จ
การอายดตวผตองหา
อนนต อภชยนนท
วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรนตศาสตรมหาบณฑต
สาขานตศาสตร คณะนตศาสตรปรด พนมยงค
มหาวทยาลยธรกจบณฑตย
พ.ศ. 2555
DPU
ฉ
The seizure of alleged offender
Anan Apichainan
A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements
for the Degree of Master of Laws
Department of Law Faculty of Law Pridi Banomyong
Dhurakij Pundit University
2012
DPU
ช
กตตกรรมประกาศ
วทยานพนธฉบบน ตลอดระยะเวลาของการศกษาผเขยนไดพยายามศกษาคนควา
หาความรจากหนงสอ วทยานพนธ และเอกสารตางๆ ทเกยวของ ตลอดจนไดคนควาหาขอมลทาง
อนเทอรเนต และสอบถามขอความรจากคณาจารย ผทรงคณวฒ และผปฏบตงานทเกยวของ
อกหลายทาน ดวยประสงคใหวทยานพนธเรองนเปนวทยานพนธทดมประโยชนตอสงคมมากทสด
เทาทจะทาได โดยเฉพาะการมประโยชนตอกระบวนการยตธรรมทางอาญาของไทย นอกจากนน
ผเขยนยงไดรบความเมตตาจากทานอาจารย ดร.อทย อาทเวช ทไดกรณาสละเวลาอนมคารบเปนอาจารย
ทปรกษาวทยานพนธ คอยใหคาแนะนา ใหคาปรกษา ตลอดจนตรวจสอบขอบกพรองและควบคม
คณภาพของวทยานพนธใหอยในประเดนทไดกาหนดไว ทาใหผเขยนสามารถเรยบเรยงวทยานพนธ
ฉบบนออกมาไดเปนผลสาเรจ
ผเขยนขอขอบพระคณทานศาสตราจารย ดร.คณต ณ นคร เปนอยางสงทไดกรณา
สละเวลาอนมคา รบเปนประธานกรรมการสอบวทยานพนธ และขอขอบพระคณทานศาสตราจารย
ดร.สรศกด ลขสทธวฒนกล ทานศาสตราจารย ดร.อดม รฐอมฤต และผชวยศาสตราจารย ดร.ธาน
วรภทร ทไดกรณาสละเวลาอนมคา รบเปนกรรมการสอบวทยานพนธ ใหคาแนะนาและชแนะ
แนวทางในการปรบปรงวทยานพนธฉบบนใหสมบรณยงขน และขอขอบคณทานอาจารยทกๆ ทาน
ทไดอบรมสงสอนใหวชาความรทางดานกฎหมายแกผเขยน และขอขอบคณเจาหนาทหลกสตร
มหาบณฑต สาขานตศาสตร มหาวทยาลยธรกจบณฑตย ทคอยใหกาลงใจและคาแนะนา เกยวกบ
การจดทาวทยานพนธ จนสาเรจลลวงไปไดดวยด
ทายทสดน ผเขยนขอกราบแทบเทาคณพอสมชย คณแมกมลย อภชยนนท บดา-มารดา
ซงเปนผมพระคณอยางหาทสดมได ทานทงสองไดใหความรกความอบอน ใหโอกาสทางการศกษา
ใหการอบรมสงสอนและชแนะแนวทางทดแกผเขยนตลอดมา นอกจากน ผเขยนตองขอขอบคณ
เพอนพองนองพทกคนทคอยชวยเหลอคอยใหกาลงใจในการจดทาวทยานพนธครงน
อนง หากวทยานพนธฉบบนมคณประโยชนตอสงคมหรอมประโยชนตอผทจะศกษา
คนควาตอไป ผเขยนขอมอบความดทงหลายทงปวงนเพอเปนการแสดงความกตญกตเวทตา
แดบดามารดา คณครอปชฌายอาจารย และผมพระคณทกๆ ทาน หากมขอผดพลาดหรอบกพรอง
ประการใด ผเขยนขอนอมรบไวแตเพยงผเดยว
นายอนนต อภชยนนท
DPU
ซ
สารบญ
หนา
บทคดยอภาษาไทย..................................................................................................................... ฆ
บทคดยอภาษาองกฤษ................................................................................................................ จ
กตตกรรมประกาศ...................................................................................................................... ช
บทท
1. บทนา............................................................................................................................. 1
1.1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา................................................................. 1
1.2 วตถประสงคของการศกษา..................................................................................... 4
1.3 สมมตฐานของการศกษา......................................................................................... 4
1.4 ขอบเขตของการศกษา............................................................................................ 5
1.5 วธดาเนนการศกษา................................................................................................. 5
1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ..................................................................................... 5
2. แนวคดและหลกการเอาตวบคคลไวในอานาจรฐ การอายดตวผตองหา
และการคมครองสทธของผตองหา................................................................................ 6
2.1 แนวความคดในเรองการเอาตวบคคลไวในอานาจรฐ............................................. 6
2.2 แนวความคดและหลกการอายดตวผตองหา............................................................ 9
2.3 แนวความคดและหลกการคมครองสทธของผตองหา............................................. 14
2.3.1 สทธของผตองหาตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 20
2.3.1.1 สทธทจะไดรบการสอบสวนและดาเนนคดดวยความถกตอง รวดเรว
และเปนธรรมตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย..................... 25
2.3.1.2 สทธและประโยชนของผตองขง ตามพระราชบญญตราชทณฑฯ... 30
2.3.2 การคมครองสทธและเสรภาพของผตองหาในระดบสากล........................... 32
2.3.2.1 กฎบตรสหประชาชาต (Charter of the United Nations)..................... 32
2.3.2.2 ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ค.ศ. 1948
(Universal Declaration of Human Rights, 1948).......................... 33
DPU
ฌ
สารบญ (ตอ)
บทท หนา
2.3.2.3 กตการะหวางประเทศวาดวยสทธของพลเมอง
และสทธทางการเมอง ค.ศ. 1966 (International Convenant
on Civil and Political Rights, 1966)................................................ 34
2.3.2.4 หลกเพอการคมครองบคคลทถกคมขงหรอจาคก
(Body of Principles for the Protection of All Persons
under Any From of Detention or Imprisonment, 1988).................. 35
2.3.3 การคมครองสทธของผตองหาในกระบวนการยตธรรมทางอาญา
โดยองคกรตลาการ และองคกรอยการ.......................................................... 36
2.3.3.1 การตรวจสอบถวงดลในกระบวนการยตธรรมทางอาญา
โดยองคกรตลาการ........................................................................... 37
2.3.3.2 การตรวจสอบถวงดลในกระบวนการยตธรรมทางอาญา
โดยองคกรอยการ............................................................................. 39
3. บทบญญตทเกยวกบการออกหมายจบตามกฎหมายไทยและกฎหมายตางประเทศ....... 42
3.1 การออกหมายจบตามกฎหมายไทย......................................................................... 43
3.1.1 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550.................................. 46
3.1.2 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา...................................................... 47
3.1.3 ขอบงคบของประธานศาลฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการ
เกยวกบการออกคาสงหรอหมายอาญา พ.ศ. 2548........................................ 50
3.2 การออกหมายจบตามกฎหมายตางประเทศ............................................................ 52
3.2.1 ประเทศฝรงเศส............................................................................................ 52
3.2.2 ประเทศสหรฐอเมรกา.................................................................................. 53
3.2.3 ประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมน............................................................ 57
3.2.4 ประเทศญปน................................................................................................ 63
4. ปญหาการอายดตวผตองหา และการดาเนนคดกบผตองหาทถกคมขงในคดอน............... 67
4.1 เหตผลทางกฎหมายในการออกหมายจบเพอการอายดตวผตองหา......................... 67
4.1.1 กรณมเหตอนเนองจากความรายแรงของความผดอาญา.................................. 71
DPU
ญ
สารบญ (ตอ)
บทท หนา
4.1.2 กรณมเหตอนควรเชอวาจะหลบหน.............................................................. 73
4.1.3 กรณเหตอนควรเชอวาจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน................................. 76
4.1.4 กรณมเหตอนควรเชอวาจะไปกออนตรายประการอน.................................. 77
4.2 ปญหาการดาเนนคดอาญากบผตองหาทถกคมขงในคดอน..................................... 81
4.2.1 ความไมชดเจนของกฎหมายเกยวกบการอายดตวผตองหา
และการดาเนนคดอาญากบผตองหาทถกคมขงในคดอน..................................... 82
4.2.2 การประสานความรวมมอของหนวยงานในกระบวนการยตธรรม................ 86
4.2.3 การมบทบาทของศาลตอการดาเนนคดอาญากบผตองหา
ทถกคมขงในคดอน....................................................................................... 91
4.2.4 การมบทบาทของพนกงานอยการตอการดาเนนคดอาญากบผตองหา
ทถกคมขงในคดอน....................................................................................... 94
5. บทสรปและขอเสนอแนะ............................................................................................ 97
5.1 บทสรป................................................................................................................... 97
5.2 ขอเสนอแนะ........................................................................................................... 99
บรรณานกรม.............................................................................................................................. 102
ภาคผนวก................................................................................................................................... 108
ก ระเบยบตารวจวาดวยการอายดผตองขงยงเรอนจา (ฉ.2) ลงวนท 2 พ.ค. 2517...... 109
ข หนงสอสานกงานตารวจแหงชาต ท 0004.6/9610 ลงวนท 16 กนยายน 2546........ 112
ค บนทกสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา เรองเสรจท 452/2546............................ 115
ง หนงสอสานกงานตารวจแหงชาต ท 0004.6/6167 ลงวนท 20 พฤษภาคม 2545..... 122
จ หนงสอสานกงานตารวจแหงชาต ท 0004.6/10615 ลงวนท 27 สงหาคม 2545...... 125
ฉ หนงสอสานกงานตารวจแหงชาต ท 0004.6/558 ลงวนท 18 มกราคม 2542 ......... 128
ช หนงสอสานกงานตารวจแหงชาต ท 0011.233/01284 ลงวนท 25 มนาคม 2553.... 130
ซ หนงสอสานกงานตารวจแหงชาต ท 0011.25/3828 ลงวนท 12 ตลาคม 2553........ 132
ฌ คาสงกรมตารวจท 960/2537 เรอง มาตรการควบคม ตรวจสอบ เรงรด
การสอบสวนคดอาญา............................................................................................ 134
DPU
ฎ
สารบญ (ตอ)
หนา
ญ สาเนา หนงสอกรมราชทณฑ กระทรวงมหาดไทย ท มท 1005/3596
ลงวนท 2 กนยาย 2529........................................................................................... 138
ฎ สาเนา หนงสอกรมราชทณฑ กระทรวงมหาดไทย ท มท 1005/ว 109
ลงวนท 2 กนยาย 2529........................................................................................... 140
ฏ หนงสอกรมอยการ ท มท 1203/ว 85 ลงวนท 28 ตลาคม 2529................................... 143
ฐ หนงสอสานกงานอยการสงสด ท อส (สฝปผ.)0018/ว 145
ลงวนท 30 กนยายน 2541................................................................................................. 147
ฑ ระเบยบสานกงานอยการสงสดวาดวยการดาเนนคดอาญาของพนกงานอยการ
พ.ศ. 2547............................................................................................................................ 151
ฒ คาสงศาลปกครองสงสด ท 550/2550 ลงวนท 27 สงหาคม 2550................................... 162
ณ คาสงศาลปกครองสงสด ท 418/2551 ลงวนท 2 กรกฎาคม 2551.................................... 167
ด คาสงศาลปกครองสงสด ท 381/2553 ลงวนท 22 กนยายน 2553.................................... 173
ประวตผเขยน.............................................................................................................................. 178
DPU
ค
หวขอวทยานพนธ การอายดตวผตองหา
ชอผเขยน อนนต อภชยนนท
อาจารยทปรกษา ดร.อทย อาทเวช
สาขาวชา นตศาสตร
ปการศกษา 2555
บทคดยอ
การอายดตวผตองหา หมายถง การทพนกงานสอบสวนแจงใหเจาหนาทหรอหนวยงาน
ทมตวผตองหาไวในความควบคมหรอขงทราบวา ผตองหาอยระหวางถกดาเนนคด และขอความรวมมอ
จากเจาหนาทหรอหนวยงานนนใหสงตวหรอแจงใหพนกงานสอบสวนทราบ หากมการปลอยตว
ผตองหาออกไปจากการควบคมหรอคมขง เพอทพนกงานสอบสวนจะไดนาตวผตองหาดงกลาว
ไปดาเนนคดตอไป โดยมจดมงหมายคอ เพอใหการสอบสวนดาเนนไปโดยเรยบรอย เพอเปน
หลกประกนการมตวผตองหายนฟองคดตอศาล และเพอเปนการปองกนมใหผตองหาหลบหน
ภายหลงจากไดรบการปลอยตวไปจากเรอนจาหรอทณฑสถานทคมขง
แตอยางไรกด การทสานกงานตารวจแหงชาตวางแนวทางการปฏบตในเรองดงกลาว
โดยกาหนดใหพนกงานสอบสวนทตองการไดตวผตองหาซงถกคมขงในคดอน รบดาเนนการ
ขอใหศาลออกหมายจบ หลงจากศาลออกหมายจบแลว ใหรบมหนงสอขออายดตวผตองหาพรอมกบ
สงสาเนาหมายจบไปยงสถานทคมขงผตองหาโดยเรว นน ยอมเปนการขดตอหลกการออกหมายจบ
หรอการเอาตวบคคลไวในอานาจรฐ เพราะกรณดงกลาวถอวาผตองหาไดอยในอานาจหรออยในการ
ควบคมของรฐแลว จงไมมเหตจาเปนทศาลตองออกหมายจบตามคารองขอของพนกงานสอบสวน
กรณดงกลาวจากการศกษาหลกการออกหมายจบตามกฎหมายตางประเทศ พบวา
ในการออกหมายจบทกคด ศาลจะตองพจารณาเหตจาเปนในการออกหมายจบดวยเสมอวา บคคล
ทศาลจะออกหมายจบนน มพฤตการณจะหลบหน หรอจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน หรอจะไป
กอเหตอนตรายประการอน หรอไม หากศาลพจารณาแลวเหนวา บคคลนนไมมพฤตการณดงกลาว
ศาลจะไมออกหมายจบตามคารองของพนกงานสอบสวน ทงน เพอเปนการคมครองสทธของบคคล
ในเรองการจบ ซงเปนหลกการทรบไดรบการยอมรบในระดบสากล และปรากฏอยในปฏญญาสากล
วาดวยสทธมนษยชน ค.ศ. 1948 กตการะหวางประเทศวาดวยสทธของพลเมองและสทธทางการเมอง
ค.ศ. 1966 หลกการเพอการคมครองบคคลทกคนทถกคมขงหรอจาคก ค.ศ. 1988 รวมทงกฎหมาย
วธพจารณาความอาญาของหลายประเทศ
ฆ
DPU
ง
นอกจากนน ในการดาเนนคดอาญากบผตองหาทถกคมขงในคดอน (ไมวาจะมการอายดตว
ผตองหาไวดาเนนคด หรอไม) พนกงานสอบสวนกควรรบเรงสอบสวนดาเนนคดกบผตองหาดงกลาว
ใหเสรจสนไปโดยเรวในระหวางทผตองหานนยงถกคมขง ไมมเหตผลหรอความจาเปนอนใดทตองรอ
ใหผตองหาพนโทษในคดทถกคมขงเสยกอนจงจะเรมสอบสวนดาเนนคด การทพนกงานสอบสวน
ละเลยการปฏบตหนาทดงกลาว นอกจากจะทาใหผตองหาตองเสยสทธในการไดรบการสอบสวน
ดวยความถกตอง รวดเรว และเปนธรรม ตามทรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550
และประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 134 วรรค 3 ไดบญญตรบรองไว ยงอาจจะทาให
ผตองหาตองเสยสทธหรอประโยชนบางประการทพงไดรบตามพระราชบญญตราชทณฑฯ ในฐานะ
ผตองขงหรอนกโทษเดดขาด เชน การไดรบการพจารณาใหพกการลงโทษ การขอยายไปคมขง
ยงเรอนจาซงเปนภมลาเนา เปนตน
ดงนน เพอเปนการแกไขปญหาในเรองการอายดตวผตองหาและการดาเนนคดอาญา
กบผตองหาทถกคมขงในคดอนใหเปนไปดวยความถกตอง รวดเรว และเปนธรรม มากยงขน
วทยานพนธฉบบน จงไดเสนอแนะใหมการบญญตกฎหมายเกยวกบการอายดตวผตองหาและ
การดาเนนคดอาญากบผตองหาซงถกคมขงในคดอน ไวเปนการเฉพาะเรอง เพอใหเจาพนกงาน
ผเกยวของ (อาท ตารวจ อยการ ศาล และราชทณฑ) ถอปฏบตตามไปในทศทางเดยวกน ทงน
โดยอาศยอานาจตามความในมาตรา 5 แหงพระราชบญญตใหใชประมวลกฎหมายวธพจารณา
ความอาญา พทธศกราช 2477 ทใหนายกรฐมนตรเปนผรกษาการตามพระราชบญญตฉบบน และ
มอานาจออกกฎกระทรวง เพอวางระเบยบการงานตามหนาทใหการดาเนนคดอาญาเปนไปโดย
เรยบรอย
DPU
จ
Thesis Title The seizure of alleged offender
Author Anan Apichainan
Thesis Advisor Dr. Uthai Arthivech
Department Law
Academic Year 2012
ABSTRACT
The seizure of alleged offenders means that the investigators inform to the officers or
Departments that alleged offenders are in, under their control or detention, and be during a legal
action. The investigators also request for the co-operation from them to send or advise the
necessary matters to the investigators, if there is any release the alleged offenders from their
control or detention in order that the investigators can make a further legal action. The purpose is
to fulfill the investigation fruitfully and to be sure that there are alleged offenders under their
control for a court to make a legal action and to prevent them from escaping after their control for
a court to make a legal action and to prevent them from escaping after their releases from a prison
or jail. However, according to the operation method policy of the Royal Thai Police concerning
the mentioned matters. They set up the regulations that the investigators who want to have to
alleged offenders who are in other lawsuits and be under control or detention in other places, they
(investigators) have to request the court for issuing the warrant to arrest very quickly. After that
please quickly send the letters to seizure the alleged offenders and simultaneously send the copy
of the warrant to arrest to the controlling or detention places of alleged offenders as quick as
possible. This way of doing is against the principle in issuing the warrant to arrest or to take the
individuals under the government’s detention because such case, the alleged offenders already
been under the government’s detention or control, so, it is no need for the court to issue the
warrant to arrest as per investigators’ request again.
In such a case we found, by the study the principle in issuing the warrant to arrest of
the foreign laws, that to issue the warrant to arrest in every lawsuit. The court will consider, the
necessity in issuing such a warrant, the ones whom the court issues the warrant to arrest should
have the escaping behaviors or getting involved in the law evidences or to be dangerous in other
DPU
ฉ
aspects. If the court considered such a case and found that there would have none in such
behaviors, the court would not issue the warrant to arrest as per the police’s request so as to cover
and protect the human rights in the arrest policy which is acceptable worldwide. Besides, it’s also
in the Declaration of Human Rights 1948 and the International Regulations for the human rights
and political rights 1966 in order to cover every individual who has been detained or jailed 1988,
together with the Criminal Procedure Code in many countries.
Moreover, in conducting the criminal lawsuit with the alleged offenders who are
under detention in other cases. (it’s not the seizure of alleged offender for other action). The
investigations should expedite the investigation with the said alleged offenders to complete it as
soon as possible while the detention on them is still on. There is no reason or any necessity to
wait for the alleged offenders to be release, then the investigation should being.
The neglect to do this duty should have done wrong to the alleged offenders who lost
their rights in quickly investigation and justice according to the Thai constitution of 2550 BE. and
the Criminal Procedure Code of Thailand article 134 paragraph 3. which, of course, assures such
cases. Besides, the alleged offenders may lose their rights or some benefits that they should have
according to the decree of the Penitentiary Department about the status of the detainees or the top
dangerous prisoners such as to get the refrain from penalty consideration and transferring to their
hometown prisons.
Therefore, to solve the seizure problems for the alleged offenders and make a
criminal lawsuit with the detainees in other cases to be correct, justify and quickly. This thesis is
proposing to set up the decree for seizure the alleged offenders and to make the criminal lawsuit
with other detainees of other law cases for a special purpose only in order to be used by the
concerned officers (such as police, prosecutor, Judge and correctional officer) in the same
direction by the Authority of the article 5 of The Act Promulgating the Criminal Procedure Code
BE. 2477 in which the Prime Minister is responsible and control of the execution of this act for
that purpose, and has the power to issue Ministerial Regulation in accordance with their
respective duties, so that conducting of criminal case shall be properly carried out.
DPU
บทท 1
บทนา
1.1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา
ในคดอาญาเมอพบวามการกระทาความผดเกดขนผทถกกลาวหาวาเปนผกระทาความผด
จะตองถกนาตวเขาสกระบวนการเพอพสจนความถกผดตามทถกกลาวหาโดยเรมตนในชนการสอบสวน
ซงพนกงานสอบสวนจะเปนผทาหนาทสบสวนสอบสวนขอเทจจรงและรวบรวมพยานหลกฐานตาง ๆ
เพอพสจนความถกผดของผตองหาในคด และเมอทาการสอบสวนคดเสรจสนแลว พนกงานสอบสวน
จะสรปสานวนการสอบสวนพรอมดวยความเหนทางคดสงไปยงพนกงานอยการเพอดาเนนการตอไป
ในกรณทพนกงานสอบสวนเสนอความเหนควรสงฟองผตองหา พนกงานสอบสวนจะตองสงสานวน
พรอมตวผตองหาไปยงพนกงานอยการ เวนแตผตองหานนถกขงอยแลว หรอในกรณทรตวผกระทา
ความผด แตเรยกหรอจบตวยงไมได พนกงานสอบสวนจะสงสานวนพรอมดวยความเหนวาควรสงฟอง
หรอสงไมฟองผตองหาไปยงพนกงานอยการ หากพนกงานอยการพจารณาแลวเหนควรสงฟองผตองหา
พนกงานสอบสวนกตองดาเนนการเพอใหไดตวผตองหามาฟองคดตอไป1
ดวยเหตน การใชมาตรการบงคบเพอทจะเอาตวผถกกลาวหาหรอผตองหาไวในอานาจรฐ
จงถอวามความจาเปนเพอใหการดาเนนคดเปนไปโดยเรยบรอย เพราะการทรฐไมมตวผถกกลาวหา
หรอผตองหามาอยในอานาจการควบคม การดาเนนคดอาญากยอมไมอาจกระทาไดหรอยากตอการ
ทรฐจะดาเนนคดตอไปได2 แตทงนในการใชมาตรการบงคบดงกลาว รฐจะตองควบคมการปฏบตหนาท
ของเจาพนกงานใหอยบนพนฐานแหงการเคารพสทธและเสรภาพของผถกกลาวหาหรอผตองหา
ซงมฐานะเปนประธานในคด3 เพราะตราบใดทศาลยงมไดมคาพพากษาวาเปนผกระทาความผดแลว
กยอมเปนการอนมชอบทเจาพนกงานจะควบคมตวบคคลนนไว แตหากมความจาเปนตองควบคมตวไว
ความจาเปนโดยนยดงกลาวจะตองเปนความจาเปนตามกฎหมายเทานน มใชความจาเปนเพอใหสะดวก
ตอการปฏบตหนาทเพยงอยางเดยว นอกจากนน รฐยงตองตระหนกในเรองการดาเนนกระบวนการ
ยตธรรมทางอาญาโดยรวดเรว (Speedy Trial) ซงเปนหลกการคมครองความยตธรรมในการดาเนนคด
1 จาก ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 141-143. 2 คณต ณ นคร. (2549). กฎหมายวธพจารณาความอาญา. หนา 338-344. 3 คณต ณ นคร. (2551). ภมธรรมและบทบาทของพนกงานอยการ. หนา 20.
DPU
2
ใหเสรจสนไปโดยปราศจากความลาชาทไมมเหตผล และลดความไมยตธรรมทผถกกลาวหาหรอ
ผตองหาจะตองสญเสยไปในระหวางเวลาทถกควบคมตวหรอถกขงอยในอานาจรฐ4
แตอยางไรกตาม หากในการปฏบตหนาทของพนกงานสอบสวนปรากฏขอเทจจรงวา
ผถกกลาวหาหรอผตองหาทพนกงานสอบสวนตองการไดตวมาดาเนนคดนนไดถกควบคมหรอขง
ตามคาพพากษาหรอคาสงของศาลในอกคดหนงแลว เชนน การใชมาตรการบงคบเพอเอาตวบคคลไว
ในอานาจรฐ กอาจจะไมมความจาเปนอกตอไป เพราะกรณดงกลาวถอวาผถกกลาวหาหรอผตองหา
ไดถกคมขงอยในอานาจรฐแลว และถงแมวาจะเปนคนละคดกนกตามพนกงานสอบสวนกไมอาจ
ปฏเสธหนาทในการสอบสวนดาเนนคดใหเสรจสนไปดวยความถกตอง รวดเรว และเปนธรรม
ตามทกฎหมายกาหนดไวได ดวยเหตน สานกงานตารวจแหงชาต จงไดวางแนวทางปฏบตเกยวกบ
การดาเนนคดอาญากบผตองหาทถกคมขงในคดอน โดยกาหนดใหพนกงานสอบสวนดาเนนการ
อยางหนง ทเรยกวา “การอายดตวผตองหา” ไปยงเรอนจาหรอทณฑสถานทคมขงผตองหา เพอแจง
ใหทราบวา ผตองหาดงกลาวอยระหวางถกดาเนนคด และขอความรวมมอจากเรอนจาหรอทณฑสถาน
ใหสงตวหรอแจงใหพนกงานสอบสวนทราบ หากจะมการปลอยตวผตองหาออกไปจากการควบคม
หรอคมขง เพอทพนกงานสอบสวนจะไดนาตวผตองหาดงกลาวไปดาเนนคดตอไป
ในการขออายดตวผตองหาและดาเนนคดกบผตองหาทถกคมขงในคดอนนน แนวทาง
ปฏบตดงกลาวกาหนดใหพนกงานสอบสวนรบดาเนนการขอใหศาลออกหมายจบผตองหา หลงจาก
ศาลออกหมายจบแลว ใหรบมหนงสอขออายดตวผตองหาพรอมกบสงสาเนาหมายจบไปยงสถานท
คมขงผตองหาโดยเรว และใหพนกงานสอบสวนรบสอบสวนดาเนนคดกบผตองหาซงถกคมขงในคดอน
ใหแลวเสรจโดยไมตองรอใหผตองหาพนโทษในคดเดมกอน และในกรณทการสอบสวนเสรจสน
และมความเหนควรสงฟองผตองหาอายดตว หลงจากสงสานวนการสอบสวนใหพนกงานอยการแลว
ใหพนกงานสอบสวนหมนตดตามผลการสงคดของพนกงานอยการจนกระทงพนกงานอยการ
มคาสงฟองผตองหาทถกอายดตวตอศาล และเรอนจาไดรบหมายนดพจารณาของศาลนนแลว
หรอพนกงานอยการมคาสงเดดขาดไมฟองผตองหาอายดแลว ใหพนกงานสอบสวนรบมหนงสอ
ขอถอนอายดผตองหาดงกลาวไปยงสถานททขออายดไวโดยดวนทสด5
แนวทางปฏบตดงกลาวขางตนถอวามความสอดคลองกบหลกการดาเนนกระบวนการ
ยตธรรมโดยรวดเรว (Speedy Trial) และหลกนตธรรม (Rule of Law) เปนอยางยง เพยงแตวาในขนตอน
4 อทย อาทเวช. (2554). คมอกฎหมายวธพจารณาความอาญา เลม 3 การสอบสวน มาตรการบงคบ
ในคดอาญา. หนา 103. (ดหมายเหตทายคาพพากษาฎกาท 430/2546). 5 จาก ภาคผนวก ข. หนงสอสานกงานตารวจแหงชาต ท 0004.6/9610 ลงวนท 16 กนยายน 2546
เรอง แนวทางปฏบตเกยวกบการอายดตวผตองหา. หนา 112.
DPU
3
ของการอายดตวผตองหานน การทสานกงานตารวจแหงชาตไปกาหนดแนวทางปฏบตโดยใหพนกงาน
สอบสวนรบดาเนนการขอใหศาลออกหมายจบผตองหา ทงทขอเทจจรงปรากฏชดอยในขณะนนวา
ผตองหาทพนกงานสอบสวนรองขอใหศาลออกหมายจบอยระหวางการคมขงตามคาพพากษาหรอ
คาสงของศาลในอกคดหนง กรณดงกลาวจงอาจขดตอหลกการออกหมายจบเพอเอาตวบคคลไวใน
อานาจรฐ เพราะการทผตองหาถกคมขงอยนน ตองถอวายงไมมเหตจาเปนในการออกหมายจบผตองหา
ตามกฎหมายแตประการใด
นอกจากนน การทแนวทางปฏบตดงกลาวกาหนดใหพนกงานสอบสวนรบสอบสวน
ดาเนนคดกบผตองหาทถกคมขงในคดอนใหแลวเสรจ โดยไมตองรอใหผตองหาพนโทษในคดเดม
และใหรบมหนงสอขอถอนอายดไปยงสถานททขออายดตวผตองหาไวโดยดวนทสด เมอพนกงาน
อยการมคาสงฟองผตองหาอายดตอศาล หรอมคาสงเดดขาดไมฟองผตองหาอายด แตในทางปฏบต
กลบพบวา พนกงานสอบสวนเมอไดขออายดตวผตองหาไวแลว (สวนใหญ) มกจะรอใหผตองหา
พนโทษในคดเดมกอน จงจะไปรบตวจากเรอนจาหรอทณฑสถาน มาควบคมไวเพอสอบสวนดาเนนคด
หรอในกรณทพนกงานอยการมคาสงฟองผตองหาอายดตวตอศาล หรอมคาสงเดดขาดไมฟอง
ผตองหาอายดตว แลว แตพนกงานสอบสวนกลบไมแจงถอนอายดตวผตองหาไปยงสถานทคมขง
“โดยดวนทสด” ทงท สานกงานตารวจแหงชาต ไดสงการใหถอปฏบตโดยเครงครดแลว
กรณดงกลาวสะทอนใหเหนวา การอายดตวผตองหาและการดาเนนคดกบผตองหา
ทถกคมขงในคดอนนน ปจจบนยงคงเปนปญหาซงหนวยงานทเกยวของ (ตารวจ อยการ ศาล และ
ราชทณฑ) ควรใหความสาคญและรวมกนแกไขปญหาอยางจรงจง เพอใหการปฏบตหนาทของ
เจาพนกงานเปนไปในทศทางเดยวกน การอายดตวผตองหาอาจเปนหลกประกนในเรองการมตว
ผตองหาไวดาเนนคดได แตอยางไรกตาม เมอพนกงานสอบสวนไดขออายดตวผตองหาไวเพอการ
ดาเนนคดแลว กควรทจะรบเรงสอบสวนดาเนนคดกบผตองหาดงกลาวใหเสรจสนไปโดยเรว ทงน
เพอมใหกระทบตอสทธหรอประโยชนบางประการทผตองหามสทธจะไดรบตามกฎหมายในฐานะ
ผตองขงหรอนกโทษเดดขาด6 เชน การพกการลงโทษ หรอ การยายการคมขงไปยงเรอนจาซงเปน
ภมลาเนา ฯลฯ และทสาคญเพอมใหกระทบกระเทอนตอสทธของผตองหาในกระบวนการยตธรรม
ทางอาญา ในอนทจะไดรบการสอบสวนและดาเนนคดดวยความถกตอง รวดเรว และเปนธรรม
ตามทรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ไดบญญตรบรองและคมครองสทธไว
ดงนน วทยานพนธฉบบน จงมงศกษาเรองการอายดตวผตองหา เพอใหทราบความหมาย
เหตผล และความจาเปนของการอายดตวผตองหา โดยศกษาภายใตแนวความคดและหลกการในเรอง
การเอาตวบคคลไวในอานาจรฐและการคมครองสทธและเสรภาพของผตองหา ตลอดจนศกษาและ
6 ขนษฐนนท อภหรรษากร. (2552). วารสารผตรวจการแผนดน. ปท 2 ฉบบท 1. หนา 105-107.
DPU
4
วเคราะหสภาพปญหาในเรองการอายดตวผตองหาโดยเฉพาะในสวนทเกยวของกบการออกหมายจบ
และปญหาในทางปฏบตเกยวกบการดาเนนคดอาญากบผตองหาซงถกคมขงในคดอน และแนวทาง
ในการแกไขปญหา ทงน เพอใหการปฏบตหนาทของเจาพนกงานเปนไปอยางถกตอง เหมาะสม
และสอดคลองกบเจตนารมณของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มาตรา
40 (3),(7) ทกาหนดวา “บคคลยอมมสทธทจะใหคดของตนไดรบการพจารณาอยางถกตอง รวดเรว
และเปนธรรม และผตองหามสทธไดรบการสอบสวนอยางถกตอง รวดเรว เปนธรรม”
1.2 วตถประสงคของการศกษา
1. เพอศกษาความหมาย หลกการ เหตผล และความจาเปนในการอายดตวผตองหา
2. เพอศกษาแนวความคดและหลกการเอาตวบคคลไวในอานาจรฐ หลกเกณฑการออกหมายจบ
ของศาลตามกฎหมายไทยและกฎหมายตางประเทศ
3. เพอศกษาแนวความคดและหลกการเพอคมครองสทธเสรภาพของผตองหา กรณ ถกอายดตวไว
ดาเนนคดอาญาในระหวางทถกคมขงในคดอน
4. เพอศกษาหลกกฎหมายและแนวทางปฏบตทถกตองในเรองการอายดตวผตองหาและ
การดาเนนคดอาญากบผตองหาซงถกคมขงในคดอน
1.3 สมมตฐานของการศกษา
การอายดตวผตองหาไปยงสถานทคมขงเปนวธการอยางหนงเพอจะเอาตวบคคลทตองหา
วาเปนผกระทาความผดไวในอานาจรฐ เพอประโยชนในการดาเนนคดและเพอความสะดวกในการ
ปฏบตหนาทของเจาพนกงานในการนาตวผกระทาความผดเขาสกระบวนการยตธรรมทางอาญา
แตเนองจากในปจจบนยงไมมการบญญตหลกเกณฑและวธการเกยวกบการอายดตวผตองหาและ
การดาเนนคดอาญากบผตองหาซงถกคมขงในคดอนไวเปนกฎหมายเฉพาะเรอง ทาใหการปฏบตหนาท
ของเจาพนกงานทเกยวของเปนไปอยางไมถกตองและไมเปนไปในทศทางเดยวกน กอใหเกดความลาชา
ในการดาเนนคด ซงสงผลกระทบตอสทธเสรภาพของผตองหาในอนทจะไดรบการสอบสวนและ
ดาเนนคดดวยความถกตอง รวดเรว และเปนธรรม ดงนน วทยานพนธนจงไดเสนอใหมการบญญต
กฎหมายเกยวกบการอายดตวผตองหาและการดาเนนคดอาญากบผตองหาซงถกคมขงในคดอนไว
เปนการเฉพาะ เพอใหเจาพนกงานผเกยวของถอปฏบตตามเปนแนวทางเดยวกน ทงน โดยอาศย
อานาจตามความในมาตรา 5 แหงพระราชบญญตใหใชประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา
พทธศกราช 2477 ทใหนายกรฐมนตรเปนผรกษาการและมอานาจออกกฎกระทรวงเพอวางระเบยบ
การงานตามหนาทใหการดาเนนคดอาญาเปนไปโดยเรยบรอย
DPU
5
1.4 ขอบเขตของการศกษา
มงศกษาถงหลกเกณฑและวธการปฏบตทถกตองเกยวกบการอายดตวผตองหาและ
การดาเนนคดอาญากบผตองหาซงถกคมขงในคดอน ทงน เพอใหการปฏบตหนาทของเจาพนกงาน
ทเกยวของไมวาจะเปน ตารวจ อยการ ศาล หรอราชทณฑ กตาม เปนไปในทศทางเดยวกน ซงจะสงผล
ใหการสอบสวนและการดาเนนคดอาญากบผตองหาทถกคมขงในคดอน เปนไปอยางถกตอง รวดเรว
ตอเนอง และเปนธรรม ตามทรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ไดบญญตรบรอง
และคมครองสทธไว
1.5 วธดาเนนการศกษา
การศกษาวจยน เปนการศกษาดวยวธการวจยเอกสาร (Documentary Research) โดยศกษา
วเคราะหขอมลจากเอกสารทเปนตวบทกฎหมาย ตาราทางวชาการ งานวจย วทยานพนธ บทความ
วารสาร ความเหนของนกกฎหมาย และผลงานทางวชาการอนๆ ตลอดจนขอมลจากเวปไซดตางๆ
ทางอนเทอรเนต ทงภาษาไทย และภาษาตางประเทศ
1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ
1. ทาใหทราบถงความหมาย หลกการ เหตผล และความจาเปนของการอายดตวผตองหา
2. ทาใหทราบถงแนวความคดและหลกการเอาตวบคคลไวในอานาจรฐ หลกเกณฑการออก
หมายจบของศาล ตามกฎหมายไทยและกฎหมายตางประเทศ
3. ทาใหทราบถงแนวความคดและหลกการเพอคมครองสทธเสรภาพของผตองหา กรณ
ถกอายดตวไวดาเนนคดอาญาในระหวางทถกคมขงในคดอน
4. ทาใหทราบถงหลกกฎหมายและแนวทางปฏบตทถกตองในเรองการอายดตวผตองหา
และการดาเนนคดอาญากบผตองหาซงถกคมขงในคดอน
DPU
บทท 2
แนวคดและหลกการเอาตวบคคลไวในอานาจรฐ
การอายดตวผตองหา และการคมครองสทธของผตองหา
ในการดาเนนกระบวนการยตธรรมทางอาญาเพอพสจนความถกผดของผถกกลาวหา
ในคดนนกฎหมายวธพจารณาความอาญาไดบญญตใหการดาเนนกระบวนพจารณาตองกระทาตอหนา
หรอตองมตวผถกกลาวอยดวย เพอทบคคลดงกลาวจะไดมสทธตอสคดอยางเตมท แตเมอใดกตาม
ทรฐไมมตวผถกกลาวหาอยในอานาจรฐแลว การดาเนนคดอาญาของรฐกยอมไมอาจกระทาได
ดงนน การเอาตวบคคลไวในอานาจรฐจงถอไดวาเปนเรองจาเปนเพอใหการดาเนนคดอาญาเปนไป
โดยเรยบรอย แตอยางไรกดในการดาเนนการเพอใหไดตวผถกกลาวหาหรอผตองหามาดาเนนคด
รฐตองมการกลนกรองการปฏบตหนาทของเจาพนกงานใหอยบนพนฐานของการเคารพสทธและ
เสรภาพของบคคลเปนสาคญ เพราะตราบใดทศาลยงไมมคาพพากษาวาเปนผกระทาผดแลว กตอง
สนนษฐานไวกอนวา บคคลผนนเปนผบรสทธ และจะปฏบตตอบคคลดงกลาวเสมอนเปนผกระทา
ความผดมได ดวยเหตน ผเขยนจงมความจาเปนตองสรางความเขาใจในเรองการเอาตวบคคล
ไวในอานาจรฐ และการอายดตวผตองหา รวมไปถงการคมครองสทธของผตองหาในคด โดยศกษา
จากแนวคด ทฤษฎ หลกเกณฑ และแนวทางปฏบตตางๆ ทงน เพอเปนการคมครองสทธและ
เสรภาพของผถกกลาวหา และเพอใหการปฏบตหนาทของเจาพนกงานทเกยวของเปนไปดวยความ
ถกตอง รวดเรว และเปนธรรม
2.1 แนวความคดในเรองการเอาตวบคคลไวในอานาจรฐ
เนองจากกฎหมายวธพจารณาความอาญา แยกการดาเนนคดอาญาออกเปน 2 ขนตอน
ใหญๆ กลาวคอ “ขนตอนกอนฟอง” (Pre-trial) และ “ขนตอนหลงฟอง” (Trial) และไดยกฐานะของ
ผถกกลาวหาใหเปนประธานในคด เพอใหมสทธตางๆ และเปดโอกาสใหผถกกลาวหาไดตอสคด
อยางเตมท1 การจบ ควบคมหรอขงผถกกลาวหาในคดอาญาจงนบวาเปนมาตรการบงคบทางกฎหมาย
ทมความสาคญและมลกษณะพนฐานเชนเดยวกบมาตรการบงคบทางอาญาอนๆ ซงโดยหลกการแลว
การจบ ควบคมหรอขง เปนกระบวนการในการเอาตวผถกกลาวหามาไวในอานาจรฐ การกระทา
1 คณต ณ นคร. (2546). กฎหมายวธพจารณาความอาญา. หนา 45.
DPU
7
ดงกลาว จะตองพจารณาถงเหตแหงความจาเปนในแงทวา หากไมเอาตวผนนไวในระหวางการ
ดาเนนคดอาญาของเจาพนกงานหรอการพจารณาของศาลแลว การดาเนนคดอาญาของเจาพนกงาน
หรอการพจารณาคดของศาลจะไมอาจกระทาไดเลย แตเนองจากเหตทจะออกหมายจบกบเหต
ทจะควบคมหรอขงไดนนเปนเหตเดยวกน คอ เหตเกรงวาจะหลบหน หรอจะไปยงเหยงกบ
พยานหลกฐาน2 เหตแหงความจาเปนทงสองประการดงกลาวถอเปนปรชญาพนฐานเบองตน
ทกอใหเกดจดมงหมายของการจบ ควบคมหรอขงผถกกลาวหาในคดอาญา ซงนบวามความสาคญ
เปนอยางยง อกทงยงเปนเงอนไขทปองกนมใหเกดสภาวะแหงการลงโทษโดยกระบวนการอนมชอบ
ดวยกฎหมาย ดงนน จงเปนการสอดคลองกบแนวคดทวา “ในคดอาญาทใหสนนษฐานไวกอนวา
ผตองหาหรอจาเลยเปนผบรสทธจนกวาจะพสจนไดวาเปนผกระทาความผดโดยศาลมคาพพากษา
อนถงทสดวาเปนผกระทาความผด” (presumption of innoceco) ดวยเหตดงกลาวจดมงหมายของ
การจบ ควบคมหรอขงผถกกลาวหาในคดอาญาจงเปนไปเพอจดมงหมาย ดงน
1) เพอใหการสอบสวนดาเนนไปไดโดยเรยบรอย
2) เพอเปนหลกประกนการมตวของผตองหาเพอฟองศาล
3) เพอปองกนมใหผตองหาไปกระทาผดซาอก
4) เพอปองกนมใหผตองหาไปทาลายพยานหลกฐานหรอขมขพยาน
5) เพอปองกนการหลบหนของผตองหา
1) เพอใหการสอบสวนดาเนนไปไดโดยเรยบรอย
ในการดาเนนคดอาญากบถกกลาวหาหรอผตองหา รฐอาจมความจาเปนตองใช
มาตรการบงคบทางกฎหมาย โดยการจบ ควบคมหรอขงผถกกลาวหาหรอผตองหาในคดไวกอน
ทงน เพอเปนการสอบปากคาผถกกลาวหาหรอผตองหา เพราะหากไมมการสอบปากคาแลว
การฟองรองดาเนนคดอาญาตอศาลตอไปกยอมไมอาจกระทาได ตามมาตรา 120 แหงประมวล
กฎหมายวธพจารณาความอาญาของไทย ทบญญตวา “หามมใหพนกงานอยการยนฟองคดใด
ตอศาลโดยมไดมการสอบสวนในความผดนนกอน”
ความจาเปนประการนจงเปนการมงความสาคญไปทการสอบสวนในคดอาญา เจาพนกงาน
ผสอบสวนจะตองพจารณาวา หากไมมการควบคมหรอขงผถกกลาวหาในคดอาญานนแลว การสอบสวน
จะดาเนนไปได หรอไม การควบคมหรอขงจงมใชจะกระทาไดทกกรณ แตสามารถกระทาไดเฉพาะ
กรณทจาเปนและในขอบเขตจากดเพอใหการสอบสวนดาเนนไปไดโดยเรยบรอย ซงเนอหาสาคญ
ของหลกนอยทการสอบปากคาผถกกลาวหาในคด เพอใหเปนไปตาม “หลกฟงความทกฝาย”
2 คณต ณ นคร. (2549). กฎหมายวธพจารณาความอาญา. หนา 338-341.
DPU
8
2) เพอเปนหลกประกนการมตวของผตองหาเพอฟองศาล
การทพนกงานอยการจะยนฟองผตองหาตอศาลนน ถาตวผตองหาไมอยในอานาจศาล
พนกงานอยการจะตองนาตวผตองหาไปศาลในวนฟอง แมจะเปนชนไตสวนมลฟองกตาม กรณ
จงอาจมความจาเปนจะตองจบ ควบคมหรอขงผตองหาไวเพอปองกนมใหหลบหน มฉะนนแลว
พนกงานอยการจะฟองคดไมไดเพราะไมมตวผตองหาอยในอานาจรฐ และสาหรบกรณทมการฟองคด
ตอศาลและผถกกลาวหาตกเปนจาเลยในคดนนแลว กฎหมายวธพจารณาความอาญาวางหลกไววา
การพจารณาและการสบพยานในศาลใหกระทาโดยเปดเผยตอหนาจาเลย ดงนน หากจาเลยไมมา
การพจารณาจะดาเนนตอไปไมได การจบกมผตองหาหรอจาเลยไวจงมความจาเปนในเรองของ
เหตผลขางตน ดงนน การทจะตองสงตวผตองหาพรอมการฟองศาลกด หรอการพจารณาและ
สบพยานตองกระทาตอหนาจาเลยกด เหลานคอความจาเปนของการมตวของผตองหาในการ
ดาเนนคดอาญาของรฐนนเอง
3) เพอปองกนมใหผตองหาไปกระทาความผดซาอก
การทบคคลหนงบคคลใดถกกลาวหาวาเปนผกระทาความผด ถาหากพฤตการณและ
สงแวดลอมประกอบกบความผดทถกกลาวหาเปนทนาสงสยโดยเหตอนสมควรวา ผถกกลาวหานน
มจตใจทชวราย และเปนอนตรายตอสงคม การจบ ควบคมหรอขงในระหวางการดาเนนคดกเปน
การตดโอกาสมใหผถกกลาวหานนออกไปกระทาความผดอก
อยางไรกตาม การจบ ควบคมหรอขงในระหวางคดเปนเรองของขอยกเวน โดยหลกแลว
เจาพนกงานหรอศาลตองไมควบคมตวบคคลใหเขาถกจากดเสรภาพ เจาพนกงานจะควบคมตว
ผตองหาไวกเฉพาะในกรณทมความจาเปนเพอการดาเนนคดเทานน เพราะกฎหมายวธพจารณา
ความอาญาเปนกฎหมายทใหความคมครองสทธเสรภาพของบคคล ดงนน หากเจาพนกงานเชอวา
ผตองหาเมอถกปลอยตวไปจะไมไปกระทาความผดอก เจาพนกงานกตองปลอยตวไปดวยเหตผล
ขางตน
4) เพอปองกนมใหผตองหาไปทาลายพยานหลกฐานหรอขมขพยาน
การทจะใหผถกกลาวหาเปนอสระในระหวางการสอบสวนหรอพจารณาคด อาจทาให
บคคลนนออกไปขมขพยานหรอไปทาลายพยานหลกฐาน โดยเฉพาะหากผถกกลาวหาเปนผทม
อทธพลดวยแลว อาจจะกระทาการอยางใดอยางหนง เพอทาใหเสยหายแกรปคดไดหรออาจจะทา
ใหผทจะมาเปนพยานเกรงกลว อาจไมกลาใหการเปนพยาน ซงจะทาใหคดของรฐเสยหายได
5) เพอปองกนการหลบหนของผตองหา
ความจาเปนในเรองการจบ ควบคมหรอขงอกประการหนงกคอ ปองกนไมใหผถกกลาวหา
หลบหนจากการดาเนนคดและการลงโทษ ซงหากบคคลนนไดกระทาความผดจรงและโทษทณฑ
ทจะไดรบนนรายแรง ผถกกลาวหาอาจเกรงกลวและหลบหนไป ฉะนน ถาหากขอเทจจรงปรากฏ
DPU
9
ชดเจนวา ไมสามารถปลอยตวได กไมควรจะปลอยตวไปจากการควบคมหรอขง ประกอบกบ
หลกของกฎหมายอาญายงยอมรบใหมอายความการลงโทษ ทาใหมทางเลอกอกทางหนงท
ผถกกลาวหาจะเลอกเอาการหลบหนเปนระยะเวลายาวนานจนพนอายความลงโทษทจะตองถกลงโทษ
ในความผดนนเสย และถาหากความสามารถของรฐในการตดตามตวผกระทาผดไมมประสทธภาพ
กยงทาใหผถกกลาวหามความเชอมนวาเมอตนหลบหนไปไดแลวกจะไมถกลงโทษอก
อยางไรกตาม ความจาเปนเพอใหไดตวผถกกลาวหามาดาเนนคดและรบโทษตาม
คาพพากษานน อาจเปนเพยงความจาเปนในลาดบรอง เพราะกรณอาจไมมการบงคบโทษในคดนน
เลยกเปนได แมศาลจะพพากษาวาจาเลยไดกระทาความผดจรง เปนตนวาศาลพพากษาใหรอการ
กาหนดโทษหรอรอการลงโทษจาเลยไว
2.2 แนวความคดและหลกการอายดตวผตองหา
ในการดาเนนคดอาญาเพอพสจนความถกผดของผถกกลาวหาในคดนน กฎหมาย
วธพจารณาความอาญาของไทยไดบญญตใหการดาเนนคดเกอบทกขนตอนตองกระทาตอหนา
จาเลยหรอตองมตวผตองหาหรอจาเลยอยดวยในการดาเนนคด ดงทปรากฏในบทบญญตมาตรา
ตางๆ เชน
มาตรา 142 วรรคสาม “...ในกรณทเสนอความเหนควรสงฟอง ใหพนกงานสอบสวน
สงสานวนพรอมกบผตองหาไปยงพนกงานอยการ เวนแตผตองหานนถกขงอยแลว...”
มาตรา 165 วรรคแรก “ในคดซงพนกงานอยการเปนโจทก ในวนไตสวนมลฟอง
ใหจาเลยมาหรอคมตวมาศาล ใหศาลสงสาเนาฟองแกจาเลยรายตวไป เมอศาลเชอวาเปนจาเลยจรง
แลว ใหอานและอธบายฟองใหฟง และถามวาไดกระทาผดจรงหรอไม จะใหการตอสอยางไรบาง
คาใหการของจาเลยใหจดไว ถาจาเลยไมยอมใหการกใหศาลจดรายงานไว และดาเนนการตอไป...”
มาตรา 172 “ การพจารณาและสบพยานในศาล ใหทาโดยเปดเผยตอหนาจาเลย เวนแต
บญญตไวเปนอยางอน
เมอโจทกหรอทนายโจทกและจาเลยมาอยตอหนาศาลแลว และศาลเชอวาเปนจาเลยจรง
ใหอานและอธบายฟองใหจาเลยฟง และถามวาไดกระทาผดจรงหรอไม จะใหการตอสอยางไรบาง
คาใหการของจาเลยใหจดไว ถาจาเลยไมยอมใหการ กใหศาลจดรายงานไวและดาเนนการพจารณา
ตอไป...”
จากบทบญญตกฎหมายขางตนจงไมอาจปฏเสธไดเลยวาในการดาเนนคดอาญานน
การมตวผกระทาผดไวดาเนนคดเปนเรองทสาคญและจาเปนตอการดาเนนกระบวนการยตธรรม
ทางอาญาเปนอยางยง เพราะรฐไมอาจดาเนนคดไปฝายเดยวโดยทไมมตวผกระทาผดหรอดาเนน
DPU
10
กระบวนพจารณาและพพากษาคดไปโดยทยงไมไดตวผถกกลาวหาหรอผตองหามาอยในอานาจรฐ
ฉะนนการดาเนนการเพอใหไดตวผถกกลาวหามาดาเนนคดหรอการใชมาตรการบงคบกบผถกกลาวหา
จงถอวามความจาเปน เพราะหากรฐไมอาจใชมาตรการบงคบกบผถกกลาวหาไดเลย การดาเนนคด
ของรฐกยอมไมอาจกระทาได หรอยากตอการทรฐจะดาเนนคดกบผถกกลาวหาได
ยกตวอยาง กรณทผถกกลาวหาหรอผตองหาถกคมขงอยในเรอนจาหรอทณฑสถาน
ตามคาพพากษาหรอคาสงของศาลในอกคดหนง เมอเจาพนกงานตารวจหรอพนกงานสอบสวน
สบทราบทอยและมความจาเปนตองการตว มาดาเนนคดในอกคดหนง การออกหมายเรยกหรอการ
จบกมตวผตองหาโดยปกตวธยอมไมอาจนามาใชได เนองจากบคคลดงกลาวอยในระหวางคมขง
หรอในกรณทผตองหาถกฝากขงอยในเรอนจาหรอทณฑสถานตามคาสงของศาลในอกคดหนง
และไดรบอนญาตจากศาลใหประกนตว หากภายหลงผตองหาหลบหนการประกนตว กรณยอม
เปนการยากทเจาพนกงานตารวจหรอพนกงานสอบสวนจะตดตามตวผตองหาหรอผถกกลาวหา
มาดาเนนคดไดโดยงาย
แตอยางไรกด การทมตวผถกกลาวหาอยในอานาจรฐแลวกใชวาการดาเนนคดอาญา
จะเปนไปโดยสะดวกทกกรณ ยกตวอยางกรณทผถกกลาวหาหรอผตองหาทพนกงานสอบสวน
ตองการตวไวดาเนนคด ถกคมขงตามคาพพากษาหรอคาสงของศาลในอกคดหนง (ถอวามตวอยใน
อานาจรฐแลว) แตดวยเหตทผตองหาไดกอคดไวในหลายทองทและถกคมขงอย ณ เรอนจาหรอ
ทณฑสถาน ซงอยนอกเขตอานาจศาลทพนกงานอยการจะยนฟองคดได ดงนน หากพนกงาน
สอบสวนไดไปตดตอแจงขอกลาวหาตามกฎหมาย และปรากฏวาคดนนอยในอานาจศาลแขวง
ซงจะตองสงตวผตองหาไปยงพนกงานอยการเพอยนฟองคดตอศาล ภายใน 48 ชวโมง ตาม
พระราชบญญตจดตงศาลแขวงและวธพจารณาความอาญาในศาลแขวงฯ ในทางปฏบตหากผตองหา
ถกคมขงอยในเรอนจาหรอทณฑสถานทอยใกลหรออยในเขตอานาจศาล การเบกตวผตองหาจาก
เรอนจาหรอทณฑสถานไปศาล กยงพอทจะดาเนนการไดทนเวลา แตหากผตองหาถกคมขง
อยในเรอนจาหรอทณฑสถานทตงอยในตางจงหวด การดาเนนการดงกลาวอาจไมทนเวลา
ทกฎหมายกาหนด
หรอในกรณทผตองหาถกคมขงอยในเรอนจาหรอทณฑสถานซงอยในเขตอานาจศาล
ทพนกงานอยการสามารถยนฟองคดได เมอพนกงานสอบสวนไดตดตอแจงขอกลาวหาและ
สอบปากคาผตองหาเรยบรอยแลว ตอมาในระหวางดาเนนการปรากฏวาผตองหาดงกลาวถกโอนยาย
การคมขงไปยงเรอนจาแหงอนเพอดาเนนคดในเขตอานาจศาลอน กรณดงกลาวกอาจทาใหการ
ดาเนนคดของพนกงานสอบสวนตองหยดชะงกลง เนองจากพนกงานสอบสวนไมมตวผตองหา
สงใหพนกงานอยการยนฟองคดตอศาลตามกฎหมาย เปนตน
DPU
11
จากปญหาดงกลาวทาใหพนกงานสอบสวน (สวนใหญ) มกจะรอใหผตองหาทตองการตว
ไวดาเนนคด พนโทษในคดเดมเสยกอน พนกงานสอบสวนจงจะไปรบตวจากเรอนจาหรอทณฑสถาน
มาควบคมตวไวเพอดาเนนคดตอไป ทงน เพอมใหเกดความยงยากในการสงตวผตองหาไปดาเนนคด
ในชนพนกงานอยการ แตอยางไรกด เนองจากกาหนดวนพนโทษทคานวณไวตามหมายขงของศาล
กบวนทเรอนจาหรอทณฑสถานจะปลอยตวผตองหาดงกลาวอาจไมตรงกน เพราะในขณะทถกคมขง
ผตองหารายนนๆ อาจไดรบพระราชทานอภยโทษในวาระตางๆ หรอไดรบการลดวนตองโทษจาคก
หรอไดรบการพกการลงโทษ ฯลฯ ทาใหผตองหาไดรบการปลอยตวไปกอนครบกาหนดตามหมายขง
พนกงานสอบสวนจงไมอาจทราบไดแนชดวาผตองหาทตองการตวมาดาเนนคดนนจะพนโทษ
หรอไดรบการปลอยตวไปจากเรอนจาหรอทณฑสถานเมอใด
ดงนน การทพนกงานสอบสวนมหนงสอแจงไปยงเรอนจาหรอทณฑสถานเพอให
ทราบวาผตองหาดงกลาวอยระหวางถกดาเนนคด และขอความรวมมอจากเรอนจาหรอทณฑสถาน
ใหสงตวหรอแจงใหพนกงานสอบสวนทราบลวงหนา หากจะมการปลอยตวผตองหาออกไปจาก
การควบคมหรอคมขง (ทเรยกวา “การอายดตวผตองหา”) เพอทพนกงานสอบสวนจะไดนาตว
ผตองหาไปดาเนนคดตอไป จงถอวามความจาเปนตอการดาเนนคดของพนกงานสอบสวนเปนอยางยง
“การอายดตวผตองหา” จากการศกษาพบวา สานกงานตารวจแหงชาต หรอ กรมตารวจ
(เดม) ไดกาหนดใหพนกงานสอบสวนถอปฏบตตามระเบยบกรมตารวจวาดวยการอายดผตองขง
ยงเรอนจา (ฉบบท 2) ลงวนท 2 พ.ค. 2517 (ลกษณะท 6 บทท 13 ขอ 168) ดงน
“...เพอใหการปฏบตเกยวกบการอายดตวผตองขงไดเปนไปโดยสะดวกเรยบรอย
สมความประสงคของทางราชการ ใหปฏบตดงตอไปน
ก. เรอนจาพเศษกรงเทพมหานคร เรอนจากลางคลองเปรม และทณฑสถานหญง
(1) เมอพนกงานสอบสวน สถานตารวจนครบาลใดในกรงเทพมหานครขออายดตว
ผตองขงไวตอเรอนจาพเศษกรงเทพมหานครแลวใหรบสาเนาคาขออายดตวสงสถานตารวจนครบาล
สาราญราษฎร สวนการขออายดตวผตองขงตอเรอนจากลางคลองเปรมหรอทณฑสถานหญง ใหรบ
สาเนาคาขออายดตวสงสถานตารวจนครบาลเตาปน เพอใหสถานตารวจนครบาลสาราญราษฎร
หรอสถานตารวจนครบาลเตาปน แลวแตกรณใชเปนหลกฐานในการตดตอขอรบตวผตองอายด
จากเรอนจา
(2) เมอเรอนจาจะปลอยตวผตองขงทพนกงานสอบสวนขออายดไวตามใน (1)
ทางเรอนจาจะแจงไปยงสถานตารวจนครบาลสาราญราษฎร หรอสถานตารวจนครบาลเตาปน
แลวแตกรณใหทราบลวงหนา
DPU
12
(3) ใหสถานตารวจนครบาลสาราญราษฎร หรอสถานตารวจนครบาลเตาปน แลวแตกรณ
สงเจาหนาทไปรบตวผตองอายดนนไปจากเรอนจา แลวแจงใหพนกงานสอบสวนผขออายดสง
เจาหนาทไปรบตวผตองอายดนนจากสถานตารวจนครบาลสาราญราษฎร หรอสถานตารวจนครบาล
เตาปนแลวแตกรณ เพอดาเนนการตอไป
ข. เรอนจาจงหวดอนนอกจากจงหวดพระนครและจงหวดธนบร
(1) การอายดตวผตองขงทเรอนจาแตละแหง (นอกจากจงหวดพระนครและจงหวด
ธนบร) ใหผกากบการตารวจภธรจงหวด หรอผบงคบกองตารวจภธรอาเภอ ทเรอนจานนตงอยในเขต
ทองทสวนกลาง ทาหนาทในการขออายด รบและสงตวผตองอายด
(2) เมอพนกงานสอบสวนอาเภอใดในจงหวดทเรอนจาตงอยประสงคจะขออายดตว
ผตองขงทเรอนจาแหงนนแลว ใหแจงตอผกากบการหรอผบงคบกองตารวจดงกลาวใน (1) เปนของ
ผขออายด แตถาเปนกรณรบดวน ซงพนกงานสอบสวนจาเปนตองขออายดตรงตอเรอนจาเอง
เมออายดแลว พนกงานสอบสวนตองแจงการอายดใหฝายตารวจผมหนาทในการนทราบดวย
เพอเปนหลกฐานในการรบและสงตวผตองอายดตอไป
(3) เรอนจาจะปลอยตวผตองขงทมการอายดตามทกลาวไวใน (2) ตองแจงใหผกากบการ
ตารวจภธรจงหวด หรอผบงคบกองตารวจภธรอาเภอดงกลาวใน (1) ทราบ
(4) การรบและสงตวผตองอายด ใหเปนหนาทของผกากบการ หรอผบงคบกอง
ผมหนาทในการอายด จดเจาหนาทตารวจไปรบและสงตวผตองอายด
(5) คาพาหนะและคาเบยเลยงเดนทาง ตลอดจนคาใชจายตางๆ ทตองจายไปในการน
ทงหมด ใหเบกจายจากเงนคาใชสอยของกระทรวงมหาดไทย”
ตอมา ในป พ.ศ. 2546 ไดมการแกไขหลกเกณฑการปฏบตเกยวกบการอายดตวผตองหา
เนองจากสานกงานตารวจแหงชาต ไดมหนงสอหารอไปยงสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา
ในประเดนปญหาเกยวกบการดาเนนการตามมาตรา 136 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา3
ซงคณะกรรมการกฤษฎกา (คณะท 11) ไดพจารณาปญหาขอหารอของสานกงานตารวจแหงชาต แลว
มความเหนวา กรณตามมาตรา 136 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ทวา “พนกงาน
สอบสวนจะจบและควบคมหรอจดการใหจบหรอควบคมผตองหาหรอบคคลใด ซงระหวางการ
สอบสวนปรากฏวาเปนผกระทาความผดนน ไมถอเปนเหตจาเปนอยางอนตามทมกฎหมายบญญต
ใหเจาพนกงานมอานาจจบไดโดยไมมหมาย ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 มาตรา
237 วรรคหนง ดงนน เจาพนกงานจะตองขอหมายจบจากศาลเสยกอน”
3 จาก ภาคผนวก ค. บนทกสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา เรอง หารอปญหาขอกฎหมายเกยวกบการ
จบกมตามมาตรา 78 มาตรา 117 มาตรา 134 มาตรา 136 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา. หนา 113.
DPU
13
ดวยเหตดงกลาว สานกงานตารวจแหงชาตจงกาหนดแนวทางปฏบต เกยวกบการ
อายดตวผตองหาใหพนกงานสอบสวนถอปฏบตเสยใหม ตามหนงสอสานกงานตารวจแหงชาต
ท 0004.6/9610 ลงวนท 16 กนยายน 2546 เรอง แนวทางปฏบตเกยวกบการอายดตวผตองหา โดยกาหนด
“...ใหพนกงานสอบสวนทตองการไดตวผตองหาซงถกคมขงในคดอนรบดาเนนการขอใหศาล
ออกหมายจบ หลงจากศาลออกหมายจบแลว ใหรบมหนงสอขออายดตวผตองหา พรอมกบ
สงสาเนาหมายจบไปยงสถานทคมขงผตองหาโดยเรว ในกรณทศาลไมออกหมายจบผตองหาซงถก
คมขงในคดอนไมวาดวยเหตใดๆ พนกงานสอบสวนไมสามารถมหนงสอขออายดตวผตองหาได
หากผตองหาไดรบการปลอยตวจากสถานท คมขง และพนกงานสอบสวนยงมความจาเปน
ตองไดตวผตองหาดงกลาวไวเพอสอบสวนดาเนนคด ใหพนกงานสอบสวนออกหมายเรยกผตองหา
หากผตองหาไมมาตามหมายเรยกหรอตามนดโดยไมมขอแกตวอนควรกด ไดหนไปกด จงรองขอ
ตอศาลใหออกหมายจบตอไป...
ใหพนกงานสอบสวนรบสอบสวนดาเนนคดกบผตองหาซงถกคมขงในคดอนใหแลวเสรจ
โดยไมตองรอใหผตองหาพนโทษในคดเดม และในกรณทการสอบสวนเสรจสนและมความเหน
ควรสงฟองผตองหาอายด หลงจากสงสานวนการสอบสวนใหพนกงานอยการแลว ใหพนกงาน
สอบสวนหมนตดตามผลการสงคดของพนกงานอยการ จนกระทงพนกงานอยการมคาสงฟอง
ผตองหาทถกอายดตอศาล และเรอนจาไดรบหมายนดพจารณาของศาลนนแลว หรอพนกงานอยการ
มคาสงเดดขาดไมฟองผตองหาอายดแลว ใหพนกงานสอบสวนรบมหนงสอขอถอนอายดผตองหา
ดงกลาวไปยงสถานททขออายดไวโดยดวนทสด...”
นอกจากนน สานกงานตารวจแหงชาต ยงไดมหนงสอ ท 0011.233/01284 ลงวนท 25
มนาคม 2553, หนงสอ ท 0011.25/3828 ลงวนท 12 ตลาคม 2553 แจงกาชบการปฏบตเกยวกบการ
อายดตวผตองหา และหนงสอสานกงานตารวจแหงชาต ท 0004.6/558 ลงวนท 18 มกราคม 2542
เรอง กาชบการปฏบต เก ยวกบการดาเนนคดกบผตองหาทมการอายดตว ตามลาดบ และ
จากการศกษายงพบขอมลทเกยวของกบการอายดตวผตองหาและการดาเนนคดกบผตองหาทม
การอายดตวในหนงสอของกรมราชทณฑ และสานกงานอยการสงสด หรอ กรมอยการ (เดม)
เชน หนงสอกรมราชทณฑ ท มท 1005/3596 ลงวนท 2 กนยายน 2529 เรอง การสงตวผทถกคมขง
ไปฟองศาล, หนงสอกรมราชทณฑ ท มท 1005/ว 109 ลงวนท 2 กนยายน 2529 เรอง การสงตว
ผทถกคมขงไปฟองศาล, หนงสอกรมราชทณฑ ดวนมาก ท มท 1005/ว.32 ลงวนท 29 มนาคม 2534
เรองการโอนตวผตองขงและการขอโอนตวผตองขงไปดาเนนคดทเรอนจาหรอทณฑสถานอน,
หนงสอกรมราชทณฑ ท มท 0906/ว 154 ลงวนท 31 พฤษภาคม 2537 เรอง แจงทางปฏบตเกยวกบ
การลดวนตองโทษจาคก, หนงสอกรมอยการ ท มท 1203/ว 85 ลงวนท 28 ตลาคม 2529 เรอง
DPU
14
การดาเนนคดกบผตองหาและผทถกคมขงอยในเรอนจาตามคาพพากษาของศาลอน, หนงสอ
สานกงานอยการสงสด ท อส (สฝปผ.)0018/ว 145 ลงวนท 30 กนยายน 2541 เรอง แนวทางปฏบต
ในการรบสานวนการสอบสวนจากพนกงานสอบสวน เปนตน4
2.3 แนวความคดและหลกการคมครองสทธผตองหา
สทธและเสรภาพของบคคลเปนเรองความชอบธรรมทพงมในสงคม แมวาบคคลนน
จะตกอยในฐานะผตองหาในคดอาญากตาม ในประเทศเสรประชาธปไตยสวนใหญถอวาการ
ใหความคมครองในเรองสทธและเสรภาพของบคคลเปนสงทมความจาเปนและสาคญอยางยง
ทรฐจกตองดาเนนการใหสงเหลานแกประชาชน (โดยเสมอกน) และคมครองสงเหลานแกประชาชน5
อยางไรกด ในการศกษาเรอง “สทธเสรภาพ” โดยเฉพาะการศกษาเพอคมครองสทธเสรภาพของ
ผตองหาหรอบคคลผถกกลาวหาในคดอาญานน มความจาเปนอยางยงทจะตองทราบความหมาย
ของสทธเสรภาพของบคคลวา “สทธ” (Rights) และ “เสรภาพ” (Liberty) นน มความหมายวา
อยางไร เนองจาก คาวา “สทธ” และ “เสรภาพ” เปนคาทมความผกพนซงกนและกน จนไมอาจทจะ
แยกกลาวถงคาใดคาหนงไวโดยเฉพาะได ดงนน จงไดมนกวชาการใหความเหนไว ดงน
ศาสตราจารย ดร.หยด แสงอทย ไดกลาวถงสทธเสรภาพไว ดงน6
ความหมายของคาวา “สทธ” มความเหนอย 2 ความเหน คอ
ความเหนท 1 เหนวา “สทธ” หมายถง “อานาจทกฎหมายใหแกบคคลในอนทจะ
มเจตจานง” (Willensmacht) เชน ในการทบคคลใดมกรรมสทธเหนอทรพย บคคลนนยอมมอานาจ
ทจะมเจตจานงทจะครอบครองทจะใชสอย หรอทจะจาหนายทรพยนน โดยเขาจะใชอานาจนน
หรอไม กได หรอจะใชอานาจดงกลาวแตเพยงบางประการกได แลวแตเจตจานง (Will) ของเขา
ความเหนท 1 นจะเหนไดวา ความสาคญอยท “อานาจ” (Macht) ทกฎหมายใหแกบคคล
ความเหนท 2 เหนวา “สทธ” คอ “ประโยชนทกฎหมายคมครองให” ความเหนน
นกกฎหมายเยอรมนเปนผคดขน(Jhering) ผทมความเหนในประการท 2 น จงเนนหนกไปท
“วตถประสงค” (Zweek) ของสทธ กลาวคอ การทกฎหมายใหอานาจแกบคคลทจะมเจตจานง
(Willensmacht) กเพอประโยชนอยางใดอยางหนงซงบคคลมงประสงค ฉะนนจงควรจะถอวา
“สทธ” เปน “ประโยชน” ทกฎหมายคมครองมากกวาทจะเปน “อานาจ” สวนบคคลทไมเหนดวย
4 จาก ภาคผนวก ฉ-ฐ. หนา 128-147. 5 สพศ ประณตพลกรง. (2528). การคมครองสทธเสรภาพผตองหาโดยองคกรตลาการ
ในชนการพจารณา: ศกษาเปรยบเทยบกรณไทยและสหรฐอเมรกา. หนา 8. 6 หยด แสงอทย. (2509). ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป. หนา 205.
DPU
15
กบความเหนท 2 น เหนวา การทจะถอวา “สทธ” เปนประโยชนทกฎหมายคมครองใหนนแคบไป
เพราะม “สทธ” เปนจานวนมากทไมเปนประโยชนแกเจาของสทธนนๆ
ศาสตราจารย ดร.หยด แสงอทย ไดแสดงความเหนทงสองความคดเหนวา เปนการมอง
ในเรองสทธไปคนละแง โดยความเหนท 1 มองไปในแงเนอหา (Inhalt) สวนความเหนท 2 มองไป
ในแงจดประสงคของสทธ (week) แตควรจะอธบายความหมายของคาวา “สทธ” วา “ไดแกประโยชน
ทกฎหมายรบรองและคมครองให”7
สาหรบ “เสรภาพ” นน ศาสตราจารย ดร.หยด แสงอทย ไดเปรยบเทยบกบ “สทธ” วา
เปนสงทคลายคลงกน และยงไดกลาวอกวา “เสรภาพ (Liberty) ตามตาราธรรมศาสตรขององกฤษ
ไดแยก “เสรภาพ” ออกจาก “สทธ” ซงตามกฎหมายภาคพนยโรปไมไดแยกเสรภาพออกไปตางหาก
โดยจดเขาอยในจาพวกสทธตามกฎหมายมหาชน แตตามกฎหมายองกฤษ เสรภาพอาจเปนเรอง
กฎหมายเอกชนกได แซลมอนด (Salmond) ไดใหความหมายของคาวา “เสรภาพ” ไววา เปนประโยชน
ซงบคคลไดมาโดยปราศจากหนาทในทางกฎหมายใด ๆตอตนเอง กลาวคอ เปนสงทบคคลอาจกระทาได
โดยจะไมถกปองกนขดขวางโดยกฎหมายเปนประโยชนทบคคลจะกระทาการใดๆ ไดตามชอบใจ...” 8
ศาสตราจารย ดร.บวรศกด อวรรณโณ ไดกลาวถง “สทธเสรภาพ” ไววา9
“เสรภาพ” คอ อานาจทจะกระทาการอะไรกได หรอไมประพฤตอยางใดอยางหนง
(มอานาจทจะเลอกประพฤต) ซงกอใหเกดหนาทเชงปฏเสธแกผอนทจะไดเขามารบกวนการใชอานาจ
เลอกประพฤตของเรา และในทานองเดยวกนกกอใหเกดหนาทใหเราไมสามารถเขาไปรบกวน
การใชอานาจเลอกประพฤตของผอน สวน “สทธ” นน หมายถง อานาจทจะใหผอนตองกระทาหรอ
งดเวนกระทาการบางอยาง ตามทเรามสทธอนเปนการบงคบใหคนอนตองกระทาตามสทธของเรา
ศาสตราจารย วชา มหาคณ ไดกลาวถงสทธเสรภาพไววา10
“สทธ” หมายถง การทบคคลจะพงกระทาไดภายในขอบเขตของกฎหมาย กลาวอกนย
หนง สทธของบคคลจะตองมกฎหมายรบรอง หรอยอมบงคบให สวนเสรภาพหมายถงการทบคคล
สามารถทาสงหนงสงใดไดโดยไมถกรบกวน ทงนโดยไดรบความคมครองจากรฐ สทธและเสรภาพ
จงมลกษณะทคลายคลงกน แตเสรภาพมลกษณะเปนสทธตามธรรมชาต (Natural Rights) ซงม
ความหมายวา ในการใชชวตสวนตวของบคคลในรฐมขอบเขตทรฐจะไมเขาไปแทรกแซง
7 หยด แสงอทย. (2529). ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป. หนา 206. 8 หยด แสงอทย. (2529). แหลงเดม. หนา 210-211. 9 บวรศกด อวรรณโณ. (2538). กฎหมายมหาชน เลม 3 ทมาและนตวธ. หนา 348. 10 วชา มหาคณ. (2524). “ผลกระทบของกฎหมายทไมเปนธรรมตอสทธของประชาชน
ในกระบวนการยตธรรม.” วารสารนตศาสตร, 11, 4. หนา 564.
DPU
16
ศาสตราจารย ดร.วรพจน วศรตพชญ ไดกลาวถง “สทธเสรภาพ”ไววา11
“สทธ” (Rights) คอ อานาจทกฎหมายรองรบใหแกบคคลในอนทจะกระทาการ
เกยวของกบทรพยหรอบคคลอนฯ
“เสรภาพ” (Liberty) ไดแก ภาวะของมนษยทไมอยภายใตการครอบงาของผอนภาวะท
ปราศจากการถกหนวงเหนยวขดขวาง กลาวโดยสรป เสรภาพ คออานาจของบคคลในอนทจะ
กาหนดตนเอง (self-determination) โดยอานาจน บคคลยอมเลอกวถชวตของตนไดดวยตนเอง
เสรภาพจงเปนอานาจทบคคลมอยเหนอตนเอง
“สทธกบเสรภาพ แมจะคลายคลงกนในขอทวาตางกเปนอานาจทกฎหมายรบรองใหแก
บคคล แตกแตกตางกนในขอสาระสาคญอนมอาจมองขามเสยได สทธเปนอานาจของบคคล
ในอนทจะเรยกรองใหบคคลอนอกคนหนง หรอหลายคน กระทาการหรอละเวนกระทาการอยางใด
อยางหนงโดยเฉพาะเจาะจงใหเกดประโยชนแกตน เสรภาพเปนอานาจของบคคลในอนทจะกระทา
ในสงทตนประสงคจะกระทา และทจะไมกระทาในสงทตนไมประสงคจะกระทา แมวาการมอานาจ
ดงกลาวจะมผลกอใหเกดหนาทแกผอน แตหนาทนนกเปนเพยงหนาททจะตองละเวนจากการ
กระทาใดๆ ทเปนอปสรรคขดขวางการใชเสรภาพของเขาเทานน”
แนวความคดทางกฎหมายในเรองสทธและเสรภาพ (Legal Concept) ถอวาเปนอานาจ
อนชอบธรรม แตเดมผทจะมอานาจใชไดจะตองมตาแหนงฐานะพเศษ (A Special Position) ในสงคม
เชน พระมหากษตรย และสมเดจพระสนตะปาปา และในสมยโรมนใหเปนอานาจของหวหนา
ครอบครว (สาม-บดา) ทเรยกวา Patria Potestas ทจะดาเนนการใดๆทเหมาะสมตอภรรยาบตรหรอ
ผสบสายสกล ตอมาไดขยายครอบคลมไปถงชวตและความเปนตายของผทอยใตอานาจเหลานนดวย
ดงนน สถานภาพของบคคลจงเปนตวกาหนดระดบอานาจอนชอบธรรมในเรองสทธเสรภาพเชนกน
ผทมสถานภาพทตากวายอมมอานาจอนชอบธรรมทนอยกวา รวมไปถงการไดรบความคมครอง
ทนอยกวาตามไปดวย12 โดยปจจยทเปนตวกาหนดใหสถานภาพของบคคลเปนเชนนน อาจจะเกด
จากกฎหมาย จารตประเพณ หรอความเชออยางแรงกลาทถอปฏบตตอๆ กนมากได ดงนน
แนวความคดดงกลาวทวา “สทธเสรภาพหรออานาจอนชอบธรรมเปนของเฉพาะตาแหนงฐานะหรอ
สถานภาพ” ตอมาจงไดมการขยายแนวความคดดงกลาวไปวา “ใหมนษยทกคนมสทธเสรภาพ
และควรไดรบการคมครองอยางเทาเทยมกนดวย ไมวาบคคลนนจะอยในฐานะใดของสงคมกตาม
แมแตตกเปนผถกกลาวหาในคดอาญา กพงไดสทธเสรภาพภายใตกฎหมาย และไดรบการคมครอง
สทธเสรภาพอยางเสมอภาคเชนกน”
11 วรพจน วศรตพชญ. (2538). สทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญ. หนา 21-23. 12 นพนธ สรยะ. (2525). ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป หนวยท 5 เรองสทธ. หนา 11.
DPU
17
“สทธมนษยชน” กบการคมครองสทธเสรภาพของบคคล นน คาวา “สทธมนษยชน”
(Human Rights) มาจากแนวความคดของทางตะวนตก ซงอาจจะมาจากคาวา Right of man ทแปล
มาจาก droits del’homme ในภาษาฝรงเศส ซงคาวา Droits del’homme ปรากฏในเอกสารสาคญ
ในทางประวตศาสตรทมชอ เรยกวา ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน และพลเมอง (Declaration
des droits del’Homme et de Citoyen) และแนวความคดในเรอง “สทธมนษยชน” นน กไดรบการยอมรบ
มานานโดยเขามาแทนทสงเดมทเรยกวา “สทธตามธรรมชาต” (Natural Rights) ซงปรชญาเมธสโตอก
(Stoics) ในสมยกรก เปนผคดคนขนจากรากฐานของกฎหมายธรรมชาต (Natural Law) โดยอธบาย
คาวา “สทธตามธรรมชาตนนมอยกบตวมนษยทกคนตลอดเวลา สทธเหลานมใชอภสทธของบคคล
ใดบคคลหนงโดยเฉพาะ หากแตเปนความชอบธรรมทมนษยทกคนจะพงม โดยเหตทเขาเกดมาเปน
มนษยและเปนผมเหตผล” โดยแนวคดในเรองสทธมนษยชนนมทใชอยในแนวคดเรองอนๆ ดวย เชน
หลกนตธรรม (The rule of Law)
สาหรบลกษณะทสาคญของกฎมายธรรมชาต นน เปนกฎหมายทใชไดโดยไมจากดเวลา
ไมมขอบเขตในดานสถานทของการบงคบใช และประการสดทาย ไดแก การอยเหนอกฎหมายของรฐ
หากรฐออกกฎหมายขดแยงกบกฎหมายธรรมชาตแลว (ยอมจะไมมผลใชบงคบ) แนวคดในเรอง
สทธตามธรรมชาตมสวนชวยผลกดนใหเกดแนวคดเรองการคมครองสทธเสรภาพของปจเจกชน
ในลกษณะทเปนรปธรรมมากขนตามลาดบในสวนตางๆ ของโลก เชน13
ประเทศองกฤษ
หลกฐานทเปนเอกสารสาคญทางประวตศาสตรอนแสดงถงการคมครองสทธเสรภาพ
ของบคคลทมชอเสยง คอ Magna Carta (The Great Charter) ซงปรากฏขนในราวป ค.ศ. 1215
เปนเอกสารทใหความคมครองสทธเสรภาพขององกฤษ โดยมบทบญญตรวมทงสน 63 ขอ ขอความ
ทสาคญทกลาวถงการใหความคมครองสทธเสรภาพของบคคลทอยในฐานะผตองหา สรปไดดงน
1. หามการปฏเสธ หรอทาใหความยตธรรมลาชา
2. การงดเวนการใชกฎหมาย หรอการงดเวนการใชกฎหมายบงคบแกบคคลใดบคคล
หนง จะกระทาไมได (Equality before the law)
3. บคคลใดจะถกจบกม กกขง ขบไล หรอรบทรพยสนหาไดไม เวนแตจะไดรบการ
พจารณาโดยบคคลชนเดยวกบเขา (His Peers) และตามกฎหมายบานเมอง
หลกในขอสดทายดงกลาว กอใหเกดหลกเสรภาพสวนบคคล (Personal liberty) และ
ไดพฒนาในระยะตอมาจนกอใหเกดกระบวนการ (Due Process of Law) รวมทงระบบการพจารณา
13 เสยงชย สมตรวสนต. (2537). การคมครองสทธเสรภาพของผตองหากอนการประทบฟอง
โดยองคกรศาล. หนา 11.
DPU
18
คดโดยลกขน (Jury) ซงเปนบคคลระดบเดยวกบเขา (Trial by Jury of equal) ทาหนาทตดสน
ขอเทจจรงวา จาเลยผดหรอไม สวนผพพากษาทาหนาทกาหนดโทษ นอกจากนนยงมนกนตศาสตร
บางทานทใหแนวคดวา Magna Carta ดเสมอนกบวาเปนการระงบขอพพาทระหวางกลมผลประโยชน
(ภายหลงจากสมยความคลอนแคลนแหงเสถยรภาพของราชบลลงกองกฤษ) มากกวาการกาหนดสทธ
ขนพนฐานของมนษย
เอกสารทางประวตศาสตรทมชอเสยง นอกเหนอจาก Magna Carta แลว ในดานการคมครอง
สทธของบคคลอกฉบบหนง คอ The English Bill of Rights ซงเปนเอกสารทรฐสภาขององกฤษ
ไดตราขนในป ค.ศ. 1689 ไดรบรองสทธของประชาชนในสวนทเกยวกบการคมครองสทธเสรภาพ
ของผตองหาไวหลายประการดวยกน คอ
1. หลกประกนจากการรบ การคน และการออกหมายโดยปราศจากเหตอนชอบธรรม
กลาวคอ การจบและการคน จะตองกระทาโดยอาศยมลเหตอนสมควร การออกหมายตองมเหต
อนสมควร และโดยการใหสตยาบนหรอสาบาน
2. บคคลไมจาตองตอบคาถามในทางอาญา เวนเสยแตวาอยตอหนาหรอไดรบขอ
กลาวหาจากคณะลกขนใหญ (Grand Jury) นอกจากประเทศอยในสภาวะสงครามหรอเปนอนตราย
ตอสาธารณะ และไมถกกลาวหาในความผดเดยวกนสองครงหรอถกบงคบใหการเปนพยาน
ปรกปราตนเอง ไมถกตดสทธในชวต เสรภาพหรอทรพยสน เวนแตทกฎหมายบญญตไว
3. สทธทจะไดรบการพจารณาอยางเปดเผยโดยคณะลกขน และสทธในการปรกษาทนาย
4. การเรยกหลกประกนจะตองไมสงเกนไป และไมถกทรมานหรอการลงโทษโดย
ผดธรรมดา
ประเทศสหรฐอเมรกา
หลกในการคมครองสทธเสรภาพของผตองหาในประเทศสหรฐอเมรกานน ไดพฒนา
มาจากรฐธรรมนญแหงสหรฐอเมรกา ทประกาศใช ในป ค.ศ. 1789 ภายหลงจากประกาศอสรภาพ
และเสรจสนสงครามระหวางมลรฐอาณานคมของสหรฐอเมรกากบองกฤษไดสนสดลง แตเฉพาะ
ในสวนทเกยวกบการคมครองสทธนนยงไมสมบรณ จนกระทงในป ค.ศ. 1791ไดมการแกไข
เปลยนแปลงบทบญญตรฐธรรมนญซง เรยกวา Amendment เพอรบรองและคมครองสทธเสรภาพ
ของผตองหาในคดอาญา ซงมสาระสาคญ ดงน
1. การตรวจคนบคคล เคหสถาน ทรพยสน หรอเอกสารจะตองมหมายคน
2. การพจารณาคดอาญาทมโทษหนก เชน ประหารชวต จะตองผานคณะลกขน และ
ในความผดอนเดยวกนจะมการพจารณาซาอกไมได บคคลจะถกบงคบใหการปรกปราตนเองไมได
DPU
19
การลงโทษบคคล การจากดสทธจะตองกระทาโดยกระบวนการของกฎหมาย ทรพยสนสวนตว
ถาจะนาไปใชเพอสาธารณะประโยชน จะตองมการตอบแทนดวยความเปนธรรม
3. การพจารณาพพากษาคดอาญาจะตองไมลาชา และจะตองกระทาโดยเปดเผย ณ ท
ซงความผดไดเกดขนโดยลกขนทไมมอคต บคคลจะตองไดรบแจงใหทราบถงลกษณะและเหตผล
ทกลาวหา และการใหประกน เรองทจะมทนายแกตาง การสบพยานจะตองกระทาตอหนาผตองหา
4. การกาหนดคาปรบ และการประกนตวจะสงเกนควรไมได และหามการลงโทษท
ทารณโหดราย
นอกจากนนแนวคดในทางสากล (ชวงศตวรรษท 19) แนวความคดในเรองสทธ
มนษยชน (Right of man) และ กฎหมายธรรมชาต (Natural Law) กเรมเสอมไป แตอยางไรกตาม
แนวคดในเรอง สทธมนษยชน กไดรบการฟนฟอกในชวงศตวรรษท 20 นเอง โดยมเหตผลทสทธ
มนษยชนกลบมาไดรบความสนใจอก คอ
ประการแรก มวกฤตการณเกดขนหลายอยางไมวาจะเปนลทธนาซ (Nazism), ฟาสซส
(Facism), การเกดสงคราม และลทธชาตนยม ซงเหตการณเหลานกอใหเกดการเปลยนแปลงทรนแรง
ไปสแนวคดในเรอง สทธมนษยชน
ประการทสอง ความเชอทวา มนษยควรมความเทาเทยมกน (Equality among men)
ไดเพมมากขนในชวงหลงสงครามโลกครงทสอง โดยมการกอตงองคการสหประชาชาต (United
Nations) เพอทาใหคากลาวของ Winston Churchill ทวาจะเทดทนสทธของมนษย (the enthronement
of human rights) เปนสงทสมบรณขนมา
จากเหตผลดงกลาวขางตน ทาใหทราบถงววฒนาการในเรองการคมครองสทธทมมา
ในประเทศตางๆ และการทประเทศตางๆ ไดรวมกนกอตงองคการสหประชาชาตขน จงไดรวมกนราง
“กฎบตรสหประชาชาต” เพอใชเปนขอบงคบ และเปนแนวทางการดาเนนการของสหประชาชาต
และไดมการราง “ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน” เพอใหสอดคลองกบกฎบตรสหประชาชาต
ซงประเทศตางๆ รวมทงประเทศไทยกไดลงมตรบรอง เมอวนท 10 ธนวาคม ค.ศ. 1948 ซงบทบญญต
เรองสทธทประกาศรบรองในปฏญญาสากลดงกลาว สวนใหญกมาจากสทธตามธรรมชาต (Natural
Rights) แตเรยกวา “สทธมนษยชน” (Human Rights)
“ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน” ไดบญญตรบรองสทธเสรภาพของบคคลไว
หลายประการดวยกน แตเฉพาะในสวนทเกยวของกบสทธเสรภาพของผตองหาในคดอาญากไดม
การบญญตหรอกลาวถงไวหลายประการดวยกน14 ดงน
14 เสยงชย สมตรวสนต. (2537). แหลงเดม. หนา 16.
DPU
20
1. สวนทเกยวกบสทธเสรภาพในรางกาย
ขอ 3 บญญตวา “บคคลมสทธในการดารงชวต ในเสรภาพ และความมนคงแหงรางกาย”
2. สวนทเกยวกบสทธทจะไดรบประโยชนจากขอสนนษฐานของกฎหมาย
ขอ 9 บญญตวา “บคคลใดจะถกจบ กกขง หรอเนรเทศโดยพลการไมได” และขอ 11 (1)
บญญตวา “บคคลซงถกกลาวหาดวยความผดทางอาญา มสทธทจะไดรบการสนนษฐานไวกอนวา
บรสทธ จนกวาจะมการพสจนวามความผดทางกฎหมายในการพจารณาโดยเปดเผย ณ ทซงตนไดรบ
หลกประกนตางๆ ทจาเปนในการตอสคด”
3. สวนทเกยวกบหลกประกนการไมถกแทรกแซงในกจการสวนตว เคหสถาน การสอสาร
ครอบครว
ขอ 12 บญญตวา “การเขาไปแทรกแซงโดยพลการในกจการสวนตว ครอบครว เคหสถาน
การสอสาร ตลอดจนการกระทาใดๆ ททาใหเสอมเสยตอเกยรตยศ และชอเสยงของบคคล นน
จะทามไดทกๆ คนมสทธทจะไดรบการคมครองตามกฎหมายจากการกระทาใดๆ ดงกลาว”
2.3.1 การคมครองสทธเสรภาพของผตองหาตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช
2550
ในการดาเนนคดอาญานน การทกฎหมายยกใหผถกกลาวหาหรอผตองหา เปนประธาน
ในคด กเพอเปนการคมครองสทธของผถกกลาวหา และใหมการนาคดเขาสกระบวนการยตธรรม
อยางถกตองและชอบธรรม ยกตวอยางเชน กรณทผเสยหายเปนโจทกฟองคด กอนศาลประทบรบฟอง
ผตองหายงไมตกเปนจาเลยในคด ดวยเหตน พนกงานสอบสวน พนกงานอยการ ศาล จะปฏบตตอ
ผนนเยยงจาเลยไมได (ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 165)15 หลกดงกลาวน
เปนหลกประกนทมใหผถกกลาวหาตองตกเปนวตถแหงการซกฟอกทงทยงไมตกเปนจาเลยในคด
ซงทาใหผถกกลาวหานนกลายเปน “กรรมในคด” ไมใชประธานในคด และเมอเปนประธานในคด
กจะตองไดรบการคมครองในเรองสทธตางๆ ในฐานะทเปนผถกกลาวหาในคดตามทรฐธรรมนญ
แหงราชอาณาจกรไทยไดกาหนดไว เชน จะตองไดรบการคมครองในเรองการจบกม การแจงสทธ
ของผถกกลาวหาใหทราบ การม พบ และปรกษาทนายความ และทสาคญสทธทจะไดรบความ
รวดเรวและเปนธรรมในการดาเนนคดอาญา กลาวคอ สทธทจะไดรบการสอบสวน หรอการพจารณา
โดยรวดเรว และเปนธรรม ทงนเปนไปตามทกาหนดไวในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย
แตอยางไรกด เมอกลาวถงหลกประกนสทธเสรภาพของผตองหาแลว จะเหนไดวา รฐธรรมนญ
15 จรวฒ ลมปพนธ และธาน วรภทร. (2548). สทธผตองขงระหวางพจารณา. สบคนเมอวนท
29 สงหาคม 2552, จาก http://www.dpu.ac.th/research/archive.php?act=view&id=211
DPU
21
แหงราชอาณาจกรไทย ในฐานะทเปนกฎหมายทมศกดสงสดไดกลาวถงหลกประกนสทธเสรภาพของ
บคคลทตกอยในฐานะผตองหา เอาไวดวย ดงน
1) เรองการจบ การคนตวบคคล และเคหสถาน
รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 บญญตไว ดงน
มาตรา 32 “บคคลยอมมสทธและเสรภาพในชวตและรางกาย
การทรมาน ทารณกรรม หรอการลงโทษดวยวธการโหดรายหรอไรมนษยธรรมจะกระทา
มได แตการลงโทษตามคาพพากษาของศาลหรอตามทกฎหมายบญญตไมถอวาเปนการลงโทษดวย
วธการโหดรายหรอไรมนษยธรรมตามความในวรรคน
การจบและการคมขงบคคล จะกระทามได เวนแตมคาสงหรอหมายของศาลหรอมเหต
อยางอนตามทกฎหมายบญญต
การคนตวบคคลหรอการกระทาใดอนกระทบตอสทธและเสรภาพตามวรรคหนง
จะกระทามได เวนแตมเหตตามทกฎหมายบญญต
ในกรณทมการกระทาซงกระทบตอสทธและเสรภาพตามวรรคหนง ผเสยหายพนกงาน
อยการ หรอบคคลอนใด เพอประโยชนของผเสยหาย มสทธรองตอศาลเพอใหสงระงบหรอเพกถอน
การกระทาเชนวานน รวมทงจะกาหนดวธการตามสมควรหรอการเยยวยาความเสยหายทเกดขน
ดวยกได”
มาตรา 33 “บคคลยอมมเสรภาพในเคหสถาน
บคคลยอมไดรบความคมครองในการทจะอยอาศยและครอบครองเคหสถานโดยปกตสข
การเขาไปในเคหสถานโดยปราศจากความยนยอมของผครอบครอง หรอการตรวจคน
เคหสถานหรอในทรโหฐานจะกระทามได เวนแตมคาสงหรอหมายของศาล หรอมเหตอยางอนตามท
กฎหมายบญญต”
เมอเปรยบเทยบกบรฐธรรมนญแกไขเพมเตม ของสหรฐอเมรกา ซงไดวางหลกการ
คมครองสทธเสรภาพของประชาชนในสวนนเอาไว ดงตอไปน “สทธของประชาชน ทจะมความ
มนคงปลอดภยในรางกาย เคหสถาน เอกสาร และสงของ จากการจบ การคน และยด โดยไมมเหต
อนสมควรนน จะถกลวงละเมดมได และหามออกหมาย เวนแตจะมเหตอนควร ซงไดมาจากการ
สาบาน หรอปฏญาณตน และหมายตองระบใหแนชดถงสถานทจะถกคน บคคลทจะถกจบ หรอ
สงของทจะถกคน”
บทบญญตดงกลาวขางตน ไดวางหลกประกนการคมครองสทธเสรภาพของผตองหาไว
หลายประการ เชน ในเรองการจบ และการยดจะกระทาไดตอเมอมเหตอนสมควร และการออก
DPU
22
หมายจะกระทาไดตอเมอมเหตอนควร เทานน16 และในกรณการคมครองสทธเสรภาพของบคคล
ในรฐธรรมนญของฝรงเศส (สาธารณรฐ ท 5) ใหอานาจศาลเทานนทเปนผคมครองสทธเสรภาพ
ของบคคลรฐธรรมนญฝรงเศส (หมวด 8) วาดวยอานาจตลาการ มาตรา 66 บญญตวา “หามมให
กกขงบคคลใดตามอาเภอใจ อานาจตลาการเปนผพทกษเสรภาพของบคคล และรบรองใหมการ
เคารพหลกการน ตามเงอนไขทกาหนดไวในกฎหมาย”17
2) สทธในการม พบ และปรกษาทนาย
รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มาตรา 40 บญญตวา “บคคลยอมม
สทธในกระบวนการยตธรรม ดงตอไปน (7) ในคดอาญา ผตองหาหรอจาเลยมสทธไดรบการสอบสวน
หรอการพจารณาคดทถกตอง รวดเรว และเปนธรรม โอกาสในการตอสคดอยางเพยงพอ การตรวจสอบ
หรอไดรบทราบพยานหลกฐานตามสมควร การไดรบความชวยเหลอในทางคดจากทนายความ และ
การไดรบการปลอยตวชวคราว”
การทรฐตองตงทนายความใหแกผตองหาหรอจาเลยกเพอเปนการชวยเหลอทาง
กฎหมายใหแกประชาชนและเปนการใหโอกาสอยางเทาเทยมกนแกคความในการตอสคดและ
เปนการแสดงใหเหนถงความเปนประธานในคดของผตองหา ดงนน หากสทธในการมทนายไมม
การรบรองไว ยอมไมชอบดวยหลกกฎหมาย18
3) สทธทจะไดรบการสอบสวน หรอการพจารณาโดยรวดเรว และเปนธรรม
การคมครองสทธในสวนนอาจกลาวไดวา เปนกระบวนการหนงทมความจาเปนตองม
ในกระบวนการยตธรรม ในอดตรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2517 ไดมการรบรอง
การพจารณาคดอาญาดวยความรวดเรวและเปนธรรมไวเปนฉบบแรก ในมาตรา 34 ซงบญญตวา
“ในคดอาญา ผตองหาหรอจาเลยมสทธทจะไดรบการสอบสวนหรอการพจารณาคดดวยความรวดเรว
และเปนธรรม ในกรณทผตองหาหรอจาเลยเปนผยากไรไมมทนทรพยพอทจะจดหาทนายความ
สาหรบตนเองได บคคลดงกลาวยอมมสทธทจะไดรบการชวยเหลอจากรฐตามทกฎหมายบญญต”
ตอมารฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 253419 กไดมการรบรองในเรอง
การพจารณาคดอาญาดวยความรวดเรวและเปนธรรมไวใน 2 มาตรา กลาวคอ
16 เกยรตขจร วจนะสวสด. “หลกประกนจาการถกจบกม ตรวจคนทไมชอบธรรม.”
วารสารนตศาสตร, 11, 3. หนา 455. 17 เดชชาต วงศโกมลเชษฐ. (2526). รฐธรรมนญนานาชาต. หนา. 27. 18 เสยงชย สมตรวสนต. (2537). เลมเดม. หนา 21. 19 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2534 (แกไขเพมเตม พ.ศ. 2538).
DPU
23
มาตรา 31 “ในคดอาญา ผตองหาหรอจาเลยมสทธทจะไดรบการสอบสวนหรอการ
พจารณาคดดวยความรวดเรวและเปนธรรม” และ
มาตรา 64 “รฐพงจดระบบงานของกระบวนการยตธรรม ใหมประสทธภาพและเกด
ความยตธรรมแกประชาชนเทาเทยมกนโดยทวถง และใหเปนไปดวยความสะดวกรวดเรว”
และตอมารฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 ซงถอวาเปนรฐธรรมนญ
ฉบบทมพฒนาการดานสทธมนษยชนในสวนทเกยวกบการคมครองสทธเสรภาพในกระบวน
การยตธรรมทางอาญาอยางชดเจน กไดบญญตรบรองหลกการพจารณาคดอาญาดวยความรวดเรว
และเปนธรรมไวดงเชนรฐธรรมนญฉบบกอนๆ เชนกน กลาวคอ
มาตรา 241 วรรคแรก บญญตวา “ในคดอาญา ผตองหาหรอจาเลยมสทธทจะไดรบการ
สอบสวนหรอพจารณาคดด วยความรวดเรวและเปนธรรม ในชนสอบสวนผตองหามสทธ
ใหทนายความหรอผซงตนไววางใจเขาฟงการสอบสวนปากคาตนได”20
ความมงหมายของบทบญญตดงกลาวขางตน เพอประกนความมอสรภาพและเสรภาพ
ของบคคลเมอตองถกดาเนนคดอาญา กลาวคอ บคคลผถกกลาวหา ผตองหา หรอจาเลย
มสทธทจะไดรบการสอบสวนและพจารณาคดอาญาดวยความรวดเรวและเปนธรรม ซงนบเปนหลก
ปฏบตทสอดคลองกบการคมครองสทธมนษยชนและสทธเสรภาพขนมลฐานของปจเจกชนในอนท
จะไดรบความยตธรรมโดยกฎหมายอยางเสมอ
และรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 (ฉบบปจจบน) กไดบญญต
รบรองหลกการในเรองสทธของบคคลทจะไดรบการสอบสวนหรอการพจารณาคดโดยรวดเรว และ
เปนธรรมไวเชนกน ในมาตรา 40 ซงบญญตวา “บคคลยอมมสทธในกระบวนการยตธรรมดงตอไปน
(1) สทธเขาถงกระบวนการยตธรรมไดโดยงาย สะดวก รวดเรว และทวถง
(2) สทธพนฐานในกระบวนพจารณา ซงอยางนอยตองมหลกประกนขนพนฐานเรอง
การไดรบการพจารณาโดยเปดเผย การไดรบทราบขอเทจจรงและตรวจเอกสารอยางเพยงพอ การ
เสนอขอเทจจรง ขอโตแยง และพยานหลกฐานของตน การคดคานผพพากษาหรอตลาการ การ
ไดรบการพจาณาโดยผพพากษาหรอตลาการทนงพจาณาคดครบองคคณะ และการไดรบทราบ
เหตผลประกอบคาวนจฉย คาพพากษา หรอคาสง
(3) บคคลยอมมสทธทจะใหคดของตนไดรบการพจารณาอยางถกตอง รวดเรวและ
เปนธรรม
20 หลกประกนนสอดคลองกบ ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ค.ศ. 1948 ขอ 10 และกตการะหวาง
ประเทศวา ดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ขอ 14 วรรค3 ขอ ( 3)
DPU
24
(4) ผเสยหาย ผตองหา โจทก จาเลย คกรณ ผมสวนไดเสย หรอพยานในคดมสทธ
ไดรบการปฏบตทเหมาะสมในการดาเนนการตามกระบวนการยตธรรม รวมทงสทธในการไดรบ
การสอบสวนอยางถกตอง รวดเรว เปนธรรม และการไมใหถอยคาเปนปฏปกษตอตนเอง
(5) ผเสยหาย ผตองหา จาเลย และพยานในคดอาญา มสทธไดรบความคมครอง และ
ความชวยเหลอทจาเปนและเหมาะสมจากรฐ สวนคาตอบแทน คาทดแทน และคาใชจายทจาเปน
ใหเปนไปตามทกฎหมายบญญต
(6) เดก เยาวชน สตร ผสงอาย หรอผพการหรอทพพลภาพ ยอมมสทธไดรบความ
คมครองในการดาเนนกระบวนพจารณาคดอยางเหมาะสม และยอมมสทธไดรบการปฏบตทเหมาะสม
ในคดทเกยวกบความรนแรงทางเพศ
(7) ในคดอาญา ผตองหาหรอจาเลยมสทธไดรบการสอบสวนหรอการพจารณาคด
ทถกตองรวดเรว เปนธรรม และโอกาสในการตอสคดอยางเพยงพอ การตรวจสอบหรอไดรบทราบ
พยานหลกฐานตามสมควร การไดรบความชวยเหลอในทางคดจากทนายความ และการไดรบการ
ปลอยตวชวคราว
(8) ในคดแพง บคคลมสทธไดรบความชวยเหลอทางกฎหมายอยางเหมาะสมจากรฐ”
ความมงหมายของบทบญญตดงกลาวเปนหลกประกนความมอสรภาพและเสรภาพ
ในการดาเนนชวต โดยไมตกอยภายใตการควบคมจากอานาจรฐในเวลานานเกนสมควร อนจะทาให
เขาเสยสทธบางอยางท เขาควรมควรได นอกจากนน ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา
กไดบญญตการรบรองสทธของบคคลทจะไดรบการสอบสวนหรอการพจารณาคดโดยรวดเรว และ
เปนธรรมไวเชนกน โดยปรากฏถอยคาดงกลาว ในมาตรา 8 ทบญญตวา “นบแตเวลาทไดยนฟองแลว
จาเลยมสทธดงตอไปน (1) ไดรบการพจารณาคดดวยความรวดเรว ตอเนอง และเปนธรรม...”21
กรณดงกลาวนบวาเปนการบญญตไวใหสอดคลองกบรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย
พทธศกราช 2540 มาตรา 241 วรรคแรก และรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550
มาตรา 40
4) สทธทจะไดรบการคมครองจากศาล กรณถกควบคมโดยมชอบดวยกฎหมาย22
สทธขอนไดรบการรบรองไวในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2492
มาตรา 31 ฉบบ (2511) มาตรา 29 ฉบบ (2517) มาตรา 33 และฉบบ (2521) มาตรา 28 ซงบญญตวา
“ในกรณทมการคมขงตวบคคล ผถกคมขงเองกด พนกงานอยการกด บคคลอนเพอประโยชนของ
ผถกคมขงกด มสทธรองตอศาลทองทซงอาจมการพจารณาคดอาญาวาการคมขงเปนการมชอบ
21 แกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณา ความอาญา (ฉบบท 22) พ.ศ.2547. 22 เสยงชย สมตรวสนต. (2537). เลมเดม. หนา 24.
DPU
25
ดวยกฎหมาย เมอมคารอง เชนวาน ใหศาลดาเนนการไตสวนฝายเดยวโดยดวน ถาเหนวาคารองนน
มมล ศาลมอานาจสงผคมขงใหนาตวผถกคมขงมาศาลโดยพลน และถาผคมขงแสดงใหเปนทพอใจ
ไมไดวาการคมขงเปนการชอบดวยกฎหมาย กใหศาลสงปลอยตวผถกคมขงไปทนท” กลไกดงกลาวม
ความมงหมายเพอคมครองเสรภาพของบคคลจากการกระทาทละเมดกฎหมายอยางรวดเรว
โดยไมสามารถทจะรอใหรฐเขามาชวยคมครองไดทนทวงท หรอแมเปนการกระทาจากฝายรฐเอง
กตาม หลกการดงกลาวนเรยกวา Habeas Corpus ซงมทมาจากประเทศองกฤษ และไดรบการรบรอง
ไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาของไทย มาตรา 90
2.3.1.1 สทธทจะไดรบการสอบสวนและดาเนนคดดวยความถกตอง รวดเรว และเปนธรรม
ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย
แนวความคดในเรองสทธดงกลาว จากการศกษาพบวา รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกร
ไทย หลายๆ ฉบบ ไดมการบญญตหลกเกณฑในเรองการดาเนนคดอาญาความถกตอง รวดเรว และเปน
ธรรม เพอเปนการคมครองสทธของบคคลในกระบวนการยตธรรมใหไดรบการสอบสวนหรอ
พจารณาคดดวยความถกตอง รวดเรว และเปนธรรม ไมวาผนนจะอยในฐานะเปนผเสยหาย ผตองหา
หรอจาเลย กตามโดยปรากฏรายละเอยด ดงน
1) รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2517
รฐธรรมนญฯ ฉบบนไดมการรบรองหลกการดาเนนคดอาญาดวยความรวดเรวและเปน
ธรรมไวเปนฉบบแรก โดยปรากฏอยในมาตรา 34 ทบญญตวา “ในคดอาญา ผตองหาหรอจาเลย
มสทธทจะไดรบการสอบสวนหรอการพจารณาคดดวยความรวดเรวและเปนธรรม...”
2) รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2534
รฐธรรมนญฯ ฉบบนกไดบญญตรบรองหลกการในเรองการดาเนนคดอาญาดวยความ
รวดเรวและเปนธรรมไวในมาตรา 31 และมาตรา 64 ดงน
มาตรา 31 “ในคดอาญา ผตองหาหรอจาเลยมสทธทจะไดรบการสอบสวนหรอการพจารณา
คดดวยความรวดเรวและเปนธรรม”
มาตรา 64 “รฐพงจดระบบงานของกระบวนการยตธรรม ใหมประสทธภาพและเกดความ
ยตธรรมแกประชาชนเทาเทยมกนโดยทวถง และใหเปนไปดวยความสะดวกรวดเรว”
3) รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540
รฐธรรมนญฯ ฉบบนกไดบญญตรบรองหลกการดาเนนคดอาญาดวยความรวดเรวและ
เปนธรรมไวดงเชนรฐธรรมนญฯ ฉบบกอนๆ กลาวคอ
DPU
26
มาตรา 241 วรรคแรก บญญตวา “ในคดอาญา ผตองหาหรอจาเลยมสทธทจะไดรบการ
สอบสวนหรอพจารณาคดดวยความรวดเรวและเปนธรรม ในชนสอบสวนผตองหามสทธ
ใหทนายความหรอผซงตนไววางใจเขาฟงการสอบสวนปากคาตนได”
4) รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 (ฉบบปจจบน)
รฐธรรมนญฉบบนไดบญญตรบรองหลกการในเรองสทธของบคคลทจะไดรบการ
สอบสวนหรอการพจารณาคดโดยรวดเรว และเปนธรรมไวเชนกน โดยปรากฏอยในมาตรา 40
ซงบญญตวา “บคคลยอมมสทธในกระบวนการยตธรรมดงตอไปน
(1) สทธเขาถงกระบวนการยตธรรมไดโดยงาย สะดวก รวดเรว และทวถง
(2) สทธพนฐานในกระบวนพจารณา ซงอยางนอยตองมหลกประกนขนพนฐาน
เรองการไดรบการพจารณาโดยเปดเผย การไดรบทราบขอเทจจรงและตรวจเอกสารอยางเพยงพอ
การเสนอขอเทจจรง ขอโตแยง และพยานหลกฐานของตน การคดคานผพพากษาหรอตลาการ
การไดรบการพจาณาโดยผพพากษาหรอตลาการทนงพจาณาคดครบองคคณะ และการไดรบทราบ
เหตผลประกอบคาวนจฉย คาพพากษา หรอคาสง
(3) บคคลยอมมสทธทจะใหคดของตนไดรบการพจารณาอยางถกตอง รวดเรวและ
เปนธรรม
(4) ผเสยหาย ผตองหา โจทก จาเลย คกรณ ผมสวนไดเสย หรอพยานในคดมสทธ
ไดรบการปฏบตทเหมาะสมในการดาเนนการตามกระบวนการยตธรรม รวมทงสทธในการไดรบการ
สอบสวนอยางถกตอง รวดเรว เปนธรรม และการไมใหถอยคาเปนปฏปกษตอตนเอง
(5) ผเสยหาย ผตองหา จาเลย และพยานในคดอาญา มสทธไดรบความคมครอง และ
ความชวยเหลอทจาเปนและเหมาะสมจากรฐ สวนคาตอบแทน คาทดแทน และคาใชจายทจาเปน ให
เปนไปตามทกฎหมายบญญต
(6) เดก เยาวชน สตร ผสงอาย หรอผพการหรอทพพลภาพ ยอมมสทธไดรบความ
คมครองในการดาเนนกระบวนพจารณาคดอยางเหมาะสม และยอมมสทธไดรบการปฏบตทเหมาะสม
ในคดทเกยวกบความรนแรงทางเพศ
(7) ในคดอาญา ผตองหาหรอจาเลยมสทธไดรบการสอบสวนหรอการพจารณาคด
ทถกตองรวดเรว เปนธรรม และโอกาสในการตอสคดอยางเพยงพอ การตรวจสอบหรอไดรบทราบ
พยานหลกฐานตามสมควร การไดรบความชวยเหลอในทางคดจากทนายความ และการไดรบการ
ปลอยตวชวคราว
(8) ในคดแพง บคคลมสทธไดรบความชวยเหลอทางกฎหมายอยางเหมาะสมจากรฐ”
ความมงหมายของบทบญญตดงกลาวเปนหลกประกนความมอสรภาพและเสรภาพ
ในการดาเนนชวตโดยไมตกอยภายใตการควบคมจากอานาจรฐในเวลานานเกนสมควร อนจะทาให
DPU
27
ตองเสยสทธบางอยางทเขาควรมควรได ดงนน สทธทจะไดรบการสอบสวนหรอพจารณาคดอาญา
ดวยความรวดเรว และเปนธรรมนบไดวาเปนหลกการปฏบตทสอดคลองกบหลกการคมครอง
สทธมนษยชนและสทธเสรภาพขนพนฐานของประชาชนในอนทจะไดรบความยตธรรมโดยกฎหมาย
อยางเสมอภาค
จากบทบญญตรฐธรรมนญดงกลาวขางตน ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาก
ไดมการบญญตรบรองสทธของบคคลในคดอาญาทจะไดรบการพจารณาคดอาญาดวยความรวดเรว
ตอเนอง และเปนธรรมไวเชนกน โดยบญญตไวในมาตรา 8 ทวา “นบแตเวลาทไดยนฟองแลว จาเลยม
สทธดงตอไปน (1) ไดรบการพจารณาคดดวยความรวดเรว ตอเนอง และเปนธรรม.....”
บทบญญตดงกลาวถอเปนการคมครองสทธของจาเลยจากมมมองทวาจาเลยนนเปนผ
บรสทธจนกวาจะไดรบการพสจนวาเขามความผด ดงนน การทมการพจารณาและพพากษาโดยเรวก
จะทาใหผบรสทธไดพนจากสภาพทตองตกใจเปนจาเลยภายในระยะเวลาทรวดเรวดวย23
แตสาหรบการสอบสวนดวยความรวดเรวนน มการบญญตไวในประมวลกฎหมายวธ
พจารณาความอาญา มาตรา 130 ทวา “ใหเรมการสอบสวนโดยมชกชา จะทาการในทใดเวลาใด
แลวแตจะเหนสมควรโดยผตองหาไมจาตองอยดวย” บทบญญตดงกลาวแสดงใหเหนวาการดาเนนคด
ในชนสอบสวนเปนความลบ โดยขอกฎหมายวางหลกไววา พนกงานสอบสวนสามารถทาการ
สอบสวนไดโดยไมจาตองกระทาตอหนาผตองหา
และในมาตรา 134 วรรค 3 ทวา “ผตองหามสทธไดรบการสอบสวนดวยความรวดเรว
ตอเนอง และเปนธรรม” แตปญหาวาการกระทาอยางไรจะถอวาเปนการสอบสวนทรวดเรวหรอ
ชกชา หรอไมประการใดนน สามารถศกษาไดจากคาพพากษาศาลฎกาดงตอไปน
คาพพากษาศาลฎกาท 430/254624
จาเลยตองคาพพากษาถงทสดวา กระทาความผดฐานมเฮโรอนและกญชาไวในครอบครอง
เพอจาหนาย ถกลงโทษจาคก 6 ป 6 เดอน ตามคดอาญาหมายเลขแดงท 5694/2539 ของศาลอาญา
กรงเทพใต ตอมาวนท 18 กนยายน 2539 ซงเปนวนเกดเหตคดน จาเลยอยระหวางตองโทษในคด
ดงกลาว โดยถกขงอยทเรอนจากลางคลองเปรม เจาพนกงานราชทณฑไดตรวจคนจาเลย แลวแจง
ขอกลาวหาแกจาเลยวา มเฮโรอนของกลางไวในครอบครอง และทาบนทกการจบกมตามเอกสาร
หมาย จ.2 วนท 21 ตลาคม 2539 ผบญชาการเรอนจากลางคลองเปรมมหนงสอถงผกากบการสถาน
ตารวจนครบาลประชาชนแจงความดาเนนคดแกจาเลย ตอมาวนท 11 มถนายน 2541 รอยตารวจเอก ส.
23 ชาญณรงค ปราณจตต. (2543). รายงานการวจยเรองการวจยเพอหาวธลดปรมาณคด
ทมาสศาลและความรวดเรวในการดาเนนคด. หนา 287. 24 อทย อาทเวช. (2554). เลมเดม. หนา 101.
DPU
28
พนกงานสอบสวน สถานตารวจนครบาลประชาชนไปสอบสวนจาเลยทเรอนจากลางคลองเปรม
ทาบนทกการแจงสทธตอผถกจบหรอผตองหา บนทกการแจงขอกลาวหา บญชของกลางคดอาญา
และสงของกลางไปใหกองพสจนหลกฐานตรวจพสจน วนท 22 มถนายน 2542 รอยตารวจเอก ส.
มอบสานวนการสอบสวนใหพนตารวจโท บ. สอบสวนตอ และโจทกฟองคดเมอวนท 6 กนยายน
2542 มปญหาตองวนจฉยตามฎกาของโจทกเพยงขอเดยววา การสอบสวนคดนชอบดวยกฎหมาย
หรอไม โดยโจทกฎกาวาพนกงานสอบสวนไดมหนงสออายดตวจาเลยเมอป พ.ศ. 2539 ถอวาเรม
มการสอบสวนตงแตนนมา การสอบสวนคดนจงชอบดวยกฎหมาย ศาลฎกาเหนวา โจทกม
รอยตารวจเอก ส. เบกความในเรองนเพยงปากเดยววา เรอนจากลางคลองเปรมสงเรองใหพยาน
ประมาณป พ.ศ. 2539 พยานจงสงเรองใหอายดตวจาเลยไวทเรอนจาดงกลาว รอยตารวจเอก ส.
เบกความลอยๆ เพยงประโยคเดยว โดยไมไดระบใหแนนอนวาขออายดตวจาเลยเมอไร โจทกไมม
พยานเอกสาร หรอพยานบคคลปากอนสนบสนนคาเบกความของรอยตารวจเอก ส. การกระทาตาง ๆ
ในการสอบสวน ปรากฏวาเพงกระทา เมอวนท 11 มถนายน 2541 จงไมนาเชอวาพนกงานสอบสวน
ไดมหนงสออายดตวจาเลย ตงแตป พ.ศ. 2539
อยางไรกตามแมรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 มาตรา 241 วรรคแรก
บญญตวา ในคดอาญาผตองหามสทธไดรบการสอบสวนดวยความรวดเรว ตอเนอง และเปนธรรม
และประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 130 บญญตวา ใหเรมการสอบสวนโดยมชกชา
จะทาการในทใดเวลาใด แลวแตจะเหนสมควรโดยผตองหาไมจาตองอยดวย อนเปนบทบญญต
เพอคมครองสทธและเสรภาพของผตองหาใหไดรบผลกระทบจากการเปนผตองหาใหนอยทสด
แตไมมบทบญญตของกฎหมายวา ถาพนกงานสอบสวนไมไดทาการสอบสวนโดยมชกชาแลว
การสอบสวนนนจะเปนการสอบสวนทไมชอบ ดงนน เมอการสอบสวนคดนกระทาโดยเจาพนกงาน
ซงกฎหมายใหอานาจและหนาททาการสอบสวนจงเปนการสอบสวนทชอบ ทศาลอทธรณวนจฉยวา
พนกงานสอบสวนเพงเรมสอบสวนหลงจากไดรบมอบหมายจากผบงคบบญชา เกอบ 2 ป เปนการ
ทไมปฏบตตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 130 และรฐธรรมนญแหงราชอาณา
จกรไทย พ.ศ. 2540 มาตรา 241 วรรคแรก จงเปนการสอบสวนทไมชอบดวยกฎหมายทาใหโจทก
ไมมอานาจฟองและพพากษายกฟองโจทก โดยยงมไดวนจฉยอทธรณของจาเลยนน ไมตองดวย
ความเหนของศาลฎกา จงเหนสมควรยอนสานวนใหศาลอทธรณพจารณาและพพากษาใหม
ตามประเดนทจาเลยอทธรณ ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 243 และ มาตรา
247 ประกอบดวย ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 15
พพากษายกคาพพากษาศาลอทธรณ ใหศาลชนตนสงสานวนคนไปยงศาลอทธรณ
เพอใหพพากษาใหมตามรปคด
DPU
29
คดนมหมายเหตทายฎกา โดยทานผพพากษา ดร.จตฤด วรเวสส สรปไดดงน
สทธทจะไดรบการสอบสวนหรอการพจารณาโดยเรว ตอเนองและเปนธรรมตามบทบญญต
มาตรา 241 วรรคแรก ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 มาจากหลกการ
ดาเนนกระบวนการยตธรรมโดยรวดเรว (Speedy Trial) ซงเปนหลกคมครองความยตธรรมในการ
ดาเนนการดงกลาวใหเสรจสนโดยปราศจากความลาชาทไมมเหตผล เพอใหสอดคลองกบหลก
นตธรรม (Rule of Law) และลดความไมยตธรรมทผตองหาหรอจาเลยตองสญเสยไปในระหวาง
เวลานน ดงนน บทบญญตในมาตรานจงเปนหลกประกนสาคญในการปกปองมใหมการคมขง
ผตองหากอนการพจารณาคดทเกนเลยหรอไมเหมาะสม เพอบรรเทาความกงวลของประชาชน
และสามารถตาหนกลาวโทษตอรฐหากมกรณดงกลาวเกดขน รวมทงมความเปนไปไดทจะให
ผตองหาหรอจาเลยสามารถจดการกบปญหาความลาชาดงกลาวไดดวยตวของเขาเองดวย
ขอเทจจรงในคดนปรากฏวาจาเลยเปนชาวตางประเทศตองคาพพากษาถงทสดใหจาคก
อยในเรอนจา 6 ป 6 เดอน และในระหวางทถกจาคกจาเลยถกตรวจพบวามเฮโรอนไวในครอบครอง
โดยมการทาบนทกการจบกมในความผดดงกลาว เมอวนท 21 ตลาคม 2539 แตผบญชาการเรอนจา
มหนงสอแจงความดาเนนคดแกจาเลยตอผกากบการสถานตารวจ เมอวนท 11 มถนายน 2541
ซงเปนเวลาหลงจากทาบนทกการจบกมถง 1 ป 7 เดอนเศษ จากนน พนกงานสอบสวนคนแรก
กรบดาเนนการสอบสวนและสงของกลางไปตรวจพสจน จนถงวนท 22 มถนายน 2542 จงมอบ
สานวนการสอบสวนใหพนกงานสอบสวนคนทสองดาเนนการตอ และปรากฏวาพนกงานอยการ
โจทก ฟองคดเมอวนท 6 กนยายน 2542 ซงเปนเวลาภายหลงนบจากเรมทาการสอบสวนครงแรก
ถง 1 ป 3 เดอน โดยปญหาทเกดขนมาใหพจารณาในชนฎกาของคดนมเพยงวา การสอบสวนคดน
ชอบดวยกฎหมายหรอไม หากพจารณาในแงของบทบญญตรฐธรรมนญ มาตรา 241 วรรคแรก
ทใหสทธตอผตองหาในอนทจะไดรบการสอบสวนอยางรวดเรว กคงตองพจารณาวาการสอบสวน
ทใชเวลานานถง 1 ป 3 เดอนนน มเหตผลทจะอางถงความลาชาทเกดขนไดหรอไม ซงขอเทจจรง
ในคดนไมปรากฏ แตถาพจารณาตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 130 ทให
เรมทาการสอบสวนโดยไมชกชา กปรากฏขอเทจจรงในคดวา หลงจากททางสถานตารวจไดรบ
หนงสอแจงจากผบญชาการเรอนจาแลว พนกงานสอบสวนกเรมดาเนนการสอบสวน มการแจงสทธ
แจงขอกลาวหา ทาบญชของกลางคดอาญา รวมทงสงของกลางไปตรวจพสจนหลกฐานตามลาดบ
ขนตอน ซงกรณนถอวาไดเรมทาการสอบสวนแลว ดงนน จะถอวาชกชาไมได เพยงแตประเดนท
นาสนใจอยทชวงระยะเวลาทสอบสวนวาเปนการลาชา (Length of delay) ไมรวดเรวตามทรฐธรรมนญ
บญญตไวหรอไม เมอพจารณาถงสทธของผตองหาในอนทจะไดรบการสอบสวนทรวดเรว ตอเนอง
และเปนธรรมในบทบญญตรฐธรรมนญ จะเหนไดวา กาหนดไวเปนเพยงหลกการ แตรายละเอยด
แหงขนตอนการดาเนนการสอบสวนทรวดเรวไมลาชานนตองมการตราเปนกฎหมายลกออกมา
DPU
30
รองรบสทธดงกลาวใหสอดคลองกบเจตนารมณของรฐธรรมนญทมงคมครองสทธในทางอาญาของ
ประชาชน ซงปจจบนยงไมม25
2.3.1.2 สทธและประโยชนของผตองขง ตามพระราชบญญตราชทณฑฯ26
สทธ (RIGHT) หมายถง อานาจอนชอบธรรม หรออานาจทจะกระทาการใดๆ ไดอยางอสระ
โดยไดรบการรบรองจากกฎหมาย
ประโยชน (BENEFIT) หมายถง ผลทไดตามตองการหรอ สงทเปนผลดหรอเปนคณ
โดยทวไปเรามกจะเคยไดยนและใช คาวา “สทธ” กบ “ประโยชน” ควบคกนไปเสมอ ๆ
แตค าทงสองคากมไดมความหมายท เหมอนกนเสยท เดยว โดยเฉพาะในทางราชทณฑ ตาม
พระราชบญญตราชทณฑ พทธศกราช 2479 ไดบญญตถอยคาทเกยวกบ สทธและประโยชนไว ดงน
(กรณเกยวกบสทธ) มาตรา 42 บญญตวา “นกโทษเดดขาดทถกปลอยพนโทษไปนน
มสทธไดรบใบสาคญในการปลอย...” ใบสาคญในการปลอยตวนมชอเฉพาะวา ใบบรสทธ เรอนจา
หรอทณฑสถานทกแหงมหนาทตามกฎหมายทจะตองออกใบบรสทธใหกบผตองขงทกรายทปลอยตว
หรอเมอครบกาหนดพนโทษ หากเรอนจาหรอทณฑสถานแหงใดไมออกใบบรสทธใหกถอวา
ไมปฏบตตามบทบญญตของกฎหมายทวางไว
สทธพนฐานทสาคญประการหนงซงเจาหนาทราชทณฑและผตองขงตองรบรรวมกนและ
เปนสทธสากลตามมาตรฐานขององคการสหประชาชาต วาดวยการปฏบตตอผตองขง ในสวนของ
มาตรฐานขนตาของการปฏบตตอนกโทษ คอ สทธในการรองทกขของผตองขง ซงรฐธรรมนญแหง
ราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา และกฎกระทรวง
มหาดไทย ออกตามความในมาตรา 58 แหงพระราชบญญตราชทณฑ พ.ศ.2479 บญญตรบรองสทธ
ดงกลาวไว สรปไดวา ผตองขงทกคนมสทธในการรองทกขหรอเสนอเรองราวใด ๆตอเจาหนาทเรอนจา
อธบด รฐมนตร หรอทลเกลาฯ ถวายฎกาตอพระมหากษตรย โดยอาจกระทาดวยวาจา หรอดวยการ
ยนหนงสอ ซงหากผตองขงไมสามารถจดหาเครองเขยนสวนตวได ทางเรอนจามหนาทตองจดหาให
และหากผตองขงขอสงวนขอความเปนความลบ กหามเจาหนาทเปดออกอาน หรออยในบรเวณใกลเคยง
ในระยะทอาจอานเขาใจขอความ หรอขออาน หรอยอมใหอนกระทาการเชนนน นอกจากผตองขง
จะยนยอมเอง และเจาหนาทเรอนจาตองจดสงไปยงผรบทผตองขงระบ เพอดาเนนการตอไปตาม
สมควร การทกฎหมายระบใหผตองขงมสทธประการใด พนกงานเจาหนาทของรฐยอมมหนาท
ในการทจะปฏบตการเพอรองรบสทธนนๆ หากพนกงานเจาหนาทของรฐกระทาการอนเปนการ
ละเมด หรอจากดสทธทกฎหมายรองรบ ผเสยหายยอมใชสทธรองทกขหรอรองเรยนไดโดยชอบ
25 อทย อาทเวช. (2554). เลมเดม. หนา 102-104.
26 ขนษฐนนท อภหรรษากร. (2552). เลมเดม. หนา 106-109
DPU
31
(กรณเกยวกบประโยชน) มาตรา 32 บญญตวา “นกโทษเดดขาดคนใดแสดงใหเหนความ
ประพฤตด มความอตสาหะ ความกาวหนาในการศกษาและทาการงานเกดผลดหรอความดความชอบแก
ทางราชการเปนพเศษ อาจไดรบประโยชนอยางหนง หรอหลายอยาง ดงตอไปน
(1) ใหความสะดวกในเรอนจา ตามทอธบดกาหนดไวในขอบงคบ
(2) เลอนชน
(3) ตงใหมตาแหนงหนาทชวยเหลอเจาพนกงานเรอนจา
(4) ลาไมเกนสวนในคราวหนง...
(5) พกการลงโทษ...
(6) ลดวนตองโทษจาคก...
(7) ในการลดวนตองโทษตาม (๖) ใหมคณะกรรมการ...
(8) นกโทษเดดขาดทสงออกไปทางานสาธารณะนอกเรอนจา... ”
จากทไดกลาวไปแลววา ในการรองเรยนขอใหเรงรดดาเนนคดทพนกงานสอบสวน
ไดแจงอายดตวไวของผตองขง ผตองขงมกจะอางมาในคารองเสมอๆ วาการทตนถกอายดตวไวนน
ทาใหตองเสยสทธหรอประโยชนบางประการตามกฎหมายราชทณฑ กรณดงกลาวทาใหตองสงสยวา
การไดรบสทธหรอประโยชนของผตองขงนน เปนไปโดยอตโนมตหรอตองขนอยกบความประพฤต
สวนตวของผตองขงดวยหรอไม
(กรณบทบญญตทไมไดระบไวชดเจนวาเปนสทธหรอเปนประโยชน) เชน ในมาตรา 11
วรรคหนง แหงพระราชบญญตราชทณฑ ซงบญญตวา “รฐมนตรมอานาจแยกประเภทหรอชน
ของผตองขง และวางเงอนไขในการยายจากประเภทหรอชนหนงไปยงอกประเภทหรอชนหนง
โดยวธเลอนขนหรอลดลง ตลอดจนการปฏบตตางๆ สาหรบผตองขง” และวรรคสอง “คนตองขง
และคนฝากใหแยกขงไวตางหากจากนกโทษเดดขาดเทาทจะกระทาได” บทบญญตมาตรานไดวาง
แนวทางการปฏบตตอผตองขงเพอประโยชนในการควบคม และการพฒนาพฤตนสยเปนสาคญ
โดยมเจตนารมณทไมตองการใหผตองขงในแตละประเภทหรอแตละชนเขาไปปะปนกนเทาทจะทาได
ทงน เพอไมใหมโอกาสถายทอดพฤตกรรมทไมดระหวางกน และตามหลกของกระบวนการยตธรรม
ในประเทศไทย ผตองขงระหวางสอบสวนหรอพจารณาคด ยงตองถอวาเปนผบรสทธจนกวาศาลจะม
คาพพากษาวาเปนผกระทาผด ดงนน จงตองมการปฏบตทแตกตางจากนกโทษเดดขาดดวย
DPU
32
2.3.2 การคมครองสทธและเสรภาพของผตองหาในระดบสากล27
2.3.2.1 กฎบตรสหประชาชาต (Charter of the United Nations)
“กฎบตรสหประชาชาต” ถอกาเนดและมการลงนามรบรองกฎบตร เมอวนท 26 มถนายน
ค.ศ. 1943 นบไดวาเปนจดเรมตนทสาคญของการยอมรบสทธมนษยชนในระดบโลกกวาได ดงท
ปรากฏในคาปรารภโดยมสาระบางตอนยนยนวา “เราในฐานะประชาชนของสหประชาชาตมเจตจานง
แนวแนทจะยายนยนความศรทธาในสทธมนษยชนขนพนฐาน ในศกดศร และคณคาของมนษย...”28
โดยธารงไวดวยหลกการสาคญ เชน หลกการไมเลอกปฏบต (Non-discrimination) เปนหลกการ
ทประกาศครงแรกในกฎบตรสหประชาชาตซงกาหนดใหรฐตองสงเสรมการคมครองสทธมนษยชน
โดยไมเลอกปฏบตดวยเหตผลทางดานเผาพนธ เพศ ภาษา และศาสนา โดยมสาระสาคญ 2 ประการ
ไดแก ประการแรก การหามปฏบตทแตกตาง ดงนน หากการดาเนนการใดๆ ของรฐเปนการกระทา
เพอใหสทธ หรอลดทอนสทธ หรอประโยชนของประชาชนแลวจะตองอยบนพนฐานของความ
เทาเทยมกน และในประการตอมา จะตองเปนการกระทาในทางยนยน (re-affirmative action)
ซงเปนการปฏบตทมงหมายสงเสรมกลมใดกลมหนงเปนพเศษเพอใหบคคลทอยในสถานะ
ทเสยเปรยบกวาไดรบโอกาสทจะใชสทธไดเทาเทยมกบผอน ตอมาหลกการดงกลาวไดถกนา
ไปบญญตไวในปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน มาตรา 3 โดยวางหลกการสาคญไววา “ทกคน
มสทธและเสรภาพอยางเทาเทยมกน” และตราสารสทธมนษยชนตอมาเกอบทกเรองไดบรรจ
หลกการนไวในมาตราตนๆ29 เชน กตการะหวางประเทศ เปนตน
นอกจากนน ยงไดมการกาหนดมาตรฐานองคการสหประชาชาตวาดวยกระบวนการ
ยตธรรมทางอาญา (United Nations Standards on Criminal Justice) อนเปนการคมครองสทธของ
ผตองหาไวหลายประการ เชน
1) ประมวลระเบยบการปฏบตของเจาหนาททมอานาจหนาทบงคบใชกฎหมาย ค.ศ. 1979
(ขอ 1) วางหลกไววา “เจาหนาทของรฐทมอานาจหนาทบงคบใชกฎหมายพงปฏบตหนาทใหถกตอง
ตามกฎหมายตลอดเวลาเพอบรการชมชน และเพอปกปองคมครองบคคลใหปลอดภยจากการ
กระทาทผดกฎหมาย โดยจะตองทมเทการทางานดวยความรบผดชอบตามมาตรฐานของวชาชพนน”
และมหมายเหตของคาวา “เจาหนาททมอานาจหนาทบงคบใชกฎหมาย” ใหรวมถงเจาหนาทตาม
กฎหมายทกประเภทไมวาจะไดรบการแตงตงหรอเลอกตงทมอานาจหนาทอยางตารวจ โดยเฉพาะ
27 ไพศาล วตตธรรม. (2548). การคมครองสทธของบคคลในการออกหมายจบ. หนา 15-18. 28 จรญ โฆษณานนท. (2545). สทธมนษยชนไรพรมแดน ปรชญา กฎหมายและความเปนจรง
ทางสงคม. หนา 269. 29 วชย ศรรตน. (2544, กนยายน-ธนวาคม). “พฒนาการของสทธมนษยชน.” ดลพาห, 48, 3. หนา 32.
DPU
33
อยางยงอานาจในการจบกม หรอคมขงโดยกาหนดใหการปฏบตหนาทของเจาพนกงานดงกลาวตอง
กระทาโดยเคารพ และมงคมครองศกดศรความเปนมนษย ตลอดจนพทกษรกษาสทธมนษยชนของ
บคคลทกคน (ขอ 2) และจะใชกาลงบงคบไดกตอเมอมเหตจาเปนอยางยง และเฉพาะกรณเปนการ
ปฏบตหนาทบงคบใชกฎหมายนนๆ (ขอ 3) ซงกรณทมความจาเปนโดยชอบตามพฤตการณเพอ
ปองกนอาชญากรรม หรอในการจบกมผกระทาความผด หรอผตองสงสยโดยชอบดวยกฎหมายและ
กฎหมายภายในของประเทศโดยทวไปจะตองระบขอจากดใหการใชกาลงบงคบดงกลาวใหอยใน
กรอบความพอด
2) หลกการเพอการคมครองบคคลทกคนทถกคมขงหรอจาคก ค.ศ. 1988 เปนหลกการ
ทไดรบการรบรองโดยทประชมสมชชาทวไปโดยมตท 43/173 ลงวนท 9 ธนวาคม ค.ศ. 1988 โดยวาง
หลกเกณฑในการใชอานาจรฐในการจบกมคมขงหรอจาคกวาจะกระทาไดอยางจากดเพยงเทาท
กาหนดไวในบทบญญตของกฎหมาย และโดยบคคลผทกฎหมายระบอานาจหนาทนนไวสาหรบการ
ดงกลาว (ขอ 2) โดยการใชอานาจไดเพยงภายใตหลกเกณฑทกฎหมายกาหนดและการใชอานาจ
หนาทนน พงถกตรวจสอบไดโดยองคกรศาล หรอองคกรอน (ขอ 9) และผถกจบกมคมขงหรอจาคก
ตองไดรบแจงถงรายละเอยดของการจบกม คมขง จาคก และเจาหนาทตองอธบายใหผนนทราบวา
ผนนมสทธตามกฎหมายอยางไร และจะใชสทธนนไดอยางไร (ขอ 13) และผถกคมขงในฐานะผตอง
สงสย หรอผถกกลาวหาวากระทาความผดทางอาญานนพงไดรบการสนนษฐานไวกอนวาเปนผบรสทธ
และพงไดรบการปฏบตเหมอนอยางขอสนนษฐานนนดวย โดยการจบกมขงบคคลระหวางการ
สอบสวนหรอพจารณาจะกระทาไดตอเมอเปนไปเพอประโยชนแหงความยตธรรมและตองกระทา
ภายใตเงอนไข และวธการทกฎหมายกาหนดเทานน (ขอ 36) เปนตน
2.3.2.2 ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ค.ศ. 1948 (Universal Declaration of Human Rights
1948)30
“ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน” เปนเอกสารทใหการรบรองคมครองสทธทมนษย
พงไดรบความคมครองตามกฎบตรสหประชาชาตรวมทงเสรภาพขนมลฐานสาหรบทกคนทกแหง
ในโลก โดยไมมการเลอกปฏบต ผตองหาเองกถอเปนบคคลประเภทหนงทไดรบความคมครอง
เชนกน31 ดงนน จงไดมการบญญตหลกเกณฑในการคมครองสทธเสรภาพของบคคลไวรวมทงไดวาง
กรอบในการจากดการแทรกแซงของรฐไวอยางกวางๆ โดยหลกเกณฑทสาคญในการคมครองคอ
มนษยทงหลายเกดมาพรอมกบความมอสระมศกดศร และความเทาเทยมกน (ขอ 1) ดงนน บคคลใด
30 วชย ศรรตน. แหลงเดม. หนา 17. 31 อภรตน เพชรศร. (2529). สทธของผตองหาในประเทศไทย สทธมนษยชนและกระบวนการ
ยตธรรมทางอาญาในประเทศไทย. หนา 12.
DPU
34
จะถกทรมาน หรอไดรบการปฏบตหรอลงโทษโดยวธการโหดรายไรมนษยธรรม หรอหยามเกยรตมได
(ขอ 5) และทสาคญบคคลใดจะถกจบ กกขงโดยพลการมได (ขอ 9)
หลกการดงกลาวขางตนแสดงใหเหนวา มนษยทกคนยอมมศกดศรของความเปนมนษย
และมสทธเทาเทยมกนโดยเฉพาะสทธและเสรภาพในชวต และรางกาย แมบคคลนนจะเปนผถกกลาวหา
วาเปนผกระทาความผดทางอาญา กตาม การจบกม กกขง รวมถงการปฏบตตอผถกกลาวหาจะตอง
คานงถงหลกการเหลาน กลาวคอ จะตองกระทาโดยอาศยอานาจตามบทบญญตของกฎหมายทกาหนด
ไวอยางเครงครด และตองปฏบตตอบคคลเชนนโดยคานงถงศกดศรความเปนมนษย32 และการ
คมครองดงกลาวยงรวมไปถงการคมครองระหวางการพจารณาคด เชน สทธเทาเทยมกนทจะไดรบ
การพจารณาคดอยางเปดเผยและเปนธรรม โดยคณะบคคลทเปนอสระไมลาเอยง (ขอ 10) โดยอยบน
ขอสนนษฐานไวกอนวาผนนบรสทธ (ขอ 11) เปนตน
2.3.2.3 กตการะหวางประเทศดวยสทธของพลเมอง และสทธทางการเมอง ค.ศ. 1966
(International Convenant on Civil and Political Rights, 1966)
สาหรบ “กตการะหวางประเทศวาดวยสทธของพลเมอง และสทธทางการเมอง” เปน
กฎหมายระหวางประเทศทมเนอหาสาระเปนการรบรองหลกการวาดวยสทธขนพนฐานของมนษย
โดยมบทบญญต รวมทงสน 53 ขอ ในขอ 1-27 เปนการรบรองสทธเสรภาพ สวนในขอ 28-53
เปนวธการดาเนนงานเพอบงคบการใหเปนไปตามสทธเสรภาพทรบรองไวไดวางหลกประกน
สทธเสรภาพของผถกกลาวหา โดยมใจความสอดคลองกบปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน
หลายประการ อาทเชน33
1) หลกเกณฑในการกาหนดมาตรการควบคมการใชอานาจของรฐทจะจบกม คมขงบคคล
วาจะตองทาภายในขอบเขตทกฎหมายกาหนด และไดรบการตรวจสอบโดยองคกรภายนอก ไดแก
ศาล โดยการสงตวผถกจบแกศาลเพอตรวจสอบถงเหตทจบทนททถกจบและมสทธรองขอตอศาล
ใหตรวจสอบความชอบธรรมของการจบหรอควบคมได และมสทธรองขอใหปลอยกรณทมการควบคมตว
โดยมชอบดวยกฎหมาย และมสทธไดรบคาสนไหมทดแทนในกรณการควบคมกระทาโดยมชอบ
ดวยกฎหมาย ซงบญญตไวใน ขอ 9 (1)-(5) ซงสอดคลองกบปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน
มาตรา 9 ซงองคการสหประชาชาตไดใหคาจากดความของคาวา “จบกม คมขง โดยพลการ” วา
หมายถง การจบกม คมขงทผดกฎหมาย และไมยตธรรมตามกฎหมายสากล
32 ชาญเชาวน ไชยานกจ. (2542). “สทธมนษยชนกบกระบวนการยตธรรม.” บทบณฑต, 4, 55.
หนา 169- 170. 33 ไพศาล วตตธรรม. (2548). เลมเดม. หนา 18-19.
DPU
35
2) สทธไดรบการปฏบตทเปนธรรมในระหวางการดาเนนคด และสทธทจะตอสคด
อยางเตมท ไดมการรบรองสทธของบคคลทกคนทจะไดรบการพจารณาของศาลในคดอาญาไว
ในขอท 14 เชน บคคลจะไดรบการพจารณาคดอาญาอยางเสมอภาคและเปนธรรมโดยเปดเผย
ในศาลทมอานาจอสระและเปนกลาง และไดรบการสนนษฐานวา เปนผบรสทธจนกวาจะพสจนไดวา
กระทาผดตามกฎหมาย และไดรบหลกประกนขนตาอยางเสมอภาคเตม เชน สทธไดรบแจงขอหา
สทธในการพจารณาตอหนา เปนตน
เนองจากหลกเกณฑในการคมครองสทธมนษยชนในตางประเทศ ถอเปนหลกสากล
ทไดรบการยอมรบมาเปนเวลานานโดยเฉพาะการคมครองสทธเสรภาพของผทตกเปนผตองหา
ในกระบวนการยตธรรมทางอาญาไมวาการจบ การคน การคมขง ซงมาตรการดงกลาวสงผลกระทบ
ตอเนอตวรางกายรวมถงทรพยสน และชอเสยงของผถกใชมาตรการดงกลาวโดยตรง ดงนน จงไดม
การวางหลกเกณฑในการใชมาตรการดงกลาวใหเปนบรรทดฐาน เพอใหเกดความสมดล เพอใหการ
ใชอานาจของรฐเปนไปอยางมประสทธภาพ และยงเปนการคมครองสทธเสรภาพของผถกใช
มาตรการดงกลาวดวย โดยวางหลกทสาคญในการคมครองสทธของผถกจบหลายประการ อาท
หลกในการไมเลอกปฏบต การจบตองไมกระทาโดยพลการ และจะใชกาลงไดตอเมอมเหตจาเปน
เรงดวนเทานน นอกจากนยงไดวางมาตรการในการตรวจสอบการใชอานาจดงกลาวเพอใหเปนไป
ตามหลกเกณฑทไดวางไว เชน การใหศาลเปนผตรวจสอบเหตในการจบ การขงและยงไดสราง
มาตรการในการเยยวยาผทตองเสยหายอนเนองมาจากการจบกมหรอคมขงโดยไมชอบ หลกการดงกลาว
นอกจากจะไดรบการยอมรบจากประเทศในซกโลกตะวนตก และไดแพรกระจายและซมซบ
เขาสกระบวนการยตธรรมของไทยดวย
2.3.2.4 หลกการเพอการคมครองบคคลทกคนทถกคมขงหรอจาคก (Body of Principles
for the Protection of All Persons under Any From of Detention or Imprisonment, 1988)34
ทประชมสมชชาทวไปไดมมตรบรอง มตท 43/173 ลงวนท 9 ธนวาคม ค.ศ. 1988 หลกการน
โดยมขอบเขตเพอใชคมครองสทธของบคคลทกคนทถกคมขงหรอจาคกสาหรบในสวนทเกยวกบ
การจบนน ไดมการบญญตไวดงตอไปน
ขอ 11 “บคคลจะถกคมขงโดยปราศจากการไตสวนของศาลหรอองคกรอนไมได
ศาลหรอองคกรอนพงมอานาจหนาทในการทบทวนหรอตรวจสอบความชอบดวยเหตผลในการ
จะคมขงผนนตอไป”
ขอ 32 “ผทถกคมขงหรอทปรกษาของผนนมสทธทจะรองขอตอศาลหรอองคกรอน
ไมวาเวลาใดกตามภายในหลกเกณฑทกฎหมายกาหนดเพอใหไตสวนวาการคมขงนนเปนไป
34 ชยวฒน วฒนะ. (2551). เหตออกหมายจบ ศกษากรณ เหตความรายแรงในการออกหมายจบ. หนา 21.
DPU
36
โดยชอบดวยกฎหมายหรอไม และเพอขอใหมการปลอยตวโดยไมชกชา หากวาการคมขงนน
เปนไปโดยไมชอบดวยกฎหมาย”
ขอ 36 “ การจบกมหรอคมขงบคคลในระหวางการสอบสวนหรอการพจารณาคดนน
จะกระทาไดตอเมอเปนไปเพอประโยชนแหงความยตธรรมและตองกระทาภายใตเงอนไขและวธการ
ทกฎหมายกาหนดเทานน การออกคาสงจากดอสรภาพของบคคลโดยทมไดเปนไปเพอปองกนการ
ขดขวางกระบวนการยตธรรมหรอเพอรกษาความปลอดภยหรอความเปนระเบยบเรยบรอยของ
สถานทคมขงนนแลว จะกระทามได”
ขอ 37 “ผทถกคมขงในระหวางการดาเนนคดอาญานนจะตองถกนาตวไปยงศาลหรอ
องคกรอนตามทกฎหมายกาหนดในทนททจะกระทาไดนบแตเวลาทผนนถกจบกม ทงนเพอจะไดม
การตรวจสอบและวนจฉยวาการควบคมตวผนนเปนการชอบหรอจาเปนหรอไม การคมขงบคคลใด
ในระหวางการสอบสวนหรอการพจารณาคดนนจะกระทาไมได เวนแตมหมายคมขงทออกโดยชอบ
ขององคกรทออกคาสงคมขงนน ผทถกคมขงดงกลาวมสทธทจะทาหนงสอระบถงสงทเขาไดรบ
การปฏบตในระหวางทถกคมขงใหองคกรทตรวจสอบความถกตองของการคมขงดงกลาวนนได
ทราบขอเทจจรงดวย”35
2.3.3 การคมครองสทธของผตองหาในกระบวนการยตธรรมทางอาญาโดยองคกรตลาการและ
องคกรอยการ36
ในการดาเนนคดอาญานน เรมตงแตขนตอนกอนฟอง (Pre-trial Stage) กลาวคอ กอนทคด
จะถกเสนอตอศาล ไดแกกระบวนการพจารณาชนตารวจและพนกงานอยการ จากนนกเขาสขนตอน
การพจารณาของศาล (Trial Stage) ซงในชนนเรมตงแตคดเขาสการพจารณาของศาล จนถงการ
พจารณาพพากษาของศาล และขนตอนสดทายของกระบวนการยตธรรม คอ ขนตอนการบงคบโทษ
ตามคาพพากษา กฎหมายใหอานาจหนวยงานตางๆ ของรฐเพอปองกนและปราบปรามอาชญากรรม
และเพอแกไขปรบปรงใหผกระทาผดกลบตวเปนคนดเขาสสงคมไดอยางมคณภาพ โดยในแตละ
ขนตอนเหลาน ประกอบไปดวยมาตรการตางๆ ทมผลเปนการละเมดสทธและเสรภาพขอประชาชน
และบคคลทเกยวของอยไมมากกนอย ดงนน ในการดาเนนกระบวนการยตธรรมทางอาญาจงตอง
กระทาภายในกรอบของกฎหมาย และเพอเปนการคมครองสทธเสรภาพของประชาชน แตอยางไรกด
ในการคมครองสทธเสรภาพของบคคลจะอาศยเพยงการรางกฎหมายใหอานาจอยางเดยวนน กไมอาจ
35 ชาต ชยเดชสรยะ. (2549). มาตรการทางกฎหมายในการคมครองสทธมนษยชนในกระบวนการ
ยตธรรมทางอาญา. หนา 52. 36 สรศกด ลขสทธวฒนกล. “การตรวจสอบถวงดลในกระบวนการยตธรรมทางอาญา.” บทบณฑตย,
เลมท 64, ตอนท 3. หนา 4.
DPU
37
บรรลวตถประสงคของการคมครองได จงตองมกลไกหรอมาตรการในการควบคมการใชอานาจ
ของเจาหนาทใหอยในกรอบอานาจทกฎหมายกาหนดไว โดยเฉพาะในการดาเนนกระบวนการ
ยตธรรมทางอาญา เพอใหเกดความโปรงใสอนจะนาไปสการตรวจสอบการใชอานาจรฐ (Accountability)
ประกอบกบการกาหนดมาตรการหรอกลไกตางๆ ในการตรวจสอบและถวงดลโดยองคกรภายนอก
หรอองคกรภายใน เพอใหการคมครองสทธเสรภาพของบคคลหรอประชาชนมประสทธภาพ
และบรรลวตถประสงคตามหลกนตรฐได โดยการตรวจสอบถวงดลอาจแบงเปน 2 ประเภท คอ37
1) การตรวจสอบถวงดลภายในองคกร
เปนการตรวจสอบการใชอานาจหนาทโดยลาดบ “การบงคบบญชา” และ “การกากบ
ดแล” โดยใหผบงคบบญชาใชอานาจของตนในการตรวจสอบการใชอานาจของผใตบงคบบญชา
เมอเกดการกระทาทไมชอบดวยกฎหมาย กใหผบงคบบญชาสามารถสงเพกถอน แกไข เปลยนแปลงได
2) การตรวจสอบถวงดลจากภายนอก
เปนการตรวจสอบการใชอานาจโดยองคกรอน เพอใหเกดการคานอานาจหรอถวงดล
อานาจมใหองคกรใดใชอานาจเกนขอบเขต หรอโดยไมชอบดวยกฎหมาย ผลการตรวจสอบ
โดยองคกรภายนอกนจะทาใหมผลตอการดาเนนการตางๆ ทางคด ซงจะเปนกลไกใหองคกร
ผใชอานาจระมดระวงในการใชอานาจมากยงขน
2.3.3.1 การตรวจสอบถวงดลในกระบวนการยตธรรมทางอาญาโดยองคกรตลาการ38
ในประเทศทมการปกครองในระบอบประชาธปไตย มกจะมการแบงแยกอานาจรฐ
ออกเปน 3 ฝาย คอ 1. อานาจนตบญญต 2. อานาจบรหาร 3. อานาจตลาการ โดยแตละอานาจ
จะถกมอบหมายใหองคกรตางๆ กน กลาวคอ สภานตบญญตสาหรบอานาจนตบญญต ประมขของ
รฐหรอคณะรฐมนตรสาหรบอานาจบรหาร และศาลสาหรบอานาจตลาการ จากทไดกลาวไปแลววา
เมอรฐมหนาทในการคมครองสทธเสรภาพของประชาชน การดาเนนกจกรรมตางๆ ของรฐ จงตอง
มการจดสรรการใชอานาจขององคกรตางๆ เพอใหมการถวงดลและคานอานาจกนอยในตว ซงเรา
เรยกวา “การแบงแยกอานาจ” นนเอง ซงในเรองน มองเตสกเออ (นกปราชญชาวฝรงเศส) ไดเขยน
หนงสอชอ“เจตนารมณของกฎหมาย” ซงในบรรพ 11 บทท 6 ของหนงสอดงกลาว กลาววา
“เมออานาจนตบญญตและอานาจบรหารไดรวมอยในตวบคคลเดยวกนหรอในองคกร
เดยวกน...เสรภาพจะไมมเลย เพราะเราอาจเกรงวากษตรยหรอคณะบคคลอนเดยวกนนนจะออก
กฎหมายแบบทรราช และใชบงคบกฎหมายโดยวธของทรราช
37 สรศกด ลขสทธวฒนกล. แหลงเดม. หนา 19. 38 ไพศาล วตตธรรม. (2548). เลมเดม. หนา 19.
DPU
38
อกอยางหนง กรณจะไมมเสรภาพ ถาอานาจในการตดสนใจไมแยกออกมาจากอานาจ
นตบญญต ชวต และเสรภาพของผอยในปกครองจะตองเผชญกบการควบคมทลาเอยง เพราะ
ผพพากษาจะกลายเปนผออกกฎหมาย ถาอานาจนรวมเขากบอานาจบรหาร ผพพากษากอาจประพฤต
ตวแบบรนแรง และกดข
กรณจะเปนการอวสานของทกสงทกอยาง ถาอานาจทงสาม นนคอ การตรากฎหมาย
การบงคบตามมตมหาชน และการพจารณาคดของเอกชน ไดถกใชโดยบคคลคนเดยวกนหรอองคกร
เดยวกน ไมวาจะเปนกรณของบรรดาขนนางหรอประชาชนกตาม”
มองเตสกเออไดแบงอานาจออกเปนสามประการคอ อานาจนตบญญต อานาจบรหาร
และอานาจตลาการ (แยกกน) ไมรวมอยในองคกรเดยวกน มฉะนนประชาชนจะเดอดรอน เขากลาว
วา เปนความจรงอยชวฟาดนสลายวา มนษยเราเมอมอานาจแลวกมกจะใชอานาจนนเกนไปจนกวาจะ
ถกกาหนดขดคนในการใช เขาจงอาศยหลกทวาอานาจหยดยงอานาจกลาวคอ อานาจเทานนทจะ
หยดยงอานาจได39
หลกการแยกอานาจดงกลาว มอทธพลตอการเมอง การปกครองในประเทศตางๆ
มากมาย ในปฏญญาสทธมนษยและพลเมองของฝรงเศส ซงสมชชาแหงชาตไดลงมตเมอวนท 27
สงหาคม ค.ศ. 1789 ขอ 16 ไดกลาวถงการแยกอานาจไววา “สงคมใดไมมหลกประกนสทธ
โดยแทจรง และไมมการแยกอานาจโดยชดแจง สงคมนนไมมรฐธรรมนญ”40
สาหรบอานาจตลาการนน มปญหาถกเถยงกนวา อานาจตลาการนนมอยหรอไม ซงตาม
ความคดของมองเตสกเออ เหนวา ม โดยมองเตสกเออเรยกวา “อานาจพพากษา” สาหรบ Locke นน
เหนวา ไมมอานาจตลาการ เพราะเขามความเหนวา อานาจตลาการซอนอยกบอานาจนตบญญต41
ปญหาทวาอานาจตลาการมหรอไมนน ความเหนสวนมาก เหนวา อานาจตลาการนนมอย
แมแตผทเหนวาอานาจตลาการเปนสวนหนงของอานาจบรหารกยงมความเหนกนวาเจาหนาท
ทจะทาหนาทตลาการนน ตองเปนเจาหนาทพเศษจดไวโดยเฉพาะ
ความสาคญของอานาจตลาการนนนบวามความสาคญเปนอยางยง แมจะมความเหน
ใหจดอานาจนอยในสวนของอานาจบรหาร หรอการปฏบตการใหเปนไปตามกฎหมาย แตสงหนง
ทมความเหนตรงกนกคอ เจาหนาททจะทาหนาทตลาการนนจะตองเปนเจาหนาทพเศษทจดไว
โดยเฉพาะเพอใหการกระทาหนาทดงกลาวเปนไปโดยสมบรณ เปนอสระสามารถเหนยวรงอานาจ
อนๆ ไดสมดงเจตนารมณของทฤษฎการแบงแยกอานาจ42
39 ไพโรจน ชยนาม. (2528). กฎหมายรฐธรรมนญ. หนา 150. 40 วชา มหาคณ. (2522). การใชเหตผลในทางกฎหมาย. หนา 91. 41 เดอน บนนาค. (2521, เมษายน). “การแยกอานาจ.” วารสารนตศาสตร, 9. หนา 79. 42 เดอน บนนาค. แหลงเดม. หนา 79-80.
DPU
39
ดงนนจะเหนไดวา อานาจตลาการและองคกรตลาการไดรบการยอมรบนบถอตลอดมาทก
ยคทกสมย เพราะเปนอานาจเปนสถาบนทคอยเปนเครองเหนยวรง การใชอานาจการกระทาการ
ทไมชอบ อนเปนการลวงละเมดสทธเสรภาพของบคคล จนอาจกลาวไดวาอานาจตลาการมนคง
เพยงใด เสรภาพของประชาชนกบรบรณเพยงนน เมอองคกรตลาการเปนกลไกเปนเครองมอหนง
ของรฐในการคมครองสทธเสรภาพของประชาชน มงเสรมสรางใหเกดความสงบสขในสงคมสวนรวม
ผตองหาซงเปนบคคลซงไดรบการสนนษฐานไวกอนวาเปนผบรสทธ จงจาเปนตองไดรบการคมครอง
องคกรตลาการจงมความจาเปนและเปนความชอบธรรมอยางยงทจะตองคมครองสทธเสรภาพของ
ผตองหา และองคกรตลาการจะตองมสวนในการคมครองทกขนตอนตามบทบาทอานาจหนาททมอย
แมในชนกอนการพจารณากจาตองมการคมครองดวยเชนกน
2.3.3.2 การตรวจสอบถวงดลในกระบวนการยตธรรมทางอาญาโดยองคกรอยการ
ในการดาเนนคดอาญาโดยรฐ (Public Prosecution) ซงมอยการเปนองคกรในการ
ดาเนนคดทสาคญองคกรหนงนน อยการไมใชคแพชนะกบผตองหาและจาเลย อยการไมใชคความ
ในเนอหาไมวาในกรณใด อยางไรกตาม พนกงานอยการในอดตเมอเราเรมมระบบอยการใหมๆ
ไดเขาใจบทบาทของตนผดพลาดจนตองมการตกเตอนกนวา
“...บรรดาความในหนาทพนกงานอยการทไดวากลาวในเวลาใดๆ พนกงานอยการ
ไมควรคดใหความชนะอยางเดยว ถงความเรองนนจะชนะเปนไปตามความประสงคได แตเมอเหนวา
ไมใชความจรงและปราศจากความยตธรรมแลว พนกงานอยการกไมควรคดใหความชนะทจะ
เปนเหตใหผไมมความผดตองรบโทษเลย...”
แตภารกจและบทบาททสาคญของพนกงานอยการ คอ อานวยความยตธรรม รกษา
ผลประโยชนของรฐ และคมครองสทธเสรภาพของประชาชน โดยจกตองกระทาดวยความรวดเรว
เทาเทยมกนและเปนธรรม กบทงตองกระทาใหเปนทเชอถอศรทธาแกประชาชน เนองจากพนกงาน
อยการเปนทนายแผนดน และเปนตวแทนของแผนดนในการตรวจสอบและคนหาความจรง
ในคดอาญา การควบคมการดาเนนคดอาญาของรฐเพอรกษาความสงบเรยบรอยของประชาชน
และเพอประโยชนสวนรวม ดงนน ในการดาเนนคดอาญาพนกงานอยการจะตองปฏบตตอผตองหา
และจาเลย โดยคานงถงศกดศรความเปนมนษย ตลอดจนสทธและเสรภาพของบคคลดงกลาว
ตามรฐธรรมนญและกฎหมายอนดวย สวนบคคลซงเปนผเสยหายและพยานในคดพนกงานอยการ
พงใหความคมครองและการปฏบตทเหมาะสมตามทกฎหมายบญญตไว
ดวยเหตดงกลาว พนกงานอยการจงตองมความเปนกลาง กลาวคอ ตองดแลประโยชนรฐ
คอ การรกษาความสงบเรยบรอยของสงคม และตองดแลประโยชนสวนบคคล คอ การคมครอง
สทธสวนบคคลดวย เมอพจารณาตามกฎหมายวธพจารณาความอาญาแลวจะเหนวา พนกงานอยการ
DPU
40
มหนาทตองตรวจสอบความจรงอยางมภาวะวสยกอนสงคดเสมอ แมวาตามกฎหมายพนกงาน
อยการจะไมมหนาทในการเรมคด แตพนกงานอยการกจะตองรบผดชอบในการสอบสวน
4 ประการ คอ 1) รบผดชอบในความชอบดวยกฎหมายของการสอบสวน 2) รบผดชอบในความชอบดวย
ระเบยบของการสอบสวน 3) รบผดชอบในความละเอยดรอบคอบของการสอบสวน และ 4)
รบผดชอบในความเชอถอไดของการสอบสวน เปนตน43
สาหรบการคมครองสทธในเรองการจากดเสรภาพของบคคลโดยเฉพาะการเอาตว
บคคลไวในอานาจรฐ สานกงานอยการสงสดไดวางหลกปฏบตไวในระเบยบสานกงานอยการสงสด
วาดวยการดาเนนคดอาญาของพนกงานอยการ พ.ศ.2547 (แกไขเพมเตม พ.ศ. 2551) หมวดท 2
การคมครองสทธเสรภาพของประชาชน โดยเฉพาะอยางยงการเอาตวบคคลไวในอานาจรฐ “ขอ 32
(หลกในการจากดสทธเสรภาพของบคคล) ทวา “...การเอาตวบคคลไวในอานาจรฐ จะกระทาได
ตอเมอมความจาเปนทไมอาจหลกเลยงไดเทานน เหตนการคมขงผตองหาหรอจาเลย ตามปกต
จะตองพจารณาวาเปนกรณทนาเชอไดวาผตองหาหรอจาเลยจะหลบหนหรอจะไปยงเหยงกบ
พยานหลกฐานหรอไมดวย ฉะนน หากกรณคดมหลกฐานตามสมควรวา การกระทาของผตองหา
หรอจาเลยเปนความผดรายแรง หรอเปนทนาเชอวาผตองหาหรอจาเลยจะหลบหนหรอจะไปยงเหยง
กบพยานหลกฐาน หรอกรณคดมหลกฐานตามสมควรวา การกระทาของผตองหาหรอจาเลยเปน
ความผดและมเหตอนจาเปนและสมควรกจะเปนกรณทตองนาเหตดงกลาวมาพจารณาวาจาเปนตอง
คมขงผตองหาหรอจาเลยเพอดาเนนคดตอไปหรอไมดวยเชนกน
ในการพจารณาคารองขอปลอยชวคราวผตองหา พนกงานอยการตองพจารณาถงความ
จาเปนในการเอาตวบคคลนนไวในอานาจรฐ ตามนยดงกลาวมาแลวในวรรคหนง โดยพจารณา
ชงนาหนกระหวางประโยชนของรฐในการรกษาความสงบเรยบรอยกบสทธและเสรภาพขนพนฐาน
ของบคคลซงขดแยงกน หากเหนวาสทธและเสรภาพของบคคลจะถกกระทบเกนความจาเปนหรอ
เกนสมควร โดยเฉพาะอยางยงเมอเหนวาไมมพฤตการณทนาเชอวาผตองหาหรอจาเลยจะหลบหน
หรอจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน หรอไมมเหตอนทจาเปนและสมควรแลว พนกงานอยการ
ตองปลอยตวบคคลหรออนญาตใหปลอยชวคราวตามคารองเสมอ”
ดงนน การกระทาของรฐทเปนการจากดสทธและเสรภาพขนพนฐานของบคคลโดยเฉพาะ
การเอาตวบคคลไวในอานาจรฐ จะกระทาไดกตอเมอ มความจาเปนทไมอาจหลกเลยงไดเทานน
ดวยเหตน ในการดาเนนกระบวนการยตธรรมทางอาญาพนกงานอยการจงมหนาทในการตรวจสอบ
และถวงดลการปฏบตหนาทของเจาพนกงานตารวจและศาล โดยเฉพาะหากพบวามการรองขอ
ตอศาลใหออกหมายจบผตองหาหรอจาเลย ซงถกควบคมตวหรอคมขงอยกด พนกงานอยการ
43 คณต ณ นคร. (2551). ภมธรรมและบทบาทของพนกงานอยการ. หนา 68-69.
DPU
41
จะตองเขาตรวจสอบถงเหตผลและความชอบธรรมในการปฏบตหนาทดงกลาวโดยเรว เพราะตามปกต
ศาลจะพจารณาออกหมายหรอไมนน ตองมเหตอนควรเชอวาผตองหาหรอจาเลยจะหลบหน หรอจะ
ไปยงเหยงกบพยานหลกฐานประกอบการพจารณาดวยเสมอ
DPU
บทท 3
บทบญญตทเกยวกบการออกหมายจบตามกฎหมายไทย
และกฎหมายตางประเทศ
กระบวนการยตธรรมทางอาญา อาจแบงออกไดเปน 2 ขนตอน คอ ขนตอนกอนฟองคด
และขนตอนหลงฟองคด โดยขนตอนกอนฟองคดจะเปนเรองของเจาพนกงานฝายปกครอง ตารวจ
พนกงานสอบสวน พนกงานอยการ ในขนตอนกอนฟองนเจาพนกงานจะตองดาเนนมาตรการ
ในเรองตางๆ เชน การจบกม การควบคมหรอขง การสอบสวน การฟองคด และการปลอยชวคราว
ซงในแตละขนตอนอาจมการกระทบตอสทธเสรภาพตอผถกกลาวหาได ฉะนนการกระทาใดๆ
ทอาจกระทบสทธเสรภาพ กฎหมายจงตองบญญตใหอานาจเจาพนกงานในการดาเนนการไว
อยางชดเจน สวนขนตอนหลงฟองคดเปนเรองของศาล กลาวคอ ภายหลงจากมการยนฟองคดแลว
การใชดลพนจในการสงคด การพจารณาพพากษาคด รวมถงการใชมาตรการบงคบทอาจกระทบ
ตอสทธเสรภาพของบคคลในคดอาญา อาท การจบ การคน จะเปนหนาทของศาล ซงในเรองการจบ
นอกจากการจบความผดซงหนาของเจาพนกงานแลว การจบกมบคคลผตองสงสยวาเปนผกระทา
ความผดโดยปกต “จะตองมหมายจบของศาลเสมอ” การจบโดยไมมหมายจบเปนเพยงขอยกเวนเทานน
และในการทศาลจะออกหมายจบผตองสงสยหรอผตองหาหรอไม ศาลจะตองใชดลพนจพจารณาวา
มหลกฐานตามสมควรเพยงพอทจะเชอไดวาผนนเปนผกระทาความผดหรอไม ประกอบกบมเหตจาเปน
ทศาลตองออกหมายจบบคคลนนๆ ตามคารองขอของพนกงานสอบสวนหรอไม1
ในคดอาญา “การจบ” อาจมสวนสาคญในการดาเนนคด เพราะเปนการกระทาเพอใหไดตว
ผกระทาผดหรอผตองสงสยวากระทาผดมาฟองรองดาเนนคด ซงตามหลกกฎหมายวธพจารณา
ความอาญา พนกงานสอบสวนจะตองสงสานวนการสอบสวนทมความเหนควรสงฟองพรอมตว
ผตองหาไปยงพนกงานอยการ เมอพนกงานอยการใชดลพนจสงฟองและยนฟองคดตอศาลกจะตอง
มตวผตองหาสงพรอมกบคาฟองดวยเสมอ และกรณทศาลสงใหไตสวนมลฟองกจะตองมตวผตองหา
ไปในวนไตสวนมลฟองดวย แมในชนพจารณาของศาลกจะตองพจารณาตอหนาจาเลยเพอใหจาเลย
มโอกาสตอสคดไดอยางเตมท และสดทายเมอศาลมคาพพากษาถงทสดใหลงโทษจาคกจาเลย
ฝายราชทณฑกตองนาตวจาเลยไปบงคบคดตามคาพพากษาตอไปเชนกน ดงนน ในการดาเนนคดอาญา
1 ไพศาล วตตธรรม. (2548). เลมเดม. หนา 28.
DPU
43
ถาไมไดตวผตองหามาควบคมไวเพอพสจนความถกผดตงแตเรมตนคด กระบวนการยตธรรมกอาจจะ
ไมสามารถดาเนนการมาจนถงจดสดทายได ดวยเหตนเจาพนกงานตารวจจงมความตองการทจะ
มอานาจในการจบใหมากขนจนเปนเหตใหเกดการใชอานาจตามอาเภอใจในการจบกมผตองสงสย
หรอผถกกลาวหา เชน จบโดยไมมเหตผลเพยงพอ หรอไมมพยานหลกฐานเพยงพอ โดยเฉพาะการจบ
โดยไมมหมายจบ ซงเปนการตดสนใจในเหตการณเฉพาะหนาโดยไมผานการพจารณาของศาล
สงตางๆ เหลานอาจกอใหเกดความเดอดรอนตอผถกจบและเกดความรสกทไมดตอผรเหนเหตการณ
ในการกระทาของเจาพนกงาน อกทงยงกระทบกระเทอนตอความนาเชอถอของกระบวนการยตธรรม
ทางอาญาอกดวย2
ดงนน ในบทนจงเหนควรทจะศกษาถงหลกการออกหมายจบตามกฎหมายไทยและ
กฎหมายตางประเทศ เพอใหเกดความรความเขาใจในถงเหตในการออกหมายจบ และเพอสะทอน
ใหเหนวา การรองขอใหศาลออกหมายจบผตองหาทอยในระหวางตองโทษจาคกในคดอน หรอการ
นาเอาหมายจบของศาลไปยนขออายดตวผตองหาทอยในระหวางตองโทษจาคกในคดอน อาจไมถกตอง
เพราะการอายดตวผตองหามใชการจบกมผกระทาผดดงเชนปกตทวไป สงตางๆ เหลานควรไดรบการ
ไตรตรองใหรอบคอบเสยกอน เพราะการกระทาบางอยางอาจมความจาเปนเพอใหการดาเนนคดเปนไป
โดยเรยบรอย แตกอาจจะสงกระทบตอสทธเสรภาพของผตองหาในคดไดเชนกน
3.1 การออกหมายจบตามกฎหมายไทย3
“การจบ” หมายถง การยดตวเอาไว แตหลกการและวธการจบตองปฏบตอยางไรนน
ตองพจารณาบทบญญตในมาตรา 83 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ทวา “การจบนน
เจาพนกงานหรอราษฎรซงทาการจบตองแจงแกผทจะถกจบนนวาเขาตองถกจบ แลวสงใหผถกจบ
ไปยงททาการของพนกงานฝายปกครองหรอตารวจพรอมดวยผจบ แตถาจาเปนกใหจบตวไป”
ประเดนในเรองการจบ ศาสตราจารย ดร.คณต ณ นคร ไดใหความหมายของ “การจบ” ไววา หมายถง
การกระทาขนตนเพอจากดเสรภาพในการเคลอนไหวเปลยนททางของบคคล ซงเสรภาพในการ
เคลอนไหวเปลยนททางนหมายถงเสรภาพในรางกายตามกฎหมายรฐธรรมนญ
แตสาหรบวตถประสงคของการจบ หรอเหตออกหมายจบนน แมวาในปจจบนการ
ดาเนนคดอาญา ผถกกลาวหาจะเปนประธานในคด กตาม แตในบางกรณการใชมาตรการบงคบของรฐ
กบผถกกลาวหากยงมความจาเปน เพราะหากรฐไมอาจใชมาตรการบงคบกบผถกกลาวหาไดเลยแลว
การดาเนนคดอาญาของรฐกยอมไมอาจกระทาได หรอยากตอการทรฐจะดาเนนคดกบผถกกลาวหา
2 ไพศาล วตตธรรม. (2548). แหลงเดม. หนา 53. 3 พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525. หนา 222.
DPU
44
การจบและควบคมตวระหวางคดจงอาจมความจาเปนตองกระทาเพอเปนหลกประกนสาหรบรฐ
ในการดาเนนคดชนกาหนดคด ชนบงคบคด หรอเพอเปนหลกประกนสาหรบรฐทงสองประการ
ทกลาวมาแลว โดยมวตถประสงคทสาคญ 3 ประการ คอ4
- เพอใหการสอบสวนดาเนนไปไดโดยเรยบรอย
- เพอประกนการมตวของผตองหาหรอจาเลย และ
- เพอประกนการบงคบโทษ
1. เพอใหการสอบสวนดาเนนไปไดโดยเรยบรอย
ในการดาเนนคดอาญากบผตองหาคนใดคนหนงนน รฐอาจมความจาเปนทจะตองใช
มาตรการบงคบควบคมตวผตองหาไวกอน โดยเฉพาะอยางยงเพอการสอบสวนปากคาผตองหา
เพราะหากไมมการสอบสวนปากคาผตองหาแลว การฟองผตองหาตอไป (หากจาเปนตองกระทา)
กยอมไมอาจกระทาได เพราะมาตรา 120 บญญตไววา “หามมใหพนกงานอยการยนฟองคดใด
ตอศาลโดยมไดมการสอบสวนในความผดนนกอน” และเมอไดมการสอบสวนปากคาผตองหาแลว
กรณกอาจมความจาเปนตองควบคมตวผตองหานนไวตอไปอก เพราะหากไมมการควบคมตว
ผตองหาไวตอไปแลว ผตองหานนอาจจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน หรอไปกอเหตอนตราย
ประการอน ทาใหเกดความเสยหายแกการสอบสวนคดนนได
2. เพอประกนการมตวของผตองหาหรอจาเลย
ในการทพนกงานอยการจะฟองรองผตองหาคนใดตอศาลนน ถาผตองหาคนนนไมอย
ในอานาจศาล พนกงานอยการตองสงตวผตองหานนพรอมฟอง5 นอกจากนนการพจารณาและ
สบพยานในศาลตองกระทาตอหนาจาเลย6 เพอเปนการวางหลกประกน “สทธทจะอยรวมกนดวยใน
การดาเนนคดอาญา” ของจาเลย ซงเหลานกคอหลกประกนการมตวของผตองหาหรอจาเลยไว
ในระหวางดาเนนคดกบผตองหาหรอจาเลยนน เพราะหากผตองหาหรอจาเลยหลบหนกยอมจะทาให
ไมสามารถดาเนนคดกบผตองหาหรอจาเลยนนได
3. เพอประกนการบงคบโทษ
ในกรณทศาลพพากษายกฟองนน ศาลอาจสงขงจาเลยไวระหวางทคดยงไมถงทสดได7
และโดยทในการดาเนนการตอไปของศาลสงไมมความจาเปนทจะตองกระทาตอหนาจาเลย
การควบคมตวจาเลยไวในกรณทศาลพพากษายกฟองน จงเปนกรณของการควบคมตวเพอประกน
4 คณต ณ นคร. (2549). กฎหมายวธพจารณาความอาญา. หนา 341.
5 จาก ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 165 วรรคหนง.
6 จาก ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 172 วรรคหนง. 7 จาก ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 185 วรรคหนง.
DPU
45
การบงคบโทษนนเอง เพราะหากปลอยตวจาเลยไป จาเลยอาจหลบหนไปเสยและหากในทสด
ศาลสงพพากษาลงโทษ กอาจไมไดตวจาเลยมาลงโทษ หรอไดตวจาเลยมาโดยยาก กฎหมายจง
ใหอานาจศาลทจะสงขงจาเลยไวในระหวางคดยงไมถงทสดไดดวย เพอมใหเกดความเสยหายแกรฐ
อยางไรกด แมวาวตถประสงคของการจบหรอควบคมตวระหวางคดจะมเพยง 3 ประการ
แตโดยหลกการแลวกคอ เพอใหการสอบสวนเปนไปไดโดยเรยบรอย และเพอประกนการมตวของ
ผตองหาหรอจาเลย สวนวตถประสงคเพอประกนการบงคบโทษนนเปนเพยงวตถประสงครอง
เพราะกรณอาจไมมการบงคบโทษในคดนนเลยกเปนได แมศาลจะพพากษาวาจาเลยมความผด
แตศาลกอาจใหรอการกาหนดโทษหรอรอการลงโทษจาเลยไว8 นอกจากนน ในเรองการควบคมตว
ระหวางคด การเรยก การจบการขง และการนาตว ยงถอเปนเรองเดยวกนคอ เปนมาตรการบงคบ
เกยวกบการเอาตวบคคลไวในอานาจรฐ แตการใชมาตรการดงกลาวตองเกดจาก “ความจาเปน” เทานน
กลาวคอ การทตองเรยกผถกกลาวหากเพราะมความจาเปนตองไดตวผถกกลาวหามาเพอการอยางใด
อยางหนงโดยเฉพาะ เชน เพอสอบสวนปากคาผตองหา และการทตองจบบคคลใดกเพราะกรณอาจ
มความจาเปนตองเอาตวบคคลผนนมาไวในอานาจรฐ เปนตน แตเมอความจาเปนเชนวานนหมดไป
ในภายหลงกตองปลอยตวผนนไป
การเรยกและการจบมใชเหตทกอใหเกดอานาจควบคมตวระหวางคดแกเจาพนกงาน
หรอศาลแลวแตกรณโดยอตโนมต การควบคมตวระหวางคดจะตองเกดจากความจาเปนในแงทวา
หากไมควบคมหรอขงผตองหาไวในระหวางการดาเนนคดของเจาพนกงาน หรอหากไมขงผถก
กลาวหาหรอจาเลยไวในระหวางการพจารณาคดของศาลแลว การดาเนนคดของเจาพนกงานหรอ
การพจารณาคดของศาลแลวแตกรณจะไมอาจกระทาได9 เชน เมอมเหตอนควรเชอวาผนนจะหลบหน
หรออาจไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน หรอจะไปกอเหตอนตรายประการอน อยางไรกด ในทางปฏบต
ไดแยก “การควบคมหรอขง” กบ “การจบ” ออกตางหากจากกน กลาวคอ การทจะจบบคคลใด
ไดหรอไม เจาพนกงานหรอศาลแลวแตกรณจะพจารณาเหตทจะออกหมายจบ หรอเหตทจะจบได
โดยไมตองมหมายจบเปนเกณฑ เมอไดมการจบบคคลใดแลว เจาพนกงานหรอศาลแลวแตกรณ
จะควบคมหรอขงบคคลนนไวเลยทเดยว เวนแต บคคลนนจะไดรบอนญาตใหปลอยชวคราว
อนเปนการแสดงวาการควบคมของเจาพนกงานเปนอานาจทเกดขนโดยอตโนมตหลงจากการจบ
อกทงเมอเจาพนกงานไดควบคมผถกจบมาจนครบกาหนดตามอานาจแลว เจาพนกงานกมอานาจทจะ
ขอใหศาลสงขงผถกจบนนตอไปอกโดยอตโนมต ซงตามปกตศาลกจะสงขงผถกจบตอไปจนกวา
พนกงานสอบสวนจะสอบสวนคดเสรจ หรอพนกงานอยการจะสงคดนนเสรจ ดงนน จะเหนไดวา
8 จาก ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 56.
9 คณต ณ นคร. (2549). เลมเดม. หนา 338.
DPU
46
การเอาตวบคคลไวในอานาจรฐในทางปฏบตไดกระทาเพยงเพอประโยชนแหงความสะดวกในการ
ปฏบตหนาทของเจาพนกงานเทานน มไดพจารณาถงความจาเปนในการเอาตวบคคลไวในอานาจ
รฐเลย ปญหาความไมเปนธรรมในการเอาตวบคคลไวในอานาจรฐ จงเกดขนจากทางปฏบตทไม
สอดคลองกบหลกกฎหมายของเจาพนกงานในกระบวนการยตธรรมทางอาญานนเอง10
3.1.1 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550
ในการดาเนนคดอาญาการจบเปนการใชอานาจรฐขนตนในการควบคมการเคลอนไหว
ของบคคลทเปนผตองหาวากระทาความผดโดยมการยดตวบคคลนนไวเพอใหบคคลนนใหการตอบ
ขอกลาวหา และเนองจากการจบเปนการจากดสทธและเสรภาพในการเคลอนไหวรางกาย
ของผตองหา ดงนน เพอเปนการคมครองสทธและเสรภาพของบคคลในคดอาญาตามกฎหมายไทย
จงไดมการกาหนดกรอบในการใชอานาจการจบของเจาพนกงานใหอยในกรอบท เหมาะสม
และสมควรตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ซงนอกจากจะตองอยภายใต
บทบญญตแหงรฐธรรมนญ มาตรา 29 วรรคหนง ทกาหนดวา “...หามมใหมการจากดสทธและ
เสรภาพของบคคลตามทรฐธรรมนญรบรองไว เวนแตโดยอาศยอานาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย
เฉพาะเพอการทรฐธรรมนญนกาหนดไว และเทาทจาเปนเทานน และจะกระทบกระเทอนสาระสาคญ
แหงสทธและเสรภาพนนมได...” และในการจบกมตวบคคลกตองเปนไปตามทรฐธรรมนญแหง
ราชอาณาจกรไทย ซงมรายละเอยดบญญตไวในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ดงน
หลกเกณฑในการออกหมายจบตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย
รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ไดบญญตเกยวกบการจบไวใน
มาตรา 32 วรรคสาม วา “การจบและการคมขงบคคล จะกระทามได เวนแตมคาสงหรอหมายของศาล
หรอมเหตอยางอนตามทกฎหมายบญญต” บทบญญตดงกลาว รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย
ไดกาหนดใหศาลเปนองคกรเดยวทมอานาจออกหมายจบเพอเปนการตรวจสอบอานาจการจบกม คมขง
ของเจาพนกงานตารวจ กลาวคอ หากมไดเปนความผดซงหนา หรอมเหตจาเปนอยางอนแลว
จะจบกมผกระทาผดไดตอเมอมหมายและผมอานาจออกหมายไดคอศาลเทานน
จากบทบญญตตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฯ ดงกลาวขางตน อาจพจารณา
เกยวกบการจบได ดงน
ประการแรก แสดงใหเหนถงความเปนเสรนยมและความเปนประชาธปไตยในเรอง
การจบ เพราะถอวา ผตองหาเปน“ประธานในคด” การใชมาตรการบงคบในการจบกบผตองหา
จะกระทามไดหากไมมหมายจบของศาล ซงเปนไปตามหลกสากลทถอวา เสรภาพของบคคล
10 ชยวฒน วฒนะ. (2551). เหตออกหมายจบ ศกษากรณ เหตความรายแรงในการออกหมายจบ. หนา 18.
DPU
47
ทจะไมถกจบเปนหลก การจบเปนขอยกเวน หลกการดงกลาวแตกตางจากทางปฏบตของ
เจาพนกงานทถอวาการจบเปนหลก การไมจบเปนขอยกเวน
ประการทสอง รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ไดกาหนดใหศาลเปนองคกรเดยว
ทมอานาจออกหมายจบเพอเปนการตรวจสอบอานาจการจบกม คมขง ของเจาพนกงานตารวจ กลาวคอ
หากมได เปนความผดซงหนา หรอมเหตจาเปนอยางอนแลว จะจบกมผกระทาผดไดตอเมอ
มหมายจบและผมอานาจออกหมายได คอ ศาลเทานน ทงน เพอใหศาลไตสวนเสยกอนวามเหต
ทจะจบไดหรอไม เพราะการจบกบการขงนนเปนเรองเดยวกน คอเปนการจากดเสรภาพในการ
เคลอนไหวของบคคลซงตองอาศยคาสงหรอหมายของศาล
ประการทสาม การทรฐธรรมนญไดวางหลกเอาไววาการจบตองมหมายจบของศาล
เวนแต มการกระทาความผดซงหนา หรอมเหตจาเปนอยางอน เพอใหศาลเปนองคกรหลกในการ
ตรวจสอบการใชอานาจรฐ เพอใหเกดการถวงดลอานาจทแทจรง
ประการทส ตามรฐธรรมนญเมอจบแลวเจาหนาทตารวจจะตองแจงขอกลาวหาและ
รายละเอยดแหงการจบโดยไมชกชา รวมทงจะตองใหโอกาสกบตวผถกจบแจงใหญาต หรอ
คนทผถกจบไววางใจทราบในโอกาสแรก โดยใหเปนหนาทของเจาพนกงานตารวจผจบตองเปนผแจง
และหากผจบไมแจงขอกลาวหาและสทธดงกลาวใหผถกจบทราบ ยอมถอวาเปนการจบทไมชอบ
ดวยกฎหมายเชนกน การแจงเชนนกเพอใหญาตหรอคนทผถกจบไววางใจเขามาดแลผถกจบได
ปจจบนประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 134 ใหพนกงานสอบสวนมหนาทแจง
ขอกลาวหาแกผตองหา จงทาใหการปฏบตของเจาพนกงานผจบในบางครงกไมมการแจงใหผถกจบ
ทราบวาตนถกจบดวยเรองใด เพราะเหตทถอวาเปนหนาทของพนกงานสอบสวน จงทาใหเกดการ
ขดขนในการจบกมเสมอ เมอจบแลวใหนาตวผถกจบไปศาลภายใน 48 ชวโมง นบแตวนทผถกจบ
ถกจบตวไปถงททาการของพนกงานสอบสวน เพอทศาลจะไดดวามเหตทจะขงผถกจบเอาไวตาม
กฎหมายหรอไม ถาหากศาลเหนวาไมมเหตศาลกปลอยไป ในการออกหมายจบหรอหมายขงนน
ศาลจะออกกตอเมอมหลกฐานตามสมควรวาผนนไดกระทาผดอาญารายแรงทมอตราโทษตามท
กฎหมายบญญต หรอมหลกฐานวาผนนไดกระทาความผดอาญาและมเหตอนควรเชอวาจะหลบหน
หรอเขาไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน หรอกอเหตอนตรายอนจงจะออกหมายจบได
3.1.2 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา
ในเรองการจบ ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาไดบญญตหลกเกณฑเกยวกบ
การออกหมายจบไวใน มาตรา 59/1 วา “กอนออกหมายจะตองปรากฏพยานหลกฐานตามสมควร
ททาใหศาลเชอไดวามเหตทจะออกหมายตามมาตรา 66 มาตรา 69 หรอ มาตรา 71…” ดงนน จงอาจ
กลาวไดวาการออกหมายจบของศาลจะตองพจารณาเหตในการออกหมายจบเสมอ ซงเหตในการ
DPU
48
ออกหมายจบไดมการแกไขตามทปรากฏในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540
และมาตรา 66 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา โดยกาหนดเหตทจะออกหมายจบได
ในกรณดงตอไปน
“มาตรา 66 เหตทจะออกหมายได มดงตอไปน11
1. เมอมหลกฐานตามสมควรวาบคคลใดนาจะไดกระทาความผดอาญา ซงมอตราโทษ
จาคกอยางสงเกนสามป หรอ
2. เมอมหลกฐานตามสมควรวาบคคลใดนาจะไดกระทาความผดอาญาและมเหตอน
ควรเชอวาจะหลบหน หรอจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน หรอกอเหตอนตรายประการอน
ถาบคคลนนไมมทอยเปนหลกแหลงหรอไมมาตามหมายเรยกหรอตามนดโดยไมมขอ
แกตวอนควร ใหสนนษฐานวาบคคลนนหลบหน”
เหตออกหมายจบตามมาตรา 66 (1) และ (2) มองคประกอบทเหมอนกนประการหนง
คอ ตองมหลกฐานตามสมควรวา บคคลนนนาจะไดกระทาผดอาญาตามทถกกลาวหา แตมขอ
แตกตางกนในเรองของเหตผลทศาลจะพจารณาออกหมายจบ กลาวคอ เหตทจะออกหมายจบตาม
มาตรา 66 (1) จะพจารณาจากอตราโทษจาคกของความผดทมการรองขอใหศาลออกหมายจบเปน
เกณฑ หากความผดนนมโทษจาคกอยางสงเกน 3 ป แมผกระทาจะไมมพฤตการณหลบหนหรอ
จะไปยงเหยงกบพยานหลกฐานหรอไปกอเหตอนตรายประการอน ศาลออกหมายจบได แตถาอตรา
โทษจาคกกาหนดไว 3 ป หรอตากวานน กไมเขาหลกเกณฑของมาตรา 66 (1) จงตองพจารณาวา
เขาหลกเกณฑตามมาตรา 66 (2) หรอไม
อยางไรกตาม แมองคประกอบในเรองอตราโทษจะเขาหลกเกณฑทศาลมอานาจออก
หมายจบไดตามมาตรา 66 (1) แตศาลยอมมดลยพนจทจะไมออกหมายจบกได แมความผดนนจะม
อตราโทษจาคกอยางสงเกน 3 ป หากศาลเหนวาพนกงานสอบสวนเพยงแตนดหมาย หรอออก
“หมายเรยก” มาได ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 52 วรรคหนง ศาลกอาจ
ไมออก “หมายจบ” ตามทพนกงานฝายปกครองหรอตารวจรองขอกได
ตวอยางเชน พนกงานสอบสวนยนคารองตอศาลตามประมวลกฎหมายวธพจารณา
ความอาญา มาตรา 59 ขอใหศาลออกหมายจบนายแดงในความผดฐานทารายรางกายนายดาไดรบ
อนตรายสาหส อนเปนความผดตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 297 ซงมโทษจาคกตงแต
6 เดอน ถง 10 ป ศาลยอมมอานาจทจะไมออกหมายจบนายแดงตามคารองขอดงกลาวไดหากศาล
เหนวานายแดงมการงานเปนหลกฐานมนคง และไมมพฤตการณทจะหลบหน หรอยงเหยง
11 อทย อาทเวช. (2554). คมอกฎหมายวธพจารณาความอาญา เลม 3 การสอบสวน มาตรการบงคบ
ในคดอาญา. หนา 240-242.
DPU
49
กบพยานหลกฐาน หรอกอเหตอนตรายประการอน แมวาความผดซงนายแดงถกกลาวหาจะมอตรา
โทษจาคกอยางสงเกน 3 ป ซงเปนเหตออกหมายจบตามมาตรา 66 (1) ไดกตาม ในกรณเชนน
พนกงานสอบสวนตองนดหมาย หรอออกหมายเรยกใหนายแดงมาทพนกงานสอบสวนตามอานาจ
ทประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 52 ใหไว
สาหรบ มาตรา 66 (2) เหตแหงการออกหมายจบไมไดกาหนดใหพจารณาอตราโทษ
เปนเกณฑอยางเชน ตามมาตรา 66 (1) แตจะพจารณาจากพฤตการณของบคคลทศาลจะออก
หมายจบเปนหลกวามพฤตการณจะหลบหน หรอไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน หรอไปกอเหต
อนตรายประการอน หรอไม ดงนน แมอตราโทษอยางสงของความผดทกระทาลงจะกาหนดไว 3 ป
หรอตากวานน หากมพฤตการณดงทระบไว ในมาตรา 66 (2) แลว ศาลกออกหมายจบได เชน
นายขาวรองทกขตอพนกงานสอบสวนขอใหดาเนนคดตอนายมวงซงออกเชคโดยมเจตนา
ทจะไมใหมการใชเงนตามเชคซงมอตราโทษจาคกไมเกน 3 ป ขณะทพนกงานสอบสวนจะออก
หมายเรยกนายมวงมาพบนน ปรากฏหลกฐานวานายมวงกาลงจะหลบหนออกนอกประเทศ
โดยเดนทางไปยงตางประเทศเชนน พนกงานสอบสวนยอมรองขอใหศาลออกหมายจบนายมวงได
หากศาลเหนวานายมวงกาลงจะหลบหนออกนอกประเทศตามคารอง ศาลกออกหมายจบนายมวง
ตามมาตรา 66 (2) ได
สวนกรณตามตวอยางแรก ทนายแดงทารายรางกายนายดาจนไดรบอนตรายสาหสนน
หากสมมตวามพฤตการณทนายแดงจะสงคนไปทาลายพยานหลกฐาน หรอทารายคนในครอบครว
ของนายดา ดงน ศาลกออกหมายจบโดยอาศยอานาจตามมาตรา 66 (1) และ (2) ไดทงสองอนมาตรา
อยางไรกตาม ถาเหตทขอใหศาลออกหมายจบไมใชเหตดงทบญญตไวในมาตรา 66 แลว ศาลกจะ
ไมออกหมายจบให ดงคาพพากษาฎกาท 126/2489 อยการฟองขอใหศาลออกหมายจบจาเลย
โดยอางวาจาเลยถกศาลสงขงระหวางสอบสวนครบกาหนด จนศาลสงปลอยตวไปแลวเชนน
ไมชอบทศาลจะรบประทบฟองและออกหมายจบใหเพราะเจาพนกงานยงมอานาจทจะดาเนนการ
เพอเอาตวจาเลยมาสงศาลพรอมฟองได มฉะนนจะเปนการยดอายความอนเปนผลรายแกจาเลย
กรณดงกลาวจะเหนไดวา เหตในการออกหมายจบตามประมวลกฎหมายวธพจารณา
ความอาญาในปจจบนนน ควรจะตองประกอบดวยการมหลกฐานตามสมควรวาผนนนาจะกระทา
ความผดและมเหตเฉพาะเจาะจง (เหตในการออกหมายจบ) ประกอบการใชดลพนจออกหมายจบ
ของศาลตามคารองขอของพนกงานสอบสวน แมวาคดดงกลาวจะมอตราโทษจาคกอยางสงเกนกวา
สามปหรอไมเกนสามปกตาม หากศาลเหนวาไมมเหตออกหมายจบ กลาวคอ บคคลทจะออก
หมายจบนนไมมพฤตการณจะหลบหนหรอไปยงเหยงกบพยานหลกฐานหรอไปกอเหตอนตราย
ประการอนแลว ศาลอาจจะไมออกหมายจบกได หรอในกรณมเหตออกหมาย แตหากศาลเหนวา
DPU
50
พนกงานสอบสวนสามารถออกหมายเรยกกอนได ศาลกอาจจะไมออกหมายจบกได12ทงน เพอให
เกดดลยภาพระหวางการคมครองสทธเสรภาพของบคคลตามเจตนารมณของรฐธรรมนญกบการ
ปองกนและปราบปรามอาชญากรรม อยางมประสทธภาพ
นอกจากนนทกลาวมาแลวขางตน ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 58
ยงไดใหอานาจศาลในการออกคาสงหรอหมายอาญาไดภายใตหลกเกณฑและวธการทกาหนด
ในขอบงคบของประธานศาลฎกา ทเรยกวา “ขอบงคบของประธานศาลฎกาวาดวยหลกเกณฑและ
วธการเกยวกบการออกคาสงหรอหมายอาญา” ทงน เพอใหการออกคาสงหรอหมายอาญาของศาล
เปนไปอยางเหมาะสมและเปนหลกประกนการคมครองสทธและเสรภาพของประชาชน
3.1.3 ขอบงคบของประธานศาลฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการเกยวกบการออกคาสงหรอ
หมายอาญา พ.ศ. 2548
หลกเกณฑในการออกหมายจบ ตามขอบงคบของประธานศาลฎกาวาดวยหลกเกณฑ
และวธการเกยวกบการออกคาสงหรอหมายอาญา ไดบญญตไว ดงน
“ขอ 9 พนกงานฝายปกครอง หรอตารวจ หรอเจาพนกงานอนซงรองขอใหศาลออก
หมายจบหรอหมายคน จะตองเปนผมอานาจหนาทเกยวของกบการสบสวนหรอสอบสวนคดทรอง
ขอออกหมายนนและตองพรอมทจะมาใหผพพากษาสอบถามกอนออกหมายไดทนท
ในกรณทพนกงานฝายปกครองหรอเจาพนกงานอนเปนผรองขอ ผนนตองดารงตาแหนง
ตงแตระดบสามขนไป ในกรณทเปนตารวจ ผนนตองมยศตงแตชนรอยตารวจตรขนไป”
“ขอ 10 คารองขอใหศาลออกหมายจบ ตองมรายละเอยดและเอกสารประกอบ
ดงตอไปน
(1) ตองระบชอตว ชอสกล รปพรรณ อาย อาชพ หมายเลขประจาตวประชาชนของ
บคคลทจะถกจบเทาททราบ
(2) ตองระบเหตทจะออกหมายจบ ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา
66 พรอมทงสาเนาเอกสารซงสนบสนนเหตแหงการออกหมายจบ
(3) แนบแบบพมพหมายจบทกรอกขอความครบถวนแลวพรอมสาเนา รวมทงเอกสาร
อนทเกยวของ เชน บนทกคารองทกข หนงสอมอบอานาจใหรองทกข เปนตน มาทายคารอง”
“ขอ 14 การรองขอใหออกหมายจบ ผรองขอตองเสนอพยานหลกฐานตามสมควรวา
ผจะถกจบนาจะไดกระทาความผดอาญาซงมอตราโทษจาคกอยางสงเกนสามป หรอนาจะไดกระทา
12 ฤทธรงค สมอดร. (2551). การคมครองสทธผถกกลาวหาศกษาเนนหนก กรณการออกหมายจบ
นายสนย มโนมยอดม อดตอธบดกรมสอบสวนคดพเศษ (DSI). รายงานการอบรมหลกสตร “ผพพากษาผบรหาร
ในศาลชนตน” รนท 6 สถาบนพฒนาขาราชการฝายตลาการศาลยตธรรม.
DPU
51
ความผดอาญา และมเหตอนควรเชอวาผนนจะหลบหน หรอจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน หรอ
กอเหตอนตรายประการอน
ถาผจะถกจบไมมทอยเปนหลกแหลง หรอไมมาตามหมายเรยกหรอตามนด โดยไมมขอ
แกตวอนควรใหสนนษฐานวาผนนจะหลบหน”
“ขอ 17 พยานหลกฐานทอาจพสจนไดวามเหตสมควรในการออกหมายจบหรอหมาย
คนใหรวมถง
(1) ขอมลทไดจากการสบสวนสอบสวน เชน บนทกการสอบสวน บนทกถอยคาของ
สายลบ หรอของเจาพนกงานทไดจากการแฝงตวเขาไปในองคกรอาชญากรรม ขอมลทไดจาก
รายงานของแหลงขาวของเจาพนกงานหรอการหาขาวจากผกระทาความผดททาไวเปนลายลกษณ
อกษร และขอมลทไดจากรายงานการเฝาสงเกตการณของเจาพนกงานททาไวเปนลายลกษณอกษร
เปนตน
(2) ขอมลทไดจากการวเคราะหทางนตวทยาศาสตร หรอทไดจากการใชเครองมอทาง
วทยาศาสตรหรอเทคโนโลย เชน เครองมอตรวจพสจนลายพมพนวมอ เครองมอตรวจพสจนของกลาง
เครองจบเทจ เครองมอตรวจโลหะ และเครองมอตรวจพสจนทางพนธกรรม เปนตน
(3) ขอมลทไดจากสออเลกทรอนกส เชน ขอมลทไดจากจดหมายอเลกทรอนกส หรอ
อนเตอรเนต เปนตน
(4) ขอมลทไดจากหนงสอของพนกงานอยการเรองขอใหจดการใหไดตวผตองหา
(อ.ก. 29)”
“ขอ 18 ในการรบฟงพยานหลกฐานเพอพจารณาอนญาตใหออกหมายจบหรอหมายคน
ผพพากษาไมจาตองถอเครงครดเชนเดยวกบการรบฟงพยานหลกฐานทใชพสจนความผดของจาเลย”
“ขอ 19 คาสงของศาลในการอนญาตใหออกหมายหรอยกคารอง จะตองระบเหตผล
ใหครบถวนและชดแจง”
“ขอ 24 เมอมเหตทจะเพกถอนหมายจบหรอหมายคน ใหเจาพนกงานหรอบคคลทเกยวของ
รายงานหรอแจงใหศาลทออกหมายทราบโดยเรว ในกรณเชนนใหผพพากษาไตสวนและมคาสง
เปนการดวน
เมอผพพากษามคาสงใหเพกถอนหมายจบหรอหมายคนแลว ใหผพพากษาแจงให
เจาพนกงานทเกยวของทราบ ทงน บคคลทเกยวของอาจรองขอใหผพพากษาออกหลกฐานการ
เพกถอนหมายจบหรอหมายคนนนใหกได”
จากบทบญญตดงกลาวจะเหนไดวาในการรองขอใหออกหมายจบตามขอบงคบ
ของประธานศาลฎกา ผรองขอตองเสนอพยานหลกฐานตามสมควรวาผจะถกจบนาจะไดกระทา
DPU
52
ความผดอาญาซงมอตราโทษจาคกอยางสงเกนสามป หรอนาจะไดกระทาความผดอาญา และมเหต
อนควรเชอวาผนนจะหลบหนหรอจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐานหรอกอเหตอนตรายประการอน
และถาผจะถกจบไมมทอยเปนหลกแหลงหรอไมมาตามหมายเรยกหรอตามนดโดยไมมขอแกตว
อนควรใหสนนษฐานวาผนนจะหลบหน ซงเหตในการรองขอออกหมายทประธานศาลฎกา
ไดกาหนดเปนแนวทางในการปฏบตนนกคอเหตในการออกหมายจบทสอดคลองตามประมวล
กฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 66 นนเอง
3.2 การออกหมายจบตามกฎหมายตางประเทศ
เนองจากประเทศไทยเปนประเทศในกลมทใชระบบกฎหมาย Civil Law ดงนน ในบทน
จงขอหยบยกเอาหลกกฎหมายของตางประเทศในสวนทเกยวกบการออกหมายจบ ทงประเทศ
ในกลมทใชระบบกฎหมาย Civil Law และ Common Law เชน ประเทศฝรงเศส ประเทศ
สหรฐอเมรกา ประเทศสหพนธรฐเยอรมน และประเทศญปน ทงน เพอเกดความเขาใจในหลกการ
ในเรองเหตออกหมายจบ ดงน
3.2.1 ประเทศฝรงเศส13
ในประเทศฝรงเศสเสรภาพในการเดนทางไปมาของบคคล ถอเปนเสรภาพทสาคญ
ทมการบญญตไวในปฏญญาสทธมนษยชนและสทธพลเมองแหงสาธารณรฐฝรงเศส ค.ศ. 1789
ซงเปนสวนหนงของรฐธรรมนญแหงสาธารณรฐฝรงเศส ค.ศ. 1958 การกระทาใดทจะกระทบ
ตอเสรภาพของบคคลจงตองชอบดวยกฎหมาย ดวยเหตนในการปฏบตหนาทของตารวจฝายคด
ในการจบกมตวผกระทาความผดจงตองดาเนนการดวยความรอบคอบระมดระวง เรองน
รฐธรรมนญแหงสาธารณรฐฝรงเศส ค.ศ. 1958 ไดบญญตรบรองสทธเสรภาพของประชาชน
ในเรองการจบและควบคมตว ไวในหมวดท 8 วาดวย องคกรตลาการ ดงน
มาตรา 66 “การจบกม คมขง บคคลใดตามอาเภอใจจะกระทามได
องคกรตลาการในฐานะผคมครองสทธเสรภาพสวนบคคลจะเปนผรบประกนใหมการ
เคารพหลกการนตามเงอนไขทกาหนดไวในกฎหมาย”
ดวยเหตนกฎหมายวธพจารณาความอาญาฝรงเศสบญญตจงไดใหอานาจแกผพพากษา
สอบสวนในการออกหมายอาญาตางๆ เพอใหการสอบสวนบรรลผล ผพพากษาสอบสวนมอานาจ
ออกหมายเรยก หมายนาตว หมายขง และหมายจบ และผพพากษาสอบสวนสามารถออกหมายจบได
หากผตองหาหลบหนหรออยนอกเขตราชอาณาจกร ซงหากจบตวผตองหาไดตามหมายจบแลว
13 อทย อาทเวช. (2553). “การจบการคนในประเทศฝรงเศส” เอกสารประกอบการเสวนากฎหมาย
ครงท 5/2553 สานกงานศาลยตธรรม.
DPU
53
กจะมผลทาใหสามารถขงตวผถกจบไวไดดวย แตในบางกรณทมความจาเปนตองควบคมผตองหาไว
เพอมใหหลบหน หรอทาลายพยานหลกฐาน โดยทศาลยงมไดมคาพพากษาวามความผดเกดขน
ซงถอวาเปนเรองรายแรงตามกฎหมายฝรงเศส กฎหมายวธพจารณาความอาญาฝรงเศส จงได
อนญาตใหควบคมผตองหาไดเฉพาะคดทเปนความผดอกฤษฏโทษซงมโทษจาคก และหามมให
ควบคมตวผตองหาในคดทมโทษปรบ ทสาคญการออกหมายจบและหมายคมขงบคคลใดนน
เปนอานาจการใชดลยพนจของผพพากษาสอบสวนเพยงผเดยว14
สาหรบเหตในการออกหมายนน เนองจากหมายจบรวมคณลกษณะของหมายใหนาตวมา
และหมายขงไวดวยกน กลาวคอ หมายจบเหมอนหมายใหนาตวมาตรงทอนญาตใหทาการจบกม
บคคลได และยงเหมอนหมายขงตรงทสามารถกกขงบคคลไดตอไปดวย ดงนน หมายจบตาม
กฎหมายฝรงเศสจงเปนหมายทสงใหตารวจนาตวผตองหามามอบใหผพพากษาสอบสวน โดยประมวล
กฎหมายวธพจารณาความอาญาฝรงเศสกาหนดใหผพพากษาสอบสวนสามารถออกหมายจบได
หากผตองหาหลบหนหรออยนอกราชอาณาจกร ซงหากจบตวผตองหาตามหมายจบไดแลวกจะมผล
โดยหมายจบนนเอง และทาใหสามารถขงตวผถกจบไดดวย
3.2.2 ประเทศสหรฐอเมรกา
ในประเทศสหรฐอเมรกาหลกประกนสทธเกยวกบการจบนนถอวาเปนหลกประกน
ทสาคญทสดในการคมครองสทธของผตองหาหรอจาเลย ตามกฎหมายรฐธรรมนญของสหรฐอเมรกา
โดยบรรดาบทบญญตแกไขเพมเตม (Amendments) มาตรา 1-10 ซงเปนทรจกกนดในชอวา Bill of
Rights การทรฐธรรมนญสหรฐซงเปนรฐธรรมนญของสหพนธรฐ (Federal constitution) สามารถเขา
ไปมบทบาทในการใหหลกประกนแกผตองหาหรอจาเลยในคดอาญาในแตละขนตอนของกระบวน
การยตธรรมของทกๆ มลรฐนน กเนองจากศาลสงสดของสหรฐอเมรกา (U.S. Supreme Court) ซงเปน
องคกรทมอานาจตความรฐธรรมนญ ไดตความรฐธรรมนญในลกษณะทเปนการขยายความใหเขาไป
คมครองสทธของผตองหาหรอจาเลยอยางแทจรง และในขณะเดยวกนกเปนการกาหนดมาตรฐาน
ขนตาใหกบเจาหนาททงหลายทเกยวของในกระบวนการยตธรรมทงในระดบสหพนธรฐและมลรฐ
โดยเฉพาะเจาหนาทผบงคบใชกฎหมาย ซงไดแก เจาหนาทตารวจและอยการทจะตองปฏบตตาม
กฎเกณฑทศาลสงสดไดวางไวเทานน15
การคมครองสทธเสรภาพของบคคลในเรองการจบ มปรากฏใน Fourth Amendment ดงน
Fourth Amendment บญญตวา “The right of the people to be secure in their persons ,
houses , papers , and effects against unreasonable searches and seizures , shall not be violated ,
14 ชยวฒน วฒนะ. (2551). เลมเดม. หนา 28-29. 15 ณรงค ใจหาญ และคณะ. (2540). สทธของผตองหาจาเลยและผตองโทษในคดอาญา. หนา 22.
DPU
54
and no warrants shall issue , but upon probable cause , supported by oath or affirmation and
particularly describing the place to be searched and the persons of things to be seized”
“สทธของบคคลทจะไดรบความปลอดภยในรางกาย บานเรอน เอกสาร ทรพยสนใหพนจาก
การคน และยด โดยไมมเหตอนสมควรจะถกลวงละเมดมได และหามมใหมการออกหมาย เวนแต
จะมเหตอนควร (Probable Cause) และหมายเชนนนจะออกไดตอเมอปรากฏเหตอนนาเชอถอ
ประกอบกบไดมการสาบานใหถอยคารบรอง โดยจะตองระบสถานททจะถกคน ตวบคคล หรอสงของ
ทจะจบหรอยดดวย”16
การจบเปนการทเจาหนาทผบงคบใชกฎหมายของรฐ โดยเฉพาะเจาหนาทตารวจใชอานาจ
ในการจากดเสรภาพในการเคลอนไหวของบคคล ศาลสงสดของสหรฐอเมรกาจงตความวาเปน “การยด”
อยางหนง คอเปน “การยดตวบคคล” (Seizure of person) จงอยในความหมายของรฐธรรมนญ
สหรฐอเมรกาฉบบแกไขเพมเตมท 4 (The Fourth Amendment) ดวยเหตน การจบทชอบดวยกฎหมาย
จงตองม “ความสมเหตสมผล” และหากจะมการออกหมายจบตองม “เหตอนควรสงสย” (Probable
cause) จงจะสามารถออกหมายได17
สาหรบผมอานาจออกหมายจบนน แมวากฎหมายรฐธรรมนญสหรฐอเมรกาจะไมได
เขยนเอาไวชดเจนวา การจบจะตองมหมาย แตไดระบไวใน Fourth Amendment วา หมายทออกนน
จะตองมลกษณะอยางไร และมไดกลาวถงตวผมอานาจในการออกหมายนนวาเปนผใด แตอยางไรกด
ศาลสงสดของสหรฐอเมรกาไดตดสนวางหลกไววา “ผมอานาจออกหมายจะตองมความเปนกลาง
และเปนอสระ” ซงคอศาลนนเอง การออกหมายโดยฝายบรหาร เชนตารวจ หรออยการนน ศาลฎกา
สหรฐอเมรกา ตความวา ขดตอความมงหมายทมงคมครองประชาชนจากการใชอานาจโดยปราศจาก
เหตอนควรของเจาพนกงาน เนองจากการออกหมายจบบคคลใดนนตามกฎหมายรฐธรรมนญ
ตองปรากฏเหตอนควรสงสยกอน และแนวทางในการตความคาวา “เหตอนควรสงสย” (Probable
Cause) นน มกจะไมคอยแนนอน ขนอยกบทศนคตของศาลแตละแหง เจาหนาทตารวจเองจงมกจะ
มความพอใจทจะมาขอหมายเพอใหศาล (Magistrate) พเคราะหถง “เหตอนควรสงสย” เสยกอน
แทนทจะจบโดยไมมหมายแลวมาตดพยานในตอนหลงเมอมคาวนจฉยวาการจบไมชอบ ตามหลกการ
ไมยอมรบฟงพยานหลกฐานทไดมาโดยมชอบ (Exclusionary Rule)”18
นอกจากนน ศาลสงสดสหรฐอเมรกาไดวางหลกไววา การจบไมจาเปนตองมหมายจบ
หากการจบนนไดกระทาไปโดยมเหตอนควรแลวถอวาเปนการจบทชอบดวยกฎหมาย ในกรณ
16 สเมธ ลขตธนานนท. (2528). เหตในการจบ. หนา 19. 17 ณรงค ใจหาญ. (2540). เลมเดม. หนา 24. 18 ไพศาล วตตธรรม. (2548). เลมเดม. หนา 30.
DPU
55
ทตองมการออกหมายนนจะตองอยในการควบคมของอยการและศาล อยการมบทบาทในการ
ควบคมอานาจของตารวจกฎหมายบงคบใหอยการตองใหความเหนชอบในหมายจบนนกอน
มฉะนนแลวศาลจะออกหมายจบไมได กลาวคอ เจาพนกงานตารวจตองเอาหมายไปใหอยการ
ตรวจสอบพรอมสานวนการสอบสวน อยการจะสอบสวนเจาพนกงานตารวจเพมเตมหากอยการ
เหนชอบดวย อยการจะเซนชอดานหลงสานวนคด และเจาพนกงานตารวจกจะนาหมายนนไปยง
ศาลตอไป หมายทออกตามคารองตองแสดงเหตแหงการรองขอออกหมายซงผรองรวมทงพยาน
ทผรองอางถงจะตองมาแสดงตนและสาบาน ตอหนาผพพากษา หรอศาลแหงสหรฐ ในกรณน
เจาหนาทศาลตองบนทกไวโดยถอเปนสวนประกอบคารองขอออกหมาย และเมอมการจบตว
ผตองหาไดแลว เจาพนกงานตารวจจะตองพาตวผตองหาทอยในความควบคมไปพบศาลโดยเรว
เพอใหศาลไดมโอกาสเขามาตรวจสอบถง “เหตอนควรสงสย” (probable cause) โดยเฉพาะในการจบ
ทไมมหมายจบ
สวนกรณการจบโดยมหมายจบ กเปนการเปดโอกาสใหศาลตรวจสอบถงความจาเปน
ทจะควบคมตวผตองหาไว19 การนาตวผตองหามาสศาลโดยเรวเปนเรองสาคญ หากมการควบคมตว
ผตองหาไวและไมมาปรากฏตวตอศาล หรอนามาโดยชกชาไมปรากฏเหตอนสมควร จะมผลใหการ
ควบคมตวในระหวางนนเปนการควบคมตวทไมชอบดวยกฎหมาย การดาเนนการในชวงดงกลาว เชน
การสอบสวน การไดรบคาสารภาพ กอาจจะไมมผลหรออาจนามาใชกลาวอางไมได ดงนน
จะเหนไดวา มาตรการกาหนดใหมการนาตวผตองหามาสศาลโดยเรวของสหรฐอเมรกา เปนมาตรการ
ททาใหศาลเขามามบทบาทในการคมครองผตองหาไดอยางเตมท การควบคมตวผตองหาของ
เจาพนกงานตารวจมระยะเวลาอนสน ทาใหมโอกาสในการกระทาการทมชอบเกยวกบการสอบสวน
การกระทาทรมานนอยลง เพราะศาลไดมโอกาสเขามาคมครองแจงใหทราบถงสทธตางๆ แมวา
เจาพนกงานตารวจจะสามารถควบคมตวไวในระยะเวลาอนสน แตกไมเกดปญหาในทางปฏบตของ
เจาพนกงานตารวจในการสอบสวนมากนก เพราะรายละเอยดขอเทจจรงและพยานหลกฐาน
สวนใหญไดทาการรวบรวมไวกอนการจบกมแลว การสอบสวนหลงการจบกม จงเปนการสอบปากคา
เพอประกอบขอเทจจรงเทานน การกาหนดมาตรการใหมการนาผตองหามาสอานาจศาล จงทาให
เกดผลดตอการคมครองสทธเสรภาพผตองหา ทาใหศาลหรอองคกรตลาการมบทบาทในการคมครอง
ผตองหาในชนกอนการพจารณาไดอยางแทจรง
19 เขมชย ชตวงศ. (2526). กฎหมายวธพจารณาความอาญาเปรยบเทยบ 2. หนา 6.
DPU
56
สาหรบแนวคดและทฤษฎของ “เหตอนควรสงสย” หรอ “เหตผลอนควรเชอ” (Probable
Cause) นน20 เนองจากการศกษาเรองกระบวนการจบและการคนของสหรฐอเมรกาจะตองทาการศกษา
จากหลกการตามรฐธรรมนญ โดยเฉพาะบทบญญตของรฐธรรมนญสหรฐอเมรกาฉบบแกไขเพมเตม
ท 4 (The Fourth Amendment) ทไดบญญตหลกเกณฑในการคมครองสทธและเสรภาพของประชาชน
เอาไววา “สทธของประชาชนทจะไดรบความคมครองปองกนในชวต รางกาย เคหสถาน เอกสาร
และทรพยสนใหปลอดภยจากการจบกม ตรวจคน และยด โดยปราศจากเหตผลอนควรเชอถอไดนน
ผใดจะละเมดมได หมายอาญาและออกมได เวนแตจะออกโดยอาศยเหตผลอนควรเชอได (probable
cause) ...” อยางไรกด แมวาใน The Fourth Amendment จะมไดกลาวถง การจบเอาไว หากแตการจบ
เปนกรณทเจาหนาทบงคบใชกฎหมายของรฐ โดยเฉพาะเจาพนกงานตารวจใชอานาจในการจากด
เสรภาพในการเคลอนไหวของบคคล ดงนน ศาลสงสดของสหรฐอเมรกาจงตความวา เปน “การยด”
อยางหนง คอ เปนการยดตวบคคล ดงบทบญญตทปรากฏใน The Fourth Amendment ในสวนทาย
ทวา “against unreasonable searches and seizures” จงใหความหมายของการยดรวมถงการจบดวย21
นอกจากน The Fourth Amendment ยงไดกาหนดหลกเกณฑในการตรวจคน ยด จบ
ทชอบดวยกฎหมายจะตองประกอบไปดวย 2 ประการ ไดแก
1. หามจบ ยด คน โดยไมมเหตผล (Unreasonable) และ
2. จะตองออกหมายคนหรอหมายจบโดยตองมเหตอนควรเชอได (Probable Cause)
ดงนน การคนและการจบไมวาจะกระทาลงโดยมหมายหรอไม หากกระทาโดยปราศจาก
เหตผลอนสมควร ยอมไมชอบดวยกฎหมาย อยางไรกด กรณใดถอวามเหตผลอนสมควรหรอไม
(Probable Cause) รฐธรรมนญสหรฐอเมรกา ฉบบแกไขเพมเตมท 4 มไดใหความหมายไว แตศาลฎกา
ของสหรฐอเมรกาไดเคยวางหลกไวในคด Carroll v. United States โดยมคาพพากษาเปนบรรทดฐาน
ไววา กรณทจะถอวาม “เหตอนควรเชอได” นน มความหมายมากกวาการเพยงแคมความสงสย
และสามารถเกดขนไดในทกกรณทมขอเทจจรงและสภาพแวดลอมพรอมดวยขอมลทนาเชอถอ
อยางมเหตผลเพยงพอทเจาหนาทจะทาการจบบคคลคนหนง ซงตนมเหตอนควรเชอโดยชอบดวย
เหตผลวาเขาไดกระทาความผดฐานใดฐานหนงหรอกาลงกระทาความผดอย22 และในคด Brinegar.
v. United States ศาลกไดยนยนวามาตรฐานของเหตอนควรเชอไดนน เบากวาการทจะพจารณาวา
บคคลใดเปนผกระทาความผดหรอไม และเปนการพจารณาเรองของขอเทจจรงและทปฏบตอย
20 จตต ธรรมมโนวานช. (2537). หลกกฎหมายและแนวปฏบตวาดวยการจบและแจงขอกลาวหา,
การควบคมและฝากขง, การคน, และการปลอยชวคราว. หนา 48. 21 ไพศาล วตตธรรม. เลมเดม. หนา 34. 22 อทย อาทเวช. (2544). การจบการคนในประเทศสหรฐอเมรกา. หนา 3.
DPU
57
ในชวตประจาวนของบคคลโดยทวไปซงมเหตผลและรอบคอบ ไมใชเปนเรองโดยเฉพาะของ
ผชานาญทางดานกฎหมาย จงเปนเรองของความสจรตใจในการวเคราะหวามเหตอนควรเชอได
หรอไม โดยการวเคราะหดงกลาวตองตงอยในระดบทสงกวาการสงสย แตไมตองถงกบแนใจวา
ผนนเปนผกระทาความผด ซงศาลฎกาไดตดสนคดไวมากมายวาขอเทจจรงอยางใดถอเปนเหตอนควร
เชอไดในการจบหรอคน ซงสวนมากศาลมกจะตความไปในทางคมครองสทธเสรภาพของ
ประชาชน23
3.2.3 ประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมน
การดาเนนคดอาญาในประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมน มลกษณะเชนเดยวกบ
ประเทศตางๆ ทใชระบบประมวลกฎหมาย Civil Law คอ เปนการดาเนนคดในระบบกลาวหา
มการแยกการดาเนนคดออกเปนขนตอนสาคญๆ โดยเปนการแยกหนาทในการ “สอบสวน
ฟองรอง” ออกจากหนาทใน “การพจารณาพพากษา” อนเปนขนตอนหลงการฟองคดอาญาโดยม
องคกรททาหนาทแยกตางหากจากกน ดงนน ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาของเยอรมน
(StPO) จงแยกจากการดาเนนคดออกเปน 3 ขนตอนใหญๆ คอ24
1) กระบวนการดาเนนคดอาญาชนตน (Vorverfahren)
เปนกระบวนการในการหาขอเทจจรงตางๆ เกยวกบการกระทาความผด เพอหาตว
ผกระทาความผดมาลงโทษ ซงเปนขนตอนกอนการฟองคดอาญา หนาทในขนนเปนหนาทของ
องคกรอยการ การดาเนนคดในชนน แมวาการจะชขาดไดจะตองมการพจารณาขอเทจจรงตางๆ
ทเกดขน โดยเฉพาะอยางยงขอเทจจรงทไดมาโดยชอบดวยกฎหมาย การชขาดในขนนจงเปนการ
ชขาดคดอาญาชนเจาพนกงาน หากขอเทจจรงทไดมาพอฟงไดวาผกลาวหาไดกระทาความผดจรง
กจะดาเนนการฟองศาลเพอทาการชขาดคดอาญาโดยศาล
2) กระบวนการดาเนนคดอาญาชนกลาง (Zwischenverfahren)
เมอพนกงานอยการสอบสวนเสรจและสงใหมการดาเนนคดแลว กอนทจะถงขนตอน
สดทายเพอพจารณาพพากษา จะตองมการดาเนนกระบวนการในชนกลางเสยกอน โดยมวตถประสงค
เพอควบคมการใชดลยพนจในการสงใหฟองคดของพนกงานอยการ โดยศาลจะเปนผทาหนาท
ไตสวนมลฟองน ซงศาลอาจสงใหคดมมลหรอไมมมลกได ทงนขนอยกบพยานหลกฐานทนามาแสดง
23 ไพศาล วตตธรรม. (2548). เลมเดม. หนา 35. 24 คณต ณ นคร. (2540). “อยการเยอรมนและการดาเนนคดอาญาของอยการเยอรมนกอนฟอง”
ในรวมบทความดานวชาการ. หนา 154.
DPU
58
3) กระบวนการดาเนนคดอาญาชนหลก (Hauptverfahren)
การดาเนนคดอาญาในชนนเปนกระบวนการชขาดคดโดยศาล การทในแตละขนตอน
กฎหมายวธพจารณาความอาญาของเยอรมนกาหนดองคกรตางๆ ทจะเขามามบทบาทหนาท
ทแตกตางกนโดยภาระหลกขององคกรทงหลายกคอ การชวยกนตรวจสอบคนหาความจรง เพอบรรล
เปาหมายของการดาเนนคดอาญา คอ การชขาดเรองทกลาวหา หนาทในการคนหาความจรงของ
องคกรตางๆ เหลานจะตองทาการคนหาความจรงในเนอหาโดยเฉพาะอยางยงไมวาขอความจรงท
ไดมานนจะเปนคณหรอเปนโทษแกผตองหากตาม
สวนการดาเนนคดอาญาในชนสอบสวนฟองรอง (Vorverfahren) นน เนองจาก
กระบวนการดาเนนคดอาญาของประเทศเยอรมนเปนกระบวนการเดยว ผรบผดชอบในการ
ดาเนนคดอาญาในชนน คอ พนกงานอยการ แมวาตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา
มาตรา 163 วรรคแรก ของประเทศเยอรมน เจาพนกงานตารวจจะมหนาทตองตดตามการกระทา
ความผดอาญาและตองกระทาการทกอยางโดยไมชกชา เพอปองกนมใหคดมดมนไปกตาม
แตเจาพนกงานตารวจกมฐานะเปนเพยงมอของอยการเทานน ทงน ไมวาการทเจาพนกงานตารวจ
กระทาไปนนจะเปนการตองกระทาไปกอนตามกฎหมาย หรอทาตามคาสงของพนกงานอยการ
ในกรณทกระทาไปกอนเจาพนกงานตารวจตองสงเรองราวใหพนกงานอยการโดยไมชกชา (มาตรา
163 วรรคสอง) กลาวโดยสรปกคอ ในประเทศเยอรมน การเรมคดกด การดาเนนคดตอไปกด
และการวนจฉยคดกด พนกงานอยการเปนผพจารณาตดสนใจเองทงสน25 เจาพนกงานตารวจ
ในประเทศเยอรมนไมเปนหนวยงานทขนอยกบอยการ แตขนกบกระทรวงมหาดไทยของมลรฐ
เจาพนกงานตารวจสวนใหญกฎหมายกาหนดใหเปน “เจาพนกงานผมหนาทชวยเหลออยการ”
(Hilfsbeamte der Staasanwaltschaft) เจาพนกงานตารวจดงกลาวจงมผบงคบบญชา 2 ฝาย คอ
ผบงคบบญชาฝายตารวจโดยตรงของตนฝายหนง และพนกงานอยการอกฝายหนง (ในสวนทเกยวกบ
การดาเนนคดอาญา เจาพนกงานผมหนาทชวยเหลออยการตองฟงคาสงของอยการเปนอนดบแรก)
สาหรบมาตรการบงคบผตองหา กฎหมายวธพจารณาความอาญาของประเทศเยอรมน
ไดบญญตวธการตางๆ ทเปนมาตรการบงคบตอตวผตองหาไว ซงมาตรการบางอยางอาจเปนการ
กระทาทกระทบตอสทธเสรภาพของผตองหา อยางเชน การออกหมายจบ รวมถงมาตรการบางอยาง
ทอาจเปนการกระทาทกระทบตอรางกายของผตองหา เชน การตรวจเลอด ดงนน มาตรการเชงบงคบ
ดงกลาวเหลาน จงเปนการกระทาทกระทบตอสทธขนพนฐานของบคคล ซงไดรบการรบรอง
25 อรณ กระจางแสง. (2533 , กนยายน). วารสารนตศาสตร, 20, 3. หนา 62.
DPU
59
ตามกฎหมายรฐธรรมนญ และกฎหมายวธพจารณาความอาญาของประเทศเยอรมนไดวางมาตรการ
เชงบงคบทอาจเปนการกระทบตอเสรภาพของผตองหาไว 3 ประการ26 ดงตอไปน
1) การจบชวคราว
ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาอาญา (StPO) ไมมการบญญตเรองอานาจควบคมตว
โดยตารวจไว มแตเรองอานาจในการจบชวคราวและการจบบคคลทตองสงสยวากระทาความผดไว
เพอถามชอและทอย และเหตทจะทาการจบชวคราวนน มบญญตไวตามมาตรา 127 ประมวล
กฎหมายวธพจารณาความอาญา โดยจะทาการจบชวคราวไดในกรณความผดซงหนา และประชาชน
มสทธจบบคคลทตองสงสยวากระทาผดและกาลงจะหลบหนไวชวคราว (มาตรา 127 วรรค 1)
หากเปนกรณการจบโดยพนกงานอยการหรอเจาพนกงานตารวจ ในกรณความผดซงกอนหนานน
พนกงานอยการและเจาพนกงานตารวจมอานาจตามจาเปนเพอทราบชอทอยของผตองสงสยได
และมอานาจจบผนนไวไดดวยตามมาตรา 163-b วรรค 1
นอกจากน พนกงานอยการหรอเจาพนกงานตารวจ ยงมอานาจจบบคคลบางคนไวได
หากเขาสามารถใหความกระจางแกความผดทเกดขนได (มาตรา 163-b วรรค 2) และในกรณดงกลาว
บคคลทถกจบไวชวคราวนนหากยงไมไดรบการปลอยตวจะตองถกนาไปยงผพพากษาโดยเรว และ
อยางชาทสดกในวนรงขนตาม (มาตรา 128 วรรค 1) และในกรณการจบโดยพนกงานอยการหรอ
เจาพนกงานตารวจ ตามมาตรา 163-b กาหนดระยะเวลาในการจบวาจะจบไดเฉพาะเพอใหทราบชอ
และทอย แตอยางไรกตามจะตองไมเกน 12 ชวโมง ตามมาตรา 163-c วรรค 3 หลงจากนนจะตอง
นาสงผพพากษา เวนแตไดรบอนญาตจากผพพากษาใหสามารถจบไวไดนานกวานน โดยผถกจบไว
ชวคราวมสทธตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา กลาวคอ มสทธไดรบทราบขอกลาวหา
จากเจาพนกงานตารวจ โดยเจาพนกงานตารวจจะตองแจงขอหาแกผถกจบ รวมทงแจงถงสทธของ
ผถกจบกอนจะทาการสอบปากคา และนาสงผพพากษาสอบสวน ตามมาตรา 128 หากผพพากษา
สงขงจะตองแจงถงสทธของเขาวา เขามสทธทจะตดตอไปยงผใกลชดถงการถกจบไวได และ
ในกรณการจบโดยพนกงานอยการหรอเจาพนกงานตารวจ ตามมาตรา 163-b และ 163-c จะตอง
แจงใหเขาทราบถงสทธทจะแจงการถกจบไปยงผใกลชดโดยทนท เวนแตการแจงนนจะทาให
การสอบสวนเสยหาย รวมถงจะตองรบการแจงใหทราบถงสทธในการมทนายกอนทจะสอบปากคา
ผถกจบดวย
26 ไพศาล วตตธรรม. (2548). เลมเดม. หนา 44-45.
DPU
60
2) การออกหมายนา
ในการทจะไดตวผตองหามาทาการสอบสวน มาตรา 163-a วรรค 3 ใหอานาจแก
ผพพากษาสอบสวน หรอพนกงานอยการ ทจะออกหมายนาผตองหาทปฏเสธไมมาตามหมายเรยก
ทงน โดยการใชกาลงบงคบใหมา เหตทจะออกหมายนาไดนน มเหตกาหนดไว 2 ประการคอ
1. เมอผตองหาไมมาปรากฏตว โดยไมมเหตอนสมควร
2. เมอมเหตทจะออกหมายจบไดตามมาตรา 134a (แตยงไมออกหมายจบ)
การบงคบตามกฎหมายน พนกงานอยการเปนผบงคบตามหมาย โดยมตารวจจะเปนผชวย
3) การออกหมายจบ
การออกหมายจบ ตามกฎหมายวธพจารณาความอาญาเยอรมนนนมวตถประสงคเพอใหได
ตวมาขงไวชวคราว ซงเปนการกระทาทกระทบตอเสรภาพของผตองหาอยางยง เพราะผตองหา
ถกจากดเสรภาพกอนมคาพพากษาอนเปนการขดตอหลกทสนนษฐานวา “เปนผบรสทธจนกวาจะม
คาพพากษา” และหมายจบนนออกโดยผพพากษาสอบสวน ตามมาตรา 114 วรรค 1 และหมายจบ
ตองมละเอยดตามมาตรา 114 วรรค 2 ดงน
1. ผถกกลาวหา
2. ขอหาทกระทาความผด เวลา สถานท และหลกฐานอนๆเกยวกบการกระทาผด
3. มมลเหตทจะคมขง
4. มเหตทจะคมขงเพอความปลอดภยของสงคม
สาหรบหลกเกณฑในการออกหมายจบ ตามหลกเกณฑในมาตรา 112 วรรค 1 แหง
ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาเยอรมน (StPO) มองคประกอบ 3 ประการ27 กลาวคอ
(1) ความสงสยอยางชดแจงวามการกระทาความผด (die dringende Tatverdacht)
ซงหมายถง ตามทางการสบสวนสอบสวนทดาเนนการมานน มความเปนไปไดอยางมาก ทผถกกลาวหา
จะเปนผกระทาความผด หรอเปนผมสวนรวมในการกระทาความผด หรออาจกลาวไดวา มความ
เปนไปไดทจะสามารถลงโทษผกระทาความผดไดตามมาตรา 112 วรรคหนง ประมวลกฎหมาย
วธพจารณาความอาญาเยอรมน (StPO)
(2) เหตแหงการออกหมายจบ (Haftgrund) ตามมาตรา 112 วรรคหนง ตามประมวล
กฎหมายวธพจารณาความอาญาเยอรมน (StPO) แบงออกเปน 4 กรณ
1. หลบหน หรอนาจะหลบหน (Flucht oder Fluchtgefahr) กลาวคอ เหตแหงการ
ออกหมายจบในกรณทหลบหนนนเกดขนจากขอเทจจรงทมอยแลวซงสามารถยนยนไดวา ผถกกลาวหา
หลบหน หรอหลบซอนตวอย หรอมความเสยงทผถกกลาวหาจะหลบหนกระบวนการดาเนนการ
27 ไพศาล วตตธรรม. (2548). แหลงเดม. หนา 47.
DPU
61
พจารณาคดอาญา จงสงผลตอเหตแหงการออกหมายจบผถกกลาวหาทตองถกควบคมตวอย
ในอานาจรฐ โดยเหตทหลบหน หรอนาจะหลบหน ตามมาตรา 112 วรรค 2 ขอ 1 และขอ 2 แหงประมวล
กฎหมายวธพจารณาความอาญาเยอรมน(StPO) นน จะตองไมใชเพยงแคขอสนนษฐาน แตตอง
อยบนพนฐานของขอเทจจรงทแสดงใหเหนถงอนตรายดงกลาว คอ การหลบหน โดยหลกการวนจฉย
ในกรณนใชมาตรฐานของวญชนวาจากขอเทจจรงทมอย ผถกกลาวหาจะหลบหนหรอนาจะ
หลบหนหรอไม ผพพากษาจะตองใชดลยพนจชงนาหนกขอเทจจรงทงหมด ไมแตเพยงความรายแรง
ของขอกลาวหาตอตวผถกกลาวหาและระดบความรนแรงของโทษทคาดวาผถกกลาวหาจะไดรบ
เทานน แตรวมถงกรณบคลกสวนตวของผถกกลาวหาตองถกนามาพจารณาประกอบการใชดลยพนจ
ในการพจารณาเหตดงกลาวดวย ดงนน เพยงแคอตราโทษทสงทคาดวาผถกกลาวหาจะไดรบ
จงไมเพยงพอทจะถอวา เปนเหตทหลบหนหรอนาจะหลบหน และการคาดการณทวา ผถกกลาวหา
จะหลบเลยงกระบวนการพจารณาคดอาญาจะตองมความเปนไปไดมากกวาทจะเปนไปไมได
2. เหตแหงการออกหมายจบ กรณอนตรายทจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน (Verdun-
kelungsgefahr) ตามมาตรา 112 วรรคสอง ขอ 3 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาเยอรมน
(StPO) โดยถอวา เหตแหงการออกหมายจบในกรณนเกดขน เมอปรากฏขอเทจจรงวาการกระทา
ของผถกกลาวหามเจตนาจะ
- ทาลาย เปลยนแปลง เอาไปเสย ซอนเรน หรอปลอมแปลงพยานหลกฐาน หรอ
- ใชอทธพลดวยวธการอนมชอบตอผรวมกระทาผด พยาน หรอพยานผเชยวชาญ หรอ
- ใหผอนกระทาเชนวานน และจากการกระทาดงกลาวกอใหเกดความเสยงทวาจะทาให
คนหาความจรงยากยงขน
3. เหตแหงการออกหมายจบ กรณ ความสงสยอยางชดแจงวามการกระทาความผด ตามท
ระบไวในมาตรา 112 วรรค 3 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาเยอรมน (StPO) เหตทจะจบได
ในประเทศเยอรมนตองเปนเหตความรายแรงของความผด โดยกฎหมายประเทศเยอรมนมไดบญญต
โดยระบอตราโทษ แตกฎหมายเยอรมนระบฐานความผดลงไปเลย เชนความผดเกยวกบชวต ศาลสามารถ
ทจะออกหมายจบ ในกรณดงกลาวเปนกรณทแมวาจะไมมเหตทจะออกหมายจบตามมาตรา 112 วรรค
สอง ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาเยอรมน (StPO) กลาวคอ ผถกกลาวหาไมไดหน หรอ
นาจะหลบหน หรอจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน แตมความสงสยอยางชดแจงวา ผถกกลาวหา
ไดกระทาผดตามฐานความผด (eine katalogtat) ตามทระบไวในมาตรา 112 วรรคสาม แหงประมวล
กฎหมายวธพจารณาความอาญาเยอรมนในความผดบางฐานความผด เชน ความผดเกยวกบชวตนนเอง
แตอยางไรกตาม การทสามารถจบผถกกลาวหามาเพอดาเนนการสบสวนสอบสวนโดยอาศยเหต
แตเพยงวาผถกกลาวหาไดกระทาความผดตามทระบไว โดยไมมเหตทจะออกหมายจบได และการ
DPU
62
บงคบโทษกไมไดเสยไป ทาใหบทบญญตดงกลาวมปญหาในแงของนตนโยบาย ดวยเหตน
ศาลรฐธรรมนญเยอรมนจงไดพจารณาตความบทบญญตดงกลาววา การจะจบตวผถกกลาวหาเพอนาตว
มาสบสวนสอบสวน ตามมาตรา 112 วรรคสาม ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาเยอรมน
(StPO) จะทาไดไมเฉพาะเพยงแตมความสงสยอยางชดแจงวาผถกกลาวหาไดกระทาความผด
ตามฐานความผดทระบไวในมาตรา 112 วรรคสาม แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา
เยอรมน (StPO) เทานน แตจะตองมเหตทจะออกหมายจบดวย โดยเหตทจะออกหมายจบตามมาตรา
112 วรรคสามน ศาลรฐธรรมนญเยอรมนวางมาตรฐานในการพสจนถงเหตทจะออกหมายจบไว
ตากวากรณของเหตทจะออกหมายจบตามมาตรา 112 วรรคสอง ประมวลกฎหมายวธพจารณาความ
อาญาเยอรมน (StPO) ดงนน จงไมจาเปนทจะมตองมขอเทจจรงอยางชดแจงถงความเสยงทผถกกลาวหา
จะหลบหน หรอไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน เพยงแตมขอเทจจรงเพยงพอวามความเปนไปไดท
ผถกกลาวหาจะหลบหนหรอจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน กเปนการเพยงพอแลวทจะเปนเหต
ในการออกหมายจบของศาลในความสงสยอยางชดแจงวามการกระทาความผดตามทระบไว นนเอง
4. เหตแหงการออกหมายจบ กรณ อนตรายทจะไปกระทาความผดซา มาตรา 112a
ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาเยอรมน (StPO) เปนเหตแหงการออกหมายจบเหตสดทาย
คอ มเหตเกรงวา ผตองหาจะไปกอความผดขนใหม ซงเหตแหงการออกหมายจบตามมาตราน
ถกจากดใหใชไดบางกรณเทานน อาจกลาวไดวา ใชไดสาหรบกบความผดบางประเภท เชน ความผด
ฐานขมขน หากไมควบคมตวผกระทาความผดอาจจะไปกระทาความผดซาอกนนเอง
(3) การออกหมายจบประการท 3 (ประการสดทาย) คอ หลกความไดสดสวน มาตรา 112
แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาเยอรมน (StPO) การออกหมายจบเพอทจะเอาตว
ผถกกลาวหามาสอบสวนนน จะตองไดสดสวนกบความสาคญของขอเทจจรงและโทษ รวมถงวธการ
เพอความปลอดภย โดยหลกความไดสดสวนไมใชเปนหลกทระบไวในมาตรา 112 ในทางตรงขาม
การออกหมายจบเพอเอาตวผถกกลาวหามาสอบสวนทขดตอหลกความไดสดสวนอาจเปนเหตผล
ทจะไมออกหมายจบกได ซงในกรณดงกลาว ความไมไดสดสวนดงกลาวจะตองเปนสงทมอยจรง
มใชแตเพยงยงคงเปนทสงสยอย ทงน ตามมาตรา 113 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา
เยอรมน (StPO) บญญตวา หากเปนความผดทมโทษจาคกไมเกน 6 เดอน หรอปรบแบบ day-fine
ไมเกน 180 วน ไมอาจออกหมายจบไดโดยเหตทจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน แตอาจออก
หมายจบไดหากเกรงวาจะหลบหนนนเอง หลกความไดสดสวนกบการออกหมายจบจงตอง
ดขอเทจจรงและโทษมาพจารณาดวย
ภายหลงจากไดมการจบบคคลแลวกฎหมายวธพจารณาความอาญาเยอรมนยงไดบญญต
ใหการนาผถกจบกมไปพบเจาหนาทศาลโดยไมชกชาตามมาตรา 115 เมอไดมการจบกมบคคลแลว
DPU
63
สงแรกทเจาหนาทตองปฏบตคอการนาผถกจบกมไปพบกบศาลฝายบรหาร (Compotent Judgo)
เพอพจารณาวาขอกลาวหาทถกกลาวหานนมมลหรอไม ในระหวางการพจารณา เขาจะไดรบแจง
ถงสทธตางๆ ของเขาโดยในระหวางน เขาไมจาเปนตองตอบคาถามอยางใดอยางหนงทงสน และตอง
ใหโอกาสผถกกลาวหาทจะพสจนความผดได หากไมสามารถนาผถกกลาวหาไปพบศาลฝายบรหาร
ภายหลงการจบกม กจะตองนาไปพบศาลแมจสเตรท (Magistrate) โดยไมชกชา ซงศาลแมจสเตรท
จะตรวจดขอกลาวหา หากพจารณาแลวเหนวาเขาไมไดกระทาผดตามขอกลาวหากตองรบปลอยตว
ทนท การทกฎหมายเยอรมนกาหนดใหศาลเปนผพจารณาตรวจสอบวาสมควรจะควบคมตว
ผถกกลาวหาหรอไม ทาใหไม เกดปญหาเรองการลดรอนสทธและเสรภาพภายหลงการจบกม
เชนเดยวกบกฎหมายประเทศสหรฐอเมรกาทกาหนดใหศาลเปนผตรวจสอบในเหตการณจบ
และตรวจสอบภายหลงการจบ เพอเปนการคมครองสทธและเสรภาพบคคล
ดงนน จะเหนวาการพจารณาเหตแหงหารออกหมายจบของประเทศเยอรมน พจารณา
เหตใหญๆ อย 3 เหต คอ
1. เหตเกรงวาผตองหา หลบหน หรอจะหลบหน
2. เหตเกรงวาผตองหาจะทาใหพยานหลกฐานยงเหยง กลาวคอ มเจตนาจะทาลาย
เปลยนแปลงพยานหลกฐาน ใชอทธพล หรอวธการอนมชอบตอพยานผเชยวชาญ หรอใหผอน
กระทาเชนวานน รวมถงกรณทเกรงวาจะทาใหการคนหาความจรงยากยงขนดวย
3. เหตแหงความรายแรงของความผด โดยจะระบบางฐานความผดทมสภาพความผด
รายแรงจรงๆมไดระบอตราโทษ เชน ประเทศไทยในเหตออกหมายจบ
3.2.4 ประเทศญปน28
กฎหมายรฐธรรมนญของประเทศญปน ค.ศ. 1947 นน ไดรบอทธพลจากระบบกฎหมาย
แองโกลอเมรกนโดยอาศยหลก Rule of Law และเปนกฎหมายทวางหลกการพนฐานใหอานาจ
อธปไตยเปนของประชาชน นอกจากนน กฎหมายรฐธรรมนญประเทศญปนฉบบปจจบนนยงได
วางหลกการรองรบหลกประกนสทธและเสรภาพของบคคลตามหลกการพนฐานสทธมนษยชน
ไวหลายประการ โดยเฉพาะในสวนทเกยวกบมาตรการการบงคบอนเปนการควบคมตวผตองหา
ในคด ไดบญญตไวใน หมวดท 3 วาดวยสทธหนาทของพลเมอง (Rights and Duties of The People)
ดงน
28 พนตารวจตรหญง รตนา ธมรตน. (2544). อานาจรฐในการควบคมตวผตองหา : ศกษาเปรยบเทยบ
ระหวางประเทศไทยกบประเทศญปน. หนา 131-132.
DPU
64
“มาตรา 31 บคคลจะไมสญเสยชวตหรอเสรภาพ หรอถกลงโทษทางอาญาใดๆ เวนแต
จะเปนไปตามบทบญญตแหงกฎหมาย” (No person shall be deprived of life or liberty , nor shall
any other criminal penalty be imposed , excepted according to procedure established by law.)
“มาตรา 33 บคคลจะไมถกจบโดยปราศจากหมายจบ ซงออกโดยผพพากษาทมอานาจ
เทานน และหมายจบจะตองระบความผดซงบคคลนนถกกลาวหา เวนแตบคคลนนจะถกจบในขณะ
กระทาความผด” (No person shall be apprehended except upon warrant issued by a competent
judicial officer which specifies the offense with which the person is charged, unless he is
apprehended , the offense being committed.)
“มาตรา 34 บคคลจะไมถกจบหรอถกคมขง โดยปราศจากการแจงขอหาใหเขาทราบหรอ
โดยปราศจากสทธในการพบทนายความในทนท หรอถกคมขงโดยไมมเหตอนควร และเหตแหงการ
ถกคมขงจะตองเสนอตอศาลในทนทโดยเปดเผยตอหนาผถกคมขง และทนายความของเขา”
(No person shall be arrested or detained without being at once informed of the charges against
him or without the immediate privilege of counsel ; nor shall he be detained without adequate
cause ; and upon demand of any person such cause must be immediately shown in open court in
his presence and the presence of his counsel.)
บทบญญตตางๆ ทเกยวกบการควบคมตวผตองหาตามรฐธรรมนญดงกลาว เปนบทบญญต
ทสาคญททาใหประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาฉบบปจจบนของญปน (ประมวลกฎหมาย
วธพจารณาความอาญา ค.ศ. 1948) ไดมการบญญตเรองทเกยวกบการควบคมตวผตองหาไวใน
อานาจรฐวาจะตองเปนไปตามหลกการทรฐธรรมนญกาหนดไว เชน การคมขงบคคลใดจะกระทาได
ตองมหมายศาล และจะกระทาการคมขงไดตองมเหตอนควรเทานน เหตทรฐธรรมนญของญปน
ค.ศ. 1947 (The Constitution of Japan 1947) ไดบญญตไววา “บคคลจะไมถกจบโดยปราศจาก
หมายจบซงออกโดยผพพากษาทมอานาจเทานน...” ทเปนเชนน เพราะถอวาศาลเปนองคกรกลาง
ทจะทาหนาทคมครองสทธและเสรภาพของบคคลไดเปนอยางด29
บคคลทกฎหมายญปนใหใชมาตรการจบเพอการสอบสวนได ไดแก บคคลทพนกงาน
สอบสวนอาจจบไดโดยไมมหมายจบ คอ กรณกระทาความผดซงหนา บคคลทถกจบโยมหมายจบ
และบคคลทศาลอาจจบไดโดยไดรบคารองขอจากพนกงานอยการหรอตารวจ
บคคลทมอานาจยนคารองขอใหศาลออกหมายจบ เจาหนาททอาจยนคารองขอใหศาล
ออกหมายจบไดนน โดยหลกไดแกพนกงานอยการ และเจาหนาทตารวจ (ระดบหวหนาสถานหรอ
29 พนตารวจตรหญง รตนา ธมรตน. (2544). แหลงเดม. หนา 179-181.
DPU
65
ระดบสารวตร) ยกเวนกรณการจบกรณฉกเฉน (Emergency Arrest) ทใหเจาพนกงานธรการอยการ
หรอเจาหนาทตารวจชนผนอยยนคารองขอตอศาลได
การขอออกหมายจบผตองหาตอศาลนน อาจแบงออกไดเปน 3 กรณ ดงน
(1) กรณปกต เปนการรองขอใหศาลออกหมายจบกอนทจะมการจบตวผตองหา และ
ขณะจบผตองหา เจาหนาทตองมหมายจบแสดงใหผตองหาดดวย ความผดทอาจออกหมายจบในกรณน
ไดแก ความผดทมโทษปรบไมเกนกวาหารอยเยน หรอโทษกกขง หรอโทษปรบเพยงเลกนอย
(2) กรณเรงดวน หรอทเรยกวา การจดการตามหมายโดยเรงดวน (Emergency Execution)
เปนกรณมการรองขอออกหมายจบแลว แตมเหตเรงดวนทเจาหนาทผจบตองเขาไปดาเนนการจบ
กอนทหมายจะมาถง จงทาใหไมอาจแสดงหมายใหผตองหาดไดในขณะจบ นอกจากตองแจงให
ผตองหาทราบถงการกระทาความผดแลว เจาหนาทผปฏบตยงตองแจงใหผตองหาทราบดวยวาไดม
การดาเนนการออกหมายแลว ซงเมอจบผตองหาและไดหมายจบมาแลว ตองแสดงหมายจบใหผตองหา
ดโดยเรวทสดเทาทจะทาได
(3) กรณฉกเฉน (Emergency Arrest) เปนกรณทมเหตฉกเฉนตองทาการจบกอน
โดยในขณะจบยงไมมการขอใหศาลออกหมายจบ เมอจบแลวจงจะมการขอออกหมายจบยอนหลง
ตามมาในทนทในระยะเวลาทตอเนองกบการจบ การออกหมายจบในกรณนนาจะถอไดวาญปน
ใชวธการจบแบบเดยวกบของสหรฐอเมรกา ซงใหมกรณการจบโดยมเหตฉกเฉนได แตพนกงาน
อยการตองดาเนนการขอหมายจบจากศาลโดยเรวทสดเรยกวาหมายจบยอนหลง (Post-Arrest Warrant)
ความผดทอาจขอหมายจบแบบฉกเฉนได ไดแก ความผดทมโทษประหารชวต หรอจาคกตลอดชวต
หรอโทษใชแรงงาน หรอมอตราโทษจาคกกวาสามปขนไป ซงเปนความผดทรายแรงและเปนกรณ
ฉกเฉนทไมอาจหลกเลยงได และดวยเหตฉกเฉนจงทาใหการขอออกหมายจบในกรณน เจาหนาท
ทขอใหศาลออกหมายจบไดอาจเปนเจาพนกงานอยการหรอตารวจชนผนอยกได ซงแตกตางจาก
2 กรณแรกทตองใหพนกงานอยการและนายตารวจระดบหวหนาสถาน หรอระดบสารวตรเปนผขอ
ออกหมายจบตอศาล
ในการพจารณาเหตออกหมายจบของญปน ศาลทไดรบการขอออกหมายจบจะพจารณา
ออกหมายจบใหเมอศาลเชอวามเหตพอสมควร (Adequate Cause) ปรากฏใหเหนวาผตองหา
ไดกระทาความผดนนๆ และผตองหานนไมมทอย เปนหลกแหลง หรอไมมาพบเจาพนกงาน
ตามหมายเรยกโดยปราศจากเหตผลทสมควร นอกจากศาลพจารณาเหตดงกลาวแลว ศาลยงตอง
พจารณาถงความจาเปนในการออกหมายดวย หากศาลพจารณาแลวเหนวามเหตพอสมควรแตยงไม
มความจาเปนตองใชวธการจบ ศาลกจะไมออกหมายจบ
สาหรบเหตออกหมายจบของญปนนนจะไมพจารณาถงเหตทาใหพยานหลกฐาน
ยงเหยง แตจะพจารณาเหตแหงการหลบหนเปนหลกเทานน ซงแตกตางจากเหตในการจบของ
DPU
66
ประเทศเยอรมน การจบของประเทศเยอรมนนอกจากจะพจารณาวาผถกกลาวหาไดกระทาความผด
อาญาทมโทษสงแลวยงตองปรากฏดวยวามมลเหตทจะจบได (grounds for arrest) ตามประมวล
กฎหมายวธพจารณาความอาญาของเยอรมน มาตรา 112 ดงน
1. นาเชอวาผตองหาจะหลบหนหรอหลบซอน หรอพจารณาจากสถานการณแตละคด
แลวนาเชอวาผตองหาจะหลกเลยงการไปศาล
2. ผตองหามเจตนาจะทาลาย เปลยนแปลง เคลอนยายพยานหลกฐาน หรอกระทาการ
อนใดซงไมสมควรตอจาเลยคนอนๆ หรอตอพยาน เชน ใชอทธพล หรอวธการอนมชอบตอผรวม
กระทาความผด พยาน หรอพยานผเชยวชาญ หรอเปนเหตใหบคคลอนกระทาการเชนวานน
3. ผถกกลาวหาวาไดกระทาความผดอาญาขนรายแรง เหตความรายแรงของความผดน
กฎหมายของประเทศเยอรมนมไดบญญตโดยระบอตราโทษเชนทประเทศไทยบญญตไว
แตประเทศเยอรมนไดระบเปนฐานความผด ซงโดยสภาพความผดเปนความผดทรายแรงจรงๆ
เชน ฐานฆาผอน จงจะพจารณาเปนเหตใหจบได หากเปนความผดอาญาทเกยวกบศลธรรม และ
มหลกฐานนาเชอวากอนศาลมคาพพากษาผถกกลาวหาอาจกระทาความผดนนขนอกกเปนเหต
จาเปนตองควบคมตวไว จงใหจบได
สวนความผดฐานทไมรายแรงถงขนาดการจบ จะไปพจารณาเหตเกรงวาจะหลบหน
และเหตเกรงวาจะทาใหพยานหลกฐานยงเหยง ซงกเพยงพอทจะรกษาความสงบเรยบรอยในรฐได
หมายจบของศาลในประเทศญปนไมถอวาเปนคาสงใหจบ แตอยการ เจาพนกงาน
ธรการอยการ หรอตารวจสามารถใชดลยพนจวาจะจบหรอไมจบตามหมายกได ทงน เนองจาก
ในการสอบสวนของญปนนนจะใชความสมครใจของผตองหาเปนหลก และเมอผตองหามาพบ
พนกงานอยการ เจาพนกงานธรการอยการ หรอเจาหนาทตารวจดวยความสมครใจแลว กไมมการ
ใชวธการจบหรอควบคมตวผตองหาแตอยางใด ในขณะเดยวกนผตองหาทถกเรยกใหมาพบอาจจะ
ไมมากได ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาของญปน มาตรา 118 ในทางปฏบตของ
ประเทศญปนจงมกปรากฏวาผตองหาถกจบนอยมาก แตจะใหความรวมมอในการมาพบกบเจาหนาท
เพราะทราบวาเมอมาพบแลว กจะไมถกจบหรอควบคมเนองจากกฎหมายไดกาหนดไว
DPU
67
บทท 4
ปญหาการอายดตวผตองหา
และการดาเนนคดกบผตองหาทถกคมขงในคดอน
จากทไดกลาวไปแลววา “การมตวผกระทาผดไวดาเนนคดอาญาถอเปนเรองทสาคญ
และจาเปนตอการดาเนนกระบวนการยตธรรมทางอาญาเปนอยางยง เนองจากรฐไมอาจดาเนนคดไป
ฝายเดยวโดยทไมมตวผกระทาผด หรอดาเนนกระบวนพจารณาและพพากษาคดไปโดยทยงไมไดตว
ผตองหามาอยในอานาจรฐ” ดวยเหตน การดาเนนการเพอเอาตวบคคลไวในอานาจรฐ จงเปนเรอง
จาเปนอยางยงเพอใหการดาเนนคดเปนไปโดยเรยบรอย, เพอเปนหลกประกนการมตวผตองหา
ไวดาเนนคด, เพอปองกนมใหผตองหาไปกระทาความผดซา, เพอปองกนมใหผตองหาไปทาลาย
พยานหลกฐานหรอขมขพยาน และเพอปองกนการหลบหนของผตองหา
การอายดตวผตองหาตอเรอนจาหรอทณฑสถานจงเปนอกวถทางหนงทพนกงานสอบสวน
ไดดาเนนการไปโดยมวตถประสงคเพอใหการสอบสวนเปนไปไดโดยเรยบรอย และเปนหลกประกน
ในเรองการมตวผตองหายนฟองคดตอศาล และปองกนการหลบหนของผตองหา หากไดรบการ
ปลอยตวพนโทษจากเรอนจาหรอทณฑสถาน แตอยางไรกด การทสานกงานตารวจแหงชาตกาหนด
แนวทางปฏบตเกยวกบการอายดตวผตองหาโดยใหพนกงานสอบสวนดาเนนการขอใหศาลออก
หมายจบผตองหาซงถกคมขงในคดอนเพอนาไปประกอบการขออายดตวผตองหายงเรอนจาและ
ทณฑสถานนน อาจจะขดตอหลกการเอาตวบคคลไวในอานาจรฐ โดยเฉพาะในเรองการออกหมายจบ
เพราะการทผตองหาถกคมขงในคดอนตองถอวายงไมมเหตจาเปนในการออกหมายจบตามกฎหมาย
แตอยางไรกตาม การทศาลออกหมายจบตามคารองขอของพนกงานสอบสวนเพออายดตวผตองหา
ดงกลาว จงมขอประเดนทสาคญวา ศาลอาศยเหตผลทางกฎหมายขอใดเปนหลกในการออก
หมายจบ ดงนน ในบทนผเขยนจงไดวเคราะหปญหาทเกยวของโดยเฉพาะในเรองเหตผลทางกฎหมาย
ในการออกหมายจบเพอการอายดตวผตองหา และปญหาในการดาเนนคดอาญากบผตองหาทถกคมขง
ในคดอนไว ดงน
4.1 เหตผลทางกฎหมายในการออกหมายจบเพอการอายดตวผตองหา
ในเรองการอายดตวผตองหา จากการศกษาระเบยบกรมตารวจวาดวยการอายดผตองขง
ยงเรอนจา (ฉบบท 2) ลงวนท 2 พ.ค. 2517 (ขอ 168) พบวา ในกรณทพนกงานสอบสวนมความจาเปน
DPU
68
จะขออายดตวผตองขงตอเรอนจานน ระเบยบดงกลาวกาหนดใหพนกงานสอบสวนรบสงสาเนา
คาขออายดตวไปยงสถานตารวจทองททเรอนจานนตงอย เพอดาเนนการและใชเปนหลกฐานในการ
ตดตอขอรบตวผตองอายดจากเรอนจา และเมอเรอนจาจะปลอยตวผตองขงทพนกงานสอบสวน
ขออายดไว เรอนจากจะแจงไปยงสถานตารวจทองทใหทราบลวงหนา จากนน ใหสถานตารวจทองท
สงเจาหนาทไปรบตวผตองอายดไปจากเรอนจา แลวแจงใหพนกงานสอบสวนผขออายดสงเจาหนาท
ไปรบตวผตองอายดจากสถานตารวจทองท เพอดาเนนการตอไป
ตอมา ในป พ.ศ. 2546 หลงจากสานกงานตารวจแหงชาตไดมหนงสอหารอขอกฎหมาย
ไปยงสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา ในประเดนปญหาเกยวกบการดาเนนการตามมาตรา 136
แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาซงคณะกรรมการกฤษฎกา (คณะท 11) ไดพจารณา
ปญหาขอหารอของสานกงานตารวจแหงชาต แลว มความเหนวา “กรณตามมาตรา 136 แหง
ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ทวา พนกงานสอบสวนจะจบและควบคมหรอจดการใหจบ
หรอควบคมผตองหาหรอบคคลใด ซงระหวางการสอบสวนปรากฏวาเปนผกระทาความผดนน
ไมถอวาเปนเหตจาเปนอยางอนตามทมกฎหมายบญญตใหเจาพนกงานมอานาจจบไดโดยไมมหมาย
ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 มาตรา 237 วรรคหนง ดงนน เจาพนกงานจะตอง
ขอหมายจบจากศาลเสยกอน” 1
ดวยเหตน สานกงานตารวจแหงชาตจงกาหนดแนวทางปฏบตเกยวกบการอายดตว
ผตองหาเสยใหม โดยกาหนดใหพนกงานสอบสวนทตองการไดตวผตองหาซงถกคมขงในคดอน
รบดาเนนการขอใหศาลออกหมายจบ หลงจากศาลออกหมายจบแลว ใหรบมหนงสอขออายดตว
ผตองหา พรอมกบสงสาเนาหมายจบไปยงสถานทคมขงผตองหาโดยเรว ในกรณทศาลไมออก
หมายจบผตองหาซงถกคมขงในคดอนไมวาดวยเหตใดๆ พนกงานสอบสวนไมสามารถมหนงสอขอ
อายดตวผตองหาได หากผตองหาไดรบการปลอยตวจากสถานทคมขง และพนกงานสอบสวน
ยงมความจาเปนตองไดตวผตองหาดงกลาวไวเพอสอบสวนดาเนนคด ใหพนกงานสอบสวน
ออกหมายเรยกผตองหา หากผตองหาไมมาตามหมายเรยกหรอตามนดโดยไมมขอแกตวอนควรกด
ไดหนไปกด จงรองขอตอศาลใหออกหมายจบตอไป...
อยางไรกตาม การทสานกงานตารวจแหงชาตกาหนดวา “ในกรณทศาลไมออกหมายจบ
ผตองหาซงถกคมขงในคดอนไมวาดวยเหตใดๆ พนกงานสอบสวนไมสามารถมหนงสอขออายดตว
ผตองหาได...” นน แสดงใหเหนวา สานกงานตารวจแหงชาตเองกคานงถงปญหาทอาจจะเกดขน
ในกรณทศาลไมออกหมายจบเชนกน ประเดนนจงนาจะเปนหนาทของศาลทจะตองพจารณาคารอง
1 จาก ภาคผนวก ค. บนทกสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา เรอง หารอปญหาขอกฎหมายเกยวกบการ
จบกมตามมาตรา 78 มาตรา 117 มาตรา 134 มาตรา 136 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา. หนา 115.
DPU
69
ขอออกหมายจบของพนกงานสอบสวนโดยยดหลกเกณฑตามทกฎหมายบญญตไวอยางเครงครด
เพอมใหเกดปญหาและสรางความเดอดรอนแกผตองหาทถกควบคมหรอคมขงอยในเรอนจาหรอ
ทณฑสถาน นอกจากนน สานกงานตารวจแหงชาต เองกควรตองทบทวนในหลกการปฏบตเสยใหม
วา “การอายดตวผตองหา” ทถกคมขงในคดอนนนถอวาเปน “การจบ” หรอไม เพราะหากการอายดตว
ผตองหาไมถอวาเปนการจบแลว กไมมความจาเปนทพนกงานสอบสวนตองรองขอใหศาลออกหมายจบ
เพอนามาประกอบการอายดตวผตองหาแตอยางใด
ในการออกหมายจบ การมหลกฐานตามสมควรวาบคคลนาจะไดกระทาความผดอาญา
อาจถอเปนเงอนไขประการแรกทศาลจะใชในการพจารณาวา จะออกหมายจบบคคลใดได หรอไม
แตอยางไรกด ตามกฎหมายบคคลผตองสงสยกยอมไดรบการสนนษฐานไวกอนวา “เปนผบรสทธ”
จนกวาจะมคาพพากษาของศาลวามความผด ซงหลกการดงกลาวน รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย
พทธศกราช 2550 ไดบญญตรบรองไวในมาตรา 39 วรรคสอง ทวา “ในคดอาญาตองสนนษฐาน
ไวกอนวาผตองหาหรอจาเลยไมมความผด” และในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา
59/1 ทวา “กอนทจะมการออกหมายจบจะตองปรากฏพยานหลกฐานตามสมควรททาใหศาลเชอไดวา
มเหตทจะออกหมาย” ซงคาวา “พยานหลกฐานตามสมควร” ในมาตรา 59/1 นน นาจะหมายถง
มพยานหลกฐานเพยงพอททาใหนาเชอถอวามเหตทจะออกหมายมากกวาไมมเหตทจะออกหมาย
นนเอง
นอกจากน ในการออกหมายจบเมอพจารณาตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความ
อาญา มาตรา 66 ระเบยบราชการฝายตลาการศาลยตธรรมวาดวยแนวปฏบตในการออกหมายจบ
และหมายคนในคดอาญา พ.ศ. 2545 (ขอ 14) และขอบงคบของประธานศาลฎกาวาดวยหลกเกณฑ
และวธการเกยวกบการออกคาสงหรอหมายอาญา พ.ศ. 2548 (ขอ 10) แลว จะเหนวา ประมวลกฎหมาย
วธพจารณาความอาญา มาตรา 66 กาหนดไววา “เหตทจะออกหมายจบได มดงตอไปน
(1) เมอมหลกฐานตามสมควรวาบคคลใดนาจะไดกระทาความผดอาญาซงมอตราโทษ
จาคกอยางสงเกนสามป หรอ
(2) เมอมหลกฐานตามสมควรวาบคคลใดนาจะไดกระทาความผดอาญาและมเหต
อนควรเชอวาจะหลบหน หรอจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน หรอกอเหตอนตรายประการอน
ถาบคคลนนไมมทอยเปนหลกแหลง หรอไมมาตามหมายเรยกหรอตามนดโดยไมมขอ
แกตวอนควร ใหสนนษฐานวาบคคลนนจะหลบหน”
สาหรบการรองขอออกหมายจบนน ตามระเบยบราชการฝายตลาการศาลยตธรรมวา
ดวยแนวปฏบตในการออกหมายจบและหมายคนในคดอาญา พ.ศ. 2545 และขอบงคบของประธาน
ศาลฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการเกยวกบการออกคาสงหรอหมายอาญา พ.ศ. 2548 ไดกาหนดไว
DPU
70
เปนแนวทางเดยวกนวา ในการรองขอใหออกหมายจบ ผรองขอตองเสนอพยานหลกฐานตามสมควรวา
ผจะถกจบนาจะไดกระทาความผดอาญาซงมอตราโทษจาคกอยางสงเกนสามป หรอนาจะไดกระทา
ความผดอาญาและมเหตอนควรเชอวาผนนจะหลบหน หรอจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน หรอกอเหต
อนตรายประการอน และในกรณทผจะถกจบไมมทอยเปนหลกแหลง หรอไมมาตามหมายเรยก
หรอตามนด โดยไมมขอแกตวอนควร ใหสนนษฐานวาผนนจะหลบหน
จากหลกเกณฑการออกหมายจบดงกลาวขางตน จะเหนวา เหตออกหมายจบตามมาตรา
66 (1) และ (2) นน มองคประกอบทเหมอนกนประการหนงคอ ตองมหลกฐานตามสมควรวา บคคลนน
นาจะไดกระทาผดอาญาตามทถกกลาวหา แตมขอแตกตางกนในเรองของเหตผลทศาลจะพจารณาออก
หมายจบ กลาวคอ เหตทจะออกหมายจบตามมาตรา 66 (1) พจารณาจากอตราโทษจาคกของความผด
ทมการรองขอใหศาลออกหมายจบเปนเกณฑ หากความผดนนมโทษจาคกอยางสงเกน 3 ป แมผกระทา
จะไมมพฤตการณหลบหนหรอจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐานหรอไปกอเหตอนตรายประการอน
ศาลออกหมายจบได แตถาอตราโทษจาคกกาหนดไว 3 ป หรอตากวานน กไมเขาหลกเกณฑของ
มาตรา 66 (1) จงตองพจารณาวา เขาหลกเกณฑตามมาตรา 66 (2) หรอไม
สวนกรณตามมาตรา 66 (2) เหตแหงการออกหมายจบไมไดกาหนดใหพจารณาอตราโทษ
เปนเกณฑอยางเชนมาตรา 66 (1) แตจะพจารณาจากพฤตการณของบคคลทศาลจะออกหมายจบ
เปนหลกวามพฤตการณจะหลบหน หรอไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน หรอไปกอเหตอนตรายประการอน
หรอไม แมอตราโทษอยางสงของความผดทกระทาลงจะกาหนดไว 3 ป หรอตากวา หากมพฤตการณ
ดงทระบไวในมาตรา 66 (2) แลว ศาลกออกหมายจบได
ดวยเหตน ในเรองการออกหมายจบเพออายดตวผตองหาทถกคมขงในคดอนจงมประเดน
ทควรพจารณาวา การทศาลออกหมายจบผตองหาทถกคมขงในคดอน ศาลอาศยเหตออกหมายจบ
ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 66 (1) หรอ 66 (2) หรออาศยอานาจตามบทบญญตขอใด เพราะ
ตามหลกสากล การพจารณาออกหมายจบ นอกจากมหลกฐานตามสมควรวาบคคลนนนาจะเปน
ผกระทาความผดแลว ยงจะตองมพฤตการณของบคคลทจะเปนเหตใหศาลออกหมายจบประกอบกน
แมวาคดดงกลาวจะมอตราโทษจาคกอยางสงเกนกวาสามป หรอไม กตาม ฉะนน ในเรองการออก
หมายจบเพออายดตวผตองหาทถกคมขงในคดอน ผเขยนจงไดวเคราะหถงเหตออกหมายจบในกรณ
ตางๆ วามเหตใดบางทพนกงานสอบสวนพอจะอางเปนเหตในการรองขอใหศาลออกหมายจบ
ผตองหาทถกคมขงในคดอนได ทงนเพอเปนการสนบสนนหรอหกลางการออกหมายจบหรอการ
นาเอาหมายจบของศาลไปยนขออายดตวผตองหาทถกคมขงในคด
DPU
71
4.1.1 กรณมเหตอนเนองจากความรายแรงของความผดอาญา
การพจารณาเหตอนเนองมาจากความรายแรงของความผดอาญา ตามมาตรา 66 (1) แหง
ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญานน เปนการพจารณาทระดบโทษ โดยความรายแรง
ของความผดตามกฎหมายปจจบน คอ ความผดทมโทษจาคกอยางสงเกน 3 ป (อตราโทษดงกลาว
เปนอตราโทษขนสง มใชอตราโทษขนตา) ดวยเหตน หากความผดอาญานนมอตราโทษจาคกสามป
หรอตากวานน กยงไมเปนเหตออกหมายจบผกระทาความผดได ตวอยางเชน นายแดงเอาทรพย
ของนายดาไปโดยทจรต นายแดงมความผดฐานลกทรพย ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 334
(อตราโทษจาคกไมเกนสามป) จงไมมเหตทจะออกหมายจบตามมาตรา 66 (1) ได แตอยางไรกด แมวาจะ
ไมสามารถอาศยเหตออกหมายจบตามมาตรา 66 (1) ได แตกฎหมายกเปดชองใหโดยดาเนนการ
ออกหมายเรยกเสยกอน หากไมมาตามหมายเรยก โดยไมมขอแกตวอนควรตาม มาตรา 66 วรรคสอง
กฎหมายใหสนนษฐานวาบคคลนนจะหลบหน ซงมผลคอเปนเหตใหออกหมายจบไดเชนกน2
กรณดงกลาวตามหลกกฎหมายเยอรมนเหตทจะออกหมายจบเนองจากกระทาความผด
รายแรงนน กฎหมายเยอรมนไดบญญตระบฐานความผดอาญาไวเปนการเฉพาะเจาะจงมไดบญญต
โดยพจารณาจากระดบโทษอยางกฎหมายวธพจารณาความอาญาของไทย ทาใหมความชดเจนกวา
แตอยางไรกตาม การทประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาเยอรมน มาตรา 112 วรรคสาม บญญต
ใหความผดบางฐานเปนความผดรายแรงโดยสภาพความผดนนตองเปนความผดทรายแรงจรงๆ เชน
ความผดเกยวกบชวต ศาลสามารถทจะออกหมายจบไดโดยไมตองมเหตแหงการออกหมายจบ
กลาวคอ ไมตองมเหตจะหลบหน หรอจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน ตามมาตรา 112 วรรค 2 กรณ
ทาใหบทบญญตดงกลาวมปญหา จนกระทงศาลรฐธรรมนญเยอรมนไดตความบทบญญตดงกลาววา
“การจะจบตวผถกกลาวหาเพอนาตวมาสบสวนสอบสวนตามมาตรา 112 วรรคสาม แหงประมวล
กฎหมายวธพจารณาความอาญาเยอรมนนน ไมเพยงแตมความสงสยอยางชดแจงวาผถกกลาวหา
ไดกระทาความผดในฐานความผดทรายแรงเทานน แตจะตองมเหตออกหมายจบดวย กลาวคอ
ตองมเหตทหลบหน หรอจะหลบหน หรอจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐานดวย
การทประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 66 (1) ใชอตราโทษของความผด
เปนองคประกอบในการพจารณาเหตในการออกหมายจบโดยทไมตองมเหตแหงการออกหมายจบ
(เหตจะหลบหน หรอจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน ฯลฯ) จงเปนการบญญตกฎหมายในลกษณะ
ทเนนไปทประโยชนของรฐในการทจะคนหาความจรงเกยวกบการกระทาความผด และเอาตว
ผกระทาความผดมาลงโทษมากกวาการคมครองสทธเสรภาพของผถกกลาวหาในคด ดงนน ในการ
2 เกยรตขจร วจนะสวสด. (2547). คาอธบายหลกกฎหมายวธพจารณาความอาญาวาดวย
การดาเนนคดในขนตอนกอนการพจารณา. หนา 254.
DPU
72
ตความหลกเกณฑในการออกหมายจบตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาตามมาตรา 66 (1)
จงควรตความไปในทศทางเดยวกนกบศาลรฐธรรมนญเยอรมน ทตความวา “การจะจบตวผถกกลาวหา
เพอนาตวมาสบสวนสอบสวนตามมาตรา 112 วรรคสาม ไมเพยงแตมความสงสยอยางชดแจงวาผถก
กลาวหาไดกระทาความผดในฐานความผดทรายแรงเทานน แตจะตองมเหตออกหมายจบดวย
เพยงแตวาเหตออกหมายจบดงกลาวไมตองมความชดเจนเหมอนกรณของเหตออกหมายจบในกรณ
ความผดทวๆ ไป (มาตรา 112 วรรคสอง แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาเยอรมน)3
ดวยเหตน การทพนกงานสอบสวนจะไปรองขอใหศาลออกหมายจบผตองหาโดยเฉพาะ
ผตองหาทถกคมขงในคดอน (ซงไมมพฤตการณวาจะหลบหนจากการคมขง) แมวาความผดทผตองหา
ไดกระทานนจะมโทษจาคกอยางสงเกน 3 ป ซงเปนเหตใหศาลออกหมายจบไดตามประมวลกฎหมาย
วธพจารณาความอาญา มาตรา 66 (1) กตาม อยางนอยพนกงานสอบสวนกควรทจะแจงขอเทจจรง
ใหศาลไดรบทราบดวยวา ผตองหาดงกลาวถกคมขงในคดอน และสานกงานตารวจแหงชาตมหนงสอ
แจงเวยนกาชบใหพนกงานสอบสวนถอปฏบตอยางเครงครด4 ในเรองดงกลาว ทงน เพอประกอบการ
ใชดลพนจของศาลในการออกหมายจบ มใชเพยงแตรองขอใหศาลออกหมายจบโดยอางวา มหลกฐาน
ตามสมควรและนาเชอวาบคคลดงกลาวไดกระทาความผดอาญาซงมโทษจาคกอยางสงเกน 3 ป
เพอใหศาลออกหมายจบผตองหาเพยงอยางเดยว
ยกตวอยางเชน ในคดทพนกงานสอบสวน สถานตารวจนครบาลชนะสงคราม ไดยนคารอง
ขอใหศาลออกหมายจบ นายพชฏ ชนบาน ทนายความของพนตารวจโท ทกษณ ชนวตร (อดต
นายกรฐมนตร) และคณหญงพจมาน ชนวตร (อดตภรยา) จาเลยในคดทจรตซอขายทดนรชดาภเษก
นางสาวศภศร ศรสวสด เสมยนทนายความ และนายธนา ตนศร ผประสานงานคดพนตารวจโท ทกษณ
ชนวตร ผตองหาคดใหสนบนเจาพนกงาน ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 144 ซงถกควบคมตว
อยทเรอนจาพเศษกรงเทพมหานคร และทณฑสถานหญงกลาง (ในขณะนน) ฐานละเมดอานาจศาล
โดยใหเหตผลวา หากครบกาหนดถกจาคกแลว ผตองหาทงสามคนอาจถกปลอยตวไปโดยไมไดแจง
ใหผรองทราบ ผรองจงขอใหศาลออกหมายจบเพออายดตวผตองหาทงสามไว ศาลพเคราะหแลว
เหนวา ผตองหาถกควบคมตวอยภายในเรอนจา หากผรองตองการจะทาการสอบสวนหรอแจงขอกลาวหา
กสามารถกระทาไดภายในเรอนจา และผรองไมไดแสดงระเบยบการขออายดตว จงใหผรองประสาน
กบทางเรอนจาเพอทาการสอบสวนหรอแจงขอกลาวหากอน หากพบวามปญหาหรอมความจาเปน
กสามารถรวบรวมพยานหลกฐานเพอขอออกหมายจบในภายหลง ศาลจงยกคารอง
3 คณต ณ นคร. (2549). คาอธบายกฎหมายวธพจารณาความอาญา. หนา 289.
4 จาก ภาคผนวก ข. หนงสอสานกงานตารวจแหงชาต ท 0004.6/9610 ลงวนท 16 กนยายน 2546
เรอง แนวทางปฏบตเกยวกบการอายดตวผตองหา. หนา 112.
DPU
73
ประเดนน การทศาลวนจฉยวา “...ผรองไมไดแสดงระเบยบการขออายดตวผตองหา จงให
ผรองประสานกบทางเรอนจาเพอทาการสอบสวนหรอแจงขอกลาวหา หากพบวามปญหาหรอ
มความจาเปน กสามารถรวบรวมพยานหลกฐานเพอขอใหศาลออกหมายจบในภายหลงได ...” นน
ผเขยนเหนวา ในคดน พนกงานสอบสวนนาจะไมไดอางระเบยบหรอแนวทางปฏบตเกยวกบ
การอายดตวผตองหาใหศาลทราบ กรณจงเปนประเดนทนาสนใจวา ถาหากพนกงานสอบสวนไดอาง
ระเบยบหรอแนวทางปฏบตเกยวกบการอายดตวผตองหาดงกลาวใหศาลทราบ ศาลจะออกหมายจบ
ผตองหาทถกคมขงในคดอน ตามคารองขอของพนกงานสอบสวนหรอไม
4.1.2 กรณมเหตอนควรเชอวาจะหลบหน
สาหรบเหตในการออกหมายจบตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา
66 (2) นน กาหนดวา “เมอมหลกฐานตามสมควรวาบคคลใดนาจะกระทาความผดอาญาและมเหต
อนควรเชอวาจะหลบหน หรอจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน หรอกอเหตอนตรายประการอน”
กรณดงกลาวแสดงใหเหนวา ในการออกหมายจบโดยอาศยเหตออกหมายในขอนจะตองปรากฏ
หลกฐานตามสมควรวานาจะไดกระทาความผดอาญาและตองมเหตอนควรเชอวาจะหลบหน
ประกอบดวย แตในการทจะพจารณาวา “มเหตอนควรเชอวาจะหลบหน” หรอไม อยางไร นน
เนองจากยงไมมแนวคาพพากษาศาลฎกาทตความในเรองดงกลาวเอาไวอยางชดเจน ฉะนนคงตอง
เปนหนาทของพนกงานสอบสวนทจะตองวนจฉยพฤตการณของผกระทาผดหรอผตองหา
เปนเรองๆ ไป ซงกรณดงกลาวตามมาตรา 66 วรรคทาย กาหนดวา หากผกระทาความผดไมมทอย
เปนหลกแหลง หรอไมมาตามหมายเรยก หรอตามนดโดยไมมขอแกตวอนควร ใหสนนษฐานวา
“จะหลบหน” ซงเปนเหตทจะออกหมายจบได แตหากปรากฏขอเทจจรงวา ผตองหามทอยแนนอน
เปนหลกแหลง พนกงานสอบสวนจะขอใหศาลออกหมายจบทนทไมได ในทางปฏบตจะตองออก
หมายเรยกผตองหาเสยกอน หากผตองหาไมมาพบตามหมายเรยกหรอตามนดโดยไมมขอแกตวอนควร
จงจะมอานาจขอใหศาลออกหมายจบได ดงนน กอนทจะขอใหศาลออกหมายจบ พนกงานสอบสวน
ควรสบสวนสอบสวนใหไดความวาเสยกอนวา บคคลผกระทาความผดมพฤตการณทจะหลบหน
หรอจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน หรอกอเหตอนตรายประการอน หรอไม และในการพจารณา
ออกหมายจบตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 66 (2) ศาลอาจตองพจารณา
บคลกสวนตวของผถกกลาวหาประกอบการใชดลพนจดวย นอกจากนน การคาดการณทวาผตองหา
จะหลบหน หรอหลกเลยงกระบวนการพจารณาคดอาญา หรอไม กจะตองเปนขอเทจจรงทมความ
เปนไปไดมากกวาทจะเปนไปไมได ฉะนนลาพงเพยงความรายแรงของขอกลาวหาและระดบ
ความรนแรงของโทษทคาดวาผถกกลาวหาจะไดรบอยางเดยวจงยงไมเพยงพอทจะถอวา “จะหลบหน”
DPU
74
ตวอยาง คดทศาลไดวเคราะหเหตออกหมายจบตามประมวลกฎหมายวธพจารณา
ความอาญา มาตรา 66 (2) ในเรองพฤตการณหลบหน กรณ นายสนย มโนมยอดม (อดต อธบด
กรมสอบสวนคดพเศษ) ซงถกพนตารวจโท ทกษณ ชนวตร (อดตนายกรฐมนตร) แจงความ
หมนประมาท และไมไปรายงานตวตามหมายเรยกของพนกงานสอบสวน จนกระทงพนกงาน
สอบสวนไดรองขอใหศาลออกหมายจบ แตศาลไดพเคราะหแลว เหนวา นายสนยฯ “ไมได
หลบหน” จงยกคารอง ตอมาพนกงานสอบสวนไดออกหมายเรยกนายสนยฯ อก เปนครงท 2
เมอนายสนยฯ ไมเขาพบตามหมายเรยก พนกงานสอบสวนจงไดรองขอใหศาลออกหมายจบอกครง
แตศาลกไดยกคารอง จนกระทงมการยนขอใหศาลออกหมายจบเปนครงท 3 ศาลจงตองออก
หมายจบตามคารองขอของพนกงานสอบสวน แตนายสนยฯ กไดยนคารองตอศาลขอใหเพกถอน
การออกหมายจบ โดยระบวา การออกหมายจบไมปฏบตตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความ
อาญา มาตรา 66 (2) แตศาลยกคารอง นายสนยฯ จงไดยนคารองตอศาลอทธรณ ขอใหเพกถอน
หมายจบดงกลาว จนกระทงศาลจงหวดพระนครศรอยธยาไดอานคาพพากษาของศาลอทธรณภาค 1
ซงมคาสงใหเพกถอนหมายจบดงกลาว โดยสรปวา “การออกหมายจบมชอบดวยขอกฎหมาย และ
ผตองหา “ไมไดหลบหน”
และในคดทพนกงานสอบสวน สถานตารวจนครบาลชนะสงคราม ไดยนคารองขอใหศาล
ออกหมายจบ นายพชฏ ชนบาน ทนายความของพนตารวจโท ทกษณ ชนวตร (อดตนายกรฐมนตร)
และคณหญงพจมาน ชนวตร (อดตภรยา) จาเลยในคดทจรตซอขายทดนรชดาภเษก นางสาวศภศร
ศรสวสด เสมยนทนายความ และนายธนา ตนศร ผประสานงานคดพนตารวจโท ทกษณ ชนวตร
ผตองหาคดใหสนบนเจาพนกงาน ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 144 ซงถกควบคมตวอยท
เรอนจาพเศษกรงเทพมหานคร และทณฑสถานหญงกลาง (ในขณะนน) ฐานละเมดอานาจศาล
จากกรณนาถงกระดาษทบรรจเงนสด 2 ลานบาท มอบให ม.ล. ฐตพงศ ชมพนท นตกร 5 ศาลฎกา
แผนกคดอาญาของผดารงตาแหนงทางการเมอง ศาลไดออกนงบลลงกอานคาสงคารอง หมายเลข
คดดาท 1366/2551 โดยศาลพจารณาแลวเหนวา จากการไตสวนพนกงานสอบสวน ผรอง ไดความวา
ผตองหาทงสามคนถกพพากษาใหจาคกเปนเวลา 6 เดอน ฐานละเมดอานาจศาล โดยถกคมขงอยท
เรอนจาพเศษกรงเทพมหานคร และทณฑสถานหญงกลาง ซงหากครบกาหนดถกจาคกแลว
ผตองหาทงสามคนอาจถกปลอยตวไปโดยไมไดแจงใหผรองทราบ ผรองจงขอใหศาลออกหมายจบ
เพออายดตวผตองหาทงสามไว ศาลพเคราะหแลวเหนวา ผตองหาถกควบคมตวอยภายในเรอนจา
หากผรองตองการจะทาการสอบสวน หรอแจงขอหากสามารถกระทาไดภายในเรอนจา แตผรอง
ไมไดแสดงระเบยบการขออายดตวผตองหายงเรอนจา จงใหผรองประสานกบทางเรอนจาเพอทาการ
DPU
75
สอบสวนหรอแจงขอกลาวหากอน หากพบวามปญหา หรอมความจาเปนกสามารถรวบรวมพยานหลกฐาน
เพอขอออกหมายจบในภายหลงได ศาลจงยกคารอง
จากตวอยางดงกลาว แสดงใหเหนวา ในคดอาญาเมอผตองหาไมมพฤตการณทจะหลบหน
ศาลอาจใชดลพนจไมออกหมายจบ หรอเพกถอนหมายจบนนเสยกได เพราะถอวาไมมเหตทจะออก
หมายจบอกตอไป ในเรองการอายดตวผตองหาทถกคมขงในคดอนกเชนกน การทพนกงานสอบสวน
สถานตารวจนครบาลชนะสงคราม ไดยนคารองขอใหศาลออกหมายจบผตองหาในคด เพอทจะได
แจงอายดตวไปยงเรอนจาพเศษกรงเทพมหานคร และทณฑสถานหญงกลาง โดยศาลพจารณาแลว
เหนวา “ผตองหาถกควบคมตวอยภายในเรอนจา หากผรองตองการจะทาการสอบสวน หรอแจงขอ
กลาวหากสามารถกระทาไดภายในเรอนจา จงใหผรองประสานกบทางเรอนจาเพอทาการสอบสวน
หรอแจงขอกลาวหากอน หากพบวามปญหาหรอมความจาเปนกสามารถรวบรวมพยานหลกฐาน
เพอขอออกหมายจบในภายหลงได ศาลจงยกคารอง” ซงกรณดงกลาว ผเขยนเหนวา แมวาระเบยบ
หรอแนวทางปฏบตของสานกงานตารวจแหงชาตจะกาหนดใหพนกงานสอบสวนรบดาเนนการ
ขอใหศาลออกหมายจบกตาม แตถาผตองหาดงกลาวไมมพฤตการณวาจะหลบหน หรอจะไปยงเหยง
กบพยานหลกฐาน หรอจะไปกอเหตอนตรายประการอน ซงเปนเหตแหงการออกหมายจบ ศาลกไมควร
ใชดลพนจออกหมายจบผตองหาตามคารองขอของพนกงานสอบสวน เพราะกรณดงกลาวถอวา
เปนการขดตอหลกการออกหมายจบ และอาจทาใหผตองหานนตองถกจากดสทธและเสรภาพโดยไม
จาเปนอกดวย
ในประเดนเรองการออกหมายจบน เมอพจารณากฎหมายวธพจารณาความอาญาของ
ประเทศฝรงเศส จะเหนวา การออกหมายจบตามกฎหมายฝรงเศส กฎหมายไดบญญตใหอานาจ
ผพพากษาสอบสวนเพยงผเดยวในการออกหมายเรยก หมายนาตว หมายขง และหมายจบ หากผตองหา
หลบหนหรออยนอกเขตราชอาณาจกร ซงหากจบตวผตองหาไดตามหมายจบแลว กจะมผลทาให
สามารถขงตวผถกจบไวไดดวย แตในบางกรณทมความจาเปนตองควบคมผตองหาไวเพอมใหหลบหน
หรอทาลายพยานหลกฐานโดยทศาลยงมไดมคาพพากษาวามความผดเกดขน (ซงถอวาเปนเรอง
รายแรง) กฎหมายวธพจารณาความอาญาฝรงเศสจะอนญาตใหควบคมผตองหาไดเฉพาะคดทเปน
ความผดอกฤษฏโทษ ซงมโทษจาคก และสาหรบเหตในการออกหมายจบตามกฎหมายฝรงเศส
กฎหมายวธพจารณาความอาญาของฝรงเศสกาหนดใหผพพากษาสอบสวนเทานนสามารถออก
หมายจบได หากผตองหาหลบหนหรออยนอกราชอาณาจกร
และสาหรบกฎหมายวธพจารณาความอาญาของญปนในเรองการออกหมายจบผตองหา
นอกจากศาลจะพจารณาออกหมายจบตามคารองขอของเจาพนกงานเมอมเหตพอสมควรปรากฏ
ใหเหนวาผตองหาไดกระทาความผด และไมมทอยเปนหลกแหลง หรอไมมาพบเจาพนกงาน
DPU
76
ตามหมายเรยกโดยปราศจากเหตผลทสมควรแลว ศาลยงตองพจารณาถงความจาเปนในการ
ออกหมายจบ กลาวคอ หากศาลพจารณาแลวยงไมมความจาเปนตองใชวธการจบ ศาลกจะไมออก
หมายจบ เนองจากกฎหมายวธพจารณาความอาญาของญปนศาลจะพจารณาเหตแหงการหลบหน
เปนหลกในการออกหมายจบ
จากหลกการออกหมายจบดงกลาวขางตน ถอวาเปนขอมลสาคญทจะสนบสนน
และยนยนหลกการออกหมายจบไดอยางชดเจนวา เมอผตองหาไมมพฤตการณทจะหลบหนแลว
ศาลกไมมความจาเปนตองออกหมายจบตามคารองขอของพนกงานสอบสวน หรอแมกระทง
ในกรณทศาลไดออกหมายจบผตองหาไปแลว หากตอมาปรากฏขอเทจจรงวา พฤตการณทเปนเหต
ใหศาลออกหมายจบไดหมดไปแลว ศาลกควรทจะเพกถอนหมายจบนนเสย
4.1.3 กรณมเหตอนควรเชอวาจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน
การออกหมายจบ เนองจาก “มเหตอนควรเชอวาจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน” นน
กฎหมายมไดใหรายละเอยดชดเจนวา แคไหนเพยงใดจงจะถอวาเขาเหตประการดงกลาว ประกอบกบ
เรองนยงไมมแนวคาพพากษาทวนจฉยเพอเปนแนวทางแกผปฏบตงาน กรณดงกลาวทาใหเกดอปสรรค
ตอการดาเนนกระบวนการยตธรรมทางอาญา เพราะในทางปฏบตพนกงานสอบสวนผขอออกหมายจบ
จะตองใชดลพนจพจารณาวาพฤตการณและหลกฐานแคไหนจงเขาลกษณะวามเหตอนควรเชอวา
จะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน จนบางครงไมกลาทจะดาเนนการกบผกระทาความผด เพราะกลววา
หากปฏบตหนาทดงกลาวไปโดยผดพลาดแลว ประสทธภาพในการควบคมอาชญากรรมจะลดลง
และตนเองอาจถกดาเนนคดตามกฎหมายได
ประเดนน จากการศกษาพบวา ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาของเยอรมน
มการบญญตไวอยางชดเจนในมาตรา 112 วรรค 2 ขอ 3 ทวา5
การออกหมายจบใหกระทาไดเมอมขอเทจจรงทแสดงใหเหนวาผถกกลาวหามเจตนาจะ
(1) ทาลาย เปลยนแปลง เอาไปเสย ซอนเรน หรอปลอมแปลงพยานหลกฐาน หรอ
(2) ใชอทธพลดวยวธการอนมชอบตอผรวมกระทาความผด พยาน หรอพยานผเชยวชาญ
หรอ
(3) ใหผอนกระทาเชนวานน
และจากการกระทาดงกลาวกอใหเกดความเสยงทวาจะทาใหคนหาความจรงยากยงขน
กรณดงกลาวจะเหนวา ตามกฎหมายเยอรมนเพยงแตกระทาตาม (1), (2) หรอ (3) นน
ยงไมเปนการเพยงพอ แตจะตองเปนทเกรงวาผถกกลาวหาจะทาใหการคนหาความจรงยากยงขนดวย
ดงนน หากกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 66 ไดกาหนดรายละเอยดไวชดเจนอยางกฎหมาย
5 คณต ณ นคร. (2549). เลมเดม. หนา 290.
DPU
77
วธพจารณาความอาญาของเยอรมน กยอมจะเกดผลดตอการปฏบตหนาทของเจาพนกงานในการ
ใชดลพนจวา พฤตการณอยางใดทถอวาผตองหาเขาไปยงเหยงกบพยานหลกฐานแลว แตอยางไรกด
การรองขอใหศาลออกหมายจบผตองหาทถกคมขงในคดอนโดยอาศยเหตหรอพฤตการณในการ
ออกหมายจบตามขอน ผเขยนเหนวา อาจเปนไปไดยาก เพราะผตองหาถกคมขงอยในเรอนจาหรอ
ทณฑสถาน การทจะออกไปยงเหยงกบพยานหลกฐานทอยภายนอกเรอนจาคงเปนไปไดยาก
แตถาหากเปนการกระทาความผดในเรอนจาหรอทณฑสถาน เชน ในระหวางทผตองหาถกคมขง
ในคดอน ไดกอเหตทารายรางกายผตองขงดวยกนจนเปนเหตใหไดรบบาดเจบสาหส กรณดงกลาว
ผตองหาทกอเหต กอาจจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐานโดยการการขมข หรอใชอทธพลดวยวธการ
อนมชอบดวยกฎหมาย ซงจะทาใหคนหาความจรงเปนไปไดยากยงขน กรณดงกลาวจงตองมการ
ยายการคมขง เพอปองกนมใหเกดเหตการณดงกลาวซงจะสงผลเสยตอรปคด แตผเขยนกยงเหนวา
แมวาจะมพฤตการณวาผตองหาอาจเขาไปยงเหยงกบพยานหลกฐานกตาม แตการทผตองหายงถกคมขง
กไมมความจาเปนทพนกงานสอบสวนตองขอใหศาลออกหมายจบผตองหาแตอยางใด
4.1.4 กรณมเหตอนควรเชอวาจะไปกออนตรายประการอน
ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 66 (2) เมอมหลกฐานตามสมควรวา
บคคลใดนาจะไดกระทาความผดอาญาและมเหตอนควรเชอวาจะกออนตรายประการอน ศาลชอบ
ทจะออกหมายจบตามคารองขอของพนกงานสอบสวนได แตดวยเหตออกหมายจบกรณนเปนเหตใหม
ถอยคาในตวบทกฎหมายวธพจารณาความอาญายงไมไดบญญตไวใหชดเจนวา กรณใดจงจะถอวา
กอเหตอนตรายประการอน หรอไม ประกอบกบเรองนยงไมมแนวคาพพากษาฎกาทวนจฉยไวเปน
บรรทดฐาน ทาใหการปฏบตหนาทของเจาพนกงานผเกยวของเปนไปดวยความยากลาบากในการทจะ
พจารณาขอบเขตหรอตความเพอบงคบใชกฎหมายดงกลาว แตหากพจารณาเหตออกหมายจบ
ตามกฎมายวธพจารณาความอาญาของประเทศเยอรมน มาตรา 112 ประกอบมาตรา 112a จะเหนไดวา
มาตรา 112a เปนมาตรการเสรมจากมาตรา 112 โดยเปนการออกหมายจบเมอมเหตอนตรายทจะ
ไปกระทาความผดซา แตการออกหมายจบโดยอาศยเหตออกหมายกรณน ไดถกจากดใหใชไดเฉพาะ
ในบางกรณเทานน เหตออกหมายจบตามกฎหมายเยอรมนจะพจารณาเหตใหญๆอย 3 เหต คอ
เหตเกรงวาจะหลบหน เกรงวาจะทาใหพยานหลกฐานยงเหยง และเหตแหงความรายแรงของความผด
ดงนน เหตออกหมายจบตามมาตรา 112a จงเปนเพยงมาตรการเสรมจากเหตออกหมายจบตามมาตรา
112 เทานน ประเดนน ศาสตราจารย ดร.คณต ณ นคร ไดใหความเหนไววา ในกรณท “ผถกกลาวหา
ไปกระทาความผดซาอก” นน ความผดดงกลาวตองมความรายแรงดวย เชน ผถกกลาวหาวากระทา
ความผดฐานขมขน หากปลอยตวไปโดยไมควบคมไวในอานาจรฐแลว ผถกกลาวหาจะไปกระทา
ความผดซาอกนนเอง
DPU
78
แตอยางไรกด การจบตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาเปนการจบเพอนาตว
บคคลดงกลาวมาดาเนนคด และใหศาลลงโทษในความผดทผถกจบไดกระทาลงไปแลว แตถา
เปนการจบผทจะกระทาความผด รฐจะดาเนนคดกบผถกจบนนไดอยางไรในเมอเขายงไมไดกระทา
ความผด6 กรณดงกลาว การจบผทจะกระทาความผดคงเปนไปไมได เพราะผนนยงไมไดลงมอ
กระทาความผด แตถาเปนการจบกมผกระทาความผดทมการกระทาความผดเกดขนแลว และมเหต
อนควรเชอไดวาหากปลอยตวไปโดยไมควบคมไวในอานาจรฐ ผนนจะไปกระทาความผดซาอก
การทรฐตองควบคมตวไวจงถอวาจะเปนไปตามวตถประสงคในการจบตามประมวลกฎหมาย
วธพจารณาความอาญา กลาวคอ เพอดาเนนคดแกผกระทาความผด (ทเกดขนแลว) กรณจงมใช
เปนการจบหรอควบคมผทยงไมไดกระทาความผด เพอปองกนมใหมการกระทาความผดเกดขน
แตอยางใด
ปญหาความไมชดเจนของ มาตรา 66 (2) แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา
ทไมไดบญญตวา กรณอยางไรจงจะถอวากอเหตอนตรายประการอน ทาใหเกดความยากลาบาก
ในการปฏบตงานของเจาพนกงาน กรณดงกลาว หากจะนาหลกเกณฑการออกหมายจบเมอมเหต
อนตรายทจะไปกระทาความผดซา มาตรา 112a แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา
ของเยอรมนมาปรบใชหรอเปนแนวทางในการพจารณาออกหมายจบตามมาตรา 66 (2) ผเขยนเหนวา
ศาลจะตองใชดลยพนจในการพจารณาเหตออกหมายในกรณดงกลาวนเปนอยางสง อกทง ศาลควร
วางกรอบการใชดลพนจใหชดเจน เพราะเหตออกหมายจบตามมาตรา 112a เปนเพยงมาตรการเสรม
และไดถกจากดใหใชไดเฉพาะในบางกรณเทานน
นอกจากนน ในกรณทบคคลใดไมมทอยเปนหลกแหลง หรอไมมาตามหมายเรยก
หรอตามนดโดยไมมขอแกตวอนควร ซงกฎหมายใหสนนษฐานวาบคคลนนหลบหน ประเดนน
แมวาบคคลนนจะไมมาตามหมายเรยกโดยไมมเหตอนควรกตาม แตพนกงานสอบสวนหรอศาล
กไมควรมงทจะออกหมายจบบคคลนน เพราะไดการสงหมายเรยกไปยงบคคลนนแลวเพยงอยางเดยว
แตควรจะพจารณาถงเหตหลกในการอออกหมายจบทวา บคคลนนมพฤตการณจะหลบหน หรอ
จะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน หรอจะไปกอเหตอนตรายประการอน มากกวาการอาศยบทสนนษฐาน
ทางกฎหมาย เชน ในคด นายสนย มโนมยอดม (อดตอธบดกรมสอบสวนคดพเศษ) ซงถกพนตารวจโท
ทกษณ ชนวตร (อดตนายกรฐมนตร) แจงความหมนประมาท และไมไปรายงานตวตามหมายเรยก
ของพนกงานสอบสวน ถง 3 ครง จนกระทงศาลออกหมายจบนายสนยฯ ตามคารองขอของพนกงาน
สอบสวน ตอมา นายสนยฯ ไดยนคารองตอศาลขอใหเพกถอนการออกหมายจบ โดยระบวาการออก
หมายจบไมปฏบตตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 66 (2) แตศาลกยกคารอง
6 เกยรตขจร วจนะสวสด. (2547). เลมเดม. หนา 258.
DPU
79
จนกระทง นายสนยฯ ไดยนคารองตอศาลอทธรณ ขอใหเพกถอนหมายจบดงกลาว ศาลอทธรณภาค 1
จงมคาสงใหเพกถอนหมายจบดงกลาว โดยสรปวา “การออกหมายจบมชอบดวยขอกฎหมาย และ
ผตองหาไมไดหลบหน
จากการวเคราะหเรองเหตออกหมายจบตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา
จะเหนวา ในการออกหมายจบไมวาจะเปนการออกหมายจบ ตามมาตรา 66 (1), (2) หรอ มาตรา
66 วรรคสอง กตาม ศาลยอมตองพจารณาถงเหตผลความจาเปนในการออกหมายจบเสมอ
ซงความจาเปนโดยนยดงกลาวกคอ พจารณาวามเหตอนควรเชอวาผนนจะหลบหน หรอจะไปยงเหยง
กบพยานหลกฐาน หรอจะไปกอเหตอนตรายประการอน หรอไม เพราะหากไมมพฤตการณดงกลาว
ศาลอาจใชดลพนจไมออกหมายจบ หรอเพกถอนหมายจบนนเสยกได
อยางไรกด เมอยอนกลบไปพจารณาในเรองการออกหมายจบเพออายดตวผตองหา
ทถกคมขงในคดอน จากตวอยางคดทจรตซอขายทดนรชดาภเษก จะเหนไดวา ในคดนนพนกงาน
สอบสวน ไดยนคารองขอใหศาลออกหมายจบผตองหาในคด เพอทจะนาไปยนขออายดตวผตองหา
ยงเรอนจาพเศษกรงเทพมหานคร และทณฑสถานหญงกลาง ตามระเบยบหรอแนวทางทสานกงาน
ตารวจแหงชาตกาหนดไว แตเนองจากศาลพจารณาแลวเหนวา “ผตองหาถกควบคมตวอยภายใน
เรอนจา หากพนกงานสอบสวนตองการจะทาการสอบสวน หรอแจงขอหากสามารถกระทาได
ภายในเรอนจา...” กรณดงกลาวแสดงวา ศาลไดพจารณาแลว เหนวา ไมมเหตทจะออกหมายจบ
ผตองหาไดเพราะผตองหาถกควบคมตวอยทเรอนจาพเศษกรงเทพมหานคร และทณฑสถานหญงกลาง
แตอยางไรกตาม การทศาลวนจฉยยกคารองขอออกหมายจบดงกลาว อาจเปนเพราะ
พนกงานสอบสวนไมไดอางระเบยบหรอแนวทางปฏบตเกยวกบการอายดตวผตองหาใหศาลทราบ
กรณจงเปนประเดนทนาสนใจวา หากพนกงานสอบสวนไดอางระเบยบหรอแนวทางปฏบตเกยวกบ
การอายดตวผตองหาใหศาลทราบ ศาลยงจะออกหมายจบตามคารองขอของพนกงานสอบสวน
หรอไม
หรอในกรณทศาลไดออกหมายจบตามคารองขอของพนกงานสอบสวน โดยทพนกงาน
สอบสวนไมไดแจงใหศาลทราบกอนวาผตองหาถกคมขงในคดอน หรอในกรณทศาลออกหมายจบ
ผตองหาตามคารองขอของพนกงานสอบสวนไปแลว หากภายหลงศาลทราบเองกด หรอมผแถลง
ใหศาลทราบกดวา ผตองหาทศาลไดออกหมายจบไปนนถกคมขงอยทเรอนจาหรอทณฑสถาน
กรณดงกลาวศาลจะใชดลพนจเพกถอนหมายจบดงกลาวทออกไปแลว เพอคมครองสทธของ
ผตองหาในคดอาญา หรอไม
การอายดตวผตองหาอาจจะมความจาเปนตอกระบวนการยตธรรมเพอใหการนาตว
ผกระทาความผดมาดาเนนคดเปนไปไดงายกวาการจบกมผกระทาความผดตามปกต แตดวยความเคารพ
DPU
80
ในดลพนจของศาล ผเขยนเหนวา การทศาลออกหมายจบผตองหาทอยในระหวางตองโทษจาคก
ตามคารองขอของพนกงานสอบสวนนน ประเดนทหนง อาจเปนไปไดวาในขณะนนศาลกไมอาจทราบ
ไดวาผตองหาดงกลาวถกคมขงอย ณ เรอนจาหรอทณฑสถานแหงใด หรอไม เพราะปจจบนยงไมม
ระบบทสามารถจะตรวจสอบการถกคมขงของบคคลไดอยางชดเจนและถกตอง คงมเพยงระบบ
(Police) ของสานกงานตารวจแหงชาต เทานน ทสามารถตรวจสอบหมายจบผตองหาได แตกยง
ไมสามารถตรวจสอบการถกคมขงของบคคลไดเชนกน หรอประเดนทสอง ศาลอาจจะทราบวา
ผตองหาถกคมขงในคดอน แตดวยเหตจาเปนเนองจากพนกงานสอบสวนอางระเบยบหรอแนวทาง
ปฏบตเกยวกบการอายดตวผตองหา ซงสานกงานตารวจแหงชาตกาหนดใหตองมหมายจบของศาล
ประกอบการแจงอายดตวตอเรอนจาหรอทณฑสถานทคมขง มฉะนนจะขออายดตวผตองหาไมได
ประกอบกบในบางคดผตองหาใกลจะพนโทษปลอยตวจากเรอนจาหรอทณฑสถาน ดงนน หากไมรบ
ดาเนนการแจงอายดตวไวจะเปนการยากทพนกงานสอบสวนจะตดตามเพอใหไดตวผตองหาดงกลาว
มาดาเนนคด ศาลจงยอมทจะออกหมายจบตามคารองขอ ทงทเปนการออกหมายจบโดยมชอบ
ดวยหลกเกณฑการออกหมายจบ กตาม
อยางไรกด ประเดนเรองหมายจบกบการอายดตวผตองหาน เมอพจารณายอนไป
ในชวงเวลากอนทจะมการแกไขประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ในป พ.ศ. 2547 “การอายดตว
ผตองหา” นาจะเปนเรองทเกยวกบการจบหรอควบคมตวผตองหาหรอบคคลใดซงในระหวาง
การสอบสวน ปรากฏวาเปนผกระทาความผด ตามมาตรา 136 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณา
ความอาญา กลาวคอ เปนกรณทพนกงานสอบสวนจดการใหจบหรอควบคมผตองหาหรอบคคลใด
ซงระหวางการสอบสวนปรากฏวาเปนผกระทาความผด ประเดนน สานกงานตารวจแหงชาต
เหนวา เปนเหตจาเปนอยางอนทพนกงานสอบสวนสามารถจบกมผตองหาทปรากฏตวตอหนา
และไดทาการสอบสวนชดเจนแลววาเปนผกระทาความผดจรง โดยไมตองมคาสงหรอหมาย
ของศาล ตามมาตรา237 วรรคหนง ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2540
แตเนองจากประเดนน คณะกรรมการกฤษฎกา มความเหนวา กรณตามมาตรา 136
ไมถอเปนเหตจาเปนอยางอนตามทมกฎหมายบญญตใหเจาพนกงานมอานาจจบไดโดยไมมหมาย
ตามมาตรา 237 วรรคหนง ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2540 ดงนน หากพนกงาน
สอบสวนจะทาการจบหรอควบคมตวผตองหาระหวางการสอบสวนจะตองขอใหศาลออกหมายจบ
เสยกอน สานกงานตารวจแหงชาตจงไดกาหนดแนวทางปฏบตเกยวกบการอายดตวผตองหา
เสยใหม โดยใหพนกงานสอบสวนทตองการไดตวผตองหาซงถกคมขงในคดอนรบดาเนนการขอใหศาล
ออกหมายจบ หลงจากศาลออกหมายจบแลวใหรบมหนงสอขออายดตวผตองหาพรอมกบสงสาเนา
หมายจบไปยงสถานทคมขงผตองหาโดยเรว...”
DPU
81
ดวยเหตน จงเปนทมาของการทพนกงานสอบสวนรองขอใหศาลออกหมายจบเพอนาไป
ขออายดตวผตองหาทถกคมขงในคดอน ซงถอวาเปนการกระทาทขดตอหลกการออกหมายจบสากล
ตามทผเขยนไดกลาวอธบายไปแลว
4.2 ปญหาการดาเนนคดอาญากบผตองหาทถกคมขงในคดอน
ในการดาเนนคดอาญานน เนองจากรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550
ไดบญญตรบรองสทธของบคคลในกระบวนการยตธรรมไวตอนหนงวา “ในคดอาญาผตองหา
หรอจาเลยมสทธไดรบการสอบสวนหรอการพจารณาคดทถกตอง รวดเรว เปนธรรม และโอกาส
ในการตอสคดอยางเพยงพอ...” และประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา (ลกษณะ 2 การสอบสวน)
กไดบญญตรบรองสทธดงกลาวไวเชนกน โดยปรากฏอยในมาตรา 130 ทวา “ใหเรมการสอบสวน
โดยมชกชา จะทาการในทใดเวลาใด แลวแตจะเหนสมควร โดยผตองหาไมจาตองอยดวย” และมาตรา
134 วรรค 3 ทวา “ผตองหามสทธไดรบการสอบสวนดวยความรวดเรว ตอเนอง และเปนธรรม”
กรณดงกลาวแสดงใหเหนวา เมอกฎหมายไดบญญตใหเปนสทธของผตองหาในอนทจะ
ไดรบการสอบสวนหรอการพจารณาคดทถกตองรวดเรวและเปนธรรมแลว ในทางกลบกนกยอม
เปนหนาทของเจาพนกงานทจะตองปฏบตใหเปนไปตามทกฎหมายกาหนดไว แตในปจจบน
ดเหมอนวาการปฏบตหนาท เพอคมครองสทธของผตองหาหรอจาเลยจะลดนอยถอยลงจนกลาย
เปนวา ผตองหาหรอจาเลยจากท เปนประธานในคด กกลายเปน “กรรมในคด” ไปเสยทงหมด
โดยเฉพาะอยางยงในกรณทผตองหาถกคมขงในคดอน (ไมวาจะมการแจงอายดตวไวดาเนนคด
หรอไม กตาม) สทธในการตอสคดอยาง “ประธานในคด” ตามทนกวชาการหลายๆ ทานไดกลาวไว
กยอมเปนไปไดยาก เพราะวาบคคลดงกลาวยงตกอยในสถานะภาพของผตองขงซงอยระหวางการ
ตองโทษตามคาพพากษาของศาลในอกคดหนง สงเหลาน ผเขยนเหนวา เปนเรองทกระบวนการ
ยตธรรมควรเรงหาทางแกไขและคมครองสทธของผตองหาทถกคมขงในคดอนใหมสทธไดรบ
การสอบสวนหรอพจารณาคดดวยความถกตอง รวดเรวและเปนธรรม เชนกน
การดาเนนคดกบผตองหาทถกคมขงในคดอนโดยหลกการแลวกไมนาจะแตกตางจากการ
ดาเนนคดอาญา กรณผตองหาถกฝากขงหรอไดรบการปลอยชวคราว ทพนกงานสอบสวนตองดาเนนคด
ดวยความถกตอง รวดเรว และเปนธรรม ตามทรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฯ ไดบญญตรบรองและ
คมครองสทธไว แตในปจจบนกลบพบวา ในคดทผตองหายงถกคมขงในคดอนอยนน พนกงาน
สอบสวนกลบไมรบเรงดาเนนคดใหเสรจสนไปโดยเรวในระหวางทผตองหายงถกคมขงในคดอน
(โดยสวนใหญ) มกรอใหผตองหาพนโทษในคดเดมเสยกอน จงจะไปรบตวจากเรอนจาหรอทณฑสถาน
มาควบคมไวเพอสอบสวนดาเนนคดตอไป กรณดงกลาวสงผลทาใหการดาเนนคดอาญากบผตองหา
DPU
82
ทถกคมขงในคดอนเปนไปดวยความลาชา และไมสอดคลองกบเจตนารมณของรฐธรรมนญฯ อกทง
ยงกระทบตอสทธหรอประโยชนบางประการทผตองหาพงจะไดรบตามกฎหมายในฐานะผตองขง
หรอนกโทษเดดขาดอกดวย เรองนจากการศกษาพบวา ประเดนปญหาหลกนาจะมาจากความไมชดเจน
ของกฎหมาย ระเบยบ หรอแนวทางปฏบตในเรองดงกลาว และทสาคญคอในเรองการอายดตวผตองหา
และการดาเนนคดอาญากบผตองหาทถกคมขงในคดอนนน ยงไมมกฎหมายบญญตไวเปนการเฉพาะ
ทาใหการปฏบตหนาทของเจาพนกงานผเกยวของไมเปนไปในทศทางเดยวกน ประกอบกบในการ
ปฏบตหนาทของเจาพนกงานยงขาดการประสานความรวมมอทดตอกนทาใหการดาเนนคดอาญา
เปนไปดวยความลาชากวาทควรจะเปน ซงผเขยนขออธบาย ดงน
4.2.1 ความไมชดเจนของกฎหมายเกยวกบการอายดตวผตองหาและการดาเนนคดอาญากบผตองหา
ทถกคมขงในคดอน
ในเรองการอายดตวผตองหาและการดาเนนคดอาญากบผตองหาทถกคมขงในคดอน
แมวาจะไมมกฎหมายบญญตไวเปนการเฉพาะ แตจากการศกษาพบวา ในเรองการอายดตวผตองหานน
ระเบยบกรมตารวจวาดวยการอายดผตองขงยงเรอนจา (ฉบบท 2) ลงวนท 2 พ.ค. 2517 (ลกษณะท 6
บทท 13 ขอ 168) ไดกาหนดแนวทางปฏบตไววา “ใหพนกงานสอบสวนผขออายดตวผตองขง
ตอเรอนจาพเศษกรงเทพมหานคร สงสาเนาคาขออายดตวตอสถานตารวจนครบาลสาราญราษฎร
สวนการขออายดตวผตองขงตอเรอนจากลางคลองเปรมหรอทณฑสถานหญง ใหสงสาเนาคาขอ
อายดตวทสถานตารวจนครบาลเตาปน เพอใหสถานตารวจนครบาลสาราญราษฎรหรอสถานตารวจ
นครบาลเตาปน แลวแตกรณ ใชเปนหลกฐานในการตดตอขอรบตวผตองอายดจากเรอนจา และ
เมอเรอนจาจะปลอยตวผตองขงทพนกงานสอบสวนขออายดไว เรอนจาตองแจงไปยงสถานตารวจ
นครบาลสาราญราษฎรหรอสถานตารวจนครบาลเตาปน ใหทราบลวงหนา จากนนใหสถานตารวจ
นครบาลสาราญราษฎรหรอสถานตารวจนครบาลเตาปน สงเจาหนาทไปรบตวผตองอายดไปจาก
เรอนจา แลวแจงใหพนกงานสอบสวนผขออายดสงเจาหนาทไปรบตวผตองอายดนนจากสถานตารวจ
นครบาลสาราญราษฎรหรอสถานตารวจนครบาลเตาปน เพอดาเนนการตอไป...
และสาหรบการอายดตวผตองขงตอเรอนจาจงหวดอนนอกจากจงหวดพระนครและ
จงหวดธนบร ใหผกากบการตารวจภธรจงหวดหรอผบงคบกองตารวจภธรอาเภอ ทเรอนจานนตงอย
ในเขตทองทสวนกลาง ทาหนาทในการขออายด รบและสงตวผตองอายด โดยใหพนกงานสอบสวน
ทประสงคจะขออายดตวผตองขงทเรอนจาแหงนนแจงตอผกากบการ หรอผบงคบกองตารวจ แตถา
เปนกรณรบดวนจาเปนตองขออายดตรงตอเรอนจาเอง เมออายดแลวใหพนกงานสอบสวนแจงการอายด
ใหฝายตารวจผมหนาทในการนทราบดวย เพอเปนหลกฐานในการรบและสงตวผตองอายดตอไป”
DPU
83
ระเบยบกรมตารวจดงกลาวขางตน จะเหนวา เปนเพยงแนวทางปฏบตทเกยวกบการ
แจงอายดตวผตองหาและการรบสงตวผตองอายดตอเรอนจาหรอทณฑสถานเทานน ระเบยบฉบบน
ยงไมมรายละเอยดทชดเจนเกยวกบการดาเนนคดอาญากบผตองอายด วาภายหลงจากอายดตว
ผตองหาไวแลว พนกงานสอบสวนตองดาเนนการอยางไรตอไป แตอยางไรกด หากสงเกตขอความ
ตอนหนงในระเบยบน ทกาหนดวา “...เมอเรอนจาจะปลอยตวผตองขงทพนกงานสอบสวนขออายดไว
เรอนจาตองแจงไปยงสถานตารวจนครบาลสาราญราษฎรหรอสถานตารวจนครบาลเตาปน แลวแตกรณ
ใหทราบลวงหนา เพอใหสถานตารวจนครบาลสาราญราษฎรหรอสถานตารวจนครบาลเตาปน
สงเจาหนาทไปรบตวผตองอายดไปจากเรอนจา แลวแจงใหพนกงานสอบสวนผขออายดสงเจาหนาท
ไปรบตวผตองอายดจากสถานตารวจนครบาลสาราญราษฎร หรอสถานตารวจนครบาลเตาปน
เพอดาเนนการตอไป...”
กรณดงกลาวอาจทาใหเกดความเขาใจวา เมอแจงอายดตวผตองขง (ผตองหา) ไวแลว
ตองรอใหผตองหาพนโทษในคดเดมกอนเสยกอน จงจะสามารถดาเนนคดกบผตองหาดงกลาวได
หรออาจเปนไปไดวา การทพนกงานสอบสวนมกจะอางวา “ตองรอใหผตองหาพนโทษในคดเดมกอน
จงจะสามารถดาเนนคดกบผตองหาตอไปได” นน มทมาจากระเบยบกรมตารวจฉบบน แตอยางไรกตาม
ประเดนปญหาขอน ในป พ.ศ. 2452 สภาทนายความไดมหนงสอถงสานกงานตารวจแหงชาต โดยแสดง
ความคดเหนเกยวกบการขออายดตวผตองขง และการดาเนนการตางๆ เกยวกบการอายดตวและการ
ถอนอายดตวผตองขง สรปวา “การทผตองขงทพนกงานสอบสวนขออายดตวบางคนใกลจะพนโทษ
พนกงานสอบสวนจงเรมดาเนนคดกบผตองขงคนนน หรอในกรณผตองขงบางคนทพนกงานสอบสวน
ไดขออายดตวไว ตอมาคดเสรจสนแลว แตพนกงานสอบสวนไมแจงถอนอายดตวผตองขง ทาให
ผตองขงตองเสยสทธหรอประโยชนทควรจะไดรบ เชนการทจะไดรบการปลอยตวจากทณฑสถาน
แตกลบตองไปปลอยตวทสถานตารวจ เปนตน...”
ดวยเหตผลดงกลาว สานกงานตารวจแหงชาตจงไดมหนงสอ ท 0004.6/558 ลงวนท 18
มกราคม 2542 แจงกาชบการปฏบตเกยวกบการดาเนนคดกบผตองหาทมการอายดตวใหพนกงาน
สอบสวนรบสอบสวนดาเนนคดกบผตองหาซงถกคมขงในคดอนใหแลวเสรจโดยไมตองรอ
ใหผตองหาพนโทษในคดเดม และในกรณทการสอบสวนเสรจสนและมความเหนควรสงฟอง
ผตองหาอายด หลงจากสงสานวนการสอบสวนใหพนกงานอยการแลว ใหพนกงานสอบสวน
หมนตดตามผลการสงคดของพนกงานอยการ จนกระทงพนกงานอยการมคาสงฟองผตองหา
ทถกอายดตอศาล และเรอนจาไดรบหมายนดพจารณาของศาลนนแลว หรอพนกงานอยการมคาสง
เดดขาดไมฟองผตองหาอายดแลว ใหพนกงานสอบสวนรบมหนงสอขอถอนอายดผตองหาดงกลาว
ไปยงสถานททขออายดไวโดยดวนทสด หนงสอฉบบนถอวาเปนจดเรมตนทสานกงานตารวจ
DPU
84
แหงชาตไดกาหนดแนวทางการดาเนนคดกบผตองหาทถกคมขงในคดอนโดยใหพนกงานสอบสวน
รบสอบสวนดาเนนคดกบผตองหาซงถกคมขงในคดอนใหแลวเสรจโดยไมตองรอใหผตองหา
พนโทษในคดเดม
และตอมาในป พ.ศ. 2546 สานกงานตารวจแหงชาต ไดมหนงสอ ท 0004.6/9610 ลงวนท
16 กนยายน 2546 แจงกาชบการปฏบตเกยวกบการดาเนนคดกบผตองหาซงถกคมขงในคดอนไวใน
ขอท 4 อกครงวา “...ใหพนกงานสอบสวนรบสอบสวนดาเนนคดกบผตองหาซงถกคมขงในคดอน
ใหแลวเสรจโดยไมตองรอใหพนโทษในคดเดมกอน และสงสานวนใหพนกงานอยการโดยเรว...”
และในป พ.ศ. 2553 สานกงานตารวจแหงชาต กไดมหนงสอ ท 0011.233/01284 ลงวนท 25 มนาคม
2553 และหนงสอ ท 0011.25/3828 ลงวนท 12 ตลาคม 2553 แจงกาชบการปฏบตเกยวกบการอายดตว
ผตองหา โดยใหพนกงานสอบสวนถอปฏบตตามหนงสอ ท 0004.6/9610 ลงวนท 16 กนยายน 2546
โดยเครงครด ตามลาดบ
การทสานกงานตารวจแหงชาตตองมหนงสอแจงกาชบการปฏบตหนาทในเรองดงกลาว
อยหลายครง ยอมแสดงใหเหนวา การปฏบตหนาทพนกงานสอบสวนอาจไมเปนไปตามหลกการ
หรอแนวทางปฏบตทสานกงานตารวจแหงชาตวางไว โดยเฉาะในเรองการดาเนนคดอาญากบผตองหา
ทถกคมขงในคดอน ซงพนกงานสอบสวนมกจะอางวา “ไมสามารถดาเนนการได หรอตองรอ
ใหผตองหาพนโทษในคดเดมเสยกอน จงจะไปรบตวมาดาเนนคดตอไปได” การทพนกงานสอบสวน
มแนวความคดเชนน จงเปนการปฏเสธสทธของผตองหาในคดอาญาทมสทธไดรบการสอบสวน
หรอการพจารณาคดดวยความถกตอง รวดเรว และเปนธรรม ตามทรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย
พทธศกราช 2550 ไดบญญตรบรองสทธไว และอาจทาใหผตองหาดงกลาวตองถกควบคมตว
ในระหวางการสอบสวนดาเนนคดอกครง (โดยไมจาเปน) ภายหลงจากไดรบการปลอยตวพนโทษ
ในคดเดม อยางไรกด แมวาประเดนน พนกงานสอบสวนจะอางไดวา ผตองหาจะมสทธขอประกนตว
หรอขอใหปลอยตวชวคราวไดกตาม แตผเขยนเหนวากรณนกยงไมอาจทจะรบประกนไดวา
ผตองหาจะไดรบสทธนนทกกรณไป โดยเฉพาะผตองหาทมประวตวาเคยตองโทษจาคกมาแลว
ปญหาความลาชาในการดาเนนคดอาญากบผตองหาซงถกคมขงในคดอน (ไมวาจะม
การแจงอายดตวไวดาเนนคดหรอไม กตาม) ผเขยนเหนวา สวนหนงอยทตวพนกงานสอบสวน
และอกสวนอยทตวบทกฎหมายหรอแนวทางปฏบต ซงไมมกาหนดระยะเวลาดาเนนการเอาไว
ใหชดเจน ยกตวอยางเชน ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 130 ทกาหนดใหเรม
การสอบสวนโดยมชกชา และในมาตรา 134 วรรค 3 ทกาหนดวา ผตองหามสทธไดรบการสอบสวน
ดวยความรวดเรว ตอเนอง และเปนธรรม หรอกรณหนงสอสานกงานตารวจแหงชาต ท 0004.6/9610
DPU
85
(ขอ 4) ทกาหนดใหพนกงานสอบสวนรบสอบสวนดาเนนคดกบผตองหาซงถกคมขงในคดอน
ใหแลวเสรจโดยไมตองรอใหพนโทษในคดเดมกอน และสงสานวนใหพนกงานอยการโดยเรว เปนตน
การทกฎหมาย ระเบยบ หรอแนวทางการปฏบตดงกลาว ไมกาหนดกรอบเวลาดาเนนการ
ใหชดเจนวา “โดยมชกชา” หรอ “โดยเรว” ตามทบญญตไวนน พนกงานสอบสวนตองรบดาเนนการ
ใหแลวเสรจภายในกาหนดเวลาเทาใด (กวน กเดอน หรอกป) กรณจงเปนสาเหตหนงทกอใหเกดปญหา
ในทางปฏบตซงสงผลกระทบตอสทธของผตองหาในคดในอนทจะไดรบการสอบสวนดาเนนคด
ดวยความรวดเรว ตอเนอง และเปนธรรม ตามทรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยไดบญญตรบรอง
และคมครองสทธไวเปนอยางมาก
อยางไรกด การดาเนนคดอาญาอยางไร จงจะถอวา “รวดเรว” หรอ “ลาชา” เนองจากยงไมม
การกาหนดไวใหชดเจน แตจากการศกษาคนควา พบวาคาพพากษาฎกาท 430/2546 พบวา ศาลฎกา
ไดวนจฉยไวในทานองวา “...แมรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 มาตรา 241 วรรคแรก
จะบญญตวา ในคดอาญาผตองหามสทธไดรบการสอบสวนดวยความรวดเรว ตอเนอง และเปนธรรม
และประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 130 บญญตวา ใหเรมการสอบสวนโดยมชกชา
จะทาการในทใดเวลาใด แลวแตจะเหนสมควร โดยผตองหาไมจาตองอยดวย อนเปนบทบญญต
เพอคมครองสทธและเสรภาพของผตองหาใหไดรบผลกระทบจากการเปนผตองหาใหนอยทสด
แตไมมบทบญญตของกฎหมายวา ถาพนกงานสอบสวนไมไดทาการสอบสวนโดยมชกชาแลว
การสอบสวนนนจะเปนการสอบสวนทไมชอบ ดงนน เมอการสอบสวนคดนกระทาโดยเจาพนกงาน
ซงกฎหมายใหอานาจและหนาททาการสอบสวนจงเปนการสอบสวนทชอบ ทศาลอทธรณวนจฉยวา
พนกงานสอบสวนเพงเรมสอบสวนหลงจากไดรบมอบหมายจากผบงคบบญชา เกอบ 2 ป
เปนการทไมปฏบตตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 130 และรฐธรรมนญแหง
ราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 มาตรา 241 วรรคแรก จงเปนการสอบสวนทไมชอบดวยกฎหมาย
ทาใหโจทกไมมอานาจฟองและพพากษายกฟองโจทก โดยยงมไดวนจฉยอทธรณของจาเลยนน
ไมตองดวยความเหนของศาลฎกา จงเหนสมควรยอนสานวนใหศาลอทธรณพจารณาและพพากษาใหม
ตามประเดนทจาเลยอทธรณ ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 243 และ 247
ประกอบดวย ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 15 พพากษายกคาพพากษาศาลอทธรณ
ใหศาลชนตนสงสานวนคนไปยงศาลอทธรณเพอใหพพากษาใหมตามรปคด ”
ขอเทจจรงในคดน มประเดนทนาสนใจคอ การทพนกงานสอบสวนใชเวลาสอบสวนคด
เปนเวลา 1 ป 3 เดอน นน ถอวาเปนการสอบสวนทลาชาหรอไม เพราะเมอพจารณาถงสทธของผตองหา
ในอนทจะไดรบการสอบสวนทรวดเรว ตอเนอง และเปนธรรม ตามบทบญญตรฐธรรมนญฯ กจะพบวา
รฐธรรมนญกาหนดไวเปนเพยงหลกการเทานน แตรายละเอยดขนตอนของการดาเนนการสอบสวน
DPU
86
ทรวดเรว (ไมลาชา) นน ตองมการตราเปนกฎหมายลกออกมารองรบสทธดงกลาว ซงปจจบน
ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาไดบญญตรบรองสทธดงกลาวไวในมาตรา 134 วรรค 3
ทวา “ผตองหามสทธไดรบการสอบสวนดวยความรวดเรว ตอเนอง และเปนธรรม” แตอยางไรกตาม
บทบญญตดงกลาว กไมไดกาหนดกรอบระยะเวลาดาเนนการใหชดเจนเชนกน คงบญญตไวให
สอดคลองตามรฐธรรมนญฯ เทานน ดงนน เพอใหการดาเนนคดอาญากบผตองหาเปนไปดวยความ
ถกตอง รวดเรว และเปนธรรม การกาหนดกรอบระยะเวลาในการสบสวนสอบสวน และการดาเนนคด
ใหชดเจน กอาจเปนอกวธการหนงซงจะชวยใหการดาเนนคดเปนไปดวยความรวดเรวมากยงขน
โดยเฉพาะการดาเนนคดอาญากบผตองหาทถกคมขงในคดอน ซงถอวาพนกงานสอบสวนทราบตว
ผกระทาผดและมตวผกระทาผดหรอผตองหาอยในความควบคมของรฐแลว
4.2.2 การประสานความรวมมอของหนวยงานในกระบวนการยตธรรม
ในการดาเนนคดอาญากบผตองหาทถกคมขงในคดอนไมวาจะมการแจงอายดตวผตองหา
หรอไมกตาม โดยหลกพนกงานสอบสวนกควรทจะรบเรงสอบสวนดาเนนคดใหเสรจสนไปโดยเรว
เพราะกรณดงกลาวถอวาพนกงานสอบสวนมตวผตองหาอยในอานาจรฐแลว แตอยางไรกด ประเดนน
จากการศกษาพบวา พนกงานสอบสวน (สวนใหญ) กยงคงอางวา “ตองรอใหผตองหาพนโทษ
ในคดเดมเสยกอน จงจะไปรบตวจากเรอนจาหรอทณฑสถานมาควบคมไวเพอสอบสวนดาเนนคด
ตอไปได”
การทพนกงานสอบสวนอางเชนน หากมใชเพราะความเกยจครานตอการปฏบตหนาทแลว
กคงเปนเพราะปญหาทเกดขนในทางปฏบต ซงสวนหนงนาจะมาจากการทผตองหาดงกลาวยงอย
ระหวางการคมขงตามคาพพากษาในอกคดหนง และยงไมไดรบการปลอยตวพนโทษจากเรอนจา
หรอทณฑสถาน พนกงานสอบสวนจงเหนวายงไมมความจาเปนตองรบเรงดาเนนคดใหแลวเสรจ
ไปโดยเรวแตอยางใด (เหตผลขอนอาจเปนเพยงขออางตามความรสกเทานน) และอกสวนหนง
อาจมาจากปญหาทเกดขนในทางปฏบตอยางแทจรง เชน ในกรณคดทตองสอบสวนดาเนนคดกบ
ผตองหาทถกคมขงในคดอนนนเปนคดอาญาทอยในอานาจการพจารณาพพากษาคดของศาลแขวง
ซงพระราชบญญตจดตงศาลแขวงและวธพจารณาความอาญาในศาลแขวง พ.ศ. 2499 มาตรา 7
กาหนดไววา “ในการสอบสวนคดอาญาทอยในอานาจศาลแขวงทจะพจารณาพพากษาได เมอมการ
จบตวผตองหาแลว ใหพนกงานสอบสวนผรบผดชอบสงตวผตองหาพรอมดวยสานวนการสอบสวน
ไปยงพนกงานอยการ เพอใหพนกงานอยการยนฟองตอศาลแขวงใหทนภายในกาหนดเวลาสสบแปด
ชวโมงนบแตเวลาทผตองหาถกจบ...”
ในการดาเนนคดดงกลาว จะเหนไดวา หากผตองหาถกคมขงอย ณ เรอนจาหรอทณฑสถาน
ซงอยในเขตอานาจศาลทพนกงานอยการจะยนฟองคดได กคงจะไมเปนปญหามากนก แตถาหาก
DPU
87
ผตองหาถกคมขงอย ณ เรอนจาหรอทณฑสถาน ซงอยนอกเขตอานาจศาลทพนกงานอยการจะยน
ฟองคดไดแลว พนกงานสอบสวนอาจนาตวผตองหาไปสงใหพนกงานอยการยนฟองคดตอศาลแขวง
ไมทนภายในกาหนดเวลาสสบแปดชวโมงตามกฎหมาย ดวยเหตน จงทาใหพนกงานสอบสวน
(สวนใหญ) เลอกทจะดาเนนการยนคารองขอผดฟองผตองหาทกคดไป เพอใหหมดปญหาเรองการ
สงตวผตองหาไปใหพนกงานอยการยนฟองภายในสสบแปดชวโมง ซงเปนสงทไมถกตองนก
นอกจากนน ในกรณทผตองหาถกคมขงอย ณ เรอนจาหรอทณฑสถาน ซงอยนอกเขต
อานาจศาลทพนกงานอยการจะยนฟองคดได ในการสงสานวนการสอบสวน พนกงานสอบสวน
จะตองดาเนนการเพอขอโอนตวผตองหาไปคมขงยงเรอนจาหรอทณฑสถานทอยในเขตอานาจศาล
ทพนกงานอยการจะยนฟองคดได ทงน ตามความในหนงสอสานกงานอยการสงสด ท อส (สฝปผ.)
0018/ว 145 ทวา
“กรณสานวนรตวผกระทาความผด และพนกงานสอบสวนมความเหนควรสงฟองตาม
ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 142 วรรคสาม แลว พนกงานอยการจะรบสานวน
ไดตองเขาหลกเกณฑดงตอไปน
1. พนกงานสอบสวนตองสงตวผตองหามาพรอมสานวน ไมวาผตองหาซงไดรบการ
ปลอยชวคราวจะถกสอบสวนเกนกาหนดเวลาสามเดอนหรอหกเดอน ตามประมวลกฎหมาย
วธพจารณาความอาญา มาตรา 113 วรรคแรก แลวกตาม
2. หากผตองหาถกขงอยตองเปนกรณทผตองหาถกขงอยในอานาจศาลทพนกงาน
อยการรบสานวนไวจะยนฟองได
3. สานวนทผตองหาถกคมขงอยในคดอนทเรอนจาซงอยในเขตในอานาจศาลอนนนม
ขอพจารณาเปน 3 กรณ คอ
3.1 ในคดอนในเรอนจาซงอยในอานาจศาลอนทมคาพพากษาถงทสดใหจาคกนน
ไดมการแกไขประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 47 บญญตใหเรอนจาหรอทณฑสถาน
เปนภมลาเนาของผทถกจาคก ทาใหศาลทมเขตอานาจเหนอเรอนจาทผถกจาคาตองโทษอยมอานาจ
ชาระคดได ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 22 (1) ซงทาใหพนกงานอยการ
ประจาศาลนนฟองคดได พนกงานสอบสวนผรบผดชอบ จงสามารถสงสานวนไปยงพนกงานอยการ
ประจาศาลนนเพอฟองคดได แมวาจะอยคนละเขตทองทหรอคนละจงหวดกตาม
3.2 ในคดอนในเรอนจาซงอยในอานาจศาลอนทคดยงไมถงทสด ถาพนกงานสอบสวน
ไมสามารถดาเนนการใหผตองหามาอยในอานาจศาลทพนกงานอยการจะฟองได หรอนาผตองหา
มาสงพรอมสานวนได พนกงานอยการกรบสานวนไมไดเพราะขดกบบทบญญตในประมวล
กฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 142 วรรคสาม จนกวาผตองหาถกโอนตวหรอนาตวมาได
DPU
88
3.3 กรณผตองหาหลายคนกระทาผดรวมกน เปนคดเกยวพนกนและผตองหาบางคน
ถกจาคกถงทสดตามคาพพากษาของศาลอน กบผตองหาบางคนถกคมขงในคดอนในอานาจศาลอน
ซงคดยงไมถงทสด การรบสานวนของพนกงานอยการกตองอยในหลกเกณฑดงกลาวขางตน
เพยงแตใหพนกงานสอบสวนผรบผดชอบแยกสานวนทาความเหนควรสงฟองผตองหาทถกจาคก
ตามคาพพากษาถงทสดสงไปยงพนกงานอยการทสามารถดาเนนคดได สวนผตองหาทถกคมขงใน
คดอนซงคดยงไมถงทสด และไมไดถกคมขงในเขตอานาจศาลทพนกงานอยการจะยนฟองได หาก
พนกงานสอบสวนทาความเหนควรสงฟองแลวสงสานวนมายงพนกงานอยการ กรณนพนกงาน
อยการจะรบสานวนไวพจารณาไมได...”
กรณดงกลาวจะเหนวา การดาเนนคดกบผตองหาทถกคมขงในคดอนมขนตอนทยงยาก
กวาการดาเนนคดอาญาทวๆ ไป พนกงานสอบสวนจงมกไมรบเรงดาเนนคดกบผตองหาทถกคมขง
ในคดอน เพราะอยางไรเสยผตองหาดงกลาวกไดชอวายงเปนผตองขงทตองรบโทษตามคาพพากษา
ในคดอนอย ประกอบกบคดทตองหานน หากมอายความฟองคดทยาวนาน และผตองหายงไมไดรบ
การปลอยตวพนโทษในคดเดมดวยแลว ในระหวางนนพนกงานสอบสวนผรบผดชอบสานวนกอาจ
ไดยายไปปฏบตราชการในทองทอน ความรบผดชอบในคดนกจะตองยตลง การดาเนนคดดงกลาว
กจะเปนหนาทของพนกงานสอบสวนทานอนในสถานตารวจทองทนนเปนผรบผดชอบตอไป
(สานวนการสอบสวนไมตดตามตวพนกงานสอบสวนไปดวย) ดวยเหตน การดาเนนคดอาญากบผตองหา
ทถกคมขงในคดอนจงเปนดวยความลาชากวาการดาเนนคดทวไป
แตอยางไรกตาม ในการดาเนนคดอาญากบผตองหาทถกคมขงในคดอนนนกมใชวา
จะเปนไปโดยยงยากเสยทกกรณ หากพนกงานสอบสวนหรอเจาพนกงานผเกยวของไดพจารณา
และศกษากฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบ หรอแนวทางปฏบตทเกยวของ กจะพบวา เรองน หนวยงาน
ทเกยวของ (สานกงานตารวจแหงชาต สานกงานอยการ ศาล และกรมราชทณฑ) ตางกมหนงสอ
สงการใหเจาหนาทผเกยวของถอปฏบตในเรองดงกลาวไวแลวทงสน เชน ในเรองการสงตวผถกคมขง
ไปฟองศาล กรมอยการกเคยมหนงสอหารอและประสานความรวมมอไปยงกรมราชทณฑ จนกระทง
มหนงสอแจงเวยนแนวทางปฏบตในเรองดงกลาวแลว7 เพยงแตวาเนอหาสาระในการปฏบตหนาท
ดงกลาว ยงไมมการบญญตไวเปนกฎหมายเฉพาะเรองเพอใหหนวยงานหรอผทเกยวของไดรบทราบ
และถอปฏบตเปนไปในทศทางเดยวกน นอกจากนน สงทยงขาดหายไปอกประการหนงกคอ
การประสานความรวมมอระหวางหนวยงานทเกยวของในกระบวนการยตธรรมทางอาญา (ตารวจ อยการ
7 จาก ภาคผนวก ฎ และ ฏ หนงสอกรมราชทณฑ ท มท 1005/ว 109 ลงวนท 2 กนยายน 2529
เรอง การสงตวผถกคมขงไปฟองศาล และหนงสอกรมอยการ ท มท 1203/ว 85 ลงวนท 28 ตลาคม 2529
เรอง การดาเนนคดกบผตองหาและผทถกคมขงอยในเรอนจาตามคาพพากษาของศาลอน. หนา 140-146.
DPU
89
ศาล และราชทณฑ) การประสานความรวมมอทดจะชวยใหการดาเนนคดอาญากบผตองหาทถกคมขง
ในคดอน เปนไปไดโดยสะดวกและรวดเรวมากยงขน ซงผเขยนจงขออธบาย ดงน
1. เรมตงแตการอายดตวผตองหา ในเรองการอายดตวผตองหานน หากพนกงานสอบสวน
มความจาเปนตองการอายดตวผตองหาทถกคมขงในคดอนไวสอบสวนดาเนนคด พนกงานสอบสวน
ควรหารอไปยงพนกงานอยการ และศาล เสยกอนวา สามารถดาเนนการได หรอไม อยางไร ทงน
เพอใหการอายดตวผตองหาตอเรอนจาหรอทณฑสถานทคมขงเปนไปโดยชอบดวยกฎหมาย
2. ในการดาเนนคดอาญากบผตองหาทถกคมขงในคดอน หากผตองหาถกคมขง ณ
เรอนจาหรอทณฑสถานทอยนอกเขตอานาจศาลทพนกงานอยการจะยนฟองคดได พนกงานสอบสวน
จะตองดาเนนการเพอขอโอนตวผตองหาไปคมขงยงเรอนจาหรอทณฑสถานทอยในเขตอานาจศาล
ทพนกงานอยการจะยนฟองคดได ดงนน กอนทจะดาเนนการ พนกงานสอบสวนควรควรพจารณา
ขอมลในเบองตนเสยกอนวา คดเดมทผตองหาถกคมขงอยนน คดถงทสดแลวหรอไม หากคดเดม
ยงไมถงทสด การพจารณาอนญาตใหโอนยายการคมขงจะเปนอานาจของศาลทพจารณาคด พนกงาน
สอบสวนจงตองยนคารองขอโอนยายการคมขงตอศาล แตหากคดเดมถงทสดแลว การพจารณา
อนญาตจะเปนอานาจของกรมราชทณฑ พนกงานสอบสวนจงตองยนคารองขอโอนยายการคมขง
ไปยงผบญชาการเรอนจา หรอผอานวยการทณฑสถาน เพอเสนอเรองตอกรมราชทณฑตอไป
3. ในกรณทไมสามารถขอโอนตวผตองหาไปคมขงยงเรอนจาหรอทณฑสถานทอย
ในเขตอานาจศาลทพนกงานอยการจะยนฟองคดได พนกงานสอบสวนตองรบหารอไปยงพนกงาน
อยการ เพอขอใหพนกงานอยการดาเนนการตามหนงสอกรมอยการ ท มท 1203/ว 85 ลงวนท 28
ตลาคม 2529 เรอง การดาเนนคดกบผตองหาและผทถกคมขงอยในเรอนจาตามคาพพากษาของศาลอน
หรอรบหารอไปยงพนกงานอยการ เพอขอสงสานวนการสอบสวนไปยงพนกงานอยการประจาศาล
ทมอานาจเหนอเรอนจาทผตองหาถกคมขงอย เพอพจารณายนฟองคดตอศาล โดยอาศยอานาจ
ตามมาตรา 47 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ทบญญตใหภมลาเนาของผทถกจาคก
ตามคาพพากษาถงทสดของศาลหรอตามคาสงโดยชอบดวยกฎหมาย ไดแก เรอนจาหรอทณฑสถาน
ทถกจาคกอย จนกวาจะไดรบการปลอยตว ประกอบกบ มาตรา 22 (1) แหงประมวลกฎหมายวธพจารณา
ความอาญา ซงจะทาใหพนกงานอยการประจาศาลทมอานาจเหนอเรอนจาทผตองหาถกคมขงอย
มอานาจฟองคด และศาลทมเขตอานาจเหนอเรอนจาทผตองหาถกคมขงอยกจะมอานาจชาระคดได
แมวาจะอยคนละเขตทองทหรอคนละจงหวดกนกตาม
4. ในกรณทคดเดมทผตองหาถกคมขงอยนนคดยงไมถงทสด พนกงานสอบสวน
ตองมหนงสอหารอไปยงศาลทมอานาจพจารณาคดเสยกอนวา ศาลยงคงตองการตวผตองหาดงกลาว
ไวเบกความในคด หรอไม ซงหากผตองหาเบกความเสรจแลว หรอศาลไมตองการตวผตองหาไว
DPU
90
เบกความในคดแลว พนกงานสอบสวนอาจขออนญาตตอศาลเพอขอโอนตวชวคราวมาดาเนนคดได
แตทงน กขนอยกบดลพนจของศาลในการพจารณาอนญาต ซงหากศาลไมอนญาต พนกงานสอบสวน
ตองรบหารอไปยงพนกงานอยการ เพอหาทางดาเนนการตาม ขอ 3 ตอไป หรอ
5. ในกรณทคดเดมยงไมถงทสด แตถาผตองหาไดถกคมขงอย ณ เรอนจาหรอทณฑสถาน
ทอยในเขตอานาจศาลเดยวกนกบคดทพนกงานสอบสวนประสงคจะดาเนนคดแลว พนกงานสอบสวน
กสามารถสงสานวนการสอบสวนใหพนกงานอยการพจารณายนฟองคดตอศาลไดโดยไมตองสงตว
ผตองหาพรอมสานวนอก เพราะผตองหาไดถกคมขงอยในเขตอานาจศาลแลว ทงน ตามความ
ในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 142 วรรค 3 ทวา “...ในกรณทเหนควรสงฟอง
ใหพนกงานสอบสวนสงสานวนพรอมกบผตองหาไปยงพนกงานอยการ เวนแต ผตองหานนถกขง
อยแลว...” กรณดงกลาว พนกงานสอบสวนไมจาเปนตองรอใหคดเดมถงทสดแตอยางใด
เหตทผเขยนเสนอแนะแนวทางการประสานความรวมมอระหวางพนกงานสอบสวน
กบพนกงานอยการเปนสวนใหญ กเพราะวาการดาเนนคดอาญาในชนกอนฟองคดนแททจรงแลว
เปนกระบวนการเดยวกน แมวาเจาพนกงานผทาหนาทจะมหลายฝายกตาม8 กรณดงกลาวแสดง
ใหเหนวา ในการดาเนนการชนสอบสวนฟองรองของพนกงานสอบสวนและพนกงานอยการเปน
กระบวนการเดยวกน มใชแยกออกเปนคนละสวนเหมอนเชนในปจจบน การแยกอานาจหรอจากด
อานาจสอบสวนของพนกงานอยการในปจจบนทาใหอานาจหนาทของพนกงานอยการมเพยงพจารณา
ตรวจสานวนคดของพนกงานสอบสวนและยนฟองผตองหาตอศาลเทานน พนกงานอยการมสวนรวม
ในการตรวจสอบถงความชอบในการปฏบตหนาทของพนกงานสอบสวนนอยมาก กรณจงสงผลให
ผตองหาในคดไมไดรบการอานวยความยตธรรมจากพนกงานอยการเทาทควร
ในเรองการอายดตวผตองหาและการดาเนนคดกบผตองหาทถกคมขงในคดอนกเชนกน
การทพนกงานสอบสวนดาเนนการในเรองการแจงอายดตวกด การดาเนนการเพอดาเนนคดกบ
ผตองหาทถกคมขงในคดอนกด (ไมวาจะเปนการแจงขอกลาวหา การสอบสวนปากคาผตองหา)
หรอการสงตวผตองหาทถกคมขงในคดอนไปยงพนกงานอยการเพอดาเนนการตามกฎหมายกด
พนกงานสอบสวนผรบผดชอบสานวนมกจะดาเนนการไปตามระเบยบปฏบตหรอแนวทางปฏบต
ทสานกงานตารวจแหงชาตไดกาหนดไวเพยงอยางเดยว โดยลมทจะหารอขอกฎหมายไปยงพนกงาน
อยการและศาล หรอประสานความรวมมอไปยงกรมราชทณฑ กรณดงกลาวจงเปนสาเหตหนงททา
ใหเกดปญหาในทางปฏบตมากมาย และสดทายกสงผลทาใหการดาเนนคดอาญาเปนไปดวยความ
ลาชากวาทควรจะเปน แมวาจะมตวผตองหาอยในอานาจรฐแลวกตาม
8 คณต ณ นคร. (2549). เลมเดม. หนา 416.
DPU
91
4.2.3 การมบทบาทของศาลตอการดาเนนคดอาญากบผตองหาทถกคมขงในคดอน
การทรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 (มาตรา 29 วรรคหนง)
กาหนดวา “...หามมใหมการจากดสทธและเสรภาพของบคคลตามทรฐธรรมนญรบรองไว เวนแต
โดยอาศยอานาจตามบทบญญตแหงกฎหมายเฉพาะเพอการทรฐธรรมนญนกาหนดไว และเทาท
จาเปนเทานน และจะกระทบกระเทอนสาระสาคญแหงสทธและเสรภาพนนมได...” และในมาตรา 32
วรรคสาม กาหนดวา “การจบและการคมขงบคคล จะกระทามได เวนแตมคาสงหรอหมายของศาล
หรอมเหตอยางอนตามทกฎหมายบญญต” นน กรณดงกลาวยอมแสดงใหเหนวา ศาลหรอองคกร
ตลาการ เปนองคกรทมความสาคญ เปนกลาง และเปนองคกรททรงไวซงความยตธรรม อกทง
การปฏบตหนาทของผพพากษานนถอวาทางานภายใตพระปรมาภไธยไทยของพระมหากษตรย
ฉะนน ในการจบ การคน หรอคมขงบคคลใด ซงเปนการจากดหรอกระทบตอสทธเสรภาพของ
บคคล กฎหมายจงใหเปนอานาจของศาลหรอผพพากษาเทานนทจะเปนผออกหมายดงกลาวได
ทงน เพอใหศาลไดไตสวนเสยกอนวามเหตทจะออกหมายไดหรอไม อกทงเปนการตรวจสอบการ
ใชอานาจรฐ เพอใหเกดการถวงดลอานาจทแทจรง
แตอยางไรกด เมอกลาวถงบทบาทของศาลตอการดาเนนคดอาญากบผตองหาทถก
อายดตวไวในระหวางตองโทษจาคก ผเขยนเหนวา ศาลไมควรออกหมายจบผตองหาซงถกคมขง
ในคดอนตามคารองขอของพนกงานสอบสวนไมวาดวยเหตใดๆ (ไมมความจาเปนทศาลตองออก
หมายจบ) เพราะจากการศกษาและวเคราะหเหตออกหมายจบตามประมวลกฎหมายวธพจารณา
ความอาญา มาตรา 66 และขอบงคบของประธานศาลฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการเกยวกบการ
ออกคาสงหรอหมายอาญา พ.ศ. 2548 พบวา เหตออกหมายจบนอกจากมเหตอนควรเชอวาบคคลนน
ไดกระทาความผดอาญาแลว ยงตองมเหตอนควรเชอวาผตองหาจะหลบหนประกอบดวยเสมอ แมวา
คดดงกลาวจะมอตราโทษสงเกนกวา 3 ป ซงเปนเหตใหศาลสามารถออกหมายจบตามประมวล
กฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 66 (1) กตาม (ในการออกหมายจบไมวาจะเปนการออก
หมายจบตามมาตรา 66 (1) , (2) หรอ มาตรา 66 วรรคสอง ยอมตองพจารณาถงเหตผลความจาเปน
ในการออกหมายจบดวยเสมอ “ความจาเปน” โดยนยดงกลาว คอ มเหตอนควรเชอวาผนนจะหลบหน
หรอจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน หรอจะไปกอเหตอนตรายประการอน หรอไม เพราะหากไมม
พฤตการณดงกลาวศาลอาจใชดลพนจไมออกหมายจบ หรอเพกถอนหมายจบนนเสยกได)
ในการใชดลพนจออกหมายจบของศาลตามคารองขอของพนกงานสอบสวน แมวาคด
ดงกลาวจะมอตราโทษจาคกอยางสงเกนกวาสามป หรอไมเกนสามปกตาม หากศาลเหนวาไมมเหต
ออกหมาย หรอบคคลนนไมมพฤตการณหลบหน ศาลอาจจะไมออกหมายจบกได หรอในกรณ
มเหตออกหมาย แตหากศาลเหนวา พนกงานสอบสวนสามารถออกหมายเรยกกอนได ศาลอาจจะ
DPU
92
ไมออกหมายจบกได9 ยกตวอยางเชน ในคดทจรตซอขายทดนรชดาภเษก พนกงานสอบสวน
สถานตารวจนครบาลชนะสงคราม ไดขอใหศาลมคาสงออกหมายจบผตองหาในคดใหสนบน
เจาพนกงาน (ป.อาญา มาตรา 144) ซงถกคมตวอยทเรอนจาพเศษกรงเทพมหานคร และทณฑสถาน
หญงกลาง ศาลไดออกนงบลลงกอานคาสงคารอง (หมายเลขคดดาท 1366/2551) โดยพเคราะหวา
ผตองหาถกควบคมตวอยภายในเรอนจา หากผรองตองการจะทาการสอบสวนหรอแจงขอกลาวหา
กสามารถกระทาไดภายในเรอนจา จงใหผรองประสานกบทางเรอนจาเพอทาการสอบสวนหรอ
แจงขอกลาวหาเสยกอน หากพบวามปญหาหรอมความจาเปนกสามารถรวบรวมพยานหลกฐาน
เพอขอออกหมายจบในภายหลงได ศาลจงยกคารอง10 กรณดงกลาวแสดงใหเหนวา เมอผตองหา
ไมมพฤตการณทจะหลบหนแลว ศาลตองใชดลพนจไมออกหมายจบ หรอเพกถอนหมายจบนน
หากศาลเหนวาการออกหมายไมชอบดวยกฎหมาย ทงน ตามขอบงคบของประธานศาลฎกาวาดวย
หลกเกณฑและวธการเกยวกบการออกคาสงหรอหมายอาญา พ.ศ. 2548 (ขอ 24) “เมอมเหตทจะ
เพกถอนหมายจบหรอหมายคน ใหเจาพนกงานหรอบคคลทเกยวของรายงานหรอแจงใหศาลทออกหมาย
ทราบโดยเรว ในกรณเชนนใหผพพากษาไตสวนและมคาสงเปนการดวน...”
สาหรบกรณทศาลไดออกหมายจบตามคารองของพนกงานสอบสวนและมการนาเอา
ไปยนขออายดตวผตองหานน ผเขยนเขาใจวาศาลอาจจะไมทราบวาผตองหาคนดงกลาวถกคมขง
อย ณ เรอนจาหรอทณฑสถาน แหงใด หรอไม เพราะปจจบนยงไมมระบบทสามารถจะตรวจสอบ
การถกคมขงของบคคลไดอยางแนชด ประกอบกบพนกงานสอบสวนเองกไมแจงใหศาลทราบวา
ผตองหาทขอออกหมายจบนนถกคมขงอยทเรอนจาหรอทณฑสถานตามคาพพากษาหรอคาสง
ของศาลในคดอน เพราะหากแจงใหศาลทราบ ศาลบางทานอาจจะไมออกหมายจบใหตามทรองขอ
ซงจะสงผลทาใหพนกงานสอบสวนไมสามารถแจงอายดตวผตองหาตอเรอนจาหรอทณฑสถานได
หรอกรณอาจเปนไปไดวาในขณะทรองขอออกหมายจบนนพนกงานสอบสวนกไมทราบเชนกน
วาผตองหาดงกลาวถกคมขงอยทใดหรอไม
อยางไรกด ปญหาเกยวกบการอายดตวผตองหาและการดาเนนคดอาญากบผตองหา
ทถกคมขงในคดอนนน ไดมการฟองคดตอศาลปกครองหลายคด แตศาลปกครองกมอาจทจะ
9 ฤทธรงค สมอดร. (2551). การคมครองสทธผถกกลาวหาศกษาเนนหนก กรณการออกหมายจบ
นายสนย มโนมยอดม อดตอธบดกรมสอบสวนคดพเศษ (DSI). รายงานการอบรมหลกสตร “ผพพากษาผบรหาร
ในศาลชนตน” รนท 6 สถาบนพฒนาขาราชการฝายตลาการศาลยตธรรม. 10
ศาลสอน ตร. 3 ผตองหาสนบนอยในคกดนมาขอหมายจบอก. (2551,3 กรกฎาคม). ผจดการ.
สบคนเมอวนท 10 สงหาคม 2553, จาก http://www.manager.co.th/Crime/ViewNews.aspx?
NewsID=9510000078367&TabID=3&
DPU
93
ดาเนนการใดๆ เพอเปนการแกไขเยยวยาไดใหแกผฟองคด (ผตองขง) ได เนองจากศาลปกครอง
เหนวา การสอบสวนคดอาญาเปนขนตอนดาเนนการเพอนาไปสการลงโทษผกระทาความผดทางอาญา
ทประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญากาหนดใหอานาจไวเปนการเฉพาะโดยตรง การท
พนกงานสอบสวนจะดาเนนการสอบสวนหรอพนกงานอยการจะพจารณาสงฟองหรอไมอยางใด
หรอใชเวลาดาเนนการเพยงใดนน ยอมเปนอานาจของพนกงานสอบสวนและพนกงานอยการทจะ
ใชดลพนจภายใตหลกเกณฑของกฎหมายและระเบยบทเกยวของ อนเปนการใชอานาจตามประมวล
กฎหมายวธพจารณาความอาญา คดนจงเปนคดพพาทเกยวกบการใชอานาจในกระบวนการยตธรรม
ทางอาญา ซงอยในอานาจพจารณาของศาลยตธรรม คดจงไมอยในอานาจของศาลปกครองทจะ
พจารณาพพากษาตามมาตรา 9 วรรคหนง (2) แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณา
คดปกครอง พ.ศ. 2542
และสาหรบการอายดตวผตองหานน ศาลปกครองเหนวา การอายดตวผตองหาเปนวธการ
ในขนตอนการดาเนนการของเจาหนาทของรฐ เพอใหไดตวผฟองคดซงถกกลาวหาวากระทาความผด
อาญาในคดทไดขออายดตวไวนนมาดาเนนการสอบสวนเพอทจะทราบขอเทจจรงหรอพสจน
ความผด และเพอจะเอาตวผกระทาผดมาฟองลงโทษตามอานาจหนาททกาหนดไวในประมวลกฎหมาย
วธพจารณาความอาญา อนเปนการปฏบตหนาทในกระบวนการยตธรรมทางอาญา จงไมเขาเกณฑ
เปนคดพพาท ตามมาตรา 9 แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง
พ.ศ. 2542 ทศาลปกครองชนตนมคาสงไมรบคาฟองไวพจารณาและใหจาหนายคดออกจาก
สารบบความนน ชอบแลว11
จากขอเทจจรงขางตน เพอเปนการคมครองสทธของผถกกลาวหาในคดใหไดรบ
ความเปนธรรมในการสอบสวนดาเนนคดอาญาอยางถกตองรวดเรว และเปนธรรม ศาลในคดอาญา
ซงอานาจหนาทในการพจารณาพพากษาคดโดยตรง จงควรทจะเขามามบทบาทในการตรวจสอบ
ขอเทจจรงในเรองการอายดตวผตองหา และการดาเนนคดอาญากบผตองหาทถกคมขงในคดอน
ใหมากยงขน นอกจากนน หนวยงานทเกยวของ เชน ตารวจ อยการ และราชทณฑ กควรใหความ
รวมมออยางจรงจง ลดการใชอานาจหรอกระทาการอนมชอบดวยกฎหมายตอผตองหาทถกคมขง
ในคดอน เพราะถงอยางไรกตามผตองหาหรอผถกกลาวหาดงกลาว กยงถอวาเปนบคคลซงกฎหมาย
ใหสนนษฐานไวกอนวาเปนผบรสทธในคดทตองหา จนกวาศาลจะมคาพพากษาถงทสดวาเปน
ผกระทาความผด ดงนน จงมความจาเปนและมความชอบธรรมอยางยงทหนวยงานในกระบวนการ
ยตธรรมทางอาญาจะตองคมครองสทธเสรภาพของผตองหาหรอผถกกลาวหาทถกคมขงในคดอน
ใหไดรบความเปนธรรมในการตอสคดและไมถกลดรอนสทธและเสรภาพในขณะทถกคมขง
11 จาก ภาคผนวก ฒ ณ และ ด คาสงศาลปกครองสงสด. หนา 152-176.
DPU
94
4.2.4 การมบทบาทของพนกงานอยการตอการดาเนนคดอาญากบผตองหาทถกคมขงในคดอน
“...บรรดาความในหนาทพนกงานอยการทไดวากลาวในเวลาใดๆ พนกงานอยการ
ไมควรคดใหความชนะอยางเดยว ถงความเรองนนจะชนะเปนไปตามความประสงคได แตเมอ
เหนวาไมใชความจรงและปราศจากความยตธรรมแลว พนกงานอยการกไมควรคดใหความชนะ
ทจะเปนเหตใหผไมมความผดตองรบโทษเลย...”
ถอยคาดงกลาว แสดงใหเหนภารกจและบทบาททสาคญของพนกงานอยการ คอ
การอานวยความยตธรรม รกษาผลประโยชนของรฐ และคมครองสทธเสรภาพของประชาชน
โดยจกตองกระทาดวยความรวดเรว เทาเทยมกนและเปนธรรม กบทงตองกระทาใหเปนทเชอถอ
ศรทธาแกประชาชน เนองจากพนกงานอยการเปนทนายแผนดน และเปนตวแทนของแผนดน
ในการตรวจสอบและคนหาความจรงในคดอาญา การควบคมการดาเนนคดอาญาของรฐเพอรกษา
ความสงบเรยบรอยของประชาชนและเพอประโยชนสวนรวม ดงนน ในการดาเนนคดอาญา
พนกงานอยการจะตองปฏบตตอผตองหาและจาเลย โดยคานงถงศกดศรความเปนมนษย
ตลอดจนสทธและเสรภาพของบคคลดงกลาวตามรฐธรรมนญและกฎหมายอนดวย
พนกงานอยการตองมความเปนกลาง กลาวคอ ตองดแลประโยชนรฐ คอ การรกษา
ความสงบเรยบรอยของสงคม และตองดแลประโยชนสวนบคคล คอ การคมครองสทธของบคคล
ดวย ตามกฎหมายวธพจารณาความอาญา นน พนกงานอยการมหนาทตองตรวจสอบความจรง
อยางมภาวะวสยกอนสงคดเสมอ แมวาตามกฎหมายพนกงานอยการจะไมมหนาทในการเรมคด
แตพนกงานอยการกจะตองรบผดชอบในการสอบสวน 4 ประการ คอ
1) รบผดชอบในความชอบดวยกฎหมายของการสอบสวน
2) รบผดชอบในความชอบดวยระเบยบของการสอบสวน
3) รบผดชอบในความละเอยดรอบคอบของการสอบสวน และ
4) รบผดชอบในความเชอถอไดของการสอบสวน เปนตน
อยางไรกด จากการศกษาระเบยบสานกงานอยการสงสดวาดวยการดาเนนคดอาญา
ของพนกงานอยการ พบวา พนกงานอยการในฐานะทนายความของแผนดน นอกจากมอานาจหนาท
ในการอานวยความยตธรรม รกษาผลประโยชนของรฐ และคมครองสทธเสรภาพของประชาชนแลว
พนกงานอยการยงมอานาจตรวจสอบและคนหาความจรงในคดอาญา ควบคมการดาเนนคดอาญา
ของรฐใหเปนไปดวยความสงบเรยบรอย โดยเฉพาะในเรองการจากดสทธและเสรภาพขนพนฐาน
ของบคคล เชน การเอาตวบคคลไวในอานาจรฐ ซงจะกระทาไดตอเมอกรณมความจาเปนทไมอาจ
หลกเลยงไดเทานน การคมขงผตองหาหรอจาเลย ตามปกตจะตองพจารณาวาเปนกรณทนาเชอวา
ผตองหาหรอจาเลยจะหลบหน หรอจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐานหรอไมดวย ฉะนน หากกรณ
DPU
95
คดมหลกฐานตามสมควรวา การกระทาของผตองหาหรอจาเลยเปนความผดรายแรง หรอเปนทนาเชอวา
ผตองหาหรอจาเลยจะหลบหน หรอจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน หรอกรณคดมหลกฐานตาม
สมควรวาการกระทาของผตองหาหรอจาเลยเปนความผด และมเหตอนทจาเปนและสมควร
กจะเปนกรณทตองนาเหตดงกลาวมาพจารณาวามความจาเปนตองคมขงผตองหาหรอจาเลย
เพอดาเนนคดตอไปดวยหรอไมเชนกน
ในการพจารณาคารองขอปลอยชวคราวผตองหากเชนกน พนกงานอยการกตองพจารณา
ถงความจาเปนในการทจะเอาตวบคคลนนไวในอานาจรฐ ตามนยดงกลาวมาแลวขางตน โดยชงนาหนก
ระหวางประโยชนของรฐในการรกษาความสงบเรยบรอยกบสทธและเสรภาพขนพนฐานของบคคล
ซงขดแยงกน หากเหนวาสทธและเสรภาพของบคคลจะถกระทบเกนความจาเปนหรอเกนสมควร
โดยเฉพาะอยางยงเมอเหนวาไมมพฤตการณทนาเชอวาผตองหาจะหลบหนหรอจะไปยงเหยงกบ
พยานหลกฐาน หรอไมมเหตอนทจาเปนและสมควรแลว พนกงานอยการตองปลอยตวบคคลหรอ
อนญาตใหปลอยชวคราวตามคารองขอเสมอ
ดวยเหตผลดงกลาวขางตน หากพนกงานอยการพบวาการปฏบตหนาทของพนกงาน
สอบสวนในการสอบสวนดาเนนคดกบผถกกลาวหาในคดจะเปนไปดวยความลาชาโดยไมมเหต
อนควร หรอการปฏบตหนาทของศาลหรอผพพากษาในคดอาจจะสงผลกระทบตอสทธและ
เสรภาพของบคคลตามทกฎหมายบญญตรบรองและคมครองสทธไว โดยเฉพาะในเรอง
การอายดตวผตองหาตอเรอนจาหรอทณฑสถาน ซงผ เขยนไดกลาวไปแลวนน กรณเชนน
พนกงานอยการจงควรทจะเขามาตรวจสอบการทางานของพนกงานสอบสวนและศาล ทงน
เพอเปนการคมครองสทธของผถกกลาวหาในคด ตามระเบยบสานกงานอยการสงสดวาดวยการ
ดาเนนคดอาญาของพนกงานอยการ ขอ 8 (หนาทเรงรดคด) และขอ 32 (หลกในการจากดสทธเสร
และเสรภาพของบคคล)
นอกจากนน ในเรองการรบสานวนการสอบสวน พนกงานอยการควรซกซอมทาความ
เขาใจกบพนกงานสอบสวนใหถกตองตรงกนวา การสงสานวนการสอบสวนสานวนทผตองหา
ถกคมขงในคดอนทเรอนจาซงอยในเขตอานาจศาลอน หากคดอนนนศาลไดมคาพพากษาใหจาคก
คดถงทสดใหพนกงานอยการประจาศาลทมเขตอานาจเหนอเรอนจาทผตองหาตองโทษจาคก
อยนน เปนผรบสานวนการสอบสวนจากพนกงานสอบสวนเพอดาเนนคดตอไป แตถาศาล
ในคดอนนนยงมไดมคาพพากษาถงทสด พนกงานอยการจะรบสานวนกรสอบสวนไวไมได
จนกวาพนกงานสอบสวนจะดาเนนการใหผตองหามาอยในเขตอานาจศาลทพนกงานอยการ
จะฟองคดได หรอนาผตองหามาสงพรอมสานวนการสอบสวน และหากเปนคดทมผตองหาหลาย
คนกระทาผดรวมกน และผตองหาบางคนตองโทษจาคกคดถงทสดตามคาพพากษาของศาลอน
DPU
96
กบผตองหาบางคนถกคมขงในคดอนในเขตอานาจศาลอนซงคดยงไมถงทสด พนกงานอยการ
จะตองใหพนกงานสอบสวนแยกสานวนการสอบสวนของผตองหาทถกจาคกตามคาพพากษา
ถงทสด และผตองหาทถกคมขงในคดอนซงคดยงไมถงทสด สงไปยงพนกงานอยการทมอานาจ
ดาเนนคด ตามหลกเกณฑและวธการดงกลาวขางตน ทงน เปนไปตามระเบยบสานกงานอยการ
สงสดวาดวยการดาเนนคดอาญาของพนกงานอยการ ขอ 99 (สานวนทผตองหาถกคมขงอยในคดอน
ทเรอนจาซงอยในเขตอานาจศาลอน)
แตอยางไรกด ในกรณทพนกงานอยการเหนวา พนกงานสอบสวนไมสามารถขอโอนตว
ผตองหาไปคมขงยงเรอนจาหรอทณฑสถานทอยในเขตอานาจศาลทพนกงานอยการจะยนฟองคดได
พนกงานอยการกควรรบดาเนนการ ตามหนงสอกรมอยการ ท มท 1203/ว 85 ลงวนท 28 ตลาคม 2529
ซงกรมอยการไดเคยขอความรวมมอกบกรมราชทณฑในเรองการสงตวผตองขงไปฟองศาลไว
ทงน เพอการดาเนนคดสามารถดาเนนการตอไปไดโดยเรว กรณดงกลาวน หากพนกงานอยการ
จะรอใหพนกงานสอบสวนดาเนนการใหผตองหามาอยในเขตอานาจศาลทพนกงานอยการจะฟอง
คดได หรอนาผตองหามาสงพรอมสานวนการสอบสวน เทานน จงจะยอมรบสานวนการสอบสวน
จากพนกงานสอบสวน การดาเนนคดอาญากอาจเปนไปดวยความลาชา และการปฏบตหนาทของ
พนกงานอยการดงกลาวกอาจจะไมเปนการอานวยความยตธรรมและคมครองสทธเสรภาพของ
ประชาชนตามภารกจและบทบาทของพนกงานอยการ
DPU
บทท 5
บทสรปและขอเสนอแนะ
จากการศกษาและวเคราะหปญหาในเรองการอายดตวผตองหาและการดาเนนคด
กบผตองหาทถกคมขงในคดอน ภายใตแนวความคดและหลกการในเรองการเอาตวบคคลไวใน
อานาจรฐ การคมครองสทธเสรภาพของผตองหา และการสอบสวนดาเนนคดอาญาดวยความถกตอง
รวดเรว และเปนธรรม ทาใหเหนวา หลกเกณฑหรอแนวทางปฏบตเกยวกบการอายดตวผตองหา
ยงขดตอกฎหมายโดยเฉพาะในเรองการออกหมายจบผตองหาทถกคมขงในคดอน นอกจากนน
ในการสอบสวนดาเนนคดกบผตองหาทถกคมขงในคดอนของพนกงานสอบสวน ปจจบนยงเปนไป
ดวยความลาชา และไมเปนไปตามเจตนารมณของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช
2550 มาตรา 40 (3),(7) ทกาหนดวา “บคคลยอมมสทธทจะใหคดของตนไดรบการพจารณา
อยางถกตอง รวดเรว และเปนธรรม และผตองหามสทธไดรบการสอบสวนอยางถกตอง รวดเรว
เปนธรรม ดงนน จงขอสรปและเสนอแนะแนวทางในการแกไขปญหาในเรองการอายดตวผตองหา
และการดาเนนคดอาญากบผตองหาทถกคมขงในคดอน ดงน
5.1 บทสรป
การอายดตวผตองหาไปยงเรอนจาหรอทณฑสถานนน การทสานกงานตารวจแหงชาต
วางแนวทางการปฏบตในเรองดงกลาว โดยกาหนดใหพนกงานสอบสวนทตองการไดตวผตองหา
ซงถกคมขงในคดอน รบดาเนนการขอใหศาลออกหมายจบ หลงจากศาลออกหมายจบแลวใหรบ
มหนงสอขออายดตวผตองหาพรอมกบสงสาเนาหมายจบไปยงสถานทคมขงผตองหาโดยเรว...
ในกรณศาลไมออกหมายจบผตองหาซงถกคมขงในคดอนไมวาดวยเหตใดๆ พนกงานสอบสวน
ไมสามารถมหนงสอขออายดตวผตองหาได... นน จากการศกษาพบวา การทพนกงานสอบสวน
รองขอใหศาลออกหมายจบผตองหาทถกคมขงในคดอน ตองถอวายงไมมเหตจาเปนในการออก
หมายจบ การทศาลออกหมายจบผตองหาทอยระหวางการคมขงตามคาพพากษาหรอคาสงของศาล
ยอมเปนการขดตอหลกกฎหมายในเรองการออกหมายจบหรอการเอาตวบคคลไวในอานาจรฐ
เพราะถอวากรณดงกลาวผตองหาไดอยในอานาจหรออยในการควบคมของรฐแลว
DPU
98
แตอยางไรกด เมอยอนมาพจารณาหลกการออกหมายจบตามประมวลกฎหมายวธ
พจารณาความอาญา มาตรา 66 จะเหนไดวา เหตทจะออกหมายจบตามมาตรา 66 นน ไดแยกไว
ตามทปรากฏในมาตรา 66 (1) , (2) และมาตรา 66 วรรคสอง ดวยเหตน จงอาจทาใหเกดเขาใจวาการ
ในการออกหมายจบผตองหา จะอาศยเหตในการออกหมาย ตามมาตรา 66 (1) , (2) หรอ ตามมาตรา
66 วรรคสอง กได เพราะในแตละอนมาตราและวรรค มเนอหาสาระในการพจารณาทไมเหมอนกน
กลาวคอ ตามมาตรา 60 (1) จะพจารณาจากอตราโทษจาคกของความผดทมการรองขอใหศาลออก
หมายจบเปนเกณฑ หากความผดนนมโทษจาคกอยางสงเกน 3 ป แมผกระทาจะไมมพฤตการณ
หลบหนหรอจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐานหรอไปกอเหตอนตรายประการอน ศาลออกหมายจบได
แตถาอตราโทษจาคกกาหนดไว 3 ป หรอตากวานน กจะไมเขาหลกเกณฑของมาตรา 66 (1)
สวนกรณตามมาตรา 66 (2) นน เหตแหงการออกหมายจบไมไดกาหนดใหพจารณา
อตราโทษเปนเกณฑอยางเชนในมาตรา 66 (1) แตจะพจารณาจากพฤตการณของบคคลทศาลจะออก
หมายจบเปนหลกวามพฤตการณจะหลบหน จะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน หรอจะไปกอเหตอนตราย
ประการอน หรอไม ดงนน แมอตราโทษอยางสงของความผดทกระทาลงจะกาหนดไว 3 ป หรอ
ตากวานน หากมพฤตการณดงทระบไว ในมาตรา 66 (2) แลว ศาลกออกหมายจบได
กรณดงกลาวจากการศกษาหลกการออกหมายจบตามกฎหมายตางประเทศ พบวา
ในการออกหมายจบทกคด ศาลจะตองพจารณาเหตจาเปนในการออกหมายจบดวยเสมอวา บคคล
ทศาลจะออกหมายจบนน มพฤตการณจะหลบหน หรอจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน หรอจะไป
กอเหตอนตรายประการอน หรอไม หากศาลพจารณาแลวเหนวา บคคลนนไมมพฤตการณดงกลาว
ศาลจะไมออกหมายจบตามคารองขอของตารวจ ทงน เพอเปนการคมครองสทธของบคคลในเรอง
การจบ ซงเปนหลกการทรบไดรบการยอมรบในระดบสากล และปรากฏอยในปฏญญาสากลวาดวย
สทธมนษยชน ค.ศ. 1948 กตการะหวางประเทศวาดวยสทธของพลเมองและสทธทางการเมอง ค.ศ.
1966 หลกการเพอการคมครองบคคลทกคนทถกคมขงหรอจาคก ค.ศ. 1988 รวมทงกฎหมายวธพจารณา
ความอาญาของหลายประเทศ
นอกจากนน ในการดาเนนคดอาญากบผตองหาทถกคมขงในคดอน (ไมวาจะมการอายดตว
ผตองหาไวดาเนนคด หรอไม) พนกงานสอบสวนกควรเรงสอบสวนดาเนนคดกบผตองหาดงกลาว
ใหเสรจสนไปโดยเรวในระหวางทผตองหานนยงถกคมขง ไมมเหตผลหรอความจาเปนขอใดทตองรอ
ใหผตองหาพนโทษในคดทถกคมขงเสยกอนจงจะเรมสอบสวนดาเนนคด การทพนกงานสอบสวน
ละเลยการปฏบตหนาทดงกลาว นอกจากจะทาใหผตองหาตองเสยสทธในการไดรบการสอบสวน
ดวยความถกตอง รวดเรว และเปนธรรม ตามทรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550
ไดบญญตรบรองไว ยงอาจจะทาใหผตองหาตองเสยสทธหรอประโยชนบางประการทพงไดรบ
DPU
99
ตามพระราชบญญตราชทณฑฯ ในฐานะผตองขงหรอนกโทษเดดขาด เชน การพกการลงโทษ , การยาย
ไปคมขงยงเรอนจาซงเปนภมลาเนา เปนตน
5.2 ขอเสนอแนะ
เนองจากการอายดตวผตองหาเปนวธการหนงทรฐไดกระทาไปเพอประโยชนในการ
ดาเนนคดและเพอความสะดวกในการปฏบตหนาทของเจาพนกงานตารวจในการนาตวผกระทาผด
มาเขาสกระบวนการยตธรรม แตเนองจากหลกเกณฑดงกลาวยงไมมการบญญตไวเปนกฎหมาย
จงทาใหเกดปญหาในทางปฏบตซงกระทบตอสทธของผตองหา เชน การออกหมายจบผตองหา
ทอยระหวางการควบคมหรอคมขงตามคาพพากษาหรอคาสงของศาล ตลอดจนความลาชาในการ
ดาเนนคดกบผตองหาทถกคมขงในคดอน ดงนน ผเขยนจงขอเสนอแนะแนวทางในการแกไขปญหา
ซงอาจจะชวยใหการอายดตวผตองหาและการดาเนนคดอาญากบผตองหาทถกคมขงในคดอน
เปนไปดวยความถกตอง รวดเรว และเปนไปในทศทางเดยวกนมากยงขน ดงน
1) เหนควรทจะบญญตเรอง “การอายดตวผตองหา” ไวในประมวลกฎหมายวธพจารณา
ความอาญาใหชดเจน โดยแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ในเรองหมายอาญา
โดยเพมเตม คาวา “อายด” ลงในมาตรา 2 (9) จากเดม เปนขอความ ดงน “หมายอาญา” หมายความถง
หนงสอบงการทออกตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายนสงใหเจาหนาททาการจบ ขง จาคก อายด
หรอปลอยผตองหา จาเลย หรอนกโทษ... นอกจากนน เหนควรเพมเตม “หมายอายดตว” ไวในระบบ
หมายอาญาของไทย เพอมใหเกดปญหาการออกหมายจบผตองหาทอยระหวางการควบคมหรอคมขง
ตามคาพพากษาหรอคาสงของศาล โดยทผตองหารายนนๆไมมพฤตการณจะหลบหน (เพราะการอายด
“มใชการจบ” ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา) และ
2) เหนควรบญญตหลกเกณฑและวธการเกยวกบการอายดตวผตองหาและการดาเนนคด
อาญากบผตองหาทถกคมขงในคดอนไวเปนกฎหมายเฉพาะเรอง เพอใหพนกงานสอบสวน พนกงาน
อยการ ศาล และเจาพนกงานราชทณฑ ถอปฏบตเปนไปในทศทางหรอแนวทางเดยวกน โดยอาจ
กาหนดใหพนกงานสอบสวนซงเหนวา มเหตจาเปนอยางยงทจะตองอายดตวผตองหาไวดาเนนคด
ยนคารองดงกลาวผานพนกงานอยการเพอขอความเหนชอบกอนทจะเสนอคารองขออายดตวผตองหา
ไปยงศาลทมเขตอานาจ เพอใหศาลออกหมายอายดตวผตองหาไปยงเรอนจาหรอทณฑสถานทคมขง
เพอดาเนนการตามหมายอายดตวตอไป ทงน โดยอาศยอานาจตามความในมาตรา 5 แหงพระราชบญญต
ใหใชประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา พทธศกราช 2477 ทใหนายกรฐมนตรเปนผรกษาการ
ตามพระราชบญญตฉบบน และมอานาจออกกฎกระทรวง เพอวางระเบยบการงานตามหนาทใหการ
ดาเนนคดอาญาเปนไปโดยเรยบรอย และ
DPU
100
3) เหนควรเสนอใหแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 66
ใหมความชดเจนมากยงขน โดยบญญตใหการพจารณาออกหมายจบตามประมวลกฎหมายวธพจารณา
ความอาญา มาตรา 66 (1) และ มาตรา 66 (2) ศาลตองพจารณาวามหลกฐานตามสมควรวาผนน
นาจะกระทาความผด และมพฤตการณจะหลบหน หรอจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน หรอจะไปกอเหต
อนตรายประการอน หรอไม (ทกกรณ) ไมวาคดดงกลาวจะมอตราโทษจาคกอยางสงเกนกวาสามป
หรอไมเกนสามป กตาม และ
4) เหนควรทกระทรวงยตธรรมจะพฒนาใหมฐานขอมลทสามารถตรวจสอบประวต
การถกคมขงของบคคล เพอทศาลหรอผพพากษาจะไดตรวจสอบขอมลในเบองตนกอนใชดลพนจ
ออกหมายจบผตองหาตามคารองขอของพนกงานสอบสวน ทงน เพอปองกนมใหเกดความผดพลาด
ในการออกหมายจบผตองหาทอยระหวางการควบคมหรอคมขงตามคาพพากษาหรอคาสงของศาล
5) สาหรบกรณปญหาความลาชาในการดาเนนคดอาญากบผตองหาทถกคมขงในคด
อน ผเขยนเหนวา รฐควรทจะกาหนดกรอบระยะเวลาในการสอบสวนดาเนนคดอาญากบผตองหาท
ถกคมขงในคดอนใหมความชดเจนเชนเดยวกบการสอบสวนดาเนนคดกบผตองหาทไดรบการ
ปลอยชวคราว ซงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 113 กาหนดวา “...การปลอย
ชวคราวนนใหใชไดระหวางการสอบสวนหรอจนกวาผตองหาถกศาลสงขงระหวางสอบสวนหรอ
จนถงศาลประทบฟอง แตมใหเกนสามเดอนนบแตวนแรกทมการปลอยชวคราว ไมวาเปนการ
ปลอยชวคราวโดยพนกงานสอบสวนหรอพนกงานอยการ...ในกรณทมเหตจาเปนทาใหไมอาจ
ทาการสอบสวนไดเสรจภายในกาหนดสามเดอนจะยดเวลาการปลอยชวคราวใหเกนสามเดอนกได
แตมใหเกนหกเดอน...”
และคาสงคาสงกรมตารวจ ท 960/2537 เรอง มาตรการควบคม ตรวจสอบ เรงรดการ
สอบสวนคดอาญา ไดกาหนดไววา “...พนกงานสอบสวนตองทาการสอบสวนคดใหเสรจสนภายใน
เวลา 1 เดอน สาหรบคดอาญาธรรมดา และภายใน 2 เดอน สาหรบคดอกฉกรรจ นบแตวนแรก
ทผตองหาไดรบการปลอยชวคราว หากสอบสวนไมเสรจสนใหขยายเวลาการสอบสวนตอไปอก
ตามความจาเปนไดครงละ 15 วน แตรวมแลวตองไมเกน 6 เดอน นบแตวนแรกทผตองหาไดรบการ
ปลอยชวคราว...”
เหตทผ เขยนเสนอแนะใหกาหนดกรอบเวลาในการสอบสวนดาเนนคดใหชดเจน
เนองจากผตองหาหรอผถกกลาวหาทถกคมขงในคดอน (ไมวาจะมการแจงอายดตวไวดาเนนคดหรอไม)
ตางกมสทธทจะไดรบการสอบสวนดาเนนคดดวยความถกตอง รวดเรว และเปนธรรม เพราะตราบใด
กตามทศาลยงมไดมคาพพากษาในคดทอยระหวางการสอบสวนดาเนนคด กตองถอวาบคคลดงกลาว
DPU
101
ยงเปนผบรสทธในคดนนจนกวาจะมคาพพากษาของศาลเชนกน ฉะนนเมอพนกงานสอบสวนทราบตว
หรอมการแจงอายดตวไวดาเนนคดแลว กยอมตองรบเรงสอบสวนดาเนนคดใหเสรจสนดวยความ
รวดเรว โดยไมจาตองรอใหผตองหานนพนโทษในคดเดมกอนแตอยางใด DPU
การอายดตวผตองหา
ในระหวางตองโทษ
จาคก”
บรรณานกรม
DPU
103
บรรณานกรม
ภาษาไทย
หนงสอ
เกยรตขจร วจนะสวสด. (2547). คาอธบายหลกกฎหมายวธพจารณาความอาญาวาดวยการ
ดาเนนคดในขนตอนกอนการพจารณา. (พมพครงท 3). กรงเทพฯ: จรรชการพมพ.
เขมชย ชตวงศ. (2526). กฎหมายวธพจารณาความอาญาเปรยบเทยบ 2. กรงเทพฯ: คณะนตศาสตร
มหาวทยาลยธรรมศาสตร.
คณต ณ นคร. (2546). กฎหมายวธพจารณาความอาญา (พมพครงท 6). กรงเทพฯ: วญชน.
________ . (2540). อยการเยอรมนและการดาเนนคดอาญาของอยการเยอรมนกอนฟอง.
รวมบทความดานวชาการ : หางหนสวนจากดพมพอกษร.
________ . (2549). กฎหมายวธพจารณาความอาญา (พมพครงท 7). กรงเทพฯ: วญชน.
________ . (2551). ภมธรรมและบทบาทของพนกงานอยการ. กรงเทพฯ: วญชน.
จรญ โฆษณานนท. (2545). สทธมนษยชนไรพรมแดน ปรชญา กฎหมายและความเปนจรงทาง
สงคม. กรงเทพฯ: นตธรรม.
จรนต หะวานนท. (2544). สทธทางวธพจารณาความอาญาตามรฐธรรมนญ (พมพครงท 2).
กรงเทพฯ: วญชน.
จตต ธรรมมโนวานช. (2537). หลกกฎหมายและแนวปฏบตวาดวยการจบและแจงขอกลาวหา ,
การควบคมและฝากขง , การคน , และการปลอยชวคราว. ภาควชากฎหมายวธสบญญต
สวนวชากฎหมาย โรงเรยนนายรอยตารวจ.
ชาต ชยเดชสรยะ. (2549). มาตรการทางกฎหมายในการคมครองสทธมนษยชนในกระบวนการ
ยตธรรมทางอาญา. กรงเทพ: เดอนตลา.
เดชชาต วงศโกมลเชษฐ. (2526). รฐธรรมนญนานาชาต. กรงเทพฯ: สภาวจยแหงชาต.
นพนธ สรยะ. (2525). ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป หนวยท 5 เรองสทธ. กรงเทพฯ:
มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช .
บวรศกด อวรรณโณ. (2538). กฎหมายมหาชน เลม 3 ทมาและนตวธ. กรงเทพฯ: นตธรรม.
DPU
104
ไพโรจน ชยนาม. (2528). กฎหมายรฐธรรมนญ. ม.ป.ท.
วรพจน วศรตพชญ. (2538). สทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญ. กรงเทพฯ: วญชน.
วชา มหาคณ. (2522). การใชเหตผลในทางกฎหมาย. กรงเทพฯ: ศรพรการพมพ.
สพศ ประณตพลกรง. (2528). การคมครองสทธเสรภาพผตองหาโดยองคกรตลาการในชนการ
พจารณา : ศกษาเปรยบเทยบกรณไทยและสหรฐอเมรกา. ม.ป.ท.
หยด แสงอทย. (2509). ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป. กรงเทพฯ: ประกายพรก.
________ . (2529). ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป. กรงเทพฯ: ประกายพรก.
อภรตน เพชรศร. (2529). สทธของผตองหาในประเทศไทย สทธมนษยชน และกระบวนการ
ยตธรรมทางอาญาในประเทศไทย. กรงเทพฯ: เจรญวทยการพมพ.
อทย อาทเวช. (2554). คมอกฎหมายวธพจารณาความอาญา เลม 3 การสอบสวน มาตรการบงคบ
ในคดอาญา. กรงเทพฯ: หางหนสวนจากด ว. เจ. พรนตง.
เอกสารอนๆ
ชาญณรงค ปราณจตต. (2543). รายงานการวจยเรองการวจยเพอหาวธลดปรมาณคด
ทมาสศาลและความรวดเรวในการดาเนนคด. (ม.ป.ท.)
ณรงค ใจหาญ. ( 2540). สทธของผตองหาจาเลย และผตองโทษในคดอาญา
(รายงานการศกษาวจยฉบบสมบรณ). กรงเทพฯ: สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา.
ฤทธรงค สมอดร. (2551). การคมครองสทธผถกกลาวหาศกษาเนนหนก กรณการออกหมายจบ
นายสนย มโนมยอดม อดตอธบดกรมสอบสวนคดพเศษ (DSI). รายงานการอบรม
หลกสตร “ผพพากษาผบรหารในศาลชนตน” รนท 6 วทยาลยขาราชการฝายตลาการ
ศาลยตธรรม สถาบนพฒนาขาราชการฝายตลาการศาลยตธรรม.
อทย อาทเวช. (2544). การจบการคนในประเทศสหรฐอเมรกา. เอกสารประกอบการเรยนการสอน
วชาสทธมนษยชน. มหาวทยาลยธรกจบณฑตย
________ . (2553, กนยายน). “การจบการคนในประเทศฝรงเศส” เอกสารประกอบการเสวนา
ของสานกงานศาลยตธรรม ครงท 5/2553 วนท 2 กนยายน 2553.
DPU
105
วทยานพนธ
กนกทพย ใสสะอาด. (2550). การคมครองสทธผถกคมขงโดยไมชอบดวยกฎหมาย. วทยานพนธ
ปรญญามหาบณฑต สาขาวชานตศาสตร. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรกจบณฑตย.
ชยวฒน วฒนะ. (2551). เหตออกหมายจบ ศกษากรณ เหตความรายแรงในการออกหมายจบ.
วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชานตศาสตร. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรกจ
บณฑตย.
ณรงคภทร ชวนกล. (2547). การคมครองสทธเสรภาพของบคคล กรณการจบ
โดยไมมหมายจบของตารวจ. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชานตศาสตร.
กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรกจบณฑตย.
ทววฒน ธาราจนทร. (2540). การชดใชคาทดแทนโดยรฐเนองจากการคมขงอนเกดจากความ
ผดพลาดในกระบวนการยตธรรม. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต
สาขาวชานตศาสตร. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร.
พมพเพญ พฒโน. (2542). กลไกทางกฎหมายในการคมครองสทธตามรฐธรรมนญ
แหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 : ศกษากรณการจบ. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต
สาขาวชานตศาสตร คณะนตศาสตร กรงเทพฯ:จฬาลงกรณมหาวทยาลย.
ไพศาล วตตธรรม. (2548). การคมครองสทธของบคคลในการออกหมายจบ. วทยานพนธปรญญา
มหาบณฑต สาขาวชานตศาสตร. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรกจบณฑตย.
มาล ทองภสวรรค. (2524). การคมขงและการกกขงผถกกลาวหาวากระทาผดอาญา. วทยานพนธ
ปรญญามหาบณฑต สาขาวชานตศาสตร. กรงเทพฯ:จฬาลงกรณมหาวทยาลย.
รตนา ธมรตน. (2544). อานาจรฐในการควบคมตวผตองหา : ศกษาเปรยบเทยบระหวางประเทศ
ไทยกบประเทศญปน. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชานตศาสตร
กรงเทพฯ:จฬาลงกรณมหาวทยาลย.
สเมธ ลขตธนานนท. (2528). เหตในการจบ. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชา
นตศาสตร. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.
เสยงชย สมตรวสนต. (2537). การคมครองสทธเสรภาพของผตองหากอนการประทบฟอง
โดยองคกรศาล. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชานตศาสตร. กรงเทพฯ:
มหาวทยาลยธรรมศาสตร.
DPU
106
บทความ
เกยรตขจร วจนะสวสด. (ม.ป.ป.). “หลกประกนจาการถกจบกม ตรวจคนทไมชอบธรรม.”
วารสารนตศาสตร, 11, 3, หนา 455.
ขนษฐนนท อภหรรษากร. (2552, 1 ม.ค.- ม.ย. 52). “วาดวย...เรองรองเรยนของผตองขง.”
วารสารผตรวจการแผนดน, 2, 1, หนา 105-107.
________ . (2554, 1 ม.ค.- ม.ย. 54). “การแกไขปญหาเรองรองเรยนของผตองขง อนเนองมาจาก
การอายดตวผตองหา (ผตองขง) โดยพนกงานสอบสวน.” วารสารผตรวจการแผนดน,
4, 1, หนา 15.
คณต ณ นคร. (2540). “อยการเยอรมนและการดาเนนคดอาญาของอยการเยอรมนกอนฟอง.”
ในรวมบทความดานวชาการ : หางหนสวนจากดพมพอกษร.
ชาญเชาวน ไชยานกจ. (2542). “สทธมนษยชนกบกระบวนการยตธรรม.” บทบณฑต, 4, 55,
หนา 169-170.
เดอน บนนาค. (2521, เมษายน). “การแยกอานาจ.” วารสารนตศาสตร 9. หนา 79.
ไพจตร ปญญพนธ. (2509, เมษายน). “จบ.” บทบณฑตย, ล. 28, ต. 2. หนา 311.
________ . (2524). จบ. วารสารกฎหมายจฬาลงกรณ, 6, 2, หนา 5-6
วราวธ ถาวรศร. (2547, มกราคม-เมษายน) “จบผตองหาเพอการสอบสวนครงหนงแลว จะขอใหศาล
ออกหมายจบผตองหาซา เพอการฟองคดอกไดหรอไม.” ดลพาห, 51, 1, หนา 159-164 .
วชย ศรรตน. (2544 , กนยายน-ธนวาคม). “พฒนาการของสทธมนษยชน.”
ดลพาห, 48, 3, หนา 32.
วชา มหาคณ. (2524). “ผลกระทบของกฎหมายทไมเปนธรรม ตอสทธของประชาชน
ในกระบวนการยตธรรม.” วารสารนตศาสตร, 11, 4, หนา 564.
สรศกด ลขสทธวฒนกล. (ม.ป.ป.). “การตรวจสอบถวงดลในกระบวนการยตธรรมทางอาญา.”
บทบณฑตย, ล. 64, ต. 3, หนา 4.
อรณ กระจางแสง. (2533, กนยายน). “บทบาทของอยการในการสอบสวนคดอาญา”
วารสารนตศาสตร, 20, 3, หนา 62.
DPU
107
ภาษาตางประเทศ
BOOKS
Packer , Herbert L. (1968). The limits of the Criminal Sanction. Stanford, CA: Stanford
University Press.
Luard , David Even. (1967). The International Protection of Human Rights. New York: F.A.
Praeger.
Wrobleski, Henry M., Hess, Karen M. (1979). Introduction to Law Enforcement and
Criminal Justice. St. Paul: West Publishing.
Stuckey, Gilbert B. (1976). Procedures in the Justice System Columbus. Ohio: Charles E.
Merrill Publishing Company.
ELECTRONIC SOURCES
จรวฒ ลมปพนธ และธาน วรภทร. (2548). สทธผตองขงระหวางพจารณา. สบคนเมอวนท
29 สงหาคม 2552, จากเวบไซต บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยธรกจบณฑตย
http://www.dpu.ac.th/research/archive.php?act=view&id=211
อาชญากรรมและกระบวนการยตธรรม : ศาลสอน ตร. 3 ผตองหาสนบนอยในคก
ดนมาขอหมายจบอก. (2551,3 กรกฎาคม). ผจดการ. สบคนเมอวนท 10 สงหาคม
2553, จาก http://www.manager.co.th/Crime/ViewNews.aspx?
NewsID=9510000078367&TabID=3&
DPU
การอายดตวผตองหา
ในระหวางตองโทษ
จาคก”
การอายดตวผตองหา
ในระหวางตองโทษ
จาคก”
ภาคผนวก
DPU
109
การอายดตวผตองหา
ในระหวางตองโทษ
จาคก”
ภาคผนวก ก
ระเบยบตารวจ วาดวยการอายดผตองขงยงเรอนจา (ฉ.๒)
ลงวนท ๒ พ.ค. ๒๕๑๗
DPU
110
ระเบยบตารวจ
วาดวยการอายดผตองขงยงเรอนจา (ฉ.๒)
ลงวนท ๒ พ.ค. ๒๕๑๗
ขอ ๑๖๘ เพอใหการปฏบตเกยวกบการอายดตวผตองขงไดเปนไปโดยสะดวกเรยบรอยสมความ
ประสงคของทางราชการ ใหปฏบตดงตอไปน
ก. เรอนจาพเศษกรงเทพมหานคร เรอนจากลางคลองเปรมและทณฑสถานหญง
(๑) เมอพนกงานสอบสวนสถานตารวจนครบาลใดในกรงเทพมหานครขออายดตว
ผตองขงไวตอเรอนจาพเศษกรงเทพมหานครแลว ใหรบสาเนาคาขออายดตวสงสถานตารวจนครบาล
สาราญราษฎร สวนการขออายดตวผตองขงตอเรอนจากลางคลองเปรมหรอทณฑสถานหญง ใหรบสาเนา
คารองขออายดตวสง สถานตารวจนครบาลเตาปน เพอใหสถานตารวจนครบาลสาราญราษฎรหรอสถาน
ตารวจนครบาลเตาปน แลวแตกรณ ใชเปนหลกฐานในการตดตอขอรบตวผตองอายดจากเรอนจา
(๒) เมอเรอนจาจะปลอยตวผตองขงทพนกงานสอบสวนขออายดไวตามนย (๑)
ทางเรอนจาจะแจงไปยงสถานตารวจนครบาลสาราญราษฎรหรอสถานตารวจนครบาลเตาป แลวแตกรณ
ใหทราบลวงหนา
(๓) ใหสถานตารวจนครบาลสาราญราษฎรหรอสถานตารวจนครบาลเตาปน แลวแต
กรณ สงเจาหนาทไปรบตวผตองอายดนนไปจากเรอนจา แลวแจงใหพนกงานสอบสวนผขออายดสง
เจาหนาทไปรบตวผตองอายดนนจากสถานตารวจนครบาลสาราญราษฎรหรอสถานตารวจนครบาล
เตาปนแลวแตกรณ เพอดาเนนการตอไป
ข. เรอนจาจงหวดอนนอกจากกรงเทพมหานคร
(๑) การอายดตวผตองขงทเรอนจาแตละแหง (นอกจากกรงเทพมหานคร) ใหผกากบ
การตารวจภธรจงหวด หรอผบงคบกองตารวจภธรอาเภอ ทเรอนจานนตงอยในเขตทองทศนยกลางทา
หนาทในการขออายด รบและสงตวผตองอายด
(๒) เมอพนกงานสอบสวนอาเภอใดในจงหวดทเรอนจาตงอย ประสงคจะขออายดตว
ผตองขงทเรอนจาแหงนนแลว ใหแจงตอผกากบการหรอผบงคบกองตารวจดงกลาวใน (๑) เปนของ
ผขออายด แตถากรณรบดวน ซงพนกงานสอบสวนจาเปนตองขออายดตรงตอเรอนจาเอง เมออายดแลว
พนกงานสอบสวนตองแจงการอายดใหฝายตารวจผมหนาทในการนทราบดวย เพอเปนหลกฐานในการ
รบและสงตวผตองหาอายดตอไป
DPU
111
(๓) เรอนจาจะปลอยผตองขงทอายดตามทกลาวไวใน (๒) ตองแจงใหผกากบการ
ตารวจภธรจงหวด หรอผบงคบกองตารวจภธรอาเภอดงกลาวใน (๑) ทราบ
(๔) การรบและสงตวผตองอายด ใหเปนหนาทของผกากบการหรอผบงคบกอง
ผมหนาทในการอายด จดเจาหนาทตารวจไปรบและสงตวผตองอายด
(๕) คาพาหนะและคาเบยเลยงเดนทาง ตลอดจนคาใชจายตางๆทตองจายไปในการน
ทงหมด ใหเบกจายเงนคาใชสอยของกรมมหาดไทย
DPU
112 การอายดตวผตองหา
ในระหวางตองโทษ
จาคก”
ภาคผนวก ข
หนงสอสานกงานตารวจแหงชาต ท 0004.6/9610
ลงวนท 16 กนยายน 2546
DPU
113
บนทกขอความ สวนราชการ สานกงานตารวจแหงชาต โทร. 0 2205 3460
ท 0004.6/9610 วนท 16 กนยายน 2546
เรอง แนวทางปฏบตเกยวกบการอายดตวผตองหา
ผบช.น., ก., ภ. 1-9, ปส., สตม., ส., และจตร.
ผบก.สบส. ดวยปรากฏวา การปฏบตของพนกงานสอบสวนเกยวกบการอายดตวผตองหา
ในปจจบนมปญหาในทางปฏบต เนองจากการอายดตวผตองหาทผานมา พนกงานสอบสวนปฏบต
ตามมาตรา 136 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา กลาวคอ เปนกรณทพนกงานสอบสวน
จดการใหจบหรอควบคมตวผตองหาหรอบคคลใด ซงระหวางการสอบสวนปรากฏวาเปนผกระทา
ความผด บดน คณะกรรมการกฤษฎกา (คณะท 11) มความเหนวา กรณตามมาตรา 136 แหง
ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาดงกลาว ไมถอเปนเหตจาเปนอยางอนตามทมกฎหมาย
บญญตใหเจาพนกงานมอานาจจบไดโดยไมมหมายตามมาตรา 237 วรรคหนง ของรฐธรรมนญ
แหงราชอาณาจกรไทย โดยเจาพนกงานจะตองขอหมายจบจากศาลเสยกอน
ดงน เพอใหการปฏบตเกยวกบการอายดตวผตองหาเปนไปโดยถกตองตามกฎหมาย
จงกาหนดแนวทางปฏบตดงน
1. กรณพนกงานสอบสวนจาเปนตองไดตวผตองหาซงถกคมขงในคดอนไว
เพอสอบสวนดาเนนคดในอกคดหนง ใหพนกงานสอบสวนรบมหนงสอแจงไปยงสถานทคมขง
ผตองหา เชน เรอนจา สถานตารวจหรอหนวยงานตางๆ ทคมขงผตองหาวาผตองหาดงกลาวเปน
บคคลทพนกงานสอบสวนตองการไดตวไวเพอสอบสวนดาเนนคด ทงนเพอเปนขอมลเบองตน
สาหรบสถานทคมขง อนจะเปนประโยชนในการคมขงผตองหา การพจารณาปลอยชวคราว
หรอคดคานการปลอยชวคราว
2. ใหพนกงานสอบสวนทตองการไดตวผตองหาซงถกคมขงในคดอนรบดาเนนการ
ขอใหศาลออกหมายจบ หลงจากศาลออกหมายจบแลวใหรบมหนงสอขออายดตวผตองหา
พรอมกบสงสาเนาหมายจบไปยงสถานทคมขงตวผตองหาโดยเรว
DPU
114
3. ในกรณทศาลไมออกหมายจบผตองหาซงถกคมขงในคดอนไมวาดวยเหตใดๆ
พนกงานสอบสวนไมสามารถมหนงสอขออายดตวผตองหาได หากผตองหาไดรบการปลอยตวจาก
สถานท คมขง และพนกงานสอบสวนยงมความจาเปนตองไดตวผตองหาดงกลาวไวเพอสอบสวน
ดาเนนคด ใหพนกงานสอบสวนออกหมายเรยกผตองหา หากผตองหาไมมาตามหมายเรยกหรอ
ตามนดโดยไมมขอแกตวอนควรกด ไดหนไปกด จงรองขอตอศาลใหออกหมายจบตอไป
4. ใหพนกงานสอบสวนรบสอบสวนดาเนนคดกบผตองหาซงถกคมขงในคดอนให
แลวเสรจโดยไมตองรอใหพนโทษในคดเดมกอน และสงสานวนใหพนกงานอยการโดยเรว
การสงสานวนคดทผตองหาบางคนถกจาคกตามคาพพากษาถงทสดของศาลอน ใหถอปฏบตตาม
หนงสอท 0004.6/10615 ลงวนท 27 ส.ค.2545 การสงสานวนคดทผตองหาถกคมขงอยในคดอน
ทเรอนจาซงอยในเขตอานาจของศาลอน ใหถอปฏบตตามหนงสอท 0004.6/6167 ลงวนท 20
พ.ค. 2545
5. ในระหวางทผตองหาอายดตวถกคมขงอย เมอพนกงานสอบสวนเหนวาไมจาเปน
ตองขงผตองหาอายดไวระหวางการสอบสวนในคดทขออายด เชน ในคดความผดตอสวนตว เมอได
ถอนคารองทกขหรอยอมความกนโดยถกตองตามกฎหมายหรอคดเลกกน ตามมาตรา 37 แหง
ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ใหพนกงานสอบสวนรบมหนงสอขอถอนอายดตว
ผตองหาดงกลาวไปยงสถานททขออายดไวโดยดวนทสด
6. ในกรณทการสอบสวนเสรจสนและมความเหนควรสงฟองผตองหาอายด หลงจาก
สงสานวนการสอบสวนใหพนกงานอยการแลว ใหพนกงานสอบสวนหมนตดตามผล
การสงคดของพนกงานอยการ จนกระทงพนกงานอยการมคาสงฟองผตองหาทถกอายดตอศาล และ
เรอนจาไดรบหมายนดพจารณาของศาลนนแลว หรอพนกงานอยการมคาสงเดดขาดไมฟอง
ผตองหาอายดแลว ใหพนกงานสอบสวนรบมหนงสอขอถอนอายดผตองหาดงกลาวไปยงสถานท
ทขออายดไวโดยดวนทสด จงแจงมาเพอทราบและถอปฏบตโดยเครงครด
พล.ต.อ. วฑฒชย ศรรตนวฑฒ
(วฑฒชย ศรรตนวฑฒ)
รอง ผบ.ตร.ปรท.ผบ.ตร.
DPU
115
ภาคผนวก ค
บนทกสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา
เรองเสรจท ๔๕๒/๒๕๔๖
DPU
116
เรองเสรจท ๔๕๒/๒๕๔๖
บนทกสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา
เรอง หารอปญหาขอกฎหมายเกยวกบการจบกมตามมาตรา ๗๘ มาตรา ๑๑๗
มาตรา ๑๓๔ และมาตรา ๑๓๖ แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา
สานกงานตารวจแหงชาต ไดมหนงสอ ดวนทสด ท ตช ๐๐๐๔.๖/๔๙๒๑ ลงวนท๒๘
ตลาคม ๒๕๔๕ ถงสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา ขอหารอในประเดนปญหาเกยวกบการ
ดาเนนการตามมาตรา ๗๘ มาตรา ๑๑๗ มาตรา ๑๓๔ และมาตรา ๑๓๖ แหงประมวลกฎหมายวธ
พจารณาความอาญา ใหสอดคลองกบบทบญญตมาตรา ๒๓๗ วรรคหนง ของรฐธรรมนญแหง
ราชอาณาจกรไทย ทบญญตวา "ในคดอาญา การจบและคมขงบคคลใดจะกระทามได เวนแตมคาสง
หรอหมายของศาล หรอผนนไดกระทาความผดซงหนา หรอมเหตจาเปนอยางอนใหจบไดโดยไมม
หมายตามทกฎหมายบญญต..." โดยมประเดนปญหาทขอหารอรวม ๗ ประเดน ดงน
ประเดนทหนง กรณตามมาตรา ๗๘ แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา
(ก) มาตรา ๗๘ (๒) เมอพบบคคลนนกาลงพยายามกระทาความผด หรอพบโดยม
พฤตการณอนควรสงสยวาผนนจะกระทาความผดโดยมเครองมอ อาวธ หรอวตถอยางอนอน
สามารถอาจใชในการกระทาความผด
(ข) มาตรา ๗๘ (๓) เมอมเหตอนควรสงสยวาผนนไดกระทาความผดมาแลวและ
จะหลบหน
(ค) มาตรา ๗๘ (๔) เมอมผขอใหจบโดยแจงวาบคคลนนไดกระทาความผดและแจง
ดวยวาไดรองทกขไวตามระเบยบแลว
กรณตามมาตรา ๗๘ (๒) (๓) และ (๔) นน ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา
บญญตไวเปนขอยกเวนในการจบกมโดยไมตองมหมาย ซงสานกงานตารวจแหงชาตเหนวา กรณ
ดงกลาวพนกงานฝายปกครองหรอตารวจสามารถจบกมไดโดยไมตองมคาสงหรอหมายของศาล
ตามมาตรา ๒๓๗ วรรคหนง ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย
ประเดนทสอง กรณตามมาตรา ๑๑๗ แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา
ทบญญตใหอานาจนายประกนขอใหพนกงานฝายปกครองหรอตารวจทใกลทสดจบตวผตองหา
หรอจาเลยทมประกน ซงเหนวาจาเลยไดหนหรอจะหลบหน หรอนายประกนจะทาการจบผตองหา
หรอจาเลยเองเมอไมสามารถขอใหพนกงานฝายปกครองหรอตารวจจบกมไดทนทวงท สานกงาน
ตารวจแหงชาต เหนวา กรณนเปนเหตจาเปนอยางอนทพนกงานฝายปกครองหรอตารวจและนาย
DPU
117
ประกนจบไดโดยไมตองมคาสงหรอหมายของศาล ตามมาตรา ๒๓๗ วรรคหนง ของรฐธรรมนญ
แหงราชอาณาจกรไทย
ประเดนทสาม กรณตามมาตรา ๑๓๔ แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา
ทบญญตวา เมอผตองหาถกเรยกหรอสงตวมาหรอเขาหาพนกงานสอบสวนเอง หรอปรากฏวาผใด
ซงมาอยตอหนาเจาพนกงานเปนผตองหา ใหถามชอตว นามสกล ชาต บงคบ บดามารดา อาย อาชพ
ทอย ทเกด และแจงขอหาใหทราบ สานกงานตารวจแหงชาต เหนวา การแจงขอหาใหผตองหา
ทราบดงกลาวไมใชการจบกม พนกงานสอบสวนสามารถดาเนนการไดโดยไมตองมคาสงหรอ
หมายของศาลตามมาตรา ๒๓๗ วรรคหนง ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย
ประเดนทส กรณตามมาตรา ๑๓๖ แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา
ทบญญตวา พนกงานสอบสวนจะจบและควบคมหรอจดการใหจบหรอควบคมผตองหาหรอบคคลใด
ซงในระหวางสอบสวนปรากฏวาเปนผกระทาผด สานกงานตารวจแหงชาตเหนวา กรณดงกลาว
เปนเหตจาเปนอยางอนทพนกงานสอบสวนสามารถจบกมผตองหาทปรากฏตวตอหนาและไดทา
การสอบสวนจนชดเจนแลววาเปนผกระทาผดจรง โดยไมตองมคาสงหรอหมายของศาลตามมาตรา
๒๓๗ วรรคหนง ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย
ประเดนทหา ในกรณทพนกงานฝายปกครองหรอตารวจจบกมผตองหามาแลว ตอมามเหตตอง
ปลอยตวผตองหาเนองจากสงฟองศาลไมทนตามกาหนด หลงจากพนกงานสอบสวนทาการ
สอบสวนเสรจสนและมความเหนควรสงฟองผตองหา สานกงานตารวจแหงชาตเหนวา พนกงาน
สอบสวนสามารถขอใหศาลออกหมายจบในขอหาเดม เพอจบกมผตองหาแลวสงตวผตองหาพรอม
สานวนการสอบสวนใหพนกงานอยการได
ประเดนทหก ในกรณทพนกงานฝายปกครองหรอตารวจจบกมผตองหามาแลว ตอมา
มการปลอยตวผตองหาดวยเหตทพนกงานสอบสวนมความเหนควรสงไมฟอง หลงจากพนกงาน
สอบสวนสงสานวนใหพนกงานอยการแลว พนกงานอยการมความเหนควรสงฟองจงมความจาเปน
ทตองนาตวผตองหามาฟอง สานกงานตารวจแหงชาตเหนวา พนกงานสอบสวนสามารถขอใหศาล
ออกหมายจบในขอหาเดมเพอจบกมตวผตองหามาฟองได
ประเดนทเจด ในกรณทผตองหาซงมหมายจบของพนกงานฝายปกครองหรอตารวจชน
ผใหญ และพนกงานอยการไดสงใหจดการอยางหนงอยางใดเพอใหไดตวผตองหามาฟอง แตยง
ไมไดขอใหศาลออกหมายจบ ปรากฏวาผตองหานนกาลงจะหลบหนออกนอกประเทศ สานกงาน
ตารวจแหงชาต เหนวา เจาหนาทตารวจสามารถจบกมตวไดโดยไมตองมคาสงหรอหมายของศาล
DPU
118
เพราะเปนเหตจาเปนเรงดวน หากรอใหศาลออกหมายอาจจะทาใหผตองหาหลบหนหรอออกนอก
ราชอาณาจกรไป
ในชนพจารณาเรองนของคณะกรรมการกฤษฎกา (คณะท ๑๑) ผแทนสานกงานตารวจ
แหงชาต (พลตารวจตร จกรทพย กญชร ณ อยธยา) ไดชแจงขอเทจจรงเพมเตมวา กรณขอหารอ
ตามประเดนทเจด นน เปนกรณผตองหาถกออกหมายจบตามหมายจบของพนกงานฝายปกครอง
หรอตารวจชนผใหญ ซงเปนการออกหมายจบโดยอาศยอานาจตามมาตรา ๕๘ แหงประมวล
กฎหมายวธพจารณาความอาญากอนวนท ๑๒ ตลาคม ๒๕๔๕ ซงเปนวนทบทบญญตมาตรา ๒๓๗
ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยมผลใชบงคบ ทงน ตามมาตรา ๓๓๕ (๖) ของรฐธรรมนญ
แหงราชอาณาจกรไทย แตมปญหาวา หากผตองหาจะหลบหนออกนอกประเทศภายหลงวนท ๑๑
ตลาคม ๒๕๔๕ เจาหนาทจะกระทาการจบกมโดยไมตองมหมายไดหรอไม ซงในขณะนเจาหนาท
ตารวจไดดาเนนการรองขอใหศาลออกหมายจบผตองหาในคดทเคยออกหมายจบโดยพนกงานฝาย
ปกครองหรอตารวจชนผใหญแลว ทงน เพอใหเปนไปตามบทบญญตมาตรา ๒๓๗ ของรฐธรรมนญ
แหงราชอาณาจกรไทย
คณะกรรมการกฤษฎกา (คณะท ๑๑) ไดพจารณาปญหาขอหารอของสานกงานตารวจ
แหงชาต โดยมผแทนสานกงานตารวจแหงชาต ผแทนสานกงานศาลยตธรรม ผแทนสานกงาน
อยการสงสด และผแทนกระทรวงมหาดไทย (กรมการปกครอง) เปนผชแจงรายละเอยดขอเทจจรง
แลว มความเหนดงตอไปน
โดยทมาตรา ๓๑ วรรคหนงและวรรคสามของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย
บญญตวาบคคลยอมมสทธและเสรภาพในชวตและรางกาย การจบ คมขง ตรวจคนตวบคคล
จะกระทามไดเวนแตโดยอาศยอานาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย ประกอบกบมาตรา ๒๙
ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ไดบญญตหลกประกนเกยวกบสทธและเสรภาพของบคคล
ไววา บคคลจะถกจากดสทธและเสรภาพตามทรฐธรรมนญรบรองไวไมได เวนแตโดยอาศยอานาจ
ตามบทบญญตแหงกฎหมายเฉพาะเพอการทรฐธรรมนญกาหนดไวและเทาทจาเปนเทานน และ
จะกระทบกระเทอนสาระสาคญแหงสทธและเสรภาพนนมได ตลอดจนบทบญญตมาตรา ๒๓๗
วรรคหนง ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ทบญญตใหในคดอาญา การจบและคมขงบคคลใด
จะกระทามได เวนแตมคาสงหรอหมายของศาล หรอผนนไดกระทาความผดซงหนา หรอมเหต
จาเปนอยางอนใหจบไดโดยไมมหมายตามทกฎหมายบญญต ดงนน การจะดาเนนการตามขอยกเวน
ตามมาตรา ๒๓๗ วรรคหนงของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยทใหอานาจกระทาไดจะตอง
ปฏบตในขอบเขตและเงอนไขทจากดเทาทมเหตจาเปนจรง ๆ เทานน
DPU
119
อยางไรกตาม การจะพจารณาวาขอเทจจรงใดถอวาเปนเหตจาเปนอยางอนใหจบโดย
ไมมหมายตามมาตรา ๗๘ มาตรา ๑๑๗ มาตรา ๑๓๔ และมาตรา ๑๓๖ แหงประมวลกฎหมายวธ
พจารณาความอาญานน คณะกรรมการกฤษฎกา (คณะท ๑๑) มความเหนในแตละประเดนดงตอไปน
ประเดนทหนง กรณตามมาตรา ๗๘ แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา
สามารถแยกประเดนการพจารณาไดดงน
(๑) กรณตามมาตรา ๗๘ (๒) แยกพจารณาไดเปน ๒ ประการ คอ
(ก) กรณเมอพบบคคลกาลงพยายามกระทาความผดนน เหนวา ในกรณทพนกงาน
ฝายปกครองหรอตารวจพบเหนบคคลใดกาลงพยายามกระทาความผดตามมาตรา ๗๘ (๒) แหง
ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา กรณดงกลาวถอไดวาเปนการกระทาความผดซงหนาตาม
มาตรา ๘๐ แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา และเปนกรณทเขาขอยกเวนตามมาตรา
๒๓๗ วรรคหนงของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ทกาหนดใหมการจบโดยไมตองมคาสง
หรอหมายของศาล
(ข) กรณเมอพบบคคลโดยมพฤตการณอนควรสงสยวาผนนจะกระทาความผด
โดยมเครองมอ อาวธ หรอวตถอยางอนอนสามารถอาจใชในการกระทาความผดนน เหนวา กรณ
ดงกลาวอาจถอวาเปนเหตจาเปนอยางอนใหจบโดยไมมหมายได ดงปรากฏในกรณทพนกงานฝาย
ปกครองหรอตารวจพบเหนบคคลมเครองมอ อาวธ หรอวตถอยางอน อนสามารถอาจใชในการ
กระทาความผด อยางไรกตาม การจะพจารณาวากรณใดจะเขาขอยกเวนตามมาตรา ๒๓๗ วรรคหนง
ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยหรอไม นน ตองพจารณาขอเทจจรงอนประกอบดวย เชน
ผนนมอาวธไวในครอบครองโดยมเจตนาทจะนาอาวธดงกลาวไปใชในการกระทาความผด
ในทนททนใดนนเอง จงเปนเหตจาเปนอยางอนซงเขาขอยกเวนทใหจบไดโดยไมตองมคาสง
หรอหมายของศาล
(๒) กรณตามมาตรา ๗๘ (๓) แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา เหนวา
กรณใดจะถอวาเปนกรณทมเหตอนควรสงสยวาผนนไดกระทาความผดมาแลวและจะหลบหน
ซงเขาขอยกเวนทใหจบไดโดยไมมคาสงหรอหมายของศาลตามมาตรา ๒๓๗ วรรคหนง
ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยหรอไม นน จะตองพจารณาขอเทจจรงเปนกรณๆ ไป และ
ตองพจารณาขอเทจจรงอยางเครงครดวา เปนกรณทมหลกฐานตามสมควรวาผนนไดกระทา
ความผดอาญาและมเหตอนควรเชอวาผนนจะหลบหน และมความจาเปนเรงดวน ซงไมสามารถ
ขอหมายจบจากศาลไดทนทวงทตามนยมาตรา ๒๓๗ วรรคหนง ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย
เชน กรณทผกระทาความผดจะหลบหนออกนอกประเทศ เปนตน
DPU
120
(๓) กรณตามมาตรา ๗๘ (๔) แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา เหนวา
กรณเมอมผขอใหจบโดยแจงวาบคคลผนนไดกระทาความผดและแจงดวยวาไดรองทกขไวตาม
ระเบยบนน ไมเปนขอยกเวนทใหอานาจพนกงานฝายปกครองหรอตารวจจบไดโดยไมตองมคาสง
หรอหมายของศาล เนองจากมใชกรณเปนความผดซงหนาหรอมเหตจาเปนอยางอนทใหจบได
ตามทรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยบญญตเปนขอยกเวน เพราะไมใชกรณเรงดวน
ประเดนทสอง กรณตามมาตรา ๑๑๗ แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา
เหนวา ถอไดวาเปนเหตจาเปนอยางอนตามทมาตรา ๒๓๗ วรรคหนง ของรฐธรรมนญแหง
ราชอาณาจกรไทย บญญตเปนเหตยกเวนไว เพราะเปนกรณเรงดวนทไมอาจรอใหศาลออกหมายจบ
ไดทน และผตองหาหรอจาเลยทหลบหนหรอจะหลบหนดงกลาวตองเปนผทไดเคยถกจบมากอน
ทจะไดรบการปลอยชวคราว โดยอาจถกจบตามหมายจบ หรอมฉะนนกเปนกรณการจบไดโดยท
ไมตองมหมายจบ ซงถอวาไดผานกระบวนการตรวจสอบจากศาลมาแลวครงหนง ดงนน เจาพนกงาน
หรอบคคลซงทาสญญาประกนจงสามารถจบผตองหาหรอจาเลยทหนหรอจะหลบหนไดตามท
กาหนดในมาตรา ๑๑๗ แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา โดยไมเปนการขดกบมาตรา
๒๓๗ วรรคหนง ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย
ประเดนทสาม กรณตามมาตรา ๑๓๔ แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา
เหนวา กรณทพนกงานสอบสวนแจงขอหาแกผตองหาซงเปนกรณทผตองหาถกเรยกหรอ
สงตวมาหรอเขาหาพนกงานสอบสวนเอง หรอปรากฏวาผซงมาอยตอหนาเจาพนกงานเปนผตองหา
นน เปนเรองขนตอนการสอบสวนผตองหา ไมใชการจบกมตามนยของมาตรา ๒๓๗ วรรคหนง
ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย
ประเดนทส กรณตามมาตรา ๑๓๖ แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาเหนวา
กรณทพนกงานสอบสวนจะจบและควบคมหรอจดการใหจบหรอควบคมผตองหาหรอบคคลใด
ซงระหวางการสอบสวนปรากฏวาเปนผกระทาความผดนน ไมถอเปนเหตจาเปนอยางอนตามท
มกฎหมายบญญตใหเจาพนกงานมอานาจจบไดโดยไมมหมายตามมาตรา ๒๓๗ วรรคหนง
ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย โดยเจาพนกงานจะตองขอหมายจบจากศาลเสยกอน
ประเดนทหา เหนวา กรณทพนกงานฝายปกครองหรอตารวจจบกมตวผตองหามาแลว
ตอมามเหตปลอยตวผตองหาเนองจากสงฟองศาลไมทนตามกาหนด หลงจากพนกงานสอบสวน
ทาการสอบสวนเสรจสนและมความเหนควรสงฟองผตองหา กรณดงกลาวพนกงานสอบสวน
มอานาจขอใหศาลออกหมายจบผตองหาในขอหาเดมเพอจบกมตวผตองหาแลวสงตวผตองหา
ใหพนกงานอยการได
DPU
121
ประเดนทหก เหนวา กรณทพนกงานฝายปกครองหรอตารวจจบกมตวผตองหามาแลว
ตอมามการปลอยตวผตองหาดวยเหตควรทพนกงานสอบสวนเหนควรสงไมฟอง หลงจากพนกงาน
สอบสวนสงสานวนใหพนกงานอยการแลว พนกงานอยการมความเหนควรสงฟอง กรณดงกลาว
พนกงานสอบสวนมอานาจขอใหศาลออกหมายจบผตองหาในขอหาเดมเพอจบกมตวผตองหา
มาฟองตอศาลได
ประเดนท เจด เหนวา เนองจากบทบญญต มาตรา ๒๓๗ ของรฐธรรมนญแหงราช
อาณาจกรไทย ไดใชบงคบมาเปนระยะเวลาพอสมควรแลว หนวยงานทเกยวของซงตองถอปฏบต
ตามบทบญญตดงกลาวไดออกระเบยบปฏบตและดาเนนการเพอใหสอดคลองกบบทบญญต
มาตรา ๒๓๗ ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยแลว ดงนน จงไมมความจาเปนทจะตองพจารณา
ประเดนตามปญหาดงกลาวอก
ลงชอ พรทพย จาละ
(นางสาวพรทพย จาละ)
รองเลขาธการฯ
รกษาราชการแทน เลขาธการคณะกรรมการกฤษฎกา
DPU
122
ภาคผนวก ง
หนงสอสานกงานตารวจแหงชาต ท 0004.6/6167
ลงวนท 20 พฤษภาคม 2545
DPU
123
บนทกขอความ สวนราชการ สานกงานตารวจแหงชาต โทร. 0 2205 3466
ท 0004.6/6167 วนท 20 พฤษภาคม 2545
เรอง แนวทางปฏบตในการสงสานวนคดทผตองหาถกคมขงอยในคดอนทเรอนจาซงอยในเขต
อานาจศาลอน
รอง ผบ.ตร., ผชวย ผบ.ตร., ผบช., ผบก. หรอผดารงตาแหนงเทยบเทา ตามหนงสอสานกงานอยการสงสด ท อส (สฝปผ.) 0018/ว 145 ลง 30 ก.ย. 2541
กาหนดใหพนกงานอยการรบสานวนการสอบสวนทพนกงานสอบสวนมความเหนควรสงฟอง
แตผตองหาถกคมขงอยในคดอนทเรอนจาซงอยในเขตอานาจศาลอนตอเมอศาลมคาพพากษาถง
ทสดในคดทถกคมขงนนแลว หรอเมอพนกงานสอบสวนดาเนนการใหผตองหามาอยเขตอานาจ
ศาลทพนกงานอยการจะฟองไดแลวเทานน (รายละเอยดปรากฏตามเอกสารทแนบ) ซงตอมาปรากฏ
วาคณะกรรมการประสานงานกระบวนการยตธรรมมมตในการประชมครงท 1/2545 เมอ 23 ม.ค.
2545 กาหนดแนวทางปฏบตในการสงสานวนใหพนกงานอยการ ตาม ป.ว อาญา มาตรา 142 วรรคสาม
กรณทผตองหาถกคมขงอยในคดอนทเรอนจาซงอยในเขตอานาจศาลอน ศาลยงไมไดมคาพพากษา
ถงทสดในคดทถกคมขงและคดใกลขาดอายความวา ใหมการประสานงานกนระหวางตารวจและ
พนกงานอยการเพอขอตอศาลใหโอนตวผตองหาไปยงศาลทมอานาจพจารณาคด
ดงนน เพอใหการสงสานวนคดทผตองหาถกคมขงอยในคดอนท เรอนจาซงอย
ในเขตอานาจศาลอนและศาลยงไมไดมคาพพากษาถงทสดในคดทถกคมขงใหพนกงานอยการ
เปนไปดวยความเรยบรอยสอดคลองกบมตคณะกรรมการดงกลาวและสมฤทธผล สามารถนาตว
ผตองหามาฟองลงโทษได จงใหหวหนาพนกงานสอบสวนและพนกงานสอบสวนปฏบต ดงน
1. ในกรณคดใกลขาดอายความ ใหหวหนาพนกงานสอบสวนประสานกบพนกงาน
อยการ เพอขอตอศาลใหโอนตวผตองหาไปยงศาลทมอานาจพจารณาคด
2. ในคดอนๆ นอกจากกรณตาม 1 ใหพนกงานสอบสวนรบสอบสวน และสรปสานวน
เสนอผบงคบบญชาผมอานาจสงคดตามระเบยบ เพอพจารณาและมความเหนทางคดในกรณทเสนอ
ความเหนควรสงฟองใหเกบสานวนไวททาการของพนกงานสอบสวน โดยใหอยในความ
รบผดชอบของหวหนาพนกงานสอบสวน เมอมการแตงตงโยกยายใหหวหนาพนกงานสอบสวน
สงมอบสานวนเชนเดยวกบการสงมอบสานวนทอยระหวางการสอบสวน และใหหวหนาพนกงาน
สอบสวนตดตามผลคด เมอศาลมคาพพากษาถงทสดใหจาคก ใหขอคดสาเนาคาพพากษาถงทสด
DPU
124
ประกอบสานวน แลวสงสานวนใหพนกงานอยการตอไป หรอถาตอมาศาลยงไมไดมคาพพากษา
ถงทสดแตคดใกลจะหมดอายความใหหวหนาพนกงานสอบสวนรบดาเนนการตาม 1 ตอไป จงแจงมาเพอทราบ และแจงใหหวหนาพนกงานสอบสวนและพนกงานสอบสวน
ในสงกดทราบเพอถอปฏบตโดยเครงครดตอไป หากเกดความบกพรองหรอเสยหายแกทางราชการขน
หวหนาพนกงานสอบสวนและพนกงานสอบสวนตองรบผดทางวนยตามควรแกกรณ
พล.ต.อ. สนต ศรตานนท
(สนต ศรตานนท)
ผบ.ตร.
DPU
125
ภาคผนวก จ
หนงสอสานกงานตารวจแหงชาต ท 0004.6/10615
ลงวนท 27 สงหาคม 2545
DPU
126
บนทกขอความ สวนราชการ สานกงานตารวจแหงชาต โทร. 0 2205 3466
ท 0004.6/10615 วนท 27 สงหาคม 2545
เรอง กาหนดแนวทางปฏบตเกยวกบสานวนการสอบสวนคดทผตองหาหลบหนประกน
และคดทผตองหาบางคนถกจาคกตามคาพพากษาถงทสดของศาลอน
รอง ผบ.ตร., ผชวย ผบ.ตร., ผบช., ผบก. หรอผดารงตาแหนงเทยบเทา
ตามหนงสอ ตร. ท 0004.6/6167 ลง 20 พ.ค. 2545 ไดกาหนดแนวทางปฏบตในการ
สงสานวนคดทผตองหาถกคมขงอยทคดอนทเรอนจาซงอยในเขตอานาจศาลอนไวแลว แตยงไมได
กาหนดแนวทางปฏบตในกรณผตองหาหลายคนกระทาผดรวมกนเปนคดทเกยวพนกนและ
ผตองหาบางคนถกจาคกตามคาพพากษาถงทสดของศาลอน กบผตองหาบางคนถกคมขงในคดอน
ในอานาจศาลอน ซงคดยงไมถงทสดตามคาพพากษาของศาลอน ประกอบกบ ตร.ไดหารอปญหา
ขอกฎหมาย กรณพนกงานอยการไมรบสานวนการสอบสวนไปยงสานกงานคณะกรรมการ
กฤษฎกา ตอมาสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกามหนงสอ ท นร 0601/0886 ลง 19 ก.ย. 2544
แจงความเหนของคณะกรรมการกฤษฎกา (ทประชมใหญ) ตอบขอหารอ ตร.ในประเดนกรณ
การสงสานวนคดทผตองหาหลบหนประกนและพนกงานสอบสวนมความเหนควรสงฟองผตองหา
สรปความไดวา สานวนการสอบสวนตามมาตรา 142 แหง ป.ว.อาญา ทพนกงานสอบสวนไดปลอยตว
ผตองหาชวคราว ตอมาผตองหาไดหลบหนประกน ไมมผลใหสานวนนนเปนสานวนตามมาตรา 141
ซงเปนกรณจบตวผตองหายงไมได พนกงานสอบสวนตองสงสานวนการสอบสวนพรอมตว
ผตองหาไปยงพนกงานอยการ
ดงนน เพอใหการปฏบตเกยวกบสานวนการสอบสวนในคดทผตองหาหลบหนประกน
และมความเหนควรสงฟองผตองหาแตพนกงานอยการไมรบสานวน และการปฏบตกรณผตองหา
หลายคนกระทาผดรวมกนในคดทเกยวพนกน และผตองหาบางคนถกจาคกตามคาพพากษาถงทสด
ของศาลอนเปนไปดวยความเรยบรอย สอดคลองกบความเหนของคณะกรรมการกฤษฎกาดงกลาว
จงใหหวหนาพนกงานสอบสวนและพนกงานสอบสวนปฏบตดงน
1. ในคดทผตองหาหลบหนประกน ใหพนกงานสอบสวนรบสอบสวนและสรปสานวน
เสนอผบงคบบญชาเพอพจารณาและมความเหนทางคดตามระเบยบวาดวยอานาจการทาความเหนใน
คด ในกรณทผบงคบบญชาผมอานาจมความเหนควรสงฟองให เกบสานวนไวททาการ
ของพนกงานสอบสวน โดยใหอยในความรบผดชอบของหวหนาพนกงานสอบสวน และใหจดทา
สมดสารบบคมสานวนประเภทอยการไมรบสานวนแลวเกบสานวนการสอบสวนประเภทน
DPU
127
ไวตางหากเปนสดสวนโดยเฉพาะ และสามารถตรวจสอบไดทกเวลา หามมใหเกบไวกบตว
พนกงานสอบสวนทสอบสวนคด และใหจาหนายคด (วงแดง) ออกจากสมดสถตคดอาญาประจา
ททาการและสมดบนทกคดประจาตวพนกงานสอบสวน โดยหมายเหตวา “อยการไมรบสานวน”
หากมการเปลยนแปลงหวหนาพนกงานสอบสวนใหหวหนาพนกงานสอบสวนคนเดมสงมอบ
สานวนเชนเดยวกบการสงมอบสานวนทอยระหวางการสอบสวนตอหวหนาพนกงานสอบสวน
คนใหม เมอไดตวผตองหามาแลวใหดาเนนการตาม ป.ว.อาญา มาตรา 142 วรรคสาม ตอไป
2. ในกรณทผตองหาหลายคนกระทาผดรวมกน เปนคดเกยวพนกน และผตองหาบาง
คนถกจาคกตามคาพพากษาถงทสดของศาลอน กบผตองหาบางคนถกคมขงในคดอนในอานาจศาลอน
ซงคดยงไมถงทสดตามคาพพากษาของศาลอน ใหพนกงานสอบสวนผรบผดชอบแยกสานวน
ทาความเหนควรสงฟองผตองหาทถกจาคกตามคาพพากษาถงทสดสงไปยงพนกงานอยการประจาศาล
ทมเขตอานาจเหนอเรอนจาทผถกจาคกตองโทษอย แมวาจะอยคนละเขตทองทหรอคนละจงหวด
กตาม สวนผตองหาทถกคมขงในคดอนซงคดยงไมถงทสดใหดาเนนการตามหนงสอ ตร. ท
0004.6/6167 ลง 20 พ.ค. 2545 ตอไป
จงแจงมาเพอทราบ และใหแจงหวหนาพนกงานสอบสวนและพนกงานสอบสวน
ในสงกดทราบเพอถอปฏบตโดยเครงครดตอไป หากเกดความบกพรองหรอเสยหายแกทางราชการ
ขนหวหนาพนกงานสอบสวนและพนกงานสอบสวนตองรบผดชอบทางวนยตามควรแกกรณ
พล.ต.อ. สนต ศรตานนท
(สนต ศรตานนท)
ผบ.ตร.
DPU
128
ภาคผนวก ฉ
หนงสอสานกงานตารวจแหงชาต ท 0004.6/558
ลงวนท 18 มกราคม 2542
DPU
129
บนทกขอความ สวนราชการ สานกงานตารวจแหงชาต กองคด โทร. 2052358
ท 0004.6/558 วนท 18 มกราคม 2542
เรอง กาชบการปฏบตเกยวกบการดาเนนคดกบผตองหาทมการอายดตว
ผบช.น. , ผบช.ก. , ผบช.ส , ผบช.ปส. , ผบช.สตม. , ผบช.ภ 1-9 , จตร.
ดวยสภาทนายความไดมหนงสอแสดงความคดเหนเกยวกบการขออายดตวผตองขง
และการดาเนนการตางๆ เกยวกบการอายดตวและการถอนอายดตวผตองขง เชน กรณทผตองขงท
พนกงานสอบสวนขออายดตวบางคนใกลพนโทษ พนกงานสอบสวนจงเรมดาเนนคดกบผตองขง
คนนน หรอกรณผตองขงบางคนทพนกงานสอบสวนไดขออายดตวไว ตอมาคดเสรจสนแต
พนกงานสอบสวนไมแจงถอนอายดตวผตองขง ทาใหผตองขงเสยสทธประโยชนทควรจะไดรบ
เชน การทจะไดรบการปลอยตวจากทณฑสถานกลบตองไปปลอยตวทสถานตารวจ เปนตน
ฉะนน จงขอใหทานกาชบพนกงานสอบสวนถอปฏบต ดงน
1. ในคดทมการอายดตวผตองหา ใหพนกงานสอบสวนรบสอบสวนผตองหาทถกอายด
และเรงรดการสอบสวนแลวสงสานวนใหพนกงานอยการโดยเรว
2. ในระหวางทผตองหาอายดถกคมขงอย เมอพนกงานสอบสวนเหนวาไมจาเปน
ตองขงผตองหาอายดไวระหวางการสอบสวนในคดทขออายด เชน ในคดความผดตอสวนตว
เมอไดถอนคารองทกขหรอยอมความกนโดยถกตองตามกฎหมายหรอคดอาญาเลกกนตาม ม. 37
แหง ป. วอาญา ใหพนกงานสอบสวนรบมหนงสอแจงขอถอนการอายดผตองหาดงกลาวไปยง
เรอนจาโดยดวนทสด
3. ในกรณทการสอบสวนเสรจสนและมความเหนควรสงฟองผตองหาอายด หลงจาก
สงสานวนการสอบสวนใหพนกงานอยการแลว ใหพนกงานสอบสวนหมนตดตามผลสงคด
ของพนกงานอยการ จนกระทงพนกงานอยการมคาสงฟองผตองหาทถกอายดตอศาลและเรอนจา
ไดรบหมายนดพจารณาของศาลนนแลว หรอในกรณมคาสงเดดขาดไมฟองผตองหาอายดดงกลาว
ใหพนกงานสอบสวนรบมหนงสอแจงขอถอนการอายดผตองหาดงกลาวไปยงเรอนจาโดยดวนทสด
พล.ต.ท.
(สมบต อมรววฒน)
ผชวย ผบ.ตร.ปรท.ผบ.ตร.
DPU
130
ภาคผนวก ช
หนงสอสานกงานตารวจแหงชาต ท 0011.233/01284
ลงวนท 25 มนาคม 2553
DPU
131
บนทกขอความ สวนราชการ ตร โทร. 0 2205 3463 โทรสาร 0 2251 2662
ท 0011.233/01284 วนท 25 มนาคม 2553
เรอง กาชบการปฏบตเกยวกบการอายดตวผตองหา
ผบช.น., ก., สตม., ปส., ภ.1-9 และ ศชต.
ดวยสานกงานผตรวจการแผนดน มหนงสอ ดวนทสด ท ผผ 12/80 ลงวนท 26 ก.พ. 2553
แจงผลการวนจฉยขอเทจจรงและขอกฎหมาย กรณ นกโทษเดดขาดชายสรชย วงคประดษฐ ผรอง
ไดยนหนงสอรองเรยนวาพนกงานสอบสวนขออายดตวผรองโดยทศาลไมไดออกหมายจบซงเปนการ
ขดตอหลกเกณฑหรอแนวทางการปฏบตเกยวกบการอายดตวผตองหา ตามหนงสอ ตร. ท 0004.6/9610
ลง 16 ก.ย. 2546 ซงกาหนดใหพนกงานสอบสวนทตองการไดตวผตองหาซงถกคมขงในคดอน
รบดาเนนการขอใหศาลออกหมายจบ และหลงจากศาลออกหมายจบแลวใหรบมหนงสอขออายดตว
ผตองหา สาหรบกรณทศาลไมออกหมายจบผตองหาซงถกคมขงในคดอนไมวาดวยเหตใดๆ พนกงาน
สอบสวนไมสามารถมหนงสอขออายดตวผตองหา จงเสนอแนะให ตร. ซกซอมทาความเขาใจในเรอง
แนวทางเกยวกบการอายดตวผตองหา
ตร. พจารณาแลว เหนวาเพอเปนแนวทางปฏบตในการขออายดตวผตองหาซงถกคมขง
ในคดอน จงใหทานกาชบพนกงานสอบสวนในสงกด ใหถอปฏบตตามหนงสอ ตร. ท 0004.6/9610
ลง 16 ก.ย. 2546 อยางเครงครด จงแจงมาเพอพจารณาดาเนนการ
พล.ต.ท.
(สมยศ พมพนธมวง)
ผชวย ผบ.ตร. ปรท. ผบ.ตร.
DPU
132
ภาคผนวก ซ
หนงสอสานกงานตารวจแหงชาต ท 0011.25/3828
ลงวนท 12 ตลาคม 2553
DPU
133
บนทกขอความ สวนราชการ ตร โทร. 0 2205 3472
ท 0011.25/3828 วนท 12 ตลาคม 2553
เรอง กาชบการปฏบตเกยวกบการอายดตวผตองหา
ผบช.น. , ภ.1-9 , ศชต. , ก. , ปส. , สตม. , กมค. , และ จต.
ตามหนงสอ ตร. ท 0004.6/9610 ลง 16 ก.ย. 2546 กาหนดแนวทางปฏบตเกยวกบการ
อายดตวผตองหาไวแลวนน ตอมา ตร. ไดรบแจงจากสานกงานผตรวจการแผนดนวา ไดรบเรอง
รองเรยนจากประชาชนเกยวกบการอายดตวผตองหาตอเรอนจาหรอทณฑสถานของพนกงานสอบสวน
แลวไมดาเนนคดใหเสรจสน เปนเหตใหผตองหาทถกอายดตวไดรบความเสยหาย สานกงานผตรวจการ
แผนดนจงไดประชมหนวยงานทเกยวของ และเสนอแนวทางแกไขปญหาวา พนกงานสอบสวนควร
ดาเนนคดอยางรวดเรวและควรจดทาฐานขอมลกลางอยางเปนระบบเพอใหสะดวกตอการตรวจสอบ
และปองกนการหลงลมหรอความลาชาในการดาเนนคด
ตร. พจารณาแลว เหนวา เพอใหการปฏบตเกยวกบการอายดตวผตองหาเปนไปโดยถกตอง
ตามกฎหมาย และไมกอใหเกดความเสยหายแกผถกอายดตว จงใหปฏบตดงน
1. ใหพนกงานสอบสวนถอปฏบตตามหนงสอหนงสอ ตร. ท 0004.6/9610 ลง 16 ก.ย.
2546 เรองแนวทางปฏบตเกยวกบการอายดตวผตองหา โดยเครงครด
2. ใหสถานตารวจหรอหนวยงานทมหนาทสอบสวนคดอาญาทกแหง จดทาสมดคมคด
ทมการอายดตวผตองหาไวประจาทสถานตารวจหรอหนวยงาน เพอใหผบงคบบญชาตรวจสอบได
โดยสะดวกตลอดเวลา และใหผบงคบบญชาตามลาดบชนจนถงผบงคบการตรวจสอบผลการปฏบต
ของพนกงานสอบสวนทกระยะ จงแจงมาเพอทราบและถอปฏบต
พล.ต.ท.
(สมยศ พมพนธมวง)
ผชวย ผบ.ตร. ปรท. ผบ.ตร.
DPU
134
ภาคผนวก ฌ
คาสงกรมตารวจ ท 960/2537
เรอง มาตรการควบคม ตรวจสอบ เรงรดการสอบสวนคดอาญา
DPU
135
คาสงกรมตารวจ
ท 960/2537
เรอง มาตรการควบคม ตรวจสอบ เรงรดการสอบสวนคดอาญา
-----------------------------------------
ตามทไดมพระราชกฤษฎกาแบงสวนราชการกรมตารวจกระทรวงมหาดไทย (ฉบบท 22)
พ.ศ. 2536 เปนผลใหมการเปลยนแปลงหนวยราชการในกรมตารวจ นน
เพอใหการสอบสวนคดอาญาโดยพนกงานสอบสวนของกรมตารวจมประสทธภาพมากขน
ภายใตการอานวยการและชวยเหลอจากผบงคบบญชาทกระดบโดยใกลชด
อาศยอานาจตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 18 วรรคทาย และ
ขอบงคบกระทรวงมหาดไทย วาดวยระเบยบการดาเนนคดอาญา พ.ศ. 2523 ขอ 2.5 ซงแกไขเพมเตม
โดยขอบงคบกระทรวงมหาดไทย วาดวยระเบยบการดาเนนคดอาญา (ฉบบท 5) พ.ศ. 2536 ขอ 3
อธบดกรมตารวจในฐานะหวหนาพนกงานสอบสวนทวราชอาณาจกร จงใหยกเลกคาสงกรมตารวจ
ท 244/2532 เรอง มาตรการควบคม ตรวจสอบ เรงรดการสอบสวนคดอาญา ลงวนท 3 มนาคม 2532
และคาสงกรมตรวจ ท 1599/2532 ลงวนท 1 ธนวาคม 2532 เรอง มาตรการควบคม ตรวจสอบ เรงรด
การสอบสวนคดอาญา (แกไขเพมเตม) และใหใชมาตรการควบคม ตรวจสอบ เรงรดการสอบสวน
คดอาญา ดงน
1. ระยะเวลาการสอบสวนคดอาญา
1.1 คดทไมปรากฏวาผใดเปนผกระทาผด
1.1.1 คดอาญาทวไป ใหพนกงานสอบสวนทาการสบสวนสอบสวนมกาหนด
3 เดอน นบตงแตวนทรบคารองทกข หรอคากลาวโทษ
1.1.2 คดอกฉกรรจ ใหพนกงานสอบสวนทาการสบสวนสอบสวนมกาหนด
1 ป นบตงแตวนทรบคารองทกข หรอคากลาวโทษ
เมอพนกงานสอบสวนทาการสบสวนสอบสวนมาเปนระยะเวลาตามทกาหนดแลว
ยงไมปรากฏวาผใดเปนผกระทาผด เหนควรงดการสอบสวนหรอมความจาเปนตองทาการสบสวน
สอบสวนเกนระยะเวลาทกาหนด ใหเสนอสานวนการสอบสวนพรอมความเหนตามลาดบชนไปยง
ผบงคบการหรอหวหนาตารวจภธรจงหวดแลวแตกรณทรบผดชอบการสอบสวนในเขตพนทนน
DPU
136
ตรวจพจารณาและดาเนนการตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตร 140 ภายใน 30 วน
นบตงแตวนครบกาหนดตาม 1.1.1 หรอ 1.1.2
1.2 คดทรตวผกระทาผดแตเรยกหรอจบกมตวยงไมได
1.2.1 คดอาญาทวไป ใหพนกงานสอบสวนทาการสบสวนสอบสวนใหเสรจสน
ภายในกาหนด 2 เดอน นบตงแตวนทรบคารองทกขหรอคากลาวโทษ
1.2.2 คดอกฉกรรจ ใหพนกงานสอบสวนทาการสบสวนสอบสวนใหเสรจสน
ภายในกาหนด 3 เดอน นบแตวนทรบคารองทกขหรอคากลาวโทษ
เมอพนกงานสอบสวนทาการสบสวนสอบสวนมาเปนระยะเวลาตามทกาหนดแลว
ยงไมสามารถนาตวผกระทาผดมาดาเนนคดได โดยไดรวบรวมพยานหลกฐานเสรจสนแลว หรอ
มความจาเปนตองสอบสวนเกนระยะเวลาทกาหนด ใหพนกงานสอบสวนเสนอสานวนการสอบสวน
พรอมความเหนตามลาดบชนยงผยงคบการหรอ หวหนาตารวจภธรจงหวดแลวแตกรณ ทรบผดชอบ
การสอบสวนในเขตพนทนน ตรวจพจารณาและดาเนนการตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความ
อาญา มาตรา 141 ภายในระยะเวลา 10 วนนบตงแตวนครบกาหนดตาม 1.2.1 หรอ 1.2.2
1.3 คดทผตองหาไดรบการปลอยชวคราว
1.3.1 ใหพนกงานสอบสวนทาการสอบสวนใหเสรจสนภายในเวลา 1 เดอน
สาหรบคดอาญาธรรมดา และภายใน 2 เดอน สาหรบคดอกฉกรรจ นบแตวนแรกทผตองหาไดรบ
การปลอยชวคราว หากมเหตจาเปนไมอาจทาการสอบสวนใหเสรจสนภายในเวลาดงกลาว ใหพนกงาน
สอบสวนเสนอสานวนการสอบสวนพรอมทงเหตแหงความจาเปนและความเหน เพอขออนมต
ขยายเวลาสอบสวนไปยงผบงคบการหรอหวหนาตารวจภธรจงหวดแลวแตกรณทรบผดชอบ
การสอบสวนในเขตพนทนน
1.3.2 ใหผบงคบการหรอหวหนาตารวจภธรจงหวดแลวแตกรณ ทรบผดชอบการ
สอบสวนในเขตพนทนนพจารณาอนมตขยายเวลาการสอบสวนตอไปอก ตามความจาเปนไดครงละ
15 วนรวมแลวตองไมเกน 6 เดอน นบแตวนแรกทผตองหาไดรบการปลอยชวคราว โดยใหบนทก
เหตความจาเปนในการอนมตแตละครงไวในสานวนการสอบสวน
1.3.3 เมอทาการสอบสวนครบกาหนด 6 เดอน นบแตวนแรกทมการปลอย
ชวคราวและยงมความจาเปนทจะตองควบคมผตองหาไวตอไป ใหผบงคบการหรอหวหนาตารวจภธร
จงหวดแลวแตกรณ ทรบผดชอบการสอบสวนในเขตพนทนน บนทกเหตแหงความจาเปนไว
ในสานวนการสอบสวน กอนทจะนาตวผตองหาไปศาลเพอยนคารองขอใหศาลออกหมายขง
ผตองหานนไว แลวรายงานใหผบงคบบญชาตามลาดบชนจนถงกรมตารวจทราบ
DPU
137
1.3.4 กรณททาการสอบสวนครบกาหนด 6 เดอนแลว ยงมความจาเปนทจะ
ตองควบคมผตองหาไวตอไป ในการยนคารองตอศาลขอหมายขงผตองหาตามบทบญญต มาตรา 87
วรรคส ถงวรรคเกา แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา หากศาลไมสงอนญาตใหควบคม
ผตองหาไวอกตอไป ใหพนกงานสอบสวนรบรายงานใหผบงคบบญชาตามลาดบชนทราบ เพอหาทาง
แกไขมใหการสอบสวนตองเสยหาย พรอมทงพจารณาวาพนกงานสอบสวนมขอบกพรองในการ
สอบสวนจนเปนเหตใหศาลใชดลพนจไมอนญาตใหควบคมผตองหาไวอกตอไปหรอไม แลวรบ
รายงานใหกรมตารวจทราบทนทดวย
1.3.5 ในการนาตวผตองหาไปยนคารองตอศาลขอหมายขงผตองหา ใหหวหนา
สถานตารวจหรอพนกงานสอบสวนชนผใหญตามทกรมตารวจมอบหมายใหเปนพนกงานสอบสวน
ผรบผดชอบ ตามนยคาสงกรมตารวจ ท 382/2530 ลงวนท 1 พฤษภาคม 2530 ไปศาลดวย เพอแถลง
ใหศาลทราบถงเหตผลและความจาเปนทการสอบสวนยงไมเสรจสน จาเปนตองควบคมผตองหา
ตอไปอก
1.4 คดทผตองหาถกควบคมตวหรอถกฝากขงในระหวางการสอบสวน
ใหพนกงานสอบสวนผรบผดชอบและผบงคบบญชาเรงรดพนกงานสอบสวน
เพอใหการสอบสวนเสรจสนไปกอนทจะครบอานาจผลดฟองหรอฝากขง ตามทพระราชบญญตวธ
พจารณาความอาญาในศาลแขวง และเพอใหการสอบสวนเสรจสนเทานน เมอกาสอบสวนเสรจสน
แลวใหรบสรปสานวนมความเหนเสนอผบงคบบญชาผมอานาจสงคดหรอพนกงานอยการ แลวแต
กรณพจารณาตอไปทนท...
ฯลฯ
5.5 บรรดาระเบยบ คาสงใดในสวนทขดหรอแยงกบคาสงน ใหยกเลกและใหถอ
ปฏบตตามคาสงน
ทงน ตงแตบดนเปนตนไป
สง ณ วนท 10 สงหาคม พ.ศ. 2537
(ลงชอ) พลตารวจเอก ประทน สนตประภพ
(ประทน สนตประภพ)
อธบดกรมตารวจ
DPU
138
ภาคผนวก ญ
หนงสอกรมราชทณฑ ท มท ๑๐๐๕/๓๕๙๖
ลงวนท ๒ กนยายน ๒๕๒๙
DPU
139
(สาเนา)
ท มท ๑๐๐๕/๓๕๙๖ กรมราชทณฑ กระทรวงมหาดไทย
ถนนอษฎางค กท. ๑๐๒๐๐
๒ กนยายน ๒๕๒๙
เรอง การสงตวผทถกคมขงไปฟองศาล
เรยน อธบดกรมอยการ
อางถง หนงสอกรมอยการ ท มท ๑๒๐๑/๖๓๗๔ ลงวนท ๑๒ มถนายน ๒๕๒๙
สงทสงมาดวย สาเนาหนงสอกรมราชทณฑ ท มท ๑๐๐๕/ว ๑๐๙ ลงวนท ๒ กนยายน ๒๕๒๙
ตามทกรมอยการขอทาความตกลงในหลกการ กรณทผตองหาหรอผตองขงซงถกคมขง
ทเรอนจา ตามคาพพากษาของศาลอนหรอตามหมายขงของศาลในคดอน เมอถกจบกมสอบสวน
โดยกระทาผดในคดอนระหวางถกคมขงอยในเรอนจา และกรณผตองหาหรอผตองขงทกระทาผด
ในเขตอานาจศาลหนง แตถกคมขงในคดอนทเรอนจาซงอยในเขตอานาจศาลอน และไมเปนการ
สะดวกทจะสงตวผตองหาหรอผตองขงนนไปฟองและดาเนนคดในศาลทความผดไดเกดขนในเขต
ศาลนน เมอพนกงานอยการจะยนฟองผตองหาหรอผตองขงดงกลาวตอศาลทมเขตอานาจเหนอ
เรอนจาทควบคมตวอย โดยมหนงสอแจงไปยงเรอนจา กขอใหเรอนจาจดสงตวผตองหาหรอผตองขง
นนไปเพอฟองศาล ความละเอยดแจงอยแลว นน
กรมราชทณฑพจารณาแลว เพอประสานความรวมมอในกระบวนการยตธรรมใหการ
ดาเนนคดไดเปนไปโดยสะดวกรวดเรว กรมราชทณฑไมขดของในหลกการดงกลาว ทงน ไดแจง
ใหเรอนและทณฑสถานทกแหงไดทราบและปฏบตตอไปแลว จงเรยนมาเพอโปรดทราบ
ขอแสดงความนบถอ
(ลงชอ) สนท รจณรงค
(นายสนท รจณรงค)
อธบดกรมราชทณฑ
DPU
140
ภาคผนวก ฎ
หนงสอกรมราชทณฑ ท มท ๑๐๐๕/ว ๑๐๙
ลงวนท ๒ กนยายน ๒๕๒๙
DPU
141
(สาเนา)
ท มท ๑๐๐๕/ว ๑๐๙ กรมราชทณฑ กระทรวงมหาดไทย
ถนนอษฎางค กท. ๑๐๒๐๐
๒ กนยายน ๒๕๒๙
เรอง การสงตวผทถกคมขงไปฟองศาล
เรยน ผวาราชการจงหวด ผบญชาการเรอนจา ผอานวยการและผปกครองทณฑสถาน
สถานกกกน สถานกกขง และศนยอบรมพเศษ
สงทสงมาดวย ๑. สาเนาหนงสอกรมอยการ ท มท ๑๒๐๑/๖๓๗๔ ลงวนท ๑๒ มถนายน ๒๕๒๙
๒. สาเนาหนงสอกรมราชทณฑ ท มท ๑๐๐๕/๓๕๙๖ ลงวนท ๒ กนยายน ๒๕๒๙
ดวยกรมอยการไดตดตอขอทาความตกลงในหลกการกบกรมราชทณฑ กรณทผตองหา
หรอผตองขงซงถกคมขงทเรอนจาตามคาพพากษาของศาลอน หรอตามหมายขงของศาลในคดอน
เมอถกจบกมสอบสวนเพราะกระทาผดในคดอนระหวางการตองโทษคมขงอยในเรอนจา และ
ในกรณทผตองหาหรอผตองขงทกระทาผดในเขตอานาจศาลหนง แตถกคมขงในคดอนทเรอนจา
ซงอยในเขตอานาจศาลอน และไมเปนการสะดวกทจะสงตวผตองหาหรอผตองขงนนไปฟองและ
ดาเนนคดในศาลทความผดไดเกดขนในเขตศาลนนได เมอพนกงานอยการจะยนฟองผตองหาหรอ
ผตองขงดงกลาวตอศาลทมเขตอานาจเหนอเรอนจาทควบคมตวอย โดยมหนงสอแจงไปยงเรอนจา
ขอใหเรอนจาจดสงตวผตองหาหรอผตองขงนนไปเพอฟองศาล ตามรายละเอยดปรากฏตามสาเนา
หนงสอกรมอยการทสงมาพรอมหนงสอน กรมราชทณฑพจารณาแลว เหนวา การประสานงานใหความรวมมอตอกนตามนยดงกลาว
จะทาใหเกดผลดตอกระบวนการยตธรรม ดงนน หากมกรณทพนกงานอยการไมอาจรองขอตอศาล
ใหเบกตวผตองขงสงฟองในคดอนได และพนกงานอยการมหนงสอแจงใหเรอนจาหรอทณฑสถานใด
นาตวผตองขงเพอสงฟองศาลแลว ขอใหเรอนจาและทณฑสถานใหความรวมมอจดสงตวผตองขงนน
ไปสงฟองศาล ทงน ใหระมดระวงในการควบคมอยาใหเกดความเสยหายขนได
DPU
142
จงเรยนมาเพอทราบและถอปฏบตตอไป
ขอแสดงความนบถอ
(ลงชอ) สนท รจณรงค
(นายสนท รจณรงค)
อธบดกรมราชทณฑ
DPU
143
ภาคผนวก ฏ
หนงสอกรมอยการ ท มท ๑๒๐๓/ว ๘๕
ลงวนท ๒๘ ตลาคม ๒๕๒๙
DPU
144
ท มท ๑๒๐๓/ว ๘๕ กรมอยการ
ถนนหนาหบเผย กรงเทพฯ ๑๐๒๐๐
๒๘ ตลาคม ๒๕๒๙
เรอง การดาเนนคดกบผตองหาและผทถกคมขงอยในเรอนจาตามคาพพากษาของศาลอน
เรยน รองอธบด อยการพเศษฝาย อยการพเศษประจาเขต อยการฎกา อยการอทธรณ
อยการจงหวด เลขานการ ก.อ. เลขานการกรม และผอานวยการ สคช. สงทสงมาดวย ๑. สาเนาหนงสอกรมราชทณฑ ท มท ๑๐๐๕/๓๕๙๖ และท มท ๑๐๐๕/ว ๑๐๙
ลงวนท ๒ กนยายน ๒๕๒๙ รวม ๒ ฉบบ
๒. สาเนาคาพพากษาศาลอทธรณ คดหมายเลขดาท ๕๒๔๒/๒๕๒๙
หมายเลขแดงท ๓๐๗๒/๒๕๒๙ ระหวาง พนกงานอยการจงหวดนนทบร โจทก
นกโทษชายวโรจนหรอสาโรจน แซหลมหรอแซลม หรอจตวาร กบพวก
รวม ๓๐๕ คน จาเลย เรองความผดตอเจาพนกงาน ความผดเกยวกบความ
สงบสขของประชาชน และความผดเกยวกบการกอใหเกดอนตราย
ตอประชาชน ๑ ชด
ดวยกรมอยการไดรบรายงานจากสานกงานอยการเขตเกยวกบปญหาขอขดของในเรอง
การสงตวผตองหาและผทถกคมขงในคดอาญาไปฟองศาล ดงน
๑. สานกงานอยการเขต ๑ รายงานวา พนกงานอยการจงหวดนนทบร ไดฟองผทถกคมขง
ซงเปนนกโทษทกอการจลาจลในเรอนจากลางบางขวาง จานวน ๓๐๒ คน ซงถกคมขงอยทเรอนจากลาง
บางขวางและเรอนจาจงหวดนนทบร ตามคาพพากษาของศาลอน และตามหมายของศาลจงหวด
นนทบร (คดอน) โดยฟองขอใหเบกตวผถกคมขงจากเรอนจาทงสองแหงมาพจารณา ศาลจงหวด
นนทบร ไมประทบฟอง อางวา พนกงานอยการไมสงตวผตองหาไปศาลพรอมฟอง พนกงานอยการ
ไดยนอทธรณคาสงศาลจงหวดนนทบร
๒. สานกงานอยการเขต ๒ แจงวา พนกงานอยการจงหวดชลบรไดรบสานวนการ
สอบสวนคด เรองปลนทรพยสานวนหนง มผตองหารวม ๖ คน ปรากฏวา ผตองหาท ๑ และท ๒
ตองโทษจาคกอยทเรอนจากลางบางขวาง ตามคาพพากษาของศาลอาญาธนบร พนกงานสอบสวน
จะสงตวผตองหาท ๑ และท ๒ มาใหดาเนนคดภายหลง ตอมาพนกงานสอบสวน แจงวา เรอนจากลาง
บางขวางไมอาจโอนตวผตองหาท ๑ และท ๒ มาจาคกทเรอนจากลางชลบรได เนองจากกรมราชทณฑ
DPU
145
ไมอนญาต โดยอางวาไมเหมาะสมและปลอดภยอยางยงทจะยายนกโทษทง ๒ ซงตองโทษจาคก
ถงตลอดชวตไปดาเนนคดทเรอนจากลางชลบร เพราะสภาพเรอนจาไมมนคงแขงแรง อาจเปน
ชองทางใหผทถกสงตวมาดาเนนคดหลบหนไดงาย ขอใหโอนคดไปพจารณาทศาลจงหวดนนทบร
พนกงานอยการจงหวดชลบรจงไมอาจดาเนนคดกบผตองหาทงสองนนได
สานกงานอยการเขตจงหารอไปเพอขอใหกรมอยการพจารณาหาทางแกไข กรมอยการ
เหนวา ขอขดของดงกลาวเกดขนไดเปนประจา หากจะดาเนนการแกไขขอขดของเปนเรองๆ ไปจะเกด
ความลาชา โดยผตองขงทกระทาความผดอาจพนโทษเสยกอน ยากแกการจบกมตวมาฟองภายหลง
หรอคดอาจขาดอายความการฟองคด กรมอยการจงขอทาความตกลงในหลกการกบกรมราชทณฑ
เพอประสานงานกนดงตอไปน
๑. กรณทผตองหาหรอผทถกคมขงทเรอนจาตามคาพพากษาของศาลอน หรอตามหมายขง
ของศาลในคดอน หากผตองหาหรอผทถกคมขงดงกลาวไดถกจบกมสอบสวน โดยกลาวหาวา
กระทาผดในคดอนใดขนอกในระหวางทถกคมขงอยในเรอนจาดงกลาว และพนกงานอยการจะยน
ฟองผตองหาหรอผทถกคมขงในคดอนดงกลาวตอศาล เมอพนกงานอยการมหนงสอแจง ขอใหเรอนจา
รวมมอโดยสงตวผตองหาหรอผทถกคมขงไปเพอฟองศาล
๒. กรณผตองหาไดกระทาผดในเขตอานาจศาลหนง แตผตองหาดงกลาวไดถกคมขง
ในคดอนอยทเรอนจาซงอยในเขตอานาจศาลอน และไมเปนการสะดวกทจะสงตวผตองหาไปฟอง
และดาเนนคดในศาลทความผดไดเกดขน เมอพนกงานอยการจะยนฟองผตองหาหรอผทถกคมขง
ดงกลาวตอศาลทมเขตอานาจเหนอเรอนจาทควบคมตวอย และพนกงานอยการมหนงสอแจงไปยง
เรอนจา กใหเรอนจาจดสงตวผตองหาหรอผทถกคมขงไปเพอฟองศาลตอไป
กรมราชทณฑไดมหนงสอตอบไมขดของในหลกการดงกลาว และไดแจงใหเรอนจา
และทณฑสถานทกแหงไดทราบและถอปฏบต ดงปรากฏรายละเอยดตามหนงสอทสงมาดวย ขอ ๑
อนง สาหรบคดทพนกงานอยการอทธรณจงหวดนนทบรไดอทธรณคาสงของศาล
จงหวดนนทบรนน ตอมาศาลอทธรณไดพพากษาแกเปนวา ใหประทบฟองโจทกปรากฏตามสาเนา
คาพพากษาศาลอทธรณทสงมาดวย ขอ ๒
อยการพจารณาแลวเหนวา การฟองคดเชนนอาจเกดขนไดในศาลอนๆ เพอใหเกดผลด
และความสะดวกรวดเรวในการดาเนนคด กรมอยการจงแจงแนวทางปฏบตสาหรบการฟองคด
ประเภทดงกลาวไวดงน
๑. ใหพนกงานอยการฟองผตองหาหรอผทถกคมขง โดยวธขอใหศาลเบกตวตามแนว
คาพพากษาศาลอทธรณดงกลาว ทงน กอนยนฟองใหพนกงานอยการประสานงานกบศาลเพอให
ทราบคาพพากษาศาลอทธรณวาศาลมอานาจเบกตวผตองหาหรอผทถกคมขงได
DPU
146
๒. ในกรณทศาลไมยอมเบกตว กใหฟองโดยวธการฟองสงตว ทงน โดยใหทาหนงสอ
แจงเรอนจาหรอทณฑสถานทคมขงผตองหาหรอผทถกคมขงใหสงตวผตองหาหรอผทถกคมขงไป
เพอฟองศาลตามหลกการทไดตกลงกบกรมราชทณฑดงกลาวตอไป จงเรยนมาเพอทราบและใหถอปฏบต
ขอแสดงความนบถอ
สจนต ทมสวรรณ
(นายสจนต ทมสวรรณ)
อธบดกรมอยการ
DPU
147
ภาคผนวก ฐ
หนงสอสานกงานอยการสงสด ท อส (สฝปผ.)0018/ว 145
ลงวนท 30 กนยายน 2541
DPU
148
ท อส (สฝปผ.)0018/ว 145 สานกงานอยการสงสด
ถนนหนาหบเผย กรงเทพฯ 10200
30 กนยายน 2541
เรอง แนวทางปฏบตในการรบสานวนการสอบสวนจากพนกงานสอบสวน
เรยน รองอยการสงสด อธบดอยการฝาย อธบดอยการเขต อยการพเศษฝาย เลขานการอยการสงสด
อยการจงหวด และผอานวยการสถาบนกฎหมายอาญา
อางถง 1. หนงสอกรมอยการ ท มท 1203/ว 85 ลงวนท 28 ตลาคม 2529
2. หนงสอกรมอยการ ท มท 120/ว 28 ลงวนท 1 พฤษภาคม 2533 ดวยในการดาเนนคดกบผตองหาหรอผตองขงทถกคมขงในคดอนทเรอนจาซงอย
ในเขตอานาจของศาลอนเกดปญหาในทางปฏบตกบพนกงานอยการตลอดมา ซงกรมอยการเคยม
หนงสอเวยนทอางถง 1. ใหพนกงานอยการมหนงสอแจงขอใหเรอนจาสงตวผตองหาหรอผทถกคม
ขงไปเพอฟองศาล แตทางปฏบตกรมราชทณฑไมสามารถสงตวได เพราะตดขดเรองงบประมาณ
และปญหาความปลอดภยในการยายตวผตองขง ตอมากรมอยการไดมหนงสอเวยนทอางถง 2.
กาหนดวาในกรณทผตองหาถกคมขงอยในเรอนจาบางขวางหรอเรอนจาอนในเขตกรงเทพมหานคร
ใหพนกงานอยการแหงทองททความผดเกดในเขต สงสานวนการสอบสวนไปกรมอยการ เพอยน
ฟองผตองหาหรอผตองขงตอศาลอาญา หากผตองหาถกขงอยในเรอนจาอนนอกจากน ใหพนกงาน
อยการแหงทองทความผดเกดในเขต สงสานวนการสอบสวนไปใหพนกงานอยการทผตองหาหรอ
ผตองขงอยเพอยนฟองตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 22(1) ทางปฏบต
พนกงานอยการไดยนฟองตามระเบยบน แตศาลอาญาใชดลพนจไมประทบรบฟองโดยใหไปยน
ฟองยงศาลทความผดเกดในเขต โดยอางวา ถาฟองยงศาลทความผดเกดในเขต จะเปนการสะดวก
ยงกวายนฟองทศาลอาญา (คาพพากษาศาลฎกาท 14/2537)
ดงนน แมจะไดวางหลกเกณฑในการดาเนนคดประเภทนไว แตกไมสามารถแกไข
ปญหาอปสรรคในการดาเนนคดได ตอมาในป พ.ศ. 2535 ไดมการแกไขประมวลกฎหมายแพงและ
พาณชย มาตรา 47 กาหนดใหเรอนจาหรอทณฑสถานเปนภมลาเนาของผถกจาคกตามคาพพากษา
ถงทสด ทาใหสามารถแกไขปญหาไปไดเฉพาะกรณทศาลมคาพพากษาถงทสดแลว สวนกรณ
DPU
149
ทผตองหาทถกขงอยในเรอนจาในเขตอานาจของศาลอนทคดยงไมถงทสด กยงเปนปญหาวา
จะดาเนนคดทศาลใด เพราะประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 47 มไดบญญตไว
สานกงานอยการสงสดไดพจารณาแลว เหนวาปญหาทเกดขนมสาเหตมาจากพนกงาน
อยการยอมรบสานวนการสอบสวนโดยไมปฏบตใหถกตองตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความ
อาญา มาตรา 141 และมาตรา 142 จงเหนควรปรบปรงแกไขระเบยบเกยวกบการรบสานวนรตว
ผกระทาผดตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 141 และมาตรา 142 วรรคสาม โดย
ใหยกเลกหนงสอเวยนทอางองทงสองฉบบ และซกซอมความเขาใจเกยวกบแนวทางปฏบตในการ
รบสานวนการสอบสวนจากพนกงานสอบสวน โดยใหถอปฏบตเสยใหม ดงน
สานวนรตวผกระทาความผดแตเรยกหรอจบตวยงไมได ตามมาตรา 141 หมายถง
สานวนทยงเรยกหรอจบตวยงไมได ไมมผตองหาปรากฏตอพนกงานสอบสวน ดงนน คดประเภทน
พนกงานสอบสวนผรบผดชอบจงเพยงทาความเหนควรสงฟองหรอควรสงไมฟองไปพรอมสานวน
ใหพนกงานอยการ เชนนพนกงานอยการรบสานวนได
แตสานวนรตวผกระทาความผดและผนนถกควบคมหรอขงหรอปลอยตวชวคราวหรอ
เชอวาคงไดตวมาเมอออกหมายเรยก ตามมาตรา 142 หมายถง สานวนทมตวผตองหาอยในอานาจ
ควบคม ขงหรอปลอยตวชวคราวของศาลหรอพนกงานสอบสวนสามารถไดตวมาเมอออก
หมายเรยก ดงนน เมอพนกงานสอบสวนผรบผดชอบมความเหนควรสงฟอง สานวนดงกลาวน ยอม
ตองมผตองหาปรากฏตอพนกงานสอบสวนและไดทาการสอบสวนผตองหาแลว กรณเชนน
พนกงานสอบสวนผรบผดชอบจะสงสานวนไดกตอเมอสงตวผตองหามาดวยหรอผตองหาถกขงอย
ในอานาจศาลทพนกงานอยการจะยนฟองได แมตอมาพนกงานสอบสวนผรบผดชอบจะไมสามารถ
สงตวผตองหาได โดยผตองหาหลบหนประกนหรอไมสามารถดาเนนการใหผตองหามาอยใน
อานาจศาลทพนกงานอยการจะฟองได เชน ถกคมขงอยในอานาจศาลอน กไมทาใหสานวนรตว
ผกระทาผดตามมาตรา 142 เปลยนไปเปนสานวนรตวผกระทาผดตามมาตรา 141 ตามทเขาใจกน
กรณสานวนรตวผกระทาความผด และพนกงานสอบสวนมความเหนควรสงฟองตาม
ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 142 วรรคสาม แลว พนกงานอยการจะรบสานวน
ไดตองเขาหลกเกณฑดงตอไปน
1. พนกงานสอบสวนตองสงตวผตองหามาพรอมสานวน ไมวาผตองหาซงไดรบการ
ปลอยชวคราวจะถกสอบสวนเกนกาหนดเวลาสามเดอนหรอหกเดอน ตามประมวลกฎหมาย
วธพจารณาความอาญา มาตรา 113 วรรคแรก แลวกตาม
2. หากผตองหาถกขงอยตองเปนกรณทผตองหาถกขงอยในอานาจศาลทพนกงาน
อยการรบสานวนไวจะยนฟองได
DPU
150
3. สานวนทผตองหาถกคมขงอยในคดอนทเรอนจาซงอยในเขตในอานาจศาลอนนน
มขอพจารณาเปน 3 กรณ คอ
3.1 ในคดอนในเรอนจาซงอยในอานาจศาลอนทมคาพพากษาถงทสดใหจาคกนน
ไดมการแกไขประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 47 บญญตใหเรอนจาหรอทณฑสถาน
เปนภมลาเนาของผทถกจาคก ทาใหศาลทมเขตอานาจเหนอเรอนจาทผถกจาคาตองโทษอยมอานาจ
ชาระคดได ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 22 (1) ซงทาใหพนกงานอยการ
ประจาศาลนนฟองคดได พนกงานสอบสวนผรบผดชอบ จงสามารถสงสานวนไปยงพนกงาน
อยการประจาศาลนนเพอฟองคดได แมวาจะอยคนละเขตทองทหรอคนละจงหวดกตาม
3.2 ในคดอนในเรอนจาซงอยในอานาจศาลอนทคดยงไมถงทสด ถาพนกงาน
สอบสวนไมสามารถดาเนนการใหผตองหามาอยในอานาจศาลทพนกงานอยการจะฟองได หรอ
นาผตองหามาสงพรอมสานวนได พนกงานอยการกรบสานวนไมไดเพราะขดกบบทบญญต
ในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 142 วรรคสาม จนกวาผตองหาถกโอนตว
หรอนาตวมาได
3.3 กรณผตองหาหลายคนกระทาผดรวมกน เปนคดเกยวพนกนและผตองหา
บางคนถกจาคกถงทสดตามคาพพากษาของศาลอน กบผตองหาบางคนถกคมขงในคดอนในอานาจ
ศาลอนซงคดยงไมถงทสด การรบสานวนของพนกงานอยการกตองอยในหลกเกณฑดงกลาว
ขางตน เพยงแตใหพนกงานสอบสวนผรบผดชอบแยกสานวนทาความเหนควรสงฟองผตองหา
ทถกจาคกตามคาพพากษาถงทสดสงไปยงพนกงานอยการทสามารถดาเนนคดได สวนผตองหา
ทถกคมขงในคดอนซงคดยงไมถงทสด และไมไดถกคมขงในเขตอานาจศาลทพนกงานอยการ
จะยนฟองได หากพนกงานสอบสวนทาความเหนควรสงฟองแลวสงสานวนมายงพนกงานอยการ
กรณนพนกงานอยการจะรบสานวนไวพจารณาไมได
จงเรยนมาเพอทราบและถอปฏบต
ขอแสดงความนบถอ
ดเรก สนทรเกต
(นายดเรก สนทรเกต)
รองอยการสงสด ปฏบตราชการแทน
อยการสงสด
DPU
151
ภาคผนวก ฑ
ระเบยบสานกงานอยการสงสดวาดวยการดาเนนคดอาญา
ของพนกงานอยการ พ.ศ. 2547
DPU
152
ระเบยบสานกงานอยการสงสด
วาดวยการดาเนนคดอาญาของพนกงานอยการ
พ.ศ. 2547
--------------------
โดยทเปนการสมควรปรบปรงระเบยบและหลกปฏบตราชการในการดาเนนคดอาญา
ของพนกงานอยการเสยใหมใหเหมาะสมกบบทบาทและภารกจของสานกงานอยการสงสด
ในการอานวยความยตธรรม การรกษาผลประโยชนของรฐและการคมครองสทธเสรภาพของ
ประชาชนใหมประสทธภาพยงขน
อาศยอานาจตามความในมาตรา 15 แหงพระราชบญญตพนกงานอยการ พ.ศ. 2498
อยการสงสดจงวางระเบยบไวดงน
ขอ 1 (ชอระเบยบ)
ระเบยบนเรยกวา ระเบยบสานกงานอยการสงสดวาดวยการดาเนนคดอาญาของ
พนกงานอยการ พ.ศ. 2547
ขอ 2 (วนใชบงคบ)
ระเบยบนใหใชบงคบตงแตวนท 27 กนยายน พ.ศ. 2547...
ฯลฯ
หมวดท 1
ขอความเบองตน
สวนท 1
บททวไป
ขอ 5 (ภารกจและบทบาทของพนกงานอยการ)
พนกงานอยการมอานาจหนาทในการอานวยความยตธรรม การรกษาผลประโยชนของ
รฐ และการคมครองสทธเสรภาพของประชาชน โดยจกตองกระทาดวยความรวดเรว เทาเทยมกนและ
เปนธรรม กบทงตองกระทาใหเปนทเชอถอศรทธาแกประชาชน
พนกงานอยการเปนทนายแผนดน และเปนตวแทนของแผนดนในการตรวจสอบและ
คนหาความจรงในคดอาญา การควบคมการดาเนนคดอาญาของรฐเพอรกษาความสงบเรยบรอยของ
ประชาชนและเพอประโยชนสวนรวม
ในการปฏบตตอผตองหาและจาเลย ใหพนกงานอยการคานงถงศกดศรความเปนมนษย
ตลอดจนสทธและเสรภาพของบคคลดงกลาวตามรฐธรรมนญและกฎหมายอนดวย สวนบคคล
DPU
153
ซงเปนผเสยหายและพยาน พนกงานอยการพงใหความคมครองและการปฏบตทเหมาะสมตามท
กฎหมายบญญตไว
ขอ 6 (หลกการดาเนนคดอาญาของพนกงานอยการ)
พนกงานอยการมอสระในการดาเนนคดอาญาภายในขอบเขตอานาจหนาทตาม
กฎหมาย ระเบยบและคาสงของสานกงานอยการสงสด
การมอบหมายใหดาเนนคด การควบคมและการตรวจสอบ รวมทงการเปลยนตว
ผดาเนนคด เปนอานาจของผบงคบบญชา
ผบงคบบญชาอาจกาหนดการแบงภาระหนาท และหรอมอบหมายงานใหพนกงาน
อยการในบงคบบญชาคนใดคนหนงปฏบตงาน หรอชวยกลนกรองงานเปนการทวไปหรอเปนการ
เฉพาะเรองกได
ผบงคบบญชาอาจเรยกสานวนคดใดคดหนงทอยในเขตอานาจมาตรวจสอบพจารณา
และหรอดาเนนคดเสยเอง หรอจะมอบหมายใหพนกงานอยการคนใดดาเนนคดแทนกได และ
ในกรณทเหนควรกลบความเหนหรอกลบคาสงเดม ใหเสนอตามลาดบชนจนถงอธบดเพอพจารณา
คาสง เวนแตความเหนหรอคาสงเดมนนเปนของอธบด ใหเสนออยการสงสดหรอรองอยการสงสด
ผไดรบมอบหมายเพอพจารณาสง
ขอ 7 (การอดชองวางของระเบยบและการหารอ)
ในกรณทระเบยบนไมไดกลาวถงไว ใหพนกงานอยการใชดลพนจพจารณาปฏบตไป
ตามทเหนสมควร โดยไมใหเสยหายแกราชการ
หากจาเปนจะตองหารอในปญหาหรอขอขดของอนเกดจากการปฏบตตามระเบยบน
ใหหารอไปยงอยการสงสด โดยเสนอผานผบงคบบญชาตามลาดบชน
ขอ 8 (หนาทเรงรดคด)
พนกงานอยการตองดาเนนคดทกคดให เสรจสนไปโดยรวดเรว โดยเฉพาะคด
ทผตองหาหรอจาเลยถกคมขงอยใหดาเนนคดโดยเรวเปนพเศษ...
ฯลฯ
สวนท 3
แนวทางปฏบตในการรบสานวนการสอบสวน
จากพนกงานสอบสวน
ขอ 13 (การรบสานวนรตวผกระทาความผด แตเรยกหรอจบตวยงไมได)
สานวนรตวผกระทาความผดแตเรยกหรอจบตวไมไดตามประมวลกฎหมายวธพจารณา
ความอาญา มาตรา 141 นน หมายถงสานวนทยงเรยกหรอจบตวผตองหายงไมไดและไมมตว
DPU
154
ผตองหาปรากฏตอพนกงานสอบสวน เมอพนกงานสอบสวนผรบผดชอบมความเหนควรสงฟอง
หรอควรสงไมฟองแลว ใหพนกงานอยการรบสานวนดงกลาวไวพจารณาได โดยพนกงานสอบสวน
ไมตองสงตวผตองหาพรอมสานวน
ขอ 14 (การรบสานวนรตวผกระทาความผดและผนนถกควบคมหรอขงอยหรอปลอยตว
ชวคราวหรอเชอวาคงไดตวมาเมอออกหมายเรยก)
สานวนรตวผกระทาความผด และผนนถกควบคมหรอขงอยหรอปลอยตวชวคราว หรอ
เชอวาคงไดตวมาเมอออกหมายเรยกตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 142
หมายถง สานวนทมตวผตองหาอยในอานาจควบคม ขง หรอปลอยตวชวคราวของศาลหรอพนกงาน
สอบสวน หรอพนกงานสอบสวนสามารถไดตวมาเมออกหมายเรยก
สานวนดงกลาวในวรรคกอน หากพนกงานสอบสวนผรบผดชอบมความเหนควรสง
ฟอง ยอมตองมตวผตองหาปรากฏตอพนกงานสอบสวนและไดทาการสอบสวนผตองหาแลว
พนกงานอยการจะรบสานวนดงกลาวไวพจารณาไดกตอเมอพนกงานสอบสวนผรบผดชอบสงตว
ผตองหามาพรอมสานวน หรอผตองหาถกขงอยในอานาจศาลทพนกงานอยการจะยนฟองได
ถาพนกงานสอบสวนผรบผดชอบไมสามารถสงตวผตองหาได โดยผตองหาหลบหนประกน
หรอไมสามารถดาเนนการใหผตองหามาอย ในอานาจศาลทพนกงานอยการจะยนฟองได
กรณเชนนไมทาใหสานวนดงกลาวเปลยนเปนสานวนรตวผกระทาความผดแตเรยกหรอจบตว
ผตองหาไมได ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 141 พนกงานอยการจะรบ
สานวนดงกลาวไวพจารณาไมได
พนกงานอยการจะรบสานวนการสอบสวนดงกลาวไวในวรรคหนง ซงพนกงาน
สอบสวนผรบผดชอบมความเหนควรสงฟองไวพจารณาไดตองเขาหลกเกณฑดงตอไปน
(1) พนกงานสอบสวนตองสงตวผตองหามาพรอมสานวน แมวาผตองหาซงไดรบการ
ปลอยชวคราวจะถกสอบสวนเกนกาหนดเวลาสามเดอนหรอหกเดอน ตามประมวลกฎหมายวธ
พจารณาความอาญา มาตรา 113 วรรคแรก แลวกตาม
(2) หากผตองหาขงอยตองเปนกรณทผตองหาถกขงอยในอานาจศาลทพนกงานอยการ
ผรบสานวนไวจะยนฟองได
(3) ถาผตองหาถกคมขงอยในคดอนทเรอนจาซงอยในเขตอานาจศาลอนนนใหนา
ความในขอ 99 มาใชบงคบ
สวนท 4
การควบคมตรวจสอบทวไปและการปฏบตตอสานวน
DPU
155
ขอ 15 (การควบคมการดาเนนคดสาคญ)
ในคดอาญาทมความสาคญ เชน โดยฐานความผด โดยฐานะของผตองหา จาเลยหรอ
ผเสยหายหรอคดทอยในความสนใจของประชาชนทวไป ใหหวหนาพกงานอยการพจารณาเขารวม
ดาเนนคดหรอควบคมการดาเนนคดโดยใกลชด และใหรายงานผลการดาเนนคดดงกลาว
ใหสานกงานอยการสงสดทราบเปนกรณพเศษโดยผานอธบด
เมอไดรบสานวนการสอบสวนคดดงกลาวในวรรคหนงแลว ใหหวหนาพนกงานอยการ
รบรายงานใหอธบดทราบ และเมออธบดทราบแลว ไมวาจะโดยการรายงานดงกลาวหรอไมกตาม
หากเหนสมควรจะเขาดาเนนคดหรอรวมดาเนนคดกได แลวใหรายงานสานกงานอยการสงสดเพอ
ทราบ
ขอ 16 (การรายงานสนวนคาง)
สานวนคดอาญาดงตอไปนใหถอวาเปนสานวนทคางระหวางการจดการ คอ
(1) สานวนทยงมไดสง
(2) สานวนทอยระหวางการสอบสวนเพมเตม หรอใหสงพยานมาเพอซกถาม
(3) สานวนปรากฏผตองหาทสงตวมาซงมคาสงฟองและรอสงตวมาฟองหรอ
ถาผตองหาหลบหนและยงมไดจดการใหไดตวมา
(4) สานวนทพนกงานอยการสงไมฟองผตองหา และอยในระหวางการ
พจารณาของผบญชาการตารวจแหงชาตหรอผวาราชการจงหวด หรอผมอานาจหนาทตามกฎหมาย
อนแลวแตกรณ รวมตลอดถงสานวนทผบญชาการตารวจแหงชาตหรอผวาราชการจงหวดหรอ
ผมอานาจหนาทตามกฎหมายอนแยงใหฟอง และอยระหวางการพจารณาของอยการสงสดดวย
(5) สานวนทอยระหวางขออนญาตฟอง
สานวนปรากฏผตองหาทไมไดสงตวมา ซงพนกงานอยการสงฟองผตองหาและแจง
ใหพนกงานสอบสวนนาตวผตองหามาสงเพอยนฟองนน มใหถอเปนสานวนคาง
หวหนาพนกงานอยการตองสงรายงานสานวนคางประจาเดอน ตามแบบและวธการท
สานกงานอยการสงสดกาหนด โดยผานผบงคบบญชาตามลาดบชน ไปยงสานกงานอยการสงสด
ภายในวนทาการทหาของเดอนถดไป...
ฯลฯ
หมวดท 2
การคมครองสทธเสรภาพและเสรภาพของประชาชน
สวนท 1
การปลอยชวคราว
DPU
156
ขอ 32 (หลกในการจากดสทธเสรและเสรภาพของบคคล)
การกระทาของรฐทเปนการจากดสทธและเสรภาพขนพนฐานของบคคลโดยเฉพาะอยางยง
การเอาตวบคคลไวในอานาจรฐ จะกระทาไดตอเมอกรณมความจาเปนทไมอาจหลกเลยงได เทานน
เหตนการคมขงผตองหาหรอจาเลย ตามปกตจกตองพจารณาวาเปนกรณทนาเชอวาผตองหา
หรอจาเลยจะหลบหน หรอจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐานหรอไมดวย ฉะนน หากกรณคดมหลกฐาน
ตามสมควรวา การกระทาของผตองหาหรอจาเลยเปนความผดรายแรง หรอเปนทนาเชอวาผตองหา
หรอจาเลยจะหลบหนหรอจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน หรอกรณคดมหลกฐานตามสมควรวา
การกระทาของผตองหาหรอจาเลยเปนความผด และมเหตอนทจาเปนและสมควรกจะเปนกรณทตอง
นาเหตดงกลาวมาพจารณาวาจาเปนตองคมขงผตองหาหรอจาเลยเพอดาเนนคดตอไปดวยหรอไม
เชนกน
ในการพจารณาคารองขอปลอยชวคราวผตองหา พนกงานอยการตองพจารณาถงความ
จาเปนในการทจะเอาตวบคคลนนไวในอานาจรฐ ตามนยดงกลาวมาแลวในวรรคหนง โดยพจารณา
ชงนาหนกระหวางประโยชนของรฐในการรกษาความสงบเรยบรอยกบสทธและเสรภาพขน
พนฐานของบคคลซงขดแยงกน หากเหนวาสทธและเสรภาพของบคคลจะถกระทบเกนความจาเปน
หรอเกนสมควร โดยเฉพาะอยางยงเมอเหนวาไมมพฤตการณทนาเชอวาผตองหาจะหลบหนหรอ
จะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน หรอไมมเหตอนทจาเปนและสมควรแลว พนกงานอยการ
ตองปลอยตวบคคลหรออนญาตใหปลอยชวคราวตามคารองขอเสมอ
ขอ 33 (การพจารณาและสงคารองขอปลอยชวคราว)
ในการพจารณาคารองขอปลอยชวคราวผตองหา พนกงานอยการตองพจารณา
โดยไมชกชาหวหนาพนกงานอยการเปนผสงอนญาตหรอไมอนญาตใหปลอยชวคราว โดยจะตอง
บนทกเหตผลในการสงไวใหชดเจน ในกรณสงไมอนญาตใหปลอยชวคราว พนกงานอยการตองแจง
ผลการพจารณาพรอมดวยเหตผลใหผรองขอปลอยชวคราวทราบโดยเรวความผดลหโทษหรอ
ความผดทมอตราโทษไมสงกวาความผดลหโทษ หรอความผดอนทกฎหมายไมไดใหอานาจ
ควบคมผตองหา พนกงานอยการจะสงควบคมผตองหาไมได ในกรณเชนนใหผตองหาลงลายมอชอ
รบทราบวนและเวลานดเพอมาพบพนกงานอยการตามกาหนด หากไมลงลายมอชอใหบนทกไว
เปนหลกฐานในการอนญาตใหปลอยชวคราว ในคดทมอตราโทษจาคกอยางสงเกนสามป ขนไป
พนกงานอยการพงตระหนกวา กฎหมายมไดบญญตใหตองมหลกประกนดวยเสมอไป
ในการปลอยชวคราวโดยมประกน ตองทาสญญาประกนตามแบบทสานกงานอยการ
สงสดกาหนด ในการกาหนดจานวนเงนในสญญาประกนหรอเรยกหลกประกน พนกงานอยการ
DPU
157
จะกาหนดจานวนเงนหรอเรยกหลกประกนจนเกนควรแกกรณมไดหลกทรพยตามมาตรา 114
แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา หมายความถง หลกทรพยทกชนด เชน ทดน อาคาร
สงปลกสราง พนธบตร สลากออมสน ตวแลกเงนทธนาคารเปนผจายและผจายไดรบรองตลอดไป
ตวสญญาใชเงนทธนาคารเปนผออกตว เชคทธนาคารเปนผสงจายหรอรบรอง หนงสอรบรอง
ของธนาคารหรอหนงสอรบรองของบรษทประกนภยทรบรองวาจะชาระเงนตามจานวนทระบ
ในสญญาประกนแทนผประกนในกรณผดสญญาประกน เปนตนการฝาก การจาย การถอนหรอ
คนเงนสด ซงเปนหลกประกนใหเปนไปตามระเบยบกระทรวงการคลงวาดวยการนน สวนหนงสอ
สาคญอยางอน เอกสารสทธตามกฎหมาย ทดน หรอเอกสารหลกทรพยอน ใหเกบรกษาไวใน
ตนรภย หากไมมตนรภยใหเกบรกษาไวในสถานทเหนสมควร
ขอ 34 (การประกนดวยบคคลโดยไมมหลกประกน)
การพจารณาคารองขอปลอยชวคราวโดยไมมหลกประกน ใหพจารณาความนาเชอถอ
ของผรองจากอาชพ สถานภาพ ชอเสยงทางสงคมหรอคณสมบตอน ๆ ของผรอง ผตองหามสทธ
รองขอใหปลอยชวคราวโดยไมมหลกประกนไดดวย
ขอ 35 (กรณหนวยงานของรฐขอปลอยชวคราว)
ในกรณเจาหนาทของหนวยงานของรฐตกเปนผตองหาในคดอาญาเนองมาจาก
การปฏบตงานตามหนาท หากหนวยงานของรฐหรอผรบมอบอานาจ รองขอใหปลอยชวคราว
ดวยบคคล แทนการนาเงนสดหรอหลกทรพยมาวางประกน ใหหวหนาพนกงานอยการพจารณา
ใหความรวมมอ
ขอ 36 (การใชหลกประกนเดมในการปลอยชวคราว)
ในจงหวดอนนอกเขตกรงเทพมหานคร หากมการปลอยชวคราวผตองหาในชนสอบสวน
โดยมการวางเงนสดหรอหลกทรพยอนเปนประกนตอพนกงานสอบสวนและยงไมไดรบหลกประกนคน
แลวตอมาผตองหาหรอผมประโยชนเกยวของรองขอปลอยชวคราวตอพนกงานอยการ โดยขอให
ถอเอาทรพยสนดงกลาวเปนหลกประกน เมอเหนเปนการสมควร หวหนาพนกงานอยการอาจสง
อนญาตใหปลอยชวคราวโดยถอวาทรพยสนนนเปนหลกประกนในชนพนกงานอยการได เมอม
คาสงอนญาตใหปลอยชวคราวแลว ใหหวหนาพนกงานอยการจดการใหไดหลกประกนดงกลาว
มาโดยเรว
ขอ 37 (การปลอยชวคราวชนศาล)
ในกรณทศาลสอบถามพนกงานอยการวาจะคดคานการขอปลอยชวคราวผตองหา
หรอจาเลยหรอไมประการใด ใหพนกงานอยการพจารณาแถลงตามหลกการในขอ 32 หากเหน
เปนการสมควร พนกงานอยการจะบรรยายในคาฟองวา จะคดคานการขอปลอยชวคราวจาเลย
DPU
158
หรอไม โดยพจารณาขอเทจจรงตามหลกการในขอ 32 กได ในกรณทเดกหรอเยาวชนถกฟอง
ในความผดทมอตราโทษจาคกอยางสงเกนสบป ใหพนกงานอยการบรรยายในคาฟองดวยวา
จะคดคานการขอปลอยชวคราวจาเลยในระหวางการพจารณาหรอไมประการใด ในกรณทคดคาน
ใหระบเหตแหงการคดคานไวดวย ทงน ใหคานงผลเสยหายแกรปคด การคมครองสทธและสวสดภาพ
ของเดกหรอเยาวชนทถกฟองดวยเสมอ
ขอ 38 (การอทธรณคดคานคาสงไมอนญาตใหปลอยชวคราว)
การอทธรณคดคานคาสงไมอนญาตใหปลอยชวคราวของหวหนาพนกงานอยการ
ใหอทธรณไปยงอธบดการยนอทธรณคดคานคาสงไมอนญาตใหปลอยชวคราว จะยนตอหวหนา
พนกงานอยการ หรอยนโดยตรงตออธบดกได ใหหวหนาพนกงานอยการรบสงคาอทธรณทไดรบ
ไปยงอธบดเพอพจารณาสงโดยเรว และใหนาความในขอ 33 วรรคหนงและวรรคสองมาใชบงคบ
โดยอนโลม คาสงของอธบดใหเปนทสด
ขอ 39 (การพจารณาสานวนคดอาญาทมการปลอยชวคราวครบกาหนด 6 เดอน)
สานวนคดอาญาทมการปลอยชวคราวโดยพนกงานสอบสวนหรอพนกงานอยการ
โดยมประกน หรอมประกนและหลกประกน หากสานวนคดดงกลาวใกลครบกาหนด 6 เดอน
ใหพนกงานอยการพจารณายนคารองตอศาลขอใหขงผตองหาตอไปตามมาตรา 113 แหงประมวล
กฎหมายวธพจารณาความอาญา เฉพาะแตในกรณทคดมหลกฐานตามสมควรวาการกระทาของ
ผตองหาเปนความผดอาญารายแรง หรอมหลกฐานตามสมควรวาการกระทาของผตองหา
เปนความผด และมเหตอนควรเชอวาผตองหาจะหลบหน หรอจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน
หรอกอเหตอนตรายประการอนตามนยมาตรา 66 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา
และรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 มาตรา 237 เทานน แตถาพนกงานอยการจะไม
ยนคารองตอศาลขอใหขงผตองหา กใหขอความเหนชอบจากอธบด
ขอ 40 (การพจารณากรณผดสญญาประกน)
ในกรณผดสญญาประกน ถาเหนสมควรหวหนาพนกงานอยการจะลดหรองดคาปรบ
กได แลวรายงานตามลาดบชนถงอธบดการลดคาปรบดงกลาวในวรรคกอน ควรปรบไมนอยกวา
รอยละสบของจานวนตามสญญาบวกดวยคาใชจายในกรณทอาจมการดาเนนคด
สวนท 2
การดาเนนการเพอคมครองสทธและเสรภาพ
ขอ 41 (หลกการคมครองสทธและเสรภาพ)
DPU
159
อนสนธหลกการในการจากดสทธและเสรภาพของบคคลตามนยขอ 32 พนกงานอยการ
มหนาทคมครองสทธเสรภาพของประชาชน
เมอความปรากฏตอพนกงานอยการเองหรอจากการรองขอวาบคคลใดถกเอาตวไว
ในอานาจรฐโดยมชอบ หรอโดยผนนไมจาตองยอม พนกงานอยการตองรบดาเนนการเพอคมครอง
สทธและเสรภาพของประชาชน
ขอ 42 (วธปฏบตเบองตน)
เมอมกรณทจะตองคมครองสทธและเสรภาพของบคคลตามขอ 41 กลาวคอ เมอปรากฏ
วาไมจาเปนตองขงผตองหาหรอจาเลยไวระหวางสอบสวนตามนยมาตรา 72 (2) แหงประมวลกฎหมาย
วธพจารณาความอาญา หรอบคคลใดตองถกควบคม ขง หรอจาคกโดยผดกฎหมาย หรอถกจาคก
ผดจากคาพพากษาของศาล หรอบคคลใดถกควบคม หรอขงโดยบคคลอนโดยไมมอานาจโดยชอบ
ดวยกฎหมายตามนยมาตรา 90 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ทงน ไมวากรณ
จะเกดขนกอนหรอหลงจากทพนกงานอยการไดรบสานวนการสอบสวนหรอไดมการสอบสวน
เรองนนหรอไม ใหหวหนาพนกงานอยการสงจายเรองใหพนกงานอยการ คนใดคนหนงดาเนนการ
โดยไมชกชา และจดลงสารบบคดเปนคดประเภทคมครองสทธและเสรภาพ
ขอ 43 (การตรวจสอบขอเทจจรง)
เพอใหไดมาซงขอเทจจรงประกอบการพจารณาดาเนนการคมครองสทธและเสรภาพตอไป
ใหพนกงานอยการดาเนนการตรวจสอบโดย
(1) แจงใหบคคลทเหนวามสวนเกยวของมาพบพนกงานอยการแลวสอบปากคาไว
(2) ถาจาเปนใหออกหมายเรยกบคคลทเหนวามสวนเกยวของมาใหถอยคาตอพนกงาน
อยการ ตามความในมาตรา 13 และมาตรา 14 แหงพระราชบญญตพนกงานอยการ พ.ศ. 2498
(3) ดาเนนการอนใดตามทเหนสมควร
การบนทกคาใหการหรอบนทกอนใดตามความในขอน ใหปฏบตตามประมวลกฎหมาย
วธพจารณาความอาญา มาตรา 9 มาตรา 11 มาตรา 12 และมาตรา 13 โดยอนโลม
บคคลผถกคมขงหรอบคคลอนใดเพอประโยชนของผถกคมขง มสทธยนคารองขอ
ตามหมวดน
ขอ 44 (อานาจหนาทในการพจารณาและสงสานวน)
เมอพนกงานอยการไดตรวจสอบขอเทจจรงจนสนกระแสความแลว ใหพจารณา
ทาความเหนเสนอหวหนาพนกงานอยการ เพอสงยนคารองหรอสงยตเรองแลวแตกรณ
DPU
160
ขอ 45 (การดาเนนการตามมาตรา 72(2))
เมอพนกงานอยการเหนวา เปนกรณจะตองดาเนนการคมครองสทธและเสรภาพตาม
มาตรา 72(2) แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา เพราะไมมความจาเปนตองขงบคคล
ไวระหวางสอบสวน ใหพนกงานอยการยนคารองขอใหศาลออกหมายปลอยผตองหาไปทนท
กรณทไมมความจาเปนตองขงบคคลไวระหวางสอบสวน เชน ไมมพฤตการณวาจะ
หลบหนและจะไปยงเหยงกบพยานหลกฐาน อกทงไมมพฤตการณวาจะกออนตรายโดยไปกระทา
ความผดซา
ขอ 46 (การดาเนนการคมครองบคคลผถกคมขงโดยมชอบดวยกฎหมาย)
เมอพนกงานอยการเหนวา เปนกรณจะตองดาเนนการคมครองสทธและเสรภาพ
ตามมาตรา 90 แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย
พ.ศ. 2540 มาตรา 240 เพราะบคคลตองถกคมขงโดยผดกฎหมาย หรอถกจาคกผดจากคาพพากษา หรอ
บคคลถกคมขงโดยบคคลอนโดยไมมอานาจโดยชอบดวยกฎหมาย ใหพนกงานอยการยนคารองตอศาล
ขอใหปลอย...
ฯลฯ
หมวดท 4
การฟองและการดาเนนคดชนศาล
สวนท 2
การดาเนนคดกบผตองหาทถกคมขงในคดอนทเรอนจา
ซงอยในเขตอานาจศาลอน
ขอ 99 (สานวนทผตองหาถกคมขงอยในคดอนทเรอนจาซงอยในเขตอานาจศาลอน)
สานวนการสอบสวนทผตองหาถกคมขงอยในคดอน ทเรอนจาซงอยในเขตอานาจศาล
อน หากคดอนนนศาลไดมคาพพากษาถงทสดใหจาคก ใหพนกงานอยการประจาศาลทมเขตอานาจ
เหนอเรอนจาทผตองหาตองโทษจาคกอยนน เปนผรบสานวนการสอบสวนจากพนกงานสอบสวน
เพอดาเนนคดตอไป แตถาศาลในคดอนนนยงมไดมคาพพากษาถงทสด พนกงานอยการจะรบ
สานวนกรสอบสวนไวไมได จนกวาพนกงานสอบสวนจะดาเนนการใหผตองหามาอยในเขตอานาจ
ศาลทพนกงานอยการจะฟองคดได หรอนาผตองหามาสงพรอมสานวนการสอบสวน
กรณตามวรรคหนง หากเปนคดทมผตองหาหลายคนกระทาผดรวมกน และผตองหา
บางคนตองโทษจาคกคดถงทสดตามคาพพากษาของศาลอน กบผตองหาบางคนถกคมขงในคดอน
ในเขตอานาจศาลอนซงคดยงไมถงทสด พนกงานอยการจะตองใหพนกงานสอบสวนแยกสานวน
การสอบสวนของผตองหาทถกจาคกตามคาพพากษาถงทสด และผตองหาทถกคมขงในคดอนซง
DPU
161
คดยงไมถงทสด สงไปยงพนกงานอยการทมอานาจดาเนนคด ตามหลกเกณฑและวธการดงกลาวใน
วรรคกอน แลวแตกรณ...
ฯลฯ
ประกาศ ณ วนท 8 กนยายน พ.ศ. 2547
(ลงชอ) เรวต ฉาเฉลม
(นายเรวต ฉาเฉลม)
อยการสงสด
DPU
162
ภาคผนวก ฒ
คาสง ศาลปกครองสงสด ท ๕๕๐/๒๕๕๐
DPU
163
คารองท ๒๑๗/๒๕๕๐
คาสงท ๕๕๐/๒๕๕๐
ในพระปรมาภไธยพระมหากษตรย
ศาลปกครองสงสด
วนท ๒๗ เดอน สงหาคม พทธศกราช ๒๕๕๐
เรอง คดพพาทเกยวกบการทเจาหนาทของรฐละเลยตอหนาทตามทกฎหมายกาหนดใหตองปฏบต
หรอปฏบตหนาทดงกลาวลาชาเกนสมควร (คารองอทธรณคาสงไมรบคาฟองไวพจารณา)
ผฟองคดท ๒ ยนคารองอทธรณคาสงในคดหมายเลขดาท ๔๙/๒๕๕๐ หมายเลขแดงท
๗๖/๒๕๕๐ ของศาลปกครองชนตน (ศาลปกครองนครราชสมา)
คดนผฟองคดทงสามฟองวา เมอประมาณเดอนมถนายน พ.ศ. ๒๕๔๔ ผฟองคด
ท ๑ ผฟองคดท ๒ และผฟองคดท ๓ ถกจบกมและถกควบคมตวทสถานตารวจภธรอาเภออมพวา
จงหวดสมทรสาคร ในความผดฐานรวมกนปลนทรพย ในขณะทผฟองคดทงสามถกควบคมตวอยนน
ไดมพนกงานสอบสวนสถานตารวจภธรตาบลแหลมฉบง จงหวดชลบร มาทาการสอบสวน
ผฟองคดทงสาม ซงในชนสอบสวนผฟองคดทงสามกใหการรบสารภาพในความผดดงกลาว
แตพนกงานสอบสวนสถานตารวจภธรตาบลแหลมฉบงไมสงสานวนการสอบสวนไปใหพนกงาน
ระหวาง
คาสง
ผฟองคด
ผถกฟองคด
พนกงานอยการจงหวดพทยา ท ๑
ผกากบการสถานตารวจภธรตาบลแหลมฉบง ท ๒
พนกงานสอบสวนสถานตารวจภธรตาบลแหลมฉบง ท ๓
นายกระตาย ศรวเชยร ท ๑
นายเวนช ชมแวงวาป ท ๒
นายสงหทอง แพงจกร ท ๓
(ต. ๒๑) DPU
164
อยการจงหวดพทยาเพอดาเนนการฟองตอศาล ทาใหผฟองคดทงสามถกอายดตวไวและถกคมขง
ทเรอนจากลางนครราชสมาจนถงปจจบนเปนระยะเวลา ๕ ป ๗ เดอน ตอมาในระหวางป พ.ศ. ๒๕๔๙
ผฟองคดไดมหนงสอสอบถามความคบหนาไปยงผกากบการสถานตารวจภธรตาบลแหลมฉบง
และผบงคบการตารวจภธรจงหวดชลบร ซงผบงคบการตารวจภธรจงหวดชลบรไดมหนงสอแจงให
ผฟองคดทราบวา คดนพนกงานสอบสวนสถานตารวจภธรตาบลแหลมฉบงไดสงสานวนการสอบสวนไปให
พนกงานอยการจงหวดพทยาแลว ตงแตป พ.ศ. ๒๕๔๔ ผฟองคดทงสามจงไดมหนงสอถงสานกงานอยการ
สงสดและสานกงานอยการจงหวดพทยาเพอขอใหดาเนนคดไปตามอานาจหนาททกฎหมายกาหนดให
ตองปฏบต แตกไมไดรบแจงวา ไดสงฟองคดนตอศาลยตธรรมแลวหรอไม ทาใหผฟองคดทงสาม
ไมไดรบสทธในการพระราชทานอภยโทษและเสยสทธทควรไดรบจากทางเรอนจา จงนาคดมาฟอง
ตอศาลปกครอง
ขอใหศาลมคาพพากษาหรอคาสง ดงน
๑. ใหผถกฟองคดทงสามปฏบตหนาทภายในเวลาทกฎหมายกาหนด
๒. ใหโอนคดปลนทรพยทอายดตวไวในป พ.ศ. ๒๕๔๔ ไปใหพนกงานอยการจงหวด
นครราชสมายนฟองคดตอศาลจงหวดนครราชสมา หรอใหนาตวผฟองคดไปฟองทศาลจงหวด
พทยา
๓. ใหผถกฟองคดแจงผลการดาเนนคดตามกฎหมายใหผฟองคดทราบภายในเวลา
ทศาลกาหนด
ศาลปกครองชนตนพจารณาแลวเหนวา คดนผฟองคดทงสามฟองวา เมอประมาณ
เดอนมถนายน พ.ศ. ๒๕๔๔ ผฟองคดทงสามไดกระทาความผดฐานรวมกนปลนทรพยถกจบกม
และถกควบคมตวทสถานตารวจภธรอาเภออมพวา จงหวดสมทรสาครโดยพนกงานสอบสวนสถาน
ตารวจภธรตาบลแหลมฉบงไดทาการสอบสวนผฟองคดทงสามแลว และไดสงสานวนการสอบสวน
ไปใหพนกงานอยการจงหวดพทยาตงแตป พ.ศ. ๒๕๔๔ แตจนบดนยงมไดรบทราบการสงฟองคด
ของผฟองคดทงสามตอศาลยตธรรม เปนเหตใหผฟองคดทงสามไมไดรบความเปนธรรมในการ
พจารณาอภยโทษหรอเสยสทธทควรจะไดรบจากทางเรอนจา กรณพพาทคดนจงเปนเรองเกยวกบ
การดาเนนการทางกระบวนการยตธรรมทางอาญา ตองปฏบตตามประมวลกฎหมายวธพจารณา
ความอาญาทอยในอานาจพจารณาพพากษาของศาลยตธรรม มใชการใชอานาจทางปกครองหรอการ
ดาเนนกจการทางปกครองทศาลปกครองจะรบไวพจารณาพพาทหรอมคาสงได ตามมาตรา ๙ วรรคหนง
แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ ศาลปกครองชนตน
จงมคาสงไมรบคาฟองไวพจารณาและใหจาหนายคดออกจากสารบบความ
DPU
165
ผฟองคดท ๒ ยนคารองอทธรณคาสงของศาลปกครองชนตนทไมรบคาฟองไว
พจารณา ความวา ผถกฟองคดทงสามเปนเจาหนาทของรฐมหนาทตามกฎหมาย แตละเลยเพกเฉย
ตอหนาทตามทกฎหมายกาหนดใหตองปฏบตหรอปฏบตหนาทดงกลาวลาชาเกนสมควร ผฟองคด
มไดฟองเพอขอใหมผลในทางอาญาของศาลยตธรรมแตอยางใด เพยงแตตองการใหศาลปกครอง
มคาสงใหผถกฟองคดทงสามปฏบตหนาทตามกฎหมายกาหนด คดจงอยในอานาจพจารณา
พพากษาของศาลปกครอง ขอใหศาลปกครองสงสดมคาสงรบคาฟองไวพจารณา
ศาลปกครองสงสดพเคราะหแลวเหนวา แมตามคารองอทธรณคาสงผฟองคดท ๒
จะกลาวอางวาผถกฟองคดทงสามซงเปนเจาหนาทของรฐไมดาเนนการฟองผฟองคดทงสาม
เปนคดอาญาตอศาลยตธรรม จงเปนการละเลยตอหนาทตามทกฎหมายกาหนดใหตองปฏบต
หรอปฏบตหนาทดงกลาวลาชาเกนสมควร แตการสอบสวนคดอาญาเปนขนตอนดาเนนการ
เพอนาไปสการลงโทษผกระทาความผดทางอาญาทประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา
กาหนดใหอานาจไวเปนการเฉพาะโดยตรง การทพนกงานสอบสวนจะดาเนนการสอบสวน
หรอพนกงานอยการจะพจารณาสงฟองหรอไมอยางใดหรอใชเวลาดาเนนการเพยงใดนน ยอมเปน
อานาจของพนกงานสอบสวนและพนกงานอยการทจะใชดลพนจภายใตหลกเกณฑของกฎหมาย
และระเบยบทเกยวของ อนเปนการใชอานาจตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา คดน
จงเปนคดพพาทเกยวกบการใชอานาจในกระบวนการยตธรรมทางอาญา ซงอยในอานาจพจารณา
ของศาลยตธรรม คดจงไมอยในอานาจของศาลปกครองทจะพจารณาพพากษาตามมาตรา ๙
วรรคหนง (๒) แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒
ทศาลปกครองชนตนมคาสงไมรบคาฟองไวพจารณาและใหจาหนายคดออกจากสารบบความนน
ชอบแลว ศาลปกครองสงสดเหนพองดวย
จงมคาสงยนตามคาสงของศาลปกครองชนตน
นายจรญ อนทจาร ตลาการเจาของสานวน
ตลาการศาลปกครองสงสด
นายดาร วฒนสงหะ
ตลาการหวหนาคณะศาลปกครองสงสด
นายปรชา ชวลตธารง
ตลาการศาลปกครองสงสด
DPU
166
นายวชย ชนชมพนท
ตลาการศาลปกครองสงสด
นายวรพจน วศรตพชญ
ตลาการศาลปกครองสงสด
วนทอาน ๕ ตลาคม ๒๕๕๐
ศศภทร : ผพมพ
ภคพล : ผตรวจ
DPU
167
ภาคผนวก ณ
คาสง ศาลปกครองสงสด ท ๔๑๘/๒๕๕๑
DPU
168
คารองท ๘๑๕/๒๕๕๐
คาสงท ๔๑๘/๒๕๕๑
ในพระปรมาภไธยพระมหากษตรย
ศาลปกครองสงสด
วนท ๒ เดอน กรกฎาคม พทธศกราช ๒๕๕๑
เรอง คดพพาทเกยวกบการทเจาหนาทของรฐละเลยตอหนาทตามทกฎหมายกาหนดใหตอง
ปฏบตหรอปฏบตหนาทดงกลาวลาชาเกนสมควร (คารองอทธรณคาสงไมรบคาฟอง
ไวพจารณา)
ผฟองคดยนคารองอทธรณคาสง ในคดหมายเลขดาท ๒๕๐/๒๕๕๐ หมายเลขแดงท
๓๐๖/๒๕๕๐ ของศาลปกครองชนตน (ศาลปกครองนครราชสมา)
คดนผฟองคดฟองวา เมอป พ.ศ. ๒๕๓๖ ผฟองคดถกเจาหนาทตารวจ สถานตารวจ
นครบาลพญาไทจบกมในขอหาฆาผอนและไดมการดาเนนคดกบผฟองคดจนคดถงทสดแลว
เปนคดหมายเลขแดงท ๖๗๖๘/๒๕๓๘ โดยศาลพพากษาจาคกผฟองคดตลอดชวต ตอมาผฟองคด
ไดรบพระราชทานอภยโทษปจจบนเหลอโทษจาคก ๑ ป ๘ เดอน ในระหวางทผฟองคดถกคมขง
อยทเรอนจาพเศษกรงเทพมหานคร เรอนจากลางคลองเปรม และเรอนจากลางบางขวางในคด
ดงกลาวขางตน ผถกฟองคดทงหาไดมหนงสอขออายดตวผฟองคดตอผบญชาการเรอนจาดงกลาว
ระหวาง
ผฟองคด
ผถกฟองคด
ผกากบการสถานตารวจนครบาลยานนาวา ท ๑
ผกากบการสถานตารวจนครบาลบางเขน ท ๒
ผกากบการสถานตารวจนครบาลหวยขวาง ท ๓
ผกากบการสถานตารวจภธรอาเภอเมองนนทบร ท ๔
ผกากบการสถานตารวจนครบาลลมพน ท ๕
นายสมชาย กาหนดศร
คาสง (ต. ๒๑) DPU
169
ในคดอน โดยคดของสถานตารวจนครบาลบางเขน ซงเปนคดเดยวกนกบคดของสถานตารวจภธร
อาเภอเมองนนทบร ศาลไดมคาพพากษาถงทสดลงโทษจาคกผฟองคด ๒ ป และผฟองคดไดรบ
โทษและพนโทษแลว คดของสถานตารวจนครบาลหวยขวางศาลพพากษาถงทสดลงโทษจาคก
ผฟองคด ๖ ป และผฟองคดไดรบโทษและพนโทษแลวเชนกน คดของสถานตารวจนครบาล
ยานนาวา ศาลพพากษาถงทสดลงโทษจาคกผฟองคด ๒๐ ป และผฟองคดไดรบพระราชทาน
อภยโทษ ๔ ครง ปจจบนเหลอโทษจาคก ๓ ป ๘ เดอน สวนคดของสถานตารวจนครบาลลมพน
ศาลพพากษาลงโทษถงทสดจาคกผฟองคด ๑๘ ป ตอมาในป พ.ศ. ๒๕๓๙ ผฟองคดไดยนหนงสอ
ผานเรอนจากลางบางขวางขอใหผถกฟองคดทงหาดาเนนการถอนหนงสอขออายดตวผฟองคด
แตผถกฟองคดทงหามไดชแจงหรอแจงถอนอายดตวผฟองคดแตอยางใด หลงจากนนในเดอน
พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๕๐ ผฟองคดไดขอยายมารบโทษตอทเรอนจากลางนครราชสมาและไดขอให
ทางเรอนจามหนงสอถงผถกฟองคดทงหาเพอขอทราบอายดคางรายผฟองคด ปรากฏวาผถกฟองคด
ท ๑ ถงผถกฟองคดท ๔ มไดมหนงสอแจงถอนอายดตวผฟองคดแตอยางใด มเพยงผถกฟองคดท ๕
เทานนทไดแจงถอนการอายดตวผฟองคดแลว ผฟองคดจงขอถอนฟองผถกฟองคดท ๕ สวนผถกฟอง
คดท ๑ ถงผถกฟองคดท ๔ นน ผฟองคดเหนวาไดละเลยตอหนาทในการแจงถอนอายดตวผฟองคด
ทาใหผฟองคดตองเสยสทธทพงมพงไดจากเรอนจาและบนทอนสขภาพจตของผฟองคด
ขอใหศาลมคาพพากษาหรอคาสงใหผถกฟองคดท ๑ ถงผถกฟองคดท ๔ ดาเนนการแจง
ถอนอายดตวผฟองคดภายในระยะเวลาทศาลกาหนด
ศาลปกครองชนตนพจารณาแลวเหนวา เมอคดนเจาหนาทของผถกฟองคดท ๑ ถงผถกฟอง
คดท ๔ เปนพนกงานสอบสวนใชอานาจตามมาตรา ๑๖ แหงประมวลกฎหมายวธพจารณา
ความอาญา ประกอบกบขอ ๑๖๘ ของระเบยบการตารวจเกยวกบคด ในการอายดตวผฟองคดทถกคมขง
อยในเรอนจาตอผบญชาการเรอนจาเพอทจะนาตวผฟองคดมาดาเนนคดอาญาในขอกลาวหาทผฟองคด
ถกกลาวหาวาไดกระทาผดอาญา จงเปนการดาเนนการตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา
กาหนดอานาจไวเปนการเฉพาะ การทผฟองคดกลาวอางวาไดรบความเสยหายจากการทพนกงาน
สอบสวนของผถกฟองคดท ๑ ถงผถกฟองคดท ๔ ไมขอถอนการอายดตวผฟองคดนน จงเปน
คดพพาทอนสบเนองมาจากการใชอานาจในกระบวนการยตธรรมทางอาญา ซงอยในอานาจพจารณา
พพากษาของศาลยตธรรม คดนจงไมอยในอานาจพจารณาพพากษาของศาลปกครองตามมาตรา ๙ วรรคหนง
(๒) แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ ศาลปกครอง
ชนตนจงมคาสงไมรบคาฟองไวพจารณาและใหจาหนายคดออกจากสารบบความ
ผฟองคดยนคารองอทธรณคาสงของศาลปกครองชนตนทไมรบคาฟองไวพจารณา
ความวา เมอป พ.ศ. ๒๕๓๖ ขณะทผฟองคดถกคมขงอยทเรอนจาพเศษกรงเทพมหานคร เรอนจา
DPU
170
กลางคลองเปรมและเรอนจากลางบางขวาง ผถกฟองคดทงหาไดมหนงสอแจงไปยงผบญชาการ
เรอนจาดงกลาวขออายดตวผฟองคดไวดาเนนคดอาญา ตอมาคดทผถกฟองคดทงหาขออายดตว
ไวดาเนนคดดงกลาวศาลยตธรรมไดมคาพพากษาลงโทษจาคกผฟองคด และคดถงทสดแลว ดงนน
อานาจในการกระทาตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาและระเบยบการตารวจเกยวกบคด
ขอ ๑๖๘ กควรหมดไป ผฟองคดไดมหนงสอถงผถกฟองคดทงหาเมอป พ.ศ. ๒๕๓๙ ขอใหถอน
การอายดตวผฟองคด ซงผถกฟองคดท ๓ และผถกฟองคดท ๕ ไดมหนงสอแจงถอนอายดตวผฟอง
คดแลว แตผถกฟองคดท ๑ ผถกฟองคดท ๒ และผถกฟองคดท ๔ มไดแจงถอนอายดหรอชแจง
ใหผฟองคดทราบแตอยางใด ผฟองคดเหนวาผถกฟองคดท ๑ ผถกฟองคดท ๒ และผถกฟองคดท
๔ ละเลยตอหนาทตามทกฎหมายกาหนดใหตองปฏบต ทาใหผฟองคดเสยสทธอนพงมพงได
จากทางเรอนจาในการพกลงโทษหรอลงวนตองโทษตามระเบยบการของเรอนจา ตลอดจนถาหาก
ผฟองคดไดรบการปลอยตวหลงพนโทษ ผฟองคดจะถกทางเรอนจาแจงไปยงสถานตารวจทองท
ทเรอนจาตงอยใหมารบตวผฟองคดไปคมขงตอทสถานตารวจเพอตดตอไปยงผถกฟองคดวา
ยงตองการตวผฟองคดตอไปอกหรอไมประการใด ผฟองคดจงประสงครองขอเพยงใหถอนอายด
ในคดทศาลยตธรรมไดพพากษาจาคกและคดถงทสดแลวเทานน ขอใหศาลปกครองสงสดมคาสง
ใหรบคาฟองในสวนทฟองผถกฟองคดท ๑ ผถกฟองคดท ๒ และผถกฟองคดท ๔ ไวพจารณา
ศาลปกครองสงสดพเคราะหแลวคดมประเดนทจะตองวนจฉยวา ศาลปกครองมอานาจ
รบคาฟองขอใหผถกฟองคดท ๑ ผถกฟองคดท ๒ และผถกฟองคดท ๔ ถอนอายดตวผฟองคด
ตอเรอนจาไวพจารณาพพากษาหรอมคาสงหรอไม เหนวา การดาเนนคดอาญาเปนขนตอนเพอนาไปส
การลงโทษผกระทาความผดในคดอาญา ซงในขนตอนการดาเนนการของเจาหนาทของรฐ คอ
พนกงานสอบสวนและพนกงานอยการนนอาจมการกระทาทางปกครองปะปนอยดวย ขนตอนใด
เปนการกระทาทประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญากาหนดใหอานาจไวเปนการเฉพาะโดยตรง
การกระทาดงกลาวจะอยในอานาจการควบคมตรวจสอบของศาลยตธรรม แตการกระทาใดทพนกงาน
สอบสวนหรอพนกงานอยการกระทานอกเหนอหรอมไดกระทาตามทกาหนดไวตามประมวลกฎหมาย
วธพจารณาความอาญา และเปนการกระทาทเขาเกณฑตามมาตรา ๙ วรรคหนง แหงพระราชบญญต
จดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ การกระทานนจะอยในอานาจการควบคม
ตรวจสอบของศาลปกครอง คดนผฟองคดยนฟองผถกฟองคดท ๑ ผถกฟองคดท ๒ และผถกฟองคด
ท ๔ ซงเปนเจาหนาทของรฐวา ผถกฟองคดท ๑ ผถกฟองคดท ๒ และผถกฟองคดท ๔ ไดมหนงสอ
ขออายดตวผฟองคดตอเรอนจาทผฟองคดถกจาคกตามคาพพากษาในคดอน เพอดาเนนคดทผฟองคด
ถกกลาวหาวากระทาความผดอาญาในอกคดหนง แตเมอตอมาคดทไดมการขออายดตวผฟองคด
ไวนนศาลไดมคาพพากษาถงทสดทกคดแลว โดยคดของผถกฟองคดท ๑ ศาลพพากษาจาคก
DPU
171
ผฟองคด ๒๐ ป ปจจบนเหลอโทษจาคก ๓ ป ๘ เดอน สวนคดของผถกฟองคดท ๒ และผถกฟองคดท ๔
ศาลพพากษาจาคกผฟองคด ๒ ป และผฟองคดไดรบโทษและพนโทษแลว ผฟองคดจงมหนงสอถง
ผถกฟองคดท ๑ ผถกฟองคดท ๒ และผถกฟองคดท ๔ เมอป พ.ศ. ๒๕๓๙ เพอขอใหถอนอายดตว
ผฟองคดตอเรอนจา แตผถกฟองคดท ๑ ผถกฟองคดท ๒ และผถกฟองคดท ๔ มไดชแจงหรอ
ถอนอายดตวผฟองคดแตอยางใด ขอใหศาลปกครองมคาพพากษาหรอคาสงใหผถกฟองคดท ๑
ผถกฟองคดท ๒ และผถกฟองคดท ๔ ถอนอายดตวผฟองคดภายในระยะเวลาทศาลกาหนด
ศาลปกครองสงสดเหนวา การทผถกฟองคดท ๑ ผถกฟองคดท ๒ และผถกฟองคดท ๔ มหนงสอ
ขออายดตวผฟองคดตอเรอนจา เปนวธการหนงในขนตอนการดาเนนการของเจาหนาทของรฐ
เพอใหไดตวผฟองคดซงถกกลาวหาวากระทาความผดอาญาในคดทไดขออายดตวไวนนมาดาเนนการ
สอบสวนเพอทจะทราบขอเทจจรงหรอพสจนความผดและเพอจะเอาตวผกระทาผดมาฟองลงโทษ
ตามอานาจหนาททกาหนดไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาอนเปนการปฏบตหนาท
ในกระบวนการยตธรรมทางอาญา การกระทาของผถกฟองคดท ๑ ผถกฟองคดท ๒ และผถกฟองคด
ท ๔ ดงกลาว จงอยในอานาจการควบคมตรวจสอบของศาลยตธรรม กรณไมเขาเกณฑเปนคดพพาท
ตามมาตรา ๙ แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒
ทศาลปกครองจะมอานาจรบไวพจารณาพพากษาหรอมคาสงได ทศาลปกครองชนตนมคาสง
ไมรบคาฟองไวพจารณาและใหจาหนายคดออกจากสารบบความจงเปนการชอบแลว
จงมคาสงยนตามคาสงของศาลปกครองชนตน
นายปรชา ชวลตธารง ตลาการเจาของสานวน
ตลาการศาลปกครองสงสด
นายดาร วฒนสงหะ
ตลาการหวหนาคณะศาลปกครองสงสด
นายวชย ชนชมพนท
ตลาการศาลปกครองสงสด
นายเกษม คมสตยธรรม
ตลาการศาลปกครองสงสด
DPU
172
นายวรพจน วศรตพชญ
ตลาการศาลปกครองสงสด
วนท ๙ กนยายน ๒๕๕๑ ธนวรรณ : ผพมพ
DPU
173
ภาคผนวก ด
คาสง ศาลปกครองสงสด ท ๓๘๑/๒๕๕๓
DPU
174
คารองท ๒๙๐/๒๕๕๓
คาสงท ๓๘๑/๒๕๕๓
ในพระปรมาภไธยพระมหากษตรย
ศาลปกครองสงสด
วนท ๒๒ เดอน กนยายน พทธศกราช ๒๕๕๓
นายสมชาย เออเฟอ ผฟองคด
สานกงานตารวจแหงชาต ผถกฟองคด
เรอง คดพพาทเกยวกบการทหนวยงานทางปกครองกระทาการโดยไมชอบดวยกฎหมาย
(คารองอทธรณคาสงไมรบคาฟองไวพจารณา)
ผฟองคดยนคารองอทธรณคาสง ในคดหมายเลขดาท ๔๙/๒๕๕๓ หมายเลขแดงท
๑๒๘/๒๕๕๓ ของศาลปกครองชนตน (ศาลปกครองกลาง)
คดนผฟองคดฟองวา ผฟองคดเปนนกโทษจาคกอยในเรอนจาพเศษมนบรในคด
ความผดตอทรพยตงแตวนท ๒๗ ธนวาคม ๒๕๔๙ โดยคดถงทสดแลว และปจจบนผฟองคด
เปนนกโทษเดดขาดชนเยยมทจะไดรบประโยชนตางๆ ตามพระราชบญญตราชทณฑ พทธศกราช
๒๔๗๙ เชน พกการลงโทษ ลดวนลงโทษจาคก ทางานสาธารณะและลดวนลงโทษตามจานวน
วนทางาน แตผฟองคดไมไดรบประโยชนดงกลาวเนองจากสถานตารวจภธรตาบลสาโรงใตไดทาการ
อายดตวผฟองคดไวกบเรอนจาเปนเวลา ๓ ป โดยการทสถานตารวจภธรตาบลสาโรงใตไมยอม
ฟองหรอถอนอายดผฟองคดเปนการกระทาทขดตอรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย กรณจาเลย
ตองไดรบการดาเนนคดอยางรวดเรวและเปนธรรม ซงหากสถานตารวจภธรตาบลสาโรงใตหรอ
พนกงานอยการละเลยไมดาเนนคดกบผฟองคดกจะทาใหผฟองคดไมสามารถหาพยานหลกฐาน
มาตอสคดได และทาใหผฟองคดไมไดรบประโยชนตามพระราชบญญตราชทณฑ พทธศกราช
คาสง (ต. ๒๑)
ระหวาง
DPU
175
๒๔๗๙ จงนาคดมาฟองตอศาลปกครองชนตนโดยสงผานเรอนจาพเศษมนบรตามหนงสอท ยธ
๐๗๖๖/๐๐๒๖ ลงวนท ๔ มกราคม ๒๕๕๓
ขอใหศาลมคาพพากษาหรอคาสง ดงน
๑. มคาสง/หมายบงคบใหผถกฟองคดเรงรดฟองผฟองคดตอศาลยตธรรม หรอถอน
อายดผฟองคดจากเรอนจา
๒. มคาพพากษา/วนจฉย กรณความลาชาเกนสมควรของผถกฟองคดหรอความผด
อยางอนของผถกฟองคด
ศาลปกครองชนตนพจารณาแลวเหนวา คดนผฟองคดฟองขอใหศาลมคาพพากษาหรอ
มคาสงใหผถกฟองคดเรงรดการฟองคดหรอถอนอายดผฟองคดจากเรอนจา ซงการฟองคดหรอ
ไมฟองคดนน ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญากาหนดใหอานาจเจาพนกงานตารวจ
ซงเปนเจาหนาทของรฐทาหนาทพนกงานสอบสวนดาเนนการสอบสวนและรวบรวมพยานหลกฐาน
เพอเสนอสานวนคดตอพนกงานอยการในการพจารณาสงฟองหรอสงไมฟองคด ซงเปนการ
ใชอานาจตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาทกาหนดไวโดยเฉพาะ การดาเนนการ
ดงกลาวจงเปนขนตอนในกระบวนการยตธรรมทางอาญาทไมอยในอานาจพจารณาพพากษาของ
ศาลปกครองตามมาตรา ๙ วรรคหนง แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคด
ปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ จงมคาสงไมรบคาฟองคดนไวพจารณาและจาหนายคดออกจากสารบบ
ความ
ผฟองคดยนคารองอทธรณคาสงของศาลปกครองชนตนทไมรบคาฟองไวพจารณา
ความวา การทผถกฟองคดไดใชอานาจทางปกครองและอายดคางผฟองคดนน ทาใหผฟองคด
เดอดรอนและไมสามารถใชสทธประโยชนของตนตามพระราชบญญตราชทณฑ พทธศกราช ๒๔๗๙
และการลาชาไมดาเนนการตามอานาจหนาทโดยผถกฟองคดเปนคดพพาททางปกครอง ผฟองคด
ไมสามารถนาเรองอายดโดยมชอบหรออายดคางนานเกนสมควรไปฟองตอศาลยตธรรมได เพราะ
ความลาชามใชคดอาญาแตเปนความผดทางปกครอง ขอใหศาลปกครองสงสดมคาสงรบคาฟอง
ของผฟองคดเพอใหผถกฟองคดดาเนนการถอนอายดและยตการละเมดสทธผฟองคด
ศาลปกครองสงสดพเคราะหแลวเหนวา การดาเนนคดอาญาเปนขนตอนเพอนาไปสการ
ลงโทษผกระทาความผดในคดอาญา ซงในขนตอนการดาเนนการของเจาหนาทของรฐ คอ พนกงาน
สอบสวนและพนกงานอยการนนอาจมการกระทาทางปกครองปะปนอยดวย ขนตอนใดเปนการ
กระทาทประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญากาหนดใหอานาจไวเปนการเฉพาะโดยตรง
การกระทาดงกลาวจะอยในอานาจการควบคมตรวจสอบของศาลยตธรรม แตการกระทาใดทพนกงาน
สอบสวนหรอพนกงานอยการกระทานอกเหนอหรอมไดกระทาตามทกาหนดไวตามประมวล
DPU
176
กฎหมายวธพจารณาความอาญา และเปนการกระทาท เขาเกณฑตามมาตรา ๙ วรรคหนง แหง
พระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ การกระทานนจะอย
ในอานาจการควบคมตรวจสอบของศาลปกครอง คดนขอเทจจรงฟงไดจากคาฟองวา ผฟองคด
เปนนกโทษเดดขาดชนเยยม คดความผดตอทรพยซงถกจาคกอยในเรอนจาพเศษมนบร แตผฟองคด
ไมไดรบประโยชนตางๆ ตามพระราชบญญตราชทณฑ พทธศกราช ๒๔๗๙ เชน พกการลงโทษ
ลดวนลงโทษจาคก ทางานสาธารณะและลดวนลงโทษตามจานวนวนทางาน เนองจากสถาน
ตารวจภธรตาบลสาโรงใตไดทาการอายดตวผฟองคดไวกบเรอนจาเปนเวลา ๓ ป โดยไมยอมฟอง
หรอถอนอายดผฟองคด ศาลปกครองสงสดเหนวา การทสถานตารวจภธรตาบลสาโรงใตไดทาการ
อายดตวผฟองคดไวกบเรอนจา เปนวธการหนงในขนตอนการดาเนนการของเจาหนาทของรฐ
เพอใหไดตวผฟองคดซงถกกลาวหาวากระทาความผดอาญาในคดทไดขออายดตวไวนนมาดาเนนการ
สอบสวนเพอทจะทราบขอเทจจรงหรอพสจนความผดและเพอจะเอาตวผกระทาผดมาฟองลงโทษ
ตามอานาจหนาททกาหนดไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาอนเปนการปฏบตหนาท
ในกระบวนการยตธรรมทางอาญา กรณจงไมเขาเกณฑเปนคดพพาทตามมาตรา ๙ แหงพระราชบญญต
จดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ ศาลจงไมอาจรบคาฟองคดน
ไวพจารณาได ทศาลปกครองชนตนมคาสงไมรบคาฟองไวพจารณาและใหจาหนายคดออกจาก
สารบบความนน ชอบแลว
จงมคาสงยนตามคาสงของศาลปกครองชนตน
นายปรชา ชวลตธารง ตลาการเจาของสานวน
ตลาการหวหนาคณะศาลปกครองสงสด
นายชาญชย แสวงศกด
ตลาการศาลปกครองสงสด
นายวรพจน วศรตพชญ
ตลาการศาลปกครองสงสด
นายวษณ วรญ
ตลาการศาลปกครองสงสด
DPU
177
นายนภดล เฮงเจรญ
ตลาการศาลปกครองสงสด
วนทอาน ๒๘ ตลาคม ๒๕๕๓
นาลณ : ผพมพ
DPU
ประวตผเขยน
ชอ-นามสกล อนนต อภชยนนท
วน/เดอน/ปเกด 11 มถนายน 2526
ทอย 80 หม 2 ตาบลบางตะบน
อาเภอบานแหลม จงหวดเพชรบร
ประวตการศกษา นตศาสตรบณฑต จากมหาวทยาลยรามคาแหง รนท 31
ประกาศนยบตรวชาวาความ ครงท 1/2549
สานกฝกอบรมวชาวาความ สภาทนายความ
เนตบณฑตไทย สมยท 59
สานกอบรมศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา
นตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยธรกจบณฑตย
ตาแหนงและสถานททางานปจจบน เจาหนาทสอบสวน (สานกสอบสวน 5)
สานกงานผตรวจการแผนดน โทร. 1676 ตอ 19217
หรอ โทร. 0 2141 9217
DPU