รรายงาน
นสรปผยทผลการปทธศาส
ป
ประชมเตรงานปงบปร
เชงปฏบนสาธาระมาณ
บตการรณสขชา 2558
ยทธศา
สานก
รเรองกาายแดน
กลมพฒนาสตร ดาน
กนโยบายแกระทร
ารขบเคน
จดทนานโยบานรปแบบบในพนท
และยทธศรวงสาธามกราคม
คลอน
ทาโดย ายและบรการเฉพาะ ศาสตร ารณสข ม 2558
1
รายงานสรปผลการประชมเชงปฏบตการ
เรอง การขบเคลอนยทธศาสตรงานสาธารณสขชายแดน ปงบประมาณ 2558
วนท 18 ธนวาคม 2557 ณ โรงแรมรชมอนด นนทบร
สานกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสขไดจดการประชมเชงปฏบตการ เรองการขบเคลอนยทธศาสตรงานสาธารณสขชายแดน ปงบประมาณ 2558 เมอวนท 18 ธนวาคม 2557 ณ โรงแรมรชมอนด นนทบร เพอใหผรบผดชอบงานสาธารณสขชายแดนทงสวนกลางและภมภาค ไดรบทราบนโยบายและทศทางการดาเนนงานสาธารณสขชายแดนของกระทรวงสาธารณสข อนจะนาไปสการวางแผนการดาเนนงานไดสอดคลองกบนโยบายทกาหนด ตลอดจน ไดแลกเปลยนเรยนรประสบการณการดาเนนงาน และขอมลสาธารณสขชายแดน เพอการขบเคลอนการดาเนนงานไดอยางมประสทธภาพ มผเขารวมประชมรวมทงสน 110 คน ประกอบดวย ผบรหาร ผแทนกรมวชาการทเกยวของสงกดกระทรวงสาธารณสข ผแทนสานกงานสาธารณสขจงหวดชายแดน 31 จงหวด ผแทนกระทรวงการตางประเทศและองคการอนามยโลก
การประชมในชวงเชาเปนการบรรยายนโยบายและทศทางการดาเนนงานสาธารณสขชายแดนของกระทรวงสาธารณสข วาดาเนนการภายใตนโยบายและแผนระดบชาตตงแตยทธศาสตรการพฒนาเพอเสรมความมนคงของชาต (พ.ศ. 2556-2560) ยทธศาสตรการเขาสประชาคมอาเซยน แผนแมบทการแกปญหาและพฒนางานสาธารณสขชายแดนฉบบท 2 (พ.ศ. 2555-2559) จงไดกาหนดทศทางการดาเนนงานสาธารณสขชายแดนปงบประมาณ 2558 ใน 6 ดาน คอ การพฒนาเครอขายเฝาระวงควบคมโรคในพนทชายแดนระหวางประเทศ การพฒนาศกยภาพดานชองทางเขาออกระหวางประเทศ ความรวมมอดานสาธารณสขระหวางประเทศเพอนบาน การคมครองผบรโภค การพฒนาทรพยากรมนษยและสารสนเทศ และการตรยมความพรอมเพอรองรบเขตพฒนาเศรษฐกจพเศษซงไดมการนาเสนอการเตรยมการในบางพนทไดแก โรงพยาบาลแมสอด จ.ตาก จ.ตราด และ จ.สระแกว และทางกระทรวงสาธารณสข โดยหนวยงานทเกยวของเชน สานกนโยบายและยทธศาสตร สานกบรหารการสาธารณสข สานกสาธารณสขระหวางประเทศและกรมสนบสนนบรการสขภาพ ตองมาวางแผนรวมกนวาจะรองรบปญหาทเกดขนอยางไร และตองเชอมโยงกบกระทรวงอนๆทเกยวของนอกจากนกมการนาเสนอ การสนบสนนงบประมาณใหกบสานกงานสาธารณสขชายแดน 31 จงหวด ทนอกเหนอจากงบประมาณจงหวดในปงบประมาณ 2558 วามทงหมด 35.5 ลานบาท โดยเปนงบประมาณจากสานกนโยบายและยทธศาสตร 7.5 ลานบาท งบประมาณจากสานกงานความรวมมอ เพอการพฒนาระหวางประเทศ 15 ลานบาท และงบประมาณจากกรมเอเชยตะวนออก 13 ลานบาท
สาหรบการประชมในชวงบายเปนการแลกเปลยนขอมลสขภาพชายแดนไทย ซงยงมปญหามาก โดยเฉพาะขอมลสขภาพของแรงงานตางดาว ยงไมมระบบจดเกบทชดเจนและการจดเกบขอมลทยาก เพราะมการเคลอนยายสงและหวขอสดทายเปนการนาเสนอรปแบบการใหบรการทเปนมตรสาหรบประชากรขามชาตในไทย สรปไดวา การพฒนาบรการทเปนมตรสาหรบประชากรขามชาตในไทยตองมการพฒนาบคลากรสาธารณสขใหมความรความเขาใจตอประชากรขามชาตในมตตางๆเพอใหมทศนคตทางบวกในการใหบรการ กบผใชบรการจากประเทศตางๆ การพฒนาระบบบรการสขภาพใหสอดคลองกบความตองการของประชากรขามชาตและพฒนานโยบายระดบชาต ทเอออานวยตอการใหบรการทเปนมตรตอประชากรขามชาต
2
ขอเสนอแนะจากทประชม
1. สวนกลางควรพฒนาระบบฐานขอมลสขภาพของงานสาธารณสขชายแดนทเปนมาตรฐาน เพอใหสวนภมภาคใชเปนแนวทางในการจดเกบขอมล เพอการวางแผนและประเมนผลการดาเนนงาน
2. เสนอใหมการคดภาษกบแรงงานตางชาตทเขามารบบรการ เพอนาเงนทไดมาเปนงบประมาณในการพฒนางานสาธารณสขชายแดนตอไป
3. ศกษาวจย เรองความสขของเจาหนาททดาเนนงานสาธารณสขชายแดน
4. ควรมคาตอบแทนแกเจาหนาทสาธารณสขชายแดนในกรณทพนทนนมประชากรตางดาวเขามารบบรการจานวนมากเพอเปนขวญกาลงใจในการปฏบตงาน
ดงรายละเอยดในแตละหวขอดงน
3
สรปสาระการบรรยาย
เรอง “นโยบายและทศทางการดาเนนงานสาธารณสขชายแดน ป ๒๕๕๘”
โดย นพ.สมยศ ศรจารนย ผอานวยการสานกนโยบายและยทธศาสตร
เนองจากรองปลดกระทรวงสาธารณสข(นายแพทยสรเชษฐ สถตนรามย) ตดราชการ จงไดมอบหมายใหผอานวยการสานกนโยบายและยทธศาสตร ใหนโยบายและทศทางการดาเนนงานสาธารณสขชายแดน สรปไดวา การดาเนนงานสาธารณสขชายแดนของกระทรวงสาธารณสข ดาเนนงานภายใตนโยบายและแผนตงแตระดบชาตลงไป ดงน
๑. ยทธศาสตรการพฒนาเพอเสรมความมนคงของชาต (พ.ศ.๒๕๕๖ – ๒๕๖๐) คณะรฐมนตรมมตรบทราบยทธศาสตรน เพอใหหนวยงานทเกยวของใชเปนกรอบแนวทางการดาเนนงาน และจดทาแผนงานและแผนงบประมาณรองรบ โดยมงเนนเสรมสรางความมนคงแบบองครวมทครอบคลมมตดานเศรษฐกจ สงคม และการปองกนประเทศ เขามาดาเนนงานรวมกน เพอเสรมสรางภมคมกนการปองกน และลดเงอนไขปญหาทสงผลกระทบตอความมนคง โดยใหความสาคญ ๖ ประเดนยทธศาสตรรองรบ คอ
ยทธศาสตรผนกกาลงเพอเสรมสรางศกยภาพและภมคมกนของคน ชมชน และพนทเปาหมายอยางยงยน
ยทธศาสตรการจดระบบปองกนเพอจดระเบยบพนทชายแดน ยทธศาสตรเสรมสรางความมนคงในมตวฒนธรรม ภมปญญาทองถน และการจดการโดย
สนตวธ ยทธศาสตรการพฒนาฐานขอมลและองคความรดานความมนคง ยทธศาสตรเสรมสรางความรวมมอดานความมนคงกบประเทศเพอนบาน ยทธศาสตรบรหารจดการอยางมเอกภาพและประสทธภาพ
๒. ยทธศาสตรการเขาสประชาคมอาเซยน อาหารปลอดภย ศนยกลางความเปนเลศ โรคตดตอและภยคกคามทางสขภาพ
๓. แผนแมบทการแกปญหาและพฒนางานสาธารณสขชายแดน ฉบบท ๒ (พ.ศ. ๒๕๕๕ – ๒๕๕๙) ยทธศาสตรการพฒนาระบบบรการสาธารณสข ยทธศาสตรการเขาถงระบบบรการสขภาพขนพนฐาน ยทธศาสตรความรวมมอและการมสวนรวมของทกภาคสวน ยทธศาสตรการบรหารจดการ
๔. การพฒนาเขตเศรษฐกจพเศษ การจดตง “เขตพฒนาเศรษฐกจพเศษ” เปนหนงในนโยบายทคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) หยบยกขนมาสานตอ ซงคณะกรรมการนโยบายเขตพฒนาเศรษฐกจพเศษ (กนพ.) เหนชอบพนททมศกยภาพเหมาะสม จดตงเปนเขตพฒนาเศรษฐกจพเศษ
4
ระยะแรก จานวน ๕ พนทจาก ๑๐ พนท ซงกระทรวงสาธารณสขและพนทตองเตรยมการเพอรองรบ ไดแก
จงหวดตาก อ. แมสอด ทาสองยาง และแมระมาด
จงหวดสระแกว อ. อรญประเทศ
จงหวดตราด
จงหวดมกดาหาร
จงหวดสงขลา อ. สะเดา (ดานศลกากรสะเดาและปาดงเบซาร)
จากนโยบายและยทธศาสตรดงกลาวขางตน จงไดกาหนดทศทางในการดาเนนงานสาธารณสขชายแดน ปงบประมาณ ๒๕๕๘ ดงน
๑. การพฒนาเครอขายการเฝาระวง การควบคมโรคในพนทชายแดนและระหวางประเทศ
๒. การพฒนาศกยภาพดาน ชองทาง เขา-ออก ระหวางประเทศชายแดนตามกฎอนามยระหวางประเทศ (IHR)
๓. ความรวมมอดานสาธารณสขชายแดนของทงสองประเทศ
การแลกเปลยนขอมลระหวางประเทศ เพอการเฝาระวงโรคและควบคมโรคตดตอตามแนวชายแดน
การพฒนาระบบการสงตอผปวยขามพรมแดน
การแกปญหาและพฒนางานสาธารณสขชายแดนทงสองฝายทเหนพองตองกน และมความเปนไปไดของการดาเนนงาน
๔. การคมครองผบรโภค
๕. การพฒนาทรพยากรมนษย
๖. การพฒนาสารสนเทศ
๗. การเตรยมความพรอมดานสาธารณสขรองรบเขตเศรษฐกจพเศษ
5
สรปสาระการบรรยาย เรอง “ประสบการณสาธารณสขชายแดนในรปแบบ One Health”
โดย นายแพทยสมยศ ศรจารนย ผอานวยการสานกนโยบายและยทธศาสตร
ประสบการณการดาเนนงานสขภาพหนงเดยว (One Health) ไดแนวคดจากพระบรมราโชวาทพระบาทสมเดจเจาอยหว เนองในวนขาราชการพลเรอน 1 เมษายน 2555 “งานราชการทกอยาง ไมวาเลกหรอใหญ งายหรอยาก ยอมมความสาคญอยในงานของแผนดนดวยกนทงสนอกทงงานทกดานทกสาขายอมสมพนธเกยวเนองกน เปนปจจยเกอกลสงเสรมกนและกนอย ขาราชการทกคนทกฝาย ทกระดบ จงตองไมถอตวแบงแยกกน หากตองพจารณาใหเหนความสาคญของกนและกนแลวรวมงานสานสมพนธกนดวยความเปนมตร ดวยความเขาใจเหนใจกน และดวยความเมตตาปรองดองกน งานของแผนดนทกสวน จกไดดาเนนกาวหนาไปพรอมเสมอกน และยงประโยชนทพงประสงค คอความเจรญมนคงใหเกดแกบคคล แกงาน และแกสวนรวมไดแทจรง”
ปจจบนทวโลกพบการระบาดเพมมากขนของโรคอบตใหมและมากกวาครงหนงเปนโรคตดตอจากสตวสคน สาหรบประเทศไทย ผลกระทบจากการเปดการคา การลงทนอยางเสรจาก AEC การเคลอนยายของประชากร แรงงานขามชาตเขามามากขน กอใหเกดผลกระทบตอสขภาพ เชนเอดส วณโรค มาลาเรย เทาชาง นอกจากนไขเลอดออก อหวาต การเกดโรคอบตใหม และโรคทถกกาจดใหหมดไปจากประเทศไทยเชน คอตบ กาฬโรคฯลฯ ไมเพยงแตเกดผลกระทบดานสขภาพเทานน ยงมผลกระทบทางเศรษฐกจ สงคม และความมนคงของประเทศแลว
สาหรบจงหวดสระแกวไดรบเชญเปนจงหวดนารองปท 2 ทมการลงนามบนทกความเขาใจเมอวนท 30 สงหาคม 2556 โดยมกรอบแนวคด 3-2-1 สระแกวโมเดล วนเฮลท วนฮารท (3-2-1 Sa Kaeo Model by One Health One Heart) คอ
3 หมายถง การดาเนนงานทครอบคลมทงสามดาน ไดแก สขภาพคน สขภาพสตว และสขภาพสงแวดลอม
2 หมายถง การดาเนนงานทจะตองมความรวมมอกบทงสองประเทศ คอ ไทย (สระแกว) และกมพชา (บนเตยเมยนเจยและพระตะบอง)
1 หมายถง การดาเนนงานของภาคเครอขายทมเปาหมายเดยวกน “สขภาพหนงเดยว หวใจเดยวกน” (One Health One Heart)
สวนยทธศาสตร One Health จงหวดสระแกวป 2557-2559 ไดกาหนดวสยทศน พนธกจ เปาประสงค และกลยทธ รวม 11 กลยทธถามการขบเคลอนยทธศาสตร One Health ป 2557 ใหมการทางานดานสขภาพหนงเดยวในทกระดบทงจงหวด อาเภอและตาบลโดยไมมการแบงแยกวาเปนขาราชการกระทรวงไหน ซงใน พ.ศ. 2557 พฒนาตาบลในแบบสขภาพหนงเดยวใน 9 อาเภอ อาเภอละ 1 ตาบล และในพ.ศ. 2559 ขยายพนทดาเนนงานสขภาพหนงเดยวครอบคลมทงจงหวด
6
ในดานงบประมาณ จงหวดสระแกวมการบรณาการงบประมาณ One Health จากทกภาคสวน ยงไมรวมจากสวนราชการอนๆในจงหวด ประมาณ 3 ลานบาท คดเปนงบประมาณเฉลยตอหวประชากร คนละ 25.49 บาท ซงคดวาเปนเงนทใชนอยมาก เมอเทยบกบผลประโยชนทประชาชนจะไดรบ
ผลสาเรจของการดาเนนงานของโครงการ One Health คอ มระบบควบคมปองกนโรคไขหวดนก/ไขหวดใหญ/โรคมอเทาปาก/โรคพษสนขบา และโรคตดตอทเปนปญหาของพนท มการวจยการเฝาระวงโรคตดตอจากลง (ศกษาพนทเขาฉกรรจ จงหวดสระแกว) นอกจากความรวมมอของภาคเครอขายเขมแขงทงในจงหวดและระหวางประเทศ คอสระแกวและบนเตยเมยนเจย มระบบเฝาระวงปองกนโรครวมกน โดยใชเทคโนโลยแลกเปลยนขอมลดานระบาดวทยา MBDS
สระแกวโมเดล วนเฮลท วนฮารท นามาซงความภาคภมใจของชาวจงหวดสระแกว เนองจากจงหวดสระแกวไดรบคดเลอกใหเปนทม One Health ยอดเยยม ไดไปศกษาดงานตางประเทศ และทชาวสาธารณสขจงหวดสระแกวรสกปลมปตเปนลนพน คอ สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร เสดจพระราชดาเนนเปนการสวนพระองค ทรงนาคณะกรรมการรางวลนานาชาต มลนธรางวลสมเดจเจาฟามหดล ในพระบรมราชปถมภ มาทศนศกษาในพนทจงหวดสระแกว เมอวนเสารท 11 ตลาคม พ.ศ.2557 ณ สานกงานสาธารณสขจงหวดสระแกว ทงนเนองจากพระองคทรงสนพระทยในเรองการดาเนนงานสาธารณสขชายแดนไทย-กมพชา (สระแกว-บนเตยเมยนเจย) ทมความรวมมอกนมาตลอด 15 ปทผานมา ซงนาไปสความรวมมอในการแกไขปญหาสาธารณสข โดยเฉพาะโรคตดตออบตใหมภายใตแนวคด “สขภาพหนงเดยว” หรอ One Health ทเนนถงสขภาพคน สขภาพสตว และสขภาพสงแวดลอม ทไดมการบรณาการการทางานรวมกนระหวางหนวยงานทเกยวของ ทงสาธารณสข ปศสตว ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กองกาลงบรพา ตารวจตรวจคนเขาเมอง เปนตน ภายใตคาวา “สขภาพหนงเดยวหวใจเดยวกน”
7
สรปผลการอภปราย เรอง “ทศทางการพฒนาดานสาธารณสขเพอรองรบเขตพฒนาเศรษฐกจพเศษ”
ผอภปราย 1. นายแพทยณฐพงศ วงศววฒน อดตผอานวยการโรงพยาบาลแมสอด ผอานวยการสานกบรหารการสาธารณสข
2. นายแพทยชรตน วสธาดา นายแพทยสาธารณสขจงหวดตราด 3. นายไชยยา จกรสงโต สาธารณสขอาเภออรญประเทศ
สานกงานสาธารณสขจงหวดสระแกว ผดาเนนการอภปราย นายแพทยสมยศ ศรจารนย ผอานวยการสานกนโยบายและยทธศาสตร
นพ. สมยศ ศรจารนย ผอานวยการสานกนโยบายและยทธศาสตร ไดกลาวถงความเปนมาของพนทเขตเศรษฐกจพเศษวา ในป 2535 ไดมการกาหนดกรอบความรวมมออนภมภาคลมแมนาโขง (Greater Mekong Sub-region: GMS) ระหวาง 6 ประเทศ ไดแก จน พมา เวยดนาม ลาว กมพชา ซงเนนการพฒนาความเชอมโยงทางดาน Logistics เรยกวา Transport Corridor ตอมาธนาคารเพอการพฒนาเอเชย (ASEAN Development Bank: ADB) ไดสนบสนนใหเปลยนมาเปนความเชอมโยงทางดานเศรษฐกจ เรยกวา Economic corridor สาหรบประเทศไทย ในป พ.ศ. 2556 สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตไดรเรมแผนพฒนาเศรษฐกจโดยเฉพาะพนทชายแดน และเมอวนท 15 กรกฎาคม 2557 พลเอกประยทธ จนทรโอชา หวหนา ค.ส.ช.ไดแตงตงคณะกรรมการนโยบายเขตพฒนาเศรษฐกจพเศษ (ก.น.พ.) โดยมกรอบแนวคดเรองพนทเขตเศรษฐกจพเศษ (Special Economic Zone: SEZ) ของประเทศไทยคอ เพมความสามารถในการแขงขน ลดความเหลอมลาในการพฒนา และเสรมความมนคง และใหนยามพนทเขตเศรษฐกจพเศษวา เปนบรเวณพนท ก.น.พ. กาหนดใหเปนเขตเศรษฐกจพเศษ ซงรฐจะสนบสนนโครงสรางพนฐาน สทธประโยชนในการลงทน การบรหารแรงงานตางดาวแบบไป-กลบ การใหบรการแบบจดเดยวเบดเสรจ และการอนทจาเปน การทจดตง SEZ มวตถประสงคเพอดงดดการลงทน เพมขดความสามารถของประเทศ กระจายความเจรญสภมภาค ลดความเหลอมลา ยกระดบคณภาพชวตของประชาชนและแกปญหาความมนคง โดยมกลยทธคอการสรางพนทเขตเศรษฐกจใหม ในระยะแรกเนนบรเวณพนทชายแดนโดยใชประโยชนจากการเชอมโยงกบประเทศเพอนบาน โดยมหลกการคอ 1) จะตองดาเนนการภายใตกรอบกฎหมายปจจบน, 2) รฐจะใหสทธประโยชนในการจดโครงสรางพนฐาน ปรบกฎระเบยบเพอเอออานวย เอกชนเปนผลงทน ประชาชนมสวนรวมและไดรบประโยชนจากการพฒนา , 3)ไมสงผลทางลบตอทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอม สงคม และความมนคง,4) มความยดหยน สามารถปรบเปลยนไดตามสถานการณ และ 5) กาหนดพนทตามเขตปกครองเพอความสะดวกในการบรหารจดการ เกณฑในการคดเลอก SEZ ประกอบดวย 1) ศกยภาพ/ขดความสามารถในการแขงขน, 2) โอกาส, 3) ความพรอมของโครงสรางพนฐาน, 4) ปจจยการผลตในพน)ท, 4) ปจจยการผลตของพนท, 5) ลกษณะและมลคาการคาชายแดน, 6) แนวทางการพฒนาพนทของประเทศเพอนบาน, และ 7) ปญหา/ขอจากดในการพฒนา ในระยะแรกมพนททถกคดเลอกใหเปน SEZ ประกอบดวย 1) อาเภอแมสอด จงหวดตาก, 2) อาเภอสะเดา จงหวดสงขลา, 3) ชายแดนจงหวดมกดาหาร, 4) อาเภออรญประเทศ จงหวดสระแกว และ 5) ชายแดน จงหวดตราด และในระยะท 2 เพมอก 5 แหงคอ หนองคาย กาญจนบร เชยงราย นครพนม นราธวาส ในป 2559
8
ตอจากนนทานไดเชญวทยากรฉายภาพพนททถกเลอกและการเตรยมการรองรบนโยบายในการเปนพนทเขตเศรษฐกจพเศษ ดงน
นายแพทยชรตน วสธาดา นายแพทยสาธารณสขจงหวดตราด ไดฉายภาพจงหวดตราดและการดาเนนการในเบองตนวา ตราดเปนจงหวดทอยตะวนออกสดของประเทศไทย มรปลกษณะเหมอนหวชาง ตรงปลายงวงชางคอคลองใหญนาจะถกกาหนดใหเปนพนทเขตเศรษฐกจพเศษ จงหวดมความพรอมในเรองของ logistic คอ 1) การคมนาคมทงทางบก ทางเรอและทางอากาศ และกาลงกอสรางทาเรอนาลกสาหรบขนสงสนคาซงจะเชอมไปถงเวยตนามใต, 2) มชองทางการสรางมลคาทางเศรษฐกจโดยเฉพาะดานเกษตรกรรมประมาณ 58% เชน ผลไม อาหารทะเล, ดานการทองเทยวซงกาลงเตบโตอยางรวดเรว ทางจงหวดพฒนาเปนพนททองเทยวเชงอนรกษ (Green City) ทคนนยมไปทองเทยวมากคอ เกาะกด เกาะหมาก, ดานบรการประมาณ 30% และดานอตสาหกรรมบางเลกนอย 3) มพนทตดตอกบพนทเศรษฐกจของประเทศเพอนบาน คอ เกาะกง โพธสตย พะตะบอง ซงกาลงพฒนาเปนนคมทมผลผลตสงและจะอาศยการขนสงผานไทย , 4) มสมพนธภาพทดบรเวณพนทชายแดนเพราะมประวตศาสตรชวยเหลอเกอกลกนมาตลอด, 5) มความรวมมอทางภาคเอกชนรวมกน สาหรบการดาเนนงานดานสาธารณสขทผานมามการพฒนาระบบสงตอ การดแลผปวยฉกเฉน การควบคมปองกนโรค เชน มาลาเรย วณโรค เอดส โรคตดตอขามแดน โรคอบตใหม อบตซา มความรวมมอในการสรางทมสอบสวนโรค การพฒนาเรองขอมลขาวสารและการสอสารซงกนและกน และการรกษาผปวยตางชาตทขามมาทางาน
สาหรบการเตรยมการนนบางอยางกเกดขนเองตามธรรมชาตคขนานไปกบบรบทของพนทเชนเดยวกบพนทชายแดนอนๆ ไมวาจะเขาส AEC หรอพนทเขตเศรษฐกจพเศษหรอไมกตาม แตสงทตองเตรยมการเปนพเศษคอ 1) การรองรบแรงงานทจะเพมขนอยางมาก, 2) การปรบคณภาพการทางานทงเฝาระวงโรค สอบสวนและควบคมโรค, 3) การพฒนากาลงคนและระบบสงตอและการชวยเหลอในภาวะฉกเฉนและวกฤต, 4) การพฒนา อสต, 5) การพฒนาหลกสตรระยะสนสาหรบบคลากรของประเทศเพอนบานตามแนวตดตอชายแดน, 6) การพฒนาระบบรายงานสาหรบสอสารกบประเทศเพอนบานทมพรมแดนตดตอกน, 7) การพกผอนดานสขภาพ โดยการสงเสรมการแพทยพนบานและการแพทยแผนไทยรวมกบภาคเอกชน, 8) การคดกรองคณภาพสนคาอปโภคบรโภคและเครองสาอางทงทสงออกและนาเขามา, 9) การเพมประสทธภาพของ One Stop Service โดยเฉพาะประเดนของภาษาในการสอสาร 10) การวางแผนรองรบการผลตพลงงานไฟฟาปรมาณ
นายแพทยณฐพงศ วงศววฒน อดตผอานวยการโรงพยาบาลแมสอด ไดฉายภาพอาเภอแมสอดซงอยใน East-West Corridor วาจากการทไดมประสบการณไปเปนผอานวยการเปนเวลา 1 ปวา แมสอดเปนพนทชนบททเปนเมองใหญอยหางจากความเจรญคอพษณโลกทมแนวตดตอกนในลกษณะปากขวดซงใชเวลาเดนทาง 3 ½ ชวโมง หางจากกรงเทพและยางกง 6 ชวโมง มแมนา ปา เขา เปนชายแดนธรรมชาตตดตอกบพมา แตมสนามบนทมเทยวบนไปกรงเทพ ยางกง แมละแหมง มประชากรประมาณ 3 แสนคนคนอยกนแบบพนอง แตมตางชาตเขาออกปละประมาณ 8 แสนคนหรอประมาณวนละ 2 หมนคน ไมรวมผทเขามาอยางไมถกกฎหมายซงคาดวาเปนลาน ม Refugee Camp 3 แหง มผอพยพประมาณ 8 หมนคน คาดวาเมอเปด AEC จะปดแคมป แตคนทอยเปน generation ใหมเหมอนคนไทยคงไมกลบประเทศ แมสอดเปนประตทนาเขาแรงงานตางชาตสมหาชยและกรงเทพ ทงทถกกฎหมายและไมถกกฎหมาย กอนหนานถงแมจะมหรอไมมนโยบายเขตเศรษฐกจพเศษ หรอ AEC กไดมการทางานในบรบทสาธารณสขชายแดนอยแลวเพราะในพนทมชาวตางชาตเสยเปนสวนใหญโดยเฉพาะเมยรนมาร ทาใหบรรยากาศนอกโรงพยาบาลเหมอนไมใชอยเมองไทย
9
ปญหาสาธารณสขทสาคญคอเรองโรคชายแดนทไมควรพบในคนไทยแตยงพบในชาวตางชาตทน เชน คอตบ เทาชาง มาลาเรย วณโรค โรคระบาดมบางเลกนอยทงนเพราะทมควบคมโรคของแมสอดและจงหวดตากมประสทธภาพสง รพ. แมสอดมผปวยนอกวนละ 1600 คนเปนชาวตางชาต 2-300 คน หรอประมาณ 18% ผปวยใน 300 เตยงเปนชาวตางชาต 100 เตยง อาจเรยกไดวาโรงพยาบาลแมสอดเปน medical hub ของชาวตางชาตแตเปนอกระดบหนง คารกษาพยาบาลกเกบไมได ทแมสอดมคลนกเอกชน รพ.เครอศรวชยกาลงมาเปด นอกจากนในงานสาธารณสขชายแดนไดมการใชกลยทธการคดกรองทางดานสขภาพเรยกวา Tak-Health Dam ซงเปนการสกดกนปญหาสาธารณสขจาก รพ.แมสอด รพ. ตาก และ รพ. พทธชนราช พษณโลกตามลาดบ และมการฝกอบรมอาสาสมครสาธารณสขตางดาว (อสต) เขามาชวยการทางาน มกลยทธหมบานคขนาน (Twin Village Thai-Myanmar) จากเหนอจรดใต คอจาก ทาสองยางจนถงอมผาง TB Mapping เปนกลยทธในการควบคมวณโรค มศนยสขภาพชมชนตางชาต (Health Post) ซงเปนอาสาสมครชาวตางชาตทมาดแลคนของเขา และกาลงจดตงศนยศนยประสานงานสาธารณสขอาเซยน อาจกลาวไดวาแมสอดเปนเลศดานสาธารณสขชายแดนของประเทศไทย
เมอเขาส AEC ทกอยางเสรหมดและจะมการขบเคลอนแบบ dynamic นอกจากเรองเงน ทน บรการ จะมชาวตางชาตเขามามาก รวมทงโรคตดตอ และเมอมนโยบายกาหนดเปนพนทเขตเศรษฐกจพเศษผลกระทบทตามมากคอ 1) ระบบสขภาพทไมเพยงพอ 2) ปญหาการสอสาร 3) การรกษา 4) โรคตดตอ 5) การสงตอผปวย 6) คารกษาพยาบาล 7) ขอมลขาวสาร
ในดานการเตรยมการ รพ. แมสอดไดจดทายทธศาสตรระยะ 5 ป (2558-2562) ของโรงพยาบาลแมสอด โดยกาหนดวสยทศนเปนโรงพยาบาลชนนาดานการแพทยและสาธารณสขชายแดนภายในป 2558 ม 4 กลยทธ คอ 1) เปนศนยกลางบรการดานการแพทยและสาธารณสขชายแดนเขตเศรษฐกจพเศษไทย (แมสอด)-เมยนมาร (เมยววด), 2) รวมมอจดการการสาธารณสขชายแดนไทย(แมสอด)-เมยนมาร (เมยววด), 3) พฒนาคณภาพการบรหารจดการโรงพยาบาลแมสอดสความเปนเลศ, 4) พฒนาหนวยบรการสขภาพชาวตางชาตรปแบบพเศษภายใตการกากบของโรงพยาบาลแมสอด เปาหมายคออก 4 ปขางหนาโรงพยาบาลแมสอดจะเปน Excellent Center ขยายจาก 400 เตยงเปน 800 เตยง มศนยระบาดทเปนแหลงเรยนร ม Seattleite OPD รองรบ One Stop Service ใน 4 มมเมอง
นายไชยยา จกรสงโต สาธารณสขอาเภออรญประเทศ เลาวาอรญประเทศมประชากรประมาณ 9 หมนคน มนกธรกจเขาไปลงทนประมาณ 1 หมนคน มนกทองเทยวประมาณวนละ 1-3 หมนคนแลวแตชวงเวลา ตลาดโรงเกลอเปนตลาดสนคาสงและปลกระหวางประเทศทคนนยมไปซอของกนมาก มชาวกมพชาทมทงผประกอบการและผขายแรงงานวนละ 1.5 หมนคนทผานเขาออก มแรงงานนอกระบบประมาณวนละ 2 หมนคนมารบจางตดออย ทานา เกยวขาวเพราะชายแดนฝงสระแกวเปนทราบไมมภเขาแมนาลาคลอง แรงงานทจดทะเบยนมเพยง 1.3 หมน มดานถาวรตดตอกบกมพชา 3 ดาน อยหางจากพนมเปญ 300 กโลเมตร และจากพนมเปญไปถงเวยตนามตอนใตมระยะทางเพยง 200 กโลเมตร หางจากกรงเทพ 300 กโลเมตรและอยใกลทาเรอแหลมฉบง มลคาทางดานการคาชายแดนของอรญประเทศกาลงเพมขนอยางรวดเรวจาก 9 พนกวาลานในป 2545 มาเปน 6 หมนกวาลานในปจจบน ไทยไดเปรยบดลการคาประมาณ 80% สนคาหลกทผานอรญประเทศเปนสนคาเกยวกบวสดกอสราง รถไถนา รถเกยวขาว สนคาอปโภคบรโภค และรฐบาลตงเปาหมายไววาเมอกาหนดใหเปนพนทเขตเศรษฐกจพเศษแลวมลคาการคาในพนทนจะตองถง 1 - 1.5 แสนลานบาท
10
เมอเปนเขตเศรษฐกจพเศษทมงเนนการสงเสรมการลงทนและมงเนนการเพมมลคาทางเศรษฐกจในระดบมหภาคผลกระทบทตามมามทงบวกและลบ ในเชงบวกจะเกดการพฒนาพนท การพฒนาเศรษฐกจระดบมหภาค การจางแรงงานราคาตา ในแงลบอาจมองจากประสบการของ Eastern Sea Board ปญหาการคมนาคม สงแวดลอม ตลาดโรงเกลอกาลงจะเปลยนจากตลาดสนคามอสองเปนตลาดสนคาคณภาพตาจากจน และเวยตนาม และสนคาขยะเทคโนโลยจากประเทศทเจรญแลว คณภาพชวตของคนจะเปลยนไป สขภาพของประชาชนในพนทและแรงานทเขามาจะเปนภาระของสาธารณสข คาถามคอคนอรญประเทศและคนสระแกวจะไดอะไรจากการเปนเขตเศรษฐกจพเศษ
สาหรบการเตรยมการในสวนของสาธารณสขนน เรมตนดวยการคาดการณปญหาทตามมาและตองหาทางแกไข คอ 1) เรองโรคตดตอ มโรคตดตอทควบคมไดจะกลบมาอก เชน ซฟลส ซงเปนผลมาจากการมเพศสมพนธทไมปองกนและจะตามมาดวยโรคเอดส, 2) การบรหารจดการงบประมาณดานสาธารณสข อาจจะตองขอแยกงบสงเสรมและปองกนโรคจากงบ UC และอยากเสนอใหเรยกเกบภาษสขภาพสาหรบเขตเศรษฐกจพเศษ, 3) การผลกดนกองทนสขภาพในเขตเศรษฐกจพเศษ, 4) การจดตงศนยเฝาระวงผลกระทบดานสขภาพจากการตงเขตเศรษฐกจพเศษ, 5) การบรหารจดการดานอาหารและยาแนวใหม ใหเหมาะสมทงดานกาลงคนและงบประมาณ ทงนทงนนสระแกวและอรญประเทศมตนทนในการดาเนนงานดานสาธารณสขคอ One Health ซงเปนการบรณาการงานสาธารณสขแบบมสวนรวมท นายแพทยสมยศ ศรจารนย ไดไปวางรากฐานไว นอกจากนนคดวาจะไปดและถอดบทเรยนจากแมสอด
นพ. ณฐพงษ วงศววฒน ปจจบนดารงตาแหนงผอานวยการสานกบรหารการสาธารณสข กลาววาในฐานะของสวนกลางทมหนาทสนบสนนการดาเนนงานของพนทวา ขณะนมภาระเรงดวนทจะตองเตรยมการอย 5 ประเดนคอ 1) Border health คอการปองกนโรคทผานแดนเขามาจะตองทางานรวมกนกบหนวยงานทเกยวของเชน กรมควบคมโรค สานกนโยบายและยทธศาสตร กองสขภาพระหวางประเทศ และหนวยบรการในพนท 2) ปญหาสถานะสทธและการใหบรการสขภาพ, 3) แรงงานตางดาว, 4) เมองศนยกลางสขภาพอาเซยน, 5) เขตเศรษฐกจพเศษ
สาหรบเรองเขตเศรษฐกจพเศษเปนเรองใหมของสาธารณสข มลกษณะสาคญคอ 1) ไมจากดประเภทธรกจ, 2) ผประกอบการ ผอยอาศยไดสทธพเศษทางภาษ, 3) องคการทบรหารมอานาจจะอานวยความสะดวกดวยกลวธ *ลด เลก ผอนปรน* ขณะนมอย 5 แหงและกาลงจะเพมอก 5 แหงในป 2559 สาหรบแนวทางการเตรยมการแบงออกเปน 3 แนวทาง คอ
1) Agenda Based: สวนกลางคอ สานกนโยบายและยทธศาสตร, สานกการสาธารณสขระหวางประทเศ. กรมสนบสนนบรการสขภาพ และ สานกบรหารการสาธารณสข ตองมาวางแผนรวมกนวาจะรองรบปญหาทเกดขนอยางไร ไหวหรอไม ตองไปเชอมโยงกบกระทรวงทเกยวของ และภาคเอกชนอยางไร ควรกาหนดเปนวาระแหงชาตหรอไม นาการดาเนนงานและเตรยมการของ 5 พนททประกาศแลวมา ถอดบทเรยน รวมทงประสบการณและบทเรยนจาก Eastern Sea Board ทมาบตาพด
2) Area Based: หนวยงานในพนท 5 แหงทถกกาหนดเปนพนทเขตเศรษฐกจพเศษจะตองวเคราะหศกยภาพของตนเองดวยเทคนค SWOT Analysis
3) Function Based: คอการพฒนาโรงพยาบาลซงเปนสงททาอยแลว
ทง Area Based และ Function Based เปนสงทหนวยบรการในพนทจะตองรบดาเนนการ อาจเรมตนดวยสารวจทรพยากรทมอย วเคราะหเจาะลกประเภทของอตสาหกรรมทจะเกดขน forecast ไป
11
ขางหนา และจะใหดตองฉายภาพ Worst Case Scenario และกาหนดเปาหมายของระดบบรการไปดวยเพอจะไดม Conceptual Idea ในการเตรยมการโดยมสวนกลางใหการสนบสนน และควรจดใหมการประชม เชงปฏบตการรวมกน
12
สรปผลการอภปราย
เรอง “การดาเนนงานสาธารณสขชายแดนทผานมาและแผนการดาเนนงานแกปญหาและพฒนางานสาธารณสขชายแดนของกระทรวงสาธารณสขและหลกเกณฑการจดสรรงบประมาณแกปญหาและพฒนา
งานสาธารณสขชายแดน”
โดย น.ส.ดารณ คมภระ ผอานวยการกลมภารกจดานพฒนานโยบายและยทธศาสตรดานสขภาพ
น.ส.พณ ศรดรงคธรรม ผแทนสานกงานความรวมมอเพอการพฒนาระหวางประเทศ กระทรวงการตางประเทศ
นายจาตรนต ไชยคา ผแทนกรมเอเชยตะวนออก กระทรวงการตางประเทศ
น.ส.ดารณ คมภระ ผอานวยการกลมภารกจดานพฒนานโยบายและยทธศาสตรดานสขภาพ
ผลการดาเนนงานสาธารณสขชายแดนป 2559 ประกอบดวยตวชวดตาม Specific Issues รวม 3 ตวชวด อนไดแก รอยละของโรงพยาบาลทใหบรการแบบเปนมตรกบประชากรตางดาว รอยละของสถานบรการสาธารณสขทมระบบขอมลสขภาพของประชากรตางดาวและรอยละของประชากรตางดาวทมหลกประกนสขภาพตามความเหมาะสม สรปไดวาโรงพยาบาลทตงอยบรเวณชายแดนมการใหบรการแบบเปนมตรรอยละ 91.3 (84 แหงจาก 92 แหง) และมระบบขอมลสขภาพชายแดนในโรงพยาบาลทตงอยบรเวณชายแดนทกแหง (รอยละ 100) และเกอบทกแหงในรพ.สต. (รอยละ 96.9) สวนทางดานคณภาพคงตองมการออกไปประเมนผลในพนทตอไป
สาหรบแผนการดาเนนงานแกปญหาและพฒนางานสาธารณสขชายแดนของกระทรวงสาธารณสขปงบประมาณ 2558 ประกอบดวย 4 ยทธศาสตรคอ ยทธศาสตรการพฒนาระบบบรการสขภาพ ยทธศาสตรการเขาถงบรการสขภาพขนพนฐาน ยทธศาสตรความรวมมอและการมสวนรวมของทกภาคสวนและยทธศาสตรการบรหารจดการ ซงสอดคลองกบแผนแมบทการแกปญหาและพฒนางานสาธารณสขชายแดนพ.ศ. 2555-2559 มทงหมด 31 โครงการ รวมเปนเงนทงสน 118.9 ลานบาท โดยเปนงบประมาณจากกระทรวงการตางประเทศ 27.0 ลานบาท ซงพบวาแผนการดาเนนงานสวนใหญเนนไปทยทธศาสตรการพฒนาระบบบรการสขภาพซงมโครงการมากทสดถง 12 โครงการและใชงบประมาณ 70.9 ลานบาท ขณะทยทธศาสตรดานการเขาถงบรการสขภาพซงมความสาคญมากแตกลบมแผนงาน/โครงการรองรบนอยทสดเพยง 3 โครงการใชงบประมาณ 6.4 ลานบาท สวนยทธศาสตรดานความรวมมอและการมสวนรวมทกภาคสวนม 9โครงการ ใชงบประมาณ 6.6 ลานบาท และยทธศาสตรการบรหารจดการมแผนงาน/โครงการรองรบ 7 โครงการ ใชงบประมาณ 7.9 ลานบาท
อนงกระทรวงสาธารณสขไดกาหนดหลกเกณฑในการสนบสนนงบประมาณสาธารณสขชายแดนในปงบประมาณ 2558 โดยใชหลกเกณฑ 4 ประการคอ (1)เปนกจกรรม/แผนงาน/โครงการทแกปญหาหรอพฒนางานสาธารณสขชายแดนตามสภาพปญหาและบรบทของแตละพนท (2)เปนกจกรรม/แผนงาน/โครงการทไมใชงานปกตทจงหวดดาเนนการ (3)เปนกจกรรม/แผนงาน/โครงการททาใหเกดความรวมมอระดบ
13
พนทเมองคขนานในพนทชายแดนไทยทไดกบประเทศเพอนบาน (4)เปนจงหวดทมการจดสงขอมลสขภาพชายแดนและรายงานผลการดาเนนงานปงบประมาณ 2557 รวมทงไมซบซอนกบงบประมาณทจดสรรโดยกรมวชาการ/กระทรวงการตางประเทศ ซงในปงบประมาณ 2558 จะจดสรรงบประมาณใหจงหวดชายแดนทขอมาในวงเงน 7.8 ลานบาท ภายในเดอนมกราคม 2558 น.ส.พณ ศรดรงคธรรม ผแทนสานกงานความรวมมอเพอการพฒนาระหวางประเทศ กระทรวงการตางประเทศ
สานกงานความรวมมอเพอการพฒนาระหวางประเทศมภารกจดานหนงในการรวมมอ เพอการพฒนากบประเทศเพอนบาน (กมพชา สปป.ลาว เมยนมาร เวยดนาม) ซงความรวมมอดานสาธารณสขกบประเทศเพอนบานตงแต พ.ศ. 2538 ถงปจจบน มทงสน 7 โครงการ ดงน
- โครงการปรบปรงซอมแซมโรงพยาบาลพระสหน ดาเนนการ พ.ศ. 2538-2541 เพอเพมความสามารถทางวชาการของโรงพยาบาลพระสหนใหสามารถพฒนาเปนมหาวทยาลยทผลตแพทยของกมพชา และเพมศกยภาพของบคลากรดานสาธารณสขของโรงพยาบาล รวมทงสน 39.6 ลานบาท
- โครงการพฒนาโรงพยาบาลสาโรง ดาเนนการพ.ศ. 2555-ปจจบนเพอพฒนาบคลากรของโรงพยาบาลสาโรงใหมความรดานการแพทยและพยาบาลสมยใหม สาหรบใหการบรการรกษาแกประชาชนกมพชาในจงหวดอดรมชยและพนทใกลเคยง
- โครงการพฒนาบคลากรทางการแพทยของโรงพยาบาลในจงหวดเกาะกง และบนเตยเมยนเจย อยระหวางสารวจความตองการของฝายกมพชา
- โครงการปรบปรงโรงพยาบาลทาขเหลก ดาเนนการพ.ศ. 2550-2556
- โครงการกอสรางและพฒนาโรงพยาบาลในสปป.ลาวไดแก โรงพยาบาลโพนโฮง โรงพยาบาลบอแกว โรงพยาบาลปากซอง
- โครงการพฒนาศกยภาพโรงพยาบาลทวาย
- การฝกอบรมระยะสนแกเจาหนาทสาธารณสขเวยดนาม
สาหรบในปงบประมาณ 2558 สานกงานฯจะมการจดสรรงบประมาณใหกระทรวงสาธารณสข จานวน 15 ลานบาท ใหกบจงหวดชายแดนทมปรมาณการขามแดนมากและครอบคลมเขตเศรษฐกจพเศษ 7 จงหวด ไดแก สระแกว ตราด หนองคาย ตาก มกดาหาร เชยงราย และอบลราชธาน
นายจาตรนต ไชยคา ผแทนกรมเอเชยตะวนออกกระทรวงการตางประเทศ
กรมเอเชยตะวนออก กระทรวงการตางประเทศมภารกจในการพฒนาศกยภาพสถานบรการสาธารณสขประเทศเพอนบาน (กมพชา สปป.ลาว เมยนมาร เวยดนาม) ซงจะมการใหความชวยเหลอดานสาธารณสขแกประเทศเพอนบาน ทผานมา โครงการทไดใหความชวยเหลอไปแลวคอการพฒนาสถานอนามยอนดองตกเกาะกง สาหรบในปงบประมาณ 2558 จะใหงบประมาณชวยเหลอแกกระทรวงสาธารณสข 13 ลานบาท โดยจดสรรไปยงจงหวดชายแดนเพอใหจงหวดไปดาเนนการพฒนาศกยภาพสถานบรการสาธารณสขประเทศเพอนบานทอยตรงขามจานวน 4 จงหวด ขณะนอยระหวางการดาเนนการวเคราะหโครงการเพอจดสรรงบประมาณตอไป
14
สรปสาระการประชม
เรอง “ภาวการณขอมลดานสขภาพชายแดนไทย”
โดย นายเชาวลต ตนตนมตกล
เปนผทาการศกษา มวตถประสงคเพอทบทวนภาวการณขอมลดานสขภาพในภาพรวมของประชาชนในพนทจงหวดชายแดนทวประเทศ ๓๑ จงหวด ในประเดนดงตอไปน
๑. แหลงขอมลทใชในการทบทวนภาวการณดานสขภาพของประชากรในพนทชายแดน
๒. วเคราะหภาพรวมสขภาพของประชาชนชายแดน โดยใชขอมลลาสดทขอใหจงหวดชายแดนสงให สนย. เปนพนฐานในการวเคราะห
๓. ปญหาและอปสรรคของระบบขอมลสขภาพชายแดนไทย
๔. ปจจยสงเสรมทาใหตองเรงรดพฒนาระบบขอมลดานสขภาพชายแดนไทย
สรปสาระสาคญไดดงน
๑. แหลงขอมลดานสขภาพของประชากรในพนทชายแดนทใชในการศกษาทบทวน มาจาก ๖ แหลงขอมล ดงน ๑.๑ ขอมลดานการมารบบรการสขภาพของประชากรในประเทศ จากฐานขอมล ๔๓ แฟม จดเกบโดยสานกนโยบายและยทธศาสตร ๑.๒ ขอมลของระบบการเฝาระวงโรค (รายงาน ๕๐๖) ของสานกระบาดวทยา เปนขอมลการเฝาระวงโรคตดตอทสาคญ 84 โรค เปนขอมลเชงรบ (Passive Surveillance) ซงครอบคลมทกจงหวดทวประเทศ ๑.๓ ขอมลจากระบบโรคเอดสของสานกระบาดวทยาเปนฐานขอมลทใชตดตามแนวโนมสถานการณโรคเอดส ไดแก ระบบเฝาระวงผปวยเอดสเตมขน ระบบเฝาระวงการตดเชอเอชไอวในกลมเสยงตางๆ ระบบเฝาระวงพฤตกรรมทสมพนธกบการตดเชอเอชไอว ระบบเฝาระวงและปองกนการตดเชอจากแมสลก
๑.๔ ขอมลจากระบบโรควณโรค ของสานกวณโรคเอดส วณโรค และโรคตดตอทางเพศสมพนธ เปนขอมลรายงานการตดเชอของผปวยวณโรค เพอตดตามสถานการณการตดเชอวณโรควณของประเทศ
๑.๕ ขอมลจากระบบโรคมาลาเรย ของสานกโรคตดตอนาโดยแมลง มขอมลดานการดาเนน งานควบคมโรคมาลาเรยทงในภาคสนามและการพฒนานโยบายดานโรคมาลาเรยในระดบชาต ๑.๖ ขอมลจากแบบฟอรมของสานกนโยบายและยทธศาสตรทจดทาขนเฉพาะกจ และสงใหสานกงานสาธารณสขจงหวดชายแดนทง ๓๑ จงหวดกรอกขอมลสงกลบมาเพอประมวลผลสภาวการณสขภาพของประชชาชนในพนทชายแดนในภาพรวม
๒.วเคราะหภาพรวมสขภาพของประชาชนชายแดน
โดยใชขอมลลาสดทสานกนโยบายและยทธศาสตรขอใหจงหวดชายแดนสงใหเปนพนฐานในการวเคราะห ซงจากการตรวจสอบขอมลทจงหวด ๓๑ ชายแดนสงเขามา พบวามหลายจงหวดทขอมลยงไม
15
สมบรณ โดยเฉพาะขอมลในสวนของประชากรตางดาวซงนบเปนประชากรทเปนภาระของพนทชายแดนกลมหนง โดยเฉพาะกลมทเขามาอยางผดกฎหมาย ทาใหการวเคราะหภาพรวมมขอจากด ทงนม ๕ จงหวดทยงไมไดสงขอมลเขามา
๓. ปญหาและอปสรรคของระบบขอมลสขภาพชายแดนไทย
การบรหารจดการเพอใหไดมาซงขอมลสารสนเทศทมประสทธภาพในทกระดบ จาเปนอยางยงทจะตองดาเนนการโดยเจาหนาททมอานาจและบารม ทคอยใหการสนบสนน สาหรบขอมลดานสขภาพของประชาชน ในระดบประเทศ ยงขาดสวนทมาจากสถานบรการภาครฐในสงกดหนวยงานนอกกระทรวงฯ และภาคเอกชน ทงนยงพบวาการรายงานขอมลไปยงระบบสวนกลางมการรายงานตากวาความเปนจรง เนองจากปญหาความซาซอน คานยามของขอมลทจะจดเกบไมชดเจน แบบรายงานทมการเปลยนแปลงบอย ทาใหขอมลบางสวนไมมประสทธภาพ
สาหรบปญหาขอมลสขภาพของคนตางดาวพบวายงไมมระบบจดเกบทชดเจน จงหวดหรอสถานบรการสาธารณสขในพนททมคนตางดาวอาศยอยเปนจานวนมาก หรอจงหวดทตองรบภาระชวยเหลอคนตางดาวทขามแดนมารบบรการ สวนใหญไมมขอมลของประชากรตางดาว เนองการมการเคลอนยายสง การจดทาขอมลทาไดยาก ทาใหไมสามารถคานวณอตราตางเพอการเปรยบเทยบเรองการเจบปวยไดเหมอนขอมลของประชากรไทยในพนทเดยวกน
๔. ปจจยสงเสรมทาใหตองเรงรดพฒนาระบบขอมลดานสขภาพชายแดนไทย สรปไดดงน ๔.๑ การเปดประชาคมอาเซยนในป พ.ศ. ๒๕๕๘ คาดวาจะมการเคลอนยายประชากรแรงงาน และ สนคามากขน อาจกอใหเกดความเสยงดานสาธารณสข (Public Health Risks) ซงอาจ สงผลกระทบตอคนไทย โดยเฉพาะทอาศยอยในบรเวณชายแดน ๔.๒ แนวโนมของการเกดโรคอบตใหมของโลกมมากขน ซงจะสงผลกระทบตอประเทศไทย ทงทางตรงและทางออม ๔.๓ การพฒนาความรวมมอระหวางประเทศดานสาธารณสขชายแดน ๔.๔ นโยบายของรฐบาลภาคสวนอนๆ ทสงผลกระทบตอสขภาพ เชน เขตเศรษฐกจ
ดงนนปจจยดงกลาวจงเปนปจจยทจะเรงรดใหมการพฒนาระบบขอมลสขภาพชายแดน เพอใชในการกาหนดนโยบายและยทธศาสตรดานสาธารณสขชายแดนใหมประสทธภาพยงขน
ขอเสนอแนะในทประชม
๑. สานกนโยบายและยทธศาสตร ควรจดประชมกบหนวยงานทเกยวของในสวนกลางเพอกาหนดชดขอมลทเปนมาตรฐานของงานสาธารณสขชายแดน
๒. เนองจากทผานมาพบวาขอมลทสงเขามาทสานกนโยบายและยทธศาสตร ตากวาความเปนจรง ดงนนจงใครขอความรวมมอจากสานกงานสาธารณสขทง ๓๑ จงหวด ชวยกรอกขอมลใหครบ พรอมทงชวยตรวจสอบความถกตองของขอมลกอนสงเขามา
๓. สวนจงหวดทยงไมสงขอมลชวยนาสงขอมลเขามา ขอใหรบนาสงกอนสนป ๒๕๕๗ สวนจงหวดสงมาแลวแตยงไมครบขอใหรอสวนกลางจดประชมเพอใหไดขอสรปกอน
16
สรปสาระการบรรยาย
เรอง “รปแบบการใหบรการทเปนมตรในการใหบรการดานสขภาพ”
โดย นางทศนย ขนตยาภรณ
ผวจยไดนาเสนอ การศกษาวจยรปแบบการใหบรการสขภาพทเปนมตรสาหรบประชากรขามชาตในประเทศไทย ซงรวมทงกระบวนการพฒนาและแนวทางการใหบรการ การประเมนความสาเรจ และปจจยทเอออานวยททาใหบรการสขภาพทเปนมตรเกดขนไดหรอประสบความสาเรจ รวมทงอปสรรค/ชองวางของบรการทยงคงตองการพฒนา ตามยทธศาสตรของกระทรวงทมงหมายใหประชากรขามชาตไดเขาถงบรการสขภาพ ไดรบบรการทเปนมตรทมคณภาพและเทาเทยมกน ภายใตความรวมมอจากทกภาคสวน ใชเวลาศกษารวมทงสน 3.5 เดอน ระหวางเดอนกนยายน – ธนวาคม 2557 ซงวธการศกษาไดมาจากการทบทวนวรรณกรรมตางๆ ทงของประเทศไทยและยโรป และนาประเดนทไดไปศกษาภาคสนามใน 6 พนท คอ สมทรสาคร ระนอง ระยอง ตาก (อ.แมสอด) ขอนแกน และตราด (อ.คลองใหญ) โดย 4 พนทแรก ศกษาสถานบรการสขภาพ 4 ระดบ คอ 1) รพ. ประจาจงหวด/อาเภอ 2) รพ.สต./สถานบรการสาธารณสขเทศบาล/คลนกเฉพาะสาหรบประชากรขามชาต 3) Drop-in Center และ 4) Health Post หรอศนยสาธารณสขมลฐานชมชน โดยครอบคลมบรการสขภาพ 4 ดาน คอ ปองกน สงเสรม ดแลรกษา และฟนฟสขภาพ สวน 2 พนทหลง ศกษาในประเดนเฉพาะ การศกษาภาคสนามไดมการสมภาษณเจาะลกบคลากรทเกยวของจากภาครฐ 26 คน ภาคเอกชน 10 คน รวม 36 คน โดยมมมองของบคลากรทสงเคราะหแลวไดนาไปจดทาการสนทนากลมกบประชากรขามชาตสญชาตพมา กมพชา และลาว จานวน 24 คน
ผลการศกษาไดสงเคราะหองคประกอบของบรการทเปนมตรออกเปน 11 ดาน มดงน
1. บรการทเขาใจความหลากหลายของวถชวตและวฒนธรรม
2. บรการมความสอดคลองกบลกษณะอาชพและความเปนอย
3. หนวยบรการอยใกลชมชนเขาถงไดโดยสะดวก
4. บรการโดยสอสารดวยภาษาทเขาใจกน ทงภาษาพดและภาษาเขยน
5. บรการดวยทศนคตและทาททเคารพในศกดศรความเปนมนษย สทธสขภาพ โดยไมคานงถงสถานะทางกฎหมาย
6. มมาตรฐานบรการสขภาพทเทาเทยมกบคนไทย
7. บรการสขภาพสอดคลองกบกาลงจายของผใชบรการ
8. ผใหบรการและใชบรการเขาใจสทธสขภาพทพงได
9. สรางความเขาใจและการมสวนรวมของนายจางหรอผประกอบการ
10. สรางการมสวนรวมของผมาใชบรการกลมประชากรขามชาต ครอบครวและชมชน
11. สรางการเชอมโยงการใหบรการสขภาพระหวางประเทศตนทางและปลายทาง
17
จากการศกษาแนวทางบรการทเปนมตรในยโรป พบวาในยโรปมนโยบายระดบชาตทชดเจน มมมมองเรองสทธสขภาพ ความแตกตางทางวฒนธรรม+ภาษา และไมเลอกปฏบต โดยเนนพฒนาบคลากร (Cultural Competency) “การใหบรการสขภาพตางวฒนธรรมเพอใหคนไปพฒนาระบบ/บรการ” มการออกแบบบรการทสรางสมดลระหวาง demand (ประชากรขามชาต) โดยมองวาประชากรขามชาตตองการอะไร และ supply (ระบบบรการสขภาพ) มแนวปฏบต (service protocol) ทชดเจน ทงยงออกนโยบาย ขอกฎหมายสนบสนนและเอออานวยอกดวย ตวอยางเชน
1. โครงสรางหนวยบรการ ยดหยน-ปรบ-พฒนา-ใหสอดคลองได
2. พฒนาบคลากรใหบรการตางวฒนธรรม
3. พฒนาแนวปฏบตการใหบรการสขภาพ
4. เปดบรการใหสอดคลองกบวถชวตและการทางาน
5. จดบรการดานการแปลสอสารภาษา (พดและเขยน)
6. พฒนาสมพนธภาพและทศนะเชงบวกตอกน (ผใหและผรบ)
7. สรางความเขาใจใหกบประชากรขามชาตในสทธสขภาพ ระบบบรการ และการเขาใชบรการสขภาพ
8. สรางการมสวนรวมของประชากรขามชาต
9. พฒนาหนวยบรการในชมชน Drop-in Center
(ในขอ 1, 2, 3, 6, 7 ยงไมมในประเทศไทย)
ในขณะทประเทศไทยมความพยายามพฒนารปแบบการใหบรการสขภาพทหลากหลายเพอเอาชนะขอจากดทพบในระดบปฏบตการ โดยเนนหนกในดานการบรการสขภาพทสอภาษาทแตกตางได และการทางานเชงรกเพอการเฝาระวงควบคมโรคตดตอตางๆ โดยมระบบประกนสขภาพเพอเอออานวยใหเกดการเขาถงบรการสขภาพ ซงประกนสขภาพนกทาใหมงบประมาณเพอดาเนนงานสขภาพดานตางๆ ในภาครฐ นอกเหนอจากแหลงทนภายนอกประเทศ ทงนพบวา ประเทศไทยยงใหความสาคญกบการพฒนาบคลากรในดานทศนคต และความสามารถในการทางานตางวฒนธรรมคอนขางนอย การพฒนาบคลากรทผานมา สวนใหญเปนการพฒนาบนฐานการเรยนรในการปฏบตงานจากประสบการณจรงนอกจากน การสนบสนนเชงนโยบายสขภาพของประเทศไทยในกลมประชากรขามชาต พบวายงไมมความชดเจนนกเมอเทยบกบประเทศในยโรปทมประสบการณทยาวนานกวา
เมอนามาศกษาเปรยบเทยบบรการสขภาพทเปนมตรระหวางไทยกบยโรปจะเหนไดดงตารางขางลางตอไปน
18
ไทย vs ยโรป
พฒนางานจากสถานการณและการหาทางออกตอปญหาทพบ
พฒนาคน ใหคนไปพฒนาระบบ
ใชมาตรการประกนสขภาพและแผนแมบทฯ/ยทธศาสตร
นโยบายรองรบสทธสขภาพและบรการตางวฒนธรรม
ใหบรการโดยใชระบบบรการสขภาพทมอยแลว ออกแบบระบบทสรางสมดลระหวาง demand and supply
ใชแนวปฏบตเดยวกนกบการใหบรการคนไทย ม Service protocol สาหรบประชากรขามชาต นโยบายทเกยวของเปนอปสรรค ออกนโยบายใหมใหเอออานวย
จากตารางขางตนเราจะเหนไดถงความแตกตางระหวางประเทศไทยกบยโรป ซงเราสามารถนาสงทดจากยโรปมาลองปรบใชใหเขากบบรบทของไทยได
นอกจากนจากการสอบถามผมาใชบรการ ยงทาใหเราไดรบเสยงสะทอนจากผใชบรการ ทงในเรองของปญหาทเกดขนและความตองการตางๆ เพอนาไปสการพฒนาระบบบรการใหดขน เชน เหนดวยกบการแยกบางแผนกกบคนไทย แตควรมลามประจา, พอใจกบการจดบรการเชงรกในชวงเทศกาลหรอในชวงทสะดวก, เชอมนในคณภาพการดแลรกษาของไทย หากมแพทยจากประเทศตนเองกรสกอนใจเพราะคยกนเขาใจ, ตองการใชสถานบรการใกลบาน บรการไมซบซอน มนใจ กลาใช ถาใชประกนสขภาพไดกจะดยงขน, อยากใหมยาสามญ ยาคมฯ ถงยางท Drop-in Center Health Post, เหนดวยกบการมลาม ควรจดใหเพยงพอ ประจาทกคลนกเฉพาะ การไปแผนกตางๆ และจดจายยา, สอสขภาพมความสาคญ ควรมปายตางๆ ในโรงพยาบาล และการดแลหลงเขารบบรการ, ขาดลาม และสอภาษาลาว, คดวาผใหบรการสวนใหญเปนมตรด แตสวนนอยทไมดสงผลในภาพลบตอสถานบรการในภาพรวม, ระบบบรการสขภาพมความเทาเทยมกนกบคนไทย, มกาลงจายในระดบปฐมภม เขาใจความจาเปนในการเกบคาบรการลวงหนา, เหนความสาคญและมกาลงจายคาประกนสขภาพ แตไมพรอมหากซอทงครอบครว อตราเดก 7-15 ป แพงเกนไป, กลมไมซอประกน มกไมพงพาโรงพยาบาล แตใชบรการใกลบาน ทมกาลงจายได, ความไมแนนอนของนโยบายจดทะเบยนแรงงานสงผลตอการซอประกนสขภาพ, ตองการระบบประกนสขภาพรายปและควรเขาถงโดยไมตองมนายจาง เปนตน
สรปไดวา การพฒนาบรการทเปนมตรสาหรบประชากรขามชาตในประเทศไทย สงทตองคานงถงอนดบแรก คอ การพฒนาบคลากรสาธารณสขใหมความรความเขาใจตอประชากรขามชาตในมตตางๆ เพอใหมทศนคตในทางบวกและปราศจากอคต มความพรอมในการใหบรการกบผใชบรการจากประเทศตางๆ โดยเฉพาะการพฒนาขดความสามารถของเจาหนาทสาธารณสขไทย ในการใหบรการสขภาพตางวฒนธรรมได การเตรยมความพรอมในดานนจะสงผลใหเกดการออกแบบแนวทางและแนวปฏบตในการใหบรการสขภาพทงเชงรกและเชงรบทเขาใจและสอดคลองกบกลมเปาหมายและมทาทเปนมตร การพฒนาบรการสขภาพทเปนมตรจะมประสทธภาพในภาพรวมไดนน การกาหนดนโยบายในมตทเอออานวยใหระบบสขภาพสามารถใหบรการไดเพยงดานเดยวเทานนไมเพยงพอ แตควรพฒนานโยบายทมมมมองดานสทธสขภาพ เพอสราง
19
ระบบทเอออานวยทาใหเกดบรการทเปนมตรไดอยางแทจรง สาหรบขอทาทายในการพฒนาระบบบรการสขภาพ เพอนาไปสการรปแบบบรการสขภาพทดและเปนมตรในอนาคต มแนวทางในการดาเนนการดงตอไปน
1. ดานการพฒนาบคลากร
1.1 พฒนาศกยภาพบคลากร กอน และระหวาง เพอเตรยมความพรอมในการใหบรการสขภาพตางวฒนธรรม (Cultural Competency) ทงการปฐมนเทศและการอบรมระหวางปฏบตงาน
1.2 ผลกดนใหบรการสขภาพตางวฒนธรรมอยในระบบการเรยนการสอนเพอพฒนาบคลากรทางการแพทยและสาธารณสขในทกระดบของประเทศไทย
1.3 สนบสนนใหม พสต. ในสถานบรการสขภาพใหเพยงพอและสอดคลองกบจานวนประชากรขามชาตในพนท พสต. ควรมบทบาทหลกเปนลามเพอชวยเหลอสอสารในการใหบรการสขภาพ และชวยในการทางานเชงรกในชมชนประชากรขามชาต ทงน ควรกาหนดตาแหนงงานและเสนทางอาชพทชดเจน รวมทงมแผนงบประมาณในการจดจาง พสต. อยางตอเนอง
2. ดานการพฒนาระบบบรการสขภาพ
2.1 ออกแบบ และพฒนาแนวปฏบตบรการสขภาพ (Service protocol) โดยคานงถงสทธสขภาพและผใชบรการเปนศนยกลางใหสอดคลองกบความตองการและความเฉพาะของประชากรขามชาต โดยทแนวทางบรการทางการแพทย (Medical treatment protocol) ยงคงมมาตรฐานเดยวกนกบคนไทย
2.2 แสวงหาชองทางสนบสนนเงนทนและทรพยากร เพอใหเกดความตอเนองของบรการ Drop-in Center และ/หรอ Health Post ในฐานะทเปนบรการใกลบาน-ใกลชมชน
2.3 แสวงหาแนวทางในการจดสรรงบประมาณ เพอทางานสงเสรมสขภาพและปองกนโรคสาหรบประชากรขามชาตทงทมสทธและไมมสทธประกนสขภาพรวมทงคนไรรฐ หรอไมมสถานะทางกฎหมาย ทอาศยอยรวมกนในชมชนหรอพนทเดยวกน
2.4 สนบสนนประชากรขามชาตเขาสระบบประกนสขภาพระบบเดยวแบบรายปใหเขาถงไดโดยไมตองมนายจางรองรบ ดวยอตราคาประกนสขภาพทเหมาะสม และเกณฑการตรวจสขภาพทสอดคลองกบกลมอาย
3. ดานตวชวดและฐานขอมล
3.1 พฒนาตวชวดความสาเรจของบรการทเปนมตรกบประชากรขามชาตทสอดคลองและมความเฉพาะเจาะจงดงตวอยางสาระเนอหาของตวชวดความสาเรจจากผปฏบตในพนท
3.2 พฒนาระบบฐานขอมลสขภาพของประชากรขามชาตจดทาเปนระดบพนท จงหวด และประเทศ เพอใหสะดวกตอการนาไปใช โดยมแนวทางการใชขอมล เพอนาไปสการวางแผนออกแบบแนวทางการและประเมนคณภาพบรการ
4. ดานนโยบาย
4.1 พฒนานโยบายระดบชาตทเอออานวยตอการใหบรการทเปนมตรตอประชากรขามชาตมกระบวนการแปลงแผนแมบทฯ หรอ ยทธศาสตร ใหเปนแผนปฏบต เพอใหเกดการดาเนนงานทแทจรงในทก
20
จงหวดของประเทศไทยรวมทงนโยบายทเอออานวยตางๆ เชน การพฒนาบคลากรและกาลงคนดานสาธารณสข รวมทงความรวมมอระหวางประเทศ
4.2 แสวงหางบประมาณ เพอเอออานวยการจดบรการสขภาพประชากรขามชาตทเพยงพอ เพอใหสถานบรการสขภาพ องคกรพฒนาเอกชนและภาคประชาชนรวมกนจดบรการสขภาพไดอยางตอเนองยงยน
ขอเสนอแนะทประชม คอ เสนอใหมการคดภาษกบแรงงานตางชาตทเขามารกษา เพอนาเงนทไดมาเปนงบประมาณในการพฒนาดานสาธารณสขของประเทศไทยตอไป นอกจากนตวแทนจาก สสจ. ตางๆ ยงเสนอใหมการศกษาความสขของเจาหนาทชายแดน ในกรณพนททมประชากรตางดาวจานวนมาก ควรมสงตอบแทน เพอเปนกาลงใจในการทางาน ทงนในการศกษาควรเปนการศกษาสองดานทงผใชบรการและผใหบรการ เพอเสนอเปนนโยบายกระทรวงตอไป
