เครองมอเวชศาสตรครอบครว
3 เมษษยน 2561
พญ.สภาวรรณ ตนตหาชย นายแพทยช านาญการพเศษ
กลมงานเวชกรรมสงคม โรงพยาบาลสตล
เนอหา
• Family life cycle
• Family genogram
• Time flow family chart • เยยมบาน >>> Trick
วงจรชวตครอบครว วงจรชวตคน ภารกจและพฤตกรรม
ระยะท 1 เรมสรางครอบครว วยผใหญตอนตน -สรางกฎระเบยบใหม -ปรบบทบาท
ระยะท 2 ครอบครวเรมมบตร (อาย 0-2 ½ ป)
วยผใหญตอนตน -ปรบตวใหเขากบสมาชกใหม -ปรบบทบาท
ระยะท 3 ครอบครวทมบตรเลก(อาย 2 ½ - 6 ป)
วยผใหญตอนตน -ปรบตวระหวางความเปนสวนตวของชวตค และความเปนครอบครวเดยวกนกบลก
ระยะท 4 ครอบครวทมบตรวยเรยน(อาย6-13 ป)
วยผใหญตอนตน -สรางกฎระเบยบใหมส าหรบบตรทโตขนและรจกสงคม แบงงานในบานใหลกรจกรบผดชอบ
ระยะท 5 ครอบครวทมบตรวยรน (อาย13-18 ป)
เรมเขาสวยกลางคน -ก าหนดขอบเขตและภาระหนาททวยรนควรมในบาน เตรยมใจกบการแยกตวของวยรน
วงจรชวตครอบครว วงจรชวตคน ภารกจและพฤตกรรม
ระยะท 6 ครอบครวทบตรแยกออกจากบานอาย > 18ป
วยกลางคน -ปรบตวกบการหมดบทบาทความรบผดชอบของพอแม ลกแยกออกจากบานไปมครอบครวใหม -พอแมพนองตนเขาสวยชรา -อาชพมนคงและประสบความส าเรจ -ปรบตวกบความสมพนธกบคครองของตนทมมายาวนานและชนชา
ระยะท 7 ครอบครวทอยในวยเกษยณ อาย 60 ป
เรมเขาวยชรา -ปรบตวกบภาวะทไมมงานท า -สรางความสมพนธและมบทบาทใหมกบลกหลานและคชวต -ปรบตวกบความเสอมโทรมตามวย
ระยะท 8 ครอบครวทอย ในวยชราอาย > 60 ป
วยชรา -ปรบตวกบความเสอมโทรมตามวย และความเจบปวย -ปรบตวกบการสญเสยความเปนตวของตนเอง -ปรบตวกบการสญเสยคชวต เพอน และสงคมทตนเองคนเคย
Mid life crisis
ขอด
• เปนโอกาสไดสรางความสมพนธกบผปวย • ทบทวนความจ าใหเขาใจขอมลครอบครวไดเรวขน • คนหาความเสยงตอการเจบปวยของสมาชกในครอบครว • เปนแนวทางชวยแนะน าการปรบเปลยนพฤตกรรม • สาธตใหเหนวาเราใหความส าคญกบชวตครอบครวผปวย และความสมพนธภายในครอบครวมความส าคญตอการดแลสขภาพสมาชก
ขอเสย
• ใชเวลานาน • ตองเลอกโอกาสใหเหมาะสม บางคนไมยนดใหผอนรบรเรองในครอบครว
• ขอมลทไดรบอาจมความคลาดเคลอน เนองจากเปนมมมองของสมาชกในครอบครวเพยงบางคน
Ref: เครองมอแพทยเวชศาสตรครอบครว ผศ.นพ.ฐานพฒน ดฐสถาพรเจรญ มหาวทยาลยขอนแกน
• ใสสญลกษณแทน index case
• ผชายต าแหนงดานซาย ผหญงดานขวา • วาดอยางนอย 3 ชวอายคน • ระบวนท/ปพ.ศ. ทแตงงานหรอหยาราง • เรยงสมาชกทเกดในครอบครวตามล าดบกอนหลงจากซายไปขวา • ใสชอและอาย/ปเกดของสมาชกทกคนในครอบครว • ใสอายและสาเหตการเสยชวต • ระบโรคหรอปญหาความเจบปวย • วงกลมลอมรอบสมาชกทอาศยอยในบานเดยวกน • ลากเสนความสมพนธภายในครอบครว
ตวอยาง
• ลากเสนตามแนวนอนแสดงระยะเวลาเปนเดอนหรอเปนป • โดย 1 เสนแสดงชวงชวตของ 1 คน แลวลากเสนขนานส าหรบสมาชกรายอนโดยระบชวงเวลาใหตรงกน
• ใสชอ และอาย (และ/หรอปเกด) ของสมาชกครอบครวแตละคนก ากบไวทางซายสดของผง
• ระบเหตการณส าคญๆหรอวกฤตการณตางๆของสมาชกครอบครวลงบนผง รวมทงเหตการณทมาพบแพทยในชวงตางๆ
T r I c k การเยยมบาน
วตถประสงคการเยยมบาน
1. เพอใหผปวยและญาตมความมนใจและสามารถพงตนเองในการดแลสขภาพทบานได
2. เพอใหญาตรวธในการอยรวมกบผปวยทบาน และรวมดแลรกษาผปวย 3. เพอใหทมสขภาพสามารถประเมนทงโรค (Disease) และความเจบปวย
(Illness) ทแทจรงของผปวยและญาตไดอยางถกตอง ครอบคลม 4. เพอท าความรจกและสานตอความสมพนธอนดกบผปวยและญาตในระยะยาว 5. เพอใหทมสขภาพสามารถประเมนภาวะความเสยงตางๆ ตอสขภาพของ
ครอบครวนนๆ และหาแนวทางทจะลดความเสยงตางๆ
จดเนนในการท างานปฐมภมดวยแนวคดเวชศาสตรครอบครว ในสวนของการเยยมบานมลกษณะพเศษ คอ
1. ไมไดไปเยยมผปวยหมดทกราย : จดล าดบความส าคญและประเภทผปวย 2. ไมไดไปตรวจประเมนสภาพบาน : ประเมนการใชชวตความเปนอยของผปวยทจะม ผลตอสขภาพ 3. ไมไดไปแจกยาหรออปกรณการแพทย แตใหใช“สทธ” การรกษาตามปกต 4. ไปเปนแขก : ผปวยเปน “เจาของ” บาน เจาของชวต และเจาของสขภาพ ทมสขภาพเปนเพยง“แขก” ในชวตของเขา ทงทบานและทรพ. 5. ไมไดไปแคเยยม “ผปวย” แตไปเยยมในฐานะ “เพอนมนษย” เพอคนหาทนมนษย เพอน ามาเปนจดแขงและจดเปลยนใหสามารถเสรมสรางการดแลสขภาพทพงพงตนเองไดตอไป
References
• คมอหมอครอบครวฉบบสมบรณ ผศ.พญ.สายพณ หตถรตน • เครองมอแพทยเวชศาสตรครอบครว ผศ.นพ.ฐานพฒน ดฐสถาพรเจรญ ภาควชาเวชศาสตรชมชน คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน
• เอกสารการสอน “การเยยมบาน (Home visit) ในระบบบรการปฐมภม” อ.นพ.กฤษฎ ทองบรรจบ, ผศ.พญ. สายพณ หตถรตน