«Սո ց իալ ական արդար ո ւ թյ ո ւ ն» Հ ասարակական կազմակ ե րպո ւ թյ ո ւ ն

2012

ՈՒ ՂԵՑՈՒ ՅՑ ԱՆՉԱՓԱՀԱՍՆԵՐԻ ՊՐՈԲԱՑԻԱՅԻ

ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՄԱՆ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ

2

Ծանու ցու մ

Սո ւ յ ն թվականի Սեպտե մբ ե ր ի 27-28-ը կայ ացավ աշ խատանքայ ի ն հանդիպո ւ մ -քննար կ ո ւ մ պրո բաց իայ ի ծառայ ո ւ թյ ան փո ր ձ ագետ Պիտե ր Վե ր ի (Գե ր մանիա) հ ետ:

Հ անդիպո ւ մը կազմակ ե րպվե լ է ր «Սո ց իալ ական ար դար ո ւ թյ ո ւ ն» հասարակական կազմակ ե րպո ւ թյ ան և «Մի ջ ազգայ ի ն ի րավական համագո ր ծակ ց ո ւ թյ ան գե ր մանական հ ի մնադրամ»ի (IRZ) աջ ակ ց ո ւ թյ ամբ ո ւ համագո ր ծակ ց ո ւ թյ ամբ :

Սո ւ յ ն ո ւ ղե ց ո ւ յ ց ի նպատակ ն է Ար դարադատո ւ թյ ան նախարար ո ւ թյ անը տրամադր ե լ գո ր ծ նական տե ղե կատվո ւ թյ ո ւ ն Գե ր մանիայ ի Դաշ նո ւ թյ ո ւ նո ւ մ պր ո բաց իայ ի ծառայ ո ւ թյ ան կազմակ ե րպման վե րաբ ե ր յ ալ :

Կազմակ ե րպո ւ թյ ո ւ նը շ նո ր հակալ ո ւ թյ ո ւ ն է հայ տնո ւ մ «Մի ջ ազգայ ի ն

ի րավական համագո ր ծակ ց ո ւ թյ ան գե ր մանական հ ի մնադրամ »ի ն (IRZ) ծ րագր ի աջ ակ ց ո ւ թյ ան համար , մաս նավո րապե ս ՝

Թերեզա Թալ համմեր – տարածաշ ր ջ անայ ի ն ծ րագր ե ր ի ղե կավար Նել լ ի Թու մասյ ան – Հ այ աստանի գրաս ե ն յ ակ ի համակար գո ղ Պիտեր Վեր – Փո ր ձ ագետ (Գե ր մանիա) Աշ խատանքայ ի ն խմբ ի մաս նակ ի ց նե ր Արշակ Գասպարյ ան – աշ խատանքայ ի ն խմբ ի ղե կավար Հայ կ Խեմչ յ ան – Մի ջ ազգայ ի ն Բանտայ ի ն Բար եփոխո ւ մնե ր , Հ այ աստան յ ան

գրաս ե ն յ ակ ի համակար գո ղ Մարիամ Մարտիրոսյ ան – Փի -Է յ չ Ինթե ր նե շ ն լ , Հ այ ստանի գրաս ե ն յ ակ ի

տնօ ր ե ն Գայ անե Հովակիմյ ան – Հ Հ ԱՆ Քր եակատար ո ղական վար չ ո ւ թյ ո ւ ն , գ լ խավո ր

մաս նագետ Լու սյ ա Գավու կչ յ ան – Հ Հ ԱՆ «Աբ ո վ յ ան» Քր եակատար ո ղական հ ի մնար կ ,

գ լ խավո ր մաս նագետ Իննա Երանոսյ ան – ԵԱՀ Կ ե ր ևան յ ան գրաս ե ն յ ակ , Մարդո ւ Իրավո ւ նքի

հար ց ե ր ո վ ավագ օ գնական Հ ո ւ ս ո վ ե նք , ն շ ված ո ւ ղե ց ո ւ յ ց ը պիտանի կ լ ի նի Հ այ ստանի

Հ անրապետո ւ թյ ո ւ նո ւ մ պրո բաց իայ ի պետական ծառայ ո ւ թյ ան նե ր դր ման , հայ ե ցակար գի և հ ետագա ռազմավար ո ւ թյ ան մ շ ակ ման աշ խատանքնե ր ո ւ մ :

3

ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ

Հ /Հ Է

ջ

1. Ընդհանո ւ ր տեղե կ ո ւ թյ ո ւ ննե ր

....................................................................................... 4

2. Լ ո կալ ի րավական կար գավո ր ո ւ մնե ր

............................................................................ 4

3. Կառ ո ւ ց ված ք և ե նթակայ ո ւ թյ ո ւ ն

.................................................................................. 5

4. Անձ նակազմ ................................................................................................................. 6

5. Գո ր ծառ ո ւ յ թնե ր ............................................................................................................ 7

5,1, Մի նչ դատական և դատական զե կ ո ւ յ ց նե ր

..................................................................... 7

5.2. Այ լ ը նտրանքայ ի ն պատիժնե ր ի կատարո ւ մ և վե րահ ս կ ո ղո ւ թյ ո ւ ն

.................................. 8

5.3. Պայ մանական վաղաժամկ ետ ազատո ւ մ ....................................................................... 8

5.4. Մե դիաց իա ................................................................................................................... 9

5.5. Վե րականգնո ղական ծ րագր ե ր ..................................................................................... 10

4

Ընդհանու ր տեղեկու թյ ու ններ

Գե ր մանիայ ո ւ մ պր ո բաց իան ստե ղծ վե լ է 1949թ.: Սկ զբ ո ւ մ գո ր ծ ե լ ո վ հասարակական հ ի մո ւ նքնե ր ո վ , այ ն

ի րականաց նո ւ մ է ր հ ի մնականո ւ մ ս ո ց իալ ական աջ ակ ց ո ւ թյ ան ծ րագր ե ր ո ւ գո ր ծառ ո ւ յ թնե ր : Ավե լ ի ո ւ շ փո ւ լ ո ւ մ այ ս ծառայ ո ղնե ր ը վե րած վե ց ի ն պր ո բաց իայ ի պետական (հանրայ ի ն ) ծառայ ո ղնե ր :

Անչ ափահաս նե ր ի քր եական պատասխանատվո ւ թյ ան տար ի քը 14-ն է , սակայ ն ամբաստանյ ալ նե ր ն անչ ափահաս նե ր ի ն հատո ւ կ դատավարական գո ր ծ ը նթաց նե ր ո վ ե ն անց նո ւ մ նաև մի նչ և 21 տար ե կան ե ր իտասար դնե ր ը :

Իրավական կարգավորու մ

Գե ր մանիայ ո ւ մ գո ր ծ ո ւ մ է առանձ ի ն Դաշ նայ ի ն օ ր ե նք , ո ր ը կար գավո ր ո ւ մ է պր ո բաց իայ ի ծառայ ո ւ թյ ո ւ նը : Գո ր ծ ո ւ մ է նաև անչ ափահաս նե ր ի արդարադատո ւ թյ ան մաս ի ն օ ր ե նք : Այ ս օ ր ե նս դրական ակտո վ է կար գավո ր վո ւ մ անչ ափահաս նե ր ի հանցագո ր ծ ո ւ թյ ան կանխո ւ մը և ո ւ ղղո ւ մը ՝ առանց նրանց պատժե լ ո ւ :

Գե ր մանիայ ի Դաշ նո ւ թյ ո ւ նո ւ մ Պր ո բաց ի ո ն ծառայ ո ւ թյ ո ւ նը ստանձ նե լ է ի րավախախտնե ր ի ռ ե ս ո ց իալ ի զաց իայ ի պատասխանատվո ւ թյ ո ւ ն : Ընդհանո ւ ր առ մամբ Գե ր մանիայ ի Դաշ նո ւ թյ ո ւ նո ւ մ այ ս ծառայ ո ւ թյ ո ւ ննե ր ը ճ անաչ ված ե ն ո րպե ս «Սո ց իալ ական ծառայ ո ւ թյ ո ւ ննե ր քր եական արդարադատո ւ թյ ան համակար գո ւ մ»:

Ընդհանո ւ ր առ մամբ Գե ր մանիայ ո ւ մ քր եական արդարադատո ւ թյ ո ւ նը անչ ափահաս նե ր ի նկատմամբ կ ր ո ւ մ է յ ո ւ րահատո ւ կ բ նո ւ յ թ, և ո րպե ս կանո ն անչ ափահաս նե ր ի նկատմամբ ազատազր կ ո ւ մ պատժատե սակ ը կ ի րառ վո ւ մ է միայ ն խի ստ ծայ րահ ե ղ դեպքե ր ո ւ մ , ե ր բ նա ո ւ նի կայ ո ւ ն հանցած ի ն վնասակար հակ ո ւ մնե ր :

Ավե լ ի ն , ո րպե ս կանո ն , առաջ ի ն անգամ հանցագո ր ծ ո ւ թյ ո ւ ն կատարած անչ ափահաս ը չ ի ազատազր կ վո ւ մ , և նրա նկատմամբ կ ի րառ վո ւ մ է ռ ե ս ո ց իալ ի զաց իայ ի , վե րականգնման ո ւ հասարակ ո ւ թյ ո ւ նո ւ մ վե րաի նտե գր ման բազմաթի վ ծ րագր ե ր (այ դ ծ րագր ե ր ի մաս ի ն կխո ս վի հաջ ո ր դի վ ):

Այ ս առ ո ւ մո վ , անկախ այ ն հանգամանքի ց , թե ի նչ պի ս ի ի րավական ակտո վ կ կար գավո ր վե ն պր ո բաց ի ո ն աշ խատանքնե ր ը Հ Հ -ո ւ մ (առանձ ի ն ի րավական ակտ կամ այ լ ի րավական ակտե ր ո ւ մ փոփոխո ւ թյ ո ւ ննե ր ), ցանկալ ի է , ո րպե ս զի համապատասխան փոփոխո ւ թյ ո ւ ննե ր կատարվե ն նաև Հ Հ Քր եական օ ր ե նս գր քո ւ մ և անչ ափահաս նե ր ի նկատմամբ պատժի քաղաքականո ւ թյ ո ւ նը վե րանայ վի :

Ցանկալ ի է , ո րպե ս զի անչ ափահաս նե ր ի նկատմամբ պր ո բաց ի ո ն աշ խատանքնե ր ը կ ր ե ն պարտադի ր բ նո ւ յ թ, և անչ ափահաս ը

5

քր եակատար ո ղական հ ի մնար կ ո ւ մ հայ տնվի խի ստ անհ րաժե շ տ ո ւ հ ի մնավո ր ված դեպքե ր ո ւ մ :

6

Կառու ցվածք և ենթակայ ու թյ ու ն

Ընդհանրապե ս Գե ր մանիայ ի Դաշ նո ւ թյ ան պր ո բաց իայ ի ծառայ ո ւ թյ ան կառավար ո ւ մը խի ստ ապակ ե նտր ո նաց ված է : Պր ո բաց ի ո ն ծառայ ո ւ թյ ո ւ նը Գե ր մանիայ ո ւ մ , ի տար բ ե ր ո ւ թյ ո ւ ն ե վր ոպական այ լ պետո ւ թյ ո ւ ննե ր ի , ո ւ նի ե ր կ ո ւ ե նթակայ ո ւ թյ ո ւ ն ` վար չ ական և մաս նագիտական : Մաս նագիտական առ ո ւ մո վ ե նթակա ե ն դատավո ր ի ն , վար չ ական մաս ո վ ` պր ո բաց ի ո ն ծառայ ո ւ թյ անը , ո ր ը գո ր ծ ո ւ մ է արդարադատո ւ թյ ան նախարար ո ւ թյ ան ե նթակայ ո ւ թյ ամբ : Պր ո բաց ի ո ն սպան ի ր գո ր ծ ո ւ նե ո ւ թյ ան մաս նագիտական մաս ի համար հաշ վետո ւ է գո ր ծ ն ի ր ե ն մակագրած դատավո ր ի ն , ի ս կ վար չ ական մաս ո վ նա հաշ վետո ւ է Պր ո բաց ի ո ն գո ր ծակալ ո ւ թյ անը : Պր ո բաց ի ո ն ծառայ ո ղը ե ր ե ք ամի ս ը մե կ անգամ դատարանի նախագահ ի ն է նե ր կայ աց նո ւ մ տեղե կատվո ւ թյ ո ւ ն ի ր ծանրաբ ե ռ նված ո ւ թյ ան վե րաբ ե ր յ ալ , ո րպե ս զի վե ր ջ ի նս կար ո ղանա ճ ի շ տ համակար գե լ գո ր ծ ե ր ի բաշ խո ւ մը :

Պր ո բաց ի ո ն ծառայ ո ւ թյ ո ւ ննե ր ը (գրաս ե ն յ ակ նե ր ը ) գո ր ծ ո ւ մ ե ն ը ստ առաջ ի ն ատյ անի դատարանի տեղակայ ման : Սակայ ն պր ո բաց ի ո ն ծառայ ո ւ թյ ո ւ նը չ ո ւ նի նստավայ ր հ ե նց դատարանի նե ր ս ո ւ մ և տեղակայ ված է այ լ գրաս ե ն յ ակ ո ւ մ :

Յո ւ րաքանչ յ ո ւ ր առաջ ի ն ատյ անի դատարան ի ր տրամադր ո ւ թյ ան տակ ո ւ նի ի ր տարած քի պր ո բաց ի ո ն ծառայ ո ւ թյ ո ւ նը : Պր ո բաց ի ո ն ծառայ ո ղի ն պաշ տո նի նշ անակ ո ւ մ , նրան ար ձ ակ ո ւ ր դ է տրամադր ո ւ մ , ապահ ո վո ւ մ է ռ ե ս ո ւ ր ս նե ր ո վ տվյ ալ ե ր կ րամասայ ի ն դատարանի նախագահ ը :

Վար չ ական առ ո ւ մո վ , Պր ո բաց իայ ի ծառայ ո ւ թյ ո ւ նը գո ր ծ ո ւ մ է արդարադատո ւ թյ ան նախարար ո ւ թյ ան կազմո ւ մ ՝ քր եակատար ո ղական ծառայ ո ւ թյ ո ւ նի ց անջ ատ և չ ո ւ նի վե ր ջ ի նի ս հ ետ ո ր ևէ ե նթակայ ո ւ թյ ո ւ ն : Կառ ո ւ ց ված քայ ի ն նման ե նթակայ ո ւ թյ ո ւ ն է նախատե ս ված նաև Հ այ աստանի Հ անրապետո ւ թյ ան «Դատական և ի րավական բար եփոխո ւ մնե ր ի 2012-2016 ծ րագր ո ւ մ և դրանի ց բխո ղ մի ջ ո ցառ ո ւ մնե ր ի ցանկ »ո ւ մ :

Պր ո բաց իայ ի ծառայ ո ղնե ր ը պետական քաղաքաց իական ծառայ ո ղնե ր ե ն և առաջ նո ր դվո ւ մ ե ն Էթի կայ ի նե ր քի ն հատո ւ կ կանո նակար գո վ :

Այ ս առ ո ւ մո վ , կար ծ ո ւ մ ե նք , անկախ այ ն հանգամանքի ց , թե ի նչ պի ս ի ի րավական ակտե ր կ կանո նակար գե ն ապագա պր ո բաց իայ ի ծառայ ո ւ թյ ո ւ նը Հ այ աստանի Հ անրապետո ւ թյ ո ւ նո ւ մ , այ նո ւ ամե նայ նի վ անհ րաժե շ տ է ո ւ նե նալ հաստատված է թի կայ ի կանո ննե ր , ո ր ո նց խախտման համար պետք է նախատես վե ն համար ժե ք կար գապահական պատասխանատվո ւ թյ ո ւ ննե ր : Այ ս կանո նակար գի գո յ ո ւ թյ ո ւ նը նախատե ս վո ւ մ է նաև ՄԱԿ-ի «Տո կ ի ո յ ի Կանո ննե ր ո վ» և անդամ պետո ւ թյ ո ւ ննե ր ի ն ո ւ ղղված Եվր ոպայ ի Նախարար նե ր ի խո ր հ ր դի թի վ 2010/1 հանձ նարարականո վ :

Պետք է նշ ե լ , ո ր Գե ր մանիայ ի Դաշ նո ւ թյ ո ւ նո ւ մ , մաս նավո րապե ս ՝ Բադե ն -Վո ւ րտե մբ ե ր գ (Baden-Württemberg)

7

ե ր կ րամաս ո ւ մ գո յ ո ւ թյ ո ւ ն ո ւ նի նաև մաս նավո ր ը նկ ե ր ո ւ թյ ո ւ ննե ր ի կ ո ղմի ց պր ո բաց ի ո ն գո ր ծառ ո ւ յ թնե ր ի րականաց նե լ ո ւ փո ր ձ : Մաս նավո րապե ս , նշ ված ե ր կ րամաս ո ւ մ գո ր ծ ո ւ մ է «Նե ո ւ ս թարթ» ո չ առ ևտրայ ի ն կազմակ ե րպո ւ թյ ո ւ նը , ո ր ն ի րականաց նո ւ մ է պր ո բաց ի ո ն գո ր ծառ ո ւ յ թնե ր , այ դ թվո ւ մ դատարաննե ր ի ն աջ ակ ց ո ւ թյ ան զե կ ո ւ յ ց նե ր , մե դիաց իա, տո ւ ժո ղնե ր ի աջ ակ ց ո ւ թյ ո ւ ն և այ լ ն : Այ ս դեպքո ւ մ ևս , պր ո բաց ի ո ն գո ր ծառ ո ւ յ թնե ր ի կատարման նկատմամբ վե րահ ս կ ո ղո ւ թյ ո ւ նը պատկանո ւ մ է Եր կ րամաս ի Ար դարադատո ւ թյ ան նախարար ո ւ թյ անը (Գե ր մանիայ ի Դաշ նո ւ թյ ո ւ նո ւ մ յ ո ւ րաքանչ յ ո ւ ր ե ր կարամաս ո ւ նի ի ր կառավար ո ւ թյ ո ւ նը , ո ր ո նք ձ ևավո ր վո ւ մ ե ն ը նտր ո ւ թյ ո ւ ննե ր ի ց հ ետո ):

Պր ո բաց ի ո ն ծառայ ո ւ թյ ան նկատմամբ վե րահ ս կ ո ղո ւ թյ ո ւ նն ի րականաց վո ւ մ է պար բ ե րական ո ւ ս ո ւ մնաս ի ր ո ւ թյ ո ւ ննե ր ի /ստո ւ գո ւ մնե ր ի մի ջ ո ց ո վ : Մաս նավո րապե ս ՝ ո չ ավե լ ի , քան ե ր կ ո ւ տարի ն մե կ անգամ , յ ո ւ րաքանչ յ ո ւ ր պր ո բաց ի ո ն ծառայ ո ղ ի ր ե ն հ ս կ ո ղ դատավո ր ի ն է նե ր կայ աց նո ւ մ ի ր կ ո ղմի ց վար ված դեպքե ր ի ն վե րաբ ե ր ո ղ թղթաբանո ւ թյ ան ամբ ո ղջ ական փաթեթը :

Անձնակազմ

Որպե ս կանո ն պր ո բաց իայ ի ծառայ ո ւ թյ ան անձ նակազմը կազմված է ս ո ց իալ ական աշ խատողնե ր ի ց և ս ո ց իալ ական մանկավար ժնե ր ի ց : Նշ ված ս ո ց իալ ական աշ խատողնե ր ն ի ր ե նց աշ խատանքնե ր ն ի րականաց նո ւ մ ե ն թի մայ ի ն ս կ զբ ո ւ նքո վ : Մաս նավո րապե ս ՝ մե կ շ ահառ ո ւ ի (պր ո բանտի ) հ ետ աշ խատո ւ մ ե ն մի քանի աշ խատակ ի ց նե ր և խնդր ի նկատմամբ ց ո ւ ցաբ ե ր ո ւ մ ե ն համակար գայ ի ն մոտե ց ո ւ մ : Խի ստ մաս նագիտական կար ի քի դեպքո ւ մ , նշ ված խմբ ի ղե կավար ը (ո ր ը նշ անակ վո ւ մ է ս ո ց իալ ական աշ խատողնե ր ի թի մի ց ՝ տվյ ալ տարած քի պր ո բաց իայ ի գրաս ե ն յ ակ ի ղե կավար ի կ ո ղմի ց ) համագո ր ծակ ց ո ւ մ է տվյ ալ տարած քո ւ մ գո ր ծ ո ղ ամբ ո ւ լ ատո ր ծառայ ո ւ թյ ան հ ետ, ո ր ն անհ րաժե շ տո ւ թյ ան դեպքո ւ մ աջ ակ ց ո ւ մ է աշ խատանքնե ր ի ն (օ ր . պր ո բաց ի ո ն ծառայ ո ւ թյ ան մե ջ ը նդգր կ ված անձ ի պար բ ե րաբար անալ ի զնե ր թմրամի ջ ո ց նե ր ի օ գտագո ր ծ ման ստո ւ գման համար և այ լ ն ):

Ծառայ ո ւ թյ ո ւ նը չ ո ւ նի անչ ափահաս նե ր ո վ զբաղվո ղ առանձ ի ն ստո րաբաժանո ւ մ , սակայ ն կան մաս նագետնե ր , ո վքե ր առավե լ հաճ ախ զբաղվո ւ մ ե ն հ ե նց անչ ափահաս նե ր ի գո ր ծ ե ր ո վ : Նրանց ի ց ո մանք նաև վե րապատրաստված ե ն հատո ւ կ թր ե նի նգնե ր ի րականաց նե լ ո ւ ո ւ ղղո ւ թյ ամբ (օ ր .՝ ագր ե ս ի վո ւ թյ ան նվազման , ս թր ե ս ս ի կառավար ման , թմրամո լ ո ւ թյ ան ,ս ո ւ ց ի դալ վար քի կանխար գե լ ման թր ե նի նգնե ր ):

Մե կ պր ո բաց ի ո ն ծառայ ո ղ աշ խատո ւ մ է առավե լ ագո ւ յ նը 80 դեպքի հ ետ՝ նե րառ յ ալ չ ափահաս նե ր ն ո ւ անչ ափահաս նե ր ը : Ըստ Պր ո բաց ի ո ն Եվր ոպական Կազմակ ե րպո ւ թյ ան (CEP) տվյ ալ նե ր ի ՝ 2009

8

թվականի դր ո ւ թյ ամբ 150,000 դատապարտյ ալ նե ր ի հ ետ աշ խատո ւ մ ե ն 2500 պր ո բաց ի ո ն ծառայ ո ղնե ր : Նրանց ի ց 200-ը կատար ո ւ մ ե ն դատարաննե ր ի ն տեղե կատվո ւ թյ ան տրամադր ման , աջ ակ ց ման պր ո բաց ի ո ն գո ր ծառ ո ւ յ թնե ր , ի ս կ 900-ը ՝ բանտայ ի ն համակար գի աջ ակ ց ման գո ր ծառ ո ւ յ թնե ր :

Մե ր կար ծ ի քո վ , Հ Հ ապագա պր ո բաց իայ ի ծառայ ո ւ թյ ո ւ նը կար ո ղ է ո ւ նե նալ անչ ափահաս նե ր ո վ զբաղվո ղ առանձ ի ն կառ ո ւ ց ված քայ ի ն միավո ր (խո ւ մբ , բաժանմո ւ նք , բաժի ն ), ո ր ը կար ո ղ է թեթևաց նե լ այ լ պր ո բաց ի ո ն ծառայ ո ղնե ր ի աշ խատանքայ ի ն ծանրաբ ե ռ նված ո ւ թյ ո ւ նը : Նվազագո ւ յ նը , անհ րաժե շ տ է ո ւ նե նալ հ ստակ նե ղ մաս նագիտական վե րապատրաստո ւ մ անցած աշ խատակ ի ց նե ր , ո վքե ր ի րավաս ո ւ թյ ո ւ ն կ ո ւ նե նան զբաղվե լ անչ ափահաս նե ր ի գո ր ծ ե ր ո վ : Այ ս առաջ ար կ ո ւ թյ ո ւ նը պետք է դիտար կ ե լ նաև Հ այ աստանի Հ անրապետո ւ թյ ո ւ նո ւ մ անչ ափահաս նե ր ի գո ր ծ ե ր ո վ մաս նագիտաց ման ը նդհանո ւ ր միտման ե նթատե քստո ւ մ , ի նչ պե ս տեղի ո ւ նե ցավ դատավո ր նե ր ի վե րապատրաստման հար ց ո ւ մ : Այ ս առ ո ւ մո վ , կար ծ ո ւ մ ե նք , հ րատապ է նաև անչ ափահաս նե ր ի գո ր ծ ե ր քննո ղ քննի չ նե ր ի և դատախազնե ր ի համապատասխան վե րապատրաստո ւ մնե ր ը , ո վքե ր ս ե րտ համագո ր ծակ ց ո ւ թյ ան ե զր ե ր պետք է ո ւ նե նան ապագա պր ո բաց ի ո ն ծառայ ո ւ թյ ան հ ետ (մի նչ դատական զե կ ո ւ յ ց նե ր ի տրամադր ո ւ մ , պատժի վե րաբ ե ր յ ալ զե կ ո ւ յ ց նե ր ի տրամադր ո ւ մ , մե դիաց իա, գո ր ծ ի արտադատական լ ո ւ ծ ո ւ մ և այ լ ն ):

Գործառու յ թներ

Պր ո բաց ի ո ն գո ր ծառ ո ւ յ թնե ր ը ս կ ս վո ւ մ ե ն դատարանի կ ո ղմի ց համապատասխան ո ր ո շ ո ւ մ կայ աց նե լ ո ւ պահ ի ց : Խո ր հ ր դակ ց ե լ ո վ տվյ ալ տարած քի պր ո բաց ի ո ն աշ խատակ ց ի հ ետ՝ դատավո ր ը հաստատո ւ մ է պր ո բաց ի ո ն աշ խատանքնե ր ի պլ անը :

Պր ո բաց իան ս կ ս ե լ ո ւ ց առաջ , դատապարտյ ալ ի հ ետ կ նքվո ւ մ է համապատասխան պայ մանագի ր (կազմվո ւ մ է պլ ան ), ո ր ի մե ջ մաս նավո րապե ս նշ վո ւ մ է .

Պր ո բաց իայ ի պայ մաննե ր Պատասխանատո ւ պր ո բաց ի ո ն աշ խատակ ի ց Դատապարտյ ալ ի համաձ այ նո ւ թյ ո ւ ն նո ր հանցանք

չ կատար ե լ ո ւ մաս ի ն Ինչ գո ր ծ ո ղո ւ թյ ո ւ ննե ր պետք է կատար ի և ի նչ

ժամանակահատված ո ւ մ : Բաց ի վե ր ը նշ ված պլ անի ց և ամրագր ված պր ո բաց ի ո ն

գո ր ծառ ո ւ յ թնե ր ի ց ՝ դատարանը կար ո ղ է դնե լ նաև լ րաց ո ւ ց ի չ պարտավո ր ո ւ թյ ո ւ ննե ր անչ ափահաս ի և պր ո բաց ի ո ն ծառայ ո ղի վրա: Պր ո բաց իայ ի ժամկ ետը և պայ մաննե ր ը ո ր ո շ ո ւ մ է դատարանը ՝ խո ր հ ր դակ ց ե լ ո վ պր ո բաց ի ո ն աշ խատակ ց ի հ ետ:

9

Պր ո բաց իայ ի ժամանակահատված ո ւ մ ո ստի կանո ւ թյ ան ո ր ևէ գո ր ծառ ո ւ յ թ կամ նե ր գրավո ւ մ բացառ վո ւ մ է :

Մինչ դատական և դատական զեկու յ ցներ

Գե ր մանիայ ի Դաշ նո ւ թյ ո ւ նո ւ մ պր ո բաց ի ո ն ծառայ ո ւ թյ ան կ ո ղմի ց զե կ ո ւ յ ց նե ր ը նե ր կայ աց վո ւ մ ե ն ի նչ պե ս մի նչ դատական վար ո ւ յ թո ւ մ , այ նպե ս է լ դատական փո ւ լ ո ւ մ :

Զե կ ո ւ յ ց նե ր ը մի նչ դատական փո ւ լ ո ւ մ կ ր ո ւ մ ե ն տեղե կատվական բ նո ւ յ թ այ ն մաս ի ն , թե ի նչ պի ս ի խափանման մի ջ ո ց կար ո ղ է ը նտր ե լ դատարանը դատապարտյ ալ ի նկատմամբ : Խափանման մի ջ ո ց ի ը նտր ո ւ թյ ան հար ց ո ւ մ զե կ ո ւ յ ց նե ր ի պատրաստո ւ մը պարտադի ր բ նո ւ յ թ չ ի կ ր ո ւ մ : Այ ս առ ո ւ մո վ , պր ո բաց ի ո ն աշ խատակ ի ց ը նե ր կայ աց նո ւ մ է նաև ս ո ց իալ ական տեղե կատվական զե կ ո ւ յ ց (social enquiry report) պատժի կամ պր ո բաց իայ ի կաս ե ց ման վե րաբ ե ր յ ալ :

Դատական փո ւ լ ո ւ մ ՝ մի նչ և պատժի վե րաբ ե ր յ ալ ո ր ո շ ո ւ մ կայ աց նե լ ը , տրամադր վո ւ մ է մի նչ պատժայ ի ն զե կ ո ւ յ ց (pre-sentence report): Այ ն հ ի մնականո ւ մ նե րառ ո ւ մ է տեղե կ ո ւ թյ ո ւ ննե ր , թե ի նչ պի ս ի վար ք է ց ո ւ ցաբ ե ր ե լ դատապարտյ ալ ը պր ո բաց իայ ի ը նթաց քո ւ մ և ի նչ պի ս ի պատիժ կ ի րառ ե լ ամբաստանյ ալ ի նկատմամբ : Այ ս զե կ ո ւ յ ց նե ր ը կ ո ր ւ մ ե ն պարտադի ր բ նո ւ յ թ:

Բո լ ո ր զե կ ո ւ յ ց նե ր ը տրամադր վո ւ մ ե ն միայ ն դատավո ր ի ն : Այ լ ընտրանքայ ին պատիժների կատարու մ և

վերահսկողու թյ ու ն

Վե րահ ս կ ո ղո ւ թյ ան ը նթաց քո ւ մ անչ ափահաս ը պր ո բաց ի ո ն ծառայ ո ղի մոտ ը նդո ւ նե լ ո ւ թյ ան է գալ ի ս նվազագո ւ յ նը ամի ս ը մե կ անգամ , հաճ ախ նաև ՝ շ աբաթական մե կ անգամ ՝ կախված նրա վար քի վե րահ ս կ ման հաճ ախականո ւ թյ ան անհ րաժե շ տո ւ թյ ո ւ նի ց : Սա հանդի սանո ւ մ է նաև պր ո բաց իայ ի ժամանակահատված ո ւ մ անչ ափահաս ի ն նե ր կայ աց ված պայ մաննե ր ի ց մե կ ը , ո ր ը չ ի կար ո ղ գե րազանց ե լ 5 տար ի ն : Որպե ս կանո ն , պր ո բաց իայ ի (հատկապե ս անչ ափահաս նե ր ի ) ժամանակահատված ը տևո ւ մ է 2-3 տար ի :

Անչ ափահաս նե ր ի գո ր ծ ե ր ո վ պր ո բաց ի ո ն աշ խատակ ց ի համար կա հ ստակ պարտականո ւ թյ ո ւ ն ՝ աշ խատե լ անչ ափահաս ի հ ետ (անչ ափահաս նե ր ի արդարադատո ւ թյ ան մաս ի ն օ ր ե նք ): Նշ ված ի րավական ակտո վ ամրագր ված է նաև , ո ր անչ ափահաս ի վե րահ ս կ ո ղո ւ թյ ան ժամանակ պրո բաց ի ո ն աշ խատակ ի ց ը կար ո ղ է կ ց ված լ ի նե լ 3 տար ի , ի ս կ մնացած 2 տարվա ը նթաց քո ւ մ , անչ ափահաս ը , գտնվե լ ո վ պր ո բաց իայ ի մե ջ , կար ո ղ է չ վե րահ ս կ վե լ պր ո բաց ի ո ն աշ խատակ ց ի կ ո ղմի ց :

Պր ո բաց ի ո ն աշ խատակ ի ց ը վե րահ ս կ ո ղո ւ թյ ան ը նթաց քո ւ մ կատար ո ւ մ է նաև տնայ ց նե ր , և անհ րաժաշ տո ւ թյ ան դեպքո ւ մ աշ խատանքնե ր ե ն ի րականաց վո ւ մ նաև նրա ը նտանի քի անդամնե ր ի հ ետ:

10

Դատավո ր ը պր ո բաց իայ ի ը նթաց քո ւ մ կար ո ղ է ե ր կարաց նե լ կամ կ ր ճ ատե լ պր ո բաց իայ ի ժամանակահատված ը , կար ո ղ է նաև այ լ պարտավո ր ո ւ թյ ո ւ ննե ր դնե լ :Նման ո ր ո շ ո ւ մնե ր ի կայ աց ո ւ մի ց առաջ նա քննար կ ո ւ մ է պր ո բաց ի ո ն ծառայ ո ղի հ ետ, հաշ վի ե ն առ նվո ւ մ պր ո բաց ի ո ն ծառայ ո ղի կ ո ղմի ց պր ո բանտի վե րաբ ե ր յ ալ նե ր կայ աց ված զե կ ո ւ յ ց նե ր ը :

Եթե դատարանի կ ո ղմի ց պարտավո ր ո ւ թյ ո ւ ննե ր ե ն դր վո ւ մ անչ ափահաս ի վրա, ապա այ դ պարտավո ր ո ւ թյ ո ւ ննե ր ի կատարման նկատմամբ վե րահ ս կ ո ղո ւ թյ ո ւ ն ի րականաց նո ւ մ է պր ո բաց ի ո ն ծառայ ո ղը : Այ ս առ ո ւ մո վ պր ո բաց ի ո ն ծառայ ո ղի գո ր ծառ ո ւ յ թնե ր ը կ ր ո ւ մ ե ն ե ր կակ ի բ նո ւ յ թ. մի կ ո ղմի ց աջ ակ ց ե լ , խրախո ւ ս ե լ , մ յ ո ւ ս կ ո ղմի ց ` վե րահ ս կ ե լ :

Պայ մանական վաղաժամկետ ազատու մ

Պր ո բաց իայ ի ծառայ ո ղը գո ր ծ ո ւ նի բանտե ր ի հ ետ ե ր կ ո ւ դեպքո ւ մ ` դատապարտյ ալ ի ն կար ճ աժամկ ետ մե կ նո ւ մնե ր ի տրամադր ման և պատժի ց պայ մանական վաղաժամկ ետ ազատման :

Պայ մանական վաղաժամե կտ ազատման դեպքո ւ մ պր ո բաց իայ ի ծառայ ո ղը հանդիպո ւ մ է անչ ափահաս ի ն բանտո ւ մ : Ծանոթաց նո ւ մ է նրան ի ր ի րավո ւ նքնե ր ի ն և պարտականո ւ թյ ո ւ ննե ր ի ն ազատո ւ մի ց հ ետո , ե ր բ նշ անակ վի պր ո բաց իա: Քր եակատար ո ղական հ ի մնար կ այ ց ե լ ե լ ի ս պր ո բաց ի ո ն աշ խատակ ի ց ե ը զր ո ւ ց ո ւ մ է հ ի մնար կ ի ս ո ց իալ ական աշ խատողի հ ետ ծանոթանալ ո ւ անչ ափահաս ի ս ո ց իալ ական պատմո ւ թյ անը և խնդի ր նե ր ի ն : Բանտե ր ո ւ մ պր ո բաց իայ ի ս ո ց իալ ական աշ խատողը և հ ի մնար կ ի ս ո ց իալ ական աշ խատողը տար բ ե ր գո ր ծառ ո ւ յ թնե ր ո ւ նե ն :

Եթե անչ ափահաս ը ի նչ -ո ր կ ր թո ւ թյ ո ւ ն է ստանո ւ մ բանտո ւ մ , կամ մաս նակ ց ո ւ թյ ո ւ ն է ո ւ նե նո ւ մ վե րականգնո ղական ծ րագր ե ր ի , ապա դրանք շ ար ո ւ նակ վո ւ մ ե ն նաև պր ո բաց իայ ի ժամանակահատված ո ւ մ : Պր ո բաց իայ ի ծառայ ո ղը ո ր ո շ ո ւ մնե ր ի կայ աց ման , այ դ թվո ւ մ ` պայ մանական վաղաժամկ ետ ազատման ո ր ո շ ման վե րաբ ե ր յ ալ գնահատական կար ծ ի ք չ ի տալ ի ս , ո ւ ղղակ ի պարզո ւ մ է ազատվե լ ո ւ ց հ ետո պրո բաց իայ ի ժամանակահատված ո ւ մ անհ րաժե շ տ անե լ ի քնե ր ը , ե թե դրանք փոխկապված ե ն նաև բանտի հ ետ, միաժամանակ բացահայ տո ւ մ է խնդի ր նե ր ը և փո ր ձ ո ւ մ լ ո ւ ծ ե լ դրանք (բ նակ ո ւ թյ ան վայ ր , աշ խատանք և այ լ ն ): Պայ մանական վաղաժամկ ետ ազատման հար ց ո ւ մ դատավո ր ը առաջ նահ ե ր թո ւ թյ ո ւ ն է տալ ի ս բանտի անձ նակազմի ե զրակաց ո ւ թյ անը :

Պայ մանական վաղաժամկ ետ ազատո ւ մի ց առաջ , պր ո բաց ի ո ն

ծառայ ո ղը տե ղե կանո ւ մ է դատապարտյ ալ ի ազատվե լ ո ւ հ նարավո ր ո ւ թյ ան մաս ի ն մի քանի ամի ս առաջ :

Գո ր ծ ը նթաց ը ս կ ս վո ւ մ է բանտար կ յ ալ ի ` ազատման հ ետ կապված դի մո ւ մո վ : Այ նո ւ հ ետև ՔԿ հ ի մնար կ ի ս ո ց իալ ական աշ խատողը բանտար կ յ ալ ի վե րաբ ե ր յ ալ գր ո ւ մ է ե զրակաց ո ւ թյ ո ւ ն : Այ ս

11

ե զրակաց ո ւ թյ ան պատճ ե նը կար ո ղ է ո ւ ղար կ վե լ պր ո բաց ի ո ն ծառայ ո ղի ն միայ ն այ ն դեպքո ւ մ , ե թե բանտար կ յ ալ ը ի ր դի մո ւ մի մե ջ այ դ մաս ի ն տվե լ է ի ր համաձ այ նո ւ թյ ո ւ նը :

Պր ո բաց ի ո ն աշ խատակ ց ի հ ի մնական գո ր ծառ ո ւ յ թը ազատման նախապատրաստվո ղի ն ազատվե լ ո ւ ց հ ետո ի ր ի րավո ւ նքնե ր ի և պարտականո ւ թյ ո ւ ննե ր ի մաս ի ն ի րազե կ ե լ ն է , պատժի կ ր ման ը նթաց քո ւ մ նրա ց ո ւ ցաբ ե րած վար քի և ազգականնե ր ի հ ետ հարաբ ե ր ո ւ թյ ո ւ ննե ր ի մաս ի ն տեղե կանալ ը , ո ր ի արդ յ ո ւ նքո ւ մ նե ր կայ աց նո ւ մ է նաև խո ր հ ր դատվական զե կ ո ւ յ ց անչ ափահաս ի ՝ հասարակ ո ւ թյ ո ւ նո ւ մ հար մար ման հ նարավո ր ո ւ թյ ո ւ ննե ր ի և ռ ի ս կ ե ր ի վե րաբ ե ր յ ալ : Ստո ւ գո ւ մ է բանտի կ ո ղմի ց տրված ի նֆո ր մաց իան ՝ հ ի մնականո ւ մ հաշ վի առ նե լ ո վ դատապարտյ ալ ի հ ետագա հ նարավո ր ո ւ թյ ո ւ ննե ր ն ո ւ ռ ե ս ո ւ ր ս նե ր ը ` թե ի նչ կար ո ղ է անե լ նա հ ետագայ ո ւ մ , ի նչ պի ս ի հ ե ռանկար նե ր ո ւ նի : Ըստ գո ր ծ ո ղ պրակտի կայ ի ՝ ե թե դատապարտյ ալ ը նե ր կայ աց վո ւ մ է պատժի ց պայ մանական վաղաժամկ ետ ազատման և պետք է ազատվի , նրան տրամադր վո ւ մ է կար ճ աժամկ ետ մե կ նո ւ մ մի նչ և 3 օ ր տևո ղո ւ թյ ամբ : Սո ւ յ ն գո ր ծ ո ւ նե ո ւ թյ ամբ , ը ստ է ո ւ թյ ան , անչ ափահաս ը «փո ր ձ ար կ ման» է ե նթար կ վո ւ մ : Պատժի ց պայ մանական վաղաժամկ ետ ազատման հ ետագա հար ց ի քննար կ ման համար հ ի մք է հանդի սանո ւ մ նաև կար ճ աժամկ ետ մե կ նման ը նթաց քո ւ մ դր ս ևո րած վար քագի ծ ը (ճ ի շ տ ժամանակ ի ն նե ր կայ անալ ը , ս ո ց իալ ական դրական կապե ր ստե ղծ ե լ ը կամ վե րականգնե լ ը , կ ր թական , աշ խատանքայ ի ն կամ այ լ գո ր ծ ո ւ նե ո ւ թյ ամբ զբաղվե լ ը և այ լ ն ):

Մեդիացիա

Պր ո բաց ի ո ն ծառայ ո ւ թյ ո ւ նն ի րականաց նո ւ մ է նաև մե դիաց իա, սակայ ն այ ս գո ր ծ ը նթաց ն ի րականաց վո ւ մ է դատական փո ւ լ ո ւ մ և ո ր ո շ ո ւ մնե ր ը նդո ւ նո ւ մ է ո չ թե դատախազը (արտադատական կար գո վ ), այ լ դատավո ր ը ՝ նաև անչ ափահաս նե ր ի գո ր ծ ե ր ո վ : Ըստ է ո ւ թյ ան նշ ված կար գ է սահ մանված նաև Հ Հ Քր եական դտավար ո ւ թյ ան նո ր օ ր ե նս գր քի նախագծ ո ւ մ : Այ ս առ ո ւ մո վ , կար ծ ո ւ մ ե նք մե դիաց իան պետք է կ ի րառ ե լ հատկապե ս նախաքննո ւ թյ ան փո ւ լ ո ւ մ և գո ր ծ ն ավարտե լ (հաշ տո ւ թյ ան դեպքո ւ մ ) դատախազական օ ղակ ո ւ մ : Նման պարագայ ո ւ մ մե դիաց իան պետք է դիտար կ ե լ ո չ միայ ն ո րպե ս ե ր կ ո ւ կ ո ղմե ր ի հաշ տե ց ման գո ր ծառ ո ւ յ թ, այ լ և հ նարավո ր ո ւ թյ ո ւ ն տալ անչ ափահաս ի ն ՝ հ նարավո ր ի նս զե ր ծ մնալ դատական գո ր ծառ ո ւ յ թնե ր ի ց և դրանց ի ց բխո ղ լ րաց ո ւ ց ի չ լ ար ված ո ւ թյ ո ւ նի ց : Այ ս մաս ի ն ե ն վկայ ո ւ մ նաև ՄԱԿ-ի Պե կ ի ն յ ան կանո ննե ր ը , անդամ պետո ւ թյ ո ւ ննե ր ի ն ո ւ ղղված ` քր եական գո ր ծ ե ր ո վ մի ջ նո ր դո ւ թյ ան վե րաբ ե ր յ ալ Նախարար նե ր ի կ ո միտե ի թի վ R (99) 19 առաջ ար կ ո ւ թյ ո ւ ն ը , «Եր եխանե ր ի ի րավո ւ նքնե ր ի ի րականաց ման մաս ի ն» ե վր ոպական կ ո նվե նց իան և այ լ փաստաթղթե ր :

12

Գե ր մանիայ ի Դաշ նո ւ թյ ո ւ նո ւ մ մե դիաց իան , ո րպե ս կանո ն , ի րականաց վո ւ մ է տար բ ե ր հասարակական , շ ահ ո ւ յ թ չ հ ետապնդո ղ կազմակ ե րպո ւ թյ ո ւ ննե ր ի կ ո ղմի ց , ո ր ո նց աշ խատակ ի ց նե ր ն ո ւ նե ն մե դիատո ր ի ո րակավո ր ո ւ մ :

Վերականգնողական ծրագրեր

Պր ո բաց իայ ի ծառայ ո ւ թյ ան կ ո ղմի ց անչ ափահաս նե ր ի հ ետ ի րականաց վո ւ մ ե ն հ ետև յ ալ վե րականգնո ղական ծ րագր ե ր ը .

Ագր ե ս ի վո ւ թյ ան նվազման թր ե նի նգ Սթր ե ս ի կառավար ման թր ե նի նգ Հ ակաթմրամո լ այ ի ն թր ե նի նգ Մաս նագիտական կ ր թո ւ թյ ան թր ե նի նգ (համակար գի չ ,

հ յ ո ւ ս նո ւ թյ ո ւ ն , մաթե մատի կա և այ լ ն ) Ար ձ ակ ո ւ ր դի կազմակ ե րպո ւ մ (հանգստի ,

է քս կ ո ւ ր ս իանե ր ի կազմակ ե րպո ւ մ ) Անբար ե նպաստ ը նտանի ք ո ւ նե ց ո ղ , կամ ՝ ը նդհանրապե ս

ը նտանի ք չ ո ւ նե ց ո ղ դատապարտյ ալ ի ժամանակավո ր կացարանո վ ապահ ո վո ւ մ :

Որպե ս կանո ն , այ ս աշ խատանքնե ր ն ի րականաց վո ւ մ ե ն տար բ ե ր հասարակական կազմակ ե րպո ւ թյ ո ւ ննե ր ի կ ո ղմի ց ՝ պատվի րակ ման կար գո վ , բացառ ո ւ թյ ամբ ագր ե ս ի վո ւ թյ ան նվազե ց ման թր ե նի նգի , ո ր ի ո ւ ղղո ւ թյ ամբ պր ո բաց ի ո ն տար բ ե ր աշ խատակ ի ց նե ր անց ե լ ե ն համապատասխան վե րապատրաստո ւ մ :

Հ ո գե բանական և նե ղ մաս նագիտական այ լ աշ խատանքնե ր ը , ո րպե ս կանո ն , պատվի րակ վո ւ մ ե ն համապատասխան մաս նագիտաց ված կառ ո ւ յ ց նե ր ի :

Պատվի րակ ման համար հ ի մք է հանդի սանո ւ մ ո չ միայ ն տվյ ալ կազմակ ե րպո ւ թյ ան մաս նագիտաց ո ւ մը , այ լ և անչ ափահաս ի դի մո ւ մը , համաձ այ նո ւ թյ ո ւ նը այ դ կազմակ ե րպո ւ թյ ո ւ ն հաճ ախե լ ո ւ համար : Եր բ պր ո բաց ի ո ն ծառայ ո ղը անչ ափահաս ի ն ո ւ ղղո ր դո ւ մ է ո ր ո շ ակ ի հաստատո ւ թյ ո ւ ն , քննար կ ո ւ մ է նրա հ ետ հ նարավո ր խնդի ր նե ր ն ո ւ կ ո նֆլ ի կ նե ր ը : Անչ ափահաս ի ն ի րավո ւ նք է վե րապահված դի մե լ ո ւ դատարան և նե ր կայ աց նե լ ո ւ պր ո բաց իայ ի ծառայ ո ղի ն այ լ ծառայ ո ղո վ փոխե լ ո ւ պահանջ :

Հ ետագայ ո ւ մ դատարանի ն անչ ափահաս ի վար քի վե րաբ ե ր յ ալ զե կ ո ւ յ ց նե ր ի կազմման համար հ ի մք է ը նդո ւ նվո ւ մ տվյ ալ կազմակ ե րպո ւ թյ ո ւ ննե ր ի կ ո ղմի ց տրվո ղ բ նո ւ թագր ե ր ը և անչ ափահաս ի վե րաբ ե ր յ ալ մանրամաս ն տեղե կանքնե ր ը :

Նշ ված կազմակ ե րպո ւ թյ ո ւ ննե ր ը ֆի նանսավո ր վո ւ մ ե ն նաև պետական բ յ ո ւ ջ ե ի ց ՝ ս ո ւ բ ս ի դար ո ւ թյ ան ս կ զբ ո ւ նքի համակար գի մի ջ ո ց ո վ :