%30

ß, B.DISSERTATIO ACADEMICA,

A

STILI ROMANICONTINENS,

QUAM,EX SUFFRAG. AMPUSS. SENAT. FHILOS.

IN RF,G. A C \ n. UPSAL,

PRiESIDEVIRO C E L E B ER RIMO %

MAG. P E T R OJ

9

ELOQIJENTI^ PRQFESS, REG. ET ORD.BONORUM EXAMINI COMMITlll,

IN AUDITORIO CAROL. MINOR! D. XXVI. JUNII*A. O. R. MDCCLIV.

CLEMENS ABRAHAM. BÅNG,MEDELPAD US.

Ff. A- M. S.

UPSA LIJE,Excud» LÅUR» MAGN HÖJER, Reg- AmcF Typ*

Ädmodum Reverendo dtquei Pn&clnriJJimo DOMINO,

EcclefTarnm in Torp & Bärgßd MedelpadörurrpPastorl, & adjäcentis Diflrittns Praiposito,

FARENIL MEÖ OPTIMQ.

os, in Muforum caffris, jamditi initetera tus r öß/r-jcida academica m dedicamli, <7 quibus plurima velpvrcepimus, vel percepturi evimus rbeneficia, facit,

tit Nomen Tuum, Dulciflime Pirens, viteeque tne<erpe/fDEian, dator ac cußvs-, mihifonßar (mmmm, oecur-rat. Tibi , inquamr oßero hafce pagedas, pre- innumerispatehii amor-is documentis, quibus nie r inde ab ipfa natt-vitate , cumulatiffime ornafiL Invenies tantum meum, apudTe, debitum, ut ei folvendo nunqnam par baheri vnieam,Voluntatem itaqueJolam rejpicias, animum in Te gratis--ftwum teftificandi ? etenim, qiwd deeft verbis requehpfa,/£? fervabitur pia ac venerabunda. DEus vero Ö Mieonfervet Te, Parens Honoratifiime, //;/# a/w Matre Di-lééiiffima , p^r longam annorum fcriemr &? morbwn,laborare (des tnterdum graviore, dementijjhne tollat, faU-tem lenire dignetur: Permanfums> /mw 9 dum vixero, o- ~

mni reverentiaPARENTIS OPTIML

b'umilJimus &obedientißtmus,

CLEMENS A. ßANCJ.

D. D.

$. Ipud -eos , qui arfem ratTocTnandiT8tdiiTerendi profitentur, non infre-quens eft triga illa quseftionum:qu£ ? quaUs ? quanta ? Etenimfaifce interrogatiunculis totidemrelpondent genera feu clafTes pro-pofitionum, quse ,ad primam quodadtinet , in fimplices & compofi-tas, ad fecundam, in adfirmantes

& negarctes , ad tertiam deriique, in universales, parti-oulares & fingulares, diflribui folent. Utrum, hoc padlo,adcurate calouli fubducantur , nec ne, videant, quibusId in primis datum eft negotii r nos, de fermonis perfpi-cuitate magis, quam de ullo proponendi artificio foiliciti,id agimus * ut ad fuam normam ftili differentias exigereliceat. Si igitur, quae ftili fit natura & habitus, interro-gaverit quispiam , tum definitionc , noftra quidem fen-tentia, re&ius, quam diftinélione, erit nitendum. Atvero , qualis & quantus ftilus pro varietate materioe ad-hiberi debeat, ut conftet, percelebrem, eamque tripar-titam, fdili divifionem non poffumus non in medium pro-ducere atque adprobare, ubi, quantitatem ü fpe&averis& formam externam, in circumductum , medium & conci-[um qualitatis vero feu formte interna? ratione habita,

~

h2 in

) 4 ( 135®in fublimem, mediocrem.& kamilem, communi fere Rhe-torum confenfu, dilpefcitur. Quantitas quid fibi vclir,in publica diftertatione, nuperrime heic habita (rfj, o-fienluifi fuit: quaiitati autem ftili Romani enodandae o«

peram qualemcunque & ftudium locare in animum nosinduxirnus, ifa tamen, ut per patentiflimum dicendorurncainpum irnambulantibus, perpaucos fufficut decerpfifteflofculos. Quem Tronatöm^ pro viribus %t angufto tem¬poris fpario, admodumquidem debilem, TuaeB. L. hu-manitati & cenfurae benigniori, omni, qua par eft, ob-lervantia committere haud düb ifamus.

(a) Auciore D-no Gamlo Liljegren V-Gotb. deQuan•titate Stili Romani.

% II.Stllum, non tam inftrumentum illud fcriptionis, a

veteribus ufurpatum, quo in Tabuiis ceratis literas duce-re folebant , quam formam ipfam orationis, feu loquen-di & fcribendi modum fignificare, notdlimum eft (b).Inteiligimus autem ^nos ftilum in prirnis rationerr.que di-eendi Latii incolis olim, quantum ex monumentis illo-rum , quae fuperfunt, coliigere licet» familiärem , nonquod hunc patrio ferijioni prteferendum ducirnus , fedpartim, quia, antiquiori'aeque, ac recentiori, asvo opti-morum Criticorum labore & obfervationibus perpoüriatque excoli ccepit Latialis lingva, & vernacula erudito-rum, jure quodam fuo, adpellatur (c), partim,quia inceteras lingvas haud difficulter conveniunt, quae de hacipfa riifferuere j quibus Romanam copiam atque elegan-tiam imitari jucundum pariter, & gloriofum fuit. Quam*quam enim inter lingvas diverfarum gentium tanta nonraro exiftit differentia, quanta maxima elfte poffit, funttarnen bene multa, in quibus amiciftime omnes inter feeonfpirant, im quidem, ut Rhetoricam non minus, quam«Grammaticam condere univerfalem, non paucis prociive

$ueri£

Vé## ) S C

fuerit vifum. In quantitate certe & qnalitale fermonisparum, aut nihil, differre lingvas, in fe fpe&atas., runaex ipfa rei indole, tum per exneriemiam cuivis., Iingva-rum plurium perito, manife/lum evadit.

(/0 Walch. Urft. Crit. L. L p. 147. < ) Cfr, difj VrrrclMaq. 'Jacob. Malmften O Uotn. de L. L^rudüonimvenia-(ula, hab« UpJ. JJ41.

% IIINomine qualitatisconple&imur internam rei cujus*

dam adfecftionem, qua per certa ffgna notasque, five adtempus, five pcrpetuo eaedem adfuerint, ab aliis inter-noffi poted. Ätque ideo dili qualitatem condituunt ipfiloquendi aut fcribendi modi 5 quatenus vcl piano & fim-plici fermone, vel figurato dicendi genere animi nodiifenfa exprimuntur. Quemadmodum quantitas Periodo¬rum breVkat'e, vel didutdione terminatur; sta qualitatisratio in ipfis verbis & modo, quo voces & fententiöe iri-ter fe junguntur & audiroribus incüicantur, refidet. Quoipfo earum dtfferenfia finiul patefeit. Ceterum perma-gnam eile in ipfa qualifafie dili diverfitatem, cuivis facileérit perfpe&u. Etenim fmgula vocabula fi cogiramus,ftilus eft vel puras vel mixtus, Ill^b fuse dun taxa tiingvsevoces, easque nec obfoletas^ néc ffne ratione & neces-fitate nuper fndas, admittit. Hie, voces barbaras auscerte peregrmas admifeendo -, infipidam non minusquam obfeuram reddit oradonem. Non quidsm prorfusrejiciendum putamus vccum peregrinarum in lingva La-lina ufunv'Cd)., fed prudentia tarnen non exigua opus fo-re contendirnus,ex ledu!a bonorum Äuxdorum leclione &imitatione potius , quam praeceptls , adquirenda. -Si

I nudam voeum compofitionem 'intue ris., aha fefe offert•flili qualitas. Vel enim re&us ed, a genioJingvse, femiconlveto ufu loquentium non reeedens, vel vitwjusin regulas, uti vacant, gramrnaticales impingens. Ibr-

K ■ ■

C maferiam & fcopum dicentis refpicimus, alius& ad rem adpofite loquitur , a\ius infulfe, uc nihil lup rå.,faltem .minus commode. Dft vero heec diverfttas ftilimaxirre univerfalis, ororiia fermonis tum vitia, lam or-jaamenta compieélens ;j led recenfere eadem longum fo¬rest , & fufius exponere aJa inftituto alienum, Nos igå-jjur ad qualitatem ac tripartitam iftam ftili divifionem,^uippe , teile Aufonio:

7rinum dicendi genus eft, fttbiime, tnodeftttmEt tenni filo

»propius nos convertimus.(d)Cfr. dtfp. Cl Mag.jfob. Hierfledt O-Goth.babijjj*

Munt Gr.&ca fint mifcenåa Latinis in Oratione?

§ IV,fundamentum divHionis ftiii, ratione qualitatis, in

fublimem >meåiocrain atque bumdemytro\As ac figuris, qua-tenus iMac rebus * in quibus occupatur Orator., adtempe-tantur., efle adjudicandum., non reticent veJ optimi fan-di magiftrt. "Neque aüter Cicero (e) is eft, inquit.,^'eloquens, t]ui & bumilia fubtiliter, & magna gravi ten,t<4& inediocria temperate poteft dicere. De fingulis ita-.que feorfum videbimus., &, cum exigaa plerumque re-a-um|fint initia a ,temu feu humili dicendi geners ordie-mur. £ft vero llilus hwnilis ea fermonis forma., quce re.spopuläres Si vilioris pretii , fimplici & ulitatiflima propo-;nit] ratione , feu genus dicendi, nitidum quidem & mun-.dum., fed frne ullo exquifko ornatus ftudio (/). Voca-runt hunc vete res fubmijjum„ fimplicem, fubtilem, adte-matum., tenuem, gracilem & infimum, non tarnen ideojn vitio? ponendum duxerunt., fiquidem captui audien-tium •.& argumenta, in quo <elaborandum erir, adcomino-fdetur. Id vero juxta non diffimulare poffumus claudica-jte, fplendidoque Oratoris titulo indignumfore , qui res,

maxim!

)rcmaximi pondens* ac momenti, exili ftilo perfequattir af--que debilitet. Gavebunt autem, quotquot fubtiliter &•'fubmifTe loqui voluerint r ne rn vitiofam fermonis prola**bantur ficcitatem. Fit hoc, obir vei ex defedtii jiidieiiyvel per negligentiam , membra orationis vix cohterent s

atque adeo fine fueco & iangvine, frne nervis &lacertis,.immo etiam fmq vita & fpirku, compareht. Furus- afiöerrrßt & perfpicuus Ililus-humiiis , nec ornatum omnem re«fpuat; at figoras vehementiores, Apoftrophen, Profo«-pöpcejari', ceteras. Etenim de Periodis poliendis- & ex-ornandis licet non adeo l aboret , & multo minus in ad«-fe&ibus commovendis verfetur, fuas tarnen habet ele~-gantias , fuasque translationes 8e figuras, fponte quafj na«tas & ab oilentatiorve, quae nec in reliquis dicendi for--mis, eft toiéramla, longe alienas. Convenit hie ftilus-maxime Epiftolis, praefertim ad' familiäres^ Hiftöriis*item confignandir, nec non Scientiis tradendis, cum inhis perfpicua magis, quam ornan & vehemens, locumhabeaf oratio. Regnat in hocr flili genere Corn. Nepos,& C Julius Cserar de beilo Gallico & cl vi Ii •. etjam Ci¬cero in fcriptis fuis Phiioföphicis & Epi/iölis , numero'plurimis, idem efl fecutus , filioque flio {B) tum verbistum fuo exemplö, in libro Offieiorum commendaf.

(<?) Ad Brutum Örator C. iy. (/ ) '5 Cfr. C. H. Lanrgii inflit. ftili Romarn part. IL c. J. jf. i. ig) C. h Lib. L

§ V.-Äd ftiEmrmediocrnn, qui etjam medias, interjectus3

xqvähdis, modicus, temperatus, floridus, ac politus nun-csupari fölet, breviter explicanduni ordine järn devolvi-mur. Eft' autem genus dicendi, puritätr férmonis orna-turn atque elegantlam, pro dignitäte rei, addéns majo¬rem , ita ramen, ut vehementiores animi niotus, necfopUtnec exei^are maguopere ftudeatj Delinitur a«

Lan-

) 8 (Langio(&) per eam dicendi figursra, qua infer fublimera& fubmifium charaéterem media via intcedimui , nequcad fuperioris rr.ajeftatem , nec ad pcfterioris acumen de-clinances. Qpoe quidem a roltra definitione nihil discre«parit, nifi quod ftili fublimiaris mentionem faciant, at¬que ita Cognitionen} ejus proeftruant. Nec aliter Cicero»qtii genus hoc facit vicinum amborum(fubiimis fcilicet& tenuis) nec acumine inferioris,, nec fulmine utcnsfuperioris, in neutro excellens, utriusque particeps (/ ),Copiofior fane ornatus & major de numera atque ambi-tu cura, ttilo huicdecus& fvavitatem conciliant» & adaurium voluptatum difpcnunr» Frequentantur heic or-namenta trarislationum nihilque, quod fioridam, quodvenuftarn & elegantem reddere pcfiit orationem, inter-mittirur. iEquabihtas fermonis in hoc genere maximeeft tuenda, quam fi neglexeris, ad ftiium flucluantematque difTolutum faciliseritdefcenfus. Vitium ioquoi o-fationis longe abfurdiffimum , fed illis tarnen familiäre,qut, folida rerum cognitione deftituti, bu lem tarneneruditionis & Éloquenthe» vano opinionis errore du&i,vehement iffime cupiunt, omnique nifu confedant ur. Hienim faepenumero pura mifcent impuris, concimia diffo-lutis, grandioribus. exilia, incomtis ornata , manifeftoadmodum indi c io, quod, memoriam atque imaginaio-fiem j huc atque illuc divagantem, non rationis pra ce-pta» fecuti, veram & folidam eruditionem abhorreant &aveifentur. Hinc pra laude, quam quserunt, in vitupe-raticnem, pro honore, quem tibi ftulte poliicentur, infsedium & irrifionem non poffunt non incidere. Sed adpropofitum ut fiat reditus r flilo femperato redle urmur,ubi res aliqua major fermone publice eft illuftranda. Hincérationibus fere afrnibus mirifiee proderit, quibus vele^simia qutrdam virtus utilitasque cornn endatur, velquaghis cotitraria funt, ad odium ac ludibrium exponuntur.

Peteft,

&Ä3> ) 9 (Poteft i id quod fatemur immo Interdum , fplendore& majeftafe rerum fic cxigente, debet, fublimior di¬cendi forma in ejuscemodi argumentis adhiberi, fed,ut funt prasclara ©mnia, & quodammodo majettatis ple¬na , raraj ita flilus medius crebriorem in vita communimateriam dicendi occupabit ac fubminiftrabit. Effe au*tern in Hiftoriis, fed elegantius depingenriis, ftiio me-diocri loeum, fuo exemplo deelarant Livius, Vell. Pa-terculus, Tacitus, & multi alii Ck), Tulllus vero, utde univerfa Eioquentia irnmortaliter ed n eritus , itahac in parte nec deficit. In Epiftolis enini ejus nonpaucis, ad illuftriores inprimis homines datis, tern pe¬ratus enitet dicendi chara&er. Plinii aufem Epiftolas,orones fere , hunc in cenfum effe referendas , peritanemini Iatere poterit.

( b ) L cit, c■ II, j£. 2. (?) Ad Brutum Oratar c, <f*C A ) Cfr, Lang, L. c. (f. 7, it, Schurtzfteifchii AnaleBåStil, C * 2, it.go.G. Wakbii dijf.de Stilo LlnedriJ.j,

$. VI.

Supereft:, ut ftilum [ublimem tangamus, cum adqualitatem orationis ita idem ille pertineat, ut a mul-tis habeatur perfedifEmum omnino dicendi genus. Ci¬cero , fi quis alius, hoc fermone pr^ecellentiflimus,ampliarem iftum orationis chara&erem nimiopere lau-dat , nec ab ullo unquam fatis laudari pofle profitetur.Itaque adpellabat eum grandi loqvum, vehementem, gra¬van , cepiojumy excefjum, magnificum y &c. frequenta-batque in Orationibus pro lege Manilia, Milone , Ra-birio, in Verrem, in Pifonem, in Catilin. L , in An-tonium Philipp. Ii.: Plinius vero in Panegyrico orrnesiftos numeros altitudinis implet & quidem non fine ad-miratione. In adie&ibus vehementioribus vel defignan-*

B dis >

<££2? ) jo Cdis, vet exdfandis, vet fedandts, gran dishsrc 8t ex-celfior oratio virn oftendif inoredibilem y eft^ue ea fer-monis forma, qua res arclua? & majkdlatis eximice, quo-'dam fpEndore confpieuaer, verbis magniftcis , tropis 8cfiguris, nec non fententiis, gravitate propre divina re-fertis , veluti convefltuntur ac ftrpantur. Fundamenttum ejusmodi ffilr gravioris in exquihta cognitione dr-centis 8c vera rei, quam foqutjr » seftimafione atqueeminentia, efl omnino quserendum. Nam, qur ca, quoeignorant aut conterr nunt, faudibus extolfere ac cele¬brare inftituunt, illi vet al enis, per omnia , utunturverbis, vei fermonem inflatum ac frigidum inducunt inorationem, vitio utique nefando ac turpifftmo fefe conta-minantes Frigdi autem & fufßata orafioaudit illa, quv,Butlrs quafi ignicutis , in inente Oratoris cor ceptis,fed vano tantum fjmulat« Eloquentiac turbine excitara,crebriores , quam res ipfa poßulat, figuras, verborum-que nimiam pornpam ebuilit, immo longe lateque fun-dit. Eft hic ftupid-itatis atque ignoranfiae fcerus yqui ex carbone thefaurum, ex mufca leonem, ex mu-Itercula vitiori Deam , non terrje, fed ccelt , fi diisqdacet, miraculurn, an monfirum quaft muh i forme, fr-ftitare geftit, fic neque in augendo, neque in minnen-»do modum fervaturus uilurn (/>. Eloquentes fane nonfunt , qui nug-.s ejuscemodi aliis deblaterant, fed fplen->dich mendaces, male féduli 8c eleganter ineptierttes,Etenim Eloiuentiam veram 8c genuiriarn a faplentia di>Velit non poffe, jamdiu fumus ab ipfo Tullio condocefacflr,PrcecFre en im, ut omnia, ille : "eft Etoquentiac majus4tquiddam T quam homines opinantury & pluribus ex"artibus ftudiisque colleftum* Eft fcientia comprefTen-"denda plurimarum rerum, fine qua verborum volubi-litas fnanis, atque irridenda (w). Et alibi: "nihil efl"aliud Eloquentia , nifi copiofe loquens fapientia (n),

Saprens

) ii ( ^230Sapiens igifur fit oportet, qui bonorum omnium fereCpunctum , inque d:eendo cum laude & utilitate publi¬ca non minus , quam privata, verfabicur.

(J) C/r Samuel. Werenfelßum in di(fert.de Meteori/Qrationisßtem jfo GviL Bergerum in LhrefloimthiaLon~gim (f. 10. (eq. (in) DeOratore L /. c. 5» in} Partit, 0-rutor, c, 23.

§. Vif.

Sic quaütatem ftifi Ievr penicilfo adumbrndmus fat Iibentes fatemur , illuftrationis ergo > permulta , Stquidem fcitu le&ugue jucundiffima , ex fontibus tumGrsecorum Rhecorum > Demetrfi Phalerei , Hermoge-n'iSr ac Dionyfii Longini, tum La ?inotum, Ciceronis,Quintifiani aliorumque hauriri pofiFe , & riigna , quasrinde hauriantur. Varras item vari i tradere foient prsc-ceptiones de tripltct hoc dicenrit charadiere , quemad-modum fanC, qui defendant Oraforem ad riocendumuti debere ftilo fimplici , medioeri ad ritde$atidum f

magnifico ad pennövendum adfeétosque excifandos, quoftc oüieif partes rite expleat omnes ac finguLs , adjum~gunc quoque inftmwn St tenuem idilum maxime conve¬nire Comcediis, quemadmodum foccis utebantur Com-ee !i , fublimem Tragoed i is , quee cothuißatis perfonisa&ricibus fuperbrebant , temperatum Hiltoriöe ? im¬ma Priacfpem Poétarum , Maonem fpeermenedidifie trrpartiti ftifi urgent ? ita quidem f ut inKucoJieis bmmli defungatur, in Georgfcis modico , inEpico carmine , quäle eil /Eneis, gramff. Bis et iam fffidern morofe non denegamus vix tarnen St ne v ixquidem adeurata in ter ipfa dicendi genera exeogitabi-tur diftinébio, quin in uno eodemque argumentö mifee-ri cum poffint, tum debeant. Sic, quem proxime no-minaviißusf, Virgil]us, In Eclogis St Georgicis ad rnafe-

ci&D ) i2 r

ßatem adfurgit & fepe in Libris j^neidos hunsi fefe de-mifit, ifique non fme artificio fingulari, prout rei & di-cendorum pondera , nunc tenuem ftilum , nunc med/o-crem , nunc denique (ublnnem, magis nünusve , depofcerent. Idem de Tullio diétum e/to; nam in Örationepro T. A, Mi|onet cba-aélere ceteroqnin rnagnifico com-pofita , &, teile Afconio Pediano, ita perfekte & eleganterfcripta , ut jure prima haberi pcöit, quemadmolum abTrapezuntio aurea vocatur, tenni in Narratione, quachilloriam fadti fimpliciter eradit, utitur ftilo; in Con-firmatione oinnino /ublimi , ut adfe&us circumflantiscoronse eo melius pofiet ciere, utque non dicere vide-'retur, led omnia, minima, maxima, oculis audientiumveluti fpe&anda ac propius intuenda fiftere {o). Ver-bo (imul indicandum erit, exempla tripartiti noflri fli-ii non modo in Ub. IV. Herenn. (p) exftare, fed et-jam ab Heineccio in Fundamentis Stili Cultioris {q)efTe elaborata, quas, ne adtum videainur agere, de in*dullria prstermittenda putavimus.

(o) Cfr. Dan. Gcorq, Marhof, in Ratione confcribenda¬rum Ep/ßolarum pag. t/j C/f /42, P, Dominic. de Colonia deg\vte Khetoric. p, 20tj. Quintil. In/hit. orator. L.Xil. c. to. p.$0$ & $0?.ed/ttfacktante. (f)Gp.S Cf 9* (q)P^öyCf/eq.

s. a g.

j£IF

m