل دیدن است.اصلی یاسوج به نورآباد

ا ه برخالف قسمت های دیگرگسل کازرون،که همگی درمقابل گسل

خاتمه می یابند این قسمت طاقدیس های زاگرس را بصورت اریب

)مثل طاقدیس زرد شهنه ( بایک جابجایی افقی راست درحدود

متر 100.نقاط)افت( عمودی کمی کمتر از کیلومتر قطع می کند1

قابل و درنتیجه هیچ تیپ بیرون زده گسلیدرمیان گسل مشهود است

جاد توجهی دیده نمی شود.این قسمت از گسل کازرون این اندیشه را ای

ته اما هیچ فعالیت داش ترشیاری پیشین و کرتاسه پسینمی کند که در

اتفاق در رسوبات ترشیاری پسینضخامت قابل توجهی از تغییرات از

ل ف قسمت های دیگرگسماپیشنهاد می کنیم ،برخال.نیفتاده است

ا ه، و یکازرون این بخش در پی سنگ یا فعال نبوده و یا محدود بود

درترشیاری پسین بصورت مانعی درجهت توسعه گسل بوده

ر حرکت این قسمت درطول دوبخش دیگر)سی سخت و کمارج(داست.

طی میوسن ،هنگامیکه زاگرس مرتفع و کوههای جلوی گسل باعث

فاق افتاده شست حوزه فورلند زاگرس بودند اتدگرشکلی و کنترل فرون

ر د غربی )ده رامیر( -جالب است ذکرشود که یک گسل شرقیاست.

ون شرق قسمت یاسوج)شمال شرق نورآباد( توسعه یافته است.این ز

وبصورت فاصله دارطاقدیس های این ناحیه را بدقت قطع می کند

ده به جداکنن دگرشکلی های میان ناحیه بشدت چین خورده )وابسته

سطحی( در شمال را از نواحی جنوبی بطرف فارس با چین های

.ک می کندباطول موج بلند شکل گرفته باالی این ناحیه جداکننده تفکی

قسمت کمارج 1-0

بخش کمارج از گسل کازرون بصورت مرز جنوب شرقی گودال

ا جنوب ب-دزفول عمل می کند.گسل کازرون دراینجا روندش ازشمال

درجه شمالی تغییر می کند و تقریبا در زوایای راست روند 20

ساختمان های زاگرس است.این قسمت بصورت آشکارا توسط

تصاویرماهواره ای دیده می شود و قیافه سطحی آن یک دره اریب

کیلومتر در امتداد 10است،جائیکه می توانیم بطور وسیع در حدود

کمارج آن را ببینیم.گسل کمارج ادامه گسل –جاده اصلی نورآباد

توجه یاسوج است اما جابجایی عمودی آن درطول این قسمت بیشترقابل

،درچاله است.سازندآسماری بصورت یک فروافتادگی درغرب آن

اران دزفول،جائیکه سکانس های خیلی عظیمی ازرسوبات نارس گچس

ساران خامت گچنهشته می شوند مقایسه می شود با شرق آن،جائیکه ض

بطورقابل مالحظه ای کمتر است.سازندگچساران بعالوه بصورت

سدی)درپوش(برای مخزن آسماری در گودال دزفول عمل می

کند.درطول گنبدهای نمکی هرمزکشیده شده در این گسل )قسمت

ود وجکمارج( مکانهایی با چندین درجه گرمایی و چشمه های سولفور

ه را ما تفسیر کرده ایم به قسمتی کاین بخش )قسمت کمارج( دارد.

،یکی مانند رمپ جانبی یا گسل انتقالی دو قسمت کوههای جلوی گسل

سمت شمال غرب دردر گودال دزفول)جنوب غربی طاقدیس فهلیان(

و دیگری در ناحیه فارس)جنوب غرب طاقدیس خود)کمارج(

را بهم وصل می خود)قسمت کمارج(سمت جنوب شرق در سربالش(

رار دارد ق باکوههای جلوی گسلدر محل پیوندگاه قدیس سربالشطا.کند

و باگردش چشمگیربه سمت شمال درشمال غربی پایان و با روند

اکثریت زلزله های ثبت شده درطول می شود. موازیگسل)کمارج(

بخش است و چاره سازی برای تراز گسل کازرون مربوط به این

10تا 1امتداد لغزدر عمق زلزله پیشنهاد می کند که حرکت گسل

این کیلومتر به سطح منتقل می شود و بنابر 0+-کیلومتری با تصحیح

کیلومتر تخمین زده می 10عمق سنگ بستر در این ناحیه از زاگرس

ا ( و راستنما)احتماال( نشانگر این است که زلزله ه1771شود)مطیعی

ید سطوح در معرض ددر رسوبات پوشاننده است در نه پی سنگ.

د(مورب قرارگرفته این گسل)کمارج(با سطوح صیقلی)اسالیک انسای

درجه( به کوههای جلوی 11بطور سراشیب باشیب تراز)فروبری

ای الیه هگسل منتهی می شود به طرف جنوب غرب طاقدیس سربالش.

مت میشان و آغاجاری در دیواره پائینی)فوت وال(گسل نسبت به قس

ن بسمت غرب و جنوب غرب عمودی و با جهت گیریهای واژگو

حوزه فورلند درغرب و جنوب غرب .طاقدیس سربالش قراردارند

طاقدیس حاوی ضخامت بزرگی از سازندهای بختیاری و آغاجاری

شده است.شکل گوه ای این رسوبات و ناپیوستگی تصاعدی گزارش

تونیکی درامتداد هردوبخش جانبی و جلویی گسل نتیجه رسوبگذاری تک

ارس هم ه ناپیوستگی پیشرونده)پروگرسیو( در ناحیه فاست.همچنان ک

مشاهده شده است.

قسمت برازجان 1-4

ی بخش برازجان گسل کازرون در قسمت چپ این آرایش قرار دارد ول

یک رمپ جانبی مورب عمل می بخش کمارج را نمی پوشاند و مانند

نماید و دگرشکلی های غرب ناحیه فارس را ازشرق آن جدا می

اس نماید.رویهمرفته سیمای گسل برازجان چین های ساختمانی درمقی

وسیع است و توپوگرافی ارتفاع باالی آن درشرق)ناحیه

کیلومتر 100-90فارس(است،جائیکه کمربند چین خورده

در مقایسه با ناحیه فالت رویی در ت کردهجلوتر)بیشتر( مهاجر

خش همانند بغرب)ناحیه نادگرگون جنوب غرب فروافتادگی دزفول(.

زون کمارج بخش برازجان هم بوسیله محدود شدن چین ها در مقابل

یک افت ساختمانی در .گسلی مشخص مشخص می شود

متر)فروافتادگی به سمت غرب( در این بخش رخ داده 0000حدود

(.درنتیجه جنبش 1791تینسون و تکین،گزارش منتشرنشده ای است)پا

بطور قوی منحرف طاقدیس گیسکانهای در امتداد این قسمت،

نباله که این بصورت موازی با د طاقدیس چاه پیر شده)شکسته شده( و

کل گرفته گسل و هندسه و ترتیب قرارگیری تیپیکال پلکانی چین ها ش

ین همچنین یک چگسل واقع است. و درطرف راست حرکات امتداد لغز

رقی پالنژ دوتائی پلکانی)اما درمقیاس کوچکتر( هم در بخش جنوب ش

این گسل اتفاق افتاده است که بطور کّلی به بخش منحر ف شده

جالب معرو ف است)ترجمه شده است به این نام(.طاقدیس خورموج

است ذکرشود که هردوی قسمت های برازجان و کمارج از گسل

ت ها ،محل قرارگیری چندین گنبدنمکی هرمز هستند.این قسمکازرون

همچنین محل قرار گیری چندین چشمه گرمائی و غنی از سولفور

،اینها نشان می دهد که این زون مخصوصا در بخش برازجان هستند

ا آسان مهم شکسته فعالیت می کند ودرادامه به عنوان شبکه ای نسبت

برای مهاجرت سیّال عمل می کند.

_کنترل نمک هرمز در دگرشکلی زاگرس6

کازرون چیزی که از بحث باال نتیجه گرفته می شود این است که گسل

– این گسل اززمان برخورد قاره اییک گسل امتداد لغزساده نیست،

قاره ای ترشیاری ظاهرشده و به همراه توسعه ای از جبهه های

ی ه هاهانتشارجبوسعت فشارشی)تراست فرونت( مهم رخ داده است.

لف فشارشی درهرطر ف گسل کازرون پیوندی مستقیم با انواع مخت

اننده برش های طولی گرفته شده بصورت تغییرشکل سنگهای پوش

ده هرطر ف این گسل به پی سنگ زیرین مآن دارد ،که این هم یک عقی

(.نمک هرمز 2001)سپهر و کاسگرووبشدت بی قاعده است)بی پایه(

ورش همان شکل گیری گسلش اصلی)احتماال منظهم بسیاروابسته به

رونداصلی شکل گیری کازرون درکامبرین است()بخش

س اصلی(است،که آنهم پی سنگ دگرگونی پرکامبرین را از زاگر

یده شده اما طبق گفته های پیشین،آنها فقط درمنطقه فارس دجدامی کند.

ی (حتاند و هیچ گنبدنمکی درغرب گسل )درسطح فروافتادگی دزفول

ی دهد درجائیکه مشکوک به گسل های عمیق است پیدانشد،این نشان م

ایب که هرگنبدنمکی بصورت فقیرانه دراین ناحیه رشدکرده و یا غ

بوده)وجودنداشته( و یا سپس به نواحی مجاور مهاجرت کرده

یرقابل است.رویهرفته علم مکانیک ازکمربند چین خورده تراستی تاث

کارهای مآزمایشگاهی و رنمک دارد.توجهی از حضور یا عدم حضو

کنند اختالفات رئولوژیکی یکسان را شبیه سازی میعلمی که برخی

ژه اثرتوزیع نهایی فشارتراستی را درهردوسوی گسل کازرون بوی

همسانی قابل توجهی از توزیع دگرشکلی ها در هردوطر ف مآن را که

دیسطاقتوزیع گسترده .دراین مآزمایش اتفاق می افتد،نشان می دهند

های چین خورده جعبه باز)اپن باکس( نسبتا متمرکز در منطقه

فارس،و مقایسه مآن با تمرکززیاد چین خوردگی محکم در

شار طول)درامتداد( شمال شرقی فروافتادگی دزفول تا حدّی نتیجه انت

اثرنمک هرمز مقاومت .افق جداکننده نمکی هرمز است

ل ی پوشاننده شرق گسمالشی)اصطحکاک( را در پایه از سکانس ها

کازرون کاهش می دهد و وقتی آن را با قسمت غربی)فروافتادگی

حیه دزفول( می سنجیم به زاویه نسبتا کم کمربند چین خورده در نا

غایبند و فارس و زاویه نسبتا زیاد درغرب گسل جائیکه گنبدهای نمکی

نمکی ازندیا نازک پی می بریم.بنابراین می توانیم ببینیم که وجود س

درسمت هرمز)کامبرین( در شرق کازرون،نتیجه اش شکل پلکانی

ونی ،تراست جلویی درمیان گسل کازرون است که درشکل کن راست

رس خلیج فا توپوگرافی و مورفولوژی زاگرس و حاشیه خط ساحلی

تاثیر می گذارد.بنابراین ما استدالل می کنیم که وجود نمک

گرس مربند چین خورده تراستی زاهرمز،اثرافزوده ای در دگرشکلی ک

کیلومتری نمک کامبرین ،جدا می کند 2تا1دارد.این ضخامت

کرتاسه اسکارپهای گسلی پی سنگ را از ریفت پرموتریاس و اتفاقات

س سطح میانی از الیه های باالیی استراتیگرافی.درنتیجه درمنطقه فار

ربند مهندسی کف حوزه کمتر کمپلکس هست،جائیکه)ناحیه فارس( ک

ود شده چین خورده با برجستگی زیاد گسترش یافته )خلق شده( و محد

به گسل کازرون در شمال غرب و تنگه هرمز در جنوب

کی شرق.درمقایسه،غرب کازرون،در چاله دزفول،جائیکه گنبدهای نم

ی هرمز غایب یا کم پشت هستند،توپوگرافی پی سنگ و گسل ها

مین ها شتر مشخص شده و شاید هاسکارپی که قبال وجود داشته اند بی

موقعیت)چگونگی( کوههای جلوی گسل هستند.تعیین کننده

_سیرتکاملی ساختمان گسل کازرون7

ی گسل براساس مبحث باال،ما مدل تکتونیکی زیر را برای سیرتکامل

لی زون گسلی به شکل مرزهای حوزه گسکازرون پیشنهاد می کنیم.

کند،باتوسعه حوزه مهم نمکی دردرپالئوزوئیک پیشین عمل می

ی این واقعه ممکن است همچنین آفریده یک پی سنگ مهم پله ا.شرق

براساس اطالعات زمین شناسی حال در میان گسل کازرون باشد.

ون تا حاضرزاگرس،ممکن نیست که جنبش بعدی در امتداد گسل کازر

ر تغییه کرتاسه دنبال کنیم)ببینیم(،زمانیکه فعالیت گسل منتج ب

ر و شده باشد.در طی این زمان،بیشت درضخامت رسوبات ورخساره ها

–فعالیت ها)کنش وری ها( در طول چندین ساختمان با روند شمالی

ن جنوبی در بخش مرکزی حوزه زاگرس با تشکیل هورست و گراب

هایی رخ داده اند.این فعال سازی یا فعال سازی مجدد گسل

وق ه سمت باال در امتداد گسل سبد نمکی هرمز را بکازرون،شاید گن

سمت دهد.فعالیت اولیه برخی از گنبدهای نمکی در کرتاسه در طول ق

پیشنهاد شده)اشاره شده( که در طی مراحل برازجان رخ داده است.

ی پیشین از برخورد میوسن،روند مآهسته خمش در میان کوههای جلو

یف تعرگسل شروع شده است وبه عنوان حوزه )پی گی بک( شانه ای

شده که در شمال شرق در سازند رازک نهشته شده و حوزه نارس

فورلند در سمت جنوب شرق که در مآن سازند مهم و تکتونیکی

ول در این زمان فروافتادگی دزف.گچساران شروع به توسعه می کند

بصورت یک حوزه فورلند از کوههای جلوی گسل شروع شد.در

جلوی گسل)دزفول و بخشانتهای میوسن،دو عنصر اصلی کوههای

در فارس( بوسیله بخش کمارج از گسل کازرون بهم پیوند خوردند و

ادامه باالمآمدگی کوههای جلوی گسل،علت گود شدن حوزه فورلند در

جنوب غرب است که رخساره مآغاجاری بصورت غالب در مآنجا نهشته

تاثیرگسل کازرون در هردو حوزه تکامل و .شده است

ش کوههای م پیوستگی در میان بخبه داشتن یک بهرسوبگذاری،بیشتر

ست . سرانجام یک ترای گسل دزفول و ناحیه فارس کامل می شودجلو

جدید قدومی در جلو ، به علت مهاجرت حوزه فورلند زاگرس به سمت

ز کراتون عربی برقرار می شود.نقش بخش های کمارج و برازجان،ا

زرگ)اصلی( و گسل کازرون درطی این زمان یک رمپ جانبی ب

ت در واقع مجاورحوزه اتصال گسلی است که پیوند دو خم چین است.

پالنژهای طاقدیس به هم و محدود شدن آنها درمقابل گسل های

اره به برازجان و کمارج و بریده نشدن بوسیله این زون های گسلی ،اش

گسل های بین چین خوردگی یا بعد از آناین دارد که این گسل ها

هستند.

_نتیجه گیری8

گسل کازرون یک ساختمان قدیمی باصفات مشخص است که

ی ساختمان،رسوبگذاری و توزیع هیدروکربن را درکمربند کوهزای

زاگرس از کامبرین تا عهد حاضر به عهده دارد.این منطقه ،حاوی

چهارقسمت گسلی با روند شمال _جنوب است که توزیع نمک کامبرین

هرمز را که در حقیقت یک دکولمان است و بخش پی سنگ را در

کامبرین از ضخامت رسوبات باالیی جدا می کند،محدود می نماید.

.

دگرشکلی سنگ های پوشاننده در زاگرس نسبت مستقیم با شکل

رئولوژیکی،مخصوصا افق های جداکننده کنونی چون هرمز و سازند

گچساران دارد،که بوسیله گسل کازرون کنترل شده است. در نتیجه یک

اختالف قابل توجهی در توزیع نمک هرمز)که در شرق بسیار ضخیم

در و درغرب آن بسیار کم پشت یا غایب است(علت اختالف مشخص،

یاری قاره ای ترش –توزیع دگرشکلی دوناحیه در زمان برخود قاره ای

پسین است.

تازمان میوسن نقش اصلی قسمت های گسل کازرون بصورت رمپ

های جانبی بوده است که به قسمت های دگرشکلی های زاگرس)جبه

های فشارشی ،تراست فرونتها( در سوی گسل اجازه حرکت می داده

است. بخش جنوبی منطقه گسلی)گسل کازرون( که به عنوان بخش

جنوب شرقی گودال دزفول تعریف شده ،بیشترین پُر

زایی)حاصلخیزی( هیدروکربن در زاگرس است.

ی تاثیر ه گسلی در شکل گیری سیستم کمربند هیدروکربناین منطق

دارد،تاثیر گذاشتن روی توزیع و رخساره هر دو سنگ منشأ)سازند

کژدمی( و پوش سنگ)سازنِدگچساران( دارد.فهم بهتر این منطقه

ین ها و گسلی)گسل کازرون( می تواند به تعیین سبک و هندسه دفن چ

مجاور گسل کازرون در توزیع ساختمان های وابسته)همراِه(

فروافتادگی دزفول کمک کند.