ΑΤΣΑΝΟΣ ΙΩΑΝΝΘΣ (ΡΕ2) 3ο ΓΕΛ Ρ. ΦΑΛΘΟΥ

ΡΩΤΘ ΚΛΙΣΘ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ

1.Ρεριλαμβάνει ονόματα μόνο αρςενικά και κθλυκά· δεν ζχει

ουδζτερα.

2.Τα πρωτόκλιτα ουςιαςτικά – που ςτθν ονομαςτικι ενικοφ λιγουν ςε

-a, ςτθ γενικι ενικοφ ςε -ae, ο δε χαρακτιρασ τουσ είναι -a - είναι όλα

κθλυκά· εξαιροφνται και είναι αρςενικά : α) όςα δθλϊνουν αρςενικά

πρόςωπα, π.χ : nauta,ae/ poeta,ae β) τα ονόματα ποταμϊν π.χ

:Seguana.

3.Kατά τα πρωτόκλιτα ουςιαςτικά ςε –a κλίνεται και το κθλυκό γζνοσ

των επικζτων τθσ βϋ κλίςθσ.

4.Καταλιξεισ :

ΕΝΙΚΟΣ ΑΙΘΜΟΣ ΡΛΘΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΙΘΜΟΣ

Ονομαςτικι -a -ae

Γενικι -ae -arum

Δοτικι -ae -is

Αιτιατικι -am -as

Κλθτικι -a -ae

Αφαιρετικι -a -is

5.Εξαιρζςεισ :

αϋ) Θ δοτικι και αφαιρετικι πλθκυντικοφ των ουςιαςτικϊν dea ( =

κεά), filia( = κυγατζρα) ςχθματίηεται – εκτόσ από is - και ςε –abus,

όταν βρίςκονται μαηί με τα δευτερόκλιτα αρςενικά deus( =κεόσ) και

filius( =γιοσ),προκειμζνου να αποφεφγεται θ ςφγχυςθ ( π.χ : deis et

deabus =τοῖσ κεοῖσ καί ταῖσ κεαῖσ, filiis et filiabus= τοῖσ υἱοῖσ καί ταῖσ

κυγατράςιν).

βϋ)Θ γενικι πλθκυντικοφ ςε μερικά ονόματα ςχθματίηεται ςε – um (

αντί -arum)· π.χ : drachmum = drachmarum.

γϋ)Θ γενικι ενικοφ του ονόματοσ familia ( = οικογζνεια) ςχθματίηεται

και ςε –as, όταν βρίςκεται μαηί με οικογενειακά ονόματα· π.χ : pater

familias( = οικοδεςπότθσ) , mater familias( = οικοδζςποινα).

δϋ)Ελλθνικά ονόματα αϋ κλίςθσ :

Αρςενικά : -as + -es Θθλυκά : - e

Ραρουςιάηουν ανωμαλίεσ μόνο ςτθν κλίςθ του ενικοφ· ςτον

πλθκυντικό αρικμό κλίνονται κανονικά. Διατθροφν και ςτα λατινικά

το γζνοσ που ζχουν ςτθν ελλθνικι γλϊςςα.

Καταλιξεισ

Ονομαςτικι Pausani-as Satrap-es Elpinic-e

Γενικι Pausani-ae Satrap-ae Elpinic-es

Δοτικι Pausani-ae Satrap-ae Elpinic-ae

Αιτιατικι Pausani-an (am) Satrap-en Elpinic-en

Κλθτικι Pausani-a (-as) Satrap-e Elpinic-e

αφαιρετικι Pausani-a Satrap-e Elpinic-e

© Αρτςάνοσ Γιάννθσ.

ΧΘΣΘ ΤΩΝ ΡΤΩΣΕΩΝ ( 0 ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΣ ΤΟΥΣ ΟΛΟΣ )

ΡΤΩΣΘ

ΧΘΣΘ ΡΑΑΔΕΙΓΜΑ

Ονομαςτικι 1.Υποκείμενο,2.Κατθγοροφμενο,

3. Ομοιόπτωτοσ προςδιοριςμόσ

ςτο υποκείμενο ι το

κατθγοροφμενο ( δθλ.:

παράκεςθ, επεξιγθςθ,

επικετικόσ ι κατθγορθματικόσ

προςδιοριςμόσ)

1. Legati ad Caesarem

venerunt ( =

απεςταλμζνοι προσ

τον Καίςαρα ιλκαν ).

2. deus est aeternus

(=Ο Θεόσ είναι

αιϊνιοσ).

3.Xerxes, rex

Persarum, filius Darii

fuit (= Ο Ξζρξθσ, ο

βαςιλιάσ των

Ρερςϊν, υπιρξε γιοσ

του Δαρείου ).

Γενικι 1.Ετερόπτωτοσ προςδιοριςμόσ,

2.Αντικείμενο, 3.Διάφορεσ

άλλεσ χριςεισ.

1. domus Caesaris (=

το ςπίτι του

Καίςαρα). 2. Memini

amicorum(= κυμάμαι

τουσ φίλουσ). 3. avem

emit tanti (= αγόραςε

το πουλί τόςο).

Δοτικι 1.Αντικείμενο,2.Δοτ. προςωπικι

3.Αντικειμενικι, 4.Του ςκοποφ.

1. praedam militibus

donat(= δωρίηει

ςτουσ ςτρατιϊτεσ τθ

λεία).2 est patri meo

domus (= το ςπίτι

είναι του πατζρα

μου). 3. amici nobis

utiles sunt (= οι φίλοι

είναι χριςιμοι ς’

εμάσ). 4.hoc mihi

curae est (= αυτό

είναι για φροντίδα

μου).

Αιτιατικι 1.Αντικείμενο, 2. Επιρρθματικόσ

προςδιοριςμόσ.

1.Caesar oppidum

expugnavit(= Ο

Καίςαρασ κατζλαβε

τθν πόλθ)2. eo

Romam ( πθγαίνω

ςτθ ϊμθ).

Κλθτικι 1. Ρροςφϊνθςθ. 1.Ave Caesar (=χαίρε

Καίςαρα).

Αφαιρετικι 1. Εκφράηει διάφορουσ

προςδιοριςμοφσ.

1. eram cum domino

(= ιμουν μαηί με τον

κφριο).

©Αρτςάνοσ Γιάννθσ.

ΟΙΣΤΙΚΘ ΕΝΕΓΘΤΙΚΘΣ ΦΩΝΘΣ : ΣΧΘΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΧΟΝΩΝ

Χρόνοσ Συηυγία Σχθματιςμόσ Ραράδειγμα

Ενεςτϊτασ i)αϋ,βϋ,δϋ i)Ενεςτωτικό κζμα + i)ama-s/dele-

ii)γϋ

βαςικζσ καταλιξεισ

ii)Ενεςτωτικό

κζμα+ςυνδετικό

φωνιεν+βαςικζσ

καταλιξεισ

s/audi-s

ii)leg-i-s/ leg-i-

t / leg-i- mus….

Ραρατατικόσ i)αϋ, βϋ

ii)γϋ, δϋ

i)Ενεςτωτικό κζμα+

πρόςφυμα ba

+βαςικζσκαταλιξεισ

ii)ενεςτ. κζμα +

χαρακτθριςτικό

φωνιεν e +

πρόςφυμα ba +

βαςικζσ καταλιξεισ.

i)ama-ba-

m/dele-ba-

m/ama-ba-s.

ii)leg-e-ba-m

/audi-e-ba-m /

leg-e-ba-s /

leg-e-ba-t /

audi-e-ba-t.

Μζλλοντασ i)αϋ, βϋ

ii)γϋ, δϋ

i)Ενεςτωτικό κζμα +

b+ςυνδετικό

φωνιεν ( i, u) +

βαςικζσ καταλιξεισ.

ii)Ενεςτωτικό κζμα

+χαρακτθριςτικό

φωνιεν (a,e) +

βαςικζσ καταλιξεισ.

i)ama-b-o

/ama-b-i-s

/ama-b-u-nt

/dele-b-o

ii)leg-a-m /leg-

e-s /leg-e-t

/audi-a-m/

audi-e-s.

Ραρακείμενοσ αϋ, βϋ, γϋ, δϋ Θζμα

παρακειμζνου +

βαςικζσ καταλιξεισ

παρακειμζνου.

amav-i /amav-

isti /delev-i/

delev-isti/ leg-i

/leg-isti.

Υπερςυντζλικοσ αϋ, βϋ, γϋ, δϋ Θζμα

παρακειμζνου +era

amav-era-m

/delev-era-m /

+ βαςικζσ

καταλιξεισ

ενεργθτικισ φωνισ.

leg-era-m

/audiv-era-m/

audiv-era-nt

Συντελεςμζνοσ

μζλλοντασ

αϋ, βϋ, γϋ, δϋ Θζμα

παρακειμζνου +eri

+ βαςικζσ

καταλιξεισ

ενεργθτικισ φωνισ.

amav-ero /

amav-eri-

s/delev-eri-s

/leg-eri-s

/audiv-eri-s.

© Αρτςάνοσ Γιάννησ

ΔΕΥΤΕΘ ΚΛΙΣΘ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ § 17, 18, 19.

1.Ρεριλαμβάνει ονόματα και των 3 γενϊν : αρςενικά, κθλυκά και

ουδζτερα.

2.Αρςενικά+Θθλυκά : - us, -er γεν.: -i

Ουδζτερα : -um γεν. : -i

α)Υπάρχει ζνα μόνο αρςενικό που λιγει ςε – ir : vir,viri = ο άνδρασ.

β)Υπάρχουν 3 μόνο ουδζτερα που λιγουν ςε -us τα :

volgus ι vulgus,i = ο όχλοσ Μόνο ςτον ενικό αρικμό virus,i =δθλθτιριο » » » »

pelagus,i = πζλαγοσ → πλθκυντικόσ : pelage.

3.Πλα τα δευτερόκλιτα ουςιαςτικά ςτθ γενικι ενικοφ λιγουν ςε –i.

4.Τα αρςενικά τθσ βϋ κλίςθσ που λιγουν ςε – er είχαν κι αυτά αρχικά

τθν κατάλθξθ –us ( π.χ : ager, puer < agrus, puerus), αλλά τθν

κατάλθξθ αυτι τθν απζβαλαν, όπωσ και τθν κατάλθξθ τθσ κλθτικισ

του ενικοφ –e.

Απ’ τα ονόματα αυτά όςα μπροςτά απ’ το -r του κζματοσ ζχουν

ςφμφωνο ( π.χ : agr-)φςτερα από τθν αποβολι των καταλιξεων –us+ -

e, ανζπτυξαν μπροςτά από το –r ζνα –e. Στισ άλλεσ πτϊςεισ και τα

ονόματα ςε - er κλίνονται όπωσ και τα ςε –us.

5.Τα ονόματα τθσ βϋ κλίςθσ είναι αρςενικά· εξαιροφνται και είναι

κθλυκά τα : α) ονόματα δζντρων : malus,i ( = μθλιά), ficus,i ( = ςυκιά),

β) τα κθλυκά ονόματα που προζρχονται από τθν ελλθνικι γλϊςςα :

periodus, dialectus, methodus, γ) τα ονόματα πόλεων, νθςιϊν, χωρϊν

εκ τθσ ελλθνικισ : Epirus, Aegyptus, δ) τα ονόματα : alvus,i (= κοιλιά),

hummus,i(= γθ), vannus,i (= λιχνιςτιρι).

6.Πμοια με τα δευτερόκλιτα ουςιαςτικά ςε – us κλίνονται και :

α)Το αρςενικό των δευτερόκλιτων επικζτων ( magnus,a,um)[ το

ουδζτερο των δευτερόκλιτων επικζτων κλίνεται όπωσ τα

δευτερόκλιτα ουδζτερα ςε – um : magnus,a,um].

β) Το αρςενικό των κτθτικϊν αντωνυμιϊν (meus,a,um - tuus,a,um -

suus,a,um), αλλά ςτισ αντωνυμίεσ δεν υπάρχει κλθτικι πτϊςθ* μόνο

το meus ζχει κλθτικι ενικοφ mi]. To ουδζτερο των κτθτικϊν

αντωνυμιϊν κλίνεται όπωσ το ουδζτερο γζνοσ των δευτερόκλιτων

ουςιαςτικϊν.

7.ΚΑΤΑΛΘΞΕΙΣ :

ΕΝΙΚΟΣ ΑΙΘΜΟΣ ΡΛΘΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΙΘΜΟΣ

Αρςεν+ Θθλυκό Ουδζτερο Αρςεν+ Θθλυκό Ουδζτερο

Ον. -us ι –er -um -i -a

Γεν. -i -i -orum -orum

Δοτ. -o -o -is -is

Αιτ. -um -um -os -a

Κλ. -e ι -er -um -i -a

Αφ. -o -o -is -is

8.Ανωμαλίεσ δευτερόκλιτων ουςιαςτικϊν :

α)Το όνομα deus = κεόσ : i)ςχθματίηει κλθτικι ενικοφ όμοια με τθν

ονομαςτικι : deus ι dive. ii) ςχθματίηει τον πλθκυντικό – εκτόσ τθσ

αιτιατικισ – με διπλοφσ και τριπλοφσ τφπουσ.

Ρλθκυντικόσ αρικμόσ

Ον. dei, dii, di Αιτ. deos

Γεν. deorum,deum Κλ. dei,dii,di

Δοτ. deis,diis,dis Αφ. deis,diis,dis

β) Τα υπερδιςφλλαβα ςε ius – και – ium ςχθματίηουν τθ γενικι ενικοφ

ςε -i ( και όχι ςε -ii ) και τονίηονται πάντα ςτθν παραλιγουςα.

Vergilius → Vergilii →Vergili/ officium→officii→offici.

γ)Τα κφρια ονόματα ςε –ius γνιςια λατινικά και το προςθγορικό filius

(= γιοσ)ςχθματίηουν τθν κλθτικι ενικοφ ςε-i και όχι - e.π.χ :

fili,Antoni,Vergili κ.α.

δ) Θ γενικι πλθκυντικοφ ςε – orum είναι δυνατόν να ςυγκόπτεται ςε -

um : π.χ Barbarum αντί barbarorum. © Αρτςάνοσ Γιάννθσ.

Θ ΑΥΤΟΡΑΘΕΙΑ ΣΤΘ ΛΑΤΙΝΙΚΘ ΓΛΩΣΣΑ

1.Θλατινικι γλϊςςα δεν διακζτει ξεχωριςτό τφπο αυτοπακοφσ

αντωνυμίασ.

2.Θ αυτοπάκεια ςτισ προςωπικζσ αντωνυμίεσ :

Οι προςωπικζσ αντωνυμίεσ αϋκαι βϋ προςϊπου μποροφν να

χρθςιμοποιοφνται άλλοτε ςαν αυτοπακείσ και άλλοτε όχι. Ζχουν

ζννοια αυτοπάκειασ, όταν αναφζρονται ςτο υποκείμενο τθσ

πρόταςθσ· δεν ζχουν ζννοια αυτοπάκειασ, όταν αναφζρονται ςε

πρόςωπο διαφορετικό από το υποκείμενο.

π.χ :Αυτοπακείσ : ( ego) provideo mihi= εγϊ προνοϊ για τον εαυτό

μου.

(tu) provides tibi = εςφ προνοείσ για τον εαυτό ςου.

Πχι αυτοπακείσ : (tu) provides mihi= εςφ προνοείσ για μζνα.

(ego) provideo tibi = εγϊ προνοϊ για ςζνα.

3.Θ προςωπικι αντωνυμία τρίτου προςϊπου ζχει μόνο ζννοια

αυτοπάκειασ ( γι’ αυτό χρθςιμοποιείται αναφερόμενθ μόνο ςτο

υποκείμενο κι ζχει ζνα και μοναδικό τφπο για ενικό και πλθκυντικό

και για τα τρία γζνθ).

π.χ :Vir sibi consulit = ο άνδρασ φροντίηει τον εαυτό του.

Viri sibi consulunt = οι άνδρεσ φροντίηουν τον εαυτό τουσ.

4.Πταν θ προςωπικι αντωνυμία γϋ προςϊπου δεν ζχει τθν ζννοια τθσ

αυτοπάκειασ, χρθςιμοποιοφνται οι τφποι του αρςενικοφ και κθλυκοφ

τθσ δεικτικισ αντωνυμίασ is, ea.

π.χ : Pater consulit iis (όχι sibi) = ο πατζρασ φροντίηει γι’ αυτοφσ.

Ille eum (όχι se) defendit = εκείνοσ υπεραςπίηει αυτόν.

5.Θ αυτοπάκεια ςτισ κτθτικζσ αντωνυμίεσ :

Ιςχφει ό,τι και για τισ προςωπικζσ. Δθλαδι οι κτθτικζσ αντωνυμίεσ

πρϊτου και δευτζρου προςϊπου (meus,a,um – tuus,a,um –

noster,a,um – vester,a,um) ζχουν ζννοια αυτοπάκειασ, όταν

αναφζρονται ςτο υποκείμενο τθσ πρόταςθσ· δεν ζχουν τζτοια ζννοια,

όταν αναφζρονται ςε πρόςωπο ι πράγμα που δεν είναι υποκείμενο.

π.χ : Αυτοπακείσ : ( Ego) vidi patrem meum = είδα το δικό μου πατζρα.

(Tu) vidisti patrem tuum =είδεσ το δικό ςου πατζρα.

Πχι αυτοπακείσ :(Tu) vidisti patrem meum= είδεσ το δικό μου πατζρα.

(Ego) vidi patrem tuum= είδα το δικό ςου πατζρα.

6.Θ κτθτικι αντωνυμία γϋ προςϊπου ζχει ζννοια αυτοπάκειασ και

μπορεί ν’ αναφζρεται ς’ ζνα υποκείμενο ενικοφ ι πλθκυντικοφ

αρικμοφ.

π.χ :Discipulus amat magistrum suum = ο μακθτισ αγαπά το δάςκαλό

του.

Discipuli amant magistrum suum = οι μακθτζσ αγαποφν το

δάςκαλό τουσ.

7.Θ αυτοπάκεια ςτθ λατινικι γλϊςςα διακρίνεται ςε : α) άμεςθ ι

ευκεία, όταν θ αντωνυμία που λειτουργεί ωσ αυτοπακισ αναφζρεται

ςτο υποκείμενο τθσ πρόταςθσ ςτθν οποία βρίςκεται * π.χ : ( ego) amo

me= αγαπϊ τον εαυτό μου+ και β)ζμμεςθ ι πλάγια αυτοπάκεια, όταν

θ αντωνυμία που λειτουργεί ωσ αυτοπακισ αναφζρεται ςτο

υποκείμενο τθσ κφριασ πρόταςθσ, ενϊ θ ίδια βρίςκεται ςε

δευτερεφουςα* Puella…materteram rogavit, ut sibi paulisper loco

cederet = Θ κοπζλα ηιτθςε από τθ κεία τθσ να τθσ παραχωριςει για

λίγο τθ κζςθ τθσ+.Το sibi, που ανικει ςτθ δευτερεφουςα πρόταςθ,

αναφζρεται ςτο puella: υποκείμενο του rogavit, το οποίο ανικει ςτθν

κφρια πρόταςθ.

© Αρτςάνοσ Γιάννθσ.

ΤΙΤΘ ΚΛΙΣΘ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ § 20 – 26

1.Ρεριλαμβάνει ονόματα και των 3 γενϊν : αρςενικά, κθλυκά και

ουδζτερα.

2.Κατάλθξθ ονομαςτικισ ενικοφ : ποικίλθ : - a, -e, -o, -c, -t, -l, -r, -m, -n,

-s, -x, ςυμφωνικό ςφμπλεγμα. Κατάλθξθ γενικισ ενικοφ : -is.

3.Αρςενικά και κθλυκά ζχουν κοινζσ καταλιξεισ. Τα ουδζτερα ζχουν

διαφορετικζσ καταλιξεισ ( απ’ τα αρςενικά και κθλυκά) ςτθν

ονομαςτικι, αιτιατικι και κλθτικι.

4.Διάκριςθ των ουςιαςτικϊν τθσ 3θσ κλίςθσ :

Συμφωνόλθκτα (π.χ :consul,

consul-um)

Φωνθεντόλθκτα (π.χ : navis, sus,

grus)

Ρεριττοςφλλαβα Ιςοςφλλαβα

Μονόκεμα Διπλόκεμα

Καταλθκτικά ( Αρςενικά +

Θθλυκά)

Ακατάλθκτα ( Αρςενικά, Θθλυκά,

Ουδζτερα ).

ΚΑΤΑΤΑΞΘ ΣΕ ΚΑΤΘΓΟΙΕΣ για εκμάκθςθ των καταλιξεων :

ΑϋΚΑΤΘΓΟΙΑ :

Ρεριττοςφλλαβα ουςιαςτικά ( αρςενικά, κθλυκά, ουδζτερα) τα οποία

ζχουν ζνα μόνο ςφμφωνο μπροςτά από τθν κατάλθξθ – is τθσ γενικισ

ενικοφ ( π.χ : consul, consul-is).

Χαρακτθριςτικά : i) Αφαιρετικι ενικοφ ςε – e

ii)Γενικι πλθκυντικοφ ςε – um

iii) Ονομαςτικι, αιτιατικι, κλθτικι πλθκυντικοφ

ουδετζρου ςε – a.

Βϋ ΚΑΤΘΓΟΙΑ :

α)Ιςοςφλλαβα ουςιαςτικά αρςενικά και κθλυκά ( π.χ : hostis,is (

αρςεν.)= εχκρόσ, rupes,is (κθλυκό)= βράχοσ).

β)Ρεριττοςφλλαβα ουςιαςτικά αρςενικά, κθλυκά και ουδζτερα με 2

ςφμφωνα μπροςτά απ’ τθν κατάλθξθ - is τθσ γενικισ ενικοφ ( π.χ :

urbs, urb-is(κθλυκό) = πόλισ, mons,mont-is ( αρςεν.) = βουνό).

Χαρακτθριςτικά : i) Αφαιρετικι ενικοφ ςε – e

ii)Γενικι πλθκυντικοφ ςε - ium

iii)Ονομαςτικι, αιτιατικι, κλθτικι πλθκυντικοφ

ουδετζρου ςε – a.

Γϋ ΚΑΤΘΓΟΙΑ:

Ουδζτερα που ςτθν ονομαςτικι ενικοφ λιγουν ςε – al, -ar, -e (π.χ:

mare, maris = θ κάλαςςα).

Χαρακτθριςτικά : i) Αφαιρετικι ενικοφ ςε – i

ii)Γενικι πλθκυντικοφ ςε –ium

iii)Ονομαςτικι, αιτιατικι, κλθτικι πλθκυντικοφ ςε –

ia.

[Απ’ τθν προθγοφμενθ διαίρεςθ εξαιροφνται λίγα φωνθεντόλθκτα

που ςτθν αιτιατικι ενικοφ διατιρθςαν τθν κατάλθξθ im και ςτθν

κλθτικι ενικοφ διατιρθςαν τθν κατάλθξθ – i].

ΚΑΤΑΛΘΞΕΙΣ ΤΩΝ ΤΙΤΟΚΛΙΤΩΝ ( ΣΥΝΟΡΤΙΚΑ )

ΑΣΕΝΙΚΑ + ΘΘΛΥΚΑ ΟΥΔΕΤΕΑ

ΕΝΙΚΟΣ ΑΙΘΜΟΣ

ΟΝΟΜ. ποικίλθ ποικίλθ

ΓΕΝΙΚΘ -is -is

ΔΟΤΙΚΘ -i -i

ΑΙΤΙΑΤ. -em (ι -im) ποικίλθ

ΚΛΘΤ. ποικίλθ ποικίλθ

ΑΦΑΙ. -e (ι-i) -e (ι -i)

ΡΛΘΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΙΘΜΟΣ

ΟΝΟΜ. -es -a (ι -ia)

ΓΕΝΙΚΘ -um (ι -ium) -um(ι -ium)

ΔΟΤΙΚΘ -ibus -ibus

ΑΙΤΙΑΤ. -es ( ι -is) -a (ι -ia)

ΚΛΘΤ. -es -a ( ι-ia)

ΑΦΑΙ. -ibus -ibus

© Αρτςάνοσ Γιάννθσ.

ΓΕΝΟΣ ΤΙΤΟΚΛΙΤΩΝ

Οι παρακάτω κανόνεσ είναι ςχετικοί, γιατί υπάρχουν αρκετζσ

εξαιρζςεισ. Οι καταλιξεισ αναφζρονται ςτθν ονομαςτικι ενικοφ.

Α. ΑΣΕΝΙΚΑ:

Ο όρ οσ ερ ες ισ

-o -or -os -er -es -is(τα 2 τελευταία

περιττοςφλλαβα)

Β.ΘΘΛΥΚΑ : -io, -do, -go

-as, -is, -es ( τα 2 τελευταία ιςοςφλλαβα )

-aus, -us, -x

-s με ςφμφωνο προ αυτοφ( π.χ :ars, artis = τζχνθ).

Γ.ΟΥΔΕΤΕΑ :

κ λ ι ν α τ ε αρ ουρ ουσ

-c -l - -n -a -t -e -ar -ur -us

© Αρτςάνοσ Γιάννθσ.

ΑΡΑΕΜΦΑΤΟ

Α.ΕΙΔΙΚΟ Β.ΤΕΛΙΚΟ

(Σε οιονδιποτε χρόνο) (Σε ενεςτϊτα χρόνο)

(Μετά από ριματα λεκτικά, (Μετά από ριματα

δοξαςτικά, ψυχικοφ πάκουσ) εφετικά, δυνθτικά,

ενάρξεωσ-λιξεωσ,

αμζλειασ,μάκθςθσ,

λικθσ,ςυνικειασ,

κ.α)

ΥΡΟΚΕΙΜΕΝΟ ΑΡΑΕΜΦΑΤΟΥ

*Πταν όμωσ το απαρζμφατο εξαρτάται από ριμα πακθτικό

προςωπικό, λεκτικό ι δοξαςτικό, το υποκείμενό του μπαίνει και επί

ταυτοπροςωπίασ ςε ονομαςτικι πτϊςθ( βλζπε κεφάλαιο 18,

Ρ3,ςελ.135-136).

π.χ : Hostes advenisse dicuntur = Λζγεται ότι οι εχκροί ζφκαςαν.

Hercules boves in eum locum adduxisse dicitur = Λζγεται ότι ο

Θρακλισ οδιγθςε τα βόδια ς’ αυτόν τον τόπο.

Puto te errare = Νομίηω ότι κάνεισ λάκοσ.

Puto me errare = Νομίηω ότι κάνω λάκοσ.

Sic enim liberi esse possumus = Γιατί ζτςι μποροφμε να είμαςτε

ελεφκεροι.

Volo eum venire = Θζλω να ζλκει αυτόσ. ©Αρτςάνοσ Γιάννθσ.

ΕΙΔΙΚΟ ΤΕΛΙΚΟ

ΤΑΥΤΟΡΟΣΩΡΙΑ ΕΤΕΟΡΟΣΩΡΙΑ ΤΑΥΤΟΡΟΣΩΡΙΑ ΕΤΕΟΡΟΣΩΡΙΑ

ΑΙΤΙΑΤΙΚΘ* ΑΙΤΙΑΤΙΚΘ ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΘ ΑΙΤΙΑΤΙΚΘ

ΡΑΑΚΕΙΜΕΝΟΣ

1.Εφρεςθ κζματοσ παρακειμζνου: το κζμα του παρακειμζνου ςτθν

οριςτικι το βρίςκουμε, αν αφαιρζςουμε τθν κατάλθξθ – i από το

πρϊτο ενικό πρόςωπο του ίδιου του παρακειμζνου.

2.Σχθματιςμόσ κζματοσ παρακειμζνου :

α) χρονικόσ χαρακτιρασ - v π.χ : amav-i, delev-i, audiv-i.

β)χρονικό χαρακτιρα -u π.χ : habeo →habui,teneo→tenui.

γ) χρονικό χαρακτιρα - s π.χ : rideo→rissi, gero→gessi.

δ) χρονικό χαρακτιρα - x π.χ : dico→dixi, vincio→vinxi.

ε) ζκταςθ του ριηικοφ φωνιεντοσ π.χ : lego→legi, ago→egi.

ςτ) αναδιπλαςιαςμόσ π.χ : curro→cucurri, do→dedi.

3.Ειδικζσ καταλιξεισ παρακειμζνου ςτθν οριςτικι :

-i, -isti, -it, - imus , - istis, -erunt/ -ere

4.Αποβολι του –v :

α) Οι ςε –avi και -evi λιγοντεσ παρακείμενοι ( κακϊσ και οι απ’

αυτοφσ παραγόμενοι χρόνοι) πολλζσ φορζσ αποβάλλουν τθ ςυλλαβι

-ve ι -vi , όταν ακολουκεί ςτθν κατάλθξθ -r ι -s. * π.χ : amavisti =

amasti/amaverunt = amarunt/ delevisti = delesti/ deleverunt =

delerunt].

β)Στουσ ςε –ivi παρακειμζνουσ ( και ςτουσ εξ αυτϊν παραγόμενουσ

χρόνουσ ) πολλζσ φορζσ αποβάλλεται το ςφμφωνο –v [ π.χ: audivisti =

audiisti].

Αν όμωσ μετά τα δφο –i ακολουκεί ςφμφωνο -s, αυτά μποροφν να

ςυναιρεκοφν ςε ζνα -i μακρό [ π.χ : audivisti = audiisti = audisti ].

5.Χρόνοι ςχθματιηόμενοι από το κζμα του παρακειμζνου :

Από το κζμα του παρακειμζνου ςχθματίηονται : α) ο

παρακείμενοσ, ο υπερςυντζλικοσ και ο ςυντελεςμζνοσ μζλλοντασ τθσ

οριςτικισ, β) ο παρακείμενοσ και ο υπερςυντζλικοσ τθσ υποτακτικισ

και γ) το απαρζμφατο παρακειμζνου.

6.Κλίςθ παρακειμζνου :

amav-i

amav-isti

amav-it

amav-imus

amav-istis

amav-erunt

delev-i

delev-isti

delev-it

delev-imus

delev-istis

delev-erunt

leg-i

leg-isti

leg-it

leg-imus

leg-istis

leg-erunt

audiv-i

audiv-isti

audiv-it

audiv-imus

audiv-istis

audiv-erunt

fu-i

fu-isti

fu-it

fu-imus

fu-istis

fu-erunt

7.Αρχικοί χρόνοι : είναι οι χρόνοι των ρθμάτων με βάςθ τουσ

οποίουσ ςχθματίηονται οι υπόλοιποι χρόνοι. Αρχικοί χρόνοι είναι ο

ενεςτϊτασ, ο παρακείμενοσ, το ςουπίνο και το απαρζμφατο

ενεςτϊτα.

8.Σχθματιςμόσ ςουπίνου :

Ενεςτωτικό κζμα + -tum ι –sum. [ ama-tum, dele-tum, lec-tum,

audi-tum,ris-sum].

ΤΕΤΑΤΘ ΚΛΙΣΘ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ

1.Αρςενικά και κθλυκά : -us (γεν.-us ). Ουδζτερα : - u( γεν.-us).

2.Χαρακτιρασ : - u.

3.Καταλιξεισ :

Αρςενικά + κθλυκά Ουδζτερα

Ρτϊςεισ Ενικόσ Ρλθκυντικόσ Ενικόσ Ρλθκυντικόσ

Ονομαςτικι -us -us -u -ua

Γενικι -us -uum -us -uum

Δοτικι -ui -ibus -u -ibus

Αιτιατικι -um -us -u -ua

Κλθτικι -us -us -u -ua

Αφαιρετικι -u -ibus -u -ibus

4.Ραρατθριςεισ :

α)Θ δοτικι ενικοφ αρςενικϊν και κθλυκϊν -ui πολλζσ φορζσ – κυρίωσ

ςτουσ Κικζρωνα, Σαλοφςτιο και Καίςαρα – ςυναιρείται ςε –u, όπωσ

ςτα ουδζτερα. Ρ.χ : equitatu αντί equitatui( = ιππικό).

β)Σχθματίηουν τθ δοτικι και αφαιρετικι πλθκυντικοφ ςε –ubus αντί

- ibus, τα ονόματα :

i) artus,us (α.4) = το άρκρο· πλθκ. τα μζλθ του ςϊματοσ → artubus

tribus,us(κ.4) = τριττφσ· φυλι → tribubus.

ii)lacus,us ( α.4) = λίμνθ →ubus+ ibus → lacubus + lacibus

portus,us ( α.4 ) = λιμάνι →ubus + ibus → portubus + portibus.

γ)Το domus (κ.4) = ςπίτι ζχει και τφπουσ τθσ βϋ κλίςθσ.

Ενικόσ αρικμόσ Ρλθκυντικόσ αρικμόσ

Ονομ. domus domus

Γεν. domus, domi(τοπικι) domuum(ποιθτ.dom-orum )

Δοτ. domui, domo domibus

Αιτ. domum domos(ςπ.domus )

Κλθτ. domus domus

Αφαιρ. domo (ςπ.domu ) domibus

δ)Τρεισ τφποι του domus χρθςιμοποιοφνται και επιρρθματικά :

i) domi ( πάντοτε επιρρθματικά)= ςτο ςπίτι, ςτθν πατρίδα (ςτάςθ)

ii)domum ( άλλοτε όνομα, άλλοτε επίρρθμα)= ςτο ςπίτι, ςτθν πτρίδα

(κίνθςθ)

iii)domo ( » » » » )=από το ςπίτι, απ’ τθν

πατρίδα ( απομάκρυνςθ).

ε)Απ’ τα ςε –us ονόματα τθσ δϋ κλίςθσ – που είναι όλα αρςενικά –

εξαιροφνται και είναι κθλυκά τα :

acus,us = βελόνα

manus,us = χζρι

domus,us = ςπίτι

porticus,us = ςτοά

idus,uum =αι ειδοί ( θ 15θ Μαρτίου, Μαΐου κ.λ.π).

tribus,us = τριττφσ ( φυλι )

© Αρτςάνοσ Γιάννθσ.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΛΘΞΕΙΣ ΤΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΤΘΣ ΛΑΤΙΝΙΚΘΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΡΤΩΣΕΙΣ ΑϋΚΛΙΣΘ ΒϋΚΛΙΣΘ ΓϋΚΛΙΣΘ ΔϋΚΛΙΣΘ ΕϋΚΛΙΣΘ

Ενικόσ

αρικμόσ

Ενικόσ

αρικμόσ

Ενικόσ

αρικμόσ

Ενικόσ

αρικμόσ

Ενικόσ

αρικμόσ

Ενικόσ

αρικμόσ

Ονομαςτικι -a Aρς.+κθλ. Aρς.+κθλ. Αρς.+κθλ. -es

Ουδζτ.

-us ι –er

-um

Ουδζτ.

ποικίλθ

ποκίλθ

Ουδζτ.

-us

-u

Γενικι -ae -I

-i

-is

-is

-us

-us

-ei

Δοτικι -ae -o

-o

-I

-i

-ui(-u)

-u

-ei

Αιτιατικι -am -um

-um

-em (im)

όπωσ θ ον.

-um

-u

-em

Κλθτικι -a -e ι –er

-um

όπωσ θ ον.

όπωσ θ ον.

-us

-u

-es

Αφαιρετικι -a -o

-o

-e (-i)

-e(-i)

-u

-u

-e

Ρλθκυντικόσ

αρικμόσ

Ρλθκυντικόσ

αρικμόσ

Ρλθκυντικόσ

αρικμόσ

Ρλθκυντικόσ

αρικμόσ

Ρλθκυντικόσ

αρικμόσ

Ρλθκυντικόσ

αρικμόσ

Ονομαςτικι -ae -I

-a

-es

-a(-ia)

-us

-ua

-es

Γενικι -arum (- um) -orum (um)

-orum

-um(-ium)

-um(-ium)

-uum

-uum

-erum

Δοτικι -is -is

-is

-ibus

-ibus

-ibus(ubus)

-ibus

-ebus

Αιτιατικι -as -os

-a

-es(-is)

-a(-ia)

-us

-ua

-es

Κλθτικι -ae -I

-a

-es

-a(-ia)

-us

-ua

-es

Αφαιρετικι -is -is

-is

-ibus

-ibus

-ibus

-ibus

-ebus

Παρατηρήςεισ : 1) Οι ακραίεσ κλίςεισ- δηλαδή η α΄+ ε΄- ζχουν ονόματα μόνο αρςενικά και

θηλυκά. 2) Οι καταλήξεισ τησ δοτικήσ και φυςικά και τησ αφαιρετικήσ πληθυντικοφ είναι

κοινζσ ανάμεςα :¡) ςτην α΄ και β΄κλίςη :- is και ¡¡)ςτη γ΄και δ΄κλίςη :-ibus.3) Η κλητική και

των δφο αριθμών είναι όμοια με την ονομαςτική, εκτόσ απ’ την κλητική ενικοφ των

δευτερόκλιτων ουςιαςτικών ςε –us.4)Η αφαιρετική πληθυντικοφ είναι πάντα ίδια με τη

δοτική. 5) Τα ουδζτερα ζχουν ίδιεσ καταλήξεισ ςτην ονομαςτική, αιτιατική και κλητική και

ςτουσ δφο αριθμοφσ.

ΓΕΝΟΣ : 1) Τα πρωτόκλιτα είναι θηλυκά. Εξαιροφνται και είναι αρςενικά : α) όςα

δηλώνουν αρςενικά πρόςωπα, β) τα ονόματα ποταμών, γ)τα εκ τησ ελληνικήσ

προερχόμενα αρςενικά ονόματα. 2) Τα δευτερόκλιτα είναι αρςενικά και ουδζτερα.

Εξαιροφνται και είναι θηλυκά : α) τα ονόματα δζντρων και θάμνων, β) τα ονόματα

πόλεων, νηςιών, χωρών εκ τησ ελληνικήσ, γ) τα εκ τησ ελληνικήσ θηλυκά ονόματα(

dialectus), δ) τα : alvus, hummus,vannus, colus, carbasus.3)Tριτόκλιτα: α) Αρςενικά : -o, -

or, -os, -er, -es, -is. β)Θηλυκά:-io, -do, -go, -as, -es, -is,-aus, -us, -x, -s.γ) Ουδζτερα : -c, -l, -n,

-a, -t, -e, -ar, -ur, -us.4)Τα τεταρτόκλιτα είναι αρςενικά και ουδζτερα. Εξαιροφνται και

είναι θηλυκά τα : acus, domus, idus, manus, porticus, tribus. 5) Τα πεμπτόκλιτα εἰναι

θηλςκά. Εξαιπούνται και είναι απσενικά τα : dies, meridies.

©Απτσάνορ Γιάννηρ.

ΜΕΤΟΧΘ

Α. Σχθματιςμόσ και κλίςθ μετοχισ ενεργθτικοφ ενεςτϊτα :

αϋ+ βϋ ςυηυγία : ενεςτωτικό κζμα + ns [ ama-ns/ntis, dele-ns/ntis].

γϋ + δϋ ςυηυγία : ενεςτωτικό κζμα + ςυνδετικό φωνιεν e + ns [leg-e-

ns/ntis, audi-e-ns/ntis].

Κλίνεται όπωσ ζνα τριτόκλιτο μονοκατάλθκτο επίκετο, αλλά με τθν

αφαιρετικι ενικοφ ςε – e( ςε –i ςχθματίηεται θ αφαιρετικι, μόνο όταν

θ μετοχι είναι επικετικι).

Β.Σχθματιςμόσ και κλίςθ μετοχισ ενεργθτικοφ μζλλοντα:

Θζμα ςουπίνου + urus,a,um [ amat-urus,a,um/ delet-urus,a,um/lect-

urus,a,um/ audit-urus,a,um].

Κλίνεται όπωσ ζνα δευτερόκλιτο επίκετο.

Γ. Σχθματιςμόσ απαρεμφάτου ενεργθτικοφ μζλλοντα :

Αιτιατικι μετοχισ ενεργθτικοφ μζλλοντα + esse [ amaturum,am,um

esse / amaturos,as,a esse].

Δ. Σχθματιςμόσ, ςθμαςία και κλίςθ ενεργθτικισ περιφραςτικισ

ςυηυγίασ :

Θ μετοχι του ενεργθτικοφ μζλλοντα και το sum ( ςε όλουσ τουσ

χρόνουσ ) ςχθματίηουν τθν ενεργθτικι περιφραςτικι ςυηυγία.

Θ ενεργθτικι περιφραςτικι ςυηυγία δείχνει επικείμενθ ενζργεια,

πρόκεςθ τζλεςθσ μιασ πράξθσ. Μεταφράηεται με : πρόκειται να +ριμα

[ amaturus sum =πρόκειται ν’ αγαπιςω].

Ελεζηώηαο amaturus,a,um sum,es,est

amaturi,ae,a sumus,estis,sunt

Παξαηαηηθόο amaturus,a,um eram,eras,erat

amaturi,ae,a eramus,eratis,erant.

Μέιινληαο amaturus,a,um ero,eris,erit

amaturi,ae,a erimus,eritis,erunt.

Παξαθείκελνο amaturus,a,um fui, fuisti,fuit

amaturi,ae,a fuimus, fuistis, fuerunt.

Τπεξζπληέιηθνο amaturus,a,um fueram,fueras,fuerat

amaturi,ae,a fueramus,fueratis,fuerant

πλη. κέιινληαο amaturus,a,um fuero,fueris,fuerit,

amaturi,ae,a fuerimus,fueritis,fuerint

Ε. θιίζε κεηνρήο ελεζηώηα :

Εληθόο αξηζκόο

Αξζεληθό - ζειπθό Οπδέηεξν

Ολνκαζηηθή

Γεληθή

Δνηηθἠ

Αηηηαηηθή

Κιεηηθή

Αθαηξεηηθή

amans

amantis

amanti

amantem

amans

amante ( -i)

amans

amantis

amanti

amans

amans

amante (-i)

Πιεζπληηθόο αξηζκόο

Ολνκαζηηθή

Γεληθή

Δνηηθή

Αηηηαηηθή

Κιεηηθή

Αθαηξεηηθή

amantes

amantium

amantibus

amantes

amantes

amantibus

amantia

amantium

amantibus

amantia

amantia

amantibus

Σ.Υξνληθή βαζκίδα κεηνρώλ :

Μεηνρή ελεζηώηα → ζύγρξνλν.

Μεηνρή κέιινληα → πζηεξόρξνλν.

Μεηνρή παξαθεηκέλνπ → πξνηεξόρξνλν.

Ζ. Είδε κεηνρώλ :

Μεηνρε

Επηζεηηθή Καηεγνξεκαηηθή Επηξξεκκαηηθή

Τπνθείκελν α.πλδεηηθά [πλεκκέλε-α-]

Αληηθείκελν ξήκαηα (θπξί- πόιπηε]

Καηεγνξνύκελν σο ην sum) α.ηξνπηθή

Επηζεηηθόο πξνζ- β.Αηζζήζεσο β.ηειηθή

δηνξηζκόο.[πε- ζεκαληηθά(vi- γ.ρξνληθή

ξηνξηζκέλε ε ρξή- deo,audio). δ.αηηηνινγηθή

ζε ηεο ιόγσ έι- γ. Ρήκαηα πνπ ε.ππνζεηηθή

ιεηςεο άξζξνπ. Ι- ζεκαίλνπλ πα- ζη. παξαρσ-

ζνδπλακεί κε αλα- ξηζηάλσ.[Πε- ξεηηθή.

θνξηθή πξόηαζε]. ξηνξηζκέλε ε

ρξήζε ηεο θπ-

ξίσο ζε ελεζηώ-

ηα ρξόλν].

© Αξηζάλνο Γηάλλεο.

Ιδιάηουςα ι φαινομενικι αφαιρετικι απόλυτοσ

Α. Τι είναι : Ιδιάηουςα ι φαινομενικι αφαιρετικι απόλυτοσ

είναι θ αφαιρετικι απόλυτοσ τθσ μετοχισ του πακθτικοφ

παρακειμζνου τθσ οποίασ το λογικό υποκείμενο είναι το ίδιο

με το υποκείμενο του ριματοσ τθσ πρόταςθσ· ςτθν

περίπτωςθ αυτι ζχουμε ςτ’ αρχαία ελλθνικά ςυνθμμζνθ

μετοχι ενεργθτικοφ ( ι μζςου) αορίςτου ι παρακειμζνου.

Επειδι όμωσ θ λατινικι γλϊςςα δεν διακζτει τζτοια

μετοχι, τρζπει τθν ενεργθτικι ςφνταξθ ςε πακθτικι και

χρθςιμοποιεί αναγκαςτικά αφαιρετικι απόλυτο, τθσ οποίασ

το υποκείμενο του ριματοσ τθσ πρόταςθσ γίνεται ποιθτικό

αίτιο.

Β.Ρϊσ μεταφράηεται : ¡) με ςυνθμμζνθ μετοχι ενεργθτικοφ

αορίςτου τθσ οποίασ αντικείμενο κα είναι το κατ’ αφαιρετικι

πτϊςθ υποκείμενο τθσ εισ τα λατινικά αφαιρετικισ

απολφτου, ¡¡) με αντίςτοιχθ δευτερεφουςα πρόταςθ, τθσ

οποίασ το ριμα κα είναι ενεργθτικισ φωνισ, ςυνικωσ

χρόνου αορίςτου.

Γ. Ρϊσ διαπιςτϊνεται : Πταν υπάρχει μζςα ςτο κείμενο

αφαιρετικι απόλυτοσ με μετοχι πακθτικοφ παρακειμζνου,

τρζπουμε το υποκείμενο του ριματοσ τθσ πρόταςθσ ςε

ποιθτικό αίτιο τθσ μετοχισ και, εφόςον τοφτο λογικά γίνεται

δεκτό, θ μετοχι ζχει τθν παραπάνω ςθμαςία και πρζπει να

μεταφράηεται όπωσ αναφζραμε παραπάνω.

Δ.Ραραδείγματα :

Caesar convocato consilio dixit. (= Ο Καίςαρ ςυγκλθκζντοσ

ςυνεδρίου είπε).

¡) Ο Καίςαρ ςυγκαλζςασ ςυμβοφλιο είπε.

¡¡) Ο Καίςαρ, αφοφ ςυγκάλεςε ςυμβοφλιο, είπε.

Graeci capta Troja domum redierunt ( = Οι Ζλλθνεσ

καταλθφκείςθσ τθσ Τροίασ επανιλκαν ςτθν πατρίδα).

¡) Οι Ζλλθνεσ καταλαβόντεσ τθν Τροία επζςτρεψαν ςτθν

πατρίδα.

¡¡) Οι Ζλλθνεσ,αφοφ κατζλαβαν τθν Τροία, επζςτρεψαν ςτθν

πατρίδα.

© Αρτςάνοσ Γιάννθσ.

ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΤΩΝ ΧΟΝΩΝ

( Γραμματικι § 177, 178. Κείμενα :κεφ. ΧΧlll Ρ3, κεφ. ΧΧlV Ρ5)

1.Τι είναι : Ακολουκία των χρόνων ονομάηεται το φαινόμενο

το οποίο κανονίηει το χρόνο μιασ δευτερεφουςασ

πρόταςθσ που εκφζρεται με υποτακτικι ςε ςχζςθ προσ

το χρόνο τθσ κφριασ πρόταςθσ ( ι πρόταςθσ

εξαρτιςεωσ).

2.Γενικόσ κανόνασ : Πταν θ κφρια πρόταςθ βρίςκεται ςε

χρόνο αρκτικό και θ δευτερεφουςα βρίςκεται ςε χρόνο

αρκτικό· όταν θ κφρια πρόταςθ βρίςκεται ςε χρόνο

ιςτορικό και θ δευτερεφουςα βρίςκεται ςε χρόνο

ιςτορικό.

3.Διάκριςθ χρόνων :

Α. Αρκτικοί χρόνοι. Β.Ιςτορικοί χρόνοι.

1. Ενεςτϊτασ. 1. Ραρατατικόσ.

2. Κυρίωσ

παρακείμενοσ

( αντίςτοιχοσ προσ τον

ελλθνικό).

2. Ιςτορικόσ παρακείμενοσ

(αντίςτοιχοσ προσ τον

ελλθνικό αόριςτο).

3. Μζλλοντασ ( απλόσ

και ςυντελεςμζνοσ).

3. Υπερςυντζλικοσ.

4.ΜΝΘΜΟΝΙΚΟΣ ΡΙΝΑΚΑΣ ΤΘΣ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑΣ ΤΩΝ ΧΟΝΩΝ :

Κφρια

πρόταςθ

ι

πρόταςθ

εξάρτθςθσ

Δευτερεφουςα

ςε υποτακτικι

πρόταςθ .

Δευτερεφουςα

ςε υποτακτικι

πρόταςθ.

Δευτερεφουςα

ςε υποτακτικι

πρόταςθ.

Σφγχρονο

Ρροτερόχρονο

Υςτερόχρονο

Αρκτικόσ

χρόνοσ.

Ενεςτϊτασ Ραρακείμενοσ. Ενεςτϊτασ

ενεργθτικισ

περιφραςτικισ

ςυηυγίασ ( -

urus sim).

Ιςτορικόσ

χρόνοσ.

Ραρατατικόσ. Υπερςυντζλικοσ. Ραρατατικόσ

ενεργθτικισ

περιφραςτικισ

ςυηυγίασ (-

urus essem).

©Αρτςάνοσ Γιάννθσ.

ΣΧΘΜΑΤΙΣΜΟΣ ΥΡΟΤΑΚΤΙΚΘΣ

ΕΝΕΓΘΤΙΚΘ ΦΩΝΘ ΡΑΘΘΤΙΚΘ ΦΩΝΘ

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ :ενεςτωτικό κζμα

+ κεματικό φωνιεν a*+

βαςικζσ καταλιξεισ.

Ππωσ και ςτθν ενεργθτικι

φωνι με καταλιξεισ, όμωσ,

πακθτικισ φωνισ.

ΡΑΑΤΑΤΙΚΟΣ : ενεςτωτικό

κζμα ** + πρόςφυμα – re +

βαςικζσ καταλιξεισ.

( πρακτικά : απαρζμφατο

ενεργθτικοφ ενεςτϊτα +

βαςικζσ καταλιξεισ).

Ππωσ και ςτθν ενεργθτικι

φωνι με καταλιξεισ, όμωσ,

πακθτικισ φωνισ.

ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ : μετοχι

ενεργθτικοφ μζλλοντα +

υποτακτικι ενεςτϊτα του

sum.

ΡΑΑΚΕΙΜΕΝΟΣ : κζμα

παρακειμζνου + πρόςφυμα –

eri + βαςικζσ καταλιξεισ.

(πρακτικά ίδιοσ –εκτόσ απ’ το

αϋ ενικό πρόςωπο - με το

ςυντελεςμζνο μζλλοντα

οριςτικισ ενεργθτικισ

φωνισ).

Μετοχι πακθτικοφ

παρακειμζνου + υποτακτικι

ενεςτϊτα του sum.

ΥΡΕΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ : κζμα

παρακειμζνου + πρόςφυμα –

isse + βαςικζσ καταλιξεισ.

Μετοχι πακθτικοφ

παρακειμζνου + υποτακτικι

παρατατικοφ του sum.

*Στθν αϋ ςυη. απ’ το ενεςτωτικό κζμα λείπει το a και ζχουμε

κεματικό φωνιεν e.

**Στθ γϋ ςυηυγία παρεμβάλλεται το ςυνδετικό φωνιεν –e

μεταξφ του ενεςτωτικοφ κζματοσ και του προςφφματοσ – re.

© Αρτςάνοσ Γιάννθσ.

ΡΟΣΤΑΚΤΙΚΘ

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ

ΕΝΕΓΘΤΙΚΘ ΦΩΝΘ ΡΑΘΘΤΙΚΘ ΦΩΝΘ

βϋενικό Ππωσ το

ενεςτωτικό

Ππωσ το

απαρζμφατο

ama, dele,

lege,audi/amare,

κζμα ( ςτθ

γϋςυηυγία

προςτίκεται

και ζνα –e)

ενεςτϊτα delere, legere,

audire

βϋ

πλθκυντικό

Ενεςτωτικό

κζμα + te ( ςτθ

τρίτθ ςυηυγία +

ite

Ππωσ το

βϋπλθκυντικό

οριςτικισ

ενεςτϊτα

πακθτικισ

φωνισ

amate, delete,

legite,

audite/amamini,

delemini, legimini,

audimini

ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ

ΕΝΕΓΘΤΙΚΘ ΦΩΝΘ ΡΑΘΘΤΙΚΘ ΦΩΝΘ

βϋ ενικό Ενεςτωτικό

κζμα + to (

ςτθ τρίτθ

ςυηυγία

κατάλθξθ –

ito )

Ππωσ ςτθν

ενεργθτικι

φωνι +

κατάλθξθ –

r)

amato, deleto, legito,

audito/ amator, deletor,

legitor, auditor

γϋενικό Ππωσ

ςχθματίηετα

ι το βϋενικό

Ππωσ

ςχθματίηετα

ι το βϋενικό

amato, deleto, legito,

audito/ amator, deletor,

legitor,auditor

βϋπλθκυντικ

ό

Ενεςτωτικό

κζμα + tote

(ςτθν

γϋςυηυγία +

itote)

Δεν ζχει amatote, deletote,

legitote, auditote

γϋπλθκυντικ

ό

Ενεςτωτικό

κζμα + nto

(ςτθ γϋκαι

δϋςυηυγία +

Ππωσ ςτθν

ενεργθτικι

φωνι + r

amanto, delento,

legunto,audiunto/amanto

r, delentor, leguntor,

unto) audiuntor

©Αρτςάνοσ Γιάννθσ.

ΡΑΑΘΕΤΙΚΑ ΕΡΙΘΕΤΩΝ

i. Σχθματιςμόσ: ρίηα επικζτου + ior, ior, ius (ςυγκριτικόσ)

ρίηα επικζτου + issimus, a, um (υπερκετικόσ)

ii. Κλίςθ: Ο ςυγκριτικόσ βακμόσ κλίνεται όπωσ ζνα τριτόκλιτο

τριγενζσ δικατάλθκτο επίκετο με αφαιρετικι ενικοφ ςε –e, γενικι

πλθκυντικοφ ςε –um, ονομαςτικι, αιτιατικι, κλθτικι πλθκυντικοφ

ουδετζρου ςε –a.

Ο υπερκετικόσ βακμόσ κλίνεται όπωσ ζνα δευτερόκλιτο

επίκετο.

iii. Ιδιομορφία ςτο ςχθματιςμό:

α. Τα επίκετα ςε –er ςχθματίηουν τον υπερκετικό ςε –rimus, a,

um ( θ κατάλθξθ αυτι προςτίκεται κατευκείαλ ζηελ

νλνκαζηηθή εληθνύ ).

β. Τα επίκετα facilis, difficilis, similis, dissimilis, humilis και

gracilis ςχθματίηουν τον υπερκετικό ςε: -limus, a, um.

iv. Πεξηθξαζηηθόο ζρεκαηηζκόο παξαζεηηθώλ

magis + ζεηηθόο βαζκόο επηζέηνπ: ζπγθξηηηθόο

maxime + ζεηηθόο βαζκόο επηζέηνπ: ππεξζεηηθόο

v. ρεκαηηζκόο επηξξεκάησλ

Θεηηθόο βαζκόο πγθξηηηθόο Τπεξζεηηθόο

β΄ θιίζε: ξίδα

επηζέηνπ + -e

-ius

(Αηηηαηηθή

εληθνύ

ζπγθξηηηθνύ

νπδεηέξνπ)

-e (Πξνζηίζεηαη

ζηε ξίδα ηνπ

ππεξζεηηθνύ)

γ΄ θιίζε: ξίδα

επηζέηνπ + -iter

-ius ( Αηηηαηηθή

εληθνύ

ζπγθξηηηθνύ

νπδεηέξνπ)

-e (Πξνζηίζεηαη

ζηε ξίδα ηνπ

ππεξζεηηθνύ)

vi. Βϋ όροσ ςφγριςθσ

α) Αφαιρετικι

β) quam + ομοιοπτότωσ © Αρτςάνοσ Γιάννθσ.

Α. Ανϊμαλα παρακετικά

Θετικόσ Συγκριτικόσ Υπερκετικόσ

bonus, a, um ( καλόσ,ι,ό) melior,-ius optimus,a,um

malus,a,um (κακόσ,ι,ό) peior, -ius pessimus,a,um

magnus,a,um(μεγάλοσ,θ,ο) maior,-ius maximus,a,um

parvus,a,um(μικρόσ,ι,ό) minor,-us minimus,a,um

multi,ae,a(πολλοί,ζσ,ά) plures,-a plurimi,ae,a

multum ιmulto (επίρ)(πολφ) plus plurimum

Β. Επίκετα που δε ςχθματίηουν παρακετικά :

Δεν ςχθματίηουν παρακετικά όςα επίκετα δθλϊνουν : 1) φλθ (π.χ aureus

=χρυςόσ, ferreus= ςιδερζνιοσ) 2)τόπο ι χρόνο( π.χ marinus = καλαςςινόσ ,

nocturnus =νυκτερινόσ) 3) μζτρο( π.χ bipes=δίποδοσ , triennis= τρίχρονοσ) 4)

ςυγγζνεια ι καταγωγι(π.χ paternus = πατρικόσ,fraternus = αδελφικόσ, romanus =

ρωμαϊκόσ) 5) κάτι απόλυτο ι άρνθςθ(π.χ mortalis = κνθτόσ, omnipotens =

παντοδφναμοσ, immortalis =ακάνατοσ).

Γ. Επίκετα που δε ςχθματίηουν κετικό : πρόκειται για παρακετικά επίκετα που

ςχθματίςτθκαν από προκζςεισ ι επιρριματα :

Intra ( εντόσ) interior ( εςϊτεροσ) Intimus ( εςϊτατοσ)

prae ( εμπρόσ) prior ( πρότεροσ) primus ( πρϊτοσ)

prope ( πλθςίον) propior ( εγγφτεροσ) proximus ( εγγφτατοσ)

potis ( δυνατά) potior ( δυνατότεροσ) potissimus ( πιο δυνατόσ)

ultra ( πζρα) ulterior (εξϊτεροσ) ultimus ( ζςχατοσ)

Δ.Επίκετα που δε ςχθματίηουν ςυγκριτικό :

novus ( νζοσ) (recentior από το recens =

πρόςφατοσ)

novissimus ( ζςχατοσ)

sacer ( ιερόσ) (sanctior από το sanctus) sacerrimus ( ιερότατοσ)

Ε. Επίκετα που δε ςχθματίηουν υπερκετικό :

alacer ( εφκυμοσ) alacrior ( ευκυμότεροσ)

iuvenis (νζοσ) iunior ( νεότεροσ)

senex (γζροσ) senior ( πρεςβφτεροσ)

ΣΤ. Επίκετα με διπλό υπερκετικό :

exterus ( ο ἐμσ) exterior ( εξϊτεροσ) extremus + extimus

superus ( ο άνω) superior ( υπζρτεροσ) supremus + summus

posterus ( ο επόμενοσ) posterior ( υςτερότεροσ) postremus + postumus

Η. Ιδιόμορφα παρακετικά επιρρθμάτων :

bene ( καλά) – melius ( καλφτερα)- optime (άριςτα)

male (κακά) – peius ( χειρότερα)- pessime( χείριςτα)

non multum ι paulum ( λίγο)- minus (λιγότερο)- minime (ελάχιςτα)

prope ( κοντά) – propius ( πλθςιζςτερα) – proxime ( πλθςιζςτατα)

diu (πολφ χρόνο)– diutius( περιςςότερο χρόνο) – diutissime(πάρα πολφ

χρόνο)

saepe( πολλζσ φορζσ) – saepius( ςυχνότερα) – saepissime( ςυχνότατα)

multum ( πολφ) – plus( περιςςότερο) –plurimum( πλείςτο)

magnopere ( ι magno opere) (πολφ) – magis(πιο) – maxime(πολφ πολφ)

- prius ( πρωτφτερα)- primum ι primo( πρϊτα πρϊτα)

satis ( αρκετά) – satius ( καλφτερα)

Θ.Απόλυτθ ςφγκριςθ : Πταν μζςα ςτθν πρόταςθ υπάρχει ςυγκριτικόσ βακμόσ (

επικζτου ι επιρριματοσ), αλλά λείπει ο δεφτεροσ όροσ ςφγκριςθσ, τότε ζχουμε

απόλυτθ ςφγκριςθ, που εκφράηει βακμό μεγαλφτερο από το λογικό μζτρο και

μεταφράηεται με το κετικό βακμό ςυνοδευόμενο από το «κάπωσ» ι το «μάλλον.

Π.ρ : duriora ei videbantur = του φαίνονταν κάπωσ τραχιά.

© Αρτςάνοσ Γιάννθσ.

ΤΟΡΟΣ

| Εμπρόκετθ εκφορά || Απρόκετθ

εκφορά*

1. Στάςθ In + Αφαιρετικι (

τοπικι)

Γενικι ** ( α+β κλίςθ

ενικοφ αρικμοφ)

In Asia sum. Αφαιρετικι ( γϋ κλίςθ

πλθκυντικοφ

αρικμοφ)

Romae sum –

Carthagine sum.

2. Κίνθςθ in, ad+ Αιτιατικι

in Asiam eo.

Αιτιατικι

Romam eo.

3. Απομάκρυνςθ de, ab, ex+

Αφαιρετικι (

χωριςμοφ)

ex Asia venio.

Αφαιρετικι

Roma venio.

*Για ονόματα πόλεων και μικρϊν νθςιϊν.

**Εδϊ ανικουν και οι ςτερεότυπεσ φράςεισ : domi bellique ι

domi militiaeque : ςτθν ειρινθ και ςτον πόλεμο.

ΧΟΝΟΣ

1.Διάρκεια Αιτιατικι Vixit annos triginta( =

ζηθςε 30 χρόνια)

2.Εντοπιςμόσ Αφαιρετικι Ultimis annis( = (ς)τα

τελευταία χρόνια)

3.Ρριν Ante + Αιτιατικι Ante paucos dies(

=πριν από λίγεσ

μζρεσ)

4.Μετά Post + Αιτιατικι Post paucos dies(

=μετά από λίγεσ

μζρεσ)

© Αρτςάνοσ Γιάννθσ.

Θ ΓΕΝΙΚΘ

Α. Εξαρτϊμενθ από ουςιαςτικό,

επίκετο,επῖξξεκα,αλησλπκία.

Β. Εξαρτϊμενθ από ριμα.

1.Γενικι κτθτικι : φανερϊνει ςε ποιον

ανικει το προςδιοριηόμενο, δθλαδι τον

κτιτορα· :π.χ : domus Caesaris.

2.Γενικι του δθμιουργοφ : δθλϊνει το

πρόςωπο που ζχει δθμιουργιςει κάποιο

ζργο : π.χ Carmen Pindari( = το ποίθμα του

Ρίνδαρου)

3.Γενικι υποκειμενικι :όπωσ και ςτα

ελλθνικά : π.χ : Victoria Caesaris (= θ νίκθ

του Καίςαρα · Caesar vicit).

4.Γενικι αντικειμενικι : τθ δζχονται : α)

ουςιαςτικά με ρθματικι ζννοια ( π.χ :

cupiditas regni = θ επικυμία τθσ θγεμονίασ),

β) επίκετα επικυμίασ, εμπειρίασ, γνϊςθσ,

μνιμθσ, πλθςμονισ κ.λ.π ( π.χ : peritus belli

= ζμπειροσ πολζμου), γ) μετοχζσ χρόνου

ενεςτϊτα που χρθςιμοποιοφνται ωσ

επίκετα ( π.χ : amans patriae = ο αγαπϊν

τθν πατρίδα).

5.Γενικι διαιρετικι :τθ δζχονται :α)

ουςιαςτικά που φανερϊνουν τμιμα,

διαίρεςθ, μζτρο ( π.χ : pars exercitus =

μζροσ του ςτρατοφ), β) ερωτθματικζσ και

αόριςτεσ αντωνυμίεσ ( π.χ : quis hominum?

= ποιοσ από τουσ ανκρϊπουσ;), γ)

ςυγκριτικά ι υπερκετικά επικζτων, τακτικά

αρικμθτικά ( π.χ : primus regum = ο πρϊτοσ

απ’ τουσ βαςιλείσ), δ) επιρριματα ( π.χ :

ubi terrarum sumus? = ςε ποιο μζροσ τθσ

γθσ είμαςτε;), ε) ουδζτερα επικζτων και

αντωνυμιϊν ( π.χ : multum pecuniae

=πολλά χριματα).

6.Γενικι επεξθγθματικι : αναλφει και κάνει

1.Αντικείμενο : Αντικείμενο ςε γενικι

δζχονται τα ριματα που ςθμαίνουν : α)

μνιμθ ι λικθ, β) αφκονία ι ςτζρθςθ, γ)

αρχι και εξουςία

2.Γενικι τθσ αξίασ : με ριματα που

ςθμαίνουν : α) εκτιμϊ, υπολογίηω, β)

αγοράηω, πουλϊ, γ) με το sum. H γενικι

αυτι δθλϊνει τθν αφθρθμζνθ αξία ( υλικι

ι θκικι)*π.χ :avem emit tanti, quanti

nullam adhunc emerat = αγόραςε το πουλί

τόςο, όςο δεν είχε αγοράςει κανζνα μζχρι

τότε+. Θ ςυγκεκριμζνθ αξία δθλϊνεται με

αφαιρετικι τθσ αξίασ * π.χ :avem viginti

milibus sestertium emit = αγόραςε το πουλί

για 20.000 ςθςτζρτιουσ+.

3.Γενικι του εγκλιματοσ : με ριματα που

ςθμαίνουν : κατθγορϊ και καταδικάηω : (

π.χ : proditionis accusatus est =

κατθγορικθκε για προδοςία). Θ ποινι ςτθν

οποία καταδικάςκθκε κάποιοσ τίκεται ςε

αφαιρετικι τθσ ποινισ ( π.χ :pater morte

eum multavit = ο πατζρασ του τον

καταδίκαςε ςε κάνατο). Εξαιρείται το

capitis = ςε κάνατο.

4.Γενικι του ενδιαφερομζνου προςϊπου :

κοντά ςτα απρόςωπα ριματα interest +

refert = ενδιαφζρει· το τι ενδιαφζρει

κάποιον εκφράηεται με : α) απαρζμφατο,

β) ουςιαςτικι πρόταςθ, γ) ουδζτερο

αντωνυμίασ ( π.χ :Caesaris interfuit corvum

emere = Τον Καίςαρα πολφ τον ενδιζφερε

ν’ αγοράςει το κοράκι).

5.Γενικι τθσ αιτίασ (ι κατά το βιβλίο: του

πράγματοσ για το οποίο αιςκάνεται κανείσ

λφπθ, μετάνοια κ.λ.π) : πλάι ςε απρόςωπα

ριματα ψυχικοφ πάκουσ , όπωσ miseret

=λυπάμαι κ.α. Κοντά ςτα ριματα αυτά

ζχουμε και μία αιτιατικι του προςϊπου

που λυπάται, μετανοιϊνει κ.λ.π. Αντί

γενικισ μπορεί να χρθςιμοποιθκεί

ςυγκεκριμζνο το νόθμα τθσ λζξθσ που

προςδιορίηει· μεταφράηεται με

ονομαςτικι· ( π.χ : virtus justitiae = θ

αρετι δικαιοςφνθ, nomen Asiae = το

όνομα Αςία).

7.Γενικι τθσ ιδιότθτασ* : θ γενικι των

ουςιαςτικϊν που φανερϊνουν :

α)κοινωνικι τάξθ, φυλι ( π.χ : vir

nobilissimi generis ), β) μία εκτίμθςθ:

θλικία, διάρκεια, μζτρο, βάροσ ( π.χ : puer

annorum trium ).

* Σθμείωςθ : οι χαρακτθριςτικζσ ι

πνευματικζσ ιδιότθτεσ εκφράηονται είτε με

γενικι είτε με αφαιρετικι τθσ ιδιότθτασ (

π.χ : vir ingenii pravissimi ι ingenio

pravissimo).

απαρζμφατο ι ουδζτερο αντωνυμίασ ωσ

υποκείμενο· ( π.χ : me paenitet verborum

meorum = μετανοιϊνω για τα λόγια μου).

6.Γενικι κατθγορθματικι : με τθν φπαρξθ

ςυνδετικοφ ριματοσ· π.χ : γενικι

κατθγορθματικι κτθτικι κ.λ.π ( π.χ :horti

sunt Caesaris = οι κιποι είναι του

Καίςαρα).

© Aρτςάνοσ Γιάννθσ.

ΔΟΤΙΚΘ

Α.Εξαρτθμζνθ από

ουςιαςτικά, επίκετα,

επιρριματα, επιφωνιματα

Β.Εξαρτθμζνθ από ριματα Γ.Δοτικι του ςκοποφ ι του

αποτελζςματοσ

Δοτικι αντικειμενικι

α) Θ ςφνταξθ ουςιαςτικοφ

με δοτικι είναι πολφ

ςπάνια, όπωσ και ςτ’ αρχαία

ελλθνικά. Συνικωσ θ δοτικι

ςυντάςςεται με ουςιαςτικά

που παράγονται από

ριματα ι επίκετα

ςυνταςςόμενα με δοτικι. (

obtemperatio scriptis

legibus= θ υπακοι ςτουσ

γραπτοφσ νόμουσ).

β)Επίκετα και επιρριματα

που ςυντάςςονται με δοτικι

είναι όςα ςθμαίνουν :

1. φιλία ι ζχκρα( Dumnorix

Helvetiis erat amicus= ο

Δουμνόριξ ιταν φίλοσ των

Ελβετϊν).

2. ωφζλεια ι βλάβθ( amici

nobis utiles sunt = οι φίλοι

είναι χριςιμοι ς’ εμάσ).

3. ομοιότθτα,

προςζγγιςθ(mors somno

similis est = ο κάνατοσ είναι

όμοιοσ προσ τον φπνο).

4. υπακοι, απείκεια, κ.λ.π

γ) Ρολλά απ’ τα παραπάνω

επίκετα, όταν λαμβάνονται

1.Aντικείμενο ρθμάτων

που ςθμαίνουν : α) φιλικι

ι εχκρικι ενζργεια(

Brundisini Caesaris rebus

favebant = οι κάτοικοι του

Βρινδθςίου ευνοοφςαν τα

πράγματα του Καίςαρα),

β) το πρζπον ι το

αρμόηον( placet mihi = μου

αρζςει ), γ)λζγω, δίνω,

δείχνω, ςτζλνω και τα

όμοιά τουσ( praedam

militibus donat = δωρίηει

τθ λεία ςτουσ ςτραριϊτεσ

), δ)υπακοι, απείκεια(

consilio ejus oboediverunt

= υπάκουςαν ςτθν

απόφαςθ αυτοφ ), ε)

ςυνκζτων ρθμάτων με τισ

προκζςεισ : cum, in, inter,

ab, post, prae, sub( infero

bellum alicui = επιφζρω (

κθρφττω )πόλεμο εναντίον

κάποιου).

2.Δοτικι προςωπικι :

α) κτθτικι (με κάκε ριμα

και όνομα· est patri meo

domus = το ςπίτι είναι του

πατζρα μου ).

β) χαριςτικι –

αντιχαριςτικι ( homo non

sibi soli natus est sed

patriae et suis = ο

άνκρωποσ γεννικθκε όχι

για ωφζλεια μόνο του

εαυτοφ του, αλλά και τθσ

πατρίδασ και των δικϊν

α) Φανερϊνει το ςκοπό ι το

αποτζλεςμα προσ το οποίο

κατατείνει το υπό του

ριματοσ ςθμαινόμενο.

β) Είναι δοτικι αφθρθμζνου

ουςιαςτικοφ – ςυνικωσ

ςτερεότυπεσ δοτικζσ :

auxilio, exemplo, usui κ.λ.π –

ςυχνά μαηί με το sum και

διάφορα άλλα ριματα.

γ) Μπορεί να

προςδιορίηεται από επίκετο

και δίπλα τθσ να υπάρχει

και άλλθ δοτικι.

[ Murena patri ( δοτικι

χαριςτικι)magno adiumento

fuit = ο Μουρινασ

πρόςφερε μεγάλθ βοικεια

ςτον πατζρα του.

Murena patri solacio fuit= ο

Μουρινασ ιταν θ

παρθγοριά του πατζρα του

Caesar equitatum auxilio

legionibus( ζμμεςο

αντικείμενο) misit = ο

Καίςαρασ ζςτειλε το ιππικό

ςε βοικεια των λεγεϊνων (

για να βοθκιςει τισ

λεγεϊνεσ) +.

ωσ ουςιαςτικά,

ςυντάςςονται με γενικι

κτθτικι( π.χ : amici

Caesaris= οι φίλοι του

Καίςαρα)

του).

γ) ενεργοφντοσ προςϊπου

( ποιθτικοφ αιτίου)

*κυρίωσ με το

γερουνδιακό, αλλά και με

μετοχζσ πακθτικοφ

παρακειμζνου και

πακθτικοφσ τφπουσ + (

faciendum est mihi illud =

εκείνο πρζπει να πραχκεί

από εμζνα).

δ) θκικι : δθλϊνει το

πρόςωπο που

ενδιαφζρεται για τθν

πράξθ του ριματοσ ςε

φράςεισ που φανερϊνουν

αγανάκτθςθ ι ζκπλθξθ·

κυρίωσ θ δοτικι τθσ

προςωπικισ αντωνυμίασ :

π.χ At tibi repente venit ad

me Caninius = αλλ’

αιφνίδια για ςζνα ιλκε

προσ εμζνα ο Κανίνιοσ.

ε) κρίνοντοσ προςϊπου ι

τθσ αναφοράσ. (Quintia

Formosa est multis = θ

Κοΐντια είναι ωραία κατά

τθν κρίςθ των πολλϊν).

© Αρτςάνοσ Γιάννθσ.

ΑΦΑΙΕΤΙΚΘ

Α.Κυρίωσ Αφαιρετικι

:*απαντά ςτο ερϊτθμα : «

Β.Οργανικι : * απαντά

ςτο ερϊτθμα : «με

Γ. Τοπικι : * απαντά ςτο

ερϊτθμα : «που»·

πόκεν; από ποφ; από

ποιον;»· φανερϊνει τθν

αφετθρία κάποιασ

ενζργειασ του υποκειμζνου

του ριματοσ· αντιςτοιχεί

ςτθν ελλθνικι γενικι· π.χ :

venit Roma = ζρχεται απ’ τθ

ϊμθ] :

1.Σνπηθήο πξνέιεπζεο :

π.ρ venio ex Asia, Roma.

2.Καηαγσγήο : θπξίσο κε

ξήκαηα πνπ ζεκαίλνπλ

γελλώ· π.ρ Apollo Jove

natus est et Latona : = ν

Απόιισλαο γελλήζεθε

απ’ ην Δία θαη ηε Λεηώ.

3.Ύιεο :poculum ex

auro = πνηήξη από

ρξπζό.

4.Απνκάθξπλζεο θαη

ρσξηζκνύ : κε ξήκαηα

θαη επίζεηα πνπ

ζεκαίλνπλ ζηέξεζε,

απνκάθξπλζε, ρσξηζκό

θαη ηα παξόκνηαο

ζεκαζίαο· π.ρ castris

abeo =θεύγσ απ’ ην

ζηξαηόπεδν·pugna

abstineo = απέρσ απ’ ηε

κάρε.

5.Πνηεηηθνύ αηηίνπ : α) ab

ή a +αθαηξεηηθή →

ποιον,; με τι; πϊσ»·

φανερϊνει το πρόςωπο

ι πράγμα που

ςυνοδεφει το

υποκείμενο ςε κάποια

ενζργειά του·

αντιςτοιχεί ςτθν

ελλθνικι δοτικι· decem

navibus Romam rediit

=με δζκα πλοία

επζςτρεψε ςτθ ϊμθ+ :

1.Συνοδείασ : cum

elephantis Alpes

transit.

2.Τρόπου : Tarqinius

hoc modo imperium

perdit.

3.Ιδιότθτασ : homo

squalida facie.

4.Οργάνου ι μζςου :

hasta eum transfixit.

5. Μζτρου : paulo

φανερϊνει τον τόπο

κάποιασ ενζργειασ του

υποκειμζνου· Babylone

mortuus est =πζκανε ςτθ

Βαβυλϊνα+.

1. Τόπου 2. Χρόνου

έκςπρα, πεξηιεπηηθά

νλόκαηα, άςπρα

πξνζσπνπνηεκέλα. β)

απιή αθαηξεηηθή→

άςπρα· π.ρ vinum a

mercatoribus non

importatur = θξαζί απ’

ηνπο εκπόξνπο δελ

εηζάγεηαη.

6.πγθξηηηθή : fortior

hoste

7.Εθηίκεζεο,θξίζεο

singularis proelii eventu

cernetur, quando…

8.Δηαηξεκέλνπ όινπ :

pauci ex militibus

maior natu.

6.Αναφοράσ : virtute

antecellit.

7. Αιτίασ : cupiditate

pugnandi permotus

8. Τθσ ποινισ: pater

morte eum multavit(

εξαιρείται το capitis)

9.Tθσ αξίασ

(ςυγκεκριμζνθσ): avem

viginti milibus

sestertium emit.

© Αρτςάνοσ Γιάννθσ.

ΓΕΟΥΝΔΙΟ

1.Οριςμόσ : α) Το γεροφνδιο είναι ρθματικό ουςιαςτικό ουδετζρου γζνουσ με

ενεργθτικι ςθμαςία. β)Διακζτει τζςςερισ πτϊςεισ : γενικι, δοτικι, αιτιατικι και

αφαιρετικι. γ) Θ ονομαςτικι του γερουνδίου και θ απρόκετθ αιτιατικι

αναπλθρϊνονται από το απαρζμφατο ενεςτϊτα. δ) Ιςοδυναμεί με τισ πλάγιεσ

πτϊςεισ του ζναρκρου απαρεμφάτου τθσ ελλθνικισ.

2.Σχθματιςμόσ : ςχθματίηεται από το ενεςτωτικό κζμα και τισ καταλιξεισ : -ndi, -

ndo, -ndum, -ndo (όπωσ δθλαδι οι καταλιξεισ ενόσ δευτερόκλιτου ουςιαςτικοφ

ςτισ πλάγιεσ πτϊςεισ του ενικοφ). Ρροςοχι : ςτθν τρίτθ και τζταρτθ ςυηυγία

ανάμεςα ςτο ενεςτωτικό κζμα και τισ καταλιξεισ αναπτφςςεται ζνα – e.

Γενικι ama-ndi dele-ndi leg-e-ndi audi-e-ndi

Δοτικι ama-ndo dele-ndo leg-e-ndo audi-e-ndo

Αιτιατικι ama-ndum dele-ndum leg-e-ndum audi-e-ndum

Αφαιρετικι ama-ndo dele-ndo leg-e-ndo audi-e-ndo

3.Συντακτικά γνωρίςματα : α) Το γεροφνδιο μπορεί να ζχει αντικείμενο ςτθν ίδια

πτϊςθ που ζχει και το ριμα απ’ το οποίο ςχθματίηεται. β) Το γεροφνδιο ποτζ δεν

είναι υποκείμενο, αντικείμενο ι κατθγοροφμενο. γ) Οι πιο εφχρθςτοι τφποι

γερουνδίου είναι θ εμπρόκετθ αιτιατικι και αφαιρετικι.

4.Συντακτικόσ ρόλοσ των πτϊςεων του γερουνδίου : ¡) Θ γενικι του γερουνδίου

χρθςιμοποιείται : α) ωσ ςυμπλιρωμα ουςιαςτικϊν ( με ρθματικι ζννοια) και

επικζτων που ςυντάςςονται με γενικι ( δθλαδι επικζτων εμπειρίασ, επικυμίασ,

γνϊςθσ, μνιμθσ, πλθςμονισ κ.λ.π), ωσ ετερόπτωτοσ προςδιοριςμόσ, κυρίωσ

γενικι αντικειμενικι αλλά και γενικι κτθτικι, γενικι επεξθγθματικι π.χ: cupiditas

bellandi = θ επικυμία για πόλεμο β) με τισ προκζςεισ causa και gratia δθλϊνει

ςκοπό π.χ: dimicandi causa venimus = ιρκαμε για ν’ αγωνιςκοφμε. ¡¡) Θ δοτικι

εκφράηει ςκοπό και χρθςιμοποιείται κυρίωσ με επίκετα που ςθμαίνουν :

κατάλλθλοσ, χριςιμοσ, όπωσ aptus, idoneus, commodus, utilis· π.χ : locus

pugnando idoneus = τόποσ κατάλλθλοσ για μάχθ. ¡¡¡) H αιτιατικι πάντοτε

εμπρόκετθ με τισ προκζςεισ ad, in δθλϊνει ςκοπό ι προοριςμό ι αναφορά · π.χ :

dux milites ad pugnandum hortatus est = ο ςτρατθγόσ εμψφχωςε τουσ

ςτρατιϊτεσ για να πολεμιςουν. ¡v) Θ απρόκετθ αφαιρετικι δθλϊνει τρόπο, μζςο,

αιτία, αναφορά και διάφορεσ άλλεσ επιρρθματικζσ ςχζςεισ· π.χ : Romani fortiter

pugnando castra ceperunt = οι ωμαίοι κατζλαβαν το ςτρατόπεδο πολεμϊντασ

γενναία. Θ εμπρόκετθ αφαιρετικι ( με τισ προκζςεισ : ab, de ex, in) δθλϊνει

αναφορά, αφετθρία κ.λ.π· π.χ : liber de beate vivendo = βιβλίο ςχετικά με (για)

τθν ευτυχιςμζνθ ηωι.

5.Σθμείωςθ : Γεροφνδιο διακζτουν και τ’ αποκετικά ριματα λόγω τθσ ενεργθτικισ

ςθμαςίασ τουσ. ©Αρτςάνοσ Γιάννθσ.

ΓΕΟΥΝΔΙΑΚΟ

1.Οριςμόσ : το γερουνδιακό είναι ρθματικό επίκετο με πακθτικι ςθμαςία.

2.Σχθματιςμόσ : ςχθματίηεται από το ενεςτωτικό κζμα και τισ καταλιξεισ : -ndus,

a, um. Ρροςοχι ςτα ριματα τρίτθσ και τζταρτθσ ςυηυγίασ ανάμεςα ςτο

ενεςτωτικό κζμα και τισ καταλιξεισ αναπτφςςεται ζνα – e. Tο γερουνδιακό των

τεςςάρων ςυηυγιϊν είναι : amandus, a, um /delendus, a, um /leg-e-ndus, a, um

/audi-e-ndus, a, um.

3.Κλίςθ : το γερουνδιακό κλίνεται όπωσ ζνα δευτερόκλιτο επίκετο.

4.Αντιςτοιχία : το γερουνδιακό αντιςτοιχεί προσ τα αρχαία ελλθνικά ρθματικά

επίκετα εισ -τεοσ.

5.Ρακθτικι περιφραςτικι ςυηυγία : το γερουνδιακό μαηί με το sum ςχθματίηει τθ

λεγόμενθ πακθτικι περιφραςτικι ςυηυγία, μεταφράηεται με το πρζπει να + ριμα·

π.χ : civitas delenda est = θ πολιτεία πρζπει να καταςτραφεί. Πταν υπάρχει

πακθτικι περιφραςτικι ςυηυγία θ ςφνταξθ μπορεί να είναι προςωπικι ι

απρόςωπθ. ¡) Στθν προςωπικι ςφνταξθ : το γερουνδιακό : α) ανικει ςε

ενεργθτικό μεταβατικό ριμα, ςυνταςςόμενο με αιτιατικι, β) ςυμφωνεί με το

υποκείμενο του sum κατά γζνοσ, αρικμό και πτϊςθ· π.χ : Omnia sunt excitanda =

πρζπει να αναςυγκροτθκοφν τα πάντα. ¡¡) Στθν απρόςωπθ ςφνταξθ : το

γερουνδιακό : α) ανικει ςε αμετάβατο ριμα ι ςε μεταβατικό ςυνταςςόμενο με

γενικι ι δοτικι, β) βρίςκεται ςε ονομαςτικι ενικοφ ουδετζρου γζνουσ· π.χ

:subveniendum est reipublicae = πρζπει να βοθκιςουμε τθν πολιτεία.

6.Κλίςθ πακθτικισ περιφραςτικισ ςυηυγίασ :

ΟΙΣΤΙΚΘ ΥΡΟΤΑΚΤΙΚΘ ΑΡΑΕΜΦΑΤΟ

ΕΝΕΣΤ.amandus,a,um

sum

ΕΝΕΣΤ.amandus,a,um sim ΕΝΕΣΤ.amandum,am,um

esse/ amandos,as,a esse

ΡΑΑΤ.amandus, a,um

eram

ΡΑΑΤ.amandus,a,um

essem

----------------------------------

ΜΕΛΛ.amandus,a,um ero ----------------------------------- ΜΕΛΛ.amandum, am,um

fore/ amandos,as,a fore

ΡΑΑΚ.amandus,a,um fui ΡΑΑΚ.amandus,a,um

fuerim

ΡΑΑΚ.amandum,am,um

fuisse/amandos,as,a

fuisse

ΥΡΕΣ.amandus,a,um

fueram

ΥΡΕΣ.amandus,a,um

fuissem

------------------------------------

ΣΥΝΤ.Μ.amandus,a,um

fuero

----------------------------------- ------------------------------------

7.Εκφορά ποιθτικοφ αιτίου γερουνδιακοφ : με δοτικι· π.χ :omnia tibi sananda

sunt = όλα πρζπει να κεραπευκοφν από ςζνα.

8.Είναι δυνατόν το sum να παραλείπεται ι να εννοείται· π.χ : constituenda iudicia

( sunt) = πρζπει να αναδιοργανωκεί θ δικαιοςφνθ.

9.Διάκριςθ κοινϊν τφπων γερουνδίου – γερουνδιακοφ :

¡) Οι καταλιξεισ -ndi, - ndo :

α) εφόςον ςυμφωνοφν με μια λζξθ κατά γζνοσ, αρικμό και πτϊςθ είναι τφποι

γερουνδιακοφ· π.χ : cupiditas liberandi oppidi = θ επικυμία ελευκζρωςθσ τθσ

πόλθσ.

β) εφόςον δεν ςυμφωνοφν είναι τφποι γερουνδίου· π.χ : cupiditas liberandi

patriam.

¡¡) Θ κατάλθξθ – ndum :

α) εφόςον ςυμφωνεί με μία λζξθ κατά γζνοσ, αρικμό και πτϊςθ είναι τφποσ

γερουνδιακοφ· π.χ : venio ad liberandum oppidum.

β)εφόςον δεν ςυμφωνεί :

¡) αν είναι απρόκετθ είναι τφποσ γερουνδιακοφ ςε απρόςωπθ ςφνταξθ· π.χ :

militibus pugnandum est fortiter = πρζπει οι ςτρατιϊτεσ να μάχονται γενναία.

¡¡) αν είναι εμπρόκετθ ( κυρίωσ με τθν ad ) είναι τφποσ γερουνδίου· π.χ : missi

sunt ad pugnandum = ςτάλκθκαν για να πολεμιςουν.

10.Μετατροπι τθσ πακθτικισ ςφνταξθσ ςε ενεργθτικι :

¡) Χρθςιμοποιείται το ριμα debeo ςτο πρόςωπο τθσ δοτικισ του ποιθτικου αιτίου.

¡¡) Το γερουνδιακό μετατρζπεται ςτο αντίςτοιχο απαρζμφατο.

¡¡¡) Το υποκείμενο του ριματοσ τθσ πακθτικισ ςφνταξθσ μετατρζπεται ςε

αντικείμενο του απαρεμφάτου τθσ ενεργθτικισ ςφνταξθσ.

Ραραδείγματα :

1.Omnia sunt excitanda tibi→ Tu debes excitare omnia.

2.Constituenda ( sunt ) iudicia→ Tu debes constituere iudicia.

3.Revocanda est fides→ Tu debes revocare fidem.

© Αρτςάνοσ Γιάννθσ.

ΣΟΥΡΙΝΟ

1.Οριςμόσ : το ςουπίνο ( ι φπτιο) είναι ρθματικό ουςιαςτικό αρςενικοφ γζνουσ.

2.Σχθματιςμόσ : ςχθματίηεται απ’ το ρθματικό κζμα και τθν κατάλθξθ – tum ι -

sum.

3.Τφποι : το ςουπίνο ζχει δφο μόνο πτϊςεισ : αιτιατικι ενικοφ ςε - um και τθν

αφαιρετικι ενικοφ ςε –u.[ amat-um, amat-u/ delet-um, delet-u/lect-um, lect-u/

audit-um, audit-u].

4.Συντακτικόσ ρόλοσ :

¡) Θ αιτιατικι του ςουπίνου ( -um) χρθςιμοποιείται με ριματα που φανερϊνουν

κίνθςθ , για να δθλωκεί ο ςκοπόσ· π.χ : venerunt auxilium postulatum = ιρκαν για

να ηθτιςουν βοικεια.

¡¡) Θ αφαιρετικι του ςουπίνου ( -u ) ακολουκεί οριςμζνα επίκετα (όπωσ : facilis,

difficilis, iucundus, incredibilis, mirabilis κ.α ) και δθλϊνει αναφορά · τα ςουπίνα

ςε –u είναι ςυνικωσ ςτερεότυπα : dictu, factu, auditu, visu κ.τ.λ· π.χ : hoc facile

dictu est = είναι εφκολο να το πει κανείσ· hoc incredibile auditu est = είναι

απίςτευτο που το ακοφει κανείσ· hoc mirabile visu est = αυτό είναι καυμαςτό (

παράδοξο ) να το βλζπει κανείσ.

5.Εκφορά ςκοποφ με ριματα κίνθςθσ :

¡) Σουπίνο ςε - um : Praedones venerunt salutatum.

¡¡)Εμπρόκετθ αιτιατικι γερουνδίου : Praedones venerunt ad salutandum.

¡¡¡)Γενικι γερουνδίου + causa ι gratia : Praedones venerunt salutandi causa (

gratia ).

6.Σθμείωςθ : α) Εφόςον το ςουπίνο ανικει ςε μεταβατικό ριμα, μπορεί να

ζχει και αντικείμενο· π.χ : Praedones venerunt Scipionem salutatum. β)

Σουπίνο διακζτουν και τα αποκετικά ριματα, επειδι ζχουν ενεργθτικι

ςθμαςία. ©Αρτςάνοσ Γιάννθσ.

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΡΟΤΑΣΕΙΣ

Ειςαγωγι Θζςθ Εκφορά Εξάρτθςθ Ζκφραςθ Ραραδείγματα

quod

quia

quoniam

( quando )

cum

Επιρρθματικι

πρόταςθ

(επιρρθματικόσ

προςδιοριςμόσ

τθσ αιτίασ ).

Οριςτικι (

αιτία

αντικειμενικι)

Υποτακτικι (

αιτία

υποκετικι ι

υποκειμενικι)

propterea

(= γι’

αυτό)

praesertim

( =

ιδιαίτερα)

Αιτία Tacent quia

periculum

metuunt ( =

ςιωποφν,

επειδι

φοβοφνται τον

κίνδυνο).

Socrates

accusatus est

quod iuvenes

corrumperet (

= ο Σωκράτθσ

κατθγορικθκε,

γιατί τάχα

διζφκειρε τθ

νεολαία).

Hoc facio non

quod mihi

placeat, sed

quod debeo ( =

το κάνω, όχι

επειδι μου

αρζςει, αλλά

επειδι

πρζπει).

Cum sis

mortalis, quae

sunt mortalia,

cura ( = αφοφ

είςαι κνθτόσ,

φρόντιηε για

ό,τι αφορά

τουσ κνθτοφσ).

© Αρτςάνοσ Γιάννθσ.

ΤΕΛΙΚΕΣ ΡΟΤΑΣΕΙΣ

Ειςαγωγι Θζςθ Εκφορά Εξάρτθςθ Ζκφρα-

ςθ

Ραραδείγμα-

τα

ut (

καταφατι-

κι)

ne (

αρνθτικι)

quo (

ακολουκεί

ςυγκριτι-

κόσ

βακμόσ

επικζτου ι

επιρριμα-

τοσ).

Επιρρθματικι

πρόταςθ (

επιρρθματι-

κόσ

προςδιορι-

ςμόσ του

ςκοποφ).

Επίςθσ

μπορεί να

χρθςιμοποι-

είται

παρενκετικά.

Ράντα με

υποτακτικι

ενεςτϊτα ( ςε

εξάρτθςθ από

αρκτικό χρόνο)

και παρατατικοφ

( ςε εξάρτθςθ

από ιςτορικό

χρόνο).*

Ιδιομορφία ωσ

προσ τθν

ακολουκία των

χρόνων.

Συγχρονιςμόσ

ανάμεςα ςτο

περιεχόμενο τθσ

κφριασ και τθσ

δευτερεφουςασ

πρόταςθσ. Ο

ςκοπόσ δθλ.

είναι ιδωμζνοσ

τθ ςτιγμι που

εμφανίηεται ςτο

μυαλό του

ομιλθτι και όχι

τθ ςτιγμι τθσ

πικανισ

πραγματοποίθ-

ςισ του+.

Κυρίωσ μετά

από ριματα

που

δθλϊνουν

ενζργεια.

Συχνά ςτθν

προθγοφμε-

νθ πρόταςθ

υπάρχει

δεικτικι

λζξθ ι

φράςθ,

επιρριματα

ι φράςεισ

που

ςθμαίνουν «

γι’ αυτό το

ςκοπό», «με

αυτι τθν

πρόκεςθ»

( eo consilio,

ut…

ea mente,

ut…).

Σκοπόσ Legati aurum

adferunt, ut

Curius eo

utatur (= οι

απεςταλμζνοι

φζρνουν

χρυςάφι , για

να το

χρθςιμοποιι-

ςει ο

Κοφριοσ).

Legati aurum

attulerunt, ut

Curius eo

uteretur ( = οι

απεςταλμζνοι

ζφεραν

χρυςάφι,για

να το

χρθςιμοποιι-

ςει ο

Κοφριοσ).

© Αρτςάνοσ Γιάννθσ.

ΣΥΜΡΕΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΡΟΤΑΣΕΙΣ

Ειςαγωγι Θζςθ Εξάρτθςθ Εκφορά Ραραδείγματα

ut = ϊςτε

ut non ( nemo,

nihil, nullus…)=

ϊςτε να μθν

¡ Επιρρθματικζσ

¡¡ Ουςιαςτικζσ (

Υποκείμενο,

αντικείμενο,

επεξιγθςθ).

1.Ρροθγείται

λζξθ δεικτικι ι

ποςοτικι ( tam,

sic, ita, talis,

tantus…)

2.Ρροθγείται

ςυγκριτικό,

οπότε

ειςάγεται με το

quam ut= ι

ϊςτε.

Υποτακτικι [

ςτα λατινικά το

αποτζλεςμα

κεωρείται

πάντα μια

υποκειμενικι

κατάςταςθ+

Ενεςτϊτα (

παρόν –

μζλλον)

Ραρατατικοφ

(παρελκόν)

Ραρακειμζνου (

όταν το ριμα

τθσ κφριασ

πρόταςθσ είναι

ςε χρόνο

ιςτορικό και –

κατά τθν

άποψθ του

ομιλθτι – το

αποτζλεςμα

κεωρείται ωσ

πράξθ

ολοκλθρωμζνθ

ςτο παρελκόν).

Tantus furor

omnes invadit,

ut pugnare

cupiant = τόςθ

μανία πιάνει (

καταλαμβάνει)

όλουσ, ϊςτε να

επικυμοφν να

πολεμοφν.

Tantus furor

omnes invasit,

ut pugnare

cuperent = τόςθ

μανία ζπιαςε

(κατζλαβε)

όλουσ,ϊςτε

επικυμοφςαν

να πολεμοφν.

Tantus terror

omnes invasit,

ut nemo arma

caperet = τόςοσ

τρόμοσ ζπιαςε

όλουσ, ϊςτε

κανείσ να μθν

παίρνει τα

όπλα.

Tantus terror

omnes invasit,

ut nemo arma

ceperit = τόςοσ

τρόμοσ ζπιαςε

όλουσ, ϊςτε

κανείσ δεν πιρε

τα όπλα.

© Αρτςάνοσ Γιάννθσ.

ΧΟΝΙΚΕΣ ΡΟΤΑΣΕΙΣ

Εκφορά Θζςθ

Οριςτικι (όταν εκφράηεται μόνο ο

χρόνοσ)

Υποτακτικι ( α) όταν ο χρόνοσ

χρωματίηεται με άλλεσ ζννοιεσ – όπωσ

αυτι τθσ προςδοκϊμενθσ πράξθσ – β)

όταν θ ςχζςθ τθσ χρονικισ πρόταςθσ με

τθν προςδιοριηόμενθ δεν είναι μόνο

κακαρά χρονικι).

Επιρρθματικζσ

ΧΟΝΙΚΘ ΒΑΘΜΙΔΑ

Ειςαγωγι Εκφορά Ραραδείγματα

Σφγχρονο

α)Ραράλλθλθ

διάρκεια

β) Συνεχιηόμενθ

πράξθ( = χρονικι

πρόταςθ), ςτθ

διάρκεια τθσ

οποίασ ςυμβαίνει

μια άλλθ πράξθ.

dum =

ενϊ

quoad=

μζχρισ ότου,

quamdiu=

όςο

β) dum =

ενϊ

Οριςτικι

β) Οριςτικι

ενεςτϊτα (για

γεγονότα του

παρελκόντοσ ςτθν

κφρια πρόταςθ

υπάρχει ςυνικωσ

παρακείμενοσ ι

ιςτορικόσ

ενεςτϊτασ).

α) Dum Caecilia vixit,

Metellus eam multum

amavit = όςο ζηθςε θ

Καικιλία, ο Μζτελλοσ

τθν αγαποφςε πολφ.

β)Dum omen petit,

ipsa fecit omen = ενϊ

αναηθτοφςε κάποιο

ςθμάδι, δθμιοφργθςε

θ ίδια τον οιωνό.

Ρροτερόχρονο postquam (=

αφοφ), ubi, ut (=

όταν, μόλισ),

simulac ( simul

atque), cum

primum ( =μόλισ ).

Οριςτικι (για το

παρελκόν οριςτικι

παρακειμζνου ι

υπερςυντελίκου)

Ubi in sacellum

venerunt ( venerant) ,

omen petiverunt=

όταν ιλκαν ςτο ναό,

αναηιτθςαν κάποιο

οιωνό.

Υςτερόχρονο antequam ( ι

χωριςτά :

ante…quam) (=

πριν),priusquam (

prius…quam) ( =

Οριςτικι ( όταν θ

πράξθ ενδιαφζρει

μόνο από χρονικι

άποψθ)

Υποτακτικι ( όταν θ

(expectabam, dum vox

audiretur= περίμενα,

μζχρι να ακουςτεί θ

φωνι(=με τθν

προςδοκία να

πριν),dum,

donec,quoad (=

μζχρι )

πράξθ

περιγράφεται ωσ

προςδοκία ι

επιδίωξθ).

ακουςτεί).

discedam, priusquam

Caesar redeat( = κα

φφγω πριν γυρίςει ο

Καίςαρασ)(εκφράηεται

θ επικυμία να τον

προλάβω).

© Αρτςάνοσ Ιωάννθσ.

YΡΟΘΕΤΙΚΕΣ ΡΟΤΑΣΕΙΣ

ΕΙΔΟΣ ΥΡΟΘΕΣΘ ΑΡΟΔΟΣΘ ΡΑΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

Α. ΑΝΟΙΧΤΘ

ΥΡΟΘΕΣΘ

1.Ραρόν

2.Ραρελκόν

3.Μζλλον

si (nisi) + oριςτικι

οιουδιποτε χρόνου

1.si (nisi ) +

oριςτικι ενεςτϊτα

2.si (nisi) + oριςτικι

παρακειμζνου

3.si (nisi)+ oριςτικι

μζλλοντα ( απλοφ ι

ςυντελεςμζνου)

Οποιαδιποτε

ζγκλιςθ

1.οριςτικι ενεςτϊτα

2.οριςτικι

παρακειμζνου

3.οριςτικι μζλλοντα

( απλοφ)

1.Si hoc facis,erras =

Αν κάνεισ αυτό,

κάνεισ λάκοσ.

2.Si hoc fecisti,

erravisti = Αν ζχεισ

κάνει αυτό, ζχεισ

κάνει λάκοσ.

3.Si hoc facies

(feceris), errabis =

Αν κα κάνεισ ( κα

ζχεισ κάνει ) αυτό,

κα κάνεισ λάκοσ.

Β.ΑΝΤΙΘΕΤΟ ΡΟΣ

ΤΟ ΡΑΓΜΑΤΙΚΟ-

ΑΡΑΓΜΑΤΟΡΟΙΘΤΟ

1.Ραρόν

2.Ραρελκόν

1.si

(nisi)+υποτακτικι

παρατατικοφ

2.si

(nisi)+υποτακτικι

υπερςυντελίκου

1.υποτακτικι

παρατατικοφ

2.υποτακτικι

υπερςυντελίκου

1.Si hoc faceres,

errares = Αν ζκανεσ

αυτό, κα ζκανεσ

λάκοσ.

2.Si hoc fecisses,

erravisses = Αν είχεσ

κάνει αυτό, κα είχεσ

κάνει λάκοσ.

Γ.ΡΙΘΑΝΠ – ΔΥΝΑΤΟ

Ραρόν - μζλλον

si (nisi)+ υποτακτικι

ενεςτϊτα

υποτακτικι

ενεςτϊτα

Si hoc facias, erres =

Αν κάνεισ αυτό,

μπορεί να κάνεισ

λάκοσ.

Σθμείωςθ : Πταν ςε καταφατικι υπόκεςθ αντιπαρατίκεται θ αρνθτικι τθσ, τότε θ

δεφτερθ αυτι υπόκεςθ ειςάγεται με το si non ( ελλειπτικά με το si non ι si minus ).

Si poterit, in patria explicabit; si non poterit, in exilio explicabit.

Si poterit, in patria explicabit; si minus, in exilio explicabit.

Άςκθςθ : Να αναγνωρίςετε και να τρζψετε ςτα υπόλοιπα είδθ τουσ παρακάτω

υποκετικοφσ λόγουσ :

1.Si habet Asia suspicionem luxuriae, Murenam laudare debemus.

2.Exempla iacerent in tenebris, nisi litterarum lumen accederet.

3.Si marmor illi obtulisses, fecisset tale.

©Aρτςάνοσ Γιάννθσ.

ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΕΣ ΡΟΤΑΣΕΙΣ

Ειςαγωγι Εκφορά Εξάρτθςθ Ζκφραςθ Ραραδείγματα

¡) etsi

tametsi

quamquam

¡¡) cum

licet

=

αν και, παρόλο

που, μολονότι.

¡) Οριςτικι (

πραγματικό

γεγονόσ)

¡¡) Υποτακτικι

(υποτικζμενο

γεγονόσ)

tamen ( = όμωσ) Ρραγματικι

κατάςταςθ

παρά τθν οποία

ιςχφει το

περιεχόμενο

τθσ κφριασ

πρόταςθσ

etsi hoc negat (

cum hoc neget

), verum tamen

est = αν και το

αρνιζται,

εντοφτοισ είναι

αλικεια.

Σθμείωςθ : Ο ςφνδεςμοσ licet ςυντάςςεται με υποτακτικι, γιατί προιλκε από το

απρόςωπο ριμα licet = επιτρζπεται, με παράλειψθ του ut + υποτακτικι.

ΡΑΑΧΩΘΤΙΚΕΣ ΡΟΤΑΣΕΙΣ

Ειςαγωγι Εκφορά Εξάρτθςθ Ζκφραςθ Ραραδείγματα

¡) etiamsi

¡¡) licet,

quamvis( ο

ςφνδεςμοσ

quamvis

προτιμάται

κυρίωσ προ

επικζτων και

επιρρθμάτων) ,

ut.

¡) Οριςτικι ι

υποτακτικι

¡¡) Υποτακτικι

tamen

Υποκετικι

κατάςταςθ

που, είτε

αλθκεφει είτε

όχι, δεν αναιρεί

το περιεχόμενο

τθσ κφριασ

πρόταςθσ.

¡) etiamsi hoc

negat ( neget),

verum tamen

est = ακόμθ και

αν το αρνιζται (

το αρνιόταν),

εντοφτοισ είναι

αλικεια.

¡¡) quamvis ille

felix sit = όςο

ευτυχιςμζνοσ

και αν είναι.

© Αρτςάνοσ Γιάννθσ.

ΡΑΑΒΟΛΙΚΕΣ ΡΟΤΑΣΕΙΣ

Α. ΑΡΛΕΣ ΡΑΑΒΟΛΙΚΕΣ

Ειςαγωγι Εξάρτθςθ Εκφορά Θζςθ Ραραδείγματα

¡)ομοιότθτα –

αντίκεςθ:

atque (= ac),et

= όπωσ, απ’

ότι

¡¡) τρόποσ : ut,

sicut = όπωσ

¡¡¡)ποςότθτα,

ζνταςθ,

βακμό,

μζγεκοσ : α)

quam = όςο

¡)Εξάρτθςθ από

επίκετα ι

επιρριματα

ιςότθτασ,

ομοιότθτασ και

τα αντίκετά

τουσ : similis,

par, aequus,

idem,

dissimilis,alius,

similiter,

pariter, aeque,

aliter, contra

κ.λ.π.

¡¡) Eξάρτθςθ

από

επιρριματα

όπωσ : sic, ita

κ.λ.π.

¡¡¡) α) επίκετα

ι επιρριματα

κετικοφ

βακμοφ και

επίςθσ με

ριματα (

προθγείται το

tam )

β) επίκετα ι

επιρριματα

ςυγκριτικοφ

βακμοφ ( ςτθν

κφρια πρόταςθ

υπάρχουν τα

Οριςτικι

( θ ςφγκριςθ

αφορά δφο

πράξεισ ι

καταςτάςεισ που

είναι – ι

κεωροφνται ωσ-

αντικειμενικι

πραγματικότθτα).

Επιρρθματικζσ

προτάςεισ που

λειτουργοφν

ωσ δεφτεροσ

όροσ

ςφγκριςθσ. Ο

πρϊτοσ όροσ

είναι μία άλλθ

πρόταςθ,

ςυνικωσ θ

κφρια.

¡)similiter

scribo ac sentio

= γράφω ζτςι

όπωσ (

=ςφμφωνα με

αυτά που )

πιςτεφω· alia

(aliter) scribo

ac sentio =

γράφω

διαφορετικά

από ό,τι

πιςτεφω.

¡¡) sic dicit,

ut sentit=

μιλάει ζτςι

όπωσ –

ςφμφωνα με

αυτά που –

πιςτεφει.

¡¡¡) α) nemo

tam stultus est

quam ille =

κανείσ δεν

είναι τόςο

ανόθτοσ όςο

εκείνοσ

β) quanto

celerius, tanto

melius = όςο

γρθγορότερα

τόςο καλφτερα.

β)quanto, quo

= όςο

tanto, eo).

Β. ΥΡΟΘΕΤΙΚΕΣ ΡΑΑΒΟΛΙΚΕΣ

Ειςαγωγι Εκφορά Ραραδείγματα

Σφνδεςμοι και εκφράςεισ με

υποκετικι ζννοια που

περιζχουν τον υποκετικό si

( ut si, velut si, tamquam si,

quasi, proinde,quasi κ.λ.π)

Υποτακτικι ( θ ςφγκριςθ

αφορά μια υποκετικι

πράξθ ι κατάςταςθ).

sic loqueris quasi omnia

scias = μιλάσ ςαν να τα

ξζρεισ όλα ( = όπωσ κα

μιλοφςεσ, αν τα ιξερεσ

όλα).

ΑΝΑΦΟΙΚΕΣ ΡΟΤΑΣΕΙΣ

ΕΙΔΘ : ΕΡΙΘΕΤΙΚΕΣ ΕΡΙΘΜΑΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΕΣ

ΕΡΙΘΕΤΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΙΚΕΣ ΡΟΤΑΣΕΙΣ*

Είδθ Ειςαγωγι Εκφορά Ραραδείγματα

¡) Ρροςδιοριςτικζσ

(προςδιορίηουν

ειδικότερα τθν

ζννοια τθσ λζξθσ

ςτθν οποία

αναφζρονται).

¡¡)Ρροςκετικζσ (

προςδιορίηουν όχι

τθν ζννοια ενόσ

ςυγκεκριμζνου

ουςιαςτικοφ, αλλά

ολόκλθρο το

περιεχόμενο μιασ

πρόταςθσ).

¡) Αναφορικζσ

αντωνυμίεσ και

επιρριματα

¡¡) quod (= πράγμα

που)

¡) Oριςτικι (όταν το

περιεχόμενο είναι

πραγματικό) ι

Υποτακτικι (όταν το

περιεχόμενο είναι

υποκειμενικό ι

λόγω ζλξθσ από

άλλθ –

προθγοφμενθ ι

επόμενθ –

υποτακτικι).

¡¡) Συνικωσ

Οριςτικι.

¡) ea, quae video (=

τα πράγματα που

βλζπω)

Quis miser esse

possit, qui talia bona

habeat? (= ποιοσ

άνκρωποσ που ζχει

τζτοια αγακά

μπορεί να είναι

δυςτυχισ;)

¡¡) existimavit se

victurum esse, quod

accidit (= πίςτεψε

ότι κα νικιςει,

πράγμα που ζγινε).

ΕΡΙΘΜΑΤΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΙΚΕΣ ΡΟΤΑΣΕΙΣ

Είδθ Εκφορά Ραραδείγματα

1.Αναφορικζσ τελικζσ

2.Αναφορικζσ

ςυμπεραςματικζσ

3.Αναφορικζσ αιτιολογικζσ

4.Αναφορικζσ υποκετικζσ

5.Αναφορικζσ

παραχωρθτικζσ-

εναντιωματικζσ

Οι προτάςεισ αυτζσ

εκφζρονται με τισ εγκλίςεισ

που εκφζρονται οι

αντίςτοιχεσ επιρρθματικζσ

προτάςεισ.

Legatum miserunt, qui (= ut

is) pacem peteret (=

ζςτειλαν πρεςβευτι, για να

ηθτιςει ειρινθ).

Is sum, qui (= ut) numquam

mentiar (= είμαι τζτοιοσ,

που δεν λζω ποτζ ψζματα).

Stulti sumus, qui (= cum)

hoc faciamus (= είμαςτε

ανόθτοι, που ( επειδι)

κάνουμε αυτό).

Qui (= si quis) hoc dicit, errat

(= όποιοσ το λζει, κάνει

λάκοσ).

Ego, qui (= etsi) sum fortior,

pereo fame (= εγϊ που (= αν

και) είμαι δυνατότεροσ,

πεκαίνω τθσ πείνασ).

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΙΚΕΣ ΡΟΤΑΣΕΙΣ

Θζςθ Ραραδείγματα

Ιςοδυναμοφν με ουςιαςτικό και

χρθςιμεφουν ωσ υποκείμενο,

κατθγοροφμενο, αντικείμενο, επεξιγθςθ

κ.λ.π.

Quidquid oritur, causam habet (= οτιδιποτε

γεννιζται, ζχει ( κάποια ) αιτία.

Dicam quidquid sentio(= κα πω ό,τι

πιςτεφω).

*Οι επικετικζσ αναφορικζσ προτάςεισ προςδιορίηουν ζνα ουςιαςτικό ι αντωνυμία όπωσ

ο επικετικόσ προςδιοριςμόσ· π.χ : civitas libera = civitas, quae libera est.

Σθμείωςθ : Στθν αρχι περιόδου ι θμιπεριόδου θ αναφορικι αντωνυμία ι το αναφορικό

επίρρθμα που αναφζρονται ςτα προθγοφμενα ειςάγουν κφρια πρόταςθ. Στθν περίπτωςθ

αυτι το qui= is, το ubi = ibi κ.λ.π. © Αρτςάνοσ Γιάννθσ.

ΕΥΘΕΙΕΣ ΕΩΤΘΣΕΙΣ

Είδθ Ρεριεχόμενο Ειςαγωγι Εκφορά Ραραδείγματα

¡)

Ρραγματικζσ

¡¡) θτορικζσ

¡¡¡) Μερικισ

αγνοίασ

¡v) Ολικισ

αγνοίασ :

α) απλζσ

β)διμελείσ

¡) Αναμζνεται

απάντθςθ

¡¡)

Ιςοδυναμοφν

με ζντονθ

άρνθςθ,

κατάφαςθ

κ.λ.π

¡¡¡) Αγνοείται

ζνα μζροσ του

περιεχομζνου

τθσ πρόταςθσ.

¡v) Αγνοείται

όλο το

περιεχόμενο

τθσ πρόταςθσ.

¡¡¡) Οι ευκείεσ

ερωτιςεισ μερικισ

αγνοίασ ειςάγονται

με ερωτθματικζσ

αντωνυμίεσ και

επιρριματα, όπωσ :

quis

(=ποιοσ;),quantus

(=πόςοσ;),ubi

(=που;),quando

(=πότε;), cur( =γιατί;

), quin ( = γιατί δεν;)

κ.λ.π.

¡v) α) Οι απλζσ

ευκείεσ ερωτιςεισ

ολικισ αγνοίασ

ειςάγονται με : 1.το

εγκλιτικό – ne, όταν

δεν γνωρίηουμε τθν

απάντθςθ που

περιμζνουμε, 2.το

num , όταν

περιμζνουμε

αρνθτικι απάντθςθ,

3. Το nonne, όταν

περιμζνουμε

καταφατικι

απάντθςθ

β)Οι διμελείσ ευκείεσ

ερωτιςεισ ολικισ

αγνοίασ ειςάγονται

με το :1.utrum…an,

2.-ne…an.3…an

Ερωτιςεισ ολικισ αγνοίασ ειςάγονται και χωρίσ κανζνα μόριο για ζμφαςθ.

Οριςτικι .

Υποτακτικι (

απορθματικι),

όταν

εκφράηεται

απορία.

Υποτακτικι

(δυνθτικι),

όταν

εκφράηεται

δυνατότθτα.

¡¡¡) Quid facis?

(=τι κάνεισ;)

Ubi es?( =που

είςαι;) Quando

venisti?(= πότε

ιλκεσ;)

¡v) α)1. Estne

frater tuus

intus? (=

(Μιπωσ) είναι

μζςα ο

αδελφόσ ςου;)

2.Num est una

omnium

facies?(

Μιπωσ είναι

ζνα (ίδιο) το

πρόςωπο

όλων;)

3.Nonne canis

similis lupo

est? ( Μιπωσ

δεν είναι

όμοιοσ ο

ςκφλοσ με το

λφκο;)

β) 1.Utrum est

frater tuus

intus an exiit?

2.Estne frater

tuus intus an

exiit? 3.Est

frater tuus

intus an exiit?

( = Είναι μζςα

ο αδελφόσ ςου

ι βγικε;)

Σθμείωςθ : Στισ ερωτιςεισ ολικισ άγνοιασ απαντάμε καταφατικά με τα επιρριματα ita

(est), sic (est), sane (quidem),certe κ.λ.π και αρνθτικά με τα μόρια non (vero),minime

(vero) κ.λ.π. Και ςτισ δφο περιπτϊςεισ μποροφμε να επαναλάβουμε τθ λζξθ ςτθν οποία

πζφτει το βάροσ τθσ ερϊτθςθσ. Ρ.χ : venistine solus?(= Μιπωσ ιλκεσ μόνοσ;) Solus. ( =

Μόνοσ).Fecistine hoc? ( = Μιπωσ ζκανεσ αυτό;)Non feci.(= Δεν το ζκανα).

© Αρτςάνοσ Γιάννθσ.

ΡΛΑΓΙΕΣ ΕΩΤΘΣΕΙΣ

Ειςαγωγι Εκφορά Εξάρτθςθ Θζςθ Χριςθ Ραραδείγματα

Ερωτθματικά

μόρια,

ερωτθματικζσ

και

αναφορικζσ

αντωνυμίεσ και

επιρριματα.

Σθμείωςθ :

1.το num και

το –ne

χρθςιμοποιοφν

ται χωρίσ

διάκριςθ ςτθ

ςθμαςία. 2.Το

nonne

χρθςιμοποιεί-

ται κυρίωσ

μόνο μετά το

ριμα quaero.3.

Στισ διμελείσ

πλάγιεσ

ερωτιςεισ το «

ι όχι»

εκφράηεται με

το necne. 4.

Ρλάγιεσ

ερωτιςεισ

ειςάγονται και

με το si μετά

από ριματα

αναμονισ

(exspecto) ι

απόπειρασ(

conor, tempto).

5.Επίςθσ

ειςάγονται με

το an ( an non)

μετά τα : haud

scio,

nescio(αγνοϊ),

dubito(

αμφιβάλλω),in

certum est(

Υποτακτικι

(θ

εξάρτθςθ

δίνει

υποκειμε-

νικι χροιά

ςτο

περιεχόμε-

νο τθσ

πρόταςθσ).

Ιςχφουν οι

κανόνεσ

τθσ

ακολουκί-

ασ των

χρόνων.

ιματα

ερωτθματικά(ro-

go), λεκτικά(

doceo),

γνωςτικά(

scio),αποπειρατι-

κά(tempto) κ.λ.π.

Ουςια-

ςτικζσ

προτά-

ςεισ.

Αντικεί-

μενο

Υποκεί-

μενο

Επεξι-

γθςθ

Rogat ( - abit)

quid facias.

(Σφγχρονο ςτο

παρόν).Rogabat

(-avit, -averat)

quid faceres.

(Σφγχρονο ςτο

παρελκόν).

Rogat (-abit)

quid

feceris.(Ρροτε-

ρόχρονο ςτο

παρόν).Rogabat

(-avit, -

averat)quid

fecisses.(Ρροτε-

ρόχρονο ςτο

παρελκόν).

Rogat (-abit)

quid facturus

sis.(Υςτερόχρο-

νο ςτο

παρόν).Rogabat

(-avit,-

averat)quid

facturus

esses.(Υςτερό-

χρονο ςτο

παρελκόν).

Σθμείωςθ :

Rogat sitne

(num sit) frater

tuus intus.

Rogat sitne

(num sit) una

omnium facies.

Quaerit ex te

nonne canis

lupo similis sit.

είναι αβζβαιο).

© Αρτςάνοσ Γιάννθσ.

ΒΟΥΛΘΤΙΚΕΣ ΡΟΤΑΣΕΙΣ

Ειςα-

γωγι

Εκφορά Εξάρτθςθ Θζςθ Χριςθ Αντιςτοι-

χία

Ραραδείγμα-

τα

ut=να

ne=να

μθ

quomi

nus=

να

Υποτακτικι( το

περιεχόμενο

είναι

επικυμθτό) .

Ιδιομορφία ωσ

προσ τθν

ακολουκία των

χρόνων :

υποτακτικι

ενεςτϊτα (

μετά από

αρκτικό χρόνο),

υποτακτικι

παρατατικοφ (

μετά από

ιςτορικό

χρόνο):

ςυγχρονιςμόσ

ανάμεςα ςτο

περιεχόμενο

τθσ κφριασ και

τθσ

δευτερεφουςασ

πρόταςθσ. Θ

βοφλθςθ είναι

ιδωμζνθ τθ

ςτιγμι που

εμφανίηεται

ςτο μυαλό του

ομιλθτι και όχι

τθ ςτιγμι τθσ

πικανισ

πραγματοποίθ-

ςισ τθσ.

ιματα

βουλθτικά

( διατάηω,

ηθτϊ,

παρακα-

λϊ,

προτρζπω

φροντίηω)

ριματα

που

ςθμαί-

νουν

κωλφω.

Ουςι-

αςτι-

κζσ

προ-

τάςεισ.

Αντικείμε-

νο

Υποκείμε-

νο

Επεξιγθςθ

α) τελικό

απαρζμ-

φατο

β)

πλάγιεσ

ερωτι-

ςεισ

φςτερα

από

ριματα

που

ςθμαί-

νουν

φροντίηω

hortor te ut

scribas = ςε

προτρζπω να

γράψεισ.

hortabar te

ne scriberes=

ςε

προζτρεπα

να μθ

γράψεισ.

Constituit ut

tragulam

mitteret =

constituit

tragulam

mittere =

αποφάςιςε

να ρίξει το

ακόντιο.

© Αρτςάνοσ Γιάννθσ.

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΕΣ ΣΥΜΡΕΑΣΜΑΤΙΚΕΣ

Ειςαγωγι Εκφορά Ζκφραςθ- εξάρτθςθ-

κζςθ

Ραραδείγματα

ut ( καταφ.)

ut non, ut nemo, ut

numquam(αρνθτ.)

Υποτακτικι

ενεςτϊτα ( μετά

από αρκτικοφσ

χρόνουσ) ι

παρατατικοφ ( μετά

από ιςτορικοφσ

χρόνουσ).

Εκφράηουν :

α)αποτζλεςμα ι

ςυνζπεια :

χρθςιμεφουν ωσ

αντικείμενο

ρθμάτων που

ςθμαίνουν :

« κατορκϊνω»·

π.χ:facio, efficio,

perficio κ.α. Επίςθσ

χρθςιμεφουν ωσ

υποκείμενο

απροςϊπων

ρθμάτων που

ςθμαίνουν :

«προκφπτει ότι» ι

«βγαίνει το

ςυμπζραςμα».

β) γεγονόσ- ςυμβάν:

χρθςιμεφουν ωσ

υποκείμενο

απροςϊπων

ρθμάτων που

ςθμαίνουν :

« ςυμβαίνει»· π.χ :

fit,accidit κ.α.

γ) κάτι που

απομζνει ι

υπολείπεται :

χρθςιμεφουν ωσ

υποκείμενο

απροςϊπων

ρθμάτων ι

εκφράςεων που

ςθμαίνουν

«απομζνει» ι

«υπολείπεται»

δ)χρθςιμεφουν ωσ

υποκείμενο

απροςϊπων

Effecit ut nautae

inter se pugnarent =

(τα) κατάφερε, ϊςτε

οι ναφτεσ να

πολεμιςουν μεταξφ

τουσ.

Accidit ut ego ipse

illic manerem =

ςυνζβθ να μείνω

εγϊ ο ίδιοσ εκεί.

Restat ut Brutum

videamus =

απομζνει να δοφμε

το Βροφτο.

Tempus est ut legati

abeant = είναι

καιρόσ να φφγουν οι

απεςταλμζνοι.

εκφράςεων, όπωσ :

satis est (=φτάνει),

tempus est (=είναι

καιρόσ), lex est (=

είναι νόμοσ), mos

(consuetudo)est

(=είναι ςυνικεια)

κ.λ.π.

© Αρτςάνοσ Γιάννθσ

ΕΝΔΟΙΑΣΤΙΚΕΣ ΡΟΤΑΣΕΙΣ

Ειςαγω-

γι

Θζςθ Εξάρτθςθ Εκφορά Ραρατθριςεισ Ραραδείγματα

ne =

μιπωσ *

όταν ο

φόβοσ

είναι

μιπωσ

γίνει κάτι

το ανεπι-

κφμθτο+.

ne non,

ut =

μιπωσ

δεν *

όταν ο

φόβοσ

είναι

μιπωσ

δεν γίνει

κάτι το

επικυ-

μθτό+.

Ουςια-

ςτικζσ

προτά-

ςεισ

1.Αντικ.

2.Υποκ

3.Επεξ.

1.ιματα

φόβου :

vereor,

metuo,

timeoκ.α

2.Απρόςω-

πα ριματα

και

εκφράςεισ

φόβου :

metus est,

timor est,

periculum

est.

3.Λζξεισ

φόβου ι

ουδζτερο

δεικτικισ

αντωνυμί-

ασ.

Υποτακτικι *το

περιεχόμενο

αφορά κάτι το

ενδεχόμενο ι

πικανό+ ενεςτϊτα

( μετά από

αρκτικό χρόνο) ι

παρατατικοφ

(μετά από

ιςτορικό χρόνο).

Ο φόβοσ είναι

ιδωμζνοσ τθ

ςτιγμι που

εμφανίηεται ςτο

μυαλό του

ομιλθτι (

ςυγχρονιςμόσ τθσ

κφριασ με τθ

δευτερεφουςα

πρόταςθ) και όχι

τθ ςτιγμι τθσ

πικανισ

πραγματοποίθςισ

του. Επίςθσ είναι

δυνατό να

υπάρχει

υποτακτικι

παρακειμζνου,

όταν κεωρείται

ότι ο φόβοσ ζχει

ιδθ

πραγματοποιθκεί

.

α) Μεταξφ του

ne και του non

είναι δυνατόν

να

παρεμβάλλονται

άλλεσ λζξεισ.

β)Είναι δυνατό

πολλά ριματα

φόβου να

ςυντάςςονται

με απαρζμφατο·

π.χ : timeo exire

= φοβάμαι να

εξζλκω.

timeo ne

veniat=

φοβάμαι

μιπωσ ζλκει.

verebar ne

non ( ut )

veniret=

φοβόμουνα

μιπωσ δεν

ζλκει.

vereor ne hoc

dicat=

φοβάμαι

μιπωσ το πει.

vereor ne hoc

dixerit=

φοβάμαι

μιπωσ το

είπε.

© Αρτςάνοσ Γιάννθσ.

ΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ quominus και του quin ( βλ. και Γραμματικι § 188 )

Ειςαγωγι Θζςθ Εξάρτθςθ Εκφορά Αντιςτοιχία Ραραδείγματα

ne (

ςπανίωσ

quominus) [

όταν το

ριμα

εξάρτθςθσ

είναι κατα-

φατικό,

δθλ. χωρίσ

άρνθςθ+.

quin-

quominus [

όταν το

ριμα

εξάρτθςθσ

είναι

αποφατικό,

δθλαδι με

άρνθςθ+.

Ουςιαςτικζσ

προτάςεισ.

1.ιματα

που

ςθμαίνουν

εμποδίηω(

impedio,

prohibeo,

deterreo)ι

αρνοφμαι.

2.Εκφράςεισ

που

ςθμαίνουν

per me stat

quominus=

χάρθ ςε

μζνα δεν…

non multum

abest quin=

λίγο λείπει

να…

facere non

possum

quin= δεν

μπορϊ να

μθν…

Υποτακτικι

(το

περιεχόμενό

τουσ εκφράηει

τθν πρόκεςθ

του

υποκειμζνου

του ριματοσ

τθσ κφριασ

πρόταςθσ)

ενεςτϊτα

(μετά από

αρκτικό

χρόνο) ι

παρατατικοφ (

μετά από

ιςτορικό

χρόνο).

Συγχρονιςμόσ

τθσ κφριασ με

τθ

δευτερεφουςα

πρόταςθ.

1.Το

Αναγνωςτι-

κό

αντιςτοιχεί

τισ

προτάςεισ

αυτζσ με το

τελικό

απαρζμφα-

το.

2.Θ

Γραμματικι

τισ

κατατάςςει

ςτισ

βουλθτικζσ

προτάςεισ.

Impedio illum

quominus (ne)

veniat = τον

εμποδίηω να

ζλκει.

non prohibui

illum

quominus

(quin) veniret

= δεν τον

εμπόδιςα να

ζλκει

ΡΟΤΑΣΕΙΣ ΡΟΥ ΡΑΟΥΣΙΑΗΟΥΝ ΙΔΙΟΜΟΦΙΑ ΣΤΘΝ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΤΩΝ ΧΟΝΩΝ

1.Τελικζσ

2.Βουλθτικζσ

3.Συμπεραςματικζσ(

επιρρθματικζσ και ουςιαςτικζσ)

4.Ενδοιαςτικζσ

5.Ρροτάςεισ του quominus και

του quin

+ Υποτακτικι

Ενεςτϊτα ( μετά από

αρκτικό χρόνο)

Ραρατατικοφ ( μετά από

ιςτορικό χρόνο)

Ραρακειμζνου ( όταν το

Αιτιολόγθςθ :

Το περιεχόμενο των

δευτερευουςϊν

αυτϊν προτάςεων (

δθλαδι ο ςκοπόσ, θ

βοφλθςθ, το

αποτζλεςμα, ο

φόβοσ) είναι

ιδωμζνα τθ ςτιγμι

που εμφανίηονται

ςτο μυαλό του

ομιλθτι(

περιεχόμενο τθσ

δευτερεφουςασ πρόταςθσ

ζχει ιδθ πραγματοποιθκεί).

ςυγχρονιςμόσ τθσ

κφριασ με τθ

δευτερεφουςα

πρόταςθ)και όχι τθ

ςτιγμι τθσ πικανισ

πραγματοποίθςισ

του.

© Αρτςάνοσ Γιάννθσ.

Ο ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ UT ΕΙΣΑΓΕΙ ΤΙΣ ΡΑΑΚΑΤΩ ΡΟΤΑΣΕΙΣ

© Αρτςάνοσ Γιάννθσ

Βουλθτικζσ

Τελικζσ

Συμπεραςματικζσ

Ενδοιαςτικζσ

ut

Χρονικζσ

Ραραχωρθτικζσ

Ραραβολικζσ

Ραραβολικζσ- υποκετικζσ

ΜΕΤΑΤΟΡΘ ΤΟΥ ΕΥΘΕΟΥΣ ΛΟΓΟΥ ΣΕ ΡΛΑΓΙΟ

ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ ΡΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ

Α.Κφριεσ προτάςεισ :

1.Κρίςεωσ Απαρζμφατο ενεςτϊτα(ςφγχρονο).

» παρακειμζνου(προ-

τερόχρονο).

» μζλλοντα (υςτερο-

χρονο).

2.Επικυμίασ Βουλθτικζσ προτάςεισ (ut, ne +

υποτακτικι) ι απαρεμφατικζσ.

3.Ευκείεσ ερωτιςεισ Ρλάγιεσ ερωτιςεισ.

Β.Δευτερεφουςεσ προτάςεισ Δευτερεφουςεσ προτάςεισ.

Υποτακτικι – απαρζμφατο Υποτακτικι – απαρζμφατο.

Οριςτικι Υποτακτικι (είναι δυνατό να

ζχουμε διατιρθςθ τθσ οριςτικισ ςε προτάςεισ που κεωροφνται ότι

λειτουργοφν ανεξάρτθτα από τον πλάγιο λόγο, επεξθγθματικά ι

παρενκετικά, κυρίωσ αναφορικζσ).

Γ.Χρόνοι : τιρθςθ τθσ ακολουκίασ των χρόνων.

Δ.Αντωνυμίεσ :

Ρροςωπικζσ και κτθτικζσ :

ego, meus se, suus (ipse, ipsius για ζμφαςθ)

tu, tuus ille, illius

hic, iste ille, is

Ε.Επιρριματα :

nunc (= τϊρα) tunc (= τότε )

hodie(=ςιμερα) illo die (= εκείνθ τθν θμζρα )

cras(=αφριο) postero die (= τθν επόμενθ με-

ρα)

hic (=εδϊ) ibi (= εκεί)

© Αρτςάνοσ Γιάννθσ.

ΕΚΦΟΑ ΤΟΥ ΣΚΟΡΟΥ ΣΤΑ ΛΑΤΙΝΙΚΑ

Ο ςκοπόσ ςτα λατινικά εκφζρεται με τουσ ακόλουκουσ τρόπουσ :

1.Με τελικζσ προτάςεισ * Ειςαγωγι : ut (καταφατικζσ), ne

(αποφατικζσ), quo (όταν ακολουκεί ςυγκριτικόσ βακμόσ επικζτου ι

επιρριματοσ). Eκφορά : Υποτακτικι ενεςτϊτα ι παρατατικοφ.

Εξάρτθςθ από ριμα κίνθςθσ ι ςκόπιμθσ ενζργειασ+. Ρ.χ : Legatum

miserunt, ut nuntiaret = ζςτειλαν απεςταλμζνο, για να αναγγείλει.

2.Με αναφορικζσ τελικζσ προτάςει: π.χ : Legatum miserunt, qui

nuntiaret = ζςτειλαν απεςταλμζνο, ο οποίοσ να αναγγείλει.

3.Με causa ι gratia + γενικι γερουνδίου ( ι γερουνδιακοφ μετά από

γερουνδιακι ζλξθ) : Legatum miserunt nuntiandi causa.

4.Με ad + αιτιατικι γερουνδίου( ι γερουνδιακοφ μετά από

γερουνδιακι ζλξθ) : π.χ : Legatum miserunt ad nuntiandum.

5.Με αιτιατικι ςουπίνου ςε – um : π.χ : Legatum miserunt nuntiatum.

6.Με δοτικι κατθγορθματικι του ςκοποφ : π.χ : Caesar equitatum

auxilio legionibus( ζμμεςο αντικείμενο) misit = Ο Καίςαρασ ζςτειλε το

ιππικό ςε βοικεια ( για να βοθκιςει ) τισ λεγεϊνεσ.

7.Με απλι αιτιατικι γερουνδιακοφ ( ςελ. 97) μετά από ριματα που

ςθμαίνουν : « δίνω, παραδίνω, παρζχω» : π.χ : Legatis se spectandum

praebuit = πρόςφερε τον εαυτό του ςτουσ απεςταλμζνουσ για να τον

δουν. ( Ραρουςιάςτθκε ςτουσ απεςταλμζνουσ, για να τον δουν).

8.Με τελικι μετοχι ( ςε χρόνο μζλλοντα· ςπάνια θ χριςθ τθσ).

9.Με απαρζμφατο του ςκοποφ.

Άςκθςθ : Να αποδοκεί ο προςδιοριςμόσ του ςκοποφ με 5 ( πζντε)

διαφορετικοφσ τρόπουσ ςτα παρακάτω παραδείγματα :

α)Complures praedonum duces forte salutatum ad eum venerunt.

β) Praedones Scipioni nuntiaverunt virtutem eius admiratum.

© Αρτςάνοσ Γιάννθσ.

Να αναγνωριςκεί θ εκφορά του ςκοποφ ςτα ακόλουκα παραδείγματα

1. M.C Dentatus maxima frugalitate utebatur, quo facilius divitias

contemnere posset.

2. Attulissent magnum pondus auri ut eo uteretur.

3. Legatum miserunt, qui pacem peteret.

4. Unguium resecandorum causa.

5. Quam multas imagines fortissimorum virorum – non solum ad

intuendum, verum etiam ad imitandum – scriptores et Graeci et

Latini nobis reliquerunt.

6. Brutus ad eam obiurgandam venit.

7. Complures praedonum duces forte salutatum ad eum venerunt.

8. Clara voce Scipioni nuntiaverunt virtutem eius admiratum se

venisse.

9. Tum Scipio, cum se ipsum captum venisse eos existimasset.

10. Murena patri magno adiumento fuit.

11. Nullus locus amicitiae eis est.

12. Cerva alba…Sertorio dono data erat.

13. Ille se in scamno assidentem apud focum et ex ligneo catillo

cenantem eis spectandum praebuit.

© Αρτςάνοσ Γιάννθσ.

ΓΕΟΥΝΔΙΑΚΘ ΕΛΞΘ (ΑΤΤRACTIO GERUNDIVO)

Α.Οριςμόσ : Γερουνδιακι ζλξθ είναι θ αντικατάςταςθ του γερουνδίου από γερουνδιακό

και επομζνωσ θ μετατροπι τθσ ενεργθτικισ ςφνταξθσ ςε πακθτικι.

Β.Ρροχποκζςεισ : Για να γίνει θ γερουνδιακι ζλξθ , πρζπει :

α) το γεροφνδιο να προζρχεται από ριμα μεταβατικό ςυνταςςόμενο με αιτιατικι.

β) να υπάρχει το κατά αιτιατικι αντικείμενο του γερουνδίου.

Γ.Διαδικαςία : Για να κάνουμε τθ γερουνδιακι ζλξθ, εργαηόμαςτε ωσ εξισ :

α) βάηουμε το ςε αιτιατικι αντικείμενο του γερουνδίου ςτθν πτϊςθ του γερουνδίου.

β)τρζπουμε το γεροφνδιο ςε γερουνδιακό ( ςτθν ίδια βζβαια πτϊςθ), ϊςτε να

ςυμφωνιςει με το αντικείμενο κατά γζνοσ και αρικμό.

π.χ : πτϊςθ

Ενεργθτικι ςφνταξθ : cupiditas liberandi patriam

Γζνοσ και αρικμόσ

Ρακθτικι ςφνταξθ : cupiditas liberandae patriae.

Δ.Μετάφραςθ : Στθ μετάφραςθ διατθροφμε τθν ενεργθτικι ςφνταξθ ςαν να μθν υπιρχε

ζλξθ· ( άλλωςτε ςτθ γερουνδιακι ζλξθ το γερουνδιακό ζχει κζςθ επικετικοφ

προςδιοριςμοφ του ονόματοσ και χάνει τθν πακθτικι του ςθμαςία, μεταφραηόμενο ςαν

να ιταν γεροφνδιο).

Ε.Υποχρεωτικι γερουνδιακι ζλξθ : * δθλαδι υποχρεωτικά χρθςιμοποιείται θ πακθτικι

ςφνταξθ, δθλαδι το γερουνδιακό αντί του γερουνδίου, και δεν μπορεί να υπάρχει

παράλλθλα και ενεργθτικι ςφνταξθ+ ζχουμε, όταν υπάρχει :

α) εμπρόκετοσ τφποσ του γερουνδίου : causa, gratia + γενικι

ad, in + αιτιατικι

ab,de, ex, in + αφαιρετικι

β) δοτικι γερουνδίου ( ςυνικωσ με επίκετα που ςθμαίνουν κατάλλθλοσ).

ΣΤ. Ρροαιρετικι γερουνδιακι ζλξθ :* δθλαδι μπορεί να υπάρξει παράλλθλα ενεργθτικι

και πακθτικι ςφνταξθ, δθλ. και γεροφνδιο και γερουνδιακό+ ζχουμε, όταν υπάρχει :

γεροφνδιο απρόκετο ςε γενικι ι αφαιρετικι.

Η.Αποκλείεται θ γερουνδιακι ζλξθ : * δθλαδι είναι απαραίτθτθ θ ενεργθτικι ςφνταξθ, το

γεροφνδιο+ όταν αντικείμενο του γερουνδίου είναι ουδζτερο αντωνυμίασ ι επικζτου.

Θ.Διάλυςθ τθσ γερουνδιακισ ζλξθσ : * τροπι δθλαδι τθσ πακθτικισ ςφνταξθσ ςε

ενεργθτικι· αντικατάςταςθ δθλ. του γερουνδιακοφ από γεροφνδιο+. Εφαρμόηεται μόνο

ςτο ΣΤ, δθλαδι τθν προαιρετικι γερουνδιακι ζλξθ.

α) βάηουμε το όνομα ςε αιτιατικι

β) τρζπουμε το γερουνδιακό ςε γεροφνδιο ςτθν ίδια πτϊςθ.

© Αρτςάνοσ Γιάννθσ.

ΕΙΔΘ ΤΟΥ ΧΟΝΙΚΟΥ CUM

ΕΙΔΟΣ

ΕΓΚΛΙΣΘ ΕΚΦΑΣΘ

¡) Ιςτορικόσ

¡¡) Κακαρά

Χρονικόσ

¡¡¡)

Επαναλθπτικόσ

¡v)

Αντίςτροφοσ

Υποτακτικι

Οριςτικι

Οριςτικι

Οριςτικι

παρακειμζνου

+ repente

Ραρελκόν .

Ραρελκόν,

παρόν,

μζλλον.

Επανάλθψθ

Ξαφνικό

γεγονόσ.

© Αρτςάνοσ Γιάννθσ.

ΤΜΠΣΗΞΗ ΔΕΤΣΕΡΕΤΟΤΑ ΠΡΟΣΑΗ Ε ΜΕΣΟΧΗ

1. Πτϊςη μετοχήσ : Αν το υποκείμενο τησ δευτερεφουςασ πρόταςησ

είναι και υποκείμενο ή αντικείμενο τησ κφριασ πρόταςησ, τότε θα

ςχηματίςω ςυνημμζνη ςτο υποκείμενο ή το αντικείμενο τησ

κφριασ πρόταςησ μετοχή. Αν το υποκείμενο τησ δευτερεφουςασ

πρόταςησ είναι μόνο υποκείμενο τησ δευτερεφουςασ πρόταςησ,

τότε τη μετοχή θα τη γράψω ςε αφαιρετική απόλυτη.

2. Χρόνοσ μετοχήσ : Αν το ρήμα τησ δευτερεφουςασ πρόταςησ είναι

ςε : α) ενεςτϊτα ή παρατατικό χρόνο, τότε τη μετοχή θα τη βάλω

ςε ενεςτϊτα χρόνο, β) παρακείμενο ή υπερςυντζλικο χρόνο, τότε

τη μετοχή θα τη βάλω ςε παρακείμενο χρόνο, γ) ςε μζλλοντα

χρόνο, τότε τη μετοχή θα τη βάλω ςε μζλλοντα χρόνο.

3. Τποκείμενο μετοχήσ αφαιρετικήσ απολφτου παθητικοφ

παρακειμζνου : Αν η αφαιρετική απόλυτοσ μετοχή παθητικοφ

παρακειμζνου προζρχεται από ενεργητικό ρήμα, ωσ υποκείμενο

τησ μετοχήσ μπαίνει το αντικείμενο του ρήματοσ. Αν η αφαιρετική

απόλυτοσ μετοχή παθητικοφ παρακειμζνου προζρχεται από

παθητικό ρήμα, ωσ υποκείμενο τησ μετοχήσ μπαίνει το

υποκείμενο του ρήματοσ.

4. ημείωςη : Αν το ρήμα τησ δευτερεφουςασ πρόταςησ βρίςκεται

ςε παρακείμενο ή υπερςυντζλικο ενεργητικήσ φωνήσ, τότε,

ακόμη και ςε περίπτωςη ταυτοπροςωπίασ, η μετοχή παθητικοφ

παρακειμζνου τίθεται ςε αφαιρετική πτϊςη ( εκτόσ κι αν

πρόκειται για αποθετικό ή ημιαποθετικό ρήμα).

© Αρτςάνοσ Γιάννησ.

ΡΑΘΘΤΙΚΘ ΦΩΝΘ

Α. Βαςικζσ καταλιξεισ ( των χρόνων που ςχθματίηονται από το κζμα του ενεςτϊτα ςτθν Οριςτικι και

υποτακτικι).

-(o)r

-ris ( -re)

-tur

-mur

-mini

-ntur

Β. ΟΙΣΤΙΚΘ

Χρόνοσ Σχθματιςμόσ Ραράδειγμα

Ενεςτϊτασ Ενεςτωτικό κζμα +

βαςικζσ καταλιξεισ. (

Στθ 3θ ςυηυγία

ανάμεςα ςτο

ενεςτωτικό κζμα και

τισ βαςικζσ

καταλιξεισ

μεςολαβεί το

ςυνδετικό φωνιεν)

amor,ama-ris,ama-tur

ama-mur,ama-

mini,ama-ntur

dele-or, dele-ris, dele-

tur, dele-mur, dele-

mini, dele-ntur

leg-or, leg-e-ris, leg-i-

tur,leg-i-mur…

Ραρατατικόσ Ππωσ και ςτθν

ενεργθτικι φωνι,

μόνο που αλλάηουμε

τισ καταλιξεισ.

ama-bar,ama-baris,

ama-batur…

dele-bar,dele-baris…

leg-e-bar,leg-e-baris…

Μζλλοντασ Ππωσ και ςτθν

ενεργθτικι φωνι,

μόνο που αλλάηουμε

τισ καταλιξεισ (

Ρροςζχουμε μόνο το

βϋ ενικό των ρθμάτων

αϋ+ βϋ ςυηυγίασ)

ama-bor, ama-be-ris,

ama-bitur, ama-bimur

dele-bor, dele-be-ris…

leg-ar,leg-e-ris,leg-

etur,leg-emur……

audi-ar,audi-e-ris,

audi-etur,audi-emur…

Ραρακείμενοσ Μετοχι πακθτικοφ

παρακειμζνου +

ενεςτϊτασ του sum

amatus,a,um sum, es,

est/amati,ae,a

sumus,estis,sunt

Υπερςυντελικοσ Μετοχι πακθτικοφ

παρακειμζνου +

παρατατικόσ του sum

amatus,a,um eram,

eras,erat/amati,ae,a

eramus, eratis, erant

Συντελεςμζνοσ

μζλλοντασ

Μετοχι πακθτικοφ

παρακειμζνου +

μζλλοντασ του sum

amatus,a,um

ero,eris,erit/amati,ae,a

erimus,eritis,erunt.

Γ. Μετοχι πακθτικοφ παρακειμζνου : ςχθματίηεται από το κζμα του

ςουπίνου + καταλιξεισ δευτερόκλιτου επικζτου· π.χ : ama-

tus,a,um/delet-us,a,um/lect-us,a,um/audit-us,a,um.

Δ. Απαρζμφατο πακθτικοφ ενεςτϊτα :

-ri (αϋ, βϋ, δϋ ςυηυγία) : ama-ri, dele-ri, audi-ri

-i ( γϋςυηυγία) : leg-i.

Ε. ιματα ςε -io και feror:

Ιςχφουν όςα ζχουν αναφερκεί και ςτθν ενεργθτικι φωνι.

ΣΤ. Αποκετικά ριματα : (§ 80)

Σχθματίηονται μόνο ςτθν πακθτικι φωνι, αλλά ζχουν μζςθ ι

ενεργθτικι ςθμαςία.

Από τθν Ε.Φ διατιρθςαν : Από τθν Ρ.Φ δεν ζχουν :

1.Μετοχι ενεςτϊτα

2. » μζλλοντα

3.Απαρζμφατο μζλλοντα

4.Υποτακτικι »

Απαρζμφατο μζλλοντα.

5.Σουπίνο

6.Γεροφνδιο

Η. Αρχικοί χρόνοι Ρ.Φ : Ενεςτϊτασ – Ραρακείμενοσ – Απαρζμφατο.

amor- amatus sum –amari.

deleor – deletus sum – deleri.

legor – lectus sum – legi.

audior – auditus sum – audiri.

Θ. Ροιθτικό αίτιο :

αϋ ab (a) + αφαιρετικι : όταν είναι ζμψυχο, περιλθπτικό όνομα,

προςωποποιθμζνο άψυχο.

βϋ απλι αφαιρετικι : όταν είναι άψυχο.

© Αρτςάνοσ Γιάννθσ.