+ All Categories
Home > Documents > AmYwoZH$ gßV AmoU g mO

AmYwoZH$ gßV AmoU g mO

Date post: 18-Dec-2021
Category:
Upload: others
View: 1 times
Download: 0 times
Share this document with a friend
161
Transcript

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO

adt– Jm{i{

_hmamÔ>≠ am¡` gmohÀ` AmoU gßÒH•$Vr _ßS>i

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 5

g_mOmbm g›_mJm©bmK{D$Z OmUmË`mg_mO[wÈfmßZm...

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 6

AZwH´$_

A‹`jmßM{ _Zm{JV 7‡H$aU 1 yo_H$m 9‡H$aU 2 dmaH$ar gßV [aß[am AmoU g_mO 15‡H$aU 3 ‡]m{YZ wJmVrb g_mOgwYmaH$ 27‡H$aU 4 g{dm`m{Jr gßV JmS>J{_hmamO 41‡H$aU 5 JU[Vr C\©$ har _hmamO 58‡H$aU 6 Am[ lr Jwbm_ _hmamO 75‡H$aU 7 amÔ>≠gßV VwH$S>m{Or _hmamO 91‡H$aU 8 l_`m{Jr gßV [mMb{JmdH$a _hmamO 107‡H$aU 9 [mßSw>aßJemÛr AmR>db{ 123‡H$aU 10 gX≤JwÍ$ dm_Zamd [° 139‡H$aU 11 g_mam{[ 155

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 7

A‹`jmßM{ _Zm{JV

_amR>r gßV A ßJ - H$rV©ZmVyZ g_Vm, ]ßYwÀd AmoU gd©Y_©g_^mdm¿`moeH$dUrVyZ J{br AmR>e{ df} Am[b{ ‡]m{YZ H$arV Amb{ Amh{V. Am⁄ H$dr_wHwß$XamOmßZr gwÍ$ H{$b{Î`m `m [aß[a{V lr MH´$YaÒdm_tMm _hmZw md [ßW AmoUÀ`mZßVa kmZX{dmßZr, Zm_X{dmßZr À`mMm odÒVma H{$bm. OJX≤JwÍ$ VwH$m{]mam` `mßZr VadmaH$ar g߇Xm`mV H$ig MT>odbm. EH$ZmW, OZm]mB©, Mm{Im_{im, Jm{am Hwß$^ma `mgd© gßVmßZr [ßT>ar¿`m od«>bm¿`m ^∑VrZ{ OmVr {Xm¿`m o ßVr Xya H{$Î`m. ‡À {H$m¿`moR>H$mUr [a_{ÌdamMm dmg Amh{, hr g_V{Mr oeH$dU _hmamÔ>≠mVrb `m gd© gßVmßZroXbr. `m gßV [aß[a{V AZ{H$ ‡dmh AgyZhr gdm™Mr dmQ>Mmb _mà oZIiB©Ìda^∑Vr AZ≤ _mZdH$Î`mUmH$S{> OmV hm{Vr.

Am[U gJi{ B©ÌdamMr b{H$a{ Amhm{V AmoU `m b{H$amß¿`m R>m`r `mM B©ÌdamMmdmg Amh{. Vm{ ^∑Vm¿`m _XVrbm YmdyZ {Vm{, `m B©Ìdal’{Z{ g_mO ]mßYbm J{bm.[ßT>ar¿`m dmar `mVyZ EH$Vm, ‡{_ AmoU gdm™Zm ]am{]a K{D$Z Mmb `mMr ghOVmJ{br AZ{H$ df} _mZdV{M{ Xe©Z KS>odV{ Amh{. `m dmaH$ar g߇Xm`mgm{]V ZßVaAmUIr H$mhr [ßW CX`mg Amb{. `m [ßWmßZr gmYZm, C[mgZm, Xrjm `mA‹`mÀ_m¿`m ododY È[mßZr ^∑Vr gmßJ `mMm ‡`ÀZ H{$bm; Varhr H$_©H$mßS>mM{Jmb]m{Q>hr BW{ bmJb{b{ oXgV{.

`m H$mbMH´$mV AmYwoZH$ g_mOmV oejU AmoU ‡]m{YZm¿`m _m‹`_mVyZZdZd{ gßV oZ_m©U hm{V J{b{. `m gßVmßZr ]XbÀ`m H$mimMr oZH$S> Am{iIyZ,[oadV©ZmMr Mmhyb h{Í$Z g_mO‡]m{YZmM{ H$m_ gwÍ$M R{>db{. J´m_g{d{M{ d´V K{Vb{b{JmS>J{]m]m, Jwbm_ _hmamO, VwH$S>m{Or _hmamO, [mMb{JmdH$a _hmamO,[mßSw>aßJemÒÃr AmR>db{ AmoU dm_Zamd [° `m Adm©MrZ gßV g_mO[wÈfmßZr Am[Î`mH•$VrVyZ, A ßJJrVmßVyZ, ‡dMZmßVyZ, g_mO AmoU g_mO_Zm¿`m g\$mB©M{ H$m_

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 8

H{$b{ Amh{. g_mO AmoU OZ_mZgmß¿`m _ZmVrb ÈT>r[aß[amßMm H$Mam Xya H$a `mM{H$m_ `m gd© gßVmßZr A ßJ-H$rV©Z AmoU ‡dMZmVyZ H{$b{.

g_mOgwYmaUm h{ Og{ [oadV©ZmM{ _hŒdmM{ AßJ AgV{, À`m]am{]aM _mUgm¿`md° o∑VH$ ÒVamda AmVÎ`m g\$mB©Mr EH$ JaO AgV{. AmVbm H$Mam ÂhUO{odH$ma ^∑Vr AZ≤ A‹`mÀ_m¿`m gmWrZ{ Xya H$aVm {VmV, hm OZH$Î`mUmMm gßX{eh{ gd© gßV Am wÓ`mM{ d´V ÂhUyZ X{V Amb{. gd© _mUg{ hr [a_{ÌdamMr b{H$a{ Amh{VAmoU _mUgmZ{ _mUgmbm _XV H$aU{ hmM Iam _mZdVm Y_© Amh{, hm gdm™MmOZ_ßà hm{Vm.

AmO gJirH$S{> d{Jd{JiÁm Mm°H$Q>r AZ≤ VQ>]ßXr¿`m Yw_mirV _r AmoU _m¬`m[brH$S{> gd© _mUyg, g_mO EH$ Amh{, `m g_mO^mdZ{Mm ‡gma hm{ `mMrAmdÌ`H$Vm Amh{. gd© g_mOmMr ‡JVr, ‡]m{YZ AmoU gdm™Zm ]am{]a K{Vb{ VaM`m X{emMr ‡JVr hm{D$ eH{$b, hm gßX{e Am_¿`m AmYwoZH$ gßVmßZr Am wÓ`^a oXbmAmh{. hr _mßS>Ur lr. adt– Jm{i{ `mßZr Z{Q>H{$[UmZ{ `m JßWmV H{$br Amh{.

- ]m]m ^mßS>A‹`j - _.am. gmohÀ` AmoU gßÒH•$Vr _ßS>i, _wß]B©

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 9

‡H$aU 1

^yo_H$m

Am[bm g_mO hm ]hw[{S>r Amh{. Vg{M À`mMr _mZogH$Vm ]hw[mVirdaMr Amh{.EH$mM KQ>Z{H$S{> [mh `mMm —Ô>rH$m{Z g_mOmVrb ‡À {H$ KQ>H$m]am{]a ]XbVOmVmZm oXgVm{. EH$mM KQ>Z{M{ d{Jd{Ji{ AW© H$mT>b{ OmVmV. d{Jd{Ji{ A›d`mW©bmdb{ OmVmV. Am[Î`m g_mOmV AZ{H$ Í$T>r, [aß[am Amh{V. À`m EH$m o[T>rH$Sy>ZXwgË`m o[T>rH$S{> hÒVmßVoaV hm{V AgVmV. H$mim¿`m Am{KmV À`m Í$T>r-[aß[amßMm_yi Ame` hadyZ OmVm{ AmoU H{$di C[Mma oeÎbH$ amhVm{. [U [yd©OmßMm dmagmÂhUyZ À`m Í$T>r, [aß[am Om{[mgÎ`m OmVmV, Ï`dhmamV AmUÎ`m OmVmV AmoU `mÍ$T>r, [aß[amßZm AoZÔ>V{Mr Pmba bmdbr OmV{. Aem AoZÔ> Í$T>r H$Yr-H$em-Hw$UroZ_m©U H{$Î`m h{ Oar gmßJU{ e∑` Zgb{ Var À`m g_mOmV AgVmV, Amh{V h{ gÀ`ZmH$maVm {V Zmhr. H$m{UVmhr MmßJbm odMma O{Ïhm [aß[am oHß$dm Í$T>r ÂhUyZ [mibmOmVm{, V{Ïhm À`mMr odH•$Vr Pmb{br AgV{. EH$ P{Z H$Wm Amh{. EH$m P{Z JwÍ$¿`m_R>mV EH$ _mßOa hm{V{. V{ _R>mV BH$Sy>Z oVH$S{> ^Q>H$V amhr. gmaI{ Â`md-Â`mdH$aV amhr. À`m¿`m `m _w∑VgßMmam_wi{ _R>m¿`m H$m_mV, ‡mW©Z{V Ï`À`` {V Ag{.e{dQ>r JwÍß$Zr ‡mW©Z{¿`m H$mimV _mßOa ]mßYyZ R{>dm`bm gwÈdmV H{$br. H$mbmßVamZ{JwÍß$M{ oZdm©U Pmb{ AmoU V{ _mßOahr _{b{. À`m JwÍ$¿`m OmJr À`mßMm EH$ oeÓ`_R>moY[Vr Pmbm. Vm{ ‡mW©Zm gwÍ$ hm{ `m[ydu _mßOa em{YyZ AmUy bmJbm AmoUÀ`mbm ]mßYyZ R{>dyZ _J ‡mW©Zm K{D$ bmJbm.

Am[Î`m ohßXy g_mOmM{ Ag{M H$mhrg{ Amh{. AÒ[•Ì`Vm, OmoV {X, CÉZrMV{Mr^mdZm `mMr g_mOmV H$m{Ur [{aUr H{$br, h{ AmO Am[U R>m_[U{ gmßJy eH$V Zmhr.H$m{ `m EH$mM EH$m Ï`∑VrM{ h{ H$V•©Àd Zmhr. H$maU EdTÁm _m{RÁm g_mOmda EH$MÏ`∑Vr Ag{ H$mhr bmXy eH{$b Ag{ dmQ>V Zmhr. [aßVw HwR>Î`mVar EH$m Q>fl[mdaodH•$Vr oZ_m©U hm{V J{br AmoU Vr [wT{>hr —T> hm{V J{br h{ ZmH$maVm {V Zmhr.`m

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 10

‡oH´$ {V oOV∑`m [yd©o[TÁm Amh{V.oVVH$rM AmOMr o[T>rhr O]m]Xma Amh{.Am[UAmO odkmZ wJmV OJVm{ Amhm{V. odkmZm¿`m H$gm{Q>rda daMr H$m{UVrhr Í$T>roQ>H$V Zmhr, h{ Am[U gd© OU _m›` H$aVm{; [U AmO¿`m g_H$mbrZg_mOÏ`dÒW{V `m gd© Í$T>r H$_r-AoYH$ ‡_mUmV AZw dmg {VmV oHß$dm `mOw›`m Í$T>r, [aß[amßMr yV{ ZdZÏ`m Í$[mV g_mOm¿`m _mœ`mda ]gV Amh{V.OmVr¿`m AmYmamZ{ hm{Uma{ gm_moOH$ A›`m`, AÀ`mMma, oZK•©U hÀ`m, gm_moOH$]ohÓH$mam¿`m KQ>Zm [mohÎ`m H$r Am[U Iam{IaM AmYwoZH$ Pmbm{ Amhm{V H$m?hm ‡ÌZ _Zmbm AÒdÒW H$aVm{.

_hmamÔ>≠mMm odMma H$aVm AmoU kmV BoVhmgmMm AmT>mdm K{Vm AH$amÏ`meVH$m[mgyZ g_mOmbm oXem X{Umam ‡dmh CX`mg Ambm Amh{. _J H$Yr Vm{g_V{M{ VŒdkmZ _mßS>Umam MH´$Ya Òdm_tMm _hmZw md g߇Xm` AgVm{, Va H$YrdmaH$Ë`mßMm ^mJdV Y_© AgVm{. `m Xm{›hr g߇Xm`mßZr gwÈdmVr[mgyZM g_mOmVrbAoZÔ> Í$T>tda ‡hma H{$bm Amh{. g_mOmbm Zdm odMma X{ `mMm ‡`ÀZ H{$bm.gßVdMZmMm odMma H{$bm Va A‹`mÀ_, d{Xm‰`mg, B©Ìda^∑Vr `mß¿`mBVH$mMgm_moOH$ odMma À`mß¿`m dMZmßVyZ oXgyZ {Vm{. gßVmßZr Am[Î`m A ßJmßVyZ,Am{Ï`mßVyZ, H$mÏ`mVyZ gm_moOH$ g_V{Mr Ωdmhr oXbr AmoU VÀH$mbrZg_mOOrdZmV `m ΩdmhrMr ‡oMVr `mdr, `mgmR>r gßV_ßS>itZr ‡`ÀZ H{$b{."AÒ[•Ì`Vm' hm ohZ ^md Amh{ AmoU Vm{ _mZdr _Zmer Om{S>b{bm Amh{. À`m_wi{gßVmßZr _mZdr _ZmMr Òd¿N>Vm H$a `mM{ H$m_ H{$b{. À`mß¿`m `m H$m_mM{ `em[`ehrH$mhr A‰`mgH$mßZr V[mgyZ [mohb{ Amh{. H$mhr A‰`mgH$mßZr gßV_ßS>i A[`erR>ab{ Ag{ ÂhQ>b{, Va H$mhr gßV_ßS>itZr g_mOmMr _Zm{ yo_H$m V`ma H{$br, À`mßZrg_mOmVrb AoZÔ> ‡Wm AmoU [aß[am AYm{a{oIV H{$Î`m Ag{ ÂhQ>b{. A‰`mgH$mßMr_V{ d{Jd{Jir Agy eH$VmV; [U gßVmßZr O{ ‡]m{YZ H{$b{, À`mM{ Z∑H$rM MmßJb{[oaUm_ g_mO_Zmda Pmb{ Amh{V h{ Am[Î`mbm _m›` H$amd{ bmJV{.

gßVmß¿`m `mM odMmamMm YmJm ‡]m{YZ wJmVrb odMmadßV g_mOgwYmaH$mßZrAmoU ‡]m{YZH$mamßZr [wT{> AoYH$ gw—T> H{$b{bm oXgVm{. bm{H$ohVdmXr V{ W{Q> S>m∞.Amß]{S>H$a Aer hr [aß[am gmßJVm {V{. `m gd©M g_mOgwYmaH$mßMr H$m ©[’Vr Oard{Jd{Jir Agbr, _mË`mß¿`m OmJm d{Jd{J˘`m AgÎ`m, Var gdm™M{ EH$ g_mZ gyÃAmh{, V{ ÂhUO{ "_mUyg'. d{Jd{J˘`m g_mOgwYmaH$mßZr Am[Î`m H•$VrZ{,‡]m{YZH$mamßZr Am[Î`m odMmamßZr `m _yÎ`m¿`m ‡ÒWm[Z{gmR>r, `m _yÎ`mbm ‡oV>mo_idyZ X{ `mgmR>r ‡`ÀZ H{$b{. À`mgmR>r [yd©gwatZr gmßoJVb{bm "g_V{Mm _ßÃ'

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 11

ZÏ`m e„XmßV _mßS>bm. gßV gmohÀ`mMm AmYma À`mßZr Am[Î`m H$m`m©gmR>r,MidirgmR>r K{Vb{bm oXgVm{. "gd© OZ B©ÌdamMr b{H$a{ Amh{V, V{W{ {X^mdZmhr' hm gßVmßZr gmßoJVb{bm odMma `m g_mOgwYmaH$mßZr/‡]m{YZH$mamßZr [w›hm[w›hm R>mgyZ gmßoJVbm AmoU À`mZwgma H•$Vrhr H{$br.

1947 gmbr Am[bm X{e ÒdVßà Pmbm AmoU ÒdVßà X{em¿`m gßMbZmgmR>rgßodYmZmMr oZo_©Vr Pmbr. `m gßodYmZm¿`m _m‹`_mVyZ [aß[a{Z{ Amb{Î`mK•UmÒ[X Jm{Ô>r ZmH$maÎ`m J{Î`m. OmoV {X, AÒ[•Ì`Vm `mßMm H$m`⁄mZ{ ZmeH$a `mV Ambm. "EH$ _V - EH$ [V' `m gyÃmMm ÒdrH$ma H{$bm J{bm. A_mZwfÏ`dhma, {X^md, `mßZm H$m`⁄mZ{ [m`]ßX KmVbm. g_Vm, ÒdmVßÕ`, ]ßYwVm AmoU›`m` `m VŒdmM{ AoY>mZ Agb{Î`m gßodYmZm¿`m AmYma{ Am[Î`m X{emM{ gßMbZMmbV{. VŒd Iy[ CXmŒm Amh{V, [U À`mßMm gd© g_mOmH$Sy>Z AßJrH$ma H{$bm OmVm{H$m? hm ‡ÌZ AmOhr CŒmamoedm` C^m Amh{. AmO X{emV, gm_moOH$ OrdZmVoMà [mhm`bm o_iV{, V{ gßodYmZmbm Ao^‡{V Amh{ H$m? AmOhr X{e^a OmoV {X,AÒ[•Ì`Vm, CÉZrMVm `mßMm AZw d {Vm{. `mMm AW© gßVmßM{ ‡`ÀZ,g_mOgwYmaH$mßM{ H$m ©, gßodYmZmM{ H$m`X{ Hw$MH$m_r R>ab{ H$m`?

Am[Î`m _hmamÔ>≠mV Wm{S>r ]ar oÒWVr Amh{ EdTrM H$m` Vr g_mYmZmMr ]m].[U AmOhr Jmdm{Jmdr OmV [mibr OmV{. OmVrMr Am{iI AmOhr AYm{a{oIV H{$brOmV{. ÒdmVßÕ`m{Œma OmVr odb` hm{D$Z EH$ag g_mO oZ_m©U hm{U{ A[{ojV hm{V{.g_mO {X^md_w∑V hm{U{ A[{ojV hm{V{. [U AmO Am[b{ g_mOOrdZ Vg{ Zmhr.`mM{ H$maU H$m` Agmd{? `mV H$_r H$m{U [S>b{? Am[U H$r gßodYmZ? `m‡ÌZm¿`m JwßÀ`mV AmO Am[U JwßVbm{ Amhm{V. X{embm ÒdmVßÕ` o_iyZ AmVm gŒmadf} hm{V Ambr, Va Am[Î`m g_mOmM{ EH$_mZg Pmb{ Zmhr. EH$ÀdmMr ^mdZmoZ_m©U Pmbr Zmhr. AZ{H$ g_mOgwYmaH$mßZr, gßVmßZr ‡`ÀZ H$Í$Zhr g_mO IË`mAWm©Z{ C^m amohbm Zmhr. AmO g_mOOrdZmbm AmH$ma X{ `mgmR>r, oZ ßÃUmgmR>rH$m`Xm d À`mMr Aß_b]OmdUr hmM EH$_mà C[m` Am[Î`mg_m{a Amh{ H$m?_mUgmM{ _Z KS>d `mMr ‡oH´$`m Am[U odgÍ$Z J{bm{ Amhm{V H$m? gd© H$m_gßodYmZm‡_mU{ Pmb{ [mohO{ ÂhUO{M H$m`⁄mM{ am¡` ÒWm[Z Pmb{ [mohO{ h{ÂhUU{ VŒdV: ]am{]aM Amh{. [U Ag{ am¡` ÒWm[Z hm{ `mgmR>r g_mOmMr_Zm{ yo_H$m V`ma H$amdr bmJV{. Aer _Zm{ yo_H$m H$m{U V`ma H$aUma? À`mgmR>rH$m{U ‡`ÀZ H$aUma? Agm AmOMm ‡ÌZ Amh{.

AmOM{ g_mOdmÒVd H$g{ Amh{? g_V{M{ VŒdkmZ Am[U oH$Vr ÒdrH$mab{

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 12

Amh{? _mUgmbm _mUyg ÂhUyZ oH$Vr _mZ X{Vm{? AmS>ZmdmdÍ$Z OmVAm{iI `mMr AmYwoZH$ H$bm AmO Am[U AmÀ_gmV H{$br Amh{. OmoV {X,AÒ[•Ì`Vm `mß¿`m odam{YmV H$m`X{ AgyZhr amOam{g[U{ ZÏ`m ZÏ`m ÒdÍ$[mVOmoV {X [mibm OmVm{. EH$ag g_mOmM{ ÒdflZ AOyZhr ‡À`jmV Amb{ Zmhr. h{g_mOdmÒVd K{D$Z Am[U J{br gŒma df} ÒdmVßÕ`mMm C[^m{J K{V Amhm{V.

`m [mÌd© y_rda AmO Am[U H$m{UÀ`m OJmV OJVm{ Amhm{V h{ g_OyZ K{U{AmdÌ`H$ Amh{. ^maV Zmdm¿`m ÒdVßà X{emV Am[U amhV Amhm{V. 2020_‹ {Am[U OJmVrb H´$_mßH$ EH$Mm X{e hm{Uma Ag{ ÒdflZ Am[U [mhV Amhm{V. Ag{ÒdflZ [mhm`bm H$mhrM haH$V Zmhr, [U V{ ÒdflZ ‡À`jmV { `mgmR>r AmdÌ`H$AgUmar [yd©V`mar Am[br Amh{ H$m? Om{ g_mO od^mJb{bm AgVm{,_mZogH$oaÀ`m odIßoS>V AgVm{ Vm{ H$Yrhr ‡JVr H$Í$ eH$V Zmhr, Agm OJmVrbBoVhmg Amh{. CbQ> ¡`mßZr [amJßXm Am wÓ`mMm AZw d K{Vbm, e{H$S>m{ df} OJm¿`m[mR>rda ^Q>H$V amohb{ V{ Am[Î`m B¿N>me∑Vr¿`m Om{amda [w›hm EH$à {D$ eH$b{,Am[bm X{e [w›hm ZÏ`mZ{ C^m H$Í$ eH$b{ Agmhr BoVhmg Am[U OmUVm{. [UAm[U BoVhmgmH$Sy>Z H$mhrM oeH$V Zmhr H$m?

ÒdmVßÕ`[yd© H$mimMm odMma H{$bm, Va Am[Î`m X{emV AÒ[•Ì`Vm hm{Vr,OmoV {X hm{Vm, H$_©H$mßS{> hm{Vr, AßYl’m hm{Vr, AkmZ hm{V{, AkmZm_wi{ hm{Umarbw]mS>UyH$ hm{Vr, d{R>o]Jmar hm{Vr, _mUgmbm hrZ XOm©M{ OrdZ OJ `mg ^mJ[mS>Umar Ï`dÒWm hm{Vr. X{e ÒdVßà Pmbm. gßodYmZ Amb{. darb gd© Jm{Ô>rH$m`⁄mZ{ ]mX R>adÎ`m J{Î`m. g_mZVm, ]ßYwVm, ÒdmVßÕ`, ›`m` `m _yb yV VŒdmßMrg_mOOrdZmV ÈOdmV Ïhmdr `mgmR>r ‡`ÀZ Pmbm. O{ dßoMV, C[{ojV hm{V{,À`mß¿`mgmR>r ode{f gm{B©gwodYm C[b„Y H$Í$Z oXÎ`m J{Î`m. "H$Î`mUH$maram¡`m'Mr gßH$Î[Zm Am[Î`m X{emZ{ ÒdrH$mabr. g_mOm¿`m C›ZVrgmR>rd{Jd{J˘`m `m{OZm AmI `mV AmÎ`m. H$m`⁄mM{ am¡` ‡ÒWmo[V H$a `mMm ‡`ÀZAmOda Pmbm. À`mbmhr `e Amb{ Amh{. Varhr...

Varhr AmOM{ g_mOdmÒVd XmhH$ Amh{, h{ Am[U bjmV ø`m`bm hd{. AmOg_mOmM{ dmÒVd [wT>rb ]m]rVyZ Ò[Ô> hm{V{ -

1) _yb yV JaOmß[mgyZ AOyZhr ]amM _m{R>m g_mO JQ> C[{ojV Amh{.2) gm_moOH$ OrdZmV g›_mZ AmoU ÒWmZ `mßMr ‡À {H$mbm yH$ AgV{,

À`mMr [oa[yVu$ hm{V Zmhr.3) g_mO OmVr-OmVrV od^mJbm J{bm Amh{.

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 13

4)gm߇Xmo`H$ H$≈>aV{Mm ‡^md dmT>Vm{ Amh{.5) OmVr` AoÒ_Vm AmoU À`mbm YÍ$Z gm_moOH$ od¤{f `mßM{ [{d \w$Q>b{ Amh{.6) gm_moOH$ AgwaojVV{Mr ^mdZm ‡]i hm{V Amh{.7) "Ï`∑Vr'OrdZ h{ AmÀ_H$m{fmV _ΩZ Amh{. gm_moOH$ ^mZ CWi Pmb{ Amh{.8) OmJoVH$rH$aU, Am°⁄m{oJH$rH$aU `mßMm [oaUm_ ÂhUyZ EH$m ]mOybm ]{H$mar,

Va XwgË`m ]mOybm [aß[amJV Ï`dgm` gß[V Amh{V.9) gm_moOH$ [mVirda EH$V{Mm, g_V{Mm odMma _mßS>Uma{ gj_ Z{V•Àd Zmhr.`m gd© Jm{Ô>tMm odMma H$aVmZm Am[bm g_mO [wT{> H$gm OmUma? AmoU Am[U

OJmV EH$ H´$_mßH$mMm X{e H$gm ]ZUma? hm ‡ÌZ C^m amhVm{. Ia{ Va hm ‡ÌZAm[UM ZÏ`mZ{ C^m H{$bm Amh{. `m ‡ÌZmbm gß[d `mM{ H$m_ gßVmßZr,g_mOgwYmaH$mßZr H{$b{ hm{V{, [U ÒdmVßÕ`m{Œma H$mimV AmoU À`mVhr _mJ¿`m Vrgdfm™V h{ ‡ÌZ [w›hm ZÏ`mZ{ C\$miyZ {V Amh{V.

AmYwoZH$ H$mimVrb gßVmßZr Am[Î`m H•$VrVyZ, odMmamVyZ `m ‡ÌZmßMr CŒma{oXbr hm{Vr. oejU, am{OJma, e{Vr, g›_mZ BÀ`mXr Jm{Ô>t]am{]a gßodYmZmbmA[{ojV AgUmar g_Vm AmoU ]ßYwVm `m _yÎ`mßMr [mR>amIUhr `m gßVmßZr H{$Î`mM{Am[Î`m bjmV {V{. ÒdmVßÕ`[yd© H$mimV H$XmoMV V{ g_V{gmR>r - ÂhUO{gßodYmZmbm A[{ojV Agb{Î`m g_V{¿`m [oaH$j{V ]m{bb{ ZgVrbhr, [U VemM‡H$ma¿`m Ï`dhmamßMr À`mßZr A[{jm H{$br hm{Vr. Am[U AmoU Am[Î`m^∑VJUmßH$Sy>Z Vg{ dV©Z hm{B©b Agm [oa[mR> KmbyZ oXbm hm{Vm. H{$di VŒdkmZZmhr, Va H•$VrZ{ `m AmYwoZH$ gßVmßZr AmXe© C^m H{$bm Amh{. _hmamÔ>≠mbmgßV[aß[a{Mm Iy[ _m{R>m dmagm Amh{. À`m[°H$r AmYwoZH$ H$mimVrb gßV JmS>J{]m]m,amÔ>≠gßV VwH$S>m{Or _hmamO, gßV JU[Vr _hmamO, gßV Jwbm_ _hmamO, Òdm‹`m`[oadmamM{ ‡U{V{ [mßSw>aßJemÛr AmR>db{, OrdZod⁄{M{ VŒdkmZ gmßJUma{ dm_Zamd [°Aem H$mhr oZdS>H$ _hm[wÈfmß¿`m odMmamßMm, H$m`m©Mm A‰`mg H{$bm Var Am[Î`mAg{ bjmV {B©b H$r, AmO Am[Î`mg_m{a ¡`m g_Ò`m C‰`m Amh{V À`mßMr CŒma{darb _m›`damßZr Am[Î`m VŒdkmZmVyZ oXb{br Amh{V.

gßVmßM{ odMma H$mbmVrV Amh{V. \$∑V À`mß¿`m odMmamßMm H$mbmZwÍ$[ AW© bmdU{AmdÌ`H$ AgV{. e„X‡m_m `dmXmbm \$mQ>m X{D$Z À`mßM{ odMma AmO¿`m gßX^m©VH$g{ OJVm {Vrb AmoU À`mVyZ g_mOmbm odH$mgmo^_wI H$g{ H$aVm {B©b, `mMmodMma hm{U{ AmdÌ`H$ Amh{. H$m{UÀ`mhr _hm[wÈfmM{ OrdZ À`m À`m H$mimer]mßYb{b{ AgV{, [U odMmamßM{ Vg{ ZgV{. À`m_wi{ AmO¿`m gm_moOH$ g_Ò`m

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 14

bjmV K{Vm Aem ‡H$maM{ odMma [w›hm [w›hm _mßS>U{ hr H$mimMr JaO hm{D$Z ]gbrAmh{.

`m gd© gßVmß¿`m H$m`m©Mm, odMmamßMm EH$ g_mZ YmJm H$m{UVm Ag{b, Va À`mßZr_mUgmbm "_mUyg' ÂhUyZ ‡oV>m o_idyZ X{ `mMr H•$Vr H{$br AmoU Vg{ odMma‡g•V H{$b{. Am[U gmar B©ÌdamMr b{H$a{ Amhm{V, ÂhUyZ [aÒ[amßM{ ]ßYy Amhm{V,[aÒ[a[yaH$Vm AmoU gm_ßOÒ` `mVyZ odH$mgmMm _mJ© Mm{ImiVm {Vm{, h{ `mgßVmßZr XmIdyZ oXb{ Amh{. OmV, Y_©, dße, [ßW, g߇Xm` `mß¿`mhr [wT{> OmD$Z"_mUyg' Y_m©Mr ‡ÒWm[Zm H$a `mMm ‡`ÀZ `m gßVmßZr H{$b{bm Amh{ AmoU _mUygY_m©¿`m AßJrH$mamgmR>r H•$oVÍ$[ _mJ© gmßoJVbm Amh{, h{ bjmV K{Vm AmO¿`mH$mimVrb g_Ò`m AmoU AmYwoZH$ gßVmßZr Am[Î`m H•$VrZ{, odMmamZ{ O{ AmXe© C {H{$b{ Amh{V À`mßMm Vmi_{i bmdbm Va ]a{M H$mhr gH$mamÀ_H$ hmVr bmJy eH$V{.

AmoU ÂhUyZM AmOMm g_mO d À`mbm bmJb{br g_Ò`mßMr H$rS> AmoUAmYwoZH$ gßVmßZr gmßoJVb{bm odMma `mßMm godÒVa A‰`mg `m oZo_ŒmmZ{_mßS> `mMm hm ‡`ÀZ Amh{. `m oZo_ŒmmZ{ g_mOmMr _Zm{ yo_H$m V`ma H$a `mVoZXmZ oXem o_i{b Aer A[{jm Amh{. AmO Am[U g_mOOrdZmV O{ AZw d K{VAmhm{V, À`mda g_mZ _Zm{ yo_H$m AmoU g_mZ odMma, g_mZ H•$Vr hm _mJ© Amh{AmoU Vm{M gßodYmZmbm A[{ojV Amh{. Am[U bm{H$emhr‡YmZ X{emV amhVm{.gßodYmZ h{ Am[Î`mgmR>r Y_©JßWm[{jmhr CÉÒWmZr Amh{. oVMm `m{Ω` ‡H$ma{AßJrH$ma H$a `mgmR>r hr _Zm{ yo_H$m C[ w∑V R>aUma Amh{.

❚❘

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 15

‡H$aU 2

dmaH$ar gßV [aß[am AmoU g_mO

_hmamÔ>≠ AmoU ^mJdV Y_© `mßMm A›`m{›` gß]ßY Amh{. _hmamÔ>≠mV ododYodMmaYmamßMm CX` Pmbm, odH$mg Pmbm AmoU H$mim¿`m Am{KmV À`m jrUhrPmÎ`m. A‹`mÀ_, Y_© `m[waÀ`m _`m©oXV [oaKmV H$mhr odMma KwQ>_iV amohb{.V{amÏ`m eVH$mV ^mJdV Y_© gwÍ$ Pmbm. kmZ{Ìda `m ^mJdV Y_m©M{ ‡dV©H$. gßVkmZ{Ìdamß¿`m CX`m¿`m H$mimV, ÂhUO{ V{amÏ`m eVH$mV g_mOpÒWVr H$er hm{Vr?Jß. ]m. gaXma `mßZr `m]‘b obohb{ Amh{ - "hm H$mi Y_©ΩbmZrMm hm{Vm. d°oXH$[aß[am oZÓ‡^ Pmbr hm{Vr. ]XbÀ`m [oapÒWVr‡_mU{ g_mOmbm Zdr ‡{aUm X{ `mM{gm_œ © `m Y_©gßÒW{V amohb{ ZÏhV{. ÂhUyZ Adø`m [ßMdrg dfm™V XojU{Vrb]hwV{H$ ohßXy am¡ { [aY_r© mß¿`m AmH´$_H$mßZm Imbgm H$aVm Ambr. `k`mJ,d´Vd°H$Î`, O[Omfl` EdTÁm[waV{M Y_© mdZ{M{ j{à AmHwß$oMV ]Zb{ J{b{.H$_©R>[UmM{ AdmÒVd ]ßS> dmT>Î`m_wi{ _yÎ`mßMr MmS> amohbr Zmhr. C¿MdUr© mßVgwImgrZV{Mr d ^m{JodbmgmMr ‡d•Œmr dmT>br hm{Vr. ]´m˜ m d joÃ`H$V©Ï`[amL≤>_wI Pmb{ hm{V{. `mXdmß¿`m amOdQ>rV d°oXH$ od⁄{bm ^a[ya Aml`hm{Vm; [aßVw R>amdrH$ MmH$m{arVyZ Ow›`m JßWmßM{ Mod©VMd©U H$a `m[brH$S{> `m[ßoS>Vmß¿`m hmVyZ H$mhr ode{f H$m_oJar Pmbr Zmhr.' (gßV dmL≤>_`mMr gm_moOH$\$blwVr, [•. 35, 36)

Aem [oapÒWVrV g_mOmMr [ma X°Zm Pmbr hm{Vr. Y_m©V odH•$Vr hm{Vr AmoUoVMmM AmYma K{D$Z _mZdr Ï`dhmahr odH•$V Pmbm hm{Vm. gm_m›`OZ kmZm[mgyZdßoMV hm{V{. À`mßZm gm_moOH$ odf_V{M{ ]ir H{$b{ hm{V{. Y_m©¿`m ZmdmZ{ A[‡d•ŒmrAmoU H$_©H$mßS{> `mßMm gwH$mi Pmbm hm{Vm. dU©odf_V{Z{ _mUgmßMr _Z{ J´mgbr hm{Vr.CÉZrMV{¿`m AmoU OmoV {Xm¿`m odH•$Vr Im{bda ÈOÎ`m hm{À`m. AR>am[JS>OmVt_Yrb _mUg{ Y_m©¿`m ZmdmZ{ VwS>dbr OmV hm{Vr. Y_m©Mm Z{_H$m AW© Hw$Umbm

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 16

H$iV ZÏhVm AmoU oZIi kmZmMm Ò[e©hr g_mOmbm hm{V ZÏhVm. `m [mÌd© y_rda_hmamÔ>≠mV ^mJdV Y_m©Mr ‹dOm C^mabr J{br. "]S>m ]ßS>dmbm' ÂhUyZMJm°adb{Î`m gßV kmZ{ÌdamßZr `m Y_m©M{ Z{V•Àd ÒdrH$mab{ AmoU [wT{> _hmamÔ>≠mVgßV[aß[am odÒVmaV J{br. Y_m©¿`m ZmdmZ{ o[S>b{Î`m ododY OmVr-O_mVtVyZgßVmßMm CX` Pmbm.

Zmhr `mVr Y_©, ZmVr `m d{Xm{∑Vr&Zm_{Mr gß[Œmr hm{V{ Ordm&&Zmhr `oVHy$i, C¿MZrM {X&^md EH$ew’ [hmVg{&&`m gßV Zm_X{dmß¿`m A ßJm‡_mU{ gßVmßZr dmVmdaU oZ_m©U H{$b{. OmVr, Y_©,

H$_© odgÍ$Z, ]mOybm R{>dyZ ew’ ^mdZ{Z{ [mßSw>aßJ [a_{Ìdam¿`m MaUr brZ Ïhmd{AmoU OrdZmV AmZßX ‡mflV H$Í$Z ø`mdm. "od«>b' h{M oZYmZ S>m{ `mßg_m{a R{>dyZdmQ>Mmb H$aUmË`m _hmamÔ>≠mVrb gßV _ßS>imZ{ Am‹`moÀ_H$ bm{H$emhr gmH$ma H{$br.Mß–^mJ{¿`m dmidßQ>mV OmoV {X b`mbm OmD$Z od«>bZm_mMm O`Km{f H$aVg_V{¿`m oXßS>rZ{ oaßJU KmVb{. JmdJmSÁmV C[{j{M{ AmoU dßMZmM{ YZr R>ab{Î`mAZ{H$ C[{ojV OmVtVyZ gßV CX`mg Amb{. À`mßZr Am[b{ gm_moOH$ XwIU{[mßSw>aßJmbm gmßoJVb{. _Zm¿`m d{XZm EH$_{H$mß[mer ghO[UmZ{ Ï`∑V H{$Î`m.gm_moOH$ Ï`dhmamV CÉZrMVm hm{Vr, OmoV {X hm{V{, [U [ßT>ar¿`m oXßS>rV/dmarVg_V{Mr AZw yVr {V hm{Vr. g_mOOrdZmda `mMm H$_r-AoYH$ ‡_mUmV [oaUm_hm{V hm{Vm. OmoV {X, AÒ[•Ì`Vm, AkmZ, AßYl’m BÀ`mXr AS>Wi{ [ma H$Í$Zg_mOmbm ^∑Vr¿`m _m‹`_mVyZ IË`m Y_m©Mr Am{iI H$Í$Z X{ `mM{ H$m_ gßV_ßS>itZr H{$b{.

gßVmß¿`m `m H$m`m©Mr _r_mßgm H$aVmZm lr._. _mQ{> obohVmV - "_hmamÔ>≠r`gßVmßZr [a_{Ìdambm À`mß¿`m ViKamVyZ, Jwh{VyZ oHß$dm Jm^mË`mVyZ ]mh{a H$mTy>Z OUyH$mhr gd© g_mOm¿`m [wT{> AmUyZ R{>db{ AmoU ¡`m¿`m ApÒVÀdmMr \$∑V AmdB©Mey–moVey–mßZr E{H$b{br hm{Vr, À`mß¿`m Zm_Í$[mM{ ‡À`j kmZ À`mßZm hm{D$ bmJb{.À`mßM{ Zm_gßH$rV©Z À`mß¿`m H$mZr [Sy> bmJb{. À`mßZm ÒdV:bm h{ Zm_gßH$rV©Z H$aVm

{D$ bmJb{ AmoU ¡`mZ{ Am[Î`m J˘`mV hr od«>bmMr _mi KmVbr, À`mßZm VrM_mi KmbUmË`mß¿`m g_yhmV _mZmM{ ÒWmZ ‡mflV Pmb{. _hmamÔ>≠r` gßVmßZr V{Ïhm¿`mg_mOmV [a_mW© [rR>mdÍ$Z hr H´$mßVr H{$br.' (gßV, [ßV d VßV - lr._. _mQ{,> [mZ81) _hmamÔ>≠mVrb gßVmßZr _ßoXamV H$m|S>b{bm X{d H{$di Mß–^mJ{¿`m dmidßQ>mV

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 17

AmUbm Zmhr, Va VÀH$mbrZ g_mOYmaUmßZm N{>X X{V ^∑VrMm AoYH$ma hm gd©_mZdmßZm Amh{, V{W{ OmoVdU© AdK{ oZaW©H$ Amh{V h{ XmIdyZ oXb{.OmoVÏ`dÒW{VyZ Ò[e©]ßXrMm, A›Z]ßXrMm CX` Pmbm. `m Xm{›hr ]ßXr gßV _ßS>imZ{b`mg Z{Î`m. [ßT>a[wamV Jm{[miH$mbm H$Í$Z H$mÎ`mMm ‡gmX EH$_{H$mß¿`m _wImV^adbm. EH$_{H$mßZm Jim {Q> X{D$Z [mßSw>aßJm¿`m Jim {Q>rMr AZw yVr K{Vbr. hr_hmamÔ>≠mVrb gm_moOH$ H´$mßVr hm{Vr. ¡`mßZm OmVr_wi{, Ï`dgm`m_wi{ ZmH$mab{ hm{V{,Xya bm{Q>b{ hm{V{ À`mßZm AmÀ_^mZ AmoU AmÀ_OmJ•VrMm _ßà `m gßV_ßS>imZ{ oXbm.dada Am‹`moÀ_H$ dmQ>Umar hr gm_moOH$ H´$mßVr KS>dyZ AmUUmar Midi hm{Vr.

`m gm_moOH$ H´$mßVrZ{ g_V{Mr yo_H$m AYm{a{oIV H{$br. gßV _ßS>im¿`m `mgm_moOH$ H´$mßVrZ{ H$m` gm‹` Pmb{? `mßMr _r_mßgm H$aVmZm lr._. _mQ{> ÂhUVmV- "Zm_X{d-kmZX{dmß[mgyZ VwH$mam_mß[ ™V gd© gßVmßZm `m gm_moOH$ ]m]rMm CÉma_m{RÁm AmJ´hmZ{ [w›hm [w›hm H$aU{ ^mJ [S>V hm{V{, hmhr _w‘m bjmV K{ `mgmaImAmh{. `mMm AW© Agm hm{Vm{ H$r, BVH{$ ‡oV[mXZ hm{D$Zgw’m AmoU lrH•$ÓUmM{ dMZIMu [Sy>Zgw’m gd© OZV{Mm [ma_moW©H$ h∑H$ AmoU AoYH$ma _m›` H$am`bmY_m©oYH$mar IiIi H$arV Agb{ [mohO{V. _wª`ÀdmZ{ ]´m˜U AmoU joÃ` AmoUd°Ì` `mßZm Y_m©M{ gd© h∑H$ hm{V{ AmoU ey–moVey–mßZm V{ _wirM ZÏhV{. AWm©V O{{ey–moVey– g_Ob{ OmV À`mßZr Am[bm hm AoYH$ma H•$ÓUmdVmamZ{ _m›` H{$b{bmAmh{ AmoU ÂhUyZ Vm{ AmÂhr MmbodUmaM `m —T> ^mdZ{Z{ OmVrM{ d dJm©M{ CÎb{IH{$b{b{ Amh{V. (gßV, [ßV d VßV - lr._. _mQ{{{, [mZ 25) OdiOdi gd© gßVmßZrOmoVdUm©Mm CÎb{I H$Í$Z `m Jm{Ô>r Ï`W© Amh{V Ag{ R>m_[U{ gmßoJVb{ Amh{. H$mhrgßVmß¿`m Am{Ï`m [wT>rb‡_mU{ -

1) Zm_m ÂhU{ H$m` `moV Z odMmarodXyamM{ Yar ImVr H$ `m&- gßV Zm_X{d2) `moVhrZ Mm{Im_{im& À`mßgr ^∑VmMm H$idimÀ`mßMm Pmbm ÂhUr`mam&- OZm]mB©3) Zmhr oXdg amÃr& Zmhr Hw$i`moVZmhr _m`m ´mßVr& AdoKMr&&- Jm{am Hwß$^ma4) {Í$ ÂhU{ _mPm OmDß$ [mh{ ‡mU

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 18

`moVer H$maU Zmhr _O- ]ßH$m _hma5) C¿MZrM Zmhr Zm_moM`m [wT{>OmVrM{ V{ JmT{> Zmhr H$m_- gßV EH$ZmW6) hrZ _mPr `mVr [ar H•$[m H{$br gßVrJwUXm{f `mVr Z odMmoaVm H$mhrR>md oXbm [m`r Am[wbr`m- gßV VwH$mam_ododY OmVrß¿`m gßVmßZr hr Or g_mOH´$mßVr H{$br, À`mM{ [oaUm_ CbQy> bmJb{.

bm{H$ Am[m[Î`m ^mf{VyZ Ï`∑V hm{D$ bmJb{. Y_©odMmamMm ‡gma d{JmZ{ hm{D$bmJbm. hr gm_moOH$ H´$mßVr `eÒdr Pmbr. À`mßMr \$blwVr H$m`? lr._. _mQ{>obohVmV - "gmS{>ghme{ dfm™[ydu> Amb{Î`m H´$mßVrMr _yi ]°R>H$ gm_moOH$ hm{Vr, h{odgaVm H$m_m Z {. [a_mWm©odf`rM{ kmZ g_mOm¿`m Vim[ ™V [m{hm{Mb{ [mohO{ h{]w’m¿`m H´$mßVrV Ò[Ô> Pmb{b{ hm{V{. [a_mWm©M{ kmZ H{$di [aß[a{Z{ AmoU XwgË`m¿`m_wImVyZ hm{D$Z ^mJV Zmhr, Va ¡`mbm À`mbm V{ ÒdV:¿`m AoYH$mamZ{ ÂhUyZM‡mflV Ïhmd{, hm XßS>H$ g_mOmbm _mhrV Pmb{bm hm{Vm. Oa Y_©VŒdmßM{ kmZg_mOm¿`m Vim[ ™V [m{hm{Mmd`mg hd{, Va À`mMm ‡gma X{e^mf{VyZM Ïhm`bmhdm. ÂhUO{ H´$mßVr¿`m Xm{Z H$Î[Zm og’ PmÎ`m - 1) Ymo_©H$ kmZ e{dQ>[ ™V[m{hm{Mmd{ AmoU 2) `m kmZm¿`m ‡gmambm AmoU AmodÓH$mambm X{er ^mf{MmMC[`m{J Ïhmdm. oVgar EH$ H$Î[Zm `m H´$mßoVH$mimV ‡g•V Pmbr - 3) X{e^a[gab{Î`m bhmZ bhmZ OmVtZm AmoU O_mVtZm EH$mM gßÒH•$VrMr H$Î[Zm AmUyZ⁄mdr AmoU ¡`m AWu gßÒH•$VrM{ H{$di VmoŒdH$ ‡oV[mXZ _mUgm¿`m _Zmbm o_R>r_mÍ$ eH$V Zmhr, À`m AWu ¡`m Wm{a E{oVhmogH$ AmoU [m°amoUH$ ZmdmergßÒH•$VrMr gyÃ{ oZ]’ Pmb{br AgVmV. À`mßMr MoaÃ{ Jmdr AmoU hr JmVm JmVmlm{À`mß¿`m _Zmda Am[Î`m gßÒH•$VrMm gßÒH$ma H$amdm. hr o¤odY H$m_oJar ‡À`jgßVH$dtZr oHß$dm gßVmßV _m{S>UmË`m H{$di H$dtZr hmVr K{Vbr AmoU _amR>r dmL>≤_`Iam{Ia g_•’ H{$b{.' (gßV, [ßV d VßV - lr._. _mQ{>, [mZ 18, 19)

lr._. _mQ|>Zr gßV MidirM{ H{$b{b{ h{ dU©Z AmO¿`m gm_moOH$ MiditZmOg{¿`m Vg{ bmJy hm{V{. AmO¿`m gm_moOH$ MiditMm C‘{e H$mhrhr Agm{ -gH$mamÀ_H$ Agm{ AJa ZH$mamÀ_H$ Agm{ - [U \w$b{-emhy-Amß]{S>H$amßM{ Zmd AmoU

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 19

À`mß¿`m ‡oV_m gm{]V K{VÎ`moedm` [wT{> OmVm {V Zmhr. \w$b{-emhy-Amß]{S>H$amß¿`mAmYmamZ{ Am[b{ odMma _mßS>Vm {VmV. gßVmßZr h{M H{$b{. [mßSw>aßJ h{ À`mßM{ ‡VrH$AmoU H°$dÎ` oZYmZ. [mßSw>aßJMaUr gdm™Zm ÒWmZ Amh{, _mZ Amh{ h{ gßVmßZrCÉadmV gmßoJVb{, " {Xm {X A_ßJi' Aer Ωdmhr oXbr AmoU OmoV {XmMr,AÒ[•Ì`V{Mr _Zm_ZmV ÈOb{br VUH$Q> Xya H$Í$Z g_V{M{ AmoU ÒZ{h^mdmM{]rOmam{[U H{$b{. _mZogH$Vm ]Xb hr gßVmß¿`m MidirMr [ohbr [m`ar hm{VrAmoU À`mZwgma H•$Vr hr Xwgar [m`ar. VÀH$mbrZ g_mOYmaUm, Y_© mdZm,‡ÒWmo[V g_mOaMZm `m gmË`m Jm{Ô>r VÀH$mi ]Xb `mMr gßVmßZm KmB© ZÏhVr. [UAm[Î`mbm H$m{UÀ`m oXe{bm Om`M{ Amh{ h{ À`mßZm [∑H{$ R>mD$H$ hm{V{. gßV _ßS>imM{h{ H$m © dUm©l_Y_© _mZUmË`m Y_m©oYH$mË`mßZm _m›` ZÏhV{. gßVmßMr [ma_moW©H$g_V{Mr, ^o∫$_mJm©Vrb g_V{Mr yo_H$m `m Y_m©o^_m›`mßZm AoO]mV _m›`ZÏhVr. `mMr H$mhr H$maU{ hm{Vr.

hr H$maU{ odeX H$aVmZm ‡m. Jß.]m. gaXma ÂhUVmV - "^m°oVH$ XwadÒWm d_mZogH$ Jwbm_oJar `m_wi{ gm_m›` OZVm oXL≤>_yT> d AJoVH$ ]Zb{br hm{Vr. `mH{$odbdm `m pÒWVrVyZ oVbm _w∑V H$a `mgmR>r gßV Midi O›_mg Ambr. `mMidirM{ H$m ©j{à ]Ë`mM Aßer Ymo_©H$ d gmßÒH•$oVH$ hm{V{. gm_moOH$ OrdZmVrb_yb yV ‡ÌZmßZm oVZ{ hmV KmVbm Zmhr. emÛ‡m_m `mbm d OmoVÏ`dÒW{bm Y∑H$mZ bmdVm dmaH$ar [ßWmZ{ ÒÃr-ey–moXH$mßZm AmÀ_odH$mgmMm _mJ© Iwbm H$Í$Z oXbm.[yd©H$_m©Zwgma ‡mflV Pmb{Î`m ]m¯ [oapÒWVrV Am[Umg `oÀHß$oMVhr ]Xb H$aVmAmbm Zmhr, Var hVme hm{ `mM{ H$maU Zmhr. H$m{UÀ`mhr OmVr¿`m _ZwÓ`mbm^o∫$[ßWm¿`m ¤mam Am‹`moÀ_H$ C›ZVr gmYVm {B©b, Z°oVH$ gm_œ © dmT>dVm

{B©b, ‡m[ßoMH$ Xw:Imda _mV H$aVm {B©b Agm AJXr Imb¿`m WamVrbbm{H$mßVhr `m MidirZ{ odÌdmg oZ_m©U H{$bm. À`m_wi{ `m gßVg߇Xm`mV ]´m˜U,Hw$U]r, _mir, V{br, gwVma, gm{Zma, Hwß$^ma, _hma BÀ`mXr o^›Z OmVtVrb bm{H$gm_rb Pmb{. dmaH$ar [ßWmbm VmoŒdH$ AoY>mZ X{ `mM{ H$m © kmZ{Ìda-EH$ZmWmß¿`m JßWmßZr H{$b{. À`mßZr [aß[a{Mm ]mO amIyZM `m ZÏ`m ‡d•ŒmtZm diUbmdb{. (gßVdmL≤>_`mMr gm_moOH$ \$blwVr - Jß.]m. gaXma, [mZ 14)

‡m. Jß.]m. gaXma `mß¿`m odd{MZm‡_mU{ gßV MidirZ{ VÀH$mbrZg_mOÏ`dÒW{bm Y∑H$m bmdbm Zmhr. Y_m©da AmoU Y_m©Mm`m™da Q>rH{$Mr Pm{S>CR>dbr Zmhr. `mMm AW© ‡ÒWmo[V Ï`dÒW{bm gßV MidirZ{ [`m© C^m H{$bmZmhr, Ag{ ÂhUU{ MwH$rM{ hm{V{. gßVmßZr g_mO_ZmMr Òd¿N>Vm H{$br. _ZmV

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 20

gmMb{b{ Xß , ¤{f, AhßH$ma `mßZm H$mTy>Z H$ÈUm, ‡{_, ghmZw yVr Aem VŒdmßMrÈOdUyH$ H{$br. gßV Midi hr Oer d° o∑VH$ C›ZVrMr hm{Vr, VerM g_yhm¿`mOmUrdOmJ•VrMr hm{Vr. d° o∑VH$ OrdZ C›ZV H$a `mgmR>r dZmßVambm Om `m[{jmgßVgmo›Z‹`mV hoaZm_ ø`md{, EH$m AWm©Z{ g_mOmV amhyZ B©Ìda^∑Vr H$aVmZmg_mOm¿`m gwIXw:Imer g_ag Ïhmd{ AmoU Am[m[Î`m [arZ{ Vm{ Xya H$a `mMm‡`ÀZ H$amdm, hr gßV MidirMr Ωdmhr hm{Vr.

OJm¿`m H$Î`mUm gßVmß¿`m od yVr&X{h H$Ô>dVr [am{[H$ma{&& - gßV VwH$mam_gßV VwH$mam_mß¿`m `m Xm{Z Am{Ï`mßVyZ gßVmß¿`m H$m`m©Mr Ï`mflVr bjmV {V{. _m{j,

ÒdJ©‡mflVr `mgmR>r gßVmßMr [amH$m>m Zmhr. À`mßMm IQ>mQ>m{[ g_mOmgmR>r Amh{.g_mOmbm odH$mgmgmR>r, C›ZVrgmR>r AmoU {X_w∑V OrdZmgmR>r gßV H$m_ H$aVAmh{V. À`mßZm d° o∑VH$ CÀH$f© ZH$m{ Amh{. À`mßMm H$idim g_mOmgmR>r Amh{.

`m gmË`m [mÌd© y_rda gßV ÂhUO{ H$m{U? À`mßZr g_mOmMm H$em ‡H$maMmodMma H{$bm? h{ g_OyZ K{Vb{ [mohO{. gßV H$m{Umg ÂhUmd{ h{ ododY gßVmßZr gmßJyZR{>db{ Amh{. lr kmZ{Ìda gmYw[wÈfmodf`r ÂhUVmV, "À`mZ{ ^∑Vr w∑VAßV:H$aUmZ{ [a_{ÌdamM{ Ò_aU H{$Î`m_wi{ Bßo–`mßMm d À`mß¿`m odf`mßMm À`mgodga [S>Vm{. Bßo–`mßMr H$g_g _mßS>b{ d _ZmMr KS>r Bßo–`m_‹ { [S>V{. AmVmearaM earamg d Ìdmg Ìdmgmg gmß miVm{. AmZßX dmhy bmJVm{. ‹`mZmg]gVmjUrM À`mßM{ BÔ> \$b À`mg ‡mflV hm{V{. _Z Am[Î`mVM brZ hm{V{. AßV_w©Ihm{D$Z Am[b{ AmÀÂ`mer Agb{b{ E{∑` [mhV{. hm AZw d ‡mflV Pmbm H$r gmYH$VÀjUr AmÀ_gwIm¿`m gm_´m¡`mda AmÍ$T> hm{Vm{ d AmÀÂ`mer EH$Í$[ hm{D$Z À`mVodÍ$Z OmVm{. (_amR>r gßV dmL≤>_`mMm [a_mW© _mJ© - JwÈX{d amZS{>, [mZ - 9) gßVZm_X{d ÂhUVmV, "gßVmßMr bjU{ AZ{H$odY Amh{V. gdm™ yVr EH$m dmgwX{dmg Om{[mhVm{ Vm{ Iam gßV hm{ . Om{ gm{Z{ AmoU _mVr g_mZ b{oIVm{, Om{ ZdodYmaÀZ{ÂhUO{ Ym|S{> g_OVm{, H$m_-H´$m{Y ¡`mZ{ AßV:H$aUmVyZ KmbdyZ oXb{, emßVr-j_m¡`m¿`m _ZmV pÒWa[U{ amhVmV d ¡`m¿`m Vm|S>mVyZ gX°d hoaZm_ {V{, Vm{M IamgßV hm{ . PmS>mßZm ¡`m‡_mU{ _mZ[mZ Zmhr d O{ À`mßMr [yOm H$aVmV d O{ Vm{S>VmVÀ`m Xm{KmßZmhr g_mZ _mZVmV, Vg{ Y° ©dßV gmYy _mZ[mZ gmaI{ _mZVmV. (_amR>rgßV dmL>≤_`mMm [a_mW© _mJ© - JwÈX{d amZS{,> [mZ 198) gßV EH$ZmW ÂhUVmV,"XwgË`mZ{ Am[Î`m earamg oH$Vrhr Ãmg oXbm Var ¡`m¿`m _ZmMr emßVr T>iVZmhr, Vm{ Iam gmYy hm{ oHß$dm eÃyZ{ Am[Î`m _wbmg R>ma _mab{ Var _m{hmZ{ ¡`m¿`m

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 21

S>m{ `mV Aly C { amhV ZmhrV, Vm{M Iam gßV hm{ . Mm{amßZr À`mMr gd© gß[ŒmrbwQy>Z Z{br Var Vm{ Co¤ΩZ hm{V Zmhr, oZßXm-ÒVwVr Vm{ g_mZ _mZVm{, gßH$Q{> AmbrAgVm Vm{ Iam Zm_gßH$rV©Z H$oaVm{, Vm{ Xoa–r Agbm Var À`mßMr d•Œmr g_mYmZrAgV{.' (_amR>r gßV dmL>≤_`mMm [a_mW© _mJ© - JwÈX{d amZS{>, [mZ 219) gßVVwH$mam_ ÂhUVmV, "Vm{ emßV d ÒV„Y AgVm{ d ohË`m‡_mU{ gßH$Q>mM{ Kmd ghZH$oaVm{. E{aUrda R{>dyZ KU _moab{ AgVm Vm{ ßJV Zmhr. Vm{M Iam AÀ ßV_m°Î`dmZ R>aVm{. O{ dÒÃmßV R{>dyZ dÒÃmg AmJ bmdbr AgVm OiV Zmhr, V{M aÀZoH$_VrM{ hm{ . OJmM{ AmKmV Om{ emßV[U{ gm{gVm{ Vm{M Iam gßV hm{ . X{dmMm ^∑VX{dmbmM o‡` AgVm{. Vm{ XwgË`mMr o\$H$ra H$arV Zmhr. Vm{ H$m{UmMm o_Ã d AmflVZgVm{. Vm{ gdm™[mgyZ Xya AgVm{. bm{H$ ]m[S{> À`mbm d{S>m ÂhUVmV. amZr, dZroHß$dm ^bÀ`m oR>H$mUr Vm{ amhVm{. ‡mV:ÒZmZ H$Í$Z ^Ò_ bmdyZ ]gbm Va bm{H$qZXm H$aVrb. Vwier_mim J˘`mV KmbyZ Vm{ ÒdÒW EH$mßßVmV ]gbm, Va `mbmH$m` Pmb{ Aer bm{H$ eßH$m K{VmV. À`mg dmQ{>b À`m oR>H$mUr ]gmd`mMr oHß$dmJm `mMr bmO dmQ>V Zmhr d ÂhUyZ À`mM{ AmB©-]m[ d AmflV{Ô> À`m¿`m amhUrbmoeÏ`m KmbVmV. ]m`H$m{ À`mg fßT> ÂhUV{ d Vm{ _{bm Va ]a{ Aem oeÏ`m X{V{. Om{gßgmamda ÈgVm{ Vm{M og’r¿`m [Xdrg [m{hm{MVm{.' (_amR>r gßV dmL>≤_`mVrb[a_mW© _mJ© - JwÈX{d amZS{,> [mZ 323) gßgmamVrb oda∑Vr EdTÁm[waVr gßVmßMrbjU{ ZmhrV. gßV VwH$mam_ [wT{> ÂhUVmV, "aßOb{Î`m, JmßOb{Î`mßg Am[b{ ÂhUVm{Vm{M gßV hm{ .' O{ Xw:Ir Amh{V d Ãmgb{b{ Amh{V À`mßZm Om{ Am[b{ ÂhUVm{, Vm{MIam gßV Am{iImdm. X{d V{W{M Amh{ Ag{ OmUmd{. Ord g_[©U H{$Î`moedm`gßV[U o_iV Zmhr. gßV[U h{ ]mOmamV o_iV Zmhr. amZmdZmßV ohßSy>Zhr o_iVZmhr. A_m[ gß[Œmr X{D$Z gßV[U odH$V K{Vm {V Zmhr. V{ ÒdJm©V oHß$dm[mVmimVhr Zmhr. \$∑V oOdm¿`m _m{]XÎ`mV gßV[U o_iV{. (_amR>r gßVdmL>_`mVrb [a_mW© _mJ© - JwÈX{d amZS{> [mZ 324, 325) g_W© am_XmggmYw[wÈfmßMr bjU{ gmßJVmZm ÂhUVmV, "Vm{ ÒdÒdÍ$[ hm{D$Z amhVm{ d ÒdV: og’AgVm{, À`mbmM og’ ÂhUmd{. hr ÒdÍ$[mMr AßV:pÒWVr ]mUbr ÂhUO{ ]m¯gßÒH$ma ÒdflZmVrb aMZ{‡_mU{ ZÌda hm{Vm{. gXm ÒdÍ$[mZwgßYmZ h{ gmYyM{ _wª`bjU Amh{. Vm{ OZmß_‹ { AgyZ OJmd{Jim AgVm{. ÒdÍ$[r —Ô>r pÒWa Pmbr H$rÀ`mMr gßgmaoMßVm VwQy>Z OmV{ d [wT{> À`mbm oZÍ$[UmMr Jm{S>r bmJV{. ]mh{Í$Z Vm{gmYH$mgmaImM oXgV Agbm, Var AßVar ÒdÍ$[mH$ma Pmb{bm AgVm{. h{og’bjU MVwa bm{H$ OmUVmV. gße`aohV, AIßS> gmYZ h{ og’mM{ Xwga{ ‡_wI

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 22

bjU hm{ . À`m¿`m AßJr AßV]m© g_mYmZ ]mUV{ d V{ H$Yrhr MiV Zmhr. d•ŒmrÒdÍ$[r bmJyZ PmÎ`mda V{W{ MmiUmg JVrM amhV Zmhr. ÒdÍ$[r EH$ag PmÎ`mdaÀ`mMm X{h [Sy>Z amohbm oHß$dm Vm{ CRy>Z [iyZ J{bm Var Vm{ AMb amhVm{. À`mßMrAßV:pÒWVr `m‡_mU{ oZÌMb AgV{. `m‡_mU{ AßV:H$aUmV oZd•Œmr CÀ[›Z hm{D$ZAßV:H$aU ^JdßVmda OSy>Z J{br [mohO{.' (_amR>r gßV dmL>≤_`mVrb [a_mW© _mJ©- JwÈX{d amZS{,> [mZ 374)

d{Jd{J˘`m gßVmßZr gßV[wÈfmßMr Or bjU{ gmßoJVbr, À`mM{ gma H$mT>m`M{ Va[wT>rb‡_mU{ Ag{b - Bßo–`mßda Vm]m, emßVr, oZa[{jVm, oda∑Vr, H$ÈUm,AmÀ__ΩZVm, B©ÌdaoZ>m `m Jm{Ô>rßMm AßJrH$ma Om{ H$aVm{, Vm{ Iam gmYy hm{ . gßVAgU{ ÂhUO{ H$m` h{ darb odd{MZmdÍ$Z Ò[Ô> hm{V{. EH$m AWm©Z{ hr gwimdaMr[m{ir Amh{. ÒdV:¿`m AmMaUmZ{, Ï`dhmamZ{ gßVÀd og’ μH$amd{ bmJV{. H$mhr bm{H$gßV AgÎ`mMm S>mßJm{am o[Q>VmV AmoU ZmZm VËh{¿`m ∑b•flÀ`m dm[Í$Z g_mOmdaAm[bm ‡^md oZ_m©U H$Í$ [mhVmV. Aem Im{QÁm, oXImdm H$aUmË`mgmYwgßVmß[mgyZ Xya amh `mMm Bemam VwH$mam_mßZr oXbm Amh{ AmoU Im{Q{> gmYwgßVAm{iI `mM{ _mJ©Xe©Zhr H{$b{ Amh{.

gßV oda∑VrZ{ [oa[yU© AgVmV. V{ dada g_mOm[mgyZ AobflV amhVmV Ag{dmQ>V Agb{, Var À`mßM{ g_mOmH$S{> bj AgV{. "Xmg S>m|Jar amhVm{, `mÃm X{dmMr[mhVm{', "Z bJrMr gm`mg Z Omd{ dZmßVam', "OJm¿`m H$Î`mUm gßVm¿`m od yVr',"AdKmMr gßgma gwImMm H$arZ& AmZßX{ ^arZ oV›hr bm{H$&' Aem ododY A ßJmß¿`mAm{itVyZ gßVmMr g_mOYmaUm bjmV {V{. gßVmßMm H$idim hm g_mOm‡Vr hm{Vm.EH$ÀdmMr, g_V{Mr ^mdZm _ZmV ÈOdU{ hr À`mßMr H$m ©oXem hm{Vr. "E{emH$id˘`m¿`m OmVr& H$ar bm^modU ‡rVr' Aer À`mßMr ^mdmdÒWm hm{Vr. VÀH$mbrZg_mOÏ`dÒWm _m{Sy>Z Zdr g_mOaMZm À`mßZm _mßS>m`Mr ZÏhVr, Va ApÒVÀdmVAgb{Î`m g_mOÏ`dÒW{V À`mßZm wJmZwHy$b ]Xb KS>dyZ AmUm`M{ hm{V{. Y_©,Y_©JßW, H$_©H$mßS{> `mß¿`m [brH$S{> OmD$Z _mUgm-_mUgmßV H$m{UV{hr {X hm{D$ Z {.H$maU ‡À {H$ _ZwÓ`m¿`m AßVar EH$M [mßSw>aßJ [a_{Ìda dmg H$aVm{. À`m_wi{_ZwÓ`mer A_mZwf Ï`dhma hm [a_{Ìdamer A_mZwf Ï`dhma R>aVm{. "gd© _mUg{g_mZ Amh{V' ÂhUyZ gdm™Zm [a_{Ìda^∑VrMm AoYH$ma Amh{, Aer gßV _ßS>imMrYmaUm hm{Vr AmoU ÂhUyZM VÀH$mbrZ g_mOÏ`dÒW{bm Y∑H$m Z bmdVm gßVmßZrgm_moOH$ H´$mßVr H{$br.

`m gmË`m [mÌd© y_rda g_mO ÂhUO{ H$m` h{hr g_OyZ K{U{ AmdÌ`H$ Amh{. EH$

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 23

gm_moOH$ Ï`dÒWm `m AWm©Z{ g_mO hr gßH$Î[Zm g_mOemÒÃmV dm[abr OmV{.g_mO ÂhUO{ [aÒ[amßer AmßVaoH´$`m H$aUmË`m Ï`∑VtMr AmoU g_yhmßMr o_iyZ]Zb{br EH$ Ï`m[H$ gßKQ>Zm, Ï`dÒWm hm{ . gm_moOH$ AmßVaoH´$ {_wi{ Ï`∑VtVAmoU g_yhmV oZpÌMV ÒdÍ$[mM{ gm_moOH$ gß]ßY oZ_m©U Pmb{b{ AgVmV. H{$dibm{H$mßMm g_yh ÂhUO{ g_mO ZÏh{. Ï`∑VrhyZ oZami{ Ag{ ÒdVßà ApÒVÀdg_mOmbm AgV{. Ï`∑Vr-Ï`∑VrV, Ï`∑Vr-g_yhmV AmoU g_yh-g_yhmVpÒWaÒdÍ$[r gm_moOH$ gß]ßY oZ_m©U hm{D$Z À`mßMr EH$ Ï`dÒWm ApÒVÀdmVAmÎ`mZßVaM À`mbm g_mO ÂhQ>b{ OmV{. g_mOmbm ÒdV:Mr Aer gßaMZm AgV{.À`mbm gmVÀ` AgV{. ^m°oVH$ dÒVyß_Yrb gß]ßYmhyZ gm_moOH$ gß]ßY AJXr oZami{AgVmV. ^m°oVH$ dÒVy EH$_{H$mßOdi AgÎ`m Var À`mßZm [aÒ[amßMr OmUrd ZgV{.[U Xm{Z _mZdr Ï`∑Vr EH$à AmÎ`m H$r À`m EH$_{H$mßMr XIb K{VmV. EH$_{H$mßMrOmUrd À`mßZm AgV{. [aÒ[amß¿`m ‡{aUm, ^mdZm, h{Vy, Co‘Ô{>, odMma‡Umbr, _yÎ {BÀ`mXr AmßVoaH$ KQ>H$mßMm ‡^md [aÒ[amß¿`m dV©Zmda [S>Vm{. _mZdr g_mOm¿`mH$m°Qwß>o]H$, AmoW©H$, amOH$r`, e°joUH$, gmßÒH•$oVH$ AmXr gd©M j{ÃmßV gm_moOH$gß]ßY AgVmV. h{ gß]ßY ghH$m ©‡YmZ, Ò[Ym©erb, gßKf© w∑V Aem ‡H$maM{ AgyeH$VmV. V{ o_ÃÀd[yU© AgVrb oHß$dm eÃwÀd[yU©X{Irb Agy eH$Vrb. g_mO AemododY ÒdÍ$[m¿`m gm_moOH$ gß]ßYmßZr ]Zb{bm AgVm{. g_mOmVrb `m gm_moOH$gß]ßYmßM{ d°oeÔÁ Ag{ Amh{ H$r, V{ gwQ{>-gwQ{> oHß$dm [•WH$ ÒdÍ$[mV ZgVmV. V{EH$_{H$mßV JwßVb{b{ AgVmV. dÒÃm¿`m odUH$m_mV Ï`dÒWm AgV{ VerM[aÒ[agß]ßYmß¿`m YmΩ`mßMr Ï`dÒWm g_mOmV AgV{. ÂhUyZM _∞H$m`Ïha AmoU [{Oh{ "[aÒ[agß]ßYmßM{ Omi{' Ag{ g_mOmM{ dU©Z H$aVmV. g_mO gm[{jV: oÒWa Aem[aÒ[agß]ßoYV d [aÒ[amdbß]r gm_moOH$ KQ>ZmßZr o_iyZ ]Zb{bm AgÎ`m_wi{MVr EH$ gm_moOH$ Ï`dÒWm R>aV{. ododY yo_H$m, g_yh, gm_moOH$ gßH{$V, Í$T>r,[aß[am B. gmßÒH•$oVH$ _yÎ { hr g_mOm¿`m gßaMZ{Mr _ybKQ>H$ hm{V. h{ KQ>H$gm[{jV: pÒWa AgVmV, [U H$mi [oapÒWVrZwgma À`mß¿`mV ]Xb hm{D$ eH$Vm{.(_amR>r odÌdH$m{e, IßS> 18.)

g_mOmMr EdT>r Ï`m[H$ Ï`mª`m g_OyZ K{VÎ`mda Am[Î`m g_mOmV Agb{b{XwJ©wUhr g_OyZ K{Vb{ [mohO{V. g_mO hm pÒWVrdmXr ZgVm{. gmVÀ`mZ{ ]XbVamhVm{. ¡`m H$mimV Om{ ‡^md AgVm{ VgmM g_mO oXgVm{. ÂhUO{g_mOYwarUmß¿`m odMmamßM{, H•$VrM{ ‡oVo]ß] g_mOmV oXgV{. gßV _ßS>imMm,^mJdV Y_m©Mm CX` ¡`m H$mimV Pmbm, À`m H$mimV g_mOYwarU, Y_m©Mm ©

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 24

`mß¿`m _mZogH$V{M{ ‡oVq]] g_mOmda [S>b{ hm{V{, V{ [wT>rb‡_mU{ -1) Y_m©¿`m ZmdmZ{ odoeÔ> dJm©bm ode{fmoYH$ma ‡mflV hm{V{.2) OmVr¿`m AmYmamZ{, H$m_mdÍ$Z, Ï`dgm`mdÍ$Z CÉZrMVm, l{>H$oZ>Vm

^md oZ_m©U Pmbm À`mVyZ {X^md hm{D$? bmJbm.3) ey–moVey–mßZm, oÒÃ`mßZm Ymo_©H$, gm_moOH$ OrdZmV ÒWmZ ZÏhV{.4) Y_©JßWm¿`m AmYmamZ{ _mUgmbm [ewdV OJU{ ]hmb H{$b{ hm{V{.5) odQ>mimgmaIr ´m_H$ H$Î[Zm Í$T> hm{Vr.6) Im{QÁm X{dmßZm ‡g›Z H$a `mgmR>r [ew]ir oXb{ OmV hm{V{.7) ey–moVey–mbm kmZm[mgyZ Xya R{>d `mV Amb{ hm{V{.8) Ò[•Ì`-AÒ[•Ì`Vm gmd©oÃH$ hm{Vr.9) H$_©H$mßS>mM{ ÒVm{_ _mOb{ hm{V{.10) ey–moVey–mda ododY ‡H$maMr ]ßYZ{ bmXbr hm{Vr.Aem g_mOdmÒVdmV ^mJdV Y_m©Mm CX` Pmbm. AÒ[•Ì`V{Mm AZw d

K{Vb{bm OmVr]ohÓH•$V kmZ{ÌdamgmaIm "]S>m ]ßS>dmbm' ‡ÒWmo[V Ï`dÒW{odÈ’]ßS>mMm P|S>m K{D$Z [wT{> Pmbm. g_Vm, __Vm `m VŒdmßMm AßJrH$ma H$aV hm ^mJdVY_© odÒVmaV amohbm. [mßSw>aßJmMaUr —T> ^md R{>dyZ Mß–^mJ{¿`m dmidßQ>mV g_V{M{oaßJU YÍ$Z g_mOm[wT{> AmXe© oZ_m©U H{$bm. kmZ{Ìda V{ VwH$mam_ hm ‡dmg Am[US>m{ `mßg_m{a AmUbm Va AmYr gßH{$VmVyZ g_mO d°Jw `mda ^mÓ` H{$b{b{ oXgV{,Va e{dQ>r [aIS> ^mf{V [mIßS> IßS>Z H{$Î`mM{ bjmV {B©b. gßV kmZ{ÌdaVÀH$mbrZ g_mOÏ`dÒW{H$S{> gßH{$VmVyZ AßJwoboZX}e H$aVmV. hr gwÈdmV hm{Vr.Aem d°Jw `mda ]m{Q> R{>d `mMr hr gwÈdmV hm{Vr. gßV VwH$mam_mß[ ™V O{Ïhm ^mJdVY_m©Mm ‡dmg {D$Z [m{hm{MVm{, V{Ïhm g_mOmVyZ H$mhr gˆX` `m Midir¿`m[mR>rer C { amohb{b{ oXgVmV. `m H´$mßoVH$maH$ odMmamMr _wi{ g_mOmV ÈOÎ`mM{oXgyZ {V{. `m g_mOH´$mßVrM{ [mR>ramI{ OmJm{OmJr C { amohb{b{ oXgyZ {VmV.

^mJdV g߇Xm`mZ{ _hmamÔ>≠r` gßVmßZr Am[Î`m dMZmVyZ EH$ÀdmMm, g_V{Mm[waÒH$ma H{$b{bm oXgVm{. "h{ odÌdoM _mP{ Ka& Aer _Vr O`mMr pÒWa& oHß$]hwZmMamMa Am[UMr Pmbm&' Ag{ gßV kmZ{Ìda gmßJVmV. Va "AdKm aßJ EH$ Pmbm&aßJr aßJbm lraßJ&' Ag{ gßV Mm{Im_{im gmßJVmV. d{X, Y_© `mß¿`m AmYmamZ{ OrZmS>dUyH$ Mmby hm{Vr, Vr oPS>H$maV gßV VwH$mam_ ÂhUVmV,

"odÓUw_` OJ d°ÓUdmMm Y_©&{Xm {X ´_ A_ßJi&

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 25

AmBH$m Or VwÂhr ^∑V ^mJdV&H$amdß V{ ohV gÀ` H$am&H$m{Umhr OrdmMm Z KS>m{ _Àga&d_© gd}Ìda [yOZmM{&VwH$m ÂhU{ EH$m X{hmM{ Ad`d&gwI Xw:I Ord ^m{J [md{&BV∑`m Ò[Ô> e„XmßV gßVmßZr g_V{Mm CÉma H{$bm Amh{. g_mO hm ododY

Ï`mYtZr J´mgb{bm Amh{. gm_moOH$ Hw$‡W{Mr CVaßS> C^r H$Í$Z {XmßZr _mUgmM{Ad_yÎ`Z H{$b{ OmV Amh{. amJ, ¤{f, oZßXm, [a[rS>m `mßMm g_mOmV ‡mXw m©d PmbmAmh{. Aem d{ir gßVmßZr Am[Î`m dV©ZmVyZ g_mO ]Xbbm [mohO{, g_mOmbmoXem oXbr [mohO{. gßVmßZr H$g{ dmJb{ [mohO{ `m]m]V _w∑Vm]mB™M{ VmQ>rM{ A ßJ‡og’ Amh{V. "gßV Vm{Mr OmU OJr& X`m j_m ¡`mM{ AßJr&' "`m{Jr [mdZ _ZmMm&gmh{ A[amY OZmMm&', "gwI gmJa Am[U Ïhmd{& OJ ]m{Y{ oZddmd{&' AemAm{Ï`mßVyZ _w∑Vm]mB© gßVmß¿`m H$m`m©Mm _oh_m dU©Z H$aVmV.

gßVmßMm _mJ© hm A‹`mÀ_mMm _mJ© hm{Vm. À`mßM{ Amam‹` X°dV [mßSw>aßJ hm{Vm, Amh{.[U ^mJdV Y_m©Z{, dmaH$ar MidirZ{ gßgma À`mJyZ AkmVdmgmV Om `mMm gßX{eH$Yrhr gmßoJVbm Zmhr. CbQ> XrZXw]˘`m g_mO]mßYdmßV [mßSw>aßJ [mh `mMr ‡{aUm`mM MidirVyZ OmJdbr J{br. g_mOmVrb gwI-Xw:Imßer g_ag hm{V, g_mOmbmC›ZV H$a `mMm ‡`ÀZ gßVmßZr H{$bm. H{$di odMma oXbm Zmhr, Va H•$VrZ{ AmXe©hrKmbyZ oXbm Amh{. XwÓH$mimV yH$]irgmR>r Ym›`mMr H$m{R>ma{ \$m{S>Umam gßVXm_mOr[ßV AmoU XwÓH$mimV H$Om©Mr JhmUIV{ Bß–m`UrV ]wS>dUma{ gßV VwH$mam_ hrÀ`mßMr CXmhaU{ Amh{V. A›` gßVhr `mM _mJm©Z{ J{Î`mM{ Am[Î`m bjmV {B©b. gßVg_mOmer oH$Vr g_ag Pmb{b{ AgVmV? gßV VwH$mam_ ÂhUVmV,

"O{ H$mß aßOb{ JmßOb{& À`mßgr ÂhU{ Om{ Am[wb{&&Vm{Mr gmYy Am{iImdm& X{d V{WrM OmUmdm&&_•Xw g]m¯ ZdZrV& V°g|> g¡OZmßM{ß oMŒm&&¡`mog Am_ßoJVm Zmhr& À`mog Yar Om{ ˆX`r&&X`m H$aU{ O{ [wÃmgr& V{oM Xmgm AmoU Xmgr&&VwH$m ÂhU{ gmßJy oH$Vr& Vm{oM ^JdßVmMr _yVu&&gßVmßMr H•$Vr$ AmoU C∑Vr `mß¿`mV \$aH$ ZgVm{. À`mßM{ odMma AmoU H•$Vr `m

EH$mM Zm `m¿`m Xm{Z ]mOy AgVmV AmoU À`m [aÒ[a[yaH$ AgVmV. "VÀH$mi

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 26

H$oaVm{ Am[wÎ`mgmaIm' hm gßVmMm _hŒdmMm JwUY_© AgVm{. Am[Î`mgmaImg_mO Pmbm [mohO{. ‡{_, H$ÈUm, emßVr AmoU gX≤ md `m gX≤JwUmßZr Ï`m[b{bm,À`mßMr AZw yVr X{Umam g_mO C^m H$a `mMm AmQ>mo[Q>m gßV H$aV AgVmV.

gßV kmZ{Ìda _mCbtZr Am[Î`m [gm`XmZmVyZ Adø`m odÌdm¿`m _mßJÎ`mM{_mJU{ _moJVb{ Amh{. gdm™M{ H$Î`mU Ïhmd{, EdT{>M ZÏh{ Va O{ Ii (XwO©Z) Amh{VÀ`mßMm dmH$S{>[Um Omdm{, Aer _mCbt>Zr H$ÈUm ^mH$br Amh{. À`mßZr XwO©ZmßM{oZXm©bZ Ïhmd{ Ag{ ÂhQ>b{ Amh{, Va [aÒ[amßM{ _°Ã OS>m{ Ag{ _mJU{ _moJVb{ Amh{.kmZ{Ìda _mCbrM{ [gm`XmZ ÂhUO{ gm_moOH$ gwYmaUmßMm, gm_moOH$ g_V{MmOmhraZm_m Amh{. gßV kmZ{Ìda _mCbr ÂhUVmV -

AmVm odÌdmÀ_H{$ X{d{& {U{ dmΩ`k{ Vm{fmd{&Vm{fm{oZ _O ⁄md{& [gm`XmZ h{&&O{ IimMr Ï ßH$Q>r gmßS>m{& V`m gÀH$_u aVr dmT>m{&^yVmß [aÒ[a{ [S>m{& _°Ã OrdmßM{&&XwoaVmßM{ oV_ra Omdm{& odÌd ÒdY_© gy ©{ [mhm{&Om{ O{ dmßoN>b Vm{ V{ bmhm{& ‡moUOmV&&df©V gH$i_ßS>ir& B©ÌdaoZ>mßMr _mßoX`mir&AZdaV y_ßS>ir& {Q>Vw wVß:&&Mbm H$Î[VÍß$M{ Amad& M{VZm oMßVm_UrM{ Jmd&$]m{bV{ O{ AU©d& [r`yfmM{&&Mß–_{ß O{ AbmßN>Z& _mV™S> O{ Vm[hrZ&V{ gdm©hr gXmg¡OZ& gm{ a{ hm{Vy&&oHß$]hwZm gd© gwIr& [yU© hm{D$Zr oV›hr bm{H$r&^oOOm{ AmoX [wÈIr& AIßoS>V&&AmoU J´ßWm{[Orod`{& ode{fr bm{H$r B`{&—Ô>m—Ô>modO {& hm{ Amd{ Or&&

{W ÂhU{ lrodÌd{Ìdam hm{& hm hm{B©b XmZ [gmdm{&{U{ da{ kmZX{dm{& gwoI`m Pmbm&&

❚❘

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 27

‡H$aU 3

‡]m{YZ wJmVrb g_mOgwYmaH$

Ï`m[mam¿`m oZo_ŒmmZ{ ^maVmV [mD$b R{>db{b{ o]´oQ>e bm{H$ BWb{ am¡`H$V}Pmb{. À`mßZr B©ÒQ> BßoS>`m Hß$[ZrMr ^maVmV ÒWm[Zm H{$br. hiyhiy [’Vera[U{[mdb{ Q>mHy$Z o]´oQ>emßZr Am[Î`m hmVmVrb VamOy gm{Sy>Z X{D$Z hmVr VbdmaK{Vbr. À`mß¿`mOdi emÛew’ [m`mdarb AmYwoZH$ VßÃkmZ d odkmZ hm{V{.gwg¡O Ama_ma, AmYwoZH$ eÛgm_J´r AmoU XmÍ$Jm{im `m]am{]a oeÒV]’g°oZH$r gm_œ © o]´oQ>emßH$S{> hm{V{. ^maVmV BVaà odIwab{Î`m gßÒWmZmßV d N>m{QÁmN>m{QÁm am¡`mßV `m Zm À`m oZo_ŒmmZ{ ^mßS>U{ Owß[dyZ "\$m{S>m d Pm{S>m' `m VŒdmZwgmagmam X{e oIioIim H$Í$Z gm{S>bm hm{Vm AmoU e{dQ>r gmam X{e o]´oQ>emß¿`mam¡`gŒm{Imbr Ambm. Jwbm_ Pmbm. `m gmË`m Ym_Yw_rV ^maVr` g_mOAkmZm¿`m Km{a AßYH$mamV oIV[V [S>b{bm, Jwbm_oJar AmoU Xmoa–Á `mß¿`m_wi{_Zm{Y° © IMb{bm Agm hm{Vm. gwbVmZr gßH$Q>mß]am{]aM AÒ_mZr gßH$Q>hr ^maVr`OZV{bm IMdyZ Q>mH$ `mg H$maUr yV Pmb{. XwÓH$mimßMr OUy [aß[amM gwÍ$ Pmbr.e{Vr [adS{>Zmer Pmbr. C⁄m{JYß⁄mßM{ [`m© [wa{g{ ZÏhV{. g_mOmbm AßYl’m,OmVr`Vm d gm_moOH$ odf_Vm `mß¿`m e•ßIbmßZr OIS>b{ hm{V{.

`m [mÌd© y_rda wam{[mVrb AZ{H$ amÔ>≠mßMr oÒWVr H$er hm{Vr? V{W{ amOH$r`,gm_moOH$, AmoW©H$ d Ymo_©H$ oMà H$g{ hm{V{? ^maV AmoU wam{[r` amÔ>≠{ `mß¿`mVXm{Z YwdmßBVH{$ AßVa hm{V{. wam{[mV od⁄{M{ [wZÈ¡OrdZ Pmb{ hm{V{. Ymo_©H$gwYmaUm hm{D$Z H$bm, odkmZ d dmL≤>_` `m j{ÃmßV Z{ÃXr[H$ ‡JVr oXgyZ {Vhm{Vr. gm_m›` OZV{bmhr gw]Œm{_wi{ ‡MßS> OmJ•Vr d ‡MßS> g_mYmZr OrdZOJ `mMr gßYr C[b„Y Pmbr hm{Vr. Am°⁄m{oJH$ H´$mßVr¿`m _ßJb H$bemVrbA_•VVwÎ` ag[mZ gd©gm_m›` OZV{bmhr e∑` hm{D$Z ]gb{ hm{V{. a{Îd{, Vma ßÃ,Xya‹dZr `m _m‹`_mßVyZ bm{H$mßZm odH$mgm¿`m ZÏ`m ZÏ`m dmQ>m _m{H$˘`m PmÎ`m

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 28

hm{À`m. ZdrZ ZdrZ em{Y, X`mdXu gmhgmVyZ Amb{Î`m `e‡mflVr_wi{AmÀ_odÌdmg d Ï`m[mamVyZ ‡mflV Pmb{Î`m A_m[ gß[ŒmrMm Am{K `m_wi{ gß[yU©

wam{[ IßS>mV o]´oQ>e amÔ>≠ AJ´H´$_mda Amb{ hm{V{. gm_´m¡`emhrMm odÒVma hm{D$Zo]´oQ>e gm_´m¡`mM{ dM©Òd d X]X]m gd© OJ^a [gab{bm hm{Vm. oºÌMZ Y_m©Mm_m{RÁm ‡_mUmV OJ^a ‡gma hm{V hm{Vm. _mZd H$Î`mUmMr H$m }hr À`mß¿`mY_m©Vrb Y_m}[X{eH$mßZr MmßJbr H$Í$Z XmIdbr hm{Vr. EV‘{er`mßH$oaVmoejUm¿`m gm{ r d XdmIm›`m¿`m gm{B© À`mß¿`mH$Sy>ZM> gd©‡W_ hm{V. ÂhUyZo]´oQ>e bm{H$ OUy kmZ-odkmZm¿`m [ßM[∑dmZmßM{ VmQ> K{D$Z EV‘{er`mß¿`mC’mamgmR>r [mR>odb{b{ B©ÌdamM{ ‡{ofV Amh{V, Aer H$mhrer YmaUm À`m d{irPmb{br hm{Vr.

X{emMm odMma H$aVm amOm am__m{hZ am∞ gmaª`m [ohÎ`m g_mOgwYmaH$mßZrX{emVrb gm_moOH$, Ymo_©H$ g_Ò`mßMm AmYwoZH$ [’VrZ{ odMma H{$bm. Am[Î`mYmo_©H$, gm_moOH$ odMmamß¿`m [waÒH$mamgmR>r amOm am__m{hZ am∞ `mßZr 1828gmbr ]´m˜m{ g_mOmMr ÒWm[Zm H{$br. À`mß¿`m ododY Y_m™¿`m gIm{bA‰`mgmVyZ ]´m˜m{ g_mOm¤ma{ À`mßZr gd©Y_©g_^mdmMm d EH{$Ìdar _VmMm ‡gmaH{$bm. EH{$Ìdar _V ÂhUO{ Y_© o^›Z Agb{ Var gd©eo∑V_mZ B©Ìda EH$M Amh{hr À`mßMr odMmagaUr. AZ{H$ Y_m™¿`m gIm{b A‰`mgmVyZ À`mßZr —Ô>r Ï`m[H$]Zdbr d `m Ï`m[H$ —Ô>rMr N>m[ À`mß¿`m ]´m˜m{ g_mOmda hm{Vr. amOm am__m{hZam∞ l{> ]wo’‡m_m `dmXr hm{V{. À`mßMr Aer ‡m_moUH$ g_OyV hm{Vr H$r, ^maVmMmodH$mg [moÌM_mÀ` kmZ-odkmZm¿`m odH$mgm¿`m AZwfßJmZ{ Pmbm [mohO{.[moÌM_mÀ` [’VrM{ BßpΩbe oejU K{D$Z ^maVr`mßZm Am[bm odH$mg gmYbm[mohO{ Ag{ À`mßZm dmQ>V hm{V{. [U o]´oQ>emßZr h{ À`mßM{ d° o∑VH$ _V Amh{, À`mbmEV‘{er` bm{H$mßMm \$magm [moRß>]m Zmhr Ag{ ÂhUyZ À`mß¿`m odMmamßMr XIbK{Vbr Zmhr. ^maVr` gßÒH•$VrMm d kmZodkmZmMm ‡gma H$aVm {V Zmhr d[mÌMmŒ` [’VrZ{ oejU X{ `mg o]´oQ>e AZwHy$b ZmhrV Aem o¤Ym _Z:oÒWVrVÀ`mßZm H$m © H$amd{ bmJb{. gVr ‡W{odÈ’ À`mßZr AmdmO CR>dbm AmoU À`modÈ’H$m`Xm V`ma Pmbm.

amO am__m{hZ am∞ `mß¿`m‡_mU{ Òdm_r X`mZßX gaÒdVrßZrhr Ymo_©H$ dgm_moOH$ j{ÃmV H$m © H{$b{. _yiMm Ymo_©H$ Òd^md AmoU A‰`mgy d•Œmr Agb{Î`mX`mZßX gaÒdVtZr JhZ A‹``Z H{$b{$ hm{V{. d`m¿`m 36Ï`m dfu _Wwa{¿`m‡ª`mV Òdm_r o]amZßX `mß¿`m Aml_mV Xm{Z df} Ï`VrV H$Í$Z À`mßZr

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 29

"AÔ>m‹`m`r' d "_hm^mÓ`' `m JßWmßM{ MmßJb{ A‹``Z H{$b{. 1869_‹ { d`m¿`m45Ï`m dfu H$mer {W{ 300 [ßoS>Vmß¿`m g {V _yoV©[yO{da H$S>mSy>Z hÎbm H$Í$Z_yoV©[yOm hr d{Xg_oW©V Zmhr, h{ Am[b{ R>m_ _V ‡oV[moXV H{$b{. "gÀ`mW©‡H$me' `m Am[Î`m ‡og’ JßWmVyZ oZÀ`Z{_mZ{ EH$ Vmg ‹`mZYmaUm H$a `mMrAmdÌ`H$Vm À`mßZr ‡oV[moXV H{$br AgyZ `_-oZ`_, AmgZ d ‡mUm`m_`mß¿`m¤ma{ AmÀÂ`mMr d AßV:H$aUmßMr [odÃVm ‡mflV H$aU{ ÂhUO{M gÀ`Xe©ZAgyZ gÀ`mMm Iam AW© g_OyZ K{U{ hm{ . `m gÀ`m¿`m AWm©Z{ _mZdr OrdZ‡H$moeV hm{V{ hm À`mßMm og’m›V hm{Vm. Am[Î`m odMmam¿`m ‡MmamW© À`mßZr od[wbb{IZ H{$b{. À`mM]am{]a "Am © g_mO' ÒWm[yZ gm_moOH$ d Ymo_©H$, e°joUH$H$m © H{$b{. 1875_‹ { À`mßZr Am © g_mO ÒWm[Z H{$bm. g_mO[oadV©ZmgmR>rÀ`mßZr Xhm H$b_r H$m ©H´$_ V`ma H{$bm. Am © g_mOm¿`m Xhm H$b_r H$m ©H´$_mM{gma ÂhUO{ B©Ìda h{ _hmZ gÀ` AgyZ Vm{ EH$M Amh{. _yoV©[yOm hr d°oXH$VŒdkmZmßer odgßJV Amh{. d{X h{ kmZmM{ gd©l{> ^mßS>ma AgyZ À`mV _mZdY_m©MroeH$dU o_iV{. d{X h{ ^maVr`mßM{ gd©l{> JßW AgÎ`m_wi{ ‡À {H$ ^maVr`mZ{À`mMm A‰`mg H{$bm [mohO{. g_mOohV h{ Ï`o∑VohVm[{jm AoYH$ _hŒdmM{ AgyZÀ`mH$oaVm Ï`∑VrZ{ À`mJ H$Í$Z H$Ô> gm{g `mMr V`mar R{>dbr [mohO{. g_mOmVrbAkmZ Zmhrg{ H$Í$Z g_mOmbm kmZgß[›Z H$aU{ d g_mOmMm gdm™JrU odH$mgKS>dyZ AmUU{ h{ Am © g_mOmM{ _hŒdmM{ H$m © hm{ .

X{em¿`m gm_moOH$ [oadV©Z MidirM{ Z{V•Àd darb Xm{Z _hm[wÈfmßH$S{> OmV{.Am[bm X{e ododYV{Z{ ZQ>b{bm Amh{. ^mfm, Amhma, gU, CÀgd, d{f AerododYVm oXgyZ {V{. VemM ododY ‡mßVmßV gm_moOH$ ‡Wm, [aß[amhr d{Jd{J˘`mAgVmV. Varhr AkmZ, AßYl’m, OmoV {X, AÒ[•Ì`Vm `m gmd©oÃH$ g_Ò`mhm{À`m. ‡X{eoZhm` À`mßMr Vrd´Vm H$_r-AoYH$ Ag{b. X{e^a `m g_Ò`m hm{À`m.À`mbm H$maU oejUmMm A^md, Ow›`m Í$T>tMm ‡^md, JßW‡m_m `, Y_m©Mm MwH$rMmgmßoJVbm J{b{bm AW© AmoU À`mZwgma hm{Umam Ï`dhma `m gmË`m Jm{Ô>t_wi{ Am[bmX{e darb g_Ò`mßMm oeH$ma Pmbm AmoU Am[br gm_moOH$ AdZVr Pmbr.

X{emV [wam{Jm_r odMma _mßS>Umar H´$mßVr KS>dyZ AmUUmar am¡ { ÂhUyZ ]ßJmbAmoU _hmamÔ>≠ `mßMm CÎb{I H{$bm OmVm{. `m H$mimV _hmamÔ>≠mMr oÒWVr H$erhm{Vr? 1832 gmbr ]miemÒÃr Omß {H$amßZr "X[©U'Mm ew maß H{$bm AmoUX{emV ‡]m{YZ wJmMm ‡maß Pmbm. `m H$mimVrb _hmamÔ>≠m[waÀ`m gm_moOH$oÒWVrMm odMma H{$bm Va [wT>rb Jm{Ô>r bjmV {VmV. À`m ÂhUO{ AkmZ,

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 30

AßYl’m, AÒ[•Ì`Vm, AßYÍ$T>r `mßMm g_mO_Zmda ‡^md hm{Vm. OmVr[mVrMrCVaßS> hm{Vr. Y_©JßW, Y_©[aß[am `mVyZ gmßoJVb{b{ odMma odH•$V Pmb{ hm{V{ AmoUVg{M Ï`dhma hm{V hm{V{. `m [mÌd© y_rda AmYwoZH$ odMmamßMm AmYma K{D$ZÀ`mZwgma Zdg_mO C^maUrMm ‡`ÀZ gwÍ$ Pmbm. \|$M am¡`H´$mßVrVyZ CX`mbmAmb{br g_Vm, ÒdmVßÕ`, ]ßYwVm `m AmYwoZH$ _yÎ`mßMm AmJ´h R>aVmZmM Hw$‡WmßdaAmoU AßYÍ$T>tda ‡hma H$aV ‡]m{YZ wJ gwÍ$ Pmb{. _hmamÔ>≠mMm odMma H$aVm `m‡]m{YZ wJmVrb g_mOZ{À`mßMr Xm{Z JQ>mV od^mJUr H$aVm {D$ eH$V{. [ohbmJQ> hm ‡]m{YZH$mamßMm, Va Xwgam JQ> hm H•$oVerb g_mOgwYmaH$mßMm Agy eH$Vm{.Aer od^mJUr H$aVmZm H$m{UÀ`mhr _hm[wÈfmß¿`m odMmambm, H$m`m©bm Hwß$[UKmb `mMr B¿N>m Zmhr, [U odf`mM{ AmH$bZ hm{ `mgmR>r Aem Xm{Z JQ>mVod^mJUr AmdÌ`H$ Amh{.

wam{[r` H´$mßVr¿`m ‡{aUm K{D$Z ^maVmV d _hmamÔ>≠mVrb ‡]m{YH$mßZr H$m_ gwÍ$H{$b{. _amR>r gßÒH•$VrM{ ÒdÀd amhyZ oV¿`m [moÌM_mÀ` gßÒH•$Vrer Om{S> `mH$a `mM{ H$m_ `m ‡]m{YZH$mamßZr H{$b{. À`m_‹ { AJ´H´$_ bmJVm{ Vm{ ]miemÛrOmß {H$amßMm. À`mßM{ BßpΩbe oejU _ßwß]B©V Pmb{. JoUV hm À`mß¿`m AmdS>rMm odf`.BßpΩbe ^mf{dahr À`mßM{ ‡ wÀd hm{V{. gaH$mar Zm{H$arV AgVmZm À`mßZr 1832gmbr "X[©U' h{ _amR>r ^mf{Vrb [ohb{ gmflVmohH$ gwÍ$ H{$b{. À`mVyZ ÛroejU,odYdm oddmh, ew’rH$aU `m]m]V Am[b{ gS{>Vm{S> odMma _mßS>b{. ]miemÛrOmß {H$a `mß¿`m H$mimV ^maVmV oºÌMZ Y_m©Mm ]amM ‡gma hm{D$ bmJbm hm{Vm.ohßXy Y_m©VyZ [aY_m©V J{b{Î`m Ï`∑VtZm ew’ H$Í$Z [aV ohßXy Y_m©V AmUmd{, Ag{À`mßM{ odMma hm{V{. ohßXy Y_m©Vrb dmB©Q> ‡Wm ]ßX ÏhmÏ`mV Ag{ À`mßZm dmQ>V hm{V{.ÛroejU d odYdm oddmh `m]m]V V{ AZwHy$b odMma _mßS>V AgV. Am[Î`mAÎ[ Am wÓ`mV À`mßZr d{Jd{J˘`m odf`mßV d°MmoaH$ b{IZ H{$b{. Zd{ odMma_mßS>b{.

bm{H$ohVdmXr Jm{[mi har X{e_wI `mßMm O›_ 1823 gmbr Pmbm. À`mßZrbm{H$ohVdmXr `m ZmdmZ{ ‡^mH$a `m gmflVmohH$mVyZ Am[br 108 [Ã{ d`m¿`m25Ï`m dfu obohbr. À`mßMr hr [Ã{ gßÒH•$V od⁄m, ‡mMrZ JßWgß[Xm, BßJ´Or od⁄m,ohßXyßM{ Ymo_©H$ OrdZ, Am_M{ dU©, Ûr OrdZ, OmoV {X, ohßXyßM{ AmoW©H$ OrdZ,amOH$maU BÀ`mXr odf`mßda obohbr Amh{V. Am[Î`m 100Ï`m [ÃmV V{obohVmV, "_mPr gd© OZmg EdT>rM odZßVr Amh{ H$r, VwÂhr gd© OU odMmaH$a `mg bmJm. dmMmd`mg bmJm. ZdrZ JßW d dV©_mZ[Ã{ dmMm d Vw_M{ e{Omar

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 31

H$m` hm{V Amh{V `mMm odMma H$am. BßJ´Omß_‹ { oH$Vr MmßJb{ JwU Amh{V d V{VwÂhmg ‡mflV Ïhmd{ ÂhUyZ B©ÌdamZ{ À`mßMr Vw_Mr gßJV KmVbr Amh{ h{ bjmVAmUm. gmamgma [mhm. AmßY˘`m [aß[amßMr _mi bmJbr ÂhUyZ VrM Mmbdy ZH$m.Y_©erb B©Ìda VÀ[a Ïhm. gÀ` ]m{bm, XwÔ> dmgZm gm{S>m, Y_©gwYmaUm H$am,ÂhUO{ Y_© Q>mHy$ ZH$m; [aßVw À`mMm AW© ø`m`Mm Vgm H$mi [mhyZ ø`m dB©Ìdamodf`r, OJmgß]ßYr kmZ gd© bm{H$mßZm d•q’JV H$am, Amig gm{S>m,Vw_¿`m_‹ { dmÒVodH$ ]wo’_mZ Ag{b À`mbm [wT>mar H$am. À`mM{ AZw_VmZ{ Mmbm,gd© bm{H$mßMr OyQ> Agy ⁄m. Am[gmV \y$Q> Zgmdr h{ ‹`mZmV dmJdm. od⁄m AoYH$hm{D$Z Vw_M{ [mD$b [wT{> [Sy> ⁄m. gd© X{emMr H$miOr ‡À {H$mZ{ H$amdr.'bm{H$ohVdmXtZr ohßXy g_mOmVrb MVwd©Um™M{ odd{MZ H{$b{. À`mßMr ^mfm ]m{MarAmoU oeÏ`mßMr bmIm{br dmhUmar hm{Vr. À`mß¿`m ^mf{_wi{ À`mßZm AZw m`ro_i `mE{dOr eÃyM Iy[ o_imb{. À`mßM{ bmI_m{bmM{ odMma g_mOmV ÈOb{ZmhrV. h{ Oar Ia{ Agb{ Var À`mß¿`m obImUmZ{ gm_moOH$ H´$mßVrMr [mÌd© y_r]iH$Q> H$a `mg _XV H{$br.

gmVmam oOίmVrb ]mdYZ `m I{SÁmV odÓUwemÛr [ßoS>V `mßMm 1827gmbr O›_ Pmbm. BßpΩbe oejU K{ `mgmR>r 1845 gmbr V{ [w `mV Amb{.À`mßZr gaH$mar Zm{H$ar H{$br. VÀH$mbrZ g_mOaMZm d [aß[amJV Í$T>r `mßMmÀ`mß¿`m _Zmda Im{b [oaUm_ hm{Vm. À`mßZr odYdm oddmh d oÛ`mßdarb AÀ`mMma`m]m]V H$m_ H$a `mg gwÈdmV H{$br. 1864 gmbm[mgyZ "BßXw‡H$me' `md•Œm[ÃmM{ C[gß[mXH$ ÂhUyZ V{ H$m_ [mhy bmJb{. À`mßZr ]mboddmh, [wZod©dmh,H{$ed[Z, OaR>-Hw$_mar oddmh BÀ`mXr gm_moOH$ gwYmaU{¿`m odf`mV Am[b{odMma Ï`∑V H{$b{. obImUmoedm` H$rV©Zm¿`m _m‹`_mVyZ V{ Am[b{ odMmag_mOmg_m{a _mßS>V. 1865 gmbr "[wZod©dmhm{Œm{OH$ _ßS>i' ÒWm[Z H{$b{, [UgZmVZr _ßS>itZr hm ‡`m{J hmUyZ [mS>bm. 1874 gmbr odÓUwemÛrßMr [ÀZrdmabr, V{Ïhm À`mßZr Hw$gm]mB© Zm_H$ odY{d{er Zm|XUr [’VrZ{ oddmh H{$bm. Aem‡H$ma¿`m gm_moOH$ gwYmaU{]m]V À`mßZm ÒdH$r`mßH$Sy>Z ]amM N>i ghZ H$amdmbmJbm. odÓUwemÛr [ßoS>V ‹ { dmXr hm{V{ AmoU Am[bm odMma H•$VrV AmU `mgZ S>J_JUma{hr hm{V{.

odÓUww]wdm ]´ Mmar `mßMm O›_ am`JS> oOίmV oeadbr JmdmV 1825 gmbrPmbm. ]mb[Um[mgyZ d{Jd{J˘`m oR>H$mUr À`mßZr H$m_ H{$b{. Ymo_©H$ Jm{Ô>tH$S{>À`mßMm Am{T>m hm{Vm. gßÒH•$V ^mf{Mm \$magm A‰`mg Zgbm Var ‡mH•$V ^mf{Vrb

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 32

Ymo_©H$ JßWmßM{ dmMZ ^a[ya Pmb{. d`m¿`m V{odgmÏ`m dfu À`mßZm Ï`dhmoaH$OrdZmMm drQ> Ambm d À`mßZr gd©gßJ[oaÀ`mJ H$Í$Z gß›`mg K{Vbm. d°oXH$Y_m©¿`m ‡gmamgmR>r Jmdm{Jmdr o\$aV AgVmZm 1865_‹ { odÓUw]wdm _wß]B©VAmb{. V{W{ oºÌMZ Y_m©Z{ ohßXy Y_m©da Mmbdb{Î`m AmH´$_UmßMr À`mßZm OmUrdPmbr. amOH$r` Jwbm_oJar[{jmhr _mZogH$ Jwbm_oJar ohßXy Y_m©¿`m —Ô>rZ{ OmÒVYm{H$mXm`H$ hm{Vr. À`m_wi{ odÓUw]wdmßZr oºÌMZ Y_m©¿`m `m AmH´$_UmMm ‡oVH$maH$a `mMm oZÌM` H{$bm. d°oXH$ Y_m©¿`m ajUmgmR>r À`mßZr hmVr K{Vb{Î`mH$m`m©Mm gß[yU©© _hmamÔ>≠mV ]m{b]mbm hm{Vm. d°oXH$ Y_m©da H{$di Ï`mª`mZ{ X{D$Z V{Wmß]b{ ZmhrV, Va Am[Î`m Y_m©M{ l{>Àd og’ H$a `mgmR>r À`mßZr oºÌMZo_eZË`mß]am{]a _wß]B©¿`m g_w–oH$Zmar Omhra dmX KmVbm. OmZ{dmar V{ OyZ1857 `m H$mimV hm dmX Pmbm. Xa AmR>dSÁm¿`m JwÈdmar hm dmXoddmX hm{B©.]m±]{ JmoS©>`Z_‹ { À`mMm d•Œmm›V ‡H$moeV hm{B©. odÓUw]wdmßZr Am[br Y_©l’mAT>i amIyZ XwgË`m Y_m©Vrb MmßJÎ`m Jm{Ô>r ÒdrH$ma `mg haH$V ZgÎ`mM{gmßoJVb{ d ÒdY_m©Vrb Amj{[mßM{ IßS>U H$aV AgVmZm ‡MobV g_mOaMZ{VrbXm{fmßH$S{> À`mßZr bm{H$mßM{ bj d{Yb{. gm_moOH$ odf_Vm h{ [aH$r`mß¿`m H$m{UÀ`mhrAmH´$_Umbm Am[U gßKoQ>V[U{ Vm|S> Z X{D$ eH$Î`mM{ H$maU Amh{ h{ bjmV Amb{ÂhUyZ À`mßZr gm_moOH$ gwYmaUmßMm [waÒH$ma H{$bm. O›_og’ CÉZrM[Um¿`mH$S>H$ oZ`_mßMm ]S{>Omd _mOdyZ g_mOmV dmT>b{br odf_Vm odÓUw]wdmßZm _m›`ZÏhVr. ‡MobV OmoV {X d{XH$mbrZ dU©Ï`dÒWm gm{Sy>Z Amh{V, Ag{ À`mßM{ _Vhm{V{. [wZod©dmh, ‡m°T> oddmh, KQ>Ò\$m{Q>, ew’rH$aU, _ßoXa‡d{e BÀ`mXr gm_moOH$‡ÌZmß]m]VM{ À`mßM{ odMma [yU©[U{ [wam{Jm_r hm{V{.

›`m`_yVu> Jm{odßX _hmX{d amZS{> `mßMm O›_ 18 OmZ{dmar 1842 am{Or oZ\$mS>{W{ Pmbm. À`mßM{ ‡mWo_H$ _amR>r d BßpΩbe oejU H$m{Îhm[wamV Pmb{, Va CÉ

oejU _wß]B©V Pmb{. oejU Mmby AgVmZm À`mßZr ohßXwÒWmZ¿`m AmoU ode{fV:_amRÁmß¿`m BoVhmgmMm A‰`mg H{$bm. amZS{> doH$brMr [arjm CŒmrU© Pmb{, [UÀ`mßZr doH$br H{$br Zmhr. À`mßZr _w›g\$ g]O¡O Aem OmJ{da Zm{H$ar H{$br.Am[Î`m oejUmMm, ]w’rMm C[`m{J g_mOmgmR>r H$a `mM{ d´V À`mßZr K{Vb{.g_mOgwYmaU{¿`m odMmamßZm AmYma X{D$Z oZoÌMV Ag{ VŒdkmZ À`mßZr _mßS>b{.amOH$r` gwYmaUm, AmoW©H$ gwYmaUm, Y_©gwYmaUm AmoU g_mOgwYmaUm hr o^›ZAßJ{ g_mOOrdZm¿`m Ï`dhmamer d [aÒ[amßer AJXr oZJoS>V Amh{V. ÂhUyZ À`m—Ô>rH$m{ZmVyZ Am[U g_mOOrdZmMm gmVÀ`mZ{ odMma H{$bm [mohO{. À`mM]am{]a

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 33

[aß[a{¿`m AßYl’{VyZ AmoU Y_©JßWm¿`m ]ßYZmVyZ _mZdr ]w’rMr AmoU g_mOmMr_w∑VVm Pmbr [mohO{. AßYl’{E{dOr ]wo’oZ>m g_mOmVrb gd© WamßV Am[UÈOdbr [mohO{. ÂhUO{ _yoV©[yOm AmoU H$_©H$mßS{> `m_YyZ g_mO _w∑V hm{D$ZC¿M Y_m©H$S{> Om `mgmR>r Am[Î`m odd{H$]w’rMm C[`m{J H{$bm [mohO{, Ag{ ›`m.amZS{> `mßZr gm_moOH$ d Ymo_©H$ gwYmaUmßgß]ßYr _mJ©Xe©Z H$aVmZm g_mOmbmgmßoJVb{.

gßV MidirMm AmoU À`mß¿`m H$m`m©gß]ßYr ›`m. amZS{> `mßMm XmßS>Jm A‰`mghm{Vm. gßV MidirM{ _mo_©H$ odÌb{fU H$aVmZm ›`m. amZS{> ÂhUVmV, ""V{amÏ`meVH$mV hm{D$Z J{b{Î`m kmZ{Ìdamß[mgyZ J{Î`m eVH$m¿`m e{dQ>m[ ™V MmbyAgb{br Ymo_©H$ Midi hr Am‹`moÀ_H$ JwUmßZr _ßX JVrZ{ dmT>V hm{Vr. X{em¿`m]m{b ^mf{V `m MidirZ{ ]a{M _m{bmM{ JßW bm{H$mßZm oXb{. EH$_{H$mßZm Vw¿N>b{IUmar OmoV {XmßMr Vrd´Vm [wÓH$ier H$_r Pmbr. ey– g_mOmbm OdiOdi]´m˜Umß¿`m ]am{]arZ{ Am‹`moÀ_H$ [w `mB© d gm_moOH$ _hVr ‡mflV H$Í$Z oXbr.J•hÒWml_mVrb ZmÀ`mßM{ [modÕ` dmT>dyZ ]m`H$mßMm XOm© CßMmdbm. amÔ>≠mbm OmÒV_mUwgH$rZ{ dmJ `mg oeH$odb{. ›`m`_yVu amZS{> `mßZr Am[Î`m ¤°VdmXr _VmMm[waÒH$mamW© "‡mW©Zm g_mO' H$m ©‡d•Œm H{$bm. À`mßMm ‡mW©Zm g_mO hm amOmam__m{hZ am∞ `mß¿`m ]´m˜m{ g_mOm[{jm o^›Z Amh{, Ag{ V{ ÂhUV AgV. V{ÒdV: AmoÒVH$dmXr hm{V{ d _mZdr OrdZmV l’{bm AoVe` _hŒdmM{ ÒWmZAgyZ g_mOYmaU{Mm d gm_moOH$ gwYmaUmßMm Vm{ [m`m Amh{, Ag{ V{ _mZVAgV. [U [aß[am À`mJ Z H$aVm gm_moOH$ gwYmaUm PmÎ`m [mohO{V AgmÀ`mßMm AmJ´hr —Ô>rH$m{Z hm{Vm.

[a_{ÌdamZ{ h{ ]´ mßS> oZ_m©U H{$b{ AgyZ Vm{ gd©Ï`m[r, gd©eo∑V_mZ, [odà doZamH$ma Amh{. H{$di À`mß¿`mM C[mgZ{Z{ gwI-emßVr ‡mflV hm{V{. _yoV©[yOm H$Í$Z {, H$m{UV{hr Y_©JßW B©Ìda‡UrV ZmhrV, gd© _mUg{ EH$mM [a_{ÌdamMr b{H$a{AgÎ`mZ{ H$m{UVmhr {X^md Z amIVm gdm™er ]ßYw mdmZ{ dmJmd{, gdm™JrUgm_moOH$ gwYmaU{Mm [m`m hm gÀH$_© AmoU ghMmamda Adbß]yZ Agmdm Aem‡H$maM{ ‡mW©Zm g_mOmM{ VŒdkmZ hm{V{. JwOamV, AmßY´ d Vmo_iZmSy>_‹ { ‡mW©Zmg_mOm¿`m emIm oZKmÎ`m hm{À`m.

bm{H$ohVdmXr V{ ›`m. amZS{>ß[ ™VM{ h{ _hŒdmM{ ‡]m{YZH$ma. `mßZr H$mhr Aßerg_mOgwYmaUm H$a `mMm ‡`ÀZ H{$bm. [U H$mimMr ]ßYZ{, o_iUmam ‡oVgmXAmoU g_mOdmÒVd `mßMm odMma H$aVm À`mßZr OmÒVrV OmÒV d°MmoaH$ H$m_ H{$b{,

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 34

odMma _mßS>b{ Ag{M ÂhUmd{ bmJ{b. [U `m ‡]m{YZH$mamßZr H{$b{Î`m _emJVrda[wT>rb H$mimV g_mOgwYmaH$mßZr H•$oVÍ$[ AmoU d°MmoaH$ j{ÃmV H$m_ H$aVm Amb{._hmamÔ>≠mMm odMma H$aVm [ohbm –Ô>m g_mOgwYmaH$ ÂhUyZ _hmÀ_m Om{oVamd \w$b{`mßMm CÎb{I H$amdm bmJVm{. _hmÀ_m \w$b{ `mßMm O›_ 21 Eo‡b 1827 gmbrPmbm. 1847 gmbr À`mßM{ BßpΩbe emi{Vrb oejU [yU© Pmb{. À`m H$mimVÀ`mß¿`mda BßJ´Omß¿`m AmYwoZH$ oejUmMm, oºÌMZ Y_m}[X{eH$mß¿`m g_mOH$m`m©Mm_m{R>m [oaUm_ Pmbm. g_mOmVrb OmVr`Vm, AÒ[•Ì`Vm, odf_Vm, AmoW©H$XwadÒWm [mohÎ`mZßVa g_mO[oadV©ZmgmR>r gm_moOH$ H´$mßVr H$a `mM{ oZoÌMVH{$b{. ^maVr` g_mOmda hm{UmË`m A›`m`m¿`m oZamH$aUmgmR>r À`mßZm oejU‡gmamMr AmdÌ`H$Vm dmQy> bmJbr. g_mOmV OmJ•Vr oZ_m©U H$a `mgmR>r À`mßZr"Jwbm_oJar', "AÒ[•Ì`mßMr H°$o\$`V', "]´m˜UmßM{ H$g]', "e{VH$Ë`mßMm AmgyS>',"gmd©OoZH$ gÀ`Y_©' BÀ`mXr [wÒVH{$ obohbr. AÒ[•Ì`Vm, oÛ`mß¿`m g_Ò`m,Jar] e{VH$Ë`mßMr XwadÒWm `m ‡ÌZmßZm dmMm \$m{S>br. À`mßZr gÀ`em{YH$g_mOmMr ÒWm[Zm H{$br. _hmÀ_m \w$b|Zr ÒWm[Z H{$b{bm gÀ`em{YH$ g_mO hm_mZdVm, ]wo’‡m_m ` d Ï`o∑VÒdmVßÕ` `m ‡_wI VŒdmßda AmYmoaV hm{Vm.gÀ`em{YH$ g_mOmM{ VŒdkmZ [wT>rb‡_mU{ - 1) B©Ìda hm EH$M AgyZ Vm{ oZJw©Ud oZamH$ma Amh{. 2) gd© _ZwÓ`‡mUr EH$mM [a_{ÌdamMr o‡` b{H$a{ Amh{V3) [a_{ÌdamMr ^∑Vr oHß$dm ‡mW©Zm H$a `mMm ‡À {H$ _mZdmMm AoYH$ma Amh{.4) [a_{ÌdamMr ^∑Vr H$a `mgmR>r H$m{UÀ`mhr _‹`ÒWmMr JaO Zmhr.[wam{ohVm¿`m oHß$dm Y_©JwÍ$¿`m _‹`ÒWroedm` [a_{ÌdamMr ^∑Vr H$aVm {V.5) H$m{UVmhr Y_©JßW B©ÌdaoZo_©V Zmhr. À`mßMr oZo_©Vr _mZdmZ{M H{$br Amh{.6) _ZwÓ`mbm l{>Àd OmVrZ{ o_iV ZgyZ JwUmß_wi{ ‡mflV hm{V{.

_hmÀ_m \w$b{ h{ H$V} gwYmaH$ hm{V{. À`mßZr Am[bm odMma H•$VrVyZ gmH$ma H{$bm._wbtMr emim, odYdm oddmh, H{$ed[Zodam{Yr Zmo^H$ ]mßYdmßMm gß[ Aem ododY_m‹`_mßVyZ g_mOgwYmaUm KS>dyZ AmUbr. H•$Vr AmoU odMma hmVmV hmV KmbyZMmbb{. VÀH$mbrZ g_mOÏ`dÒW{Mm odMma H$aVm _hmÀ_m \w$b|M{ h{ H$m ©$Iy[YmS>gr AmoU Xya—Ô>rM{ hm{V{, h{ bjmV {V{.

amOfu emhy `mßMm O›_ 26 OyZ 1874 am{Or Pmbm. _yiM{ H$mJbgßÒWmZmVrb ImZodbH$a Kam `mVrb emhy H$m{Îhm[ya gßÒWmZmV XŒmH$ ÂhUyZAmb{. À`mßM{ gd© oejU amOdmSÁmV Pmb{. Xya—Ô>rMm AmoU AmYwoZH$ amOm ÂhUyZamOfu emhyßMm CÎb{I H$amdm bmJVm{. amOfvZr Am[Î`m gßÒWmZmV Iy[ _m{RÁm

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 35

‡_mUmV gm_moOH$ gwYmaUm KS>dyZ AmUÎ`m. oejU, e{Vr, am{OJma `m j{ÃmV_yb yV AmoU ÒWm`r ÒdÍ$[mM{ H$m_ H{$b{. À`mM‡_mU{ VÀH$mbrZ g_mOYmaU{bmN{>X X{V À`mßZr AmYwoZH$ odMma H•$VrVyZ gmH$ma H{$b{. C[{ojV ]hwOZ g_mOmVoejUmMm ‡gma Ïhmdm `mgmR>r OmVroZhm` dgoVJ•h{ $gwÍ$ H{$br. gm_moOH$g_V{¿`m ‡ÒWm[Z{gmR>r À`mßZr Am[Î`m gßÒWmZmV 50 Q>∑H{$ AmajUmßMr Km{fUmH{$br AmoU À`mßMr Aßß_b]OmdUrhr H{$br. H$bm, H´$rS>m AmoU oejU `m j{ÃmßVH$m_ H$aUmË`m Ï`∑Vr¿`m [mR>r_mJ{ V{ R>m_[U{ C { amohb{. g_mOmV AgUmarAÒ[•Ì`Vm, OmoV {X, AkmZ `m]m]V amOfu emhyßZr H•$oVÍ$[ C[m` em{Yb{.À`mßZr ]mßYb{b{ amYmZJar YaU h{ À`mß¿`m Xya—Ô>rM{ ‡VrH$ Amh{. g_mOOrdZmV dÏ`o∑VJV OrdZmV hr g_Vm, ]ßYwVm `mßMm AZw d `mdm Agm À`mßMm ‡`ÀZ hm{Vm.AZ{H$ H$À`m© gwYmaH$mßZr À`mßMr [mR>amIU H{$br. 1917ZßVa¿`m H$mimV [m{brg,VbmR>r, H$maHy$Z `mß¿`m OmJmhr AÒ[•Ì` dJm©VyZ ^a `mMm amOfu emhyßMm H$Q>mjAg{. emim, _hmod⁄mb {, gaH$mar H$m`m©b {, ›`m`mb {, Y_©emim, [mUdR{>,odohar BÀ`mXr oR>H$mUr AÒ[•Ì`mßZm g_mZ dmJUyH$ oXbr OmB©b Aer XjVmK{Vbr OmV Ag{. AÒ[•Ì`mßgm{]V CKS>CKS> gh^m{OZmM{ H$m ©H´$_ hm{D$ bmJb{.Aem AZ{H$ gwYmaUmßVyZ H$m{Îhm[ya gßÒWmZmVrb XobVmßZmM ZÏh{, Va gmË`m_amR>r ^mofH$mß¿`m _wbmImVrb Jar], [XXobV OZV{bm emhy N>Ã[Vt]‘bAmXamMr d Am[wbH$rMr ^mdZm _ZmV amhyZ À`mß¿`m]‘b bm{H$mßV [w `^md oZ_m©UPmbm.

_hfu od«>b am_Or oeßX{ `mßMm O›_ 23 Eo‡b 1873 am{Or EH$m _amR>mHw$Qwß>]mV O_oIßS>r gßÒWmZmV Pmbm. gZ 1891 gmbr V{ _∞oQ>≠H$Mr [arjm CŒmrU©Pmb{ AmoU 1893 gmbr [w `m¿`m \$J©gZ H$m∞b{O_‹ { ]r.E.¿`m A‰`mgmgmR>rXmIb Pmb{. [wT{> 1898 gmbr V{ ‡mW©Zm g_mOmV OmD$ bmJb{. ‡mW©Zmg_mOmM{ H$m_ _Z bmdyZ H$arV AgVm ]´m˜ Y_m©Mm A‰`mg AmoU AÒ[•Ì`VmoZdmaUmM{ H$m © ‹`mgm[m{Q>r oeßX|Zr ÒdrH$mab{. À`mgmR>r gJi{ OrdZ AIßS>Ymd[irV Kmbdb{. AÒ[•Ì`Vm oZdmaUmM{ H$m © hm Ogm À`mß¿`m ‹`mgmMm odf`hm{Vm, À`mM‡_mU{ AÒ[•Ì`Vmodf`H$ gßem{YZ H$aU{ hm À`mß¿`m CÀH$Q>oOÏhm˘`mMm odf` hm{Vm. g_mOemÛm¿`m odf`mV A‰`mgmMr d Ï`mgßJmMr Om{S>o_imÎ`m_wi{ À`mßZr _m°obH$ ÒdÍ$[mM{ gßem{YZ H{$b{. Y_©‡gmam¿`m H$m_m¿`moZo_ŒmmZ{ V{ ^maV^a o\$ab{.

AÒ[•Ì` dJm©Mr oÒWVr d Vr gwYma `mMm C[m` `mgß]ßYr À`mßZr Am∞JÒQ>

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 36

1906_‹ { bhmZg{ BßpΩbe [wÒVH$ ‡og’ H{$b{. À`mV À`mßZr EH$ ÒdVßà o_eZÒWm[md{ Aer Om{amMr Omhra odZßVr H{$br. V{ ÂhUVmV, ""`m bm{H$mß¿`mC’mamgmR>r EImXr oejUgßÒWm - _J oH$Vrhr _m{R>r Agm{ Va Vr ÒWm[Z H$Í$ZMmbm`M{ Zmhr, Va À`mV VZ, _Z, YZ `m odMmamZ{ [wT>mH$ma K{D$Z À`mo_eZ_‹ { H$m © H$aUmar H$m ©H$V} _ßS>ir V`ma Pmbr [mohO{V. Aem o_eZZ{oºÒVr o_eZË`m߇_mU{ `m bm{H$mß¿`m OrdZm_‹ { H´$mßVr d odH$mg KS>dyZ AmUbm[mohO{.', _hfu od«>b am_Or oeßX|>Zr ÒdV:M Aer gßÒWm ÒWm[Z H{$br. oVM{Zmd "oS>‡{ÒS> ∑bmg{g o_eZ gm{gm`Q>r Am∞\$ BßoS>`m.' hr gßÒWm ÂhUO{ AÒ[•Ì`dJm©Vrb gdm™JrU gwYmaUm H$a `mgmR>r d ohßXy g_mOmVrb AÒ[•Ì`V{Mr AoZÔ>Í$T>r ZÔ> H$aUmar AoIb ^maVr` [mVirda H$m_ H$Í$ [mhUmar [ohbr gßÒWmhm{Vr. _hfu oeßX{ oQ>iH$mßM{ AZw m`r hm{V{, Vg{ JmßYtM{ AZw m`r hm{V{. H$m±J{g¿`mAoYd{eZmV AÒ[•Ì`Vm oZdmaUmMm R>amd ÂhUyZ Ïhmdm, ÂhUyZ _hfu oeßX|Zr Iy[‡`ÀZ H{$b{. e{dQ>r 1917 gmbr A∞Zr ]{PßQ> `mß¿`m A‹`jV{Imbr H$bH$Œ`mVPmb{Î`m AoYd{eZmV hm R>amd [moaV Pmbm. Vm{ [wT>rb‡_mU{ - "AmO o[TÁmZ≤o[TÁm AÒ[•Ì` dJm©da AÀ ßV OmMH$ d Owb_r Aer ]ßYZ{ Í$T>rZ{ bmXbr J{brAmh{V. Vr Vm]S>Vm{] Xya H$a `mMr AÀ ßV AmdÌ`H$Vm CÀ[›Z Pmbr Amh{. Vargd© bm{H$mßZr ›`m`m¿`m d gX≤ mdZ{¿`m —Ô>rZ{ Vr ]ßYZ{ Xya H$a `mMm ‡`ÀZH$amdm, Aer H$m±J{g _hmg^m gd© ^maVr`mßZm AmJ´hmZ{ odZßVr H$arV Amh{.'_hfu> oeßX|Zr ÃmdUH$m{a gßÒWmZmV OmD$Z V{W{ _ßoXa‡d{emMm gÀ`mJ´h H{$bmhm{Vm.

ÒdmVßÕ`dra odZm`H$ Xm_m{Xa gmdaH$a `mßMm O›_ 28 _{ 1883 am{Or ^Jya{W{ Pmbm. ÒdmVßÕ`dra gmdaH$a h{ ]hwAm`m_r Ï`o∑V_Œd hm{V{. H´$mßoVH$maH$,

g_mOgwYmaH$, b{IH$, [ÃH$ma, d∑V{ Ag{ À`mß¿`m OrdZmM{ ododY [°by Amh{V.ÒdmVßÕ`dramßZm aÀZmoJar {W{ ÒWmZ]’ H{$Î`mda À`mßZr gm_moOH$ OrdZmV H´$mßVrKS>dyZ AmUbr. AÒ[•Ì`Vm AmoU OmoV {X `mßMm H•$VrZ{ Zm`ZmQ> H{$bm.AÒ[•Ì`V{bm d OmoV {Xmbm H$m{UÀ`mhr ‡H$maMm Ymo_©H$, d°kmoZH$ AmYma Zmhr,h{ À`mßZr Am[Î`m b{IUr, dmUrVyZ ‡Ia[U{ _mßS>b{. AÒ[•Ì` ]mßYdmßda bmXÎ`mJ{b{Î`m "gflV]ßXr' _m{S> `mg À`mßZr [wT>mH$ma K{Vbm. ohßXy g_mOm¿`mAY:[VZmbm OmoVÏ`dÒWm d MVwdU©Ï`dÒWm O]m]Xma Amh{, h{ gmdaH$amßZrbjmV K{Vb{ d À`m odam{YmV H$m_ H{$b{. ohßXy gßKQ>Z H$a `mgmR>r gmdaH$amßZrY_©oMoH$Àg{Mr Vbdma C[gbr. Am[Î`m b{IZmZ{ H$m{Ur gZmVZr XwImd{b `mMr

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 37

oMßVm Z H$aVm AßYl’{da, OmoV {Xmda H$S>mSy>Z Q>rH$m H{$br. OmÀ wN{>XH$ oZ]ßYobohb{. gmdaH$amßZr g_mOgwYmaU{gmR>r oOV∑`m Ï`m[H$ ‡_mUmV b{IZ,‡]m{YZ H{$b{, oVV∑`mM Ï`m[H$ ‡_mUmV H•$Vrhr H{$br.

[oVV[mdZ _ßoXa hm À`mß¿`m H•$Vr H$m ©H´$_mVrb AÀ w¿M o]ßXy ÂhUmdm bmJ{b.^mJm{Or H$ra `mß¿`m _XVrZ{ gmdaH$amßZr [oVV[mdZ _ßoXa C^mÍ$Z Y_© AmoU[aß[amß¿`m ZmdmZ{ Mmby AgUmar AÒ[•Ì`Vm _m{Sy>Z H$mT>br. aÀZmoJar¿`mdmÒVdmV À`mßZr AZ{H$ gm_moOH$ gwYmaUm KS>dyZ AmUÎ`m. OmoV {X_m{S> `mgmR>r gh^m{OZmMm YS>mH$m CS>dyZ oXbm. gw_ma{ 15 AmßVaOmVr` oddmhÀ`mßZr bmdyZ oXb{. À`mßZr OmVr _m{S> `mgmR>r AmoU AÒ[•Ì` ÂhUyZ ohUdÎ`mJ{b{Î`m g_yhmbm g›_mZ o_idyZ X{ `mgmR>r _ohbmßM{ hiXrHwß$Hy$ g_maß hrKS>dyZ AmUb{. gZmV›`mßMm odam{Y Z Ow_mZVm gmdaH$amßZr Am[Î`maÀZmoJarVrb dmÒVÏ`mV OmoV {XodaohV, {X^mdodaohV, g_mOOrdZ odH$ogVH$a `mMm ‡`ÀZ H{$bm. `modf`r À`mM{ od[wb b{IZ AgyZ À`mbm odkmZmMmAmYma Amh{.

S>m∞. ]m]mgmh{] Amß]{S>H$a `mßMm O›_ 14 Eo‡b 1891 am{Or _‹` ‡X{emVrb_hy `m Jmdr Pmbm. À`mßM{ dS>rb o]´oQ>emß¿`m g°›`mV Zm{H$arbm hm{V{. Xm[m{br,gmVmam, _wß]B© {W{ À`mßM{ ‡mWo_H$ d _hmod⁄mb`rZ oejU Pmb{. ]S>m{Xm Za{e_hmamO g`mOramd Jm`H$dmS> `mßZr oXb{Î`m oeÓ`d•Œmr_wi{ Amß]{S>H$a [aX{emVoejUmgmR>r J{b{. ¡`m A‰`mgmbm AßXmO{ AmR> df} bmJVrb, Vm{ A‰`mg Xm{Zdf} AH$am _oh›`mßV [yU© H$Í$Z Amß]{S>H$amßZr EH$ odH´$_M H{$bm. 1918_‹ {amOfu emhyßZr _mUJmd {Wrb g {V S>m∞. ]m]mgmh{] Amß]{S>H$a `mß¿`m Z{V•Àdmdaoe∑H$m_m{V©] H{$b{. 1920 gmbr À`mßZr "_yH$Zm`H$' ZmdmM{ d•Œm[Ã gwÍ$ H{$b{.1926 gmbr "]ohÓH•$V ohVH$maUr' ZmdmMr gßÒWm ÒWm[Z H{$br AmoU IË`mAWm©Z{ gm_moOH$ OrdZmV H$m © H$a `mg gwÈdmV H{$br. _mM© 1927 d oS>g|]a1927 Ag{ Xm{Z d{im _hmS> {W{ MdXma Vi{ d _ZwÒ_•Vr XhZ Ag{ Xm{ZgÀ`mJ´h Pmb{. `m oZo_ŒmmZ{ S>m∞. Amß]{S>H$amßZr Am[Î`m "OZVm' `m d•Œm[ÃmV_ZwÓ`_mÃmß¿`m O›_og’ h∑H$mßMm OmhraZm_m ‡H$moeV H{$bm. Vm{ [wT>rb‡_mU{ -

- gd© _mUg{ O›_V: g_mZ XOm©Mr Amh{V d _a{[ ™V g_mZ XOm©Mr amhVrb.- darb O›_og’ _mZdr h∑H$ H$m`_ amhVrb hmM am¡`Ï`dÒW{Mm d

g_mOÏ`dÒW{Mm AßoV_ h{Vy Agbm [mohO{.- AoIb ‡Om h{M gd© ‡H$ma¿`m AoYH$mamßM{ d gŒm{M{ CJ_ÒWmZ Amh{.

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 38

H$m{UÀ`mhr Ï`∑VrM{, g_wXm`mM{ AJa dmUrM{ odoeÔ> h∑H$ Oa V{ ]hwOZg_mOmZ{ oXb{b{ AgVrb, Va V{ BVa H$em¿`mhr AmYmamda - _J Vm{ AmYmaamOH$maUmMm Agm{ AJa Y_©H$maUmMm Agm{, _m›` hm{ `mg [mà Zmhr.

- H$m{UÀ`mhr Ï`∑Vrbm Am[Î`m O›_og’ h∑H$m‡_mU{ dmJ `mg [yU©ÒdmVßÕ` Amh{. Ï`∑Vrbm _`m©Xm Kmb `mV Ambr Va Vr XwgË`m Ï`∑Vrbm oVMmVemM ‡H$maMm O›_og’ h∑H$ C[^m{J `mg Adga o_imdm BV∑`m[waVrKmbVm {B©b. Vr _`m©Xm Iw‘ bm{H$mßZr H{$b{Î`m H$m`⁄mßZr R>adbr [mohO{.

- O{dTÁm Jm{Ô>r g_mOmg odKmVH$ hm{Vrb V{dTÁmM H$m`⁄mZ{ ]ßXr H{$Î`m[mohO{V. Or Jm{Ô> H$m`⁄mg A_m›` H{$br Zg{b Vr H$a `mg gdm™Zm _w m Agbr[mohO{. Vg{M Vr Jm{Ô> H$m`⁄mZ{ AmdÌ`H$ R>adbr Zg{b Vr Jm{Ô> H$amd`mgH$m{Umghr ^mJ [mS>Vm H$m_m Z {.

- H$m`Xm ÂhUO{ A_wH$ EH$m dJm©Z{ R>adb{br ]ßYZ{ ZÏh{V. Vm{ H$m{UÀ`m‡H$maMm Agmdm h{ R>aod `mMm h∑H$ gd© ‡O{g AJa oV¿`m ‡oVoZYrg [mohO{.hm H$m`Xm gßajUmÀ_H$ Agm{ dm emgZmÀ_H$ Agm{, Vm{ gdm™Zm gmaImM bmJyAgbm [mohO{. g_mOgyMZm g_V{¿`m [m`mda H$am`Mr AgÎ`mZ{ _mZg›_mZAoYH$ma d Ï`dgm` `mß¿`m ]m]VrV OmV AmS> {Vm H$m_m Z {.

S>m∞. ]m]mgmh{] Amß]{S>H$a `mßZm gm_moOH$ OrdZmV g_Vm AmoU ]ßYwVm `mßMrAZw yVr `mdr Agmdm AmJ´h hm{Vm. À`mgmR>rM À`mßZr _hmS> gÀ`mJ´h, _ßoXa ‡d{eAmßXm{bZ{ H{$br. Jm{b_{O [oafX{Vgw’m À`mßZr "g_V{Mm' odf` bmdyZ Yabm.1942[mgyZ À`mßZr gaH$ma_‹ { _ßÃr ÂhUyZ H$m_ H{$b{. _Oya_ßÃr ÂhUyZ À`mßZrIy[ _yb yV ÒdÍ$[mM{ H$m_ H{$b{. P.W.D. od^mJ, g{dm`m{OZ `m{OZm BÀ`mXrßMroZo_©Vr S>m∞. Amß]{S>H$amß¿`m Z{V•ÀdmImbr Pmbr. X{e ÒdVßà PmÎ`mda X{emM{H$m`Xm_ßÃr AmoU am¡`KQ>Z{M{ oZ_m©V{ ÂhUyZ S>m∞. Amß]{S>H$amßZr H$m_ H{$b{. AZ{H$‡`ÀZ H$Í$Zhr Ò[•Ì` g_mO AÒ[•Ì`Vm, OmoV {X gm{S>m`bm, AÒ[•Ì`mßZm OdiH$am`bm V`ma ZÏhVm. À`m_wi{ 1935 gmbr {dbm {W{ Y_m™VamMr Km{fUm H{$brAmoU 15 Am∞∑Q>m{]a 1956 am{Or ZmJ[ya¿`m Xrjm y_rda À`mßZr ]m°’ Y_m©MmÒdrH$ma H{$bm.

S>m∞. ]m]mgmh{] Amß]{S>H$a `mßZr am¡`KQ>Z{¿`m _m‹`_mVyZ OmVr-Y_m©¿`mAmYmamZ{ [mibm OmUmam OmoV {X, AÒ[•Ì`Vm `mßZm H$m`⁄mZ{ [m`]ßX KmVbm."g_mZ _V - g_mZ [V' Aer g_V{Mr [mÌd© y_r V`ma H$aUma{ H$m`X{ H{$b{.g_mOohVmbm hmoZH$maH$ AgUmË`m Jm{Ô>r H$m`⁄mZ{ gß[dyZ Q>mH$Î`m. "_mUyg' `m

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 39

_yÎ`mbm O[Umar, À`m _yÎ`mbm AoYH$ ]iH$Q> H$aUmar H$m ©[’Vr gßodYmZm¿`m_m‹`_mVyZ V`ma Pmbr.

Va Agm hm ‡]m{YZ [dm©Vrb gm_moOH$ gwYmaUm MidirMm YmdVm AmT>mdm.`m b{ImV ¡`mßMm CÎb{I H{$bm V{dT{>M ‡]m{YZH$ma, g_mOgwYmaH$ `m X{emVO›_b{ Ag{ Zmhr. hr H{$di oh_ZJmMr Q>m{H{$ Amh{V. Agߪ` Ï`∑Vt¿`m‡`ÀZmVyZ Am[Î`m g_mOmbm AmH$ma AmoU [wT>Mr oXem X{ `mMm ‡`ÀZ Pmbm.`m gdm™Zr Y_©gßÒW{Vrb, g_mOgßÒW{Vrb ohUH$g H$mTy>Z Q>mH$ `mMm ‡`ÀZH{$bm. Y_m©¿`m ZmdmZ{ MmbUmam OmoV {X, AÒ[•Ì`V{bm Y_m©M{ o_imb{b{ AoY>mZ`mda `m g_mOgwYmaH$mßZr H$S>H$ Q>rH$m H{$br Amh{. _hmÀ_m \w$b|gmaI{ H$V}gwYmaH$ Va Y_©gßÒWm AmoU Ï`dhma `mß¿`mda Am[Î`m b{IZmVyZ H$m{aS{> Am{T>VAgV. Aer [amH$m{Q>rMr Q>rH$m H$aUma{, g_mOmV g_V{Mr ‡ÒWm[Zm Ïhmdr ÂhUyZ‡`ÀZ H$aUma{ ‡]m{YZH$ma, g_mOgwYmaH$ gßVodMma AmoU gßVmßMm _mJ© `mßMmÒdrH$ma H$aVmV. gßVmßZr gmßoJVb{Î`m _mJm©Z{ À`mßMm ‡dmg hm{VmZm oXgVm{.gßVmßZr g_Vm, _mUyg[U `m _w‘ÁmßZm Am‹`moÀ_H$ AßJmZ{ _mßSy>Z g_mO_ZmMr_emJV H$a `mMm ‡`ÀZ H{$bm, Va ‡]m{YZ [dm©Vrb _hm[wÈfmßZr `mM Jm{Ô>rAmYwoZH$ _yÎ` ÂhUyZ ÒdrH$mab{ AmoU À`mß¿`m ‡ÒWm[Z{gmR>r ‡]m{YZ AmoU H•$VrH{$br.

g_mOmMr JaO ÂhUyZ gßV, g_mOgwYmaH$ CX`mg {VmV. `mVrb H$mhrgßVmM{ H$m ©, _hm[wÈfmßM{ H$m © h{ X{eÏ`m[r Va H$mhtM{ À`mß¿`m od^mJm[waV{,g_mOm[waV{ AgÎ`mM{ Am[Î`m bjmV {V{. Ag{ Agb{, Var gdm™¿`m H$m_mMroXem EH$M AgÎ`mM{ oXgyZ {V{. _mZdr OrdZmV g›_mZ, g_Vm AmoUg]brH$aU `mß¿`mgmR>r À`mßZr H$m_ H{$b{. OmoV {X, AÒ[•Ì`Vm `mßM{ Km{a [oaUm_À`mßZr XmIdyZ oXb{. g_V{¿`m oXe{Z{ g_mOmbm K{D$Z OmVmZm H•$oVÍ$[ AmXe©C { H{$b{. "_mZdmM{ H$Î`mU' hmM `m gd© H$m`m©Mm Jm^m amohbm.

kmZ{Ìdamß[mgyZ V{ AJXr AmYwoZH$ H$mimVrb gßVmß[ ™V Or gßV[aß[am_hmamÔ>≠mV CX`mg Ambr, À`m gßV[aß[a{Vrb _ybJm_r H$Î`mU‡X emÌdVodMmamßZm ZÏ`m ]XbÀ`m [oaoÒWVrV H•$oVerbVm ‡mflV H$Í$Z X{U{ oVVH{$M_hŒdmM{ hm{V{. H$mbgm[{jV{M{ AmdaU Agb{b{ gßVmßM{ gmohÀ` AmoU À`mßM{ odMmah{ Y_©, OmV, [ßW, qbJ, ^mfm, H$mi AmoU y‡X{em¿`m _`m©Xm `mß¿`m [brH$S{>Amh{, `mV eßH$mM Zmhr. AoIb _mZdOmVrM{ H$Î`mU gmYU{ h{M gßV MidirM{gma Amh{. g_mOgwYmaH$mßZr, ‡]m{YZH$mamßZm [wT>rb H$mimV hmM YmJmAoYH$

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 40

ge∑V H{$bm. g_mOmVrb Y_© m{i{[Um, AßYl’m, AoZÔ> Í$T>r AmoU [aß[am `mßM{_mOb{b{ ÒVm{_ _m{Sy>Z H$mT> `mM{ ]i gßVodMmamVyZ [wT>rb o[T>rVrb H$À`m©_ßS>itZm o_imb{, h{ ZmH$maVm {Uma Zmhr.>

gßX^© :1. gßVmßMm ^mJdVY_© V{ ^maVr` am¡`KQ>Zm - AmÀ_mam_ dmitOH$a2. ‡{aUmXr[ - adt– Jm{i{3. ^maVr` g_mOH´$mßVrM{ OZH$ _hmÀ_m Om{oVamd \w$b{ - ‡m. Zm.J. [dma,

AodZme dam{H$a❚❘

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 41

‡H$aU 4

g{dm`m{Jr gßV JmS>J{_hmamO

gZ 1955. [ßT>a[wamV H$rV©ZH$mamßM{ odemb gß_{bZ ^ab{ hm{V{. dmaH$arg߇Xm`mVrb AZ{H$ AoYH$mar _ßS>ir O_br hm{Vr. amÔ>≠gßV VwH$S>m{Or _hmamO `m[oafX{M{ oZ_ßÃH$. À`mßZr ]m]mßZm Xm{Z e„X ]m{bm`bm gmßoJVb{ AmoU ]m]m ]m{bybmJb{, ""VwÂhr ‡og’ H$rV©ZH$ma AmoU dmaH$ar g߇Xm`mM{ Wm{a _mZH$ar [ßT>ar¿`mdmarbm oZ{>Z{ {Vm. Vw_¿`m ‡À {H$m¿`m _mJ{ hOmam{ ^∑VmßMm _{imdm AgVm{. Vw_MrAmoU Vw_¿`m hOmam{ ^∑VmßMr Ï`dÒWm [mßSw>aßJmM{ oZ>mdßV ^modH$ H$aV AgVmV.Vw_Mm _w∑H$m_ [S>bm H$r amhwQÁm R>m{H$Î`m OmVmV. gwJ´mg ^m{OZ V`ma H{$b{ OmV{.Xe©ZmgmR>r ^∑VmßMm JamS>m [S>Vm{. hma-Vwa{, o_R>m`m K{Vb{b{ ^∑V amßJm bmdyZVw_¿`m [m`m [S>VmV. Agm AgVm{ Vw_Mm _mZ. Aer AgV{ Vw_Mr ]S>XmÒV. [U_bm EH$ gmßJm, Am[U gmYy H$m Pmbm{? agmVimbm J{b{Î`m XrZXobVmßZm daH$mT> `mgmR>r Am[U gmYy Pmbm{ Zm? OZg{dm H$a `mgmR>r Am[U h{ d´V K{Vb{Amh{ Zm? [U Am[U Vr OZg{dm Iam{IaM H$aVm{ H$m? Vw_¿`m[°H$r Hw$Um EH$mbmhrH$Yr Ag{ dmQ>V{ H$m H$r, `mÃ{H$Íß$[°H$r O{ XobV-[roS>V Amh{V À`mßMr Ï`dÒWm[mhmdr, V{ H$g{ CKSÁmda [S>b{ Amh{V, V{ H$m` ImVmV, À`mß¿`m [m `mMr gm{Amh{ H$m? Aer odMma[yg H$a `mMm odMma Vw_¿`m _ZmV H$Yr {Vm{ H$m? Vw_¿`m`mÃ{¿`m dmQ{>da oH$À {H$ _hmadmS{> bmJVmV. oVW{ Wmß]yZ PmS>bm{Q> H$amdr, KmUgm\$ H$amdr, ZmJSÁm [m{amßZm H$S{>da CMbyZ ø`md{, À`mßZm ImD$ ⁄mdm Ag{ H$YrgwMV{ H$m VwÂhmbm? Vw_Mm odR>m{]m Am_¿`mgmR>r H$mhrM H$aV Zmhr, hr Mm{Im{]mßZrH{$b{br VH´$ma bjmV ø`m. "O›_ J{bm CÔ{> ImVm& bmO Z { Vw_M{ oMŒmm&' Ag{À`mßZr ÂhQ>b{ Amh{. Vw_Mm odR>m{]m XJS> Amh{ XJS>. XJS>mbm H$gbr Amh{ bmO oZea_? [U VwÂhr gmYy_ßS>ir Va _mUg{ AmhmV Zm? VwÂhmbm H$er bmO dmQ>VZmhr? À`m _hmamßZm CÔ{> Im `mMr d{i H$m {D$ X{Vm? Am[b{ VmO{ A›Z À`mßZm

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 42

⁄md{ Ag{ VwÂhmbm dmQ>V Zmhr H$m? `m [roS>VmßZm, `m XobVmßZm ]hwgߪ` ]S>d{od«>bXe©Z K{D$ X{V ZmhrV. À`mßZm _maVmV. À`mßZm _ma Im `mMr [mir {D$ X{D$ZH$m. VwÂhr ÒdV: AmYr À`mßZm od«>bmM{ Xe©Z KS>dm. AmÂhr gma{ XobV BW{ O_bm{Amhm{V. kmZ{ÌdarM{ _hmZ AoYH$mar gm{Zm{[ßV XmßS{>H$a BW{ odamO_mZ Pmb{ Amh{V.À`mßZm _mPr BVH$rM ‡mW©Zm Amh{ H$r À`mßZr Am[b{ dOZ dm[amd{ AmoU_m¬`mgH$Q> gd© XobVmßZm ]´m˜U H$Í$Z ø`md{. H$Í$Z K{Vm H$m? h{ O_{b H$m??''

Ag{ am{IR>m{H$ ]m{bUma{ ]m]m ÂhUO{ Xwga{-oVga{ Hw$Ur ZgyZ g{dm`m{Jr gßVJmS>J{]m]m hm{ . _hmoedamÃr¿`m _whyVm©da 23-2-1876 am{Or JmS>J{]m]mßMm O›_Pmbm. [amQ>m¿`m KamV O›_b{Î`m JmS>J{]m]mßZr Am wÓ`^a [arQ>H$m_ H{$b{.hmVmVrb PmSy>Z{ _°XmZ{, Jmd{, ZJa{ Òd¿N> H{$br AmoU H$rV©ZmVyZ _mUgm¿`m _ZmVgmMb{br AßYl’m, AßYÍ$T>r, AkmZ, AÒ[•Ì`Vm, AhßH$ma `mßMr Oi_Q{> Xya H{$br.g_mO_Z AmoU _mUgmM{ _Z AmaemgmaI{ Òd¿N> H$a `mMm AodaV ‡`ÀZ H{$bm.A_amdVr oOίmVrb e{UJmd h{ JmS>J{]m]mßM{ O›_Jmd. JmS>J{]m]mßM{ Ia{ ZmdS{>]yOr oPßJamOr OmZm{aH$a. oPßJamOr e{UJmdmV [arQ>H$m_ H$aV. Wm{S>r\$mae{VrdmS>r hm{Vr, [U AkmZ AmoU Ï`gZ `mß¿`m odiª`mV V{ OIS>b{b{ hm{V{.

[aß[a{Z{ Amb{br Joa]r, AkmZ AmoU À`mbm XmÍ$¿`m Ï`gZmMr Om{S> o_imbrAmoU oPßJamOr¿`m gßgmamMr dmVmhV Ïhm`bm d{i bmJbm Zmhr. oXdg|oXdggßgmamMm JmS>m Im{b Im{b JV}V ÈVV hm{Vm AmoU À`mM d{ir Ï`gZmMm odiImAoYH$ K≈> hm{V hm{Vm. 1884 gmbr oPßJamOrZ{ ‡mU gm{S>bm, V{Ïhm Am[Î`m[ÀZrer - gIyer À`mZ{ H{$b{bm gßdmX À`m H$mimVrb g_mOdmÒVdmMm AmagmAmh{. oPßJamOr ÂhUmb{ hm{V{, ""gIy, _mPm H$ma^ma AmQ>m{[bm. _am`bm AI{a _r[a∑`mß¿`m XmadßSÁmV {D$Z [S>bm{. _{Î`mda Omim`bmgw’m [°H$m [a∑`mßMmM.H$emZ{ Ambr hr AdÒWm? X{dH$m`m©¿`m XmÍ$Z{. H$gb{ h{ X{d oZ H$gb{ À`mXJS>Ym|SÁmM{ V{ X{dH$m ©? XmÍ$¿`m [m`r KaXma, e{VrdmS>r, _mZ_amV]mbm _wHy$ZAm[Î`m gßgmamM{ H$m{ig{ Pmb{. AmVm _mP{ E{H$. AmVm¿`m AmŒmm Vm{ IßS>m{]m, VrAmgam`r AmoU V{ gJi{ X{ÏhmË`mVb{ XJS>Ym|S{> X{ o^aH$mdyZ wb{Ìdar ZXrV.AmUIr EH$ H$m_ H$a. Am[Î`m bmS>∑`m S{>]yOrbm dmam ZH$m{g bmJy X{D$ À`mX{dX{drMm. oZ_©i R{>d À`mbm `m X{dX{dr oZ X{dH$m`m©¿`m [m[m[mgyZ. Aa{, Aa{!H$gb{ h{ Y_© oZ Hw$iY_©? `m Im{QÁm X{dmßZm H$m|]S>r-]H$Ë`mM{ hH$ZmH$ ]irX{ `m¿`m [m[r \ß$XmV _r [S>bm{ ZgVm{, Va XmÍ$¿`m Ï`gZmV H$embm Jwa\$Q>bm{AgVm{? bm{H$mßZm Xm{f H$embm ⁄m? hm{Vr _m¬`mOdi [°∑`mMr _m`m, Vm{da

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 43

[m{Iab{ XmÍ$gmR>r À`mßZr _bm. g_mO AgmM AgVm{ gIy, [U AmVm S{>]yOrbmgmß mi. Vm{ g°amQ> ZmoÒVH$ ]mS>Jm Pmbm Var [adS>b{, [U À`mbm ]m{H$S> ImD$Z,XmÍ$SÁm X{dmßMm ZmX bmJy X{D$ ZH$m{g.'' oPßJamOr O{ OJb{ V{ e{dQ>¿`m jUr]m{bb{, [U `m_wi{ [oapÒWVr Wm{S>rM ]XbV{? ]m[ _{bm Var b{H$m¿`m _mœ`mdaH$Om©Mm S>m|Ja hm{Vm. KaMr e{VrdmS>r JhmU [S>br hm{Vr. AR>amode{ Xmoa–Á XmamVC { hm{V{. S{>]yOr¿`m O›_mZßVa OdiOdi AmR> df} doS>bmßMr N>ÃN>m`m bm^br.`m AmR> dfm™V Ï`gZm_wi{ KamMr YyiYmU H$er hm{V{, h{ S{>]yOrZ{ AZw db{.>

doS>bmß¿`m oZYZmZßVa S{>]y Am[Î`m AmB©]am{]a _m_m¿`m Jmdmbm Xm[wË`mbmAmbm. _m_m Mß–^mZ hm H$V©]Jma hm{Vm. 60-65 EH$a O_rZ hm{Vr. 10-12 Jwa{-T>m{a{ hm{Vr. S{>]y _m_m¿`m JmdmV Ambm AmoU JwamIr Pmbm. Xaam{O gH$mir Jwa{K{D$Z amZmV Om`M{ AmoU amÃr [aV `m`M{ hm À`mMm oXZH´$_ Pmbm. _Z bmdyZH$m_ H$Í$Z S{>]yOrZ{ _m_mM{ _Z oOßH$b{. À`m H$mimVrb ‡W{‡_mU{ 1892 gmbrS{>]yOrM{ bΩZ Pmb{. À`mVhr _m_mMmM [wT>mH$ma hm{Vm. Hwß$Vm]mB© S{>]yOrMr [ÀZrÂhUyZ ZmßXm`bm Ambr. S{>]yOrMr O]m]Xmar dmT>br. Vm{ AmVm JwamIr ÂhUyZ ZÏh{,Va _m_m¿`m e{VmV H$m_ H$Í$Z _m_mbm _XV H$Í$ bmJbm. _m_mZ{ e{Vmda H$O©K{Vb{ hm{V{. V{ WH$b{ hm{V{. À`mß¿`m dgwbrgmR>r oVS>H{$ gmdH$ma e{VmV oeab{.À`mßZr Am°V Wmß]db{. S{>]yOrZ{ ‡oVH$ma H{$bm, [U ZmBbmO hm{Vm. H$maU _m_mZ{H$O© K{Vb{ hm{V{.

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 44

1899 gmbr S{>]yOrbm _wbJr Pmbr. OmVr¿`m ‡W{‡_mU{ _wbr¿`m ]maÌ`mbm]m{H$S> H$m[m`bm hdm, ^a[ya XmÍ$ dmQ>m`bm hdr. [U S{>]yOrZ{ `m Jm{Ô>r Q>miÎ`mAmoU bmSy>M{ O{dU H{$b{. S{>]yZ{ "OmVrbm ]≈>m bmdbm', "OmVrMr [aß[am _m{S>br'Aer hmH$mQ>r o[Q>br J{br. OmVrodÈ’ OmD$Z S{>]yOrZ{ ZdrZ _mJ© ÒdrH$mabm.1900 gmbr Xwgar H$›`m H$bmdVr ohMm O›_ Pmbm. 1902 gmbr _wXJ_ `m[wÃmMm O›_ Pmbm. 1905 gmbr Jm{odßXmMm O›_ Pmbm. EH$m ]mOybm gßgmamMrd{b dmT>V hm{Vr, Va XwgË`m ]mOybm g_mOm¿`m odXmaH$ pÒWVrZ{ _Z AÒdÒW hm{Vhm{V{. Joa]r, AkmZ, AßYl’m, Ï`gZmYrZVm `m_wi{ g_mO [m{Iabm J{bm hm{VmAmoU Vm{ [w›hm H$g{ gwYma{b? À`mbm `m JV}VyZ H$m{U ]mh{a H$mT{>b? Ag{ AZ{H$‡ÌZ À`m d{ir S{>]yOrbm [S>V hm{V{. g_mOmV ‡MßS> _m{RÁm ‡_mUmV OmoV {X hm{Vm,AÒ[•Ì`Vm hm{Vr. Y_m©¿`m ZmdmImbr hm{Umar bw]mS>UyH$ CKSÁm S>m{ `mßZr [mhmdrbmJV hm{Vr.

AemVM S{>]yOr oda∑VrH$S{> PwHy$ bmJbm hm{Vm. Vm{ AmVm oMßVZmV JTy>Z OmVAg{. _m_m¿`m e{VmV amIUrbm J{bm AgVmZm S{>]y ^OZmV XßJ hm{B©. Zm_Ò_aUmVbrZ hm{D$Z OmB©. ‡[ßMm[mgyZ _w∑V hm{D$Z B©ÌdamMr AmamYZm H$amdr Aer B¿N>mÀ`mß¿`m _ZmV CÀ[›Z hm{B©. AemVM _mJ©erf© _ohZm Ambm AmoU _m_m¿`m e{VmVam]UmË`m S{>]yOrbm EH$ Adob`m [wÈf {D$Z {Q>bm. Xm{KmßMm H$mhr gßdmX Pmbm.À`m {Q>rZßVa S{>]yOrM{ OrdZ ]Xbb{ AmoU 1905 gmbr gd© gßgma _mJ{ Q>mHy$ZS{>]yOr [amJßXm Pmbm.

EHw$bVm EH$ b{H$ [amJßXm PmÎ`mM{ Xw:I gIy]mB™Zm Pmb{. Am[bm [Vr \$amaPmbm ÂhUyZ Hwß$Vm]mB© Ï`mHy$i Pmbr. amZm{_mi em{Y K{Vbm. oXdg J{b{, _ohZ{ J{b{,[U S{>]yOr {Q>bm Zmhr. AmVm Am[bm _mUyg [aV {V Zmhr `mMr `m gmgy-gwZ{bmOUy ImVarM Pmbr hm{Vr. AemVM 1908 gmb COmS>b{, [U Amem oOdßV hm{Vr.S{>]yOr¿`m em{YmV Xm{Kr gmgy-gyZ F$U_m{MZ¿`m adrdmË`m eßH$am¿`m `mÃ{bm[m{hm{MÎ`m. _mK _oh›`mV hr OÃm ^aV{. [yUm© ZXr¿`m H$mR>mdaM{ h{ ÒWmZ. ZXrVyZ_ßoXamH$S{> OmUmam aÒVm oMIbmZ{ _mIb{bm, oZgaS>m Pmb{bm. À`m_wi{ ^modH$mßM{hmb hm{V hm{V{ AmoU XmT>r dmT>b{bm EH$ ^UßJ V{W{ [m`Ë`m ]ZdV hm{Vm. gIy]mB™ZrAm{iIb{ - hmM Am[bm "S{>]y'. AlyßMm ]mßY \w$Q>bm. "Mb KamH$S{>' AmB©Z{ odZdb{,[U AmVm S{>]y [yduMm ZÏhVm. Vm{ [yU©[U{ ]XbyZ J{bm hm{Vm. À`mßMr oXem R>abrhm{Vr. AmVm Am wÓ`^a H$m` H$am`M{ AmoU H$emgmR>r H$am`M{ h{ H$ib{ hm{V{.Am[Î`m AmB©bm S{>]yOr ÂhUmbm, ""_r Vw¬`m]am{]a Ambm{ oZ C⁄m-[adm _{bm{ Va

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 45

Vy H$m` H$aerb? AmOm{]m-AmOr, _m_m J{b{ À`m d{ir H$m` H{$b{g Vy? AmoUH$aUma Var H$m{U H$m`? ÒdV:[waV{ gJi{ [mhVmV. [U oebH$r Am wÓ` JaOdßVbm{H$mß¿`m g{d{V oPOdb{ Va VrM Iar X{dmMr g{dm. X{dimVrb XJS>r X{dmM{ hmV-[m` aJSy>Z H$m` hm{Uma? g^m{dma [gab{br hr _mUgmßMr XwoZ`m h{ Ia{ B©ÌdamM{Í$[. À`m hOmam{ bmIm{ X{dmßMr [S{>b À`m oaVrZ{ H{$b{br g{dmM X{dmKar ÈOy hm{V{.gwdmogH$ \w$b{, [Ãr AmUyZ X{dm¿`m XJS>r _yVuda dmh `m[{jm g^m{dma [gab{Î`mhbÀ`m, ]m{bÀ`m, MmbÀ`m XwoZ {¿`m g{d{gmR>r hmS{> oPOdbr, wH{$b{Î`mß¿`mVm|S>mV ^mH$arMm Kmg KmVbm VaM O›_mM{ gmW©H$ hm{B©b. À`m [Ãr-\w$bmß[{jm_mPm IamQ>m, PmSy>M l{> Amh{. C_Om`M{ Zmhr VwÂhmbm V{ AmO.'' BVH{$ ]m{byZS{>]yOr CR>bm AmoU AmB©[mgyZ Xya oZKyZ J{bm. À`m OÃ{V em{Y K{D$Zhr Vm{ [w›hmgm[S>bm Zmhr.

S{>]yOr V{WyZ oZKmbm Vm{ gßgmamH$S{> [mR> o\$adyZ. AmVm gmar XwoZ`m h{MS{>]yOrM{ AmÀ_r`. À`mß¿`m gwIXw:Imßer g_ag hm{U{ AmoU V{ Xya H$a `mgmR>r`Wme∑Vr ‡`ÀZ H$aU{ h{M S{>]yOrM{ OrodVH$m ©. 1905 V{ 1917 Aer V„]b]mam df} ^UßJmgmaI{ ^Q>H$V S{>]yOrZ{ g_mOOrdZmMm A‰`mg H{$bm. g_mOmM{Xw:I H$m` Amh{? À`mM{ _yi H$emV Amh{? V{ Xw:I Xya H$a `mMm _mJ© H$emVyZ ‡mflVhm{B©b? `m VrZ ‡ÌZmßMm em{Y K{ `mV hr ]mam df} J{br. Ia{ Va AerM KQ>Zm `mAmYrhr KS>br hm{Vr. Xw:ImM{ _yi em{Y `mgmR>r EH$ amO[wà Am[b{ E{Ìd ©, Hw$Qwß>]À`mJyZ amOdmSÁm]mh{a [S>bm AmoU V[gmYZm H$Í$Z À`mZ{ emßVrMm, H$ÈU{Mm _mJ©OJmbm ‡XmZ H{$bm. Vm{ amO[wà ÂhUO{ VWmJV Jm°V_. VWmJVmßZr OJmbm EH$ Zdm_mJ© oXbm, H$m ©H$maU^md g_OmdyZ gmßoJVbm AmoU _mUyg ÂhUyZ OJ `mbmC[ w∑V Ag{ AoIb _mZdOmVr¿`m H$Î`mUmM{ VŒdkmZhr oXb{. À`mM _mJm©Z{S{>]yOrMm ‡dmg Pmbm. hmbA[{Ô>m, C[mg_ma, _maPm{S> Aer oeXm{ar Am[Î`mJmR>rer ]mßYbr. Am[b{ VŒdkmZ gmßJV{ - gd© _mUgmßV EH$M B©Ìda dmg H$aVm{.ÂhUO{M gd© OU B©ÌdamM{ Aße Amhm{V. [U dmÒVd H$m` hm{V{? EH$ B©ÌdamMm AßeOmVr¿`m AmYmamZ{ XwgË`m B©Ìdar AßemM{ em{fU H$aV hm{Vm. AÒ[•Ì`V{bm Y_m©M{AoY>mZ ‡mflV H$Í$Z oXb{ hm{V{. _mZdr Ï`dhma hm OmV, Y_©, dU© `mß¿`m AmYmamZ{hm{V hm{Vm. g_mOmV AkmZ, AßYl’m, A_mZwfVm `mßM{ VmßS>d _mOb{ hm{V{.]hwgߪ` g_mO AkmZr hm{Vm AmoU _yR>^a bm{H$ À`mß¿`m AkmZmMm \$m`Xm K{D$ZÒdV:Mr Vwß]S>r ^aV hm{V{. Y_m©¿`m ZmdmZ{ AY_m©Mm ‡gma AmoU AmMaU Mmbb{hm{V{. X{dmßMr o^Vr KmbyZ ^m{ `m^m]SÁm ^modH$mßZm ZmXdb{ OmV hm{V{. AÒ[•Ì`mMr

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 46

gmdbrgw’m ghZ hm{V ZÏhVr, gmdbrMm odQ>mi _mZbm OmV hm{Vm. AemH$mbIßS>mV S{>]yOtZr ]mam df} ^maV ´_U H{$b{. Am[bm g_mO H$gm OJVm{ `mMmAZw d K{Vbm AmoU g_mOmMr hr [oapÒWVr ]Xbm`Mr Ag{b Va H$m` H{$b{[mohO{, `mMmhr odMma H{$bm.

]mam dfm™¿`m ^Q>Hß$VrV S{>]yOr d{Jd{J˘`m Í$[mV, d{fmV g_mOmg_m{a J{bm.dmT>b{br XmT>r, hmVr gm{Q>m AmoU PmSy>, \w$Q>∑`m JmS>Ω`mM{ Im[Q> À`mVM O{dm`M{AmoU À`mZ{M [mUr fl`m`M{. H$mZmV H$dS>r EIm⁄m A_yÎ` AbßH$mamgmaIrO[b{br, oR>JimoR>JimMm PJm, Imbr bwßJr oHß$dm AmS>d{ JwßS>mib{b{ Ym{Va.S{>]yOr¿`m `m d{fm_wi{ Jm{YS{>]m]m, JmS>J{]m]m Aem ododY ZmdmßZr g_mOmbm À`mßMm[oaM` Pmbm. JmS>J{]m]m h{M Zmd [wT>rb H$mimV À`mßMr H$m`_Mr Am{iI Pmbr H$r[wT{> bm{H$mßZm À`mßM{ _yi Zmd bjmV amohb{ Zmhr. gßV JmS>J{]m]m ZmdmM{ MmbV{]m{bV{bm{H$od⁄m[rR> [›Zmg df} _hmamÔ>≠mV H$m ©aV amohb{. gßVmßM{ A ßJ Jm`M{ AmoUH$rV©Z H$am`M{ hr AmOdaMr [aß[am. JmS>J{]m]mßZr À`mbm N{>X oXbm. hoaH$rV©Zmbmbm{H$OmJ•Vr H$rV©Z H{$b{. ‡]m{YZmM{ ‡^mdr _m‹`_ ÂhUyZ À`mßZr H$rV©ZmH$S{>[mohb{. ‡MobV Ï`dÒW{da gagH$Q> Q>rH{$M{ AmgyS> Z Am{T>Vm O{ MwH$rM{ Amh{À`mda Z{_H{$[UmZ{ ]m{Q> R{>db{. g_mOmbm À`mß¿`m Ï`dhmamVrb, OJ `mVrbodgßJVr XmIdyZ oXbr. ]m]mßM{ H$rV©Z ÂhUO{ ‡]m{YZmMr AmoU IwgIwerVodZm{XmMr [d©Ur Ag{.

gßV JmS>J{]m]mßZr H{$di ‡]m{YZ H{$b{ Ag{ Zmhr, Va À`mßZr ‡]m{YZmbm H•$VrM{AoY>mZ oXb{. "AmYr H{$b{, _J gmßoJVb{' h{ gßVdMZ ]m]m ÒdV: OJb{.JmS>J{]m]mßZm X°dr e∑Vr ‡mflV Pmbr Amh{, V{ AmVm BW{ hm{V{ jUmV Jm`] Pmb{Ag{ bm{H$ ÂhUV, [U ]m]mßZr À`mM{ H$Yrhr g_W©Z H{$b{ Zmhr. M_ÀH$mamda À`mßMmodÌdmg ZÏhVm AmoU H$m{U M_ÀH$ma H$aVm{ Ag{ ÂhUV Ag{b Va "Vm{ d{S>m Amh{Ag{ g_Om' Ag{ ]m]m gmßJV.

]m]mßMr ^Q>Hß$Vr ‡MßS>. gH$mir EH$m JmdmV, gß‹`mH$mir XwgË`m JmdmV. gmar[m`[rQ>. Z WH$Vm gma{ Mmby Ag{. JmdmV ‡d{e H{$bm H$r hmVmVrb PmSy>Z{ gmamH{$aH$Mam O_m H$aV. _°XmZ{, ]mJm Òd¿N> H$aV. gmË`m H$MË`mMr odÎh{dmQ> bmdV.JmdmMr Òd¿N>Vm Pmbr H$r _J _mUgmß¿`m _ZmMr Òd¿N>Vm. ]m]mßM{ H$rV©Z. ]m]mßMrdmUr amßJS>r. H$m{UmMr ^rS>^mS> Z ]miJUmar. À`mM‡_mU{ H$mhr jUmßVOZ_mUgmßMr Zg [H$S>Umar. Am[Î`m H$rV©ZmVyZ g_mO‡]m{YZmM{ [{d \$m{S>Uma{]m]m. À`mßM{ H$rV©Z gma{ OU VÎbrZ hm{D$Z E{H$V AgV. H$m{UÀ`mhr gßVm¿`m

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 47

A ßJmZ{ ]m]mßM{ H$rV©Z gwÍ$ hm{D$ X{V, [U À`mß¿`m H$rV©ZmM{ gyà R>ab{ hm{V{.AoZÔmda ‡hma H$aU{ AmoU ‡JV odMmamMm ‡gma H$aU{, oejU, Amam{Ω`,Ï`gZ_w∑Vr, l_‡oV>m, g{dm AmoU gXmMma `mßMm ‡gma ]m]mßZr Am[Î`mH$rV©ZmVyZ H{$bm. H$rV©Z H$aVm H$aVm ]m]m Am[br H•$Vr `m{OZm lm{À`mßZm gmßJVAmoU Vr H•$VrV AmUm ÂhUyZ AmJ´hmMr odZßVrhr H$aV.

]m]m O_b{Î`m lm{À`mßZm gmßJV, ""]m]mßZm{, [am{[H$mamgmaIm Y_© Zmhr. IamX{d Am{iIm. À`mMr g{dm H$am. ]m[ hm{, X{d VrWm©V oHß$dm _yVuV Zmhr. Vm{Vw_¿`mg_m{a Xoa–r Zmam`Um¿`m Í$[mZ{ ‡À`j C^m Amh{. À`mßMrM ‡{_mZ{ g{dmH$am.

wH{$Î`mßZm - O{dU ⁄m.VhmZb{Î`mßZm - [mUr ⁄m.CKSÁm-ZmJSÁmßZm - dÒÃ ⁄m.Jar] _wbm-_wbtZm - oejU ⁄m.]{KamßZm - Amgam ⁄m.AßY, [ßJy, A[ßJmßZm - C[Mma, Am°fY{ ⁄m.]{H$mamßZm - am{OJma ⁄m.Xw:Ir, oZamYmamßZm - ohß_V ⁄m.hmM AmOMm am{H$S>m Y_© Amh{. hrM Iar ^∑Vr d X{d[yOm Amh{.'']m]mßZr X{d ZmH$mabm Zmhr. AmfmT>r-H$moV©H$r `mÃ{bm V{ [ßT>a[ya¿`m `mÃ{bm J{b{.

bm{H$^mdZ{V d YmaU{V Om{ Amam‹` X{d Amh{ Vm{ À`mßZr ÒdrH$mabm. Vr dohdmQ>hrÒdrH$mabr, [U H$mbmZwÍ$[ B©ÌdamM{ ÒWmZ ]Xbb{. X{d _mUgmV Amh{, Vm{ g_OyZø`m, À`mMr g{dm H$am. _mUgmVrb X{d ‡g›Z Pmbm H$r Vw_¿`m JmR>rer [w `bm {b. ]m]m gmVÀ`mZ{ h{M gmßJV amohb{ AmoU `m Xoa–rZmam`Um¿`m g{d{gmR>r]m]mßZr AZ{H$ g{dmH$m`m™Mr C^maUr H{$br. bm{H$mß¿`m g{d{gmR>r, bm{H$mß¿`m _XVrVyZbm{H$mßZr oZ_m©U H{$b{br hr g{dmH$m © ÂhUO{ gßV JmS>J{]m]mßZr AmYwoZH$ H$mimVKS>dyZ AmUb{bm _m{R>m gm_moOH$ M_ÀH$ma Amh{. _hmamÔ>≠mVrb ododY oR>H$mUrY_©emim, gXmdV©{, Aml_emim, Jm{ajU{ C^r amohbr Vr g_mOmVrb XmZeya_ßS>it¿`m _XVrVyZ. ]m]mßZr À`mßZm oXem oXbr AmoU hr g{dmH$m ©{OZVmOZmX©ZmgmR>r Iwbr Pmbr. hm M_ÀH$ma H$gm Pmbm? `m ‡ÌZmM{ CŒma Amh{gßV JmS>J{]m]mßMm oZ_m}hr Òd^md. OZV{¿`m \w$Q>∑`m H$dS>rbmhr hmV Z bmdVmbmIm{-H$m{Q>ÁdYr È[`mßMr g{dmH$m } H{$di JmS>J{]m]mM H$Í$ OmU{. ]m]mßM{ ‡]m{YZ

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 48

AmoU ÒdV: H•$VrZ{ KmbyZ oXb{bm AmXe© `m_wi{ Aem ‡H$maM{ H$m_ C { amohb{.]m]mßM{ H$rV©Z gwÍ$ hm{B© V{ JOamZ{. ]m]m ÂhUV, "Jm{[mbm, Jm{[mbm, X{dH$rZßXZ

Jm{[mbm.' ]m]mß¿`m [mR>r_mJ{ lm{V{hr Vm{ JOa gwÍ$ H$aV. JOa oQ>[{bm [m{hm{M{ AmoU]m]m ÂhUV, ""hm{''. EH$m jUmV emßVVm [ga{ AmoU _J ]m]m ÂhUV, ""]m[hm{,oejUmH$S{> [mh `mMr —Ô>r ]Xbm. EH$ d{i ßS>mam-gflVmh `mßM{ O{dU X{D$ ZH$m.X{di{, _ßoXa{, KmQ>, Y_©emim ]mßYU{ Wmß]dm. Joa]mß¿`m oejUmgmR>r IM© H$am. ]m[hm{, VwÂhr Joa]mb{ oejUmgmR>r _XV H$am. Joa]mß¿`m [m{amb{ [mQ>r ⁄m. [{›grb ⁄m.Q>m{[r ⁄m. M»>r ⁄m. Vw_Mm XmZY_© Joa]mß¿`m _wbmßgmR>r Agy ⁄m.'' ]m]m g_mOmVrbYoZH$ dJm©bm AmdmhZ H$aV. À`mß¿`m _XVrVyZ Jar] bm{H$mß¿`m _wbm-_wbt¿`moejUmgmR>r Ï`dÒWm bmdV. [U Ï`dÒWm bmdyZ H$m_ hm{V Zmhr. H$maU¡`mß¿`mgmR>r hr Ï`dÒWm C^r H$am`Mr À`mßMr _mZogH$Vm V`ma Agmdr bmJV{.]m]m Aem g_yhmer gßdmX gmYV AmoU oejUmM{ _hŒd [Q>dyZ gmßJV.

]m]m ÂhUV, ""]m[hm{, VwÂhr od⁄m oeH$m. od⁄m h{ _m{R{> YZ Amh{. od⁄{_wi{_mUgy "_mUyg' ÂhUyZ OJVm{. oejUm_wi{ _mUgmM{ Am wÓ` \w$bV{. Am[wZ H$m{Uhm { V{ H$iVß. oejUmo]Ja _mUgmbm _mUwgH$r {V Zmhr. ¡`mbm od⁄m Zg{bÀ`mbm IQ>mË`mMm ]°b ÂhQ>b{ Var Mmb{b. ÂhUyZ VwÂhr oeH$b{ [mohO{. À`mo]JaJoa]r OmUma Zmhr. MmßJb{-dmB©Q> VwÂhmbm H$iyZ {Uma Zmhr. ÂhUyZ Vw_¿`m_wbmßZm od⁄m oeH$dm. [°gm ›hm`r ÂhUmb Va O{dUmM{ VmQ> _m{S>m, hmVmda ^mH$arK{D$Z Im. ]m`H$m{bm bwJSß> H$_r ^mdmMß ø`m. VwÂhr Vw_M{ gUdma-`mÃm gmY{[UmZ{H$am. Ï`m¯mbm S>m_S>m°bmMm [mhwUMma H$Í$ ZH$m. VwÂhr S>m_S>m°bmZ{ amhy ZH$m. [UVw_¿`m b{H$amßZm emim oeH$dm. _m`]m[hm{, Vw_r EH$ ‹`mZmV ø`m. oeH$b{b{ bm{H$AoYH$ lr_ßV hm{VmV. Va o]ZoeH$b{b{ AoYH$ Jar] ]ZVmV. oeH$b{b{ bm{H$AS>m `mbm bw]mS>VmV. ÂhUyZ VwÂhr AS>mUr amhy ZH$m. VwÂhr Vw_¿`m AS>mUr[UmMr\$i{ ^m{JV AmhmV. Vw_¿`mda Amb{br [mir Vw_¿`m _wbmßda AmUy ZH$m. À`mßM{OrdZ ]a]mX H$Í$ ZH$m. Mm°Ë`mE|er am{Jmßda oejU hm EH$M am_]mU C[m` Amh{.VwÂhmbm Òdmo^_mZmZ{ OJm`Mß Ag{b Va VwÂhr oejU ø`m. [m{amßZm oejU ⁄m.''

]m]mß¿`m C[X{em_mJ{ H$idim hm{Vm. AkmZm_wi{ g_mOmM{ em{fU hm{V{.AkmZmVyZ AßYl’m O›_ K{VmV AmoU A_mZwfV{Mm AZw d [Xar {Vm{. h{ ]m]mßZrÒdV:¿`m [ydm© wÓ`mV AZw db{ hm{V{. "]wS>Vr h{ OZ [hmd{Zm S>m{im& {Vm{ H$idimÂhUyZr&&' h{ gßVdMZ JmS>J{]m]mßMm ÒWmo`^md Pmbm hm{Vm AmoU À`mMH$id˘`mVyZ ]m]m oejUm]m]V ‡]m{YZ H$aV AgV.

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 49

oejU H$emgmR>r? `m]m]V ]m]mßMr H$Î[Zm Ò[Ô> hm{Vr. ]m]mß¿`m _V{,_mUgm¿`m H$V©•Àdgß[›Z odH$mgmgmR>r oeH$m`M{. odH$mg - _J Vm{ H$V•©ÀdmMm Agm{AWdm _VmMm Agm{, Vm{ IË`m oejUmMm Jm^m AgVm{. JwUmMm odH$mg, e∑VrMmodH$mg, —Ô>rMm odH$mg, H$m°eÎ`mMm odH$mg AmoU H$V©•Àdm¿`m j{ÃmMm odH$mg hmoejUmMm _ybJm_r KQ>H$ AgVm{. `m gd©Ò[eu odH$mgmM{ gwßXa CXmhaU ÂhUyZ]m]m S>m∞∑Q>a ]m]mgmh{] Amß]{S>H$amßMm CÎb{I H$aV AgV. oeH$m`M{ H$emgmR>r?Va _mUwgH$r¿`m AmMaUmgmR>r oeH$m`M{. em{fUm[mgyZ _w∑Vr o_imdr ÂhUyZoeH$m`M{. ]hwOZ g_mO oeH$bm Va Vm{ em{fU_w∑V hm{B©b. AkmZm[mgyZ À`mbm_w∑Vr o_i{b. g_mOoejUmgmR>r O{ O{ ‡`ÀZ H$aVmV À`mß¿`m [mR>rer ]m]mR>m_[U{ C { amhV. Am[Î`m gß[H$m©Vrb XmZeyamßZm, ^modH$mßZm Aem Ï`∑Vt¿`m[mR>rer C { amhm`bm gmßJV.

gmVmË`mV H$_©dra ^mD$amd [mQ>rb ]hwOZ g_mOmV oejU‡gma H$aV hm{V{.À`mß¿`m a`V oejU gßÒW{¿`m _m‹`_mVyZ gwÍ$ Pmb{Î`m gßÒW{¿`m CX≤KmQ>Z‡gßJr]m]m ÂhUmb{ hm{V{, ""^mD$amd [mQ>rb h{ Ia{ H$_©dra AgyZ AR>am[JS> OmVrMra`V{Mr _wb{ EH$à H$Í$Z À`mßZr ey›`mVyZ OJ oZ_m©U H{$b{. À`mßM{ H$m © _hmZ Amh{.V{ AkmZr _wbmßZm [m{Q>mer YÍ$Z gmß miVmV. À`mßZm oejU X{D$Z ehmU{ H$aVmV.À`m_wi{ Vr _wb{ Zm{H$arbm bmJVmV. gwYmaVmV. EH$m oXÏ`mZ{ Xwgam oXdm bmdmdmVg{ gma{ Hw$Qwß>] ehmU{ hm{V{. À`mßßZr Km_m¿`m [°emVyZ o_iUmË`m oejUmMr oHß$_V[Q>dyZ oXbr. Òdmdbß]ZmZ{ AmoU Òdmo^_mZmZ{ H$g{ OJmd{ h{ À`mßZm oeH$db{. Aem‡H$ma{ À`mßZr _mUg{ KS>dbr... _r [ßT>arMm dmaH$ar Amh{. kmZm{]m-VwH$m{]mß¿`m H•$[{Z{À`mßMm _idQ> ^Í$Z ^maV^a o\$abm{. MmarYm_ `mÃm H{$br. _r AßV_w©I Pmbm{._mPr AmVm Aer YmaUm Pmbr Amh{ H$r, AkmZm¿`m AßYmamV MmM[S>Umar, am]am] am]Umar hr Or a`V Amh{, À`mß¿`mgmR>r kmZmMm oXdm bmdbm [mohO{. hrOZVm kmZm[mgyZ Vi_iV Amh{. oVbm kmZmMr yH$ Amh{. À`mß¿`m [m{Q>mMm ‡ÌZgwQ>bm [mohO{ AmoU oejUmMr JwwÈoH$Îbr hmVr AmÎ`moedm` Vm{ gwQ>Uma Zmhr.''

]m]mßZr Og{ oejUmodf`r ‡]m{YZ H{$b{, Vg{ AÒ[•Ì`Vm, OmoV {X `mdahrH$S>H$ Vme{a{ Am{T>b{. _mUgm-_mUgmßV {X Zgmdm `mgmR>r ]m]m ‡`ÀZ H$aV.Am[Î`m ghdmgmV Amb{Î`m bm{H$mßZm V{ OmoV {XmM{ XwÓ[oaUm_ gmßJV, Vg{MH$rV©ZmVyZhr OmoV {Xmda AmgyS> Am{T>V. " {Xm {X A_ßJi' hr gßVmßZr oXb{brΩdmhr ]m]m ^modH$mß¿`m [w›hm [w›hm bjmV AmUyZ X{V. [U AoZÔ>> Í$T>tMm [JS>mghOmghOr ZÔ> hm{V ZgVm{. À`mbm H$Yr ‡]m{YZmM{ AßOZ Kmbmd{ bmJV{, Va

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 50

H$Yr H•$VrVyZ [m`dmQ> Mm{Imimdr bmJV{. gßV JmS>J{]m]mßZr `mM _mJm©Mm Adbß]H{$bm. `m OJmV _mUyg hr EH$M OmV Amh{. ]mH$r¿`m OmVr[mVr PyR> Amh{V.AÒ[•Ì`Vm _mZU{ hr _mZdV{daMm H$bßH$ Amh{. hm _hma, hm Mmß ma, hm Ò[•Ì`, hmAÒ[•Ì` hr YmaUm ZÔ> H$a `mgmR>r ]m]m Am[Î`mbm gmar _mZdOmV H$er EH$MAmh{ `mgmR>r ÂhUm`M{ - ""H$m hm{ ^Q>Or _hmamO, VwÂhmbm XmV oH$Vr?'' ^Q>OrCŒma X{VmV, ""]Œmrg.'' _J ]m]m [w›hm odMmaVmV, ""_hmamO À`m am_m _mßJmbmoH$Vr hm {V?'' _J lm{À`mßH$Sy>Z CŒma {V{, ""À`mbmhr ]Œmrg XmV Amh{V.'' À`mda]m]m odMmaUma, ""H$m À`mbm gŒm{Mmirg, A«{>Mmirg hm {V.'' g_m{a ]gb{bmlm{V•dJ© CŒma X{Uma, V{hr EH$m gwamV.. ""Zmhr, Zmhr'' À`mZßVa hmM odMma [∑H$mH$a `mgmR>r [w›hm V{ lm{À`mßZm odMmaUma, ""]m[hm{, Am[Î`mbm Om{ gy © Amh{ Vm{MÀ`mMm Amh{ H$r À`mMm Xwgam Amh{?'' "Vm{M À`mMmhr gy © Amh{.'' Ag{ CŒmaAmÎ`mda V{ Ag{M ‡ÌZ odMmaV odMmaV gmßJUma ""]m_UmMm Om{ X{d Vm{M_hmamMm Amh{, Am[b{ O{ AmH$me V{M À`m _hmam-_mßJmM{ AmH$me Amh{. _amRÁmßMmOm{ Mß– Vm{M À`mßMmhr Amh{. À`mßMr O_rZ d{Jir Agm H$mhr ‡H$ma AgVm{ ]mfl[m?Zmhr Zm. _J VwPr OmV H$m{UVr Agm odMmaUmam _mUyg H$m` d{Jim AgVm{? `mbmMma hmV Amh{V AmoU À`mbm Xm{Z hmV Amh{V Agbm H$mhr ‡H$ma AgVm{ H$m?''À`mda gma{ OU hmV da H$Í$Z CŒma X{VmV, ""Zmhr, Zmhr.'' ""_J `mbm Mma S>m{i{Amh{V AmZ≤ À`mbm EH$ S>m{im AgVm{, Ag{ Va Zmhr Zm?'' `mda lm{V{ "Zmhr' Ag{CŒma X{VmV. ÂhUyZ ‡À {H$ ‡ÌZmbm Zmhr CŒma X{Umam lm{Vm _mUgm-_mUgmVoZ_m©U H{$b{br OmVrMr o ßV H$em¿`m AmYmamda Am[U _mZVm{? Agm AmVÎ`mAmV ÒdV:bmM ‡ÌZ odMmaV AgVm{ AmoU Vgm AÒdÒWhr hm{V AgVm{. `mda]m]m gmßJVmV, ""_J Vy H$m{U? Agm ‡ÌZ odMmabm H$r, "_r _mUyg Amh{' Ag{CŒma ⁄m. H$m{U? _mUyg... '' ZßVa ]m]m gdm™¿`m g_d{V "Jm{[mbm Jm{[mbmX{dH$rZßXZ Jm{[mbm' Agm JOa H$aV.

]m]m H{$di ]m{bb{ ZmhrV, Va À`mßZr Ver H•$Vr H{$br. AemM EH$m gflVmhmVO{dUmgmR>r bm{H$mß¿`m [ßJVrda [ßJVr ]gV hm{À`m. oXdg^a C[mer Agb{Î`mbm{H$mßZm Yra Yad{Zmgm Pmbm. H$mhr gdU© bm{H$ AÒ[•Ì`mßZm ]mOybm T>H$bV hm{V{.]m]mßZr Mm°H$er H{$br, V{Ïhm V{ ÂhUmb{, ""_hmaS{> AmÂhmß]am{]a O{dm`bm ]gb{.'']m]m ÂhUmb{, ""Aa{, À`mßZmhr wH$m bmJÎ`m AgVrb. À`mßZm O{dm`bm VwÂhrdmT>UmaM AmhmV Zm?'' gdUm©Vrb H$mhr OmoVAo^_mZr ÂhUmb{, ""V{Am_¿`m]am{]a ]gy eH$V ZmhrV. gmË`mßM{ CaH$Î`mda À`mßZr ]gmd{. AJXr

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 51

e{dQ>r.'' `mMm ]m]mßZm amJ Ambm AmoU V{ AÒ[•Ì`mßZm ÂhUmb{, ""g_⁄mßM{ Cabßgwabß Im `m[arg [m{Q>mV H$mQ{> H$m ^aV Zmhr? Mbm _ßS>ir, BWß Am[UmbmWmß]m`M{ Zmhr. BWß Am[Umbm O{dm`M{ Zmhr.'' AmoU [m `mMm Km{Q>hr Z K{Vm ]m]mVr OmJm gm{Sy>Z J{b{. ]m]mß¿`m `m dV©ZmVyZ _mZdVm AmoU g_Vm `m VŒdmMm[waÒH$ma oXgVm{. AÒ[•Ì`, C[{ojVmßodf`r À`mßZm H{$di H$ÈUm dmQ>V ZÏhVr, Vadfm©Zwdf} o[S>b{Î`m `m ]mßYdmßMr C[{jm Wmß]yZ À`mßMm g›_mZ Pmbm [mohO{, À`mbm_mUgy ÂhUyZ _m›`Vm o_imbr [mohO{, Agm ]m]mßMm AmJ´h hm{Vm AmoU Vm{‡À`jmV gmH$ma Ïhmdm `mgmR>r À`mßMm IQ>mQ>m{[ hm{Vm.

^mJdV Y_m©Z{ AJXr d{XmMm AmYma X{D$Z _mUgm-_mUgmVrb {X AH$maUAmh{ Aer Ωdmhr oXbr, [U g_mOmMm Ï`dhma _mà ]Xbbm Zmhr. gßV_ßS>itZrgmßoJVb{br g_Vm ‡À`j gmH$ma `mgmR>r AmYwoZH$ H$mimV gßV JmS>J{]m]mßZr Iy[_m{RÁm ‡_mUmV H$m_ H{$b{ Amh{. OmoV {X, CÉZrMVm `mß¿`mda KUmKmVr hÎbmH$Í$Z ""gd© _mUg{ hr B©ÌdamMr b{H$a{ Amh{V. _J b{H$am-b{H$amV {X H$gbm?''Agm am{H$S>m gdmb À`mßZr g_mOmbm odMmabm. EH$m ]mOybm g_mOÏ`dÒW{VrbHw$‡Wmßda d gßHw$oMV _mZogH$V{da ‡hma H$aVmZmM XwgË`m ]mOybm ]m]mßZrg_mOmV EH$Vm, AIßS>Vm oZ_m©U hm{B©b `mgmR>r gH$mamÀ_H$ ‡`ÀZ H{$b{. ]m]mß¿`m‡`ÀZmVyZ AZ{H$ AmßVaOmVr` oddmh Pmb{.

AkmZ, AÒ[•Ì`Vm AmoU AßYl’m `m VrZ "A'da ]m]mßMm gm{Q>m H$m`_CJmab{bm Ag{. AßYl’m hr g_mOmbm bmJb{br H$rS> Amh{ Ag{ À`mßM{ _V hm{V{.]m]m Am[Î`m H$rV©ZmVyZ l’m AmoU AßYl’m `mß¿`mVrb \$aH$ g_OyZ gmßJVAgV. X{dmda l’m R{>dm, [U Zdgmbm ]H$aß, H$m|]Sß> _mJUma{ X{d [wOy ZH$m Ag{]m]m gmßJV. ]H$Ë`m-H$m|]SÁmMm Zdg gmßJUmam X{dF$fr, ^JV AßJmV AmÎ`mdaH$gm Kw_Vm{ `mßMr ]m]m Z∑H$b H$aV AmoU H$rV©Z E{H$ `mgmR>r Amb{Î`m lm{À`mßZmIXIXyZ hgdV AgV. ]m]m ÂhUV, ""[m{amßgmR>r X{dmbm Zdg H$aVm H$m Zmhr?''""hm{ H$aVm{.'' lm{À`mßM{ CŒma. ""Mma [m`mßM{ ]H$aß H$m[yZ H$aVm H$m Zmhr?'' ""hm{H$aVm{.'' _J X{dmbm ]m{H$S> H$m[Vm H$m Zmhr?'' ""hm{ H$m[Vm{.'' ""IgmIgm_gmb{ dmQ>Vm H$r Zmhr?'' ""hm{ dmQ>Vm{?'' ""[m{Q> AJXr VmU{[ ™V ]a]Q>mda Vmd_maVm H$m Zmhr?'' ""hm{ _maVm{.'' ""Vw_¿`m AH$b{V H$m` IH$mZm [S>bm H$m`?Zdg H{$Î`mZ{ [m{aß hm{V AgVmV H$m`?

Zdg{ H$›`m [wà hm{Vr&Var H$m H$aU{ bmJ{ [Vr&&

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 52

ZdgmZ{ Oa [m{aß hm{VmV, Va _J bΩZ, damVr, ]moeßJ, _wßS>md˘`m h{ gJißH$embm? H$m{UÀ`mhr ]mB©Z{ CR>mdß, EH$ ]H$Í$ X{dm¿`m X{dimV ›`mdß AZ≤ [m{aH$mIm{Q>rbm _mÍ$Z [aVmdß. Zdam hdmM H$embm?'' ]m]m Z{_H{$ d_m©da ]m{Q> R{>dV.AßJmV X{d {UmË`m Ï`∑Vrda ]m]m VwQy>Z [S>V. ÂhUV,

""Vw_¿`m X{d AßJmV {Vß H$m Zmhr?''""hm {V{.''""V{ Kw_V H$m Zmhr?''""Kw_VmV.''""IßS>m{]m, o]am{]m, gQ>dmB©, OmImB©, Om{ImB©, _{gmB© h{ X{d {V H$m Zmhr?''""hm{ {VmV.''""Hw$ `m Ymo_©H$ ]m_Um¿`m AßJmV H$Yr {V{ H$m`?''""Zmhr.''""Hw$ `m e{Q>Or¿`m AßJmV H$Yr o]am{]m Ambm hm{Vm H$m`?''""Zmhr.''""VwÂhr AmßKm{i AmR>-AmR> oXgmßZr H$aVm H$m Zmhr?''""hm{, H$aVm{.''""gH$mir bm{Q>m Z K{Vm PmSÁmb{ OmVm H$m Zmhr?''""OmVm{?''""AZ≤ Var Vw_¿`m AßJmV X{d {Vm{? dm a{ VwÂhr AZ≤ dm a{ Vw_Mm X{d.'']m]m H$rV©ZmVyZ AßYl’{da Q>rH$m H$aV AgV. gÀ`Zmam`U, lm’ Aem

IwiMQ> H$Î[Zmß¿`m AmYmamZ{ AkmZr bm{H$mßMr hm{Umar \$gdUyH$ V{ CbQ>r [mS>V.EH$Xm ZmoeH$¿`m Jm{XmVrar KS>b{bm ‡gßJ. lm’mMm _ohZm Mmby hm{Vm. AZ{H$ OUlm’ H$am`bm Jm{Xm_m`¿`m KmQ>mda Amb{b{. ]m]mßMr \{$arhr À`m ^mJmV hm{Vr. EH$l’mdmZ _mUyg lm’mMm odYr H$aV hm{Vm. [wam{ohVm¿`m gyMZ{‡_mU{ Vm{ ^modH$ÒdJ©ÒW AmflVmß¿`m ZmdmZ{ ododY dÒVyßM{ V[©U H$aV hm{Vm. ]m]m V{W{ Wmß]b{. odYrg_mflV hm{VmM À`mßZr Jm{Xm_m`M{ [mUr Am|OirV K{D$Z H$mR>mda \{$H$m`bm gwÈdmVH{$br. h{ [mhyZ [wam{ohVmZ{ À`mßZm hQ>H$b{. ""Aa{ ]m]m, h{ Vy H$m` H$aVm{ ?'' À`mda]m]m ÂhUmb{, ""_r _m¬`m VH$Sß> bmß] Agb{Î`m dmdamV [mUr X{Vw m.'' ""_yIm©,BV∑`m Xya Agb{Î`m Vw¬`m e{VmV h{ [mUr H$g{ [m{hm{MUma?'' À`m [wam{ohVmZ{]m]mßMm d{S{>[Um og’ H{$bm. V{Ïhm ]m]m À`mbm ÂhUmb{, ""H$m Zmhr [m{hm{MUma? hmVw_Mm Z°d{⁄ AmoU dÒVy Oa ÒdJm©VÎ`m ZmV{dmBH$mßZm [m{hm{MV{ Va h{ [mUrgw’m

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 53

[m{hm{Mm`bm hd{.'']m]mßMm Agm am{H$S>m Ï`dhma hm{Vm. H$_©H$mßS{> AmoU AmßYir ^∑Vr `mda ]m]m

‡hma H$aV. X{dm¿`m ZmdmZ{ hm{Uma{ [ey]ir, JßS{>Xm{a{, Zdggm`mg `mVyZ Iam X{d{Q>V Zmhr. X{d Hw$R{> Amh{? AmoU H$gm Amh{? EH$Xm ]m]m¿`m H$mhr oeÓ`mßZr

]m]mßH$S{> X{d XmIdm ÂhUyZ AmJ´h Yabm. AmYr ]m]mßZr ZH$ma oXbm. [U oeÓ`mMmAmJ´h Iy[. e{dQ>r ]m]m ÂhUmb{, ""C⁄m [hmQ{> _m¬`m]am{]a Mbm. _r VwÂhmbm X{dXmIdVm{.'' XwgË`m oXder gH$mir gJi{ ]m]mß¿`m ^m{dVr O_m Pmb{. g_m{agy m©Mm bmbga Jm{im da {V hm{Vm. À`m¿`mH$S{> ]m{Q> XmIdV ]m]m ÂhUmb{, ""hmAm[bm X{d. Z_ÒH$ma H$am. hm ]mam_mg Am[Î`mgßJ{ amhVm{. Vm{ Am[Î`mbmOmJdVm{. `m gy ©Zmam`UmgmaI{ AZ{H$ Xoa–rZmam`U Vw_¿`mg_m{a C { R>mH$VrbÀ`mßZm _XV H$am. À`mß¿`mV X{dmbm ]Km.''

EH$m ]mOybm ]m]mßZr _yVuVrb X{d ZmH$mabm, [maß[oaH$ X{dH$Î[Zm ZmH$maÎ`m,Va XwgË`m ]mOybm dmar-`mÃ{bm {UmË`m ^modH$mß¿`m gm{B©-gwodYmßgmR>r Y_©emim]mßYÎ`m, À`mß¿`mgmR>r AZ{H$ g_mOm{[`m{Jr C[H´$_ H{$b{. ZXrda KmQ> ]mßYb{. ]m]mEH$rH$S{> [yOm-odYr-H$_©H$mßS>mda Q>rH$m H$aV, Va XwgË`m ]mOybm ^∑Vmß¿`mgm{B©gwodYmßMr H$miOr H$aV. H$maU ]m]m _mUgmßV X{d [mhV AmoU À`mßMr _Zm{ md{g{dm H$aV. g{dm hmM [a_Y_© Amh{. g{d{gmaIm am{H$S>m Y_© OJmV Zmhr, Agm]m]mßMm Xmdm hm{Vm. h{ gma{ H$aV AgVmZm À`mßZr _mUgmß¿`m l’{da AmKmV H{$bmZmhr. _mà X{dmodf`r¿`m AmßY˘`m l’{da À`mßZr ‡hma H{$bm. À`mßZr B©ÌdamM{ApÒVÀd ZmH$mab{ Zmhr, [U MamMamV Ï`m[b{Î`m B©Ìdambm ]ßoXÒV H$Í$Z ÒdV:M{XwH$mZ Mmbd `m¿`m d•Œmrda À`mßZr _mam H{$bm. X{dim]mh{a [gab{Î`m A[maOZg_wXm`mVhr B©Ìda ]Km`bm oeH$m, EdT{>M À`mßM{ AmJ´hr _V hm{V{.

_mUgmV X{d em{YUma{ ]m]m _w∑`m OZmdamßdahr AVm{ZmV ‡{_ H$aV. `m‡{_m[m{Q>r À`mßZr Jm{ajU Mmby H{$b{. ]m]m Am[Î`m H$rV©ZmV gmßJV, ""]m]mßZm{,OJmVb{ Ia{ gmYwgßV H$m{U AgVrb Va V{ ]°b Amh{V ]°b. Vw_¿`m e{Vrda ]°bmßM{C[H$ma \$ma _m{R{> Amh{V. Ahm{amà H$Ô> H$Í$Z Vm{ OJmbm A›Z X{Vm{. ÂhUyZ Vm{ gmYyAmh{. `m gmYyMr _mVmOr Jm` - Vrgw’m AZ_m{b Amh{. À`mßM{ H$Ô> Am[U odgaVmH$m_m Z {V. Aer OZmda{ ÂhmVmar Pmbr ÂhUyZ H$gm`mbm odH$U{ ÂhUO{ Am[Î`mÂhmVmË`m AmB©-]m[mbm odH$ `mgmaI{ Amh{. Am[U Am[Î`m ÂhmVmË`m AmB©]m[mbmodH$Vm{ H$m?'' Agm ‡ÌZ V{ g_m{a¿`m lm{À`mßZm odMmaV AZ≤ lm{À`mßH$Sy>Z ""Zmhr,H$Yrhr Zmhr'' Ag{ CŒma {VmM "Jm{[mbm Jm{[mbm' ÂhUyZ ^OZ ÂhUm`M{.

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 54

JmS>J{]m]m H{$di C[X{eM H$aV ZÏhV{, À`m‡_mU{ AmMaUgw’m H$am`M{. d{imV d{iH$mTy>Z ]m]m Jm{ajUmg OmV. oVWÎ`m OZmdamßMr Ï`dÒWm ZrQ>[U{ hm{V{ H$r Zmhr,h{ [mhV AgV.

[ßT>a[yaMr `mÃm, AmfmT>r EH$mXer. ^modH$mßMm _hm[ya bm{Q>b{bm. VemVMAÏ`dÒWm AmoU am{JamB©Mm ]mßY \w$Q>bm hm{Vm. ]m]m `mÃ{bm Amb{b{. ZwH$VmM _m{R>m[mD$g {D$Z J{bm AmoU aÒV{, gmar JQ>ma{ XwWS>r ^Í$Z dmhy bmJbr. EH$m oR>H$mUrJQ>ma Vwß]b{. KmU [m `mMm oZMam hm{B©Zm. ]m]m JQ>mamV CVab{ AmoU H$Mam C[gybmJb{. g_m{Í$Z VwH$S>m{Or _hmamO {VmZm oXgb{. ""H$m hm{ _hmamO, Hw$R{>Mmbb{?'' JQ>mamV C { Agb{b{ ]m]m VwH$S>m{OtZm ÂhUmb{, ""[mßSw>aßJm¿`m Xe©ZmbmMmbbm{.'' VwH$S>m{Or _hmamO ÂhUmb{ AmoU [wT{> Mmby bmJb{. ]m]m _mà KmUC[gV amohb{. AWH$ [oal_mZßVa JQ>mamMm Vwß]mam \w$Q>bm AmoU [m `mMm oZMamgwÍ$ Pmbm. JQ>mamVyZ [mUr dmhy bmJb{. V{Ïhm ]m]m JQ>mamVyZ ]mh{a Amb{ AmoUJQ>mamVyZ C[gb{bm H{$aH$Mam Q>m{[brV O_m H$Í$ bmJb{. _ßoXamH$Sy>Z VwH$S>m{Or_hmamO Amb{ AmoU ]m]mß¿`m e{Omar C { amohb{. ""H$m`, {Q>bm H$m [mßSw>aßJ?'']m]mßZr [w›hm ‡ÌZ H{$bm. ""Zmhr.. [mßSw>aßJ _ßoXamV ZÏhVm.'' VwH$S>m{Or _hmamOÂhUmb{. ""Agß? _J Hw$R{> J{bm hm{Vm [mßSw>aßJ?'' ]m]mßZr [w›hm ‡ÌZ H{$bm. ""Vm{Vw_¿`mgm{]V JQ>ma C[gV hm{Vm.'' VwH$S>m{Or _hmamO ÂhUmb{. Vg{ Xm{K{hr JXJXyZhgb{ AmoU Xm{K{ o_iyZ KmU O_m H$Í$ bmJb{.

1905 V{ 1956 Aer E∑H$md›Z dfm™Mr H$maoH$X©. E∑H$md›Z df} gßVJmS>J{]m]m gm_moOH$ OrdZmV hm{V{. B©Ìda^∑Vrbm À`mßZr g{d{Mr Om{S> oXbr.Xmoa–rZmam`UmßMr g{dm h{ d´V gmßoJVb{ AmoU gd©gm_m›` ^modH$ `m d´VmM{AmMaU H$aVrb `mgmR>r ‡`ÀZ H{$b{. ]m]mßM{ H$rV©Z ÂhUO{ [maß[oaH$ H$rV©ZH$b{MmZdm Am`m_. bm{H$‡]m{YZmM{ _m‹`_ ÂhUyZ ]m]mßZr H$rV©ZmMm dm[a H{$bm. ]m]m¡`m ‡H$ma{ H$rV©Z H$aV VemM [’VrM{ H$rV©Z H$aUma{ H$mhr VÈU V`ma H{$b{.ZmoeH$, Õ ß]H{$Ìda, dmB©, [ßT>a[ya, _wß]B©, ]´ [war, [wU{ Aem oR>H$mUr Y_©emim]mßYÎ`m.

AßY-A[ßJmßgmR>r, oZamYmamßgmR>r Am°fYm{[Mma AmoU oZdmË`mMr gm{ H{$br.Jm{ajUmgmaI{ H$m_ h{ [w `mM{ H$m_ Amh{, Aer ^mdZm g_mOmV ÈOdbr. [›Zmgdfm™¿`m H$mimV ]m]mßZr g_mOmbm AmYwoZH$ H$mimMm Y_© OJm`bm oeH$db{. `mY_m©M{ Zmd "_mZdVm Y_©.' _mZdVm Y_m©Mm ‡gma ÂhUO{M AkmZ, AÒ[•Ì`Vm,AßYl’m `mß¿`modÈ’ gwÍ$ H{$b{b{ gH$mamÀ_H$ w’. O{ H$m{UÀ`mhr eÒÃmoedm`

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 55

bT>b{ J{b{. _mUgm¿`m _ZmV gmMb{br AkmZ, AßYl’m AmoU OmVr[mVr¿`mAhßH$mamMr Oi_Q{> H$mTy>Z V{W{ _mZdV{M{, g_V{M{ ¡`m{V ‡¡dobV H$a `mV ]m]m`eÒdr Pmb{. EH$ag g_mOm¿`m oXe{Z{ ‡dmg H$a `mgmR>rMr gm_moOH$_Zm{YmaUm ]m]mßZr V`ma H{$br.

[›Zmg dfm™¿`m H$mbIßS>mV ]m]mßZr bmIm{-H$am{S>m{ È[ { X{UJrVyZ O_m H{$b{AmoU À`mßMm g_mOmgmR>r C[`m{J H{$bm. ododY ehamßV _m{∑`m¿`m oR>H$mUrY_©emim ]mßYÎ`m, [U ÒdV:gmR>r À`mMm H$Yr C[`m{J H$Í$Z K{Vbm Zmhr. ]m]mH$m`_ N>m{QÁm Pm{[S>rV amohb{ AmoU \w$Q>∑`m JmS>Ω`mV O{db{. EdT{>M ZÏh{, Va `mgmË`m ÒWmda _mb_Œm{da ÒdV:Mm AmoU ÒdV:¿`m Hw$Qwß>]r`mßMm H$m{UVmhr AoYH$maamhUma Zmhr Ag{ Omhra H{$b{. Am[Î`m Hw$Qwß>]r`mßZm À`mßZr H$m`_ Xya R{>db{.1952 gmbr "JmS>J{]m]m o_eZ' ZmdmMm EH$ Q>≠ÒQ> V`ma Pmbm. `m Q>≠ÒQ>da]mimgmh{] I{a, S>m∞. Amß]{S>H$a Aem _m›`damßZm K{Vb{ AmoU À`mß¿`m Z{V•ÀdmImbrg_mOmMr _mb_Œmm g_mOm¿`m gm{B©gmR>r dm[abr OmB©b Aer Ï`dÒWm bmdyZoXbr.

]m]mßM{ bm°oH$H$ AWm©Z{ H$m{UV{hr oejU Pmb{ ZÏhV{. _m_m¿`m e{VmV amIUH$aVmZm Om{ Adob`m {Q>bm, À`mZ{ H$m` H$mZ_ßà oXbm h{ ]m]mßZr H$Yr Hw$UmbmgmßoJVb{ Zmhr H$r À`m ‡gßJmMm C¿Mmahr H{$bm Zmhr. [U À`m ‡gßJmVyZ ]m]mß¿`mOrdZmbm oZoÌMV oXem o_imbr. J•hÀ`mJ AmoU ]mam df} ^Q>Hß$Vr H$Í$Zg_mOXe©Z hrM ]hwYm ]m]mßMr gmYZm Agmdr. JwÍ$¿`m AmX{em‡_mU{ À`mßZr Vr [yU©H{$br Agmdr. _hmamÔ>≠mVrb g_mOmM{ Amam‹` X°dV [mßSw>aßJ [a]´ h{M ]m]mßM{Amam‹` Pmb{. \$aH$ \$∑V EdT>mM H$r, _ßoXamVrb od«>bmbm ]m]mßZr g_mOmV[mohbm. "g_mO[mßSw>aßJm'Mr ^∑Vr H$a `mV À`mßZm AmZßX dmQ>bm.g_mO[mßSw>aßJm¿`m gwIXw:Imer ]m]m g_ag Pmb{. À`mßZr l’mdmZm¿`m l’{bmY∑H$m bmdbm Zmhr. B©Ìda Zmhr Ag{ gmßoJVb{ Zmhr oHß$dm [yOm-AMm© H$Í$ ZH$mAg{hr gmßoJVb{ Zmhr. _mà B©Ìdam¿`m ZmdmZ{ MmbUmar XwH$mZXmar, Zdg, JßS{>Xm{a{`mda ‡hma H{$b{. B©Ìda Hw$R{> Amh{ h{ [mh `mMr Zdr gm_moOH$ —Ô>r odH$ogV H{$brAmoU `m —Ô>rMm AßJrH$ma H$Í$Z À`mVyZ H$mhr gm_moOH$ ]Xb KS>dyZ AmU `mV]m]m `eÒdr Pmb{. ]m]mßZr oejU `m odf`mda gdm©V OmÒV ‡]m{YZ H{$b{.Am[Î`m AZ{H$ oeÓ`mßZm, MmhÀ`mßZm oejU ‡gmamgmR>r XmZ H$a `mMr gyMZmH{$br. Jmdm{Jmdr oejUJßJm K{D$Z OmUmË`m ^mD$amd [mQ>bmgmaª`m _ßS>it¿`m[mR>rer ]m]m R>m_[U{ C { amohb{. ]m]mßZr Xwgam odf` gmVÀ`mZ{ hmVmibm Vm{

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 56

ÂhUO{ AÒ[•Ì`Vm oZdma mmMm. "gmar X{dmMr b{H$aß' Ag{ gmßJm`M{ AmoU ‡À`jÏ`dhma _mà [eyßZmhr bmOd{b Agm. `m odgßJVrda ]m]mßZr YrQ>[U{ ]m{Q> R{>db{.g_Vm, ]ßYwVm `m oMaßVZ VŒdmMr ‡oMVr Ï`dhmamVyZ { `mgmR>r Or _mZogH$_emJV AmdÌ`H$ AgV{ Vr ]m]mßZr H$Í$Z K{Vbr. g_mOmV AgUma{ OmoV {X XyaH$a `mgmR>r Ï`dhmoaH$ CŒma em{Yb{.

]m]mßM{ h{ [›Zmg dfm™M{ H$m © EH$m od⁄m[rR>mgmaI{, ]m]mßM{ Am wÓ` AmXe©Í$[Amh{. ]m]mß¿`m ‡À {H$ H$rV©ZmMr gwÈdmV ^JdßVm¿`m Zm_Ò_aUmZ{ hm{B© AmoUgmßJVm B©Ìdam¿`m ZmdmZ{ ]mOma MmbdUmË`mda ‡hma H$Í$Z hm{B©. EH$m oZY©Z[aQ>m¿`m Kar O›_b{b{ ]m]m _mUgmß¿`m ]m]VrV Iy[ lr_ßV hm{V{. am¡`m¿`m_wª`_ßÕ`mß[mgyZ V{ AJXr gm_m›` _mUgmß[ ™V H$m{Urhr ]m]mßZm {Qy> eH{$ AmoUÀ`mßMm Amerdm©X K{D$Z Am[b{ OrdZ KS>dV Ag{. "_r ]m]mß_wi{ KS>bm{-]Xbbm{'Ag{ gmßJUmar EH$ o[T>r _hmamÔ>≠mV hm{Vr. X{d _mZy ZH$m, Ag{ Z gmßJVm _mUgmVX{d em{Ym Agm C[X{e ]m]m H$aV. ]m]mßZr ÒdV:Mm g߇Xm`, [ßW oZ_m©U H{$bmZmhr. V{ gmßJV, "_mPm Hw$Ur oeÓ` Zmhr AmoU _r Hw$UmMm JwÍ$ Zmhr.' ]m]mß¿`mghdmgmV amohb{b{, À`mß¿`m oeH$dUrZ{ ‡^modV Pmb{b{ bm{H$ ÒdV:bm ]m]mßM{oeÓ` ÂhUdyZ K{D$ bmJb{ AmoU ]m]mßZr XmIdb{Î`m dmQ{>Z{ [wT{> OmD$ bmJb{.]m]mßMm odMma, oeH$dU K{D$Z ]m]mßZr XmIdb{Î`m dmQ{>Mm _hm_mJ© H$Í$ bmJb{.]m]mß¿`m oZdm©Umbm AmVm gmR> df} CbQy>Z J{br Amh{V, [U ]m]mßZr gmßoJVb{bm_mZdg{d{Mm dgm AmOhr O[bm OmVm{ Amh{. ]m]mßZr gwÍ$ H{$b{Î`m Y_©emim,Aml_emim, Jm{ajU{ AmOhr À`mM g{dm^mdmZ{ H$m ©aV Amh{V.

20 oS>g|]a 1956 am{Or ]m]mßM{ oZYZ Pmb{. V„]b 80 dfm™M{ Am wÓ`]m]mßZm bm^b{. À`mVrb [›Zmg df} hr g_mOZmam`Um¿`m [yO{Mr Amh{V. d° o∑VH$OrdZ, gwIXw:I `mßMm odf` H$Í$Z ]m]m H{$di g_mOÍ$[ Pmb{. g_mOmgmR>rOJb{ AmoU g_mOmbm B©Ìda^∑VrMr Zdr oXem oXbr. OZg{dm hrM B©Ìda^∑VrAmh{. Aer ^mdZm g_mO_ZmV ÈOdbr. ]m]mß¿`m oZYZmZßVa J.oX. _mS>JyiH$amßZrH$mÏ`Í$[ AmXamßObr dmohbr hm{Vr. J.oX._mß.Zr obohb{ hm{V{ -

od«>bmM{ [m`r Wamabr drQ>amD$irMr KmQ> oZZmXbrkmZm{]m¿`m Xmar ehma{ o[ß[iBß–m`Ur Oi Iimib{CR>bm hwßH$ma X{hy¿`m dmË`mV

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 57

VwH$m g_mYrV Mmidbmg¡OZJS>mV oQ>Q>dr ]m{bbr"EH$m' ]´m˜Um¿`m [°R>U[warVo^O{ _‹`amà AmgdmßZrMmbÀ`m JmS>rV gm{Sy>Z [mW©doZKmbm d°ÓUd d°Hwß$R>mergßV_mi{Vrb _Ur e{dQ>bmAmO Am{Kibm, EH$mEH$r

gßX^© :1) bm{H$m{Œma JmS>J{]m]m : OrdZ AmoU H$m © - ‡m. X.Vm. ^m{gb{.2) lr gßV JmS>J{]m]m - ‡]m{YZH$ma H{$.gr. R>mH$a{.3) X{dH$rZßXZ Jm{[mbm lr gßV JmS>J{]m]m - Jm{[mi ZriHß$R> XmßS{>H$a

❚❘

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 58

‡H$aU 5

JU[Vr C\©$ hoa _hmamO

odX © hr gßVmßMr y_r Amh{. ‡À {H$ oOίmV, Vmbw∑`mV H$m{Um Zm H$m{UmVargßV[wÈf Adob`m `mßM{ gßÒWmZ oHß$dm _R> oXgVm{. odX^m©Mr Am‹`moÀ_H$ d•ŒmrAmoU gm_moOH$, Ymo_©H$ JaO `mVyZ hr gßV _ßS>ir CX`mg Ambr AgmdrV.AmYwoZH$ H$mimMm Oar Am[U odMma H{$bm, Var gßVg{dm`m{Jr JmS>J{]m]m, ‡kmMjyJwbm]amd _hmamO, e{JmdM{ gßV JOmZZ _hmamO, daI{S>M{ AS>H$m{Or _hmamO,JwÈHwß$O _m{ParM{ amÔ>≠gßV VwH$S>m{Or _hmamO, _wßJgmOr _hmamO Aem AZ{H$mßMr Zmd{K{Vm {VmV. `m_‹ { AmUIr EH$ _hŒdmM{ Zmd ÂhUO{ har _hmamO. lrgX≤JwÍ$JU[Vr C\©$ har _hmamO ZmdmM{ EH$ dmXi odX^m©V O›_mbm Amb{ AmoUA‹`mÀ_mMm Zdm AW© gmßJV À`mßZr g_mOOrdZmbm Zdm AW© ‡mflV H$Í$Z oXbm.

1927 V{ 1933 hm H$mbIßS> _hmamÔ>≠mM{ gm_moOH$ OrdZ T>diyZ H$mT>Umamhm{Vm. _hm_mZd S>m∞. ]m]mgmh{] Amß]{S>H$a `mßZr g_V{¿`m ‡ÒWm[Z{gmR>r MidiMmbdbr hm{Vr. _hmS> MdXma Vi{ gÀ`mJ´h, _ZwÒ_•Vr XhZ, H$mimam_ _ßoXa ‡d{egÀ`mJ´h `m gmË`mß¿`m _m‹`_mVyZ S>m∞. ]m]mgmh{] Amß]{S>H$a gm_moOH$ OrdZmVg_Vm ‡ÒWmo[V H$a `mgmR>r ‡`ÀZ H$aV hm{V{. dfm©Zwdf} g_mO_ZmV C^rAgb{br OmVr[mVrMr o ßV V{ \$m{Sy> [mhV hm{V{. g_mO_Zmbm Y∑H{$ X{V hm{V{. [U`mbm A[{ojV ‡oVgmX o_imbm Zmhr. CbQ> S>m∞. ]m]mgmh{] Amß]{S>H$amß¿`mghH$mË`mßda XJS>Jm{QÁmßMm, bmR>rH$mR>rMm dfm©d Pmbm hm{Vm. `mM H$mimV h{M odf`K{D$Z odX^m©V _mà _m°Z H´$mßVr KS>dyZ AmU `mV JU[Vr C\©$ har _hmamOmßZm `eAmb{ hm{V{. odÌdmMm _mbH$-o[Vm EH$M B©Ìda Amh{, Am[U gd© À`m EH$mMB©ÌdamMr b{H$a{ Amhm{V, ÂhUyZ gd©M ^∑VmßZm Am[Î`m ˆX`mV dmJdUmam od«>bMm{Im{]mbmgw’m ˆX`mV O[VmV, Aer yo_H$m kmZm{]m, VwH$m{]m `m _mobH{$Vrbgd© gßV JOy©Z gmßJVmV; [aßVw od«>bmM{M ^∑V ÂhUdUmË`m Xmßo^H$ d°ÓUdmßZr,

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 59

[ßSÁm [wOmË`mßZr AÒ[•Ì`mßZm X{dimV ‡d{e o_iy oXbm Zmhr. `mda JU[Vr_hmamOmßZr H•$VrZ{ CŒma H$mT>b{. OmoV {X _m{Sy>Z H$mT> `mgmR>r bm¯m[m{ m¿`mH$mÎ`mE{dOr Ò[•Ì`mÒ[•Ì` ^modH$mßZr Am[m[Î`m KaM{ oeOdb{b{ A›Z AmUmd{AmoU V{ EH$à H$Í$Z 1923 gmbr H$mbm H$a `mg gwÈdmV H{$br. gh^m{OZ{Am`m{oOV H{$br. `mhr [wT{> OmD$Z AÒ[•Ì` ^modH$ ^∑VmßZm _ßoXamV ‡d{eH$amd`mg ‡d•Œm H{$b{. Vg{ À`mßM{ _Zm{Y° © oZ_m©U H{$b{ AmoU 1929 gmbrOmhra[U{ gd©M AÒ[•Ì` ]mßYdmßgmR>r od«>b_ßoXa JU[Vr _hmamOmßZr Iwb{ H{$b{.JU[Vr _hmamOmß¿`m `m H$m`m©bm \$magm odam{Y Pmbm Zmhr. odam{Y Pmbm, Vm{gßdmXmZ{ gß[dbm. [U _hmS>, ZmoeH$ `mgmaIm a∑VaßoOV gßKf© BW{ KS>bm Zmhr.Ag{ H$m Pmb{? `m ‡ÌZmM{ CŒma em{Y `mgmR>r lr gX≤JwÍ$ JU[Vr C\©$ har _hmamO`mßM{ odMma AmoU H$m © g_OyZ K{Vb{ [mohO{.

_hmamÔ>≠mVrb A_amdVr oOίmV _ßJÍ$i XÒVJra ZmdmM{ Jmd. `m JmdmbmgßVl{>mßMr y_r ÂhUm`bm haH$V Zmhr. {W{ AZ{H$ gßV ‡H$Q> Pmb{. Q>mH$aI{S>M{gßV bhmZyOr _hmamO h{ _ßJÍ$i XÒVJraM{. gßV ]JmOr _hmamO, gßV [mßSw>aßJ_hmamO, XÒVJra ]wdm hr _ßS>ir `mM JmdMr. `m JmdmV lr gX≤JwÍ$ JU[Vr_hmamOmßZr gm_moOH$ gwYmaU{M{ AZ{H$ ‡`m{J H$Í$Z A‹`mÀ_mbm Zdm Am`m_Om{S>bm. _ßJÍ$i XÒVJra hr À`mßMr H$_© y_r, Va dYm© oOίmVrb H$m`Zya h{ JmdÀ`mßMr O›_ y_r. ^m–[X d⁄ AÔ>_r eH{$ 1809, ÂhUO{ B.g. 1887 gmbr

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 60

À`mßMm O›_ Pmbm. AmB©M{ Zmd OZmB© AmoU doS>bmßM{ Zmd odR>m{]m. JU[Vr_hmamOmßM{ dS>rb dmaH$ar hm{V{. AmB©hr gmoŒdH$ hm{Vr. [a_hßg `edßV]m]mßda oVMrl’m hm{Vr. ""AmVm Vwbm MmßJb{ oXdg {Vrb. Vw¬`m [m{Q>r EH$ oham O›_mbm {B©b.Vm{ ^∑VrMm S>mßJm{am o[Q{>b. gd©Ã À`mMr H$rVu hm{B©b'' Agm Amerdm©X [a_hßg gßV`edßV]m]mßZr oXbm hm{Vm. JU[Vr _hmamOmßMm O›_ PmÎ`mda H$mhr oXdgmßVodR>m{]m d OZmB© w]yVH$ma `mßZr _ßJÍ$i XÒVJra `m Jmdr Am[bm gßgma hbdbm.

JU[Vr _hmamO `mßZr AH$amÏ`m-]mamÏ`m dfuM _ßJÍ$i XÒVJra {WyZ Km{amS>`m Jmdr ‡`mU H{$b{. `m JmdmV gX≤JwÍ$ H{$H$mOr _hmamO amhV. JU[V V{W{ amohbm._ßoXamV H$m_ H$am`M{ AmoU O{ o_i{b V{ Im`M{ Agm hm oXZH´$_. ZmJ[yaM{ amO{^m{gb{ h{ H{$H$mOr _hmamOmßM{ oeÓ`. H{$H$mOr _hmamOmßZr Am[Î`mbm AZwJ´h ⁄mdmAer ]mi JU[VMr B¿N>m hm{Vr. Jwȇ{_mZ{ _Z Am{V‡m{V ^ab{ hm{V{, [U BVa^∑VmßgmaI{ À`m¿`mOdi [°g{ ZÏhV{. [°gmM Zmhr Va [yOm H$er H$amdr, XojUmH$m{Ry>Z ⁄mdr? Agm ‡ÌZ JU[Vbm gVmdV hm{Vm. EH$ oXdg ]mi JU[V e{VmVJ{bm AmoU ¡dmarMm hwaS>m K{D$Z Ambm. gßV H{$H$mOrg_m{a C^m amhyZ ÂhUmbm,""JwÈX{dm, _bm AZwJ´h ⁄m. _m¬`mOdi hwaSÁmoedm` H$mhrM Zmhr.'' gßVH{$H$mOtZr ]mi JU[V¿`m _ZrMr Vi_i OmUbr AmoU À`mßZr JwÈ_ßà oXbm. ]miJU[V¿`m _ÒVH$r gX≤JwÍß$Zr hmV R{>dbm AmoU À`mM{ Xw:I, X°›` Xya [imb{. oXÏ`kmZmMm ‡H$me [S>bm.

gßV H{$H$mOtMmhr JU[Vr _hmamOmßda Ord OS>bm hm{Vm. V{ ]mi JU[VbmImß⁄mda, H$S{>da K{D$Z ^OZ, H$rV©Z H$aV AmoU Am[Î`m ^∑VOZmßZm gmßJV,"H$Ma{ _| _{am oham [∂S>m h¢ &' H$mhr oXdgmßZr gßV H{$H$mOtZr VrW© mÃ{Mr `m{OZmH{$br. À`mßZr gm{]V ]mi JU[Vbm K{Vb{. ‡`mJ VrWu AgVmZm gßV H{$H$mOtZrAm[bm X{h odgoO©V H$Í$Z AdVmaH$m © gß[db{. ]mi JU[V AmoU A›` ^∑V[aV Km{amS>bm Amb{. gßV H{$H$mOt¿`m X{hodgO©ZmZßVa H$mhr oXdgmßZr XßS>rXßS>rMmgm{him hm{Vm. `m `mÃ{Mr XhrhßS>r Hw$Ur \$m{S>m`Mr `mdÍ$Z dmX oZ_m©U Pmbm.^∑VmßMr ]°R>H$ ]gbr AmoU gdm©Zw_V{ hm _mZ ]mi JU[Vbm X{ `mV Ambm. [UÀ`mM d{ir gßV H{$H$mOrMr [ÀZr ^mJm]mB© oh¿`m _ZmV B©fm© OmJ•V Pmbr. hm _mZJU[Vbm o_imbm Va Vm{ _m{R>m hm{B©b, Aer À`mßZm ^rVr dmQy> bmJbr. ZmJ[yaM{amO{ aKwOr ^m{gb{ `mßZrhr JU[V¿`m ]mOyZ{ H$m°b oXbm, [U JwÈ[ÀZr¿`m _ZmVrb^md JU[VrZ{ OmUbm hm{Vm. À`mßZr ÒdV: XhrhßS>r \$m{S>br Zmhr. JwÈ[wà Zm_X{d`mßZm Vm{ _mZ oXbm AmoU ÂhUmb{, ""VwÂhr, _r, Am[U gd© OU JwÍ$ H{$H$mOtM{

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 61

oeÓ` Amhm{V. hm _mZ Zm_X{dmßMmM Amh{. lr H{$H$mOr H•$[{Z{ _bm H$mhr H$_rZmhr.''

Km{amS>Mr hr `mÃm gß[Î`mda JU[Vr _hmamO H$mhr H$mi H$mdbr {W{ d ZßVa_ßJÍ$i _w∑H$m_r Wmß]b{. À`mM d{ir À`mßZm [ßT>a[ya {W{ Om `mMr Vrd´ B¿N>m oZ_m©UPmbr AmoU V{ _ßJÍ$i XÒVJra gm{Sy>Z [ßT>a[yabm admZm Pmb{. [ßT>a[wamV À`mßZrlrod«>bm¿`m MaUr _ÒVH$ R{>db{. À`mßZm oXÏ` kmZ ‡mflV Pmb{. d•Œmr pÒWa Pmbr.gd© OJmV EH$M [a_{Ìda Amh{, h{ OJM [a_{ÌdamM{ Í$[ Amh{ hm ^md OmJ•V Pmbm."gª`m od«>bm [mßSw>aßJm Vy AmÂhm Y_© EH$ oeH$dbm.' JU[Vr _hmamO ÂhUmb{,lrod«>bm¿`m Xe©ZmZßVa ^maV ´_U H$a `mMr B¿N>m À`mß¿`m _ZmV oZ_m©U Pmbr.[ßT>a[wamVrb od«>b Xe©ZmZ{ À`mßZr ^maVXe©ZmM{ ‡ÒWmZ R{>db{. ^OZ, H$rV©Zm¿`m_m‹`_mVyZ V{ _mZd Y_m©Mm ‡Mma, ‡gma H$Í$ bmJb{.

hiyhiy gßV JU[Vr _hmamOmßMr H$rVu> Xyada [gabr. 1907 gmbr AmißXrX{hy {W{ À`mßMr H$rV©Z{ Pmbr. \$ma _m{R>m oeÓ` [oadma À`mß¿`m [mR>r_mJ{ C^mamohbm. _hmamÔ>≠mV ododY oR>H$mUr gßV JU[Vr _hmamOmßZm _mZUmam _m{R>m g_yhoZ_m©U Pmbm. V{ gßV JU[Vr _hmamOmßda ‡{_mMm dfm©d H$Í$ bmJb{. ^maV ´_U [yU©H$Í$Z gßV JU[Vr _hmamO _ßJÍ$i XÒVJra {W{ [aV Amb{. _hmamOmßM{ JwÍ$H{$H$mOr _hmamO `mßZr "Km{amS>' {W{ `mÃm gwÍ$ H{$br. gßV JU[Vr _hmamOmßZr VrM[aß[am [wT{> MmbdV _ßJÍ$i XÒVJra {W{ `mÃm gwÍ$ H{$br. _ßJÍ$i XÒVJra_‹ {od«>b _ßoXa ZÏhV{. _hmamOmßZr od«>b _ßoXa ]mßYb{. [ßT>a[wamVrb [mßSw>aßJm¿`m_yVugmaIrM _yVu À`mßZr _ßJÍ$i XÒVJra {W{ AmUÎ`m.> `m _ßoXam¿`mC^maUrgmR>r ^∑VmßZr VZ-_Z-YZmZ{ _XV H{$br. À`mß¿`m XmZmVyZ h{ _ßoXaC^mab{ J{b{. `m _ßoXam¿`m _m‹`_mVyZ gßV JU[Vr _hmamOmßZr A‹`mÀ_mbm,^∑Vr Midirbm Zdm Am`m_ oXbm. "OZg{dm hrM B©Ìdag{dm' h{ _hmamOmß¿`mH$m`m©M{ ]´rX Pmb{. [yOm-H$_©H$mßS{>, AmaVr, H$rV©Z{ `m gmË`mß¿`m _m‹`_mVyZ gßVJU[Vr _hmamOmßZr Zdg_mOoZo_©VrMr Ωdmhr oXbr.

gßV JU[Vr _hmamO h{ ]m{bH{$ gwYmaH$ ZÏhV{, Va H$V} gwYmaH$ hm{V{. À`mßZrod«>b _ßoXa ]mßYb{ AmoU V{ gdm™Zm _ww∑V ‡d{emgmR>r Iwbm H$a `mMm _mZghrÏ`∑V H{$bm. [U _ßoXam¿`mhr AmYr À`mßZr ÒdV:M{ Ka gd© OmVr¿`m bm{H$mßgmR>rIwb{ H{$b{ hm{V{. gZ 1921_‹ { _hmamOmßZr AÒ[•Ì`Vm oZdmaUm¿`m H$m`m©bmÒdV:¿`m Kam[mgyZM gwÈdmV H{$br. Am[Î`mM KamV Mwbr[ ™V À`mßZr AÒ[•Ì`mßZmgai ‡d{e oXbm. amKdmZßX _moUH$, H$m{H$mOr BßJi{, H{$H$mOr BßJi{ `m oVKmßZm hm

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 62

g›_mZ o_imbm. À`mßMr [yOm H$Í$Z g_mOOrdZm¿`m gwYmaU{Mm [m`m aMm`bmgwÈdmV H$am`Mr, h{ À`mßZr R>adb{. À`mZßVa À`mßZr od«>b _ßoXa _hma d AÒ[•Ì`g_mOmVrb gdm™gmR>r _w∑V H{$b{. od«>bmMr [yOmAMm© H$a `mM{ H$m © À`mßZrÀ`mß¿`mH$S{> gm{[db{. ]´m˜U d ]´m˜U{Va bm{H$mßZr _hmamOmßZm Ajae: dmirVQ>mH$b{. od«>b _ßoXa ]wdmßZr ´Ô> H{$b{. od«>bmMr _yVu> odQ>mibr. _hmamOmß¿`modam{YmV O]aXÒV \$ir C^r H{$br. _hmamO S>J_Jb{ Zmhr, Va CbQ> Àd{fmZ{,Y° m©Z{ V{ `m H$m_mbm bmJb{. AoYH$ _ΩZ Pmb{. bm{H$mßZm g_OmdyZ gmßJm`bmbmJb{. AÒ[•Ì`Vm hm ohßXy Y_m©darb H$bßH$ Amh{. Vm{ H$bßH$ YwD$Z H$mT>U{ hmM_mZdV{Mm Y_© Amh{. "_mZdmMm hm{U{ _mZdm odQ>mi& ]Ë`mM{ V{ _yi Amh{ H$m`' AgmÒ[Ô>V{Mm gdmb AoIb _mZdOmVrbm H{$bm. `m H$m`m©gmR>r JU[Vr _hmamO_hmamÔ>≠ a ‡Mma H$arV o\$ab{.

AÒ[•Ì`Vm Zmhrer hm{D$Z& J{br [mohO{ bm{H$mVyZ`mV gdm™M{ H$Î`mU& oXgb{ kmZ —Ô>rZ{kmZ odMma{M gd© aU& Ïhmd`m haU Xw:I{ gmarAÒ[•Ì`Vm O{U{ hm{V{ haU& H$mT>m V{ H$maU em{YyoZ`mJ `m ÂhU{ oH´$`m A_br {D$ ⁄m& H$Í$ _J C⁄m ÂhUy Z {Aem e„XmßV JU[Vr _hmamOmßZr AÒ[•Ì`Vm oZdmaUmMr Vi_i Ï`∑V H{$br

AmoU À`m‡_mU{ H•$Vr H{$br. AÒ[•Ì`Vm oZdmaU ÂhUO{ H{$di _ßoXa‡d{e Zmhr. gßVJU[Vr _hmamOmß¿`m gßH$Î[Z{V AÒ[•Ì`Vm oZdmaUmMm Iy[ _m{R>m Ï`m[H$ AW©hm{Vm.

gßV JU[Vr _hmamO ÂhUVmV,Ò[•Ì`mÒ[•Ì`mgmR>r gd© hr X{di{& AmoU gd© Vir Iwbr Ïhmdr&H$m{Urhr H$m{UÀ`mhr Hw$[mVyZ [mUr& Z{br`m H$mTy>Z H$m` hm{V{&H$m{Urhr H$amd{ X{dmM{ Xe©Z& X{D$ir OmD$Z Òd¿N>[U{&Òd¿NV{Mr Amh{ gH$im AmdS>r& Vr hdr Mm{IS>r J `m ÂhU{&AmÂhr ‡{_{ OZm amohbm{ gmßJyZ& ⁄m dmQ>m H$mTy>Z {WyoZ`m&Aem Ò[Ô> e„XmßV gßV JU[Vr _hmamOmßZr _ßoXa, [mUr gdm™Zm C[b„Y Ïhmd{

Ag{ gmßoJVb{.Aem ‡H$ma{ _mJ©Xe©Z H$Í$Z gßV JU[V _hmamO Wmß]V ZmhrV, Va À`mßZr

AÒ[•Ì`Vm oZdmaUmgmR>r H•$Vrhr H{$br, Vr H•$Vr ÂhUO{ H$mÎ`mMr. gm_wXmo`H$^m{OZmMr. gdm™Zr oeXm{Ë`m AmUm`¿`m. À`m EH$oÃV H$am`¿`m AZ≤ _J gm_wXmo`H$

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 63

^m{OZm¿`m [ß∑Vr ]gdm`¿`m. "H$mbm' g_mOmVrb gd©M dU©-OmVr[mVrM{ h{EH$ÃrH$aU hm{V{. À`mV l{>-H$oZ>, ohßXy-AohßXy, _amR>r-A_amR>r Ag{ H$m{UV{hr

{X ZÏhV{. OmV hmM e„X À`mgmR>r d¡ © g_O `mV Ambm.H$m{Ur H$m{Um OmV [wgy Z { AmVmR{>dyoZ`m oMŒmm _mOr `mX_ZwÓ`mMr hm{ _ZwÓ` OmV"EH$ OmV _mZdmMr' AgÎ`m_wi{ gd© {XmßMr ]ßYZ{ Am[m{Am[M JiyZ [S>VmV.

{X _mZdmV emaroaH$ —Ô>rZ{hr oXgV Zmhr. og’m›Vm¿`m —Ô>rZ{ Vg{ {X oXgyZ {VZmhrV.

X{d EH$M Amh{& Xwgam ZmhrH$m{QÁmdYr [wamd{& `mMr H{$ÏhmhrAmoU AOmV Ag{ Vm{ X{d OmJmAg{ gXm ÂhUVr [ßWhr ZmZm]m[ AOmV ¡`mMm, À`m b{H$am OmVJ `m ÂhU{ H$m{Ry>Z Ambr OJmV?[aßVw OmoVJ´ÒV g_mOOrdZmV dmT>Î`mZ{ {Xd•Œmr oZ_m©U Pmbr. À`m OmVr-

OmVr_‹ { oZ_m©U Pmb{bm {X oZ_m©U Pmb{br XwoaVm ZÔ> H$a `mMm EH$M _mJ©ÂhUO{ gh^m{OZ. hmM _mJ© gßV JU[Vr _hmamOmßZr ÒdrH$mabm. am{Q>r]am{]a ]{Q>rÏ`dhma Pmb{ H$r OJmV AÒ[•Ì`Vm amhUma Zmhr, hm À`mßMm odÌdmg hm{Vm.

gh^m{OZM V°gr Amh{ H$mi& [gam`m _yi EH$r OmJr]{Q>r Ï`dhma XwOm _w‘m hm{ & ‹`mZr Yam gm{ J `m ÂhU{&À`mgmR>r À`mßZr JmdmJmdmßV A›ZmMm H$mbm H$am`M{ R>adb{. Vr À`mßMr H$Î[Zm

]Ë`mM ‡_mUmV `eÒdr R>abr.EH$_{H$mßMr`m ‡{_ oeXm{Ë`m& EH{$ R>m`r gmË`m H$am{oZ`mH$mbdyZr H$mbm ‡{_{M Vm{ H{$bm& ‡{_{M dmQ>bm EH$_{H$m&_yi Y_© ÒWm[md`mbm& AmYr oeXm{Ë`mßMm H$mbm&gÀ` amI{ [mohO{ H{$bm& bm{H$ o^Vrbm À`mVyZr&^mH$arMm H$mbm H$a `mM{ d´V _hmamOmßZr AIßS> gwÍ$ R{>db{. gZ 1923¿`m

H$moV©H$ d⁄ [ßM_rbm ^mH$arMm H$mbm H$a `mM{ R>adb{. À`mbm MmßJbm ‡oVgmXo_imbm. 25/7/1923 am{Or dYm© oOίmVrb oZ_JmdmV _{Q>mam_ [•œdram_H$Zm{b{ `mßM{ hÒV{ ^mH$arMm H$mbm H$a `mV Ambm. oZ_JmdM{ [mQ>rb _mYdamd

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 64

g]mZ{ h{ JU[Vr _hmamOmßM{ oeÓ` hm{V{. À`mßZrM H$m ©H´$_mM{ Am`m{OZ H{$b{.JmdmJmdmßVyZ oeXm{Ë`m ]m{bmdÎ`m. À`m EH$oÃV H{$Î`mda H$Zm{b{ _hmamO `mßZrAÀ ßV AmZßXmZ{ Vm{ H$mbm g{dZ H{$bm. hOmam{ bm{H$mßZr _J AmZßXmZ{ Vm{ ÒdrH$mabm.H$moV©H$ ew’ Xe_rbm hgwbm]mX {W{gw’m _hmamOmßZr ^mH$arMm H$mbm H{$bm. À`md{ir _hmamOmßZr OmoVoZ_y©bZmda ‡^mdr ^mfU H{$b{. 1924 ohß_V[ya, dmVm{S>m

{W{ Mma Jmd¿`m oeXm{Ë`m ]m{bmdyZ [yUm© ZXr¿`m dmidßQ>mV ^mH$arMm H$mbm H{$bm.OdiOdi Mmae{ bm{H$mßZr hm ‡gmX K{Vbm.

ZrM CßM[U hma[yZr Omd{& oZÌM { ^mgmd{ EH$VŒd&AkmZ —Ô>rbm ZrM CM Xm{Z& ^mgV{ ZgyZ ^mgVmgr¡`m AkmZ{ {X CÀ[›Z H{$bmg{& H$am`m Zmohg{ V{ AkmZ&J `m ÂhU{ [yU©]´ Jm{Hw$imV& lr H•$ÓU A¤°V O›_bmg{&Jm{[miH$mbm hr [aß[am dmaH$ar [ßWmV _mZbr OmV{. hoaZm_ gflVmhmMr gmßJVm

Jm{[miH$mÎ`mZ{ hm{V{. ^JdmZ lrH•$ÓUmZ{ Jm{Hw$imV JmB© MmaVmZm Jm{[]mßYdmß¿`moeXm{Ë`m EH$Ã H{$Î`m AmoU À`mM{ g_mZ dmQ>[ H$Í$Z Jm{[miH$mbm H{$bm, AerH$Wm gmßoJVbr OmV{. lrgßV JU[Vr _hmamO `mßZr hmM YmJm [H$S>bm Amh{.C¿M-ZrM hm {X Zmhr, V{ AkmZ Amh{. Am[Î`m —Ô>rda `m AkmZmMr [≈>r Amh{ÂhUyZ Am[Î`mbm Ag{ {X oXgVmV AmoU Am[U Vg{ dmJVm{. `m {Xmbm,AkmZmbm Xya H$a `mgmR>r ^JdmZ lrH•$ÓUmMm AmXe© _mZyZ À`mß¿`m‡_mU{ Ï`dhmaH{$bm [mohO{. AÒ[•Ì`V{Mr _wi{ hr _mUgm¿`m _ZmV Amh{V. ¡`mß¿`m _ZmVrb hm

{X J{bm, XwodYm J{br Vm{ harMm fl`mam Pmbm. _hmamO ÂhUVmV,hoa À`mdar H$ar X`m& o^fi ^md Zmhr O`m&^dogßYwVyZr À`mßZr& Z{B© [ma F$frH{$er&AmflV AmoU AmoUH$ H$m{Ur& g_mZ dmQ{> ¡`mM{ _Zr&J `m ÂhU{ V`mgmR>r& Ymd Kmbrb OJO{R>r&_ZmV o^›ZVm AgU{ ÂhUO{ {XmM{ _yi. ¡`mß¿`m _ZmV {X^md Amh{, o^›Z

^md Amh{, À`mbm X{d _XV H$aV Zmhr. ÒdV: ˆfrH{$ehr ^dgmJamVyZ [maH$a `mgmR>r _XVrbm {B©b, [U À`mgmR>r _ZmVrb o^›Z ^md Xya H$am`bm hdmAg{ JU[Vr _hmamOmßM{ _V Amh{.

_hmamOmßZr _ßJÍ$i XÒVJra_‹ { od«>b _ßoXa ]mßYb{, [U À`mV V{ JwßVyZ [S>b{ZmhrV. H$maU À`mßZm XJS>m¿`m X{dmMr [yOm H$am`Mr ZÏhVr. _mUgm¿`m Í$[mVod⁄_mZ AgUmam X{d À`mßMm Amam‹` hm{Vm. XJS>m¿`m X{dm]m]V V{ ÂhUVmV,

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 65

"À`mßMrM o\$H$ra g_O{Zm À`mßZmH$m` XwgË`mbm Mma{b Vm{J `m ÂhU{ X{d XJS>m¿`mdmT>odbm À`mMm `mV _m{R>m'gwÈdmVrbm JU[Vr _hmamOmßZr od«>b _ßoXa ]mßYb{. [ßT>arV Agb{Î`m

od«>bm¿`m _yVugmaIr A‡oV_ gwßXa _yVu À`mßZr _ßJÍ$i {Wrb X{dimV ]gdbr,[U bm{H$ IË`m ÒdÍ$[mV od«>b^∑V Pmb{ ZmhrV, Va CbQ> X{d-X{dimgmR>r^mßS>U{ H$am`bm bmJbr. gßV JU[Vr _hmamOmßZr od«>b _ßoXamV AÒ[•Ì`mßZm ‡d{eoXbm. hr À`mßMr gm_moOH$ H´$mßVr hm{Vr, [U AÒ[•Ì`mß¿`m Xe©ZmZ{ od«>b ]mQ>bm,odQ>mibm Aem dÎJZm V{Ïhm PmÎ`m. _yVuMm ^md ]mOybm gmÍ$Z _yVubmM _hŒdAmb{. V{Ïhm darb A ßJ _hmamOmßZr obohbm. X{d gdm™Mm gIm Amh{, {XaohVAmh{. Vg{M Am[U Ïhmd{ hr ‡{aUm ‡oVoXZr gVV _mUgmbm o_imdr hr_yoV©[yO{_mJMr Iar H$Î[Zm Amh{, [U AmVm H{$di _yoV©[yOmM H{$br OmV{,À`m_mJMm ^md ZÔ> Pmbm Amh{. Aem X{dm¿`m X{dimV 11 Zm{Ïh|]a 1929 am{OrAÒ[•Ì` ]mßYdmßZm ‡d{e oXbm. `m d{ir H$bH$Œmm {Wrb AÒ[•Ì`mßM{ Z{V{ odamQ>Mß–_ßS>b h{ ‡_wI [mhwU{ ÂhUyZ C[pÒWV hm{V{.

_ßoXa ‡d{e, gh^m{OZ `m‡_mU{ gßV JU[Vr _hmamOmßZr ‡]m{YZmÀ_H$ H$m ©hr_m{RÁm ‡_mUmV H{$b{. AÒ[•Ì`Vm, OmoV {X `mß¿`m _wimer dUm©o^_mZ Amh{.CÉdUu© mßZr oZ_m©U H{$b{Î`m JßWmß¿`m AmYma{ _mUgmMm dU© R>adbm OmVm{ AmoUVgm À`mß¿`mer Ï`dhma H{$bm OmVm{. MVwd©Um™odf`r VH©$ew’ _mßS>Ur H$aVmZm gßVJU[Vr _hmamO ÂhUVmV,

Ï`∑VrÍ$[ Zmhr X{d& E{gm og’mßVr R>amd&_J V`mer Ad`d& Zmhr og’ ^md hm&O{ g_mO Ao^_mZr& EH$mX{er A[yU© kmZr&ZrM, C¿M ^md À`mßZr& H$WZ H$Í$Z R{>drb{&dUm©gß]ßYr dU©Z& V{hr oZKmb{ _wImVyZ&dJ© gd©hr ÂhUyZ& _wIm[mgyZ R>ab{&dUm©o^_mZ ]miJUmË`mßodf`r _hmamOmßZm ‡MßS> MrS> hm{Vr. _ZwÓ` gd© H$mhr

Am[Î`m H$_m©Z{ ]Xby eH$Vm{, [U O›_OmV bm^b{br OmV _a{[ ™V À`mbm ]XbVm{V Zmhr. Vr OmV À`mbm e{dQ>[ ™V g_mOOrdZmV gmßJmdrM bmJV{. OmV d{Jir

AmoU Ï`dgm` d{Jim Agbm, Var O›_mZ{ ‡mflV Pmb{Î`m OmVrMm Ao^_mZ

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 66

]miJyZ OrdZ À`mbm OJVm {V{ hr OmVr` Mm°H$Q> JU[Vr _hmamOmßZm _m›`ZÏhVr. "EH$ OmV X{dm KaMr & Amh{ _mZdmMr &' _mZd hr OmV gdm™Mr EH$ Amh{.oVW{ OmVr¿`m d•Wmo^_mZmbm AW© Zmhr, ÂhUyZ JU[Vr _hmamO ÂhUVmV -

"YßXm dUm©Mm H$m{UVmhr& H$oaVm {Vm{ H$m{Umbmhr&og’m›Vr ]mYm {V Zmhr& YßXm H$m{Urhr H{$bm H$m{UVm&Yß⁄mdÍ$Z OmV R>ad `mV Ambr AZ≤ OmVrOmVr¿`m Mm°H$Q>rV _mZdmbm

]mßY `mV Amb{. AmO OmVr-dUm©‡_mU{ H$m{UmM{hr H$_© amohb{b{ Zmhr. O›_OmVdUm©o^_mZmda AmYmoaV _mUgmM{ l{>Àd amhy Z {. À`mE{dOr

kmZ, e∑Vr, Ï`dhma, g{dmMmahr dUm©Mm X{ImdmEdT>mM EH$ X{ImdmAmh{ _mZdm gmßJU{Aer Ï`dÒWm oZ_m©U Ïhmdr. OmV oHß$dm dUm©[{jm JwUH$_m©Zwgma _mUgmbm

g_mOOrdZmV l{>Àd ‡mflV Ïhmd{, Aer gßV JU[Vr _hmamOmßMr yo_H$m hm{Vr."JwU H$_m©dar IoMV& Amh{ gdm™Mr oHß$_V&O°gm Om{ AoYH$madßVm V°g{ À`m ‡V ÂhUmd{&'Aem ‡H$maM{ odMma V{ _mßS>V AgV AmoU Am[Î`m H$m`m©VyZ V{ odMmahr ‡H$Q>

H$aV.gßV JU[Vr _hmamO `mßZm Zdm g_mO, Zdm Y_© oZ_m©U H$am`Mm hm{Vm. À`m_wi{

Í$T> H$Î[ZmßZm, [aß[amßZm À`mßZr Zdm AW© X{ `mMm ‡`ÀZ H{$bm. ^maVr`g_mO_mZg h{ l’miy Amh{. `m l’{VyZ Vm{ XmZY_© H$aVm{, [U `m XmZmMm ]Ë`mMd{im J°adm[a H{$bm OmVm{. bw]mS>UyH$ hm{V{. ÂhUyZ XmZY_© H$am`Mm PmÎ`mg Vm{g_mOm¿`m CÀWmZmgmR>r OÍ$a IM© H$amdm. g_mOmMr JaO H$m` Amh{ h{ bjmVK{D$Z À`m H$m`m©gmR>r hmV ⁄md{. V{M XmZ gÀH$_m©V bmJ{b. g_mOmV X{dmb {,emim, odohar, gam{da{, `kH$m`m©gmR>r, gßH$Î[ og’rgmR>r XmZ H$amd{, [U]wdm]mO, T>m|Jr, gmYy oHß$dm ^Q>, ^Qw>H$b{, Xmßo^H$ [ßS{> `mßZm XmZ H$Í$ Z {, AgmÒ[Ô> gßH{$V JU[Vr _hmamOmßZr oXbm Amh{. VrWm©¿`m oR>H$mUr A›ZXmZ g_^mdmZ{H$a `mBVH{$ Xwga{ H$m{UV{hr [w ` Zmhr. g_mOH$m`m©gmR>r d Y_©H$m`m©gmR>r [°gmIM© H$aU{ h{ CŒm_mßM{ bjU Amh{, [U h{ H$m © H$aVmZm dU©odMma, OmVr`dmX,l{>-H$oZ>, Ò[•Ì`-AÒ[•Ì`Vm Ag{ {X Z R{>dVm A {X d•ŒmrZ{ H$aU{ h{ XmZmM{l{>[U hm{ .

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 67

wH{$b{Î`mbm A›Z, VhmZb{Î`mbm [mUr X{U{, Xw:oIVmßM{ Aly [wgU{, AkmZrOZmßg kmZdßV H$Í$Z À`mßZm C⁄m{Jerb, Òdmdbß]r d [am{[H$mar ]ZdU{, ew’^mdmZ{ OJmda ‡{_ H$am`bm oeH$dU{, A {⁄ d•Œmr À`mß¿`mV oZ_m©U H$aU{ hmM Iam_mZdV{Mm Y_© Amh{.

aßOÎ`m-JmßOÎ`m-XrZ-Xw]˘`mßerYaU{ [m{Q>mer Y_© hm{Xw:Ir¿`m Xw:ImV bm{Q>U{ AoYH$Y_m©M{ Í$[ E{g{ ZmhrXrZmZmW AmoU [VrV [mdZAmh{ ^JdmZ Zm_YmarAdVma K{D$Z h{M H$m_ H$arJ `m ÂhU{ hoa ⁄m ogßYw'gßV JU[Vr _hmamOmßZr XrZ-Xw:oIVmßMr g{dm H$aVmZm [oadV©Z A[{ojV R{>db{

Amh{. XrZ-Xw:oIVmßMr g{dm H$aU{ hm Y_© Oar Agbm, Var Vr g{dm H$aVmZm¡`mß¿`mgmR>r g{dm H{$br OmV{ À`mß¿`mV g{dmd•Œmr oZ_m©U Pmbr [mohO{. Vg{MoZoÓH´$`V{¿`m OmJr H$Ô>H$ar d•Œmr - AWm©V l_‡oV>m oZ_m©U hm{U{ AmdÌ`H$ Amh{.hr d•Œmr oZ_m©U Pmbr Zmhr, Va ÒdodH$mgmMm, C’mamMm _mJ© À`mßZm gm[S>UmaZmhr. _mUgmMr hrZ-XrZ AdÒWm C⁄m{Jo‡`V{oedm` ]XbUma Zmhr, Ag{Ò[Ô>[U{ gßV JU[Vr _hmamOmßZr gmßoJVb{ Amh{. "Xmoa–ÁmMm Zme C⁄m{JmV dmMyZrAmb{br H$im{Zr hm{V Zmhr' oHß$dm "H$amd{ Am[wbm YßXm [oa AmR>d{ Jm{odßXm' AgmAmX{e JU[Vr _hmamO H$aVmV. C⁄m{JerbVm AmoU ‡m_moUH$[Um h{g_mOOrdZmgmR>r AmdÌ`H$ Amh{. {XaohV AdÒWmhr AmdÌ`H$ Amh{. À`moedm`g_mO EH$oOZgr hm{Uma Zmhr. odH$ogV hm{Uma Zmhr. {Xm {X OrdZmVyZ ZÔ>H$am`Mm ÂhUO{ ‡À {H$mZ{ A {⁄ d•ŒmrMm ÒdrH$ma H$aU{ AmdÌ`H$ Amh{. À`moedm`gdm™odf`r g_^md oZ_m©U hm{U{ H$R>rUM Amh{. À`mgmR>r AmÀ_Í$[ hm{D$Z amhU{ h{M_mZdmM{ H$V©Ï` Amh{. Vm{M _mZdr Y_© Amh{ Ag{ gßV JU[Vr _hmamO dmaßdmagmßJV AgV. H$maU Zdm odMma ÒdrH$mÍ$Z [maß[oaH$ ‡Wm Xya gmam`bm g_mO_ZghOmghOr V`ma ZÏhV{. Aem d{ir ZdrZ odMma gmVÀ`mZ{ _mßS>V amh `moedm`Xwgam [`m© ZgVm{.

A {⁄ d•Œmr H$emVyZ {B©b? Va Vr kmZmVyZ {B©b. Ï`dhmamVyZ hm{B©b.g_mOmV ]Xb Ïhmdm, ZdrZ gßÒH$mamMm ÒdrH$ma Ïhmdm `mgmR>r ‡]m{YZ H$aV

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 68

Jmdm{Jmdr o\$ab{. À`mß¿`m ‡]m{YZmVrb EH$ _hŒdmMm Am`m_ hm{Vm oejU.oejUmMm oVgam S>m{im o_imbm H$r _mUyg ÂhUyZ OJ `mMr AmoU _mUyg Y_m©MmÏ`dhma H$a `mMr B¿N>m CÀ[›Z hm{B©b. gßV JU[Vr _hmamO oejUm]‘bÂhUVmV -

od⁄m OmÒV _mV{hyZr`m& Amh{ X`m H$aUmar[aX{er OmVm _m`& Y goZ`m H$arb H$m`od⁄mM V{W{ gm¯ hm{ & od⁄m Jm` H$m_ Y{Zyod⁄m OmirV{ AkmZ& dmT>odV{ ew’ kmZAem e„XmßV _hmamO oejUmM{ _hŒd gmßJV AgV. Jmdm{Jmdr AkmZm¿`m JV}V

oIV[V [S>b{Î`m g_mOmbm _mUyg[UmMm _mJ© V{ XmIdV AgV.AmXe© g_mO C^m H$aVmZm À`mßZr [maß[oaH$ ‡Wm ZmH$maÎ`m, Va H$mhr ‡WmßZm

Zd{ ÒdÍ$[ oXb{. gßV JU[Vr _hmamOmßZr o_loddmhmM{ (AmßVaOmVr` oddmhmM{)H{$di g_W©Z H{$b{ Zmhr, Va À`m ‡H$maMr H•$Vr H{$br. _hmamOmßZr ÒdV:AmßVaOmVr` oddmh H{$bm hm{Vm. Am[Î`m _wbmMm À`mßZr AmßVaOmVr` oddmh H{$bm.À`m H$mimV ]mboddmhmMr ‡Wm ‡MobV hm{Vr. _wbJr C[da PmÎ`mda oVMm oddmhH$amdm d Vm{ _wbr¿`m B¿N{>Zwgma H$amdm. oOM{ oV¿`m B¿N{>da& Amh{ OÍ$a AgmÒ[Ô>V{Mm Bemam À`mßZr oXbm hm{Vm. g_mOmV g_mZVm ‡ÒWmo[V H$am`Mr Ag{bVa o_loddmh hm{U{ AmdÌ`H$ Amh{. À`moedm` g_mOmVrb OmoV {X ZÔ> hm{UmaZmhr, Agm _hmamOmßMm odÌdmg hm{Vm. bΩZmV hwßS>m K{ `mMr [’V hm{Vr. À`mbmVrd´ odam{Y H$aVmZm _hmamO ÂhUVmV -

hwßS>m K{D$Z H$›`m X{U{& h{ Vm{ CbQ> H$aU{Jm` Ï`mbr dÀgm fl`mbr& E{Ì`m[ar H$Wm PmbrhwßS>m K{U{ ^mS> ImU{& ]am{]ar J `m ÂhU{&hwßS>m K{U{ ÂhUO{ ^mS> ImU{ Amh{, h{ A[_mZH$maH$ Amh{ Agm Bemam gßV

JU[Vr _hmamO X{VmV. bΩZmgmR>r H$O} H$mT>U{ _yI©[UmM{ Amh{. ‡oV{>[{jm AÀ ßVH$_r IMm©V bΩZ H$amd{. bΩZ h{ Xm{Z _ZmßM{ o_bZ Amh{. _wbtZm Am[Î`mB¿N{>‡_mU{ oV¿`m JwUY_m©‡_mU{ oVMm [Vr oZdS> `mMm, VgmM _wbmßZm Am[br[ÀZr oZdS> `mMm [yU© AoYH$ma Amh{. V{W{ OmV-[ßW-Y_© {XmßZm ÒWmZ Zmhr.JwUmÀ_H$ oddmh h{M EH$ VŒd gßV JU[Vr _hmamOmßZm _m›` hm{V{.

^maVr` Y_©gßÒH•$VrV Jm`rbm AÀ ßV [odà _mZVmV. `m X{emV Jm`tMr gߪ`mIy[ hm{Vr. `m Jm`r ÂhUO{ e{VH$Ë`mßMm AmYma AmoU ^maVr` AW©Ï`dÒW{Mm H$Um

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 69

Amh{V. [U Jm{dYm_wi{ X{emVrb hOmam{ Jm`tMr H$Œmb Ïhm`bm bmJbr. Jm`rM{ _mßgodX{er ]mOma[{R{>V >Om`bm bmJb{ AmoU AmOhr OmV{. ¡`m ^maVr` gßÒH•$VrZ{Jm`rbm _mVm _mZb{, À`mM gßÒH•$VrV OrdZ OJUmË`mßZr Am[Î`m AmB©Mr hÀ`mCKSÁm S>m{ `mßZr [mhmdr, h{ Y_©ZrVrbm em{ Uma{ H•$À` Amh{ H$m`? Jm`rM{ _mgodH$b{ OmV{, V{ ImÎb{ OmV{, Var ohßXyßM{ a∑V CgiV Zmhr. À`mßZm Am[bmY_©gßÒH•$VrMr OmU Zg{b, [U J´m_rU AW©emÒÃ d H•$ofemÒÃ À`mßZm kmV ZmhrAg{ ÂhUU{ ÂhUO{M "e{VH$Ë`mMm X{e' `m gÀ`V{bm S>mß]a \$mg `mgmaI{ hm{B©b."Jm{dY]ßXr' `m odf`mda d•Œm[ÃmV 1921 gmbr EH$ b{I ‡H$moeV Pmbm hm{Vm.À`mZwgma V{Ïhm X{emV gŒmmdrg H$m{Q>r Jm`r hm{À`m. hmM gßX © [H$Sy>Z gßV JU[Vr_hmamO ÂhUVmV -

gŒmmdrg H$m{Q>r _mJ{ Jm`r hm{À`m& Mma H$m{Q>rM À`m Ag{ AmVmJm{dYm_wi{ hr Pmbr ZwH$gmZr& `mdar obhyZ Ambm b{IMmirg e{a V{ XyY o_im`mM{& EH$m È[`mM{ hm{V{ _mJ{[mM e{a AmVm o_iU{ H$R>rU& J{b{g{ hm{D$Z XyY OmUm_U^a Vy[ VrZ È[`mM{& È[ { V`mM{ gŒmmdrgJm` [wà hm e{VH$r¿`m H$m_r& H{$dT{> Z{h_r [S>VmV.JmB©M gß[Î`mdar AoO]mV& o_iVrb [wà JmB©M{ H$m?Jm`Ãr X°dV _mZyZ K{D$Z& Imd{ V{ amßYy H$m?Y_© hm{ oHß$dm AY_© hm{ & J `m ÂhU{ H$m` g_Omd{Jm{dY]ßXrda _hmamOmßZr À`m H$mir _mßS>b{b{ odMma H{$di Ymo_©H$ ÒdÍ$[mVrb

Zmhr, Va V{ gßÒH•$VrM{, H•$frM{ gßajH$ Amh{V. Y_m©V Jm`rbm l’{M{ ÒWmZ Amh{.Jm` hr B©Ìda Amh{, oVMr [yOm H$am Ag{ Y_©JßW gmßJVmV. Jm` hr H{$di Y_© AmoUl’m `m[waVr _`m©oXV Zmhr. "Jm`' hm H•$fr gßÒH•$VrMm AmÀ_m Amh{. H•$frVyZ Jm`dOm H{$br Va AoaÔ> AmoU AdZVrM Zoe]r Amh{. V{ gmR>-gŒma dfm™[ydu Xya—Ô>rZ{lr gßV JU[Vr _hmamOmßZr gmßoJVb{ Amh{.

gßV JU[Vr _hmamO `mß¿`m `m H$m`m©Mm AmoU odMmamMm [am_e© K{Vbm VaAm[Î`m bjmV {V{ H$r, ‡MobV Y_©, ^o∑V_mJ© AmoU JwÈ[aß[am `mß¿`m [brH$S{>OmD$Z gßV JU[Vr _hmamOmßZr Zdm _mJ© XmIdbm. Am[U gd© OU B©ÌdamMr b{H$a{Amhm{V. Ag{ Oa Ag{b Va Va _J À`mß¿`mV H$m{UÀ`mhr ‡H$maM{ {X H$embm?Am[U A {X Agb{ [mohO{ AmoU "AOmV' ÂhUO{ OmoVodaohV hrM À`mßMrAm{iI Agbr [mohO{, Aer gmVÀ`mZ{ À`mßMr yo_H$m amohbr. 1915[mgyZ

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 70

À`mßZr gm_moOH$ AmoU Ymo_©H$ j{ÃmV H´$mßoVH$m © H{$b{. h{ H$aV AgVmZm À`mßZr‡MobV Ï`dÒWm, YmaUm ZmH$maÎ`m ZmhrV. _ßoXamV OmD$ ZH$m, X{d [wOy ZH$mAg{ À`mßZr gmßoJVb{ Zmhr. [U h{ H$aVmZm S>m{ig Ïhm, B©Ìdambm A[{ojV AgUma{dV©Z H$am, H$m{UÀ`mhr ‡H$maM{ {X^md H$Í$ ZH$m, Ag{ À`mßZr gmßoJVb{. 1922gmbr gßV JU[Vr _hmamOmßZr "hoaJrVm' obohbr. `mM]am{]a Agߪ` A ßJ aMb{.À`mßMr dJ©dmar H$am`Mr Va C[X{e[a A ßJ, d°amΩ`[a A ßJ, oÒWoV[a A ßJ,JwÈ[a A ßJ, H$ÈUm[a A ßJ, Zm_[a A ßJ, gßV[a A ßJ, ^o∑V[a A ßJ dOmoV {X oZ_yb©Z A ßJ, H$mÎ`mM{ A ßJ `mßMm g_md{e Amh{. `m gmË`m gmohÀ`mVyZgßV JU[Vr _hmamOmßZr "AOmV _mZd' `m gßH$Î[Z{M{ VŒdkmZ _mßS>b{ Amh{. Xm{Z-VrZ dm∑`mV `m VŒdkmZmM{ gma gmßJm`M{, Va Ag{ ÂhUVm {B©b H$r, "B©ÌdambmOmV Zmhr Vm{ AOmV Amh{. _J À`m¿`m b{H$amßMm OmVr¿`m ZmdmZ{ {X^mdH$emgmR>r? B©Ìdam‡_mU{ À`mßMr b{H$a{hr AOmV Amh{V.' h{ gma OJU{ AmoU À`mMm‡gma H$aU{ h{ gßV JU[Vr Am[b{ ‹ { R{>db{ hm{V{ AmoU À`mZwgma À`mßZr H•$VrhrH{$br hm{Vr.

gßV JU[Vr _hmamOmßZr "AOmV' `m gßH$Î[Z{bm AoYH$ Ï`m[H$ H$a `mgmR>rAm[Î`m odMmambm AoYH$ ]iH$Q>r X{ `mgmR>r Midi Mmbodbr hm{Vr. À`mVrbMEH$ ^mJ ÂhUO{ 1925 gmbr A_amdVr {W{ Pmb{br AoIb ^maVr` ]´m˜U{Va]ohÓH•$V [oafX. `m [oafX{Vrb AÒ[•Ì`Vm oZdmaH$ g {M{ A‹`j[X _hmamOmßZr

yfdb{. 1929 gmbr _ßJÍ$i XÒVJra {W{ dËhmS> _‹`‡mßV ]ohÓH•$V g_mO[oafX{M{ AoYd{eZ ^adb{ J{b{. H$m{bH$mVmM{ ]r.[r. _ßS>b h{ `m AoYd{eZmM{A‹`j hm{V{. S>m∞. [ßOm]amd X{e_wI, [ßT>arZmW [mQ>rb BÀ`mXr _m›`da `mAoYd{eZmbm hOa hm{V{. Aem ‡H$maM{ OZ‡]m{YZ H$aV AgVmZmM ]Xbb{br_mZogH$Vm oQ>Hy$Z amh `mgmR>r d OmVr[mVr¿`m [brH$S{> OmD$Z "_mUyg' ÂhUyZodMma H$Í$ bmJUmË`m g_wXm`mbm AoYH$ AmJ´hr d H•$oVerb H$a `mgmR>r gßVJU[Vr _hmamOmßZr Am[Î`m odMmambm gßKQ>ZmÀ_H$ ]mßYUrM{ Í$[ oXb{. "Ìd{VoZemUYmar AOmVr` _mZd gßÒWm' hr Vr gßÒWm. 1970 gmbr À`m gßÒW{MrZm|XUr Pmbr Agbr Var oVM{ H$m_ ÒdV: _hmamOmßZrM gwÍ$ H{$b{ hm{V{.

"Ìd{V oZemUYmar AOmVr` _mZd gßÒWm' `m ZmdmZ{ H$m_ gwÍ$ H{$b{. gßVJU[Vr _hmamOmß¿`m AOmV _mZd g_mOmV _mZdmoedm` Hw$R>bmhr [a_{ÌdaZÏhVm. À`mßMm [a_{Ìda OdiOdi oZgJ©Í$[M hm{Vm. Vm{ Ï`o∫$Í$[ Zmhr. À`m_wi{À`mßZr _yoV©[yOm À`m¡` H{$br. À`mgmR>r bmJUmar C[mßJ{ d gmYZ{ Vr Va _J gß dV

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 71

ZmhrV. AOmV _mZd hm [ßW d° o∑VH$ Zmhr. _m{j-_w∑Vr d AmoÀ_H$ emßVVm AemJm{Ô>tZm {W{ ÒWmZ Zmhr. À`m_wi{ ]´m˜U-[wam{ohV, _ßÃ-Vßà Zmhr. [a_{Ìdam¿`mZmdmImbr MmbUmar Xbmbr Zmhr. H$_©H$mßS{> Zmhr. ]ir Zmhr. Zdggm`mg ZmhrV.lr\$i Zmhr H$r Zmai Zmhr. JU[Vr _hmamOmß¿`m [ßWmV gÀ`moedm` Xwga{ Ag{H$mhr Zmhr. gÀ`moedm` Xwgam AmJ´h Zmhr. gßV JU[Vr _hmamOmßMm [ßW hmd° o∑VH$ ZgyZ gmd©OoZH$ Amh{. g_mOmMm odMma ‡W_ H$aUmam Amh{. À`mbm‡mYm›` X{Umam Amh{. g_mO hm H{$di odoeÔ> _mZd OmVrMm ZgVm{. ÂhUyZ OmV-dJ©-dße AmoU X{e Aem _mZdoZo_©V {X^mdZ{bm odb` H$Í$Z AoIb _mZdg_mOmMm odMmaM À`mV Amh{. Im{QÁm ´m_H$ d odf_Vm oZ_m©U H$aUmË`mH$Î[ZmßMm, odMmamßMm d ^mdZ{Mm gßV JU[Vr _hmamOmßZr gdm©Wm©Z{ oY∑H$ma H{$bmAmh{. OmV[mV, dße, X{e, ^mfm, oZa[{j AoIb _mZd g_mO V`ma H$aU{ h{À`mß¿`m [ßWmM{ Ia{ d°oeÔÁ hm{V{. _mZdr ÒdmWm©bm, gßHw$oMV ^mdZ{bm, l{>-H$oZ>V{¿`m X{I d•Wmo^_mZmbm OmVr`V{¿`m ]wOJmd `mbm, C¿MZrMV{¿`m ´m_H$H$Î[Z{bm, gßoYgmYy d•Œmrbm, X{d, [m[[w `m¿`m Im{QÁm g_OwVrbm d [ma_moW©H$odMmamßZm À`mß¿`m [ßWmV Hw$R{>hr OmJm ZÏhVr. JU[Vr _hmamOmßMm Vgm AmJ´h hm{Vm.

_mZdr g_mZV{Mr, ÒdmVßÕ`mMr, odÌd Hw$Qwß>]mMr ‡mU‡oV>m H{$br [mohO{, hrMIar Ìd{V oZemUYmar AOmV _mZd gßÒW{Mr Iar oeH$dU hm{Vr. g_V{¿`m dg_mZV{¿`m AmYmamda À`mßZr _mZdVm Y_m©bm OmJdyZ AoIb _mZdm¿`mEH$ÃrH$aUmMm odMma _mßS>bm. gd™H$f gm_moOH$ [oadV©Z d gm_moOH$ H´$mßVrH$a `mM{ H$m © À`mßZr Am[Î`m [ßWmVyZ gmYm`bm gwÈdmV H{$br.

Ìd{V oZemU h{ gÀ`mM{, ew’ kmZmM{ ‡VrH$. À`m gÀ`mM{ [mB©H$ ÂhUO{ Ìd{VoZemUYmar. Hw$R>Î`mhr ‡H$maM{ OmVrM{ o]ÈX ¡`mßZm bmJb{ Zmhr V{ AOmV. À`mßZr_mZdr OrdZm¿`m gÀ`mMm em{Y K{D$Z g_mO OrdZmV H$mimZwÍ$[ [oadV©ZH$a `mMr, g_mOmbm ]XbÀ`m H$mimZwgma, wJmZwgma oXem XmId `mgmR>rAmdÌ`H$ d CoMV gm_moOH$ H´$mßVr H$amdr. _mZdoZo_©V {X^mdmbm, odf_V{bm,amJ¤{fmbm g_mO OrdZmVyZ ZÔ> H$Í$Z _mZdr OrdZmMr, _mZdr OrdZm¿`m gd©j{ÃmV g_mZVm oZ_m©U H$a `mMr O]m]Xmar gdm©Wm©Z{ ]miJU{ h{M `m [ßWmM{ Ia{Co‘Ô> hm{V{. À`mgmR>r AmdÌ`H$ AgUmar AmMmagßohVmhr gßV JU[Vr _hmamOmßZrV`ma H{$br.

1) gdm™Zr gy m}X`m[ydu CR>U{ AmdÌ`H$ Amh{.2) ÒZmZ H{$Î`mda Ìd{V[oÃH$m hmVr K{D$Z JmdmVyZ dmar H$mT>mdr. dmar ÂhUO{

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 72

J´m_oZarjU. O{dUm[ydu Vr H$mT>U{ AmdÌ`H$ hm{Vr. Vm{ oZ`_ hm{Vm. [mßT>am d{f[oaYmZ H$am`Mm. [mßT>a{ JßY H$[mir bmdm`M{. [U `mV gmY{[Um Agmdm. AßV`m©_rAgb{Î`m X{dmMr AmamYZm H$am`Mr. À`mß¿`mM oMßVZmV d _ZZmV gXmgd©Xmamhm`M{. gd© Í$T>r À`mßM{ Í$[ [hm`M{. hoaJrVm am{O dmMm`Mr. À`mVrb odMmaÒdV:¿`m d g_mOm¿`m OrdZmV CVaod `mMm ‡`ÀZ H$am`Mm. h{ hoa^∑VmßM{OrdZ ‹ { Agm`bm [mohO{. H$mbm H$Í$Z hoa^∑VrM{ ^OZ H$amd{ d ZßVaM^m{OZ H$amd{ hm XßS>H$ hm{Vm.

3) hoa^∑VmZ{ XmÍ$ d _mßg d¡ © H$amd{ d Ï`gZmYrZ bm{H$mßZm Ï`gZmVyZ_w∑V H$amd{. g_mOOrdZmV gX≤JwUmßMm odH$mg H$gm hm{B©b, `mgmR>r `m{OZm[yd©H$H$m © H$amd{.

4) hoa^∑VmZ{ o_loddmh H$aU{ g∑VrM{ hm{V{. ÒdV:M{ d Am[Î`m _wbm-_wbrM{oddmh OmVrV H$Í$ Z {. bΩZH$m © hwßS>m Z X{Vm H$amd{. bΩZmgmR>r IM© H$Í$ Z {.bΩZ hm ‡oV{>Mm odf` ]Zdy Z {. Vm{ AÎ[ IMm©V Ïhmdm. gm_yohH$ oddmhmbm_hmamOmßZr _m›`Vm oXbr.

5) AoZÔ> Í$T>tMm, [aß[amßMm À`mJ H$am`Mm. AßYl’m, Í$T>r-[aß[am [miy Z {.lm’[j, gÀ`Zmam`U, ew mew , J•h[rS>m, _yoV©[yOm Aem AZ{H$ Jm{Ô>tZm [ßWmVÒWmZ Zmhr. S>m{ig[Um AmoU d°kmoZH$Vm ^∑VmV Agmdr. [aß[am H$mimZwgma dJaO{Zwgma À`mbm ]XbVm Ambr [mohO{. Vr —Ô>r hoa^∑VmV Agmdr. B©Ô>-AoZÔ>V{Mm odMma hoa^∑VmV Agmdm. —T>Vm, H$UIa[Um d ‹ { oZ>m AgU{AmdÌ`H$ Amh{. MmoaÕ` h{ gd©l{> YZ Amh{.

Aer AmMmagßohVm gßV JU[Vr _hmamOmßZr V`ma H{$br. dada ghO gm{[rdmQ>Umar hr AmMmagßohVm ‡À`j AmMaUmgmR>r Iy[ H$R>rU hm{Vr. `m H$R>rUAmMmagßohV{_wi{ hm°g{, Zdg{, ^∑V _hmamOmß[mgyZ Xya J{b{. _hmamOmß¿`m odMmamdaoZ>m AgUma{ H$mhr bm{H$ _mà gm{]V amohb{. À`mßZm gm{]V K{D$Z Ìd{V oZemUYmarAOmV _mZd gßÒWm odH$ogV H{$br. oZoÓH´$`V{bm _hmamOmßZr H$S>dm odam{Y H{$bm.hoa^∑VmZ{ Hw$R{>hr J{b{ Var H$Ô> H$amd{ AmoU Am[b{ [m{Q> ^amd{, ^rH$ _mJy Z { AgmÀ`mßMm gßX{e hm{Vm. l_‡oV{>bm À`mßZr Iy[ _hŒd oXb{. l_moedm` hoa^∑VmbmO{dUmMm AoYH$ma Zmhr. gÀ`Vm, Aohßgm, gohÓUwVm, H$_©o‡`Vm, EH$Vm,_mZdVm, g_Vm AmoU ‡m_moUH$[Um hr VŒd{ hoa^∑VmßZr AßJr ]mUdbr [mohO{VAgm JU[Vr _hmamOmßMm AmJ´h hm{Vm. Y_© AmoU g_mO `mß¿`m_‹ { _mUyg Amh{,Vm{ odH$ogV Pmbm VaM Y_© AmoU g_mO Xm{›htMr C›ZVr hm{B©b h{ gßV JU[Vr

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 73

_hmamOmßZm _mhrV hm{V{ AmoU ÂhUyZM V{ "_mUyg' KS>dV hm{V{. "_mUyg' KS>bm H$r]mH$r Jm{Ô>r Am[m{Am[ >KSy>Z {Vrb Aer À`mßZm ImÃr hm{Vr.

"Ìd{V oZemUYmar AOmV _mZd gßÒWm' hr AmYwoZH$ g_mOOrdZ gmH$maH$aUmar, Zdm odMma ÈOdUmar gßÒWm ÂhUyZ `m gßÒW{Mm odMma H$am`bm hdm. gßVJU[Vr _hmamOmßZr "AOmV' ^md Am[Î`m ^∑Vmß¿`m, ghH$mË`mß¿`m _ZmV OmJ•VH{$bm. "Am[U EH$m B©Ìdam¿`m b{H$am¿`m Í$[mV O›_mbm Ambm{ Amhm{V. B©ÌdambmOmV Zmhr _J Am[Î`mbm OmV H$er?' hm ‡ÌZ AmoU À`mM{ CŒma Aem Xm{›hr[mV˘`mßda gßV JU[Vr _hmamO `mßZr H$m_ H{$b{. 1931 gmbr Am[Î`m X{emV[ohbr OZJUZm Pmbr. `m OZJZU{V gßV JU[Vr _hmamOmß¿`m e{H$S>m{ ^∑VmßZr,AZw m`mßZr AmÂhr "AOmV Amhm{V' Aer Zm|X H{$br. ÂhUO{ AmÂhmbm H$m{UVrhrOmV Zmhr, AmÂhr AOmV Amhm{V Ag{ OZJUZm H$aUmË`m AoYH$mË`mßZm gmßoJVb{AmoU À`m AoYH$mË`mZ{ O{ OmV Zmhr ÂhUyZ gmßJV hm{V{, À`mßMr "AOmV' ZmdmMrZdr OmV O›_mbm KmVbr. ]hwOZ g_mOmVrb H$mÒVH$ma, _mir g_mOmM{]hwgߪ` ^∑V gßV JU[Vr _hmamOmßM{ odMma OJV hm{V{. À`mßM{ [mB©H$ hm{V{. V{"AOmV' `m OmVrM{ Pmb{.

1915 V{ 1935 `m drg dfm™¿`m H$mimV gßV JU[Vr _hmamOmßZr gm_moOH$j{ÃmV Ao^Zd ‡`m{J H{$b{. [maß[oaH$ ‡Wm, odMma AmoU AmMma `mßZm wJmZwHy$bH$aV, g_mOYmaU{bm Zd{ diU X{V Am[b{ odMma ‡H$Q> H{$b{. gßV JU[Vr _hmamOh{ H$V} g_mOgwYmaH$ hm{V{. À`mßZr H{$di odMma ‡H$Q> H{$b{ ZmhrV, Va À`modMmamßZm H•$VrVyZ gmH$ma H{$b{. H$m{UVmhr Zdm odMma hm g_mO ghOmghOrÒdrH$maV Zmhr. À`mbm gd© [mV˘`mßdÍ$Z odam{Y hm{Vm{. gßV JU[Vr _hmamO À`mbmA[dmX ZÏhV{. À`mßZr O{Ïhm O{Ïhm _mZdVmdmXr odMma _mßS>b{, H•$Vr H{$br V{ÏhmV{Ïhm À`mßZm odam{YmMm gm_Zm H$amdm bmJbm. gßV JU[Vr _hmamOmßZr Am[Î`mKamV AÒ[•Ì` ]mßYdmßZm _w∑V ‡d{e oXbm, À`m_wi{ JmdH$Ë`mßZr _hmamOmßZm ÃmgoXbm. amÃr-A[amÃr À`mß¿`m Kamda XJS>\{$H$ hm{D$ bmJbr. od«>b _ßoXamVAÒ[•Ì` ]mßYdmßZm ‡d{e oXbm AmoU JmdH$Ë`mßZr _hmamOmßodÈ’ H$m{Q>m©V H{$g H{$br._ßoXamdaMm _hmamOmßMm Vm]m H$mTy>Z K{ `mMm ‡`ÀZ H{$bm, [U _hmamOmßZr Vr H{$goOßH$br. Aem AZ{H$ KQ>ZmßVyZ _hmamOmß¿`m [Xar _ZÒVm[M Ambm, [U_hmamOmßZr Am[b{ d´V gm{S>b{ Zmhr. "OZg{dm hrM B©Ìdag{dm' h{ À`mM{ d´V hm{V{,[U H{$di g{dm H$Í$Z À`mßZm g_mOmV ]Xb KS>dyZ AmUm`Mm ZÏhVm. ]Xb_mUgmß¿`m _ZmV KS>dyZ AmUm`Mm hm{Vm. À`mßMm hm ‡`ÀZ ÂhUO{ "IË`m ZÏ`m

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 74

_ZyMm Zdm _mUyg' KS>d `mMm hm{Vm.1935 gmbr gßV JU[Vr _hmamOmßZr gmd©OoZH$ OrdZmVyZ ÒdV:bm oZd•Œm

H{$b{ AmoU EH$mßVdmg ÒdrH$mabm. 11 OyZ 1944 am{Or gßV JU[Vr _hmamOmßM{oZdm©U Pmb{. EH$ oZ_©i VŒdkmZ X{Uma{, Ï`m[H$ —Ô>rMm AmoU Ï`dhmamMm gßX{eX{Uma{, _mZdmbm OmV Zmhr Vm{ AOmV Amh{ Agm H{$di CX≤Km{f ZÏh{, Va H•$VrVyZVgm g_mO oZ_m©U H$aUma{ gßV JU[Vr _hmamO h{ AmYwoZH$ H$mimVrb _hŒdmM{gßV Amh{V. À`mßZr [maß[oaH$ Y_©, [ßW, ‡Wm, Í$T>r `mßZm Zdm AW© oXbm AmoU EH$M_ßà gmßoJVbm. Am[U gd© OU AOmV Amhm{V. gßV JU[Vr _hmamO ÂhUVmV -

A {X A {X Om{ [wÈf PmbmVabm Vabm ImÃrZ{ Vm{gd©hr Y_m©M{ _yi A {XÀd_hŒdmM{ VŒd h{M hm{gßV JU[Vr _hmamOmßM{ h{ VŒd AmOhr gdm™Zr AmMaUmV AmUmd{ Ag{ Amh{.

gßX^© :1. g_mOgwYmaH$ JU[Vr _hmamO - S>m∞. ]mi [XdmS>2. gßV JU[Vr _hmamO odMma Xe©Z 1989 O›_eVm„Xr Ò_aoUH$m3. lr gX≤JwÍ$ JU[Vr C\©$ har _hmamO H•$V A ßJdmUr - ^mJ 2$4. lr gßV JU[Vr C\©$ har _hmamO JrVXe©Z - o^.em. IßS>ma{

❚❘

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 75

‡H$aU 6

Am[ lr Jwbm_ _hmamO

dZdmgr g_mO hm _wª` g_mOYma{[mgyZ Z{h_rM d{Jim amohbm Amh{. À`mbmAZ{H$ H$maU{ Amh{V. _wª` g_mOYma{Mr CXmgrZVm h{ À`mM{ ‡_wI H$maU Amh{.À`mM‡_mU{ dZdmgr ]mßYdmßMm o^S>ÒV[Umhr À`mbm O]m]Xma Amh{. Ag{ Agb{,Var `m g_mO]mßYdmßM{ Am[Î`m BoVhmgmV Iy[ _m{R{> `m{JXmZ Amh{. _hmamÔ>≠mVrbYwi{-ZßXwa]ma `m dZdmgr]hwb oOίmMm Oar odMma H{$bm, Var ImOm ZmB©H$,harogßJ ZmB©H$ Aem AZ{H$ ÒdmVßÕ``m{’ÁmßMr Zmd{ S>m{ `mßg_m{a {VmV. `m o^ÎbdramßZr BßJ´Omßer H$S>dr PwßO oXbr. gmV[wSÁm¿`m [d©VamßJmßV amhUma{ h{ dra[wÈfBßJ´Omßer ‡mU[UmZ{ bT>b{. `m dramßZm H$Yr \ß$Xo\$VwarZ{, Va H$Yr ]{gmdY R{>dyZ[amoOV H$a `mMm BßJ´OmßZr ‡`ÀZ H{$bm. `m o^Îb dZdmgr ]mßYdmßZm OßJbmVo[Q>miyZ bmdV BßJ´OmßZr À`mß¿`m AIÀ`marV O_rZ Vm„`mV K{D$Z V{W{JwOamV_Yrb H$mÒVH$ma, ZJa oOίmVrb H$mÒVH$ma AmUyZ dgdb{. AmOhrgmV[wSÁm¿`m [m`œ`mbm AgUma{ h{ bm{H$ JwO©a _amR{>, XIbr _amR{> `m ZmdmZ{Am{iIb{ OmVmV. Va Agm hm em° m©Mm dmagm AgUmam dZdmgr g_mO. `m_‹ {o^Îb hr ‡_wI O_mV. ÒdmVßÕ`[yd© H$mimV `m j{ÃmV H$mhr g_mOg{dH$mßZrgm_moOH$ OmoUd{VyZ H$m_ H{$b{. Amam{Ω`, oejU AmoU AßYl’m oZ_y©bZ Ag{odf` `m g_mOgwYmaH$mßZr hmVmib{ hm{V{. AemM g_mOgwYmaH$mß[°H$r EH$ hm{V{eßH$a odZm`H$ R>H$ma. À`mßZr o^Îb g_mOmV amhyZ ‡À`j H$m © H{$b{. À`mßZr `mo^Îb g_mOmodf`r Am[b{ oZarjU Zm|Xdb{ Amh{. V{ ÂhUVmV, ""o^Îb g_mOmMrgm_m›` pÒWVr \$ma H{$odbdmUr Amh{. o^ÎbmßM{ Am wÓ` ÒdV:gmR>r ZgyZXwgË`mH$oaVmM Amh{. Aer oH$Vr Var Jmd{ gm[S>Vrb H$r ¡`mV EH$hr gmja _ZwÓ`Zmhr. Agm EH$hr _ZwÓ` gm[S>Uma Zmhr H$r ¡`mMr e|S>r gmdH$mam¿`m hmVr Zmhr.Varhr h{ bm{H$ CXma d ‡m_moUH$ AgVmV Aer `m bm{H$mßMr ª`mVr Amh{. `m

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 76

AßJ yV JwUmß_wi{ ÂhUm dm Xm{fm_wi{ ÂhUm, ÒdV:¿`m h∑H$modf`r¿`m AkmZm_wi{ÂhUm oHß$dm AÎ[gßVwÔ> d•Œmr_wi{ ÂhUm, h{ bm{H$ ÒdV: bßJm{Q>r bmdyZ CKS{>dmKS{>o\$aVrb, [U XwgË`m¿`m oMßYrbm oedUma Zmhr. ÒdV: ]ßQ>r, H$m{Xam, ZmJbr B.dZV•UYm› { (^Ja dJm©Vrb) Vr JwßJr AmUUmar Agbr Var À`mß¿`m [’VrZ{ V{Òd¿N> H$Í$Z ImVrb, [U Hw$Ur gmdH$ma, A]H$mar ImÀ`mVrb H$m_mgmR>rAmb{Î`m gm_m›` _mUgmbmgw’m MmßJb{ oZdSy>Z, H$mßSy>Z, [mISy>Z AmoU gSy>ZV`ma H{$b{b{ S>mi, VmßXyi, V{b, _rR>, [rR> X{Vrb.'' eßH$a odZm`H$ R>H$ma `mßZr`m oZarjUmVyZ o^Îb g_mOm¿`m [maXe©H$ _ZmM{, oZ_©iV{M{ Xe©Z K{Vb{ Amh{.ÒdV: C[{jm ^m{JyZ BVamßZm MmßJb{ X{ `mMr o^Îb g_mOmMr _mZogH$Vm Amh{.$

Agm hm o^Îb g_mO amhVm{ H$gm? À`mMr AmO H$m` pÒWVr Amh{? Ag{ ‡ÌZ`m oZo_ŒmmZ{ Am[Î`mbm [S>b{ AgVrb. AmO `m ‡X{emV AmYwoZH$V{Mm dmam[m{hm{Mbm Amh{. gaH$mar `m{OZmßVyZ odH$mg [m{hm{Mbm Amh{. aÒV{, drO, XdmImZ{,Aml_emim Aem _yb yV gwodYm C[b„Y PmÎ`m Amh{V. [U o^Îb g_mOmda `mgmË`mMm _m{R>m [oaUm_ Pmbm Amh{ Ag{ ÂhUU{ YmS>gmM{ R>a{b. AmOhr ZßXwa]maoOίmVrb XwJ©_ [mSÁmV Hw$[m{fUmZ{ bhmZ ]mbH{$ XJmdVmV. AmOhr AkmZ,AßYl’m Amh{V. EH$m ]mOybm h{ odXmaH$ oMà oXgV{ Vg{M XwgË`m ]mOybm hmg_mO X{d, Y_© AmoU Y_© mdZm O[Umam Amh{ h{hr bjmV {V{. "X{d_m{Jam' hrX{dVm `m gmË`mßMr l’mÒWmZ. JwOamV, _hmamÔ>≠ d _‹` ‡X{e `m VrZ am¡`mß¿`mgr_{da `m X{dV{M{ ÒWmZ Amh{. À`mM‡_mU{ `m ^mJmV AZ{H$ ÒWmZ{ Aer Amh{V H$rÀ`mßMm gßX © am_m`U-_hm^maVmer Om{S>bm OmVm{. `m gmË`m dmaembm O[Umam hmdZdmgr g_mOmV _mUyg[UmMr OmJ•Vr H$a `mM{ H$m_ gßV Am[ lr Jwbm_ _hmamO`mßZr H{$b{. _mJ¿`m eVH$mV Ywi{, ZßXwa]ma oOίmV AÎ[dYrV Am‹`moÀ_H$ dgm_moOH$ H´$mßVr H$a `mM{ H$m_ gßV Am[ lr Jwbm_ _hmamO `mßZr H{$b{. Jwbm_,JwÎ`m `m ZmdmZ{ `m gßVmßZm Am{iIb{ OmV{. o^Îb g_mOm¿`m o^bm{ar ^mf{V JwÎ`m`m e„XmMm AW© Amh{ "Jm{S> MdrMm'.

Am[ lr gßV Jwbm_ _hmamO `mßM{ OrdZ AmoU H$m © g_OyZ K{ `m[ydu Ywi{-ZßXwa]ma oOίmVrb g_mOOrdZ AmoU g_mOYmaUm g_OyZ K{U{ AmdÌ`H$ Amh{.ÒdmVßÕ`[yd© H$mimV Ywi{ oOίmV Ywi{, gmH´$r, oea[ya, oeßXI{S>m, ehmXm, Vim{Xm,ZßXwa]ma d Zdm[ya Ag{ AmR> VmbwH{$ hm{V{. 1950 gmbr A∑H$bHw$dm hm ZddmVmbwH$m oZ_m©U H{$bm J{bm. ZßVa A∑H$amUr _hb ÂhUO{ YS>Jmd hm VmbwH$m oZ_m©UPmbm. AbrH$S>¿`m H$mimV Ywi{ oOίmM{ od^mOZ Pmb{ d Ywi{ d ZßXwa]ma Ag{

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 77

Xm{Z oOÎh{ V`ma Pmb{. dZdmgr]hwb bm{H$gߪ`m Agb{Î`m A∑H$bHw$dm, Vim{Xm,YS>Jmd, ZßXwa]ma, Zdm[ya, ehmXm `m ghmhr Vmbw∑`mV o^Îb O_mVrM{ bm{H$amhVmV. ehmXm d YS>Jmd h{ OmÒV bm{H$gߪ`m AgUma{ VmbwH{$. ]hwV{H$ gd© OUO_rZXmamH$S{> gmbXmar H$aUma{. ÒdV:¿`m _mbH$rMr Wm{S>r\$ma O_rZ Agbr,Var À`mV À`mß¿`m Hw$Qwß>]mM{ CXa^aU hm{U{ e∑` Zg{. Aem d{ir gmbXmarH$a `mbm [`m© Zg{. H$m]mS>H$Ô> H$am`bm hm g_mO H$Yrhr _mJ{ [S>bm Zmhr. `mg_mOm¿`m H$mhr [maß[oaH$ YmaUm hm{À`m. À`m YmaUmßodf`r eßH$a odZm`H$ R>H$ma`mßZr obhyZ R{>db{ Amh{ H$r, À`m H$mir o^Îb g_mOmV gd©gm_m›` bm{H$ am{OÒZmZ H$arV ZÏhV{, em°Mmg OmVmZm [mUr Z{V ZÏhV{. À`mß¿`mVrb ode{f Ow›`modMmamß¿`m bm{H$mßZm Va hm OUy H$mhr À`mßMm doS>bm{[moO©V d [aß[amJV OmVroadmO dmQ>V hm{Vm. À`m_wi{ EImXm oeH$b{bm VÈU em°Mmg oZ`_mZ{ [mUr Z{D$bmJbm ÂhUO{ h{ bm{H$ À`mbm Am[Î`m o^Îb ^mf{V Q>m{MyZ ]m{bVmZm ÂhUV, ""VyH$m` ]m_U AmB©g H$m`?'' _mJmgb{b{ bm{H$ H$m{Ur OmV]mßYd _{bm ÂhUO{Am[Î`m dmΩX{dmbm ‡mW©Zm H$aVmV H$r, ""X{dm, `mbm [w›hm o^Îbm¿`mM [m{Q>rO›_mbm Kmb. dmUr, ]m_Um¿`m [m{Q>r O›_mbm Kmberb Va am{O AßJ YwdyZ YwdyZd KmgyZ KmgyZ `mMm ‡mU OmB©b.'' Aer H$mhrer _mZogH$Vm AgUmam hm g_mO.

Va Aem o^Îb g_mOmbm AmYwoZH$ OrdZ_yÎ`mMm [oaM` H$Í$Z X{Umam AmoU`m _yÎ`mßMm AßJrH$ma H$a `mMm dmagm X{Umam gV≤[wwÈf ÂhUyZ gßV Am[ lr Jwbm_

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 78

(JwÎ`m) _hmamO `mßMm CÎb{I H$amdm bmJVm{. Jwbm_ _hmamO `mßMm O›_ Vim{XmVmbw∑`mVrb "_m{ohgm' `m JmdmV _m_m¿`m Kar Pmbm. AmB©M{ Zmd "_`Zm' AmoUdoS>bmßM{ Zmd "^m`Î`m'. dS>rb gmbXmarM{ H$m_ H$aV. Kar AR>amode{ Xmoa–Áhm{V{. Jwbm_ _hmamOmßMr O›_VmarI H$m{UVr `m]‘b oZoÌMV _mohVr Zmhr, [U1898 gmbr À`mßMm O›_ Pmbm Agmdm, Ag{ OmUH$mamßM{ _V Amh{. N>m{QÁmemPm{[S>rV _`Zm AmoU ^m`Î`m `mßZm JwÎ`m ZmdmMm _wbJm Pmbm. JwÎ`m¿`m[mR>r_mJ{ À`mßZm am_Xmg, Jwbm], Xm_y, d{Sy>, Z_©Xm AmoU Z]Xr Aer A[À { Pmbr.^m`Î`m AmYr gmbXmar H$a{. À`mbm _`ZmMr _XV hm{B©. Wm{S{> d` PmÎ`mda^m`Î`m Jwamª`mM{, Jm`∑`mM{ H$m_ H$Í$ bmJbm. Mma-[mM dfm™M{ d` PmÎ`mdaJwÎ`mhr Am[Î`m doS>bmß¿`m [mR>r_mJ{ Jm`∑`m ÂhUyZ OmD$ bmJbm. (Jm`∑`mÂhUO{ JmB© gmß miUmam.) Wm{S>r OmU AmÎ`mda Vm{ JwamIr ÂhUyZ ÒdVßÃ[U{ H$m_H$Í$ bmJbm.

VÀH$mbrZ g_mOÏ`dÒW{‡_mU{ JwÎ`m Am[Î`m Am[Î`m doS>bmß¿`m [mdbmda[mD$b R{>dyZ [wT{> Mmbbm hm{Vm. dS>rb yo_hrZ, AkmZr hm{V{. _wimV oejUmMr V{W{Ï`dÒWm ZÏhVr AmoU oejUmM{ _hŒdhr _mhrV ZÏhV{. JwÎ`m _hmamO Í$T> AWm©Z{oZaja hm{V{, [U À`mßZr g_mOmbm gmja H{$b{. À`mßZr bm°oH$H$mWm©Z{ H$m{UV{hroejU K{Vb{ Zmhr, [wÒVH$ dmMb{ Zmhr, [U À`mßZr g_mO dmMbm. g_mOmVrb‡Wm, [aß[am, AoZÔ> ‡Wm, C›ZVr¿`m _mJm©Vrb AS>MUr, g_mOmMr l’m, ^∑Vr`mßMm À`mßZr ]maH$mB©Z{ A‰`mg H{$bm. OßJb h{M JwÎ`mM{ AßJU Pmb{. oXdg^aOZmdamß_mJ{ o\$aVmZm Vm{ Ogm OßJbmMm A‰`mg H$ar, VgmM JmdmV AmÎ`mdaJmdmMm A‰`mg H$arV Ag{.

[m{Q>mMr yH$ ^mJd `mgmR>r d`m¿`m 12-14 dfm©[ ™V À`mßZr JmB© amIÎ`m.Wm{S>m OmUVm PmÎ`mda JwÎ`mZ{ ]°b∑`mM{ H$m_ o_idb{. e{VH$Ë`mM{ ]°bAm°VmdÍ$Z gwQ>b{ H$r amÃr AmoU [hmQ{> À`mßZm Mam`bm K{D$Z Om`M{, h{ V{ H$m_.`mV H$mhr df} oZKyZ J{Î`mda À`mZ{ gmbXmaH$rM{ H$m_ gwÍ$ H{$b{. >JwÎ`m gmbXmaH$rH$arV AgVmZm À`m¿`m AßJr odoeÔ> JwU AgÎ`mMr OmUrd BVamßZm hm{D$ bmJbr.[U odoeÔ> JwUmßMr oQß>JbQ>dmir hm{D$ bmJbr. Om{ [maß[oaH$V{bm N{>X X{Vm{ À`mbmAem oQß>JbQ>dmirbm gm_m{a{ Omd{ bmJV{. À`mbm d{S>m, odojflV R>adb{ OmV{. Í$T>[aß[am JwÎ`mZ{ _m{S>rV H$mT>Î`m hm{À`m. o^Îb g_mOmV Xaam{O AmßKm{i H$a `mMr[’V ZÏhVr. [U JwÎ`m Xaam{O gH$mir bdH$a CR{>, AmßKm{i H$ar. gß‹`mH$mirAmßKm{i H$ar. [yOm[mR> H$ar. À`mMr hr d•Œmr BVa o^Îb ]mßYdmß¿`m —Ô>rZ{

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 79

oQß>JbQ>dmirMm odf` hm{Vr. AmßKm{i H$Í$Z, Vwierbm [mUr KmbyZ, CJdÀ`m gy m©M{Xe©Z K{VÎ`moedm` Vm{ H$Yr H$m_mda OmV Zg{. À`mß¿`m `m Z{_m_wi{ H$YrH$Yre{V_mbH$mMr AS>MU hm{B©. JwÎ`mM{ h{ dmJU{ gmbXmaH$r H$aUmË`m o^Îbmg em{ VZmhr, Agm Q>m{_Um À`mbm _mabm OmB©. JwÎ`m `mH$S{> Xwb©j H$ar. À`mßMrghZerbVm, Z_´Vm AmoU [oapÒWVrMr OmUrd [amH$m{Q>rMr hm{Vr.

Vim{Xm Vmbw∑`mV "_m{ohXm' {W{ O›_b{Î`m JwÎ`mM{ AmB©dS>rb [m{Q>mMr AmJodPd `mgmR>r ]m{aX, Am_bmS> Aem JmdmV ^Q>H$V ^Q>H$V e{dQ>r _m{adS> `m Jmdr

{D$Z ÒWmo`H$ Pmb{ AmoU _m{adS> hrM JwÎ`mMr H$_© y_r Pmbr. _m{adS>bmAmÎ`mda H$_r o_iH$VrM{ [U AoYH$ _m{H$i{[Um AgUma{ e{V amIUrM{ H$m_JwÎ`mZ{ ÒdrH$mab{. À`m_wi{ Xmoa–ÁmV AoYH$M ^a [S>br. e{V amIUroedm` BVa_{hZVrMr H$m_{ H$a `moedm` [`m© ZÏhVm. `m H$mimV JwÎ`mZ{ d{Jd{J˘`m ‡H$maM{H$Ô> ^m{Jb{. JwÎ`m gmbXmaH$r H$arV AgVmZm À`mM{ Z{_Y_© bm{H$mß¿`m Q>rH{$Mmodf` Pmbm hm{Vm, [U bm{H$ AmVm À`mßM{ H$m°VwH$ H$Í$ bmJb{. BVH{$M Zmhr, VaÀ`mMm AmXahr H$Í$ bmJb{ hm{V{. À`m¿`m oZ_©i, Òd¿N> AmMmam_wi{, gÀ`oZ{>_wi{bm{H$ À`mbm _hmamO ÂhUy bmJb{. V{ "_hmamO'¿`m C[mYrbm [mà hm{ `mAJm{Xa10 df}> À`mßMm Z{_Y_© AmoU d´VÒW OrdZ AmoU XwgË`m ]mOybm ‡m[ßoMH$O]m]Xmar Aem Xm{›hr [mV˘`mßda JwÎ`m C\©$ Jwbm_ _hmamO `mßMr dmQ>Mmb Mmbyhm{Vr. V{Ïhm¿`m OJahmQ>r‡_mU{ À`mßM{ bΩZ Pmb{. XJy]mB© hr À`mßMr [ÀZr. bΩZmZßVaH$mhr dfm™ZßVa gßgmad{b odÒVmabr.

Jwbm_ _hmamO h{ gy m}[mgH$ hm{V{. Vg{M _mÈVrM{ AmoU _hmX{dmM{ oZ>mdßV^∑Vhr hm{V{. _m{adS> JmdmV _mÈVrMr d eßH$amMr _ßoXa{ hm{Vr. hr _ßoXa{ Òd¿N>R{>dU{, _ßoXam]mh{arb Am{gar, AßJU Òd¿N> H$aU{ h{ H$m_ JwÎ`m H$arV Ag{. AJaÀ`mß¿`m Amk{‡_mU{ À`mßMm _wbJm am{O h{ H$m_ H$ar. JwÎ`m¿`m OJ `m-dmJ `mVXmßo^H$[Um, oXImD$[Um ZÏhVm. À`mßM{ AmMaU gm‹`m gai gX≤J•hÒW gßgmar_mUgmgmaI{M hm{V{. gßgmamH$S{> À`mZ{ Xwb©j H{$b{ Zmhr. Amg[mg¿`m JmdmV Vm{^Q>Hß$Vr H$ar. À`m¿`m Mmb `mMm d{J ‡MßS> hm{Vm. MmbVm MmbVm aÒÀ`mV Hw$Ur

{Q>b{ H$r Vm{ ]m{bV C^m amhr. "h{a Om aß ^mD$g!' Ag{ ÂhUyZ Vm{ g⁄ïpÒWVrdaMMm© H$ar. o^Îb g_mO AmoU A›` g_mO `mß¿`mV \$aH$ H$m` Amh{?`mß¿`mgmaI{ Am[U hm{ `mgmR>r H$m` H{$b{ [mohO{ `modf`r Vm{ ]m{bV amhr. [mM-Xhm o_oZQ>mß¿`m `m gß mfUmVyZ Vm{ _ZmMr _emJV H$aV Ag{. "_hmamO ' ÂhUyZC[mYr ‡mflV PmÎ`m_wi{ AmoU ÒdV:¿`m H•$VrZ{, d´VÒW OrdZmZ{ `m [Xmbm

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 80

[m{hm{MÎ`m_wi{ bm{Hß$hr À`mßM{ gß mfU _Zm[mgyZ E{H$V AgV.JwOamV_Yrb Hw$Hw$a_ßS>m gßÒWmZ¿`m H$mhr ^modH$mßMr dmar [ßT>arbm OmV Ag{.

À`mßMm _mJ©hr _m{adS>H$Sy>Z hm{Vm. `m dmar]am{]a Jwbm_ _hmamO Xm{Z-VrZ d{imdmarbm OmD$Z Amb{ hm{V{. [mßSw>aßJm¿`m Xe©ZmM{ À`mßZm d{S> hm{V{. Jwbm _hmamOmß]‘bAer EH$ H$Wm gmßoJVbr OmV{ H$r, V{ EH$m JwOa [mQ>bm¿`m e{VmV amIUrM{ H$m_H$aV AgV. Vm{ JwOa [mQ>rbhr [ßT>arMm dmaH$ar hm{Vm. EH$ df© Vm{ e{VmMrO]m]Xmar JwÎ`mda gm{[dyZ [ßT>arbm oZKyZ J{bm. [ßT>arbm [m{hm{Mbm Va _ßoXam¿`m_hm¤mamda À`mbm JwÎ`m C^m Agb{bm oXgbm. À`m JwOa [mQ>bmbm amJ Ambm.Jmdr J{Î`mda `m JwÎ`mMr hO{ar K{Vm{ Ag{ R>adyZ Vm{ _ßoXamV J{bm. [aV Jmdr AmbmVa JwÎ`m e{VmV hm{Vm. À`mZ{ JwÎ`mMr Amg[mg Mm°H$er H{$br, [U Vm{ e{V gm{Sy>ZHw$R{>hr J{bm ZÏhVm, Ag{ À`mbm g_Ob{. Ag{ KS>b{ Ag{b H$m? H$r hr XßVH$WmAmh{? `mMm em{Y K{ `m[{jm Am[U EdT{>M g_OyZ K{Vb{ [mohO{ H$r, JwÎ`m_hmamO AmoU [mßSw>aßJ `mßM{ —T> ZmV{ hm{V{ AmoU ÒWmoZH$mßZm À`mMr d{im{d{ir ‡oMVr

{V hm{Vr. Aem ‡H$ma¿`m H$Wm AZ{H$ gßVmß¿`m ]m]VrV gmßoJVÎ`m OmVmV. À`mßMme„XmW© bjmV Z K{Vm H{$di ^mdmW© bjmV ø`mdm, h{M AmO¿`m H$mimV `m{Ω`R>a{b.

Jwbm_ _hmamOmßZm AmÀ_gmjmÀH$ma Pmbm hm{Vm H$m? `m]m]V AmO AZ{H$ ‡dmXAmh{V. H$mht¿`m _V{ Jwbm_ _hmamO h{ O›_OmV og’[wÈf hm{V{. O›_m]am{]aÀ`mßZm X°dr JwU ‡mflV Pmb{ hm{V{, Va H$mht¿`m _V{ À`mbm AmÀ_gmjmÀH$ma PmbmAgmdm Ag{ ÂhUU{ Amh{. dmT>À`m d`m]am{]a À`m¿`m dV©Zm]am{]a C¿MmamV,]m{b `mV ]Xb OmUdy bmJb{ hm{V{. Vm{ AoYH$moYH$ AmÀ__ΩZ d AßV_w©I hm{VJ{bm. Vm{ AZmH$bZr` e„X C¿Mmar. h{ JyT> e„X Hw$Umbm H$iV ZgV.

gßV Jwbm_ _hmamOmß¿`m AmÀ_gmjmÀH$mamodf`r EH$ H$Wm ‡MobV Amh{. Vr[wT>rb‡_mU{ - Am[bm g_mO H$Yr d H$gm g›_mZmZ{ OJy eH{$b `m odMmamV _ΩZAdÒW{V AÒdÒW Agb{bm JwÎ`m EH$ oXdg Am[U H$mhr H$Í$ eH$V Zmhr, Ag{_mZyZ hVme Pmbm AmoU À`m hVme AdÒW{V ^Î`m [hmQ{> Kam]mh{a [S>bm Vm{gai OßJbmV ga[U AmU `mgmR>r J{bm. JwÎ`mbm _ßoXamV Z{h_r {Q>Umar _ßS>irJwÎ`m {Q>bm Zmhr ÂhUyZ À`mß¿`m Kar Ambr, Va Vm{ OßJbmV J{Î`mM{ XJy]mB©Z{gmßoJVb{. À`mßMr Wm{S>m d{i dmQ> [mhyZ hr _ßS>ir À`mbm em{Ym`bm OßJbmV oZKmbr.dmQ{>V S>m{∑`mda bmH$S>mßMr _m{ir K{D$Z {Umam JwÎ`m oXgbm. À`mß¿`m ]m{b `mV]Xb oXgV hm{Vm. dmUrVyZ gaÒdVr ‡dmohV Pmbr hm{Vr. AoeojV JwÎ`m

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 81

H$mhrVar ]m{bV hm{Vm, [U À`mVrb bm{H$mßZm \$ma Wm{S{>M H$iV hm{V{. OßJbmVJwÎ`mbm H$mhrVar odbjU AZw d Ambm Agmdm. `m]‘b Xm{Z _V‡dmh Amh{V.[ohb{ _V Ag{ H$r, JwÎ`mbm lram_mM{ Xe©Z Pmb{. Va Xwga{ _V Ag{ H$r, e]ar_mV{Mm H•$[m‡gmX JwÎ`mbm o_imbm. `m[°H$r H$m{UVrhr KQ>Zm gÀ` Agm{, [U `mKQ>Z{_wi{ JwÎ`m [ohÎ`m[{jm AoYH$ AmÀ__ΩZ Pmbm.

[w›hm XwgË`m d{ir AgmM JwÎ`m OßJbmV oZKmbm. OmVmZm À`mZ{ Am[Î`m[ÀZrbm gmßoJVb{ H$r, _r [aV Amb{ Va Vy AmaVr K{D$Z d{erV { AmoU _mPrAmaVr H$a. O{Ïhm JwÎ`m _hmamO OßJbmVyZ [aV Amb{, V{Ïhm XJy_mVm AmaVrK{D$Z d{erV J{br AmoU oVZ{ JwÎ`m _hmamOmßZm Am{imdb{. À`mjUr oV¿`m Vm|Sy>ZEH$ odbjU ^md[wÓ[ gmH$ma Pmb{. À`mbm "]S>r AmaVr' ÂhUyZ gß]m{Yb{ OmV{.

JwÎ`m _hmamOmßZm Am{dmiVmZm XJy_mVm ÂhUmbr, ""Y_m©¿`mH$oaVm AmÂhmgOJVr am_mZ{ YmoS>`b{ A°g{ OmUyZr am_^∑Vr H$oaVm E{Ìd © bm^b{ AmVm Y_©gª`m Vw¬`m [wT>Vr hm Z_´Àd V{U{ Ag{ B¿N>m hm{ Ogr _mZgr H$ar Vg{ hm X{h VwPmAg{. O` odO` hm{ Omdm{ aßOZm hm{ Am[m{ Am[g{ o_b Omdm{ AaO H$aVr hy±, Am[m{dm[r Hwß$ O` Am|_.''

Am{g g_ YwZ YwZg{ JwUmd{ Am[ gJwU_{ bmdm{ &O` Am{_ O` odO` hm{ OmAm{, AmaVr dbm ahr hy±Am[m{ dm[r Hwß$ O` Am|_ && Y• &&[mMr VÀd H$r ]ZmD$ AmaVr, Mß– gy ©H$rbJm X{dm{ ¡`m{Vr &oMVm ^Ò_ a_dVr O` Am|_, O` odO` hm{ Omdm{AmaVr dbm ahr h±y Am[m{ dm[r Hwß$ O` Am{_h_mar Zmd d{XmßVm _Vr, ]Zmb{ Am{ gVrA_a H$hmZr gwZmDß$ &O` Am{_, O` odO` hm{ Omdm{AmaVr dbm ahr hy± Am[m{ Am[r Hwß$ O` Am|_ && Y• &&_° Vm{ Ambr ^m{br, oZJ_ AmJ_ g{ Am`rH$^r Zht wbwßJr, ‡ w Vw_H$m{ YwßS>H{$ _° Om{ rO_ Am{_, O` odO` hm{ OmAm{ AmaVr dbmahr hy± Am[m{ dm[r Hwß$ O` Am|__° ham{ har H$r gVr,

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 82

gVr gmW_{ bm{ e∫$rAmaVr dbm ahr hy± _hmamO VwÂhmar XmgrO` Am|_, O` odO` hm{ OmAm{ &AmaVr dbm ahr hy± Am[m{ dm[r Hyß$ O` Am|_ && Y• &&AmaVr b{H{$ H$]H$r IS>r, Jbm{ H$r bS>r,MaUm| _{ [S>r, Am[ aßOZm hm{ oZaJwU H$r ]{S>r &O` Am{_, O` odO` hm{ OmAm{AmaVr dbm ahr hy±, Am[m{ dm[r Hyß$ O` Am|_ && Y• &&Jwbm_ _hmamO H$r h° AmaVrAm[ Jwbm_ ^JdmZ H$r h° AmaVroZJ_ AmJ_g{ AmB© C›h{ [maIrAm[ gJwU_| bmB©, O` Am{_ O` odO`hm{ OmAm{ aßOZmhm{ Am[m{ Am[g{ o_b OmAm{O` odO` hm{ Omdm{, AmaVr dbm ahr Am[ Ï`m[rHy$O`Am|_ O`, O`odO` hm{ Omdm{AaO H$aVy hy± Am[ Ï`m[r Hyß$O`$ odO` hm{ OmAm{AmaVr dbm ahr hy± Am[ Ï`m[r Hy$ O` Am|_ && Y• &&XJy_mV{Z{ H{$b{Î`m `m AmaVrV ododY ^mf{Vrb e„X Amb{V. bm°oH$H$mWm©Z{

H$m{UV{hr oejU Zgb{br hr _mVm Aem ‡H$maM{ H$mÏ` H$g{ H$m` aMy eH$br, h{ EH$JyT>M Amh{.

1936¿`m Amg[mg gßV Jwbm_ _hmamO `mßZr Amg[mg¿`m [oagamVrbbm{H$mßZm EH$à H$Í$Z AmaVr H$a `mg gwÈdmV H{$br. `mVyZM "Am[' _ßS>imMmCX` Pmbm. "Am[' `m e„XmMm AW© "OZVmOZmX©Z' Agm Amh{. eßH$a odZm`H$R>H$ma `mßZr AgmM AW© J•hrV Yabm Amh{. VÀH$mbrZ o^Îb g_mOmMr Adh{bZmhm{ `mg, AdZVr hm{ `mg Jwbm_ _hmamOmßZr Am[Î`m oZarjUmVyZ Xm{Z ‡_wIH$maU{ em{Ybr. [Vr-[ÀZr_Yrb oT>b{ d°dmohH$ gßß]ßY AmoU XmÍ$Mr Jwbm_oJar.Hw$Qwß>]mVrb ode{fV: [Vr-[ÀZrV K≈> Zgb{b{ gß]ßY h{ H$m°Qwß>o]H$ ÒdmÒœ`o]KS>dUma{, Hw$Qwß>]Ï`dÒWm _m{S>H$irg AmUUma{ AgyZ `mVyZ oZ_m©U hm{UmamAmH´$m{e XmÒ` Jwbm_oJarH$S{> bm{Q>Umam R>aV AgÎ`mM{ À`mßM{ R>m_ _V Pmb{.

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 83

H$m°Qwß>o]H$ ÒdmÒœ`mgmR>r [Vr-[ÀZr¿`m _ZmV [aÒ[amßodf`r ‡{_ amhmd{, H$m°Qwß>o]H$oOÏhmim H$m`_ amhmdm ÂhUyZ Jwbm_ _hmamOmßZr gVr[Vr AmaVrMr aMZm H{$br.Vgm ‡maß hr H{$bm. Hw$Qwß>]Ï`dÒWm EH$gßY amhmdr, [aÒ[amß¿`m AmaVrZ{ EH$_{H$mßVAmXa^md oZ_m©U Ïhmdm, ‡{_^md dmT>mdm hr gßH$Î[Zm À`mV hm{Vr. Aer [ohbrAmaVr XJy_mV{Z{ Jwbm _hmamOmßMr H{$br. AZrVr, AkmZ, AZmÒWm,AmÀ_odÌdmgmMm A^md `m]am{]aM Amig d AÎ[gßVwÔ>Vm h{ gd© Xm{f. `m Xm{fmß¿`m_wimer \$∑V AmoU \$∑V XmÍ$M{ Ï`gZ h{M Amh{, Ag{ Jwbm_ _hmamOmßZr [∑H{$h{ab{ hm{V{. `mgmR>r _mUgmZ{ am{O¿`m Am[Î`m dV©ZmV, oXZM }V d Ï`dhmamVAm_ybmJ´ ]Xb H$amdm Ag{ À`mßZm dmQ{>. AemgmR>rM À`mßZr "Am[' `m e„XmMrZÏ`mZ{ `m{OZm H{$br. Am[Î`m gmßJ `m‡_mU{ ¡`mßZr Am[Î`m dV©ZmV ]Xb H{$bm,^o∑V_mJ© Adbß]bm, À`m _ßS>itZm gßV Jwbm_ _hmamOmßZr "Am[ _ßS>i' hm e„X`m{Obm AmoU Vm{ ‡MobV H{$bm.

dZdmgr g_mOmbm BVa g_mOmH$Sy>Z _mZg›_mZ hdm Ag{b, Va ‡W_Am[UM EH$_{H$mßZm _mZ oXbm [mohO{, g›_mZ H{$bm [mohO{, AmXa H{$bm [mohO{- ZÏh{, Vg{ Am[U Am[b{ dmJU{ ]Xbb{ [mohO{. ÂhUyZ Jwbm_ _hmamOmßZr `mgmR>rEH$_{H$mbm {Q>Î`mda "Am[H$r O`' Agm [wH$ma H$a `mM{ R>adb{. [aÒ[amßMmO`O`H$ma H$a `m¿`m [’VrZ{ o^Îb g_mOmV AmÀ_g›_mZmMr OmUrd H$Í$ZX{ `mMm hm ‡`ÀZ.

Am[ ÂhUO{ AmÂhr gd©, Am[ ÂhUO{ gd© OZVm Ag{ V{ Am[¿`m C[X{emVyZgmßJV. Jwbm_ _hmamOmß¿`m Am[ _ßS>imbm bm{H$mßMm CŒm_ ‡oVgmX o_iV hm{Vm.22 Am∞JÒQ> 1938¿`m AmaVrbm gÏdm bmI bm{H$mßMr C[pÒWVr hm{Vr AerBoVhmgmV Zm|X Amh{. Jwbm_ _hmamOmßZr g_mOmH$Sy>Z ÒdV:gmR>r AmaVr H$YrhrH$Í$Z K{Vbr Zmhr. AmaVrgmR>rgw’m \w$b{, H$m[ya, Zmai, AJa]Œmr `m ]m]tMrH$Yrhr AmdÌ`H$Vm ZgyZ Vr AmU `mg Jwbm_ _hmamOmßZr H$Yrhr gmßoJVb{ Zmhr.EH$ N>m{Q>m bmb Mm°H$m{Zr ‹dO gVr[Vr g_mOmMr Am{iI ÂhUyZ AmaVrg_`rR{>dmdm, Aer À`mßMr oeH$dU hm{Vr. `m AmaVrbm {UmË`m ^modH$mßZm gßV Jwbm_Am[ _yi Y_m©Mm C[X{e H$aV. À`mß¿`m C[X{emMr Xhm gyÃ{ hm{Vr. Vr [wT>rb‡_mU{- em°Mmg OmV{d{ir [mUr Z{V Om, am{O ÒZmZ H$am, JßY d Hwß$Hy$ bmdm, XmÍ$ o[D$ZH$m, ^mßJ dJ°a{ K{D$ ZH$m, _mßg ImD$ ZH$m, Ia{ ]m{bm, b]mS>r H$Í$ ZH$m, \$gdyZH$m, "Am['Mr AmaVr H$am, [aÒ[amßMr AmaVr H$am. ÒÃr-[wÈfmß_‹ { `m C[X{emMrÈOdU Ïhmdr, `mgmR>r gßV Jwbm_ _hmamO `mßZr ‡]m{YZ H{$b{. [aÒ[amßda odÌdmg

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 84

R{>dyZ, [aÒ[amß¿`m ghH$m`m©Z{ hr XegyÃr OJm`Mr Amh{. hm C[X{e H•$Vr C[X{eAmh{.

Xa gm{_dmar gm_wXmo`H$ AmaVrMr `m{OZm Jwbm_ _hmamOmßZr H{$br. 11\{$]wdmar 1937[mgyZ _m{adS> {W{ hr gm_wXmo`H$ AmaVr gwÍ$ Pmbr. À`mbmo_iUmam ‡oVgmX AmoU AmaVrgmR>r {UmË`m Hw$Qwß>]mßMr gߪ`m ‡emgZmg YS>H$r^adUmar hm{Vr. Jwbm_ Am_¿`mVrb Amh{ AmoU À`mß¿`mV gm_œ © Amh{ Aer o^Îbg_mOmg AmÒWm oZ_m©U Pmbr. dfm©Zwdf} ¡`m g_mOmbm BVa g_mOmßH$Sy>ZH$dS>r_m{b oHß$_V o_iV hm{Vr, Aem g_mOmbm EH$à H$Í$Z À`mßZr "Am[^md'OmJdbm. >Òdmo^_mZmMr OmUrd H$Í$Z oXbr. Hw$Qwß>]Ï`dÒWm, ZmV{gß]ßY `mßZmAmH$ma oXbm AmoU [aÒ[a[yaH$ OrdZ OJ `mMr oXem oXbr. gßV Jwbm__hmamOmß¿`m C[X{em_wi{ o^Îb g_mO Ï`gZ_w∑V Pmbm. `m Ï`gZ_w∑VrMm[oaUm_ H$m` Pmbm? Va [°gm dmMbm. KamV AmZßX ZmßXy bmJbm. gßV Jwbm__hmamOmß¿`m C[X{emMm [oaUm_ Iy[ Im{bda Pmbm. o^Îb g_mOmZ{ XmÍ$ o[U{ ]ßXH{$Î`m_wi{ Vim{Xm Vmbw∑`mVrb XmÍ$M{ JwŒm{ AoYH$moYH$ Am{g [Sy> bmJb{. AmO ZmC⁄m hr Midi _mJ{ [S{>b `m Ame{da XmÍ$ JwŒ`mßM{ _mbH$ XwH$mZ CKSy>ZoJËhmBH$mMr dmQ> ]KV ]gm`M{. ^md H$_r H$Í$Z [mohb{. [U H$mhrhr [oaUm_Pmbm Zmhr. gd©Ã ewH$ewH$mQ>. e{dQ>r EH$ AmYma, EH$ Amem ÂhUyZ V{ dmK X{dm¿`mgUmMr, [m{ `mMr dmQ> [mhy bmJb{. [aß[amo‡` bm{H$ oZXmZ `m gUmbm Var XmÍ$o[ `mg {Vrb Ag{ À`mßZm dmQ{>. [U Vg{ KS>b{ Zmhr. J{Î`m dfu> oOV∑`me{H$SÁmMr XmÍ$ odH$br J{br, V{dTÁm È[`mßMrhr XmÍ$ odH$br J{br Zmhr. gßVJwbm_ _hmamOmß¿`m C[X{emMr hr oH$_`m hm{Vr.

gßV Jwbm_ _hmamO `mßZr dZdmgr j{ÃmV H´$mßVr KS>dyZ AmUbr. g_mOOmJ•VrPmbr. g_mOm¿`m dV©ZmV [oadV©Z Pmb{. gßV Jwbm_ _hmamOmßZm O{ A[{ojV hm{V{V{ V{ ‡À`jmV {D$ bmJb{. gm{_dmaMr AmaVr Pmbr H$r gßV Jwbm_ _hmamOC[pÒWVmßZm _mJ©Xe©Z H$aV. AmO ¡`m‡_mU{ ‡dMZ, Ï`mª`mZ oXb{ OmV{, Vg{MÀ`mßM{ ÒdÍ$[ hm{V{. `m AmaVr¿`m H$m ©H´$_mVyZ À`mßZr "Am[ H$r O`' hm OrdZ_ßÃMo^Îb ]mßYdmßZm oXbm hm{Vm. hm _ßà o^Îb ]mßYdmß¿`m Am[m[gmVrb Ao^dmXZmMm_ßà Pmbm. AmaVrZßVa gßV Jwbm_ _hmamO o^Îbr ^mf{V C[X{e H$aV. À`mjUrÀ`mß¿`m AßVamÀÂ`mbm O{ odMma Ò\w$aV V{ Ï`∑V H$Í$Z gßV Jwbm_ _hmamOC[pÒWVmßZm kmZm_•V X{V. 1937 gmbr _hmoedamÃrbm [ohbm AmaVr g_maßPmbm, V{Ïhm g_mO ]mßYdmßZm ]m{Y H$aVmZm V{ ÂhUmb{, ""[mhm, [wT{> H$ir _mOyZ

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 85

H$mi H$R>rU {Uma. `m Am[ ^odÓ`H$mim¿`m Am[ Jwbm_ aßOZmM{ Ia{ dm∑` gmßJU{Amh{. hr AmJ_ Jm{Ô>rMr gwZdVr Amh{. ÂhUyZ AmO B©Ìdar AmaVr [yOZmV _rim,Ag{ Am[ Jwbm_ ^JdmZmM{ Am[ gÀ` gmßJU{ Amh{. Var Am[ o^Îb ]ßYyßZm{ d Am[o_à _ßS>itZm{ `m gßYrbm J_dy ZH$m. Am[ gßgma o_œ`m Amh{ AmoU Am[ Zm°H$m^abr Amh{. [m `mV Oer VaV{ Ver Am[ aßOZ < Zmam`U `mß¿`m gw_mJ© YÍ$ZMmbVrb Va Am[ o^Îb ]ßYyßZm{ d AmO o_Ã_ßS>irZ{ ghO VÍ$Z Omb AmoUAm[b{ H$Î`mU _mJm©g [mà Ïhmb Ag{ Am[ Jwbm_ ^JdmZm¿`m [oapÒWVrdÍ$Z Ia{À`mßM{ gmßJU{ Amh{. h{ Am[m{Am[ Jwbm_ ^JdmZmM{ gmßJU{ Amh{. Am[ o^Îb ]ßYyßZm{,Am[UM H$m` AR>`mB©›`mVr ]´m˜Ugw’m Am[ B©Ìdar AmaVr [yOZmbm d Am[e„Xmbm _mZUma Zmhr Va y_rdagw’m amh `mMm AoYH$ma Zmhr Ag{ Am[ Jwbm_^JdmZmM{ Am[ gÀ` gmßJU{ Amh{.''

gßV Jwbm_ _hmamOmßZr H$m{UV{hr H$_©H$mßS> gmßoJVb{ Zmhr. "Am[' ÂhUO{ ÒdV:AmoU "Am[' ÂhUO{ OZVmOZmX©Z Agm Oa odMma H{$bm, Va B©Ìda gd©R>m`r Amh{.ÂhUO{ Vm{ "Am['_‹ {hr Amh{. À`mßMr [yOm H$am Ag{ gßV Jwbm_ _hmamO `mßZrgmßoJVb{. "gßKQ>Z _| e∑Vr h¢>' h{ ]m{Ydm∑` gßV Jwbm_ _hmamO OmUV Agmd{V.g_yhe∑VrMm ‡^md AmoU [oaUm_ VÀH$mi oXgyZ {Vm{. g_yhmM{ ÒdV:M{ Ag{ EH$_mZgemÒÃ AgV{. d° o∑VH$ OrdZmV ]Xb KS>dyZ AmU `mgmR>r g_mO h{ EH$CŒm_ _m‹`_ AgV{. gßV Jwbm_ _hmamO `mßZr `m _m‹`_mMm [wa{[ya C[`m{J H$Í$ZK{Vbm, Ag{ ÂhUm`bm haH$V Zmhr.

gßV Jwbm_ _hmamO `mßZr Or XegyÃr gmßoJVbr, Vr ÂhQ>b{ Va EH$ H$_©H$mßS>Amh{ AmoU ÂhQ>b{ Va d° o∑VH$ OrdZmbm AmH$ma X{Uma{, oXem X{Uma{ gmY{ gaiVŒdkmZ Amh{. Am[U H$g{ OJmd{ `mbm gßV Jwbm_ _hmamOmßZr bj H|$o–V H{$b{Amh{. emaroaH$ Òd¿N>Vm AmoU _mZogH$ Òd¿N>Vm `mda ^a X{VmZm V{ Ï`dhmoaH$Òd¿N>Vm ZOa{AmS> H$aV ZmhrV. "Am[Mr AmaVr H$am. [aÒ[amßMr AmaVr H$am'Agm gßX{e gßV Jwbm_ _hmamO X{VmV. "Am[' ÂhUO{ ÒdV:. ÒdV:Mr AmaVrH$emgmR>r H$am`Mr? Va Am[U B©Ìdar Aße Amhm{V. Am[Î`m_‹ { Vm{ B©Ìda dmgH$aVm{ Amh{. À`m_wi{ À`mßMm g›_mZ H{$bm [mohO{. Am[U Oa B©ÌdamMm Aße Amhm{V,Va À`m B©Ìdambm gmO{g{ Am[b{ dV©Z Pmb{ [mohO{. d° o∑VH$ AmoU gm_moOH$[mVirda Vem ‡H$maMm Ï`dhma Pmbm [mohO{ Ag{ gßJ Jwbm_ _hmamOmßM{ _V hm{V{."[aÒ[amßMr AmaVr H$am' Ag{ V{ O{Ïhm gmßJVmV, V{Ïhm o^Îb g_mOmVrbodgH$irV Hw$Qwß>]Ï`dÒWm AmoU oT>b{ ZmV{gß]ßY À`mß¿`m S>m{ `mßg_m{a hm{V{.

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 86

[aÒ[amßMr AmaVr H$aU{ ÂhUO{M H$m`, Va EH$_{H$mßZm g_OyZ K{U{, EH$_{H$mß¿`m^mdZmßMm AmXa H$aU{. EH$_{H$mßMm g›_mZ H$aU{. "_mUyg' ÂhUyZ À`mßM{ _yÎ` _m›`H$aU{. gßV Jwbm_ _hmamOmßZr Am[Î`m VŒdkmZmZ{ o^Îb g_mOmVZdg_mOOmJ•VrMr ]rO{ [{abr. O{ o^S>ÒV hm{V{, bmOa{]wOa{ hm{V{ AmoU Ï`gZmß¿`mAmhmar J{b{ hm{V{, Aem g_mOmbm B©Ìdam¿`m AmaVrgmR>r EH$Ã H$Í$Z À`mß¿`mOrdZmV Am_ybmJ´ ]Xb KS>dyZ AmU `mV gßV Jwbm_ _hmamO `eÒdr R>ab{. gßVJwbm_ _hmamOmß¿`m Am[ _ßS>im¿`m gm_wXmo`H$ AmaVrbm 11 \{$]wdmar 1937bmgwÈdmV Pmbr AmoU 19 Owb° 1938 am{Or À`mßM{ oZYZ Pmb{. ÂhUO{ gmd©OoZH$OrdZmbm AmH$ma X{ `mgmR>r, oXem X{ `mgmR>r À`mßZm Iy[ H$_r H$mbmdYr o_imbm.[U `m AÎ[H$mimVhr À`mßZr O{ H$m_ H{$b{, g_mO_Zmda Om{ R>gm C_Q>dbm AmoUgH$mamÀ_H$ [oaUm_ oZ_m©U H{$bm, À`mMr Zm|X V{Ïhm¿`m ‡emgZmbmhr ø`mdrbmJbr hm{Vr. AmÀ_gmjmÀH$ma PmÎ`mda gßV Jwbm_ _hmamO H$mhr JyT> e„XC¿MmaV. À`m‡_mU{ A ßJhr obhrV. À`mß¿`m A ßJmVyZ oZJw©U oZamH$ma B©ÌdamM{dU©Z H{$b{ Amh{.

Am[ Jwbm_ aßOZ Am[ _yi Y_© Am°a Am[ AmRÁmB©›`mVr H{$ obE Am { h°, Am[ Jwbm_ aßOZm H$r O`Am[ _yi Y_m~ H{$ dmÒV{, Am[m{Am[ dm[r Jwbm_ ]ZZm ^mJ h¢&Am[ AÎbH$ oZaßOZm ]ZH{$ gXm Am[m{Am[ a_ ahm{&$oÃJwU Vm{ hdm h°, ]´ m, odÓUy, _h{e Am[ T>Jm h°&

y _ßS>i Y_m~ _Vr amOoZVr dm{ Vm{ Am[ [mZ \w$b bQ>H$ ah{ h°&a_Vm a_V a_yßJm ˆX`m| _| Am[m{Am[ ^jU H$Íß$Jm&`m d{¿`mMm gai ^mdmW© BVH$mM Amh{ H$r, B©Ìda gd©Ã Amh{. Vm{ AmH$memV

Amh{. hd{V Amh{. [mZ-\y$b ]ZyZ amohbm Amh{. Vm{ Am[Î`mV Amh{.gßV Jwbm_ _hmamO h{ [ßT>arM{ dmaH$ar hm{V{. À`mßZr [ßT>arMr dmar H{$br À`m]‘b

_mohVr _mJ{ AmbrM Amh{. _m{adS>bm _r [ßT>a[ya H$a{Z Ag{ V{ ÂhUV AmoU[ßT>a[yagmaIr Abm{Q> JXu `m N>m{QÁm JmdmVhr O_{b, Aer À`mßZm ImVar hm{Vr._m{adS>M{ Zmd À`mßZr "aßOZ[ya' Ag{ H{{$b{. gßV Jwbm_ _hmamOmßM{ h{ ÒdflZ À`mß¿`moZYZmZßVa H$mhr oXdgmVM ‡À`jmV Amb{. Owb° _oh›`mV À`mßM{ oZYZ Pmb{AmoU Am∞JÒQ> _oh›`mV Pmb{Î`m lmdU _oh›`mVrb gm{_dma¿`m AmaVrbmOdiOdi gÏdm bmI bm{H$ C[pÒWV amohb{. [ßT>a[ya¿`m `mÃ{gmaI{ _m{adS>¿`m`m AmaVr H$m ©H´$_mbm _hŒd ‡mflV Pmb{. _hmamÔ>≠, JwOamV, _‹` ‡X{e {WyZ bm{H$

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 87

`m AmaVrgmR>r {D$ bmJb{. gßV Jwbm_ _hmamOmß¿`m gßX{emMm hm gmam ‡^md AmoU[oaUm_ hm{Vm. À`mßZr o^Îb g_mOmbm AmÀ_OmJ•VrMr oXem oXbr. AmÀ_OmJ•VrAmoU Òdmo^_mZ `mßMr H$Yrhr AZw yVr Z K{Vb{bm o^Îb g_mO gßV Jwbm__hmamOmß¿`m C[X{emZ{, _mJ©Xe©ZmZ{ H$mV Q>mHy$Z ZÏ`m OJ `mg og’ Pmbm.

gm{_dmar AmaVr PmÎ`mda gßV Jwbm_ _hmamO O{ _mJ©Xe©Z H$aV, À`mM{ OVZH$a `mMm H$mhr ‡`ÀZ Pmbm, [U Vm{ R{>dmhr AmO [yU©[U{ OVZ Pmbm Amh{ Ag{ÂhUVm {Uma Zmhr. gßV Jwbm_ _hmamO AmaVrZßVa O{ _mJ©Xe©Z H$aV, V{ bmH$S>r\$˘`mda obhyZ R{>db{ OmV Ag{. dfm©-XrS> dfm™¿`m H$mimV O{ _mJ©Xe©Z Pmb{, V{_hmamOmß¿`m ^∑VmßZr \$˘`mda obhyZ R{>db{. AmO Aem Xm{Z bmH$S>r Y_©\$˘`mC[b„Y Amh{V. ]mH$r H$m{UVrhr _mohVr C[b„Y Zmhr. `m Y_©\$˘`mda O{ obohb{Amh{ À`mßMm [w›hm ZÏ`mZ{ A‰`mg hm{U{ AmdÌ`H$ Amh{ AmoU A›` oR>H$mUr AemH$mhr Y_©\$˘`m C[b„Y AgVrb, Va À`mßMmhr em{Y K{U{ AmdÌ`H$ Amh{. AmO¡`m Xm{Z Y_©\$˘`m C[b„Y Amh{V À`mda obohb{bm _OHy$a dmMbm Va Ag{bjmV {V{ H$r, bm°oH$H$mWm©Z{ H$m{UV{hr oejU Zgb{bm _mUyg oH$Vr C¿M H$m{Q>rMmodMma _mßS>Vm{.

gßV Jwbm_ _hmamOmßM{ d°oeÔÁ Ag{ H$r, À`mßZm ododY ^mfmßM{ kmZ hm{V{ AmoUVÀH$mbrZ gm_moOH$ dmÒVdmM{hr À`mßZm AmH$bZ hm{V{. gm_moOH$, amOH$r`Midirda À`mßZr Am[Î`m C[X{emVyZ ^mÓ` H{$b{ Amh{. V{ Am[Î`m C[X{emV "dßX{_mVa_≤'Mm CX≤Km{f H$aVmV. À`mM‡_mU{ _hmÀ_m JmßYt¿`m MidirMmhr CÎb{IH$aVmV. Am[Î`m C[X{emV V{ ÂhUVmV, ""gmYy, gßV, V[r, gß›`mgr,amO{aOdmO{, gßÒWmoZH$, Am ©Y_©, gZmVZ d°oXH$ Y_©, O°Z Y_© `mßZr Iam em{Yø`mdm. IË`m AWm©Mm em{Y Oa VwÂhmbm bmJV Zg{b Va AmaVr [yOZm¿`mH$m ©H´$_mV g_modÔ> Ïhm.'' "Am[m{ Am[ o_b Omdm{' Ag{ V{ ÂhUVmV. VÀH$mbrZ[oapÒWVrV dßX{ _mVa_≤Mm CX≤Km{f H$aU{, _hmÀ_m JmßYtMm CÎb{I H$aU{ hrgaH$ma¿`m odÈ’ H•$Vr hm{Vr. `mMr OmUrd gßV Jwbm_ _hmamOmßZm ZÏhVr H$m`?Aer OmUrd À`mßZm Z∑H$rM AgUma, [U g_mOmgmR>r O{ O{ AmdÌ`H$ AmoUAmJÀ`mM{ Amh{ V{ V{ gßVmßZr H$amd{, Agm [yd©gwatMm gßH{$V Amh{. gßV Jwbm__hmamOmßZr `mM gßH{$VmM{ [mbZ H{$b{ Agmd{.

\°$O[yabm O{ H$m±J{gM{ AoYd{eZ Pmb{, À`mbm _hmamO C[pÒWV hm{V{.À`mM‡_mU{ [ßT>a[ya¿`m dmarV gßV JmS>J{]m]mßgmaª`m AmYwoZH$ g{dm`m{Ω`mMmghdmghr À`mßZm bm^Î`mMm gß d ZmH$maVm {V Zmhr. Aem _hm[wÈfmßM{ odMma,

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 88

À`mZwgma H•$Vr `mßMm ‡Mma-‡gma H$aU{ h{ g_mOmV V{ AJ{ga Amh{V À`mßM{ H$m_AgV{. _hmÀ_m JmßYr, R>∑H$a]mfl[m, gßV JmS>J{]m]m `mß¿`m odMmamMm H$mhr ‡_mUmV‡gma gßV Jwbm_ _hmamO `mßZr H{$bm Ag{ ÂhQb{ Va dmdJ{ R>aUma Zmhr. H$maU"gßV oXgVr d{Ji{ [ar AßVaßJr EH$ R{>b{'. Ag{ gw mofV Amh{. gßV d{Jd{Ji{ Agb{,d{Jd{Ji{ oXgV Agb{ Var À`mßM{ AßVaßJ EH$M AgV{. H$ÈU{Mr, ‡{_mMr, g{d{MrEH$M ¡`m{V `m gd© gßVmß¿`m _ZmV V{Omib{br AgV{ AmoU À`m ¡`m{Vr¿`m‡H$memV À`mßM{ H$m_ Mmby AgV{. hr H$ÈU{Mr, g{d{Mr, ‡{_mMr ¡`m{VAm[Î`mgmaIrM Am[Î`m ^∑Vmß¿`m, oeÓ`mß¿`m _ZmV M{VdyZ V{ g_mOmbm oXemX{VmV. gßV Jwbm_ _hmamOmßZr h{M H{$b{. À`mßZm O{ AmÀ_gÀd AmoU AmÀ_^mZ ‡mflVPmb{, V{ À`mßZr _w∑VhÒV{ Am[Î`m o^Îb ]mßYdmßZm dmQ>b{. À`mVyZM AmaVr g_mOoZ_m©U Pmbm.

H$m{UÀ`mhr gßV[wÈfm]m]V H$mhr M_ÀH$ma gmßoJVb{ OmVmV AmoU Ag{ M_ÀH$maÂhUO{M À`m gßVmM{ Ia{ H$m_ Ag{hr ^mgdb{ OmV{. [U M_ÀH$ma hm EH$m jUmMmAgVm{. ]mH$r Am wÓ` À`m jUm[{jm Iy[ _m{R{> AgV{. `m Am wÓ`mV H{$b{b{ H$m_,odMma Aem M_ÀH$mam_wi{ PmH$m{iyZ Om `mMr e∑`Vm AgV{. gßV Jwbm__hmamOhr À`mbm A[dmX ZmhrV. gßV Jwbm_ _hmamOmß]‘b gmßoJVb{ OmV{ H$r,À`mßZr ÒdV:bm JmSy>Z K{Vb{ hm{V{. gmV oXdgmßZßVa V{ oOdßV ]mh{a Amb{. Am[br[ÀZr XJy_mB©, ^mD$ am_Xmg `mßZm odÌdÍ$[Xe©Z KS>db{. V{ gH$mir Jmdm]mh{aOmVmZm oXgV, [U [aV {VmZm oXgV ZgV. Aem AZ{H$ Amª`mo`H$m AgyeH$Vrb, [U `m Amª`mo`H$m ÂhUO{M gßV Jwbm_ _hmamO ZmhrV. gßV Jwbm__hmamO ÂhUO{ À`mßZr H{$b{bm "_mUyg[UmMm C[X{e' AmoU À`mZwgma H•$Vr.À`mß¿`m `m C[X{emMm, H•$VrMm C[`m{J AmO¿`m gßX^m©V Am[U H$em ‡H$ma{H$aUma Amhm{V? hm AmOMm ‡ÌZ Amh{.

gßV Jwbm_ _hmamO `mßM{ gmd©OoZH$ OrdZ H{$di EH$-XrS> dfm©M{ Amh{. 1937gmbr _hmoedamÃrbm À`mßZr [ohbr gmd©OoZH$ AmaVr H{$br. AÎ[ AmOmamZ{ 19Owb° 1938bm À`mßM{ oZYZ Pmb{, [U `m AÎ[H$mimV À`mßZr Om{ ‡^md oZ_m©UH{$bm, Vm{ AmOhr ZßXwa]ma¿`m XwJ©_ [mSÁmßV OmUdV amhVm{. oOW{ AmOhr oejU,Amam{Ω`, drO, aÒV{ Aem _yb yV gwodYm [m{hm{MÎ`m ZmhrV, Aem [mSÁmV Jwbm__hmamOmßM{ odMma [m{hm{Mb{ hm{V{ AmoU V{ AmOhr AßJrH$mab{ OmVmV, h{ ode{f.o^Îb g_mO _yiMm o^S>ÒV. ehar _mUyg oXgbm H$r hm OßJbmV OmD$Z b[yZ]gUma. À`mß¿`m `m Òd^mdm_wi{ Vm{ odH$mgm[mgyZ Xya amohbm. À`mß¿`m `m

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 89

o^S>ÒV[UmMm H$mhr bm{H$mßZr J°a\$m`Xmhr K{Vbm. À`mß¿`m Z°goJ©H$ gmYZ-gßgmYZmMr byQ> H{$br J{br. C[{ojV oOU{ À`mß¿`m _mWr Amb{. `m [mÌd© y_rda gßVAm[lr Jwbm_ _hmamO `mß¿`m H$m`m©Mm odMma H{$bm Va À`mßZr AÎ[mdYrV Iy[_m{R>r H´$mßVr KS>dyZ AmUbr. hr H´$mßVr _mZogH$ hm{Vr, gm_moOH$ hm{Vr._Zï[oadV©Zm¿`m _m‹`_mVyZ À`mßZr gm_moOH$ [oadV©Z KS>dyZ AmUb{ AmoU `m[oadV©ZmVyZ À`mßZr o^Îb g_mOmbm Zdr oXem oXbr.

gßV Am[lr Jwbm_ _hmamO `mßZr Am[Î`m d° o∑VH$ OrdZmV À`mßZr B©ÌdaAmamYZm H{$br. [ßT>arMr dmar H{$br. _m{adS>bm {D$Z amohÎ`mda À`mßZr _mÈVrMrAmoU eßH$amMr [yOm oZÀ`oZ`_mZ{ H{$br. d´VÒW amhyZ Am[lr Jwbm_ _hmamOOJb{. `m gmË`mMm AW© BVH$mM H$r V{ ÒdV: Ymo_©H$ hm{V{. Y_©[aß[am AmoUB©ÌdaC[mgZm `mßM{ À`mßZm CŒm_ kmZ hm{V{, [U hr C[mgZm À`mßZr BVamßda bmXbrZmhr oHß$dm _r gmßJVm{ VrM [yOm H$am Ag{ gmßoJVb{ Zmhr. gm_wXmo`H$ AmaVrbmhrÀ`mßZr H{$di "V{b dmV' AmUm EdT{>M gmßoJVb{. [yOmAMm© AmoU À`mbm Om{Sy>Z

{Uma{ C[Mma `mßZm \$mQ>m X{V, [U B©Ìdambm H|$– _mZyZ À`mßZr o^Îb g_mOmbmZd{ OrdZ oXb{. Ï`gZmYrZVm AmoU odgH$irV Hw$Qwß>]Ï`dÒWm `mZ{ o^Îb g_mOOO©a Pmbm hm{Vm. g_mO ÂhUyZ ApÒVÀdmdaM `m_wi{ ‡ÌZoM›h oZ_m©U Pmb{ hm{V{.gßV Am[lr Jwbm_ _hmamO `mßZr Am[Î`m gm_yohH$ AmaVr _ßS>im¿`m _m‹`_mVyZ`m g_Ò {bm CŒma em{Y `mMm ‡`ÀZ H{$bm AmoU À`mV V{ `eÒdrhr Pmb{."Òdmo^_mZ, AmÀ_m{›ZVr' `mVyZ À`mßZr o^Îb g_mOmVrb ÒÃr-[wÈfmßZm _mUygÂhUyZ OJm`bm oeH$db{. Am[U _mUyg Amhm{V AmoU Am[Î`m oR>H$mUr B©ÌdamMmdmg Amh{. À`m B©ÌdamMr [yOm ÂhUO{ "Am['Mr [yOm. ÒÃr-[wÈf g_mZVm, [Vr-[ÀZr¿`m ZmÀ`mMm g›_mZ AmoU [modÕ` O[ `mgmR>r [aÒ[amßdarb odÌdmg OmJ•VH$a `mgmR>r gßV Jwbm_ _hmamOmßZr [aÒ[amß¿`m AmaVrMr gßH$Î[Zm _mßS>br. `mVyZg_mOOrdZmV Zdr M{VZm CÀ[›Z Pmbr.

Am[lr Jwbm_ _hmamO `mß¿`mZßVa À`mßM{ ]ßYy am_Xmg _hmamO `mß¿`m Imß⁄mdaAmaVr _ßS>imMr O]m]Xmar Ambr. am_Xmg _hmamOmßZrhr [wT{> XrK©H$mi gßV Jwbm__hmamOmßZr XmIdb{Î`m dmQ{>Z{ g_mOmbm Z{ `mM{ H$m_ H$Í$Z AmaVr _ßS>imM{Z{V•Àd H{$b{. 1936 V{ 1947 hm Xhm-AH$am dfm™Mm H$mbIßS> Am[Î`m X{em¿`m—Ô>rZ{ Iy[ d{JdmZ KS>m_m{S>tMm Amh{. 1938bm gßV Jwbm_ _hmamO `mßZr Am[Î`mC[X{emV X{e, ÒdmVßÕ`bT>m `mßMm AÒ[Ô> H$m hm{B©Zm CÎb{I H{$bm hm{Vm.AmaVr¿`m H$m ©H´$_mV À`mßZr dßX{ _mVa_≤Mm CX≤Km{f H{$bm. am_Xmg _hmamOmßZr

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 90

À`mß¿`mhr [wT>M{ [mD$b CMbb{. Jwbm_ _hmamOmß¿`m oZYZmZßVa À`mßZr AmaVr_ßS>imbm X{eohVmer Om{S>b{. [oaUm_r AmaVr _ßS>imH$S{> gaH$maMr H$aS>r ZOadibr. 1942 gmbr gaH$maZ{ am_Xmg _hmamOmßda h‘[marMr Zm{Q>rg ]Omdbr.À`mßZm Im›X{e gm{Sy>Z _‹` ‡X{emV Om`bm gmßJ `mV Amb{. am_Xmg _hmamOAmoU À`mßM{ OdiM{ Mma ghH$mar h{ _m{adS> gm{Sy>Z oZKmb{. À`mß¿`m_mJ{ AmaVr_ßS>imM{ Agߪ` gXÒ` oZKmb{. EH$m AWm©Z{ BßJ´O gaH$maodÈ’Mm bT>m hm{Vm. `mg_yhmda amdbm[mUr {W{ BßJ´OmßZr Jm{ir]ma H{$bm. À`mV [ßYam bm{H$ R>ma Pmb{.[ßOm]_‹ { Og{ Omob`Zdmbm hÀ`mH$mßS> Pmb{, Vg{M hÀ`mH$mßS> amdbm[mUr {W{hrPmb{, [U `mMr BoVhmgmV \$maer XIb K{Vbr J{br Zmhr.

Am[lr gßV Jwbm_ _hmamO `mßZr o^Îb g_mOmbm Òdmo^_mZ AmoUAmÀ_m{›ZVrMm _mJ© oXbm. _mUyg ÂhUyZ _yÎ` OJm`bm oeH$db{. dZdmgr AgUmamo^Îb ]mßYd ZmJar dÒVrV amhUmË`m _mUgmgmaIm ÒdV:bm Ï`∑V H$Í$ bmJbm.À`mß¿`mgmaIm dmJy bmJbm. ÒdV: gwYmaVmM Vm{ g_mOmMm, amÔ>≠mMm odMma H$Í$bmJbm. h{ [oadV©Z B©Ìdambm H|$– _mZyZ, À`m¿`m ZmdmZ{ ÒdV:Mr AmoU [aÒ[amßMrAmaVr H$Í$Z gßV Jwbm_ _hmamO `mßZr KS>dyZ AmUb{. À`mßZm `m H$m_mgmR>rAmUIr H$mhr dfm™Mm AdYr o_imbm AgVm, Va Iy[ d{Ji{ oMÃ Am[Umg[mhm`bm o_imb{ AgV{.

gßX^© :1. gßV Am[ lr Jwbm_ _hmamOmßM{ Moaà - ‡m. S>m∞. [wÓ[m JmdrV2. amdbm[mUr - S>m∞. H$mßVrbmb Q>mQ>r`m

❚❘

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 91

‡H$aU 7

amÔ>≠gßV VwH$S>m{Or _hmamO

odX^m©Vrb aIaIVr Xw[ma... AßJmMr bmhr bmhr hm{V hm{Vr. Aem d{ir WßS>JmaOmJ{V Xm{Z jU Kmbd `mgmR>r gmË`mßMr YS>[S>. [U ]mbH$ _mà aIaIÀ`mC›hmVyZ Ambm AmoU Vm{ W{Q> _ßoXam¿`m Jm^mË`mV J{bm. V{W{M ]gyZ amohbm. AJXrX{dmH$S{> Q>H$ bmdyZ ]KV. _‹ { oH$VrVar d{i J{bm. ]hwYm À`mßM{ ‹`mZ bmJb{Agmd{. H$mhr d{imZ{ _ßoXamMm [wOmar _ßoXamV Ambm. X{dm[wT{> ]gb{Î`m ]mbH$mbm[mhyZ À`mMm [mam MT>bm. À`mZ{ ]mbH$mMm XßS> [H$S>bm AmoU À`mbm \$a\$Q>V_ßoXam]mh{a H$mT>b{. [wOmË`mbm dmQ>b{, `m ]mbH$mZ{ X{dm[wT>Mr XojUm Mm{abrAgmdr. _ßoXam]mh{a H$mT>b{Î`m À`m ]mbH$mZ{ [wOmË`mbm EH$M dm∑` E{H$db{,""AmO VwÂhr _bm _ßoXamVyZ ]mh{a H$mT>b{V, C⁄m _r Vw_Mm X{d _ßoXam]mh{aH$mT{>Z.'' Vm{ ]mbH$ ÂhUO{ VwH$SÁm, VwH$SÁmXmg, amÔ>≠gßV VwH$S>m{Or _hmamO.

amÔ>≠gßV VwH$S>m{Or _hmamOmßZr Am[b{ dm∑` H$mhr dfm™VM gÀ`mV CVadb{.gm_wXmo`H$ ‡mW©Zm _ßS>im¿`m _m‹`_mVyZ À`mßZr gm_moOH$, Ymo_©H$ j{ÃmV A[yd©H´$mßVr H{$br. B©Ìda ‡mW©Z{bm À`mßZr Zdm Am`m_ oXbm. ‡mW©Zm ÂhUO{ H$m` h{gmßJVmZm V{ ÂhUVmV, ""gm_wXmo`H$ ‡mW©Z{Mr [yU©Vm XwgË`mbm Am[bm _mZ `mVAmh{. ^JdmZ Oir-ÒWir ^abm Amh{ Aer ¡`m jUr Am_Mr YmaUm hm{V{, À`mjUr AdK{ odÌd EH$ Hw$Qßw>] Amh{, Ag{ dmQy> bmJV{. AmÂhr EH$mM X{dmMr b{H$a{Amhm{V. CŒmam{Œma odÌdÏ`m[r hm{V OmU{ hm Am_Mm Òd^md Amh{; [aßVw À`m odamQ>odÌd ßÃmV ]g `mgmR>r _bm H$mhrVar V`marhr H{$br [mohO{. _m{RÁm ßÃmV AZ{H$bhmZ ßÃ{ AgVmV. V{ [aÒ[amßßZm _XVÍ$[ AgVmV. Vg{M `m _mZd-g_yhmM{hrhm{U{ AmdÌ`H$ Amh{. _m{RÁm ßÃmV EImXm ^mJ o]KS>VmM gma{ ßÃM oZH$m_r hm{V{.Vm{M ›`m` {W{hr bmJy [S>Vm{. _mZd odamQ> odÌd ßÃmMm KQ>H$ ÂhUyZgwÏ`dpÒWV[U{ MmbUma Zmhr, Va gJirH$S{> XwX©em oZ_m©U hm{B©b. Am[U a{oS>Am{

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 92

E{H$Vm{. À`mV ]m{bUmË`m _mUgm¿`m dmUrMm ‡À {H$ JwUXm{f Am[Î`m[ ™V {D$ZAmXiVm{. Vg{M Am[b{ XwJ©wUgw’m AmoU gJwUgw’m odÌdÏ`m[H$ hm{V AgVmV.XwJw©U odÌdÏ`m[H$ Pmb{ Va AYm{JVr hm{B©b. gX≤JwU dmT>rg bmJb{ Va Vr ‡JVrR>a{b. h{ H$m © AmßVoaH$ l’{VyZ AmoU ‡mW©Z{VyZ Am[U H$Í$ eHy$. AbrH$S{> Am_Mm—oÔ>H$m{Z AoVe` gßHw$oMV Pmbm Amh{. AmÂhr \$∑V gm_wXmo`H$ ‡mW©Zm AmoU_ßoXa{ EdTÁmM [odà OmJm _mZVm{; [aßVw AmVm hr ^mdZm Ï`m[H$ ]Zdbr [mohO{.aÒÀ`mV C^m Agb{bm _mUyggw’m ‡{__yVu Amh{. [odà Amh{. Vm{ d _r EH$ModÌd_ßÃmM{ KQ>H$ Amhm{V Aer Am[br ^mdZm dmT>V J{br [mohO{. g_mOmVgwÏ`dÒWm ‡ÒWmo[V H$aU{ AmoU [aÒ[a ghH$m`m©Mr d ghmZw yVrMr ^mdZm ‡g•VH$aU{ h{ Y_m©M{ EH$_{d H$m_ Amh{. h{ C‘{e Oa gm‹` hm{V ZgVrb Va Y_© _{bmAg{M _mZmd{ bmJ{b. EImXm _wbJm ]mam dfm™Mm hm{B©Vm{da EH$mM dJm©V amhUmaAg{b Va À`m oR>H$mUr emi{Mr oejU[’Vr gXm{f Amh{ `mV eßH$m Zmhr.> Am_¿`m[yd©OmßZr gm_moOH$ ‡ÒWm[Z{gmR>r `m gmË`m ßÃUm oZ_m©U H{$Î`m Amh{V. H$mhrKamßZm AmXe© Í$[ X{ `mgmR>r _ßoXa, H$mhr JmdmßgmR>r VrW© Aem CŒmam{Œma dmT>À`m

ßÃUm Amh{V. [aßVw AmO `m gdm©_mJMm ew’ h{Vy Zmhrgm Pmbm Amh{. Am_¿`mVodÌdÏ`m[r —Ô>rH$m{Z `mdm `mgmR>r d{XmVrb F$ftZr "gd}à gwoIZ g›Vw' Aer‡mW©Zm H$Í$Z R{>dbr. Am[Î`mbm h{M H$m_ gm_wXmo`H$ ‡mW©Z{VyZ ZÏ`mY_©[’Vr¤mam H$am`M{ Amh{. H{$di _mZdmM{ Zmhr, Va AoIb odÌdmM{ CÀWmZKS>dyZ AmU `mMr e∑Vr ‡mW©Z{V Amh{, Ag{ amÔ>≠gßVmßM{ _V hm{V{.

amÔ>≠gßV VwH$S>m{Or _hmamOmßMm O›_ A_amdVr oOίmV _mdbr `m JmdmVPmbm. AmB©M{ Zmd _ßOwim]mB© AmoU doS>bmßM{ Zmd ]ßS>m{Or BßJi{. amÔ>≠gßVmßMm O›_Pmbm V{Ïhm ]ßS>m{OtMr pÒWVr Iy[ dmB©Q> hm{Vr. Aem H$mimV 30 Eo‡b 1909am{Or amÔ>≠gßVmßMm O›_ Pmbm. `m ]mbH$m¿`m ]maÌ`mbm ‡km`jy Jwbm]amd _hmamOC[oÒWV hm{V{. ""]mimM{ Zmd "_moUH$' R{>dm'' Ag{ À`mßZrM gwMdb{. doS>bmßMmÏ`dgm` ]gbm hm{Vm. Zdm H$mhr ‡`m{J H$amdm Aer _mZogH$Vm ZÏhVr. H$maUÏ`gZmZ{ À`mßZm OO©a H{$b{ hm{V{. AemVM _moUH$M{ ]mb[U Mmbb{ hm{V{. emi{MrAmoU _moUH$Mr J≈>r O_br Zmhr. emi{gmR>r KÍ$Z oZKmb{bm _moUH$ _ßoXamVOmD$Z ]g{ AmoU XJS>mMm Q>mi H$Í$Z ^OZ JmV Ag{. ^OZ gß[b{ H$r ZXrVOmD$Z _Zgm{∑V [m{hU{ hm À`mßMm oXZH´$_. Wm{S{> _m{R{> PmÎ`mda `mdbr JmdmVrbhZdVr ZmdmM{ gÀ[wÈf _moUH$¿`m gß[H$m©V Amb{ AmoU À`mßMr IßoOar _moUH$¿`mAm wÓ`mV Ambr.

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 93

`mdbrV _moUH$ oejU K{D$ eH$Uma Zmhr, h{ bjmV AmÎ`mda _m` _ßOwi{Z{À`mbm Am[Î`m ^mdmH$S{> daI{S>bm [mR>db{. daI{S> hm _ßà AmS>H$m{Or _hmamOmßMmJmd. _moUH$Mm _m_m Jm{odßXamd hm AmH$S>m{OtMm [a_^∑V. Jm{odßXamdmß]am{]a_moUH$hr AmS>H$m{Ot¿`m [m`mer OmD$ bmJbm. emim gwÍ$ Pmbr. [U emim gwQ>brH$r _moUH$ AmS>H$m{Ot¿`m gmoZ‹`mV OmB©. V{W{ ^OZ-H$rV©ZmV gh^mJr hm{B©.AmVm Vm{ N>mZ IßoOar dmOdy bmJbm hm{Vm. oH$VrVar ^OZ{ À`mbm Vm|S>[mR> Pmbr.am_m`U, _hm^maV, gßVMoaÃmM{ ldU Pmb{. Iw‘ AmH$S>m{Or _hmamO _moUH$bm^OZ H$am`bm gmßJV. _moUH$¿`m ^OZmM{ H$m°VwH$ H$aV. À`mßZrM _moUH$bmb{IZmMr ‡{aUm oXbr. _moUH$ H$mÏ` obhy bmJbm. Am[Î`m H$odÀdmodf`ramÔ>≠gßVmßZr obhyZ R{>db{> Amh{ -

gX≤JwÍ$ AmS>Hw$OrZ{ _wP[a H•$[mogßMZ oH$`m &Vw_ ^r ^OZ obIV{ ahm{, `h Amerf _wPH$m{ oX`m &&V]g{ ^OZ b{IZ ]T>m Bg hmVg{ gß mb{ Zht &JßJm ‡dmohV dm∑` aMZm ghO hr hm{Vr J`r &&d`m¿`m XhmÏ`m dfu _moUH$Z{ [ohb{ H$mÏ` obohb{. Xm{Z-Mma df} AmS>H$m{OtMm

ghdmg bm^bm AmoU À`mVyZ _moUH$Mr Am‹`moÀ_H$ OS>UKS>U Pmbr. _moUH$bmoXem X{D$Z AmS>H$m{Or _hmamO oZOYm_mbm oZKyZ J{b{. _m_m¿`m JmdmV Wm{S{\$ma>oeH$b{bm _moUH$ [w›hm Am[bm `mdbr `m Jmdr Ambm. V{Ïhm À`mM{ d` Mm°Xm dfm™M{

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 94

hm{V{ AmoU gmb hm{V{ 1923._moUH$ [aV `mdbrbm Ambm, [U V{W{ a_bm Zmhr. doS>bmßMr Ï`gZmYrZVm

dmT>br hm{Vr. KamM{ dmVmdaU o]KS>b{ hm{V{. _moUH$M{ _Z a_b{ Zmhr AmoU À`mZ{Ka gm{S> `mMm oZÌM` H{$bm. d`m¿`m Mm°XmÏ`m dfu Aer oda∑Vr H$m `mdr? `m_mJ{H$mhr B©Ìdar gßH{$V Agmdm. _moUH$Z{ `mdbr gm{S>br AmoU am_Q{>H$¿`m oZo]S>Aa `mV Vm{ gßMma H$Í$ bmJbm. `m OßJbmV o\$aV AgVmZm oei{da ]gb{Î`mEH$m `m{Jr [wÈfmMr {Q> Pmbr. EH$_{H$mß¿`m AßVarMr IyU [Q>br AmoU À`m `m{Jr[wÈfmZ{ am_Q{>H$¿`m Jwh{V _moUH$bm Z{b{ AmoU "`m{J' d "kmZ' `m]m]V _mJ©Xe©ZH{$b{. H$mhr oXdgmßZr _moUH$Z{ am_Q{>H$ gm{S>b{ AmoU Mmß⁄m¿`m Z{ar OßJbmV^Q>H$m`bm gwÈdmV H{$br. {W{ "_moUH$X{d', "X{d]m]m' ÂhUyZ _moUH$ ‡og’Pmbm. OßJbmV oZdmg AmoU Amg[mg¿`m JmdmV ‡dmg Agm À`mMm oXZH´$_.gXmMma AmoU B©Ìda^∑Vr `m_wi{ _moUH$X{d AZ{H$mß¿`m J˘`mVrb VmB©V Pmbm.[U h{ H$mhtZm AmdS>b{ Zmhr. _moUH$X{dmßda odf‡`m{J H{$bm. À`mVyZ OrdZ-_aUmMr bT>mB© oOßHy$Z _moUH$X{dmßZr g_mOmV ÒdV:M{ ÒWmZ oZ_m©U H{$b{. AZ{H$^modH$ _moUH$X{dmß¿`m Amg[mg O_y bmJb{. `mM H$mimV _moUH$X{dmßZm Am[Î`m^mdr H$m`m©Mr oXem H$ibr AmoU À`mßZr MmßXm oOίmV H$m_mbm gwÈdmV H{$br."_ZwÓ`m¿`m ˆX`mV Iar _mZdV{Mr ¡`m{V [{Q>dU{, À`mVrb X{dÀd OmJ•V H$aU{,À`mßMr —Ô>r Ï`m[H$ ]ZdyZ amÔ>≠odÌd gwIr H$a `m¿`m H$V©Ï`mMr OmUrd H$Í$Z X{U{h{M ^OZmM{, Y_m©M{ d [m{Wr[wamUmßM{ H$m © Amh{. X{e h{ X{dmM{ Ï`m[H$ ÒdÍ$[AgÎ`m_wi{ X{e^∑Vr hrM Iar X{d^∑Vr Amh{.' h{M Am[b{ OrodVH$m © Amh{, h{_moUH$X{dmß¿`m bjmV Amb{. À`mßZr Jm{XwßS>m `m oM_yaOdirb JmdmVyZ `m H$m`m©Mmew maß H{$bm. Jm{XwßS>m Jmd À`m H$mir AoVe` H$O©]mOmar, Ï`gZr, Í$T>rJ´ÒV oZd°_ZÒ`mZ{ IßJb{- ßJb{ hm{V{. _madmS>r-[R>mUmß¿`m gmdH$marZ{ bw]mS>b{ OmV hm{V{.JmdmVrb bm{H$mßMr _moUH$X{dmßda \$maM l’m. `m ‡^mdmMm \$m`Xm Pmbm. bm{H$À`mß¿`m hmH{$da EH$à Amb{. bm{H$mßM{ AkmZ Xya H$Í$Z Am[gmV ‡{_mZ{ dmJ `mMre[W ø`m`bm bmdbr. Ï`gZ, Í$T>r AmXtMm `m ‡`ÀZm_wi{ AÒV Ïhm`bm d{ibmJbm Zmhr. `m_wi{ bm{H$ H$m_mbm bmJb{. JmdmV emßVVm ZmßXy bmJbr. e{VH$Ë`mßM{CÀ[›Z dmT>b{. bm{H$ H$O©_w∑V Pmb{.

AmVm _moUH$X{d VwH$SÁmXmg, VwH$S>m{Or `m ZmdmZ{ ‡og’ Pmbm hm{Vm.1923[mgyZ 1935[ ™V ]mam df} dZmßVa AmoU g_mOOmJ•VrM{ AZ{H$ N>m{Q{>-_m{R{>‡`m{J VwH$S>m{OtZr H{$b{ hm{V{. À`mbm `e o_iV hm{V{. VwH$S>m{Ot¿`m e„Xmbm,

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 95

H•$Vrbm _m›`Vm ‡mflV hm{V hm{Vr. VwH$S>m{OtMm odMma _mZUmam _m{R>m g_yh V`maPmbm. 1935 gmbr _mßSy> ZXr¿`m Vramda gmb]S>u > {W{ _hmÈ– `k gwÍ$ Pmbm.Ia{ Va `k`mJmMm Vm{ H$mi ZÏhVm, [U g_mOmbm EH$ H$a `mM{ _m‹`_ ÂhUyZVwH$S>m{Or _hmamOmßZr hm `k Am`m{oOV H{$bm. _mßSy> ZXr¿`m Vramda 80 EH$aOmJ{V ododY _ßS>[ C^ma `mV Amb{. e{H$S>m{ gßV, _hmÀ_{ Am[Î`m AZw m`mßghV{W{ C[pÒWV Pmb{. h{ EH$ ‡H$maM{ gßV gß_{bZ hm{V{. `m `kmV am{O JmS>J{]m]mßM{H$rV©Z AmoU VwH$S>m{OtM{ ^OZ aßJy bmJb{. `m `kmV AH$am bmI bm{H$mßZm A›ZXmZH$a `mV Amb{. Jm|S>, H$m{aHy$, $[maYr `mßZm Xhm-Xhm, Mmß ma-_mßJ-_hma `mßZm[mM-[mM, Hw$U„`m-_m˘`mßZm Xm{Z-Xm{Z d ]´m˜UmßZm EH$-EH$ bmSy> dmT> `mMr[’V _hmamOmßZr AßJrH$mabr. `m_wi{ Jar] o]Mma{ bm{H$ V{W{ V•flV Pmb{. `m `km_wi{hOmam{ YoZH$mßZm, H$m ©H$À`m™Zm g{d{Mr gßYr o_imbr. e{H$S>m{ gßÒWmßZm Zd{ ]io_imb{. bmIm{ wH{$Î`mßZm Wm{S>mgm oXbmgm AmoU hOmam|Zm gwgßÒH$mamMm dmQ>mo_imbm. ]´m˜U-]´m˜U{Va g_mOmVrb Xwamdm H$_r hm{ `mg _XV Pmbr AmoUVrW© mÃ{bm Pmb{b{ _mob›` Zmhrg{ hm{D$Z IË`m Ymo_©H$V{bm COmim o_imbm.VwH$S>m{Ot¿`m H$V•©Àde∑VrM{ AmoU gßKQ>ZmÀ_H$ —Ô>rM{ Xe©Z `m `kmVyZ KS>b{.

g_mOm¿`m odH$mgmgmR>r PQ>Uma{ Og{ AgVmV, Vg{M odøZgßVm{frhr AgVmV.AemM odøZgßVm{ftZr _hmÀ_m JmßYtH$S{> VwH$S>m{OtMr VH´$ma H{$br. "hm ]wdm]mOrH$aVm{. bm{H$mßZm \$gdVm{'. _hmÀ_m JmßYr `m_wi{ Ï`oWV Pmb{ AmoU À`mßZr oZam{[[mR>dyZ VwH$S>m{OtZm d‹`m©¿`m g{dmJ´m_ Aml_mV {Q>rg ]m{bmdb{. VwH$S>m{Or V{W{J{b{. amohb{. ^OZ Jm`br. Aml_mV H$m_ H{$b{. Vg{M _hmÀ_mOter MMm©hr H{$br.`mVyZ _hmÀ_mOtMm J°ag_O Xya Pmbm. À`mßZr $VwH$S>m{Ot¿`m H$m`m©bm Amerdm©XoXb{. VwH$S>m{OtZr Am[b{ H$m_ AoYH$ Ï`m[H$ H$a `mMm ‡`ÀZ H$Í$ bmJb{. 1942gmbr AghH$ma AmßXm{bZmV oM_ya AmÔ>r {W{ À`mßZr gÀ`mJ´hmV ^mJ K{Vbm. À`md{ir VwH$S>m{OtM{ JrV JmOb{ hm{V{.

PmS> PbQ{> eÒà ]Z|J{ & ^∑V ]Z{Jr g{Zm &[ÀWa gma{ ]m∞Â] ]Z|J{ & Zmd ]Z{Jr oH$Zma{ &&_hmamOmßZm 28/8/1942bm AQ>H$ Pmbr AmoU _‹` ‡X{emVrb am`[ya

H$mamJ•hmV À`mßMr admZJr Pmbr. V{W{ AgVmZm IßoOar ^OZmZ{ VwH$S>m{Or_hmamOmßZr VwÈßJ XUmUyZ gm{S>b{ hm{V{. H$mamJ•hmVyZ gwQ>Î`mda [w›hm À`mßZr Am[b{H$m_ gwÍ$ H{$b{. Jmdm{Jmdr gß[H©$ H$Í$Z AmaVr _ßS>i{, ‡mW©Zm _ßS>i{ V`ma Pmbrhm{Vr. À`mßZm ]i X{ `mgmR>r 1943 gmbr "JwÈX{d' ZmdmM{ _mogH$ À`mßZr gwÍ$

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 96

H{$b{. X{e [maVßÕ`mV hm{Vm. X{e^∑Vr AmoU ÒdmVßÕ` `mbm CKS> ^mÓ` H$am`bm]ßXr hm{Vr, [U amÔ>≠gßV VwH$S>m{Or _hmamOmßZr "X{e ÂhUO{M X{d' AmoU "OZg{dmhrM B©Ìdag{dm' `m gyÃmßZm K{D$Z H$m_ gwÍ$ H{$b{ hm{V{. `m H$m_mbm JVr X{ `mgmR>rOyZ 1943_‹ { gm_wXmo`H$ ‡mW©Z{Mm ew maß H{$bm AmoU `m Midirbm oeÒV`mdr ÂhUyZ 1943_‹ { AoIb ^maVr` JwÈX{d g{dm _ßS>imMr ÒWm[Zm H{$br.

JwÈX{d g{dm _ßS>im¿`m _m‹`_mVyZ Am[Î`mbm H$m` gm‹` H$am`M{ Amh{ h{gmßJVmZm VwH$S>m{Or _hmamO ÂhUVmV, ""Am[bm _hŒdmMm EH$ e„X Amh{ - g{dm._r AmoU g_m{aMm EH$Í$[ Amhm{V `m OmoUd{Z{ [aÒ[amßgmR>r oZÓH$m_ H$_© H$arVamhmd{, `mMm AW© _r g{dm Agm g_OVm{. ‡oV>m, g›_mZ AmoU bm{H$ `m gdm™¿`modaohV ^mdZ{Z{ O{ H{$b{ OmV{ Vr g{dm hm{ .'' hr g{dm ^∑Vr H$emgmR>r H$am`Mr?oZÓH$_© ^mdZ{Z{ Hw$UmgmR>r H$Ô> H$am`M{? `m ‡ÌZmM{ CŒma VwH$S>m{Or _hmamOmßZroXb{b{ Amh{. Am[Î`m JwÈX{d g{dm _ßS>im¿`m ‡MmaH$mßZm C‘{eyZ V{ ÂhUVmV, ""g{dm_ßS>im¿`m ‡mW©Z{¿`m AmoU ^∑Vr¿`m ‡oH´$ {VyZ gm_moOH$ odH$mgmM{ Xe©Z KS>b{[mohO{. g_mOmbm H$emMr JaO Amh{ AmoU À`m JaOmßMr [yVu H$m{UÀ`m _mJm™Zrhm{Uma Amh{ `m Jm{Ô>rM{ oMßVZ Am_Mm H|$–o]ßXy Agbm [mohO{. hr ‡{aUm AmÂhmbm‡mW©Z{VyZ o_i{b. [a_{Ìdambm AmÂhr Am_¿`m H$m_mgmR>r$e∑Vr _mJVm{; [aßVw `mMmAW© Agm Zmhr H$r gma{ X{dmZ{ H$amd{ AmoU AmÂhr oZoÓH´$` ]Zmd{. AmVm ‡mW©Z{Mmgß]ßY ÒdV:¿`m AmoU g_mOm¿`m odH$mgmer Amh{, h{ bjmV R{>dyZ AmÂhr ‡mW©ZmH$Í$. Va Vr _m{R>r e∑Vr ]Z{b.'' Aem ‡H$ma{ EH$oÃV Pmb{Î`m e∑VrMm C[`m{Jg{d{gmR>r H$am`Mm Amh{. [U g{dm Hw$UmMr H$am`Mr? `m ‡ÌZm]m]V VwH$S>m{OrÂhUVmV, ""Am_¿`m Hw$Qwß>]mV ßJr, Mmß ma, Hwß$^ma, ]´m˜U gd©M bm{H$ {VmV. hr^mdZm EH$Xm pÒWa Pmbr H$r _J `m bm{H$mß¿`m odH$mgmMm ‡ÌZ g_m{a {Vm{. OaAmÂhr EH$m Hww$Qwß>]mVrb Agy AmoU Am_¿`mVrb H$mhr OU AJXr [XXobV Amh{V,AkmZr Amh{V, Xw]i{-am{Jr Amh{V, Va AemßZm _XVrMm hmV X{D$Z da K{U{ Am_M{H$V©Ï` Amh{. AmÂhr H$m{UÀ`mhr odMmamM{ Agy, H$m{UÀ`mhr g߇Xm`mM{ Agy..[aÒ[amßer Aodam{Y d•ŒmrZ{, ghH$m`m©¿`m ^mdZ{Z{ dmJy, hm Am_Mm gßH$Î[ Agbm[mohO{. _mZd gdm©V l{> ‡mUr Amh{. Vm{ gdm™Mm gßajH$ Ïhmdm, Aer À`mß¿`m]‘bX{dmMr A[{jm Agbr [mohO{. Am[Î`m[{jm O{ _mJmgb{ Amh{V, XobV, Xw:IrAmh{V, A[ßJ, aßOb{-JmßOb{ Amh{V AemßZm _XVrMm hmV X{D$Z À`mßßZm C›ZV H$aU{h{ _mUgmM{ Am⁄ H$V©Ï` hm{ .''

ÂhUO{M OZg{dm hr H{$di g{dm ÂhUyZ ZÏh{, Va Am[b{ H$V©Ï` ÂhUyZ H$amd{

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 97

Ag{ VwH$S>m{Or _hmamO gwMdVmV. Am[Î`m gm_wXmo`H$ ‡mW©Zm _ßS>i, AoIb^maVr` JwÈX{d g{dm _ßS>i `mß¿`m _m‹`_mVyZ hmM odMma V{ Í$OdVmV. "OZg{dmhrM B©Ìda ^∑Vr' h{ ]´rX K{D$Z V{ H$m_ H$aVmV AmoU B©Ìda H$m{R{> em{Ymdm h{hr V{gmßJVmV.

OmUmd{ J´m_ h{Mr _ßoXa & J´m_mVrb OZ gd}Ìda &g{dm hrM [yOm g_J´ & hmMr odMma oZd{Xmdm && (J´m_JrVm)VwH$S>m{OtZr _ßoXa AmoU B©Ìda `m Xm{›hr gßH$Î[Zm ZÏ`m Am`m_mVyZ _mßS>Î`m

Amh{V. Í$T>r, [aß[am, H$_©H$mßS{> `mßZm N{>X X{V VwH$S>m{Or _hmamOmßZr "OZ' ÂhUO{"_mUyg' hmM B©Ìda Amh{, À`mßMr g{dm H{$br [mohO{, VrM À`mßMr [yOm Amh{ h{gmßoJVb{ AmoU `m B©ÌdamM{ _ßoXa h{ J´m_ Amh{. JmdmMr g{dm, OZmMr g{dm, [`m© mZ{X{emMr g{dm Aer VwH$S>m{Or _hmamOmßMr YmaUm hm{Vr. X{d AmoU g_mO oHß$dm X{dAmoU _mUyg `mßM{ ZmV{ gmßJVmZm VwH$S>m{Or _hmamO ÂhUVmV, ""Om{ [wÈf _bmAZ›` ^mdZ{Z{ eaU {Vm{, À`mß¿`m `m{Jj{_mMr oMßVm _r H$aVm{' Ag{ gX≤ ∑Vmbm[a_{ÌdamM{ Ao^dMZ Amh{. gm_wXmo`H$ ‡mW©Zm ÂhUO{ hr d•Œmr AmÀ_gmV H$a `mMremim. O{Ïhm AmÂhr ÒdV:bm B©ÌdamM{ _mZVm{ V{Ïhm AmÂhr g_mOmM{, gdm™M{ AgVm{Agm À`mMm AW© Amh{. X{d g_mOmhyZ d{Jim Zmhr, H$maU Vm{ gdm©V ^Í$Z CabmAmh{. À`mbm Y_©, dße, qbJ BÀ`mXr {X _m›` ZmhrV. O{Ïhm AmÂhr ‡mW©Z{V _ΩZhm{Vm{, V{Ïhm B©Ìdam¿`m `m gd© Ï`m[H$V{Mm AZw d K{Vbm [mohO{. hm AZw dÂhUO{M Iar ‡mW©Zm. AmÂhr IË`m AWm©Z{ O{Ïhm X{dmbm _mZVm{ V{Ïhm Am[m{Am[MAoIb OJVmer Am[bm gß]ßY ‡ÒWmo[V hm{Vm{. hr YmaUm Oa ‡mW©Zm H$aVmZm_ZmV pÒWa hm{V Zg{b Va ‡mW©Zm hm EH$ _Zm{aßOZmMm ‡H$ma hm{B©b. [a_{Ìdam¿`m‡mflVrM{ gmYZ hm{Uma Zmhr. Ï`dhmamVgw’m Am[U ÒdV:bm ¡`m [jmM{ _mZVm{,À`m [jmM{ gma{ bm{H$ Am[b{ hm{V AgVmV. ¡`m Y_m©M{ AmÂhr AZwgaU H$aVm{À`mVrb gma{ bm{H$ Am_M{ hm{V AgVmV. À`mM ›`m`mZ{ O{Ïhm AmÂhr [a_{ÌdamM{hm{D$ Bp¿N>Vm{, V{Ïhm Am_M{ ZmV{ X{dm¿`m ‡O{er Am[m{Am[M Om{S>b{b{ AgVm{.''

AmYwoZH$ odkmZmMm O{Ïhm Am[U odMma H$aVm{ V{Ïhm "[aÒ[a[yaH$Vm' AmoUEH$_{H$mßer Om{S>b{ J{Î`mMr "^mdZm' h{ AßVoajm¿`m oZo_©VrM{ VŒd Amh{, Ag{gmßoJVb{ OmV{. AUy-a{Uy¿`m EH$oÃV gh^mJmVyZ hr g•Ô>r oZ_m©U Pmbr Ag{ ÂhQ>b{OmV{. gmR>-gŒma dfm™[ydu hmM odMma d{J˘`m e„XmßV amÔ>≠gßV VwH$S>m{Or _hmamO`mßZr _mßS>bm. [aÒ[a[yaH$V{VyZ _mZd, g_mO, amÔ>≠ AmoU AoIb OJV `mß¿`mC›ZVrMm _mJ© À`mßZr gmßoJVbm. ^maVr` g_mOm¿`m ˆX`mV dgb{b{ lram_,

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 98

lrH•$ÓU, hZw_mZ `m X°dVmßMm AmYwoZH$ AW© À`mßZr gmßoJVbm. amÔ>≠gßV ÂhUVmV,""Am[Î`mbm Zdm g_mO C^m H$am`Mm Amh{. Agm Zdm g_mO oZ_m©U H$aVmZmam_, H•$ÓU, hZw_mZ BÀ`mXr AdVmar [wÈfmß¿`m VŒdkmZmM{ Xe©Z ÂhUO{ À`mß¿`mEH$oZ> g{dmd•ŒmrM{ Xe©Z. H•$ÓUmZ{ ^maVmV ^∑VrM{, H$_m©M{ dmVmdaU oZ_m©U H$amd{AmoU AmÂhr _mà H•$ÓUmMr _yVu hmVmV K{D$Z o_admd{ hr Xem AmVm gß[br [mohO{.AmVm h{ Xe©Z odÌdm¿`m ‡À {H$ AUwa{UyVyZ Pmb{ [mohO{. h{ gma{ ]imZ{, YZmZ{ oHß$dm[mßoS>À`mZ{ hm{Uma Zmhr. Va _mZdmda MmßJb{ gßÒH$ma KS>dyZM hm{Uma Zmhr. AmOAem [wÈfmbm [mh `mMr gmË`m OJmbm yH$ bmJyZ amohbr Amh{ AmoU gdm™Mr AerImVar Amh{ H$r, Agm [wÈf ^maVmVM oZ_m©U hm{B©b.''

amÔ>≠gßVmßZr "_mUgmbm X{d AmoU Jmdmbm _ßoXa' _mZb{. "OZg{dm hrM B©Ìda^∑Vr' h{ À`mß¿`m H$m`m©M{ gyÃ. "Jmd' `m H$m_mMm AmÀ_m. _ZwÓ`oZ_m©Um¿`m_mJm©daMm [ohbm Q>fl[m. _ZwÓ`m¿`m _mZogH$, ]m°o’H$, Am‹`moÀ_H$, gm_moOH$,AmoW©H$ Aem gd© [mV˘`mßdaMm odH$mg Pmbm Va Am[m{Am[M odH$mgm¿`m H$m`m©bmJVr {B©b. _hmÀ_m JmßYtZr "J´m_Òdam¡`'Mr H$Î[Zm _mßS>br. hr gßH$Î[Zm‡À`jmV { `mgmR>r H$mhr gyÃ{ gmßoJVbr. `mM gyÃmßMm [wT{> amÔ>≠gßVmßZr AoYH$odÒVma H{$bm. ‡À {H$ o]ßXy gIm{b[U{ _mßS>bm. J´m_JrVm h{ À`mßM{ Òdm‹`m` [wÒVH$R>ab{. J´m_JrVm hr J´m_Òdam¡`mMr AmamIS>m R>abr. Ï`∑VrZ{ g_Ô>rMm odMmaH$aVmZm J´m_ h{ EH$m ]mOybm H$mT>U{ e∑` Zmhr. Jmd Òd ß[yU© Pmbm Va X{e Òd ß[yU©hm{B©b, `mMr À`mßZm OmUrd hm{Vr. ZÏ`m g_mOm¿`m gßH$Î[Zm _mßS>VmZm V{ÂhUVmV, ""EH$m ZÏ`m _mZd g_mOm¿`m ‡ÒWm[Z{gmR>r AmÂhr H´$mßVr H$Í$ Bp¿N>Vm{.Vm{ _mZd g_mO H$m{UÀ`mhr OmVr, Y_©, [jmer gß]ßoYV Zg{b. d{Jd{J˘`m _mZdrg_yhmV E{∑`^mdZ{Mr OmUrd amhmdr AmoU [aÒ[amß¿`m H$Î`mUmV [aÒ[amßM{H$Î`mU Agmd{ Agm Am_Mm `m_mJMm ‹ { dmX Amh{.''

amÔ>≠gßVmßZm Zdm g_mO hm am_am¡` ÂhUyZ A[{ojV hm{Vm. V{ ÂhUVmV,""o_Ãhm{, am_am¡`mMr oZo_©Vr ÂhUO{ EIm⁄m ‡MßS> B_maVr¿`m ]mßYH$m_mgmaIrAmh{. `m X{emV H$m{Ur _mJmgb{bm, H$m{Ur C⁄m{JhrZ AmoU AßJR>mN>m[ amhy Z { h{O{Ïhm e∑` hm{B©b V{ÏhmM gdm™Mm CX`, gdm}X` hm{B©b AmoU gdm}X` ÂhUO{JmßYrOt¿`m H$Î[Z{Vrb am_am¡`. ]ßYw md hmM `m am_am¡`mM{ AoY>mZ hdm, VaMB_maV C^r amhrb `mMr _hmamOmßZm OmUrd hm{Vr. ]ßYw md Ambm Va X{emM{ AZ{H$‡ÌZ gwQ>Vrb. ÂhUyZM À`mßZr B©Ìdambm ‡mW©Zm H{$br.

`m ^maVmV ]ßYw md oZÀ` dgy X{ & X{ daoM Agm X{ &&

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 99

h{ gd© [ßW g߇Xm` EH$ oXgy X{ & _V {X Zgy X{ &&`m JrVmV _hmamO [wT{> obohVmV,hm OmVred odgÍ$oZ`m EH$ hm{ AmÂhr &AÒ[•Ì`Vm g_yi ZÔ> hm{ OJmVyZr &&Ii oZßXH$m _Zr hr & gÀ`‰`mg dgy X{ &&X{ daoM Agm X{ &gßV kmZ{ÌdamßZr [gm`XmZmV "IimßMr Ï ßH$Q>r gmßS>m{' Ag{ _mJU{ odÌdmÀ_H$

X{dmH$S{> _moJVb{. IimßM{ oZXm©bZ hm{dm{ Ag{ V{ ÂhUmb{ ZmhrV. À`mMm dmJS{>[UmJ{bm Var [wa{, h{ _mCbrM{ _mJU{. hmM YmJm amÔ>≠gßVmß¿`m darb JrVmVhr oXgVm{.Ii-oZßXH$m¿`m _ZmV gÀ`, ›`m` dmg H$Í$ X{ Agm da V{ X{dmH$S{> _mJVmV.Ii-oZßXH$ gß[y X{V Ag{ V{ ÂhUV ZmhrV. ^maVr` gßV[aß[a{Mm hmM _m{R>m g_•’d°MmoaH$ ^mJ Amh{. hr [aß[am _mUyg ]Xbd `mMr ^mfm H$aV{. À`mß¿`m _mZogH$V{V[oadV©Z KS>dyZ AmUy Bp¿N>V{. À`mß¿`m odMmamV, YmaU{V ]Xb Pmbm H$r _mUygg›_mJm©Mm AßJrH$ma H$a{b, `mda gd©M gßVmßMm JmT> odÌdmg Amh{.

amÔ>≠gßVmßZr ÒdV:bm _mZdVm Y_m©M{ [mB©H$ ÂhUdyZ K{Vb{ hm{{V{ AmoU `m _mZdVmY_m©Mr VŒd Am[Î`m OJ `mMr Om{S>br hm{Vr. V{ ÂhUVmV,

_mZdVm h° [ßM _{am& B›gmoZ`V h° [j _{am&g]H$r ^bmB© Y_© _{am& XwodYm H$m{ hQ>mZm d_© _{am&EH$ OmV ]ZmZm H$_© _{am& g] gmW MbmZm __© _{am&oZM C±M Z ahZm Jd© _{am& oJaZ{ H$m{ CR>mZm ÒdJ© _{am&&BV∑`m Ï`m[H$ —Ô>rH$m{ZmVyZ amÔ>≠gßV VwH$S>m{Or _hmamOmßZr odMma _mßS>b{ AmoU

À`mßZm AZwÍ$[ H•$Vr H{$br. amÔ>≠gßVmßZr IË`m Y_m©Mr Ï`mª`m H{$br Amh{. V{ÂhUVmV, ""o_ÃmßZm{, [a_{Ìdambm Vm{M Y_© o‡` Amh{ H$r ¡`m¿`m VŒd‡oV[mXZmVH$m{UmMmhr C¿N{>X H{$b{bm ZgyZ Ï`dhmam[mgyZ V{ _m{jm[ ™V Z°oVH$ _mJ© AmIb{b{AgVmV AmoU ¡`mV _ZwÓ`_mÃmßM{ gdm™JrU ohV Bp¿N>b{b{ AgV{. o_ÃmßZm{, ¡`mF$ftZr OJmbm V[ÌM }Mm _mJ© gmßoJVbm. À`mßZrM g_mOmMr YmaUm oQ>H$d `mMm_mJ© XmIdbm AgyZ O{ bm{H$ oVH$S{> b>j Z X{VmM ÒdmWu ]ZVmV, V{ Bßo–`mß¿`mÒd°adV©Zmbm AmÏhmZ X{D$Z g_mOmbm \$gdVmV AmoU ÒdV:hr V[ÌM }[mgyZT>migVmV Ag{ _bm dmQ>VmV. o_ÃmßZm{, VwÂhr H$m{UÀ`mhr g߇Xm`mM{ dm Y_m©M{Agm, [U XwgË`mer dmJVmZm VwÂhmbm gÀ`V{Z{ d _m{H$˘`m _ZmZ{M dmJb{ [mohO{.]m[mMm ]ßYy Ogm [yOZr` Vg{M ‡ yH$oaVm oZ_m©U Pmb{b{ gd© g߇Xm` _mZZr`M

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 100

g_Ob{ [mohO{V. o_ÃmßZm{, _r Ymo_©H$ _mUyg Iam, [U A›`m`mZ{ dmJUmË`m,amOmß¿`m H$m`⁄m‡_mU{ ZmMUmam _mPm Y_© Zmhr. hm Y_© ghOrdZ, ghmZw yVr,ghd{XZm `mß¿`m AmYma{ C^m Amh{. Vm{ dmÒVdmV Ambm Va ]Ë`mM g_Ò`mgß[Vrb.''

X{e ÒdVßà Pmbm AmoU bmJbrM gmZ{ JwÈOtZr [ßT>a[ya _ßoXamV hoaOZmßZm‡d{e o_imdm `mgmR>r AmßXm{bZ H{$b{. À`mgmR>r Am_aU C[m{fU gwÍ$ H{$b{. amÔ>≠gßVÀ`mßZm g_W©Z X{ `mgmR>r [ßT>a[yamV XmIb Pmb{. À`mZßVa VrZ-Mma _ohZ{ gVV_hmamÔ>≠ a o\$ab{ AmoU À`mßMr A_amdVrM{ Aß]m_ßoXa, am_Q{>H$M{ am_ _ßoXa,ZmJ[yaM{ Om{J{Ìda _ßoXa hoaOZmßgmR>r Iwb{ H$a `mgmR>r YS>[S> H{$br. À`mßZrAdø`m EH$m _oh›`mV ]md›Z _ßoXa{ _w∑V H{$br. amÔ>≠gßV ZwgV{ EdT{>M H$Í$Z Wmß]b{ZmhrV, Va amÔ>≠C^maUrgmR>r wdme∑VrMm C[`m{J Ïhmdm ÂhUyZ À`mßZr AmImS>mgßKQ>Z go_Vr ÒWm[Z H{$br. Jmdm{Jmdr Ï`m`m_emim CKS> `mMm g[mQ>m bmdbm.`mVyZ wdH$mV eara H$_md `mMr d oZam{Jr OrdZ OJ `mMr oO‘ oZ_m©U Pmbr.earagßdY©ZmMr Midi ]iH$Q> Pmbr.

AmVm VwH$S>m{Or _hmamOmß¿`m aMZmÀ_H$ H$m`m©Mr dmVm© X{e^a [gÍ$ bmJbrhm{Vr. X{e ÒdVßà Pmbm hm{Vm AmoU À`mbm odH$mgmM{ _mJ©Xe©Z hd{ hm{V{. _hmÀ_mJmßYt¿`m gßH$Î[Z{Vrb "J´m_Òdam¡`m'M{ _m∞S{>b H•$VrVyZ odH$ogV H$a `mM{ H$m_A.^m. JwÈX{d g{dm _ßS>im¿`m _m‹`_mVyZ VwH$S>m{Or _hmamO H$aV hm{V{. À`mß¿`m `mH$m`m©Z{ ‡^modV hm{D$Z amÔ>≠[Vr S>m∞. amO|–‡gmX `mßZr "amÔ>≠gßV' ÂhUyZ VwH$S>m{OtMmJm°ad H{$bm. `m ‡gßJr S>m∞. ‡gmX ÂhUmb{ hm{V{, ""gßV VwH$S>m{OtZr V{ aMZmÀ_H$ H$m ©Amaß b{ Amh{ À`mMr _bm [yU© _mohVr Amh{. _hmamOmßM{ ^OZ h{ EH$ _hmZ H$m ©Amh{. À`mß¿`m ^OZmZ{ ‡^modV hm{D$Z OZVm H$m_mg bmJV{. _ßS>imM{ ‡MmaH$Jmdm{Jmdr OmD$Z J´m_m{›ZVrM{ H$m © H$aVmV. ^maVmV gßVmßMr H$_VaVm Zmhr; [aßVwAg{ aMZmÀ_H$ H$m © H$aUma{ gßV H$m{R{> {>Q>VmV? VwH$S>m{OtM{ ^OZ E{H$ `mgmR>rhOmam{ bm{H$ O_b{b{ _r [mohb{ Amh{V. À`mßM{ ^OZ V{ VrZ Vmg emßVV{Z{ EH$mJ´oMŒmmZ{ E{H$VmV. ^maVr` gßV [aß[am VwH$S>m{OtZr CŒm_ VËh{Z{ Mmbdbr Amh{. Am_M{VwH$S>m{Or h{ X{emM{ amÔ>≠gßV Amh{V. ÂhUyZ À`mßZm amÔ>≠gßV ÂhUU{ h{M `WmW© Amh{.''

"_mUyg ÂhUO{ OZ hm B©Ìda AmoU Jmd ÂhUO{ _ßoXa' hr gßH$Î[Zm K{D$ZVwH$S>m{Or _hmamO aMZmÀ_H$ H$m_mbm oXem X{V hm{V{. A.^m. JwÈX{d g{dm _ßS>imM{‡MmaH$ amÔ>≠gßVmH$Sy>Z >‡{aUm K{D$Z, _mJ©Xe©Z K{D$Z Jmdm{Jmd OmV AmoUamÔ>≠gßVmß¿`m gßH$Î[Z{Vrb J´m_odH$mg H$aV. Òd¿N>Vm, oejU, Amam{Ω`,

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 101

Ï`gZ_w∑Vr, AÒ[•Ì`Vm oZdmaU, odkmZ—Ô>r, C⁄m{JerbVm, ]mbgßÒH$ma, ÒÃr-[wÈf g_mZVm Aem ododY [°byßda H$m_ Mmb{. `m gd© H$m_mbm VmoŒdH$ AoY>mZo_idyZ X{ `mgmR>r 1955 gmbr amÔ>≠gßVmßZr "J´m_JrVm' obohbr. J´m_JrV{VgmßoJVb{bm odf` hm V{ AmYr[mgyZ H•$VrVyZ gmH$ma H$aV hm{V{. OdiOdi drgdf} gmd©OoZH$ OrdZmV H$m_ H{$Î`mda amÔ>≠gßVmßZr À`m AZw dm¿`m oeXm{ardaJ´m_JrV{M{ obImU H{$b{ Amh{. `m J´m_JrV{bm ‡ÒVmdZm X{VmZm odZm{]mßZr obohb{hm{V{, "À`mßMr hr "J´m_JrVm' À`mßZrM ÂhQ>Î`m‡_mU{ ÒdmZw dgß_V Amh{. À`m_wi{Am[m{Am[M Vr emÛgß_Vhr Pmbr Amh{. ^m{ `m H$Î[ZmßZm H$m{R{>hr dmd Zmhr.AJXr AmYwoZH$ _Z À`mV [mhmd`mg gm[S{>b. Jmdm{Jmd¿`m ]miJm{[mimßZm `mVyZMmßJbr ‡{aUm o_i{b `mV eßH$m Zmhr.' AmYwoZH$ odMmamßZm _mßS>VmZm A‹`mÀ_ AmoUY_© `mßZmhr AmYwoZH$ ÒdÍ$[ oXb{.

J´m_JrV{¿`m A[©U [oÃH{$V _hmamO ÂhUVmV,"gd© J´m_mog gwIr H$amd{ & A›Z, dÒÃ, [mÃmoX ⁄md{ &[oa ÒdV: Xw:IrM ^m{Jmd{ & yfU VwP{ J´m_ ZmWm &H$Ô> H$am{oZ _hmb ]mßYgr & [oa Pm{[S>rhr Zmhr Z{Q>H$rer &ÒdmVßÕ`mH$oaVm CS>r K{er & _Om ^m{Jbr BVaoM &E{em ^m{ `m eßH$amog & gm°ª` bm^md{ gd© X{er &_mZdmMr [yU©Vm VwOgr & ‡mflV Ïhmdr, _Zm dmQ{> &ÂhUm{oZ H{$br J´m_JrVm & OmJ•V Ïhm`m J´m_X{dVm &gß]ßY `mßMm gmJa-goaVm & E{gm VwPm gdm™er &Vw¬`m l_mg ‡oV>m o_im{ & gH$imßM{ bj VwOH$S{> dim{ &_mZdV{M{ O{S> Pi Pim{ & odÌdm_mOr `m `m{J{ &ÂhUyZ VwOoM H$oaVm{ A[©U & Va odÌdmM{ AoY>mZ &VwP{oM Ïhmd{ AmYr CÀWmZ & odÌdm_mOr ÂhUm{oZ`m &E{g{oM hm{dm{ OZr, dZr & gßVm{f hm{B©b _mPr`m _Zr &o_ÃÀd dmT>m{ ð wdZr & VwH$SÁm ÂhU{ ‹ { h{oM &J´m_JrV{Mr hr A[©U[oÃH$m ÂhUO{ J´m_JrVm H$emgmR>r h{ gmßJUma{ N>m{Q{>g{ [⁄

Amh{. J´m_odH$mg AmoU J´m_mVrb "OZ' `mß¿`m C›ZVrMm ‹`mg _Zr R{>dyZamÔ>≠gßVmßZr J´m_JrVm obohbr. J´m_JrV{V EHy$U AmR> [ßMH$ AmoU E∏{$Mmirg A‹`m`Amh{V. J´m_ h{ EH$H$ gd© ]mOyßZr Òd ß[yU© hm{VmZmM _mUgmbm _mUyg ÂhUyZ _yÎ`‡mflV Ïhmd{ $`mgmR>rM _hmamOmßZr J´m_JrVm obohbr. odkmZdmXr —Ô>rH$m{ZmVyZ

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 102

AßYÍ$T>tda ‡hma H{$bm. XrZXw:oIVmßZm AmYma ⁄m, ‡{_ ⁄m, Agm gßX{e oXbm AmoU_mZdVm `m _yÎ`mMm CX≤Km{f H{$bm. "J´m_g{dm' H$aVmZm Am[U B©ÌdamMr g{dmH$aVm{, Ag{ VwH$S>m{Or _hmamO ÂhUV. hr J´m_g{dm H$a `mgmR>rM X{h oPOmdm AerV{ ‡ wMaUr ‡mW©Zm H$aVmV. amÔ>≠gßV VwH$S>m{Or _hmamO ÂhUVmV-

Ia{ Zmd oZÓH$m_ hr J´m_g{dm &PQy> g{dm^md{ H$Í$ gd© Jmdm &H$im{ h{ dim{, X{h H$m`u [Sy> X{ &KSy> X{ ‡ y EdTß> KSy> X{ &&Aem e„XmßV amÔ>≠gßV J´m_odH$mgmM{, Jmdmbm _ßoXa H$a `mM{ ]´rX gmßJVmV AmoU

À`mgmR>r H•$Vr `m{OZmhr H$aVmV.OZ hm X{d, Jmd h{ _ßoXa _mZUmË`m amÔ>≠gßVmßZr _mZdVm Y_m©Mm _ßà gmßoJVbm.

JwÈX{d g{dm _ßS>imZ{ `m _mZdVm Y_m©Mm ‡gma H$amdm. `mgmR>r VwH$S>m{Or_hmamOmßZr _mJ©Xe©Z H{$b{. V{ ÂhUVmV, ""OJmVrb _mZdY_© hm EH$M Y_© AgyZh{ oZaoZami{ odoeÔ> Y_© À`mMr C[mßJ{ hm{V. Y_m©VyZ Am[Î`m ÒdmWu ^mdZm H$m`_R{>dyZ À`mbm AmHwß$oMV[Um AmUmdm h{ bm{H$ H$mhr H$mimZ{ oZ_m©U hm{VmV d V{M Y_©Zmembm [mà hm{VmV. g‹`m Y_m©bm ΩbmZr Ambr Amh{. À`mßM{ _wª` H$maU À`mVrbAmdÌ`H$ VŒdkmZ Am_¿`m dmJUwH$rVyZ ZÔ> Pmb{ Amh{. ÂhUyZ Ymo_©H$V{VyZamÔ>≠r`Àd oZ_m©U H$a `mMm g{dm _ßS>imMm h{Vy Amh{. _ZwÓ`mV _mUwgH$r oZ_m©UH$a `mH$oaVm g߇Xm` Amh{. OJmV g߇Xm` amhUma Zmhr Va H$m{UmV _mUwgH$ramhUma Zmhr. [aßVw g߇Xm` g‹`m \$ma dmT>b{ V{ _mUwgH$rbm [maI{ Pmb{ h{ AmÌM ©Amh{. À`mM{ H$maU À`mVrb H$mhr ÒdmWu bm{H$mßZr Am[bm ]S{>Omd amh `mgmR>rAm[Î`m [arZ{ amÔ>≠mbm AohV H$Í$Z H$mhr Jm{Ô>r gmßoJVÎ`m d Í$T>r ÂhUyZ amÔ>≠m¿`m,bm{H$mß¿`m ]m{H$mS>r OmD$Z ]gÎ`m. ÂhUyZ g‹`mM{ gm߇Xmo`H$ _mUwgH$r¿`m ]mh{aAmh{V. EH$m odoeÔ> _mUgm¿`m gÎÎ`mZ{ dmJmd{ ÂhUO{M g߇Xm` hm{ .$$g{dm _ßS>ih{ g‹`m¿`m gm߇Xmo`H$Àdm¿`m ^mdZ{Zr H$m © H$arV BVa bm{H$mßMr g{dm H{$Î`m‡_mU{hm{B©b. ÂhUyZ Am[bm h{Vy oOdßV R{>dbm [mohO{.'' _mZdY_m©Mr ‡ÒWm[Zm H$am`MrVa _mUgm_mUgmVrb {X g_yi ZÔ> Pmb{ [mohO{V. CÉ-ZrMV{Mr ^mdZm b`mgJ{br [mohO{. "gdm™ yVr B©Ìda' hm _ßà OJbm [mohO{. VaM _mZdY_© ‡À`jmV

{B©b. amÔ>≠gßV VwH$S>m{Or _hmamOmßZm h{M A[{ojV hm{V{. À`mßZr _mZdmM{ _Z, eara,]w’r `m oV›hr Jm{Ô>tZm oXem X{ `mMm ‡`ÀZ H{$bm$. AßYÍ$T>r ZmH$mÍ$Z odkmZdmXr

yo_H$m K{Vbr. AkmZmMm AßYH$ma Xya H$a `mgmR>r kmZmMm oXdm bmdbm. ]{H$ma,

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 103

yo_hrZ Ï`∑VtZm ododY C⁄m{J, Ï`dgm`mM{ oejU o_i{b AmoU À`mßZm ÒdV:¿`mOJ `mM{ gmYZ o_i{b Aer Ï`dÒWm H{$br. _hmÀ_m JmßYtZr "J´m_Òdam¡`'Mr$H$Î[Zm _mßS>VmZm "Òd ß[yU© Jmd -odH$ogV Jmd' hr gßH$Î[Zm _mßS>br. `mgßH$Î[Z{bm IË`m AWm©Z{ gmH$ma H$a `mM{ H$m_ amÔ>≠gßV VwH$S>m{Or _hmamO `mßZrH{$b{.

"o_Ãhm{ E{H$m _mP{ dMZ& Ooa Ïhmd{ dmQ{> JmdmM{ H$Î`mU&Var gm_wXmo`H$ ‡mW©Zm gmYZ gm{Sy> ZH$m H$Yrhr&&Am_Mm X{d g_mOr dgVm{& g_mOmH$oaVm gd© H$aVm{&gdm™g Ï`m[yZ amhVm{& ‡mW©Z{¿`m AmgZr&X{d JwÈX{dmV gm_mdb{& ^∑V V{dT{> ‡mW©Zr EH$ Pmb{&_mZdV{M{ _ßoXa CKS>b{& odÌdÍ$[m_mOr `m Í$[{&&Vr ‡mW©Zm Jmdr amhr OmJVr& Var oOdßV amhrb JmdgßÒH•$Vr&gm_wXmo`H$V{Mr Xr[¡`m{Vr& ‡H$moeV gd© H$mi&&gm_wXmo`H$ ‡mW©Zm H$aVmZm Am[U odÌdmer ^mdoZH$—ÔÁm EH$Í$[ Pmb{

[mohO{. ‡mW©Z{VyZ _Z{ EH$ hm{Vrb. EH$ÀdmMr ^mdZm OmJ•V hm{B©b AmoU À`mVyZZÏ`m g_mOmMm CX` hm{B©b Ag{ amÔ>≠gßVmßZm dmQ>V hm{V{. amÔ>≠gßVmßMr gm_wXmo`H$‡mW©Zm hr _Zm_ZmV gÀ`, g_Vm, ]ßYwÀd, AmÒWm, oedÀd AmoU gmd©oÃH$H$Î`mU{¿N>m `mß¿`m odMma bharMm CX` H$Í$Z À`mßZm EH$mÀ_^md{ AdH$memVodgoO©V/‡g•V H$a `mMr od⁄m Amh{. `m odMmabhatMr —T>Vm gÀgßH$Î[mV[oaUV hm{V{ AmoU hm gÀgßH$Î[ _Zm_ZmVrb oH$oÎ_f{ PmSy>Z gmd©oÃH$H$Î`mUm¿`m oXe{Z{ _Z:e∑Vr ‡dmohV H$aVm{ d ‡À`j H$m`m©bm C⁄w∑V H$aUmarodYm`H$ AmÀ_e∑Vr g_yh_ZmV odH$ogV H$aVm{. ÂhUyZ amÔ>≠gßV ÂhUVmV,""gm_wXmo`H$ ‡mW©Zm h{ Ia{ JmdM{ YZ hm{ . Jmd `m EH$H$m[waV{ Var oedÀd,_mßJÎ`, [modÕ`, gX≤ md, g_Vm, ]ßYw md d AmÀ_r`Vm `m g_yh_ZmV gßH´$o_VAmoU gßKoQ>V H$a `mMr Vr og’r Amh{.''

g_VmXr JwUo]ß]ZmgmR>r g_yhmZ{ H{$b{b{ oMßVZ ÂhUO{ g_yh_ZmMm H$m`m[mbQ>AgyZ g•Ô>[XmWm™er Agb{b{ _mUgmM{ AmÀ_r`Vm ]ßY gw—T> H$aUma{M V{ Amh{. Aem`m g_yh gßKQ>Z H$aUmË`m d Ï`∑VrÏ`∑VrM{ AmÀ_]i dmT>dUmË`mOZH$Î`mUH$mar gm_wXmo`H$ ‡mW©Z{¿`m AoY>mZr VwH$S>m{Or _hmamOmßZr "lrJwÈX{d'Mr ÒWm[Zm H{$Î`m_wi{ EH$rH$S{> C[mgH$mß_Yrb XwhrMm oZ:[mV Va hm{Vm{M,oedm` H$V©Ï`eya C[mgH$m¿`m _ZmV ÒdV:¿`m H$m ©H$V©•Àdmodf`r CX≤ dUmË`m

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 104

AhßH$mamMmgw’m oZ:[mV hm{Vm{. Aem ‡H$ma{ gd©Ã "OZr OZmX©Z' [mhUmË`m Ï`m[H$Am‹`moÀ_H$ —Ô>rM{ gŒd JwÈX{dmß¿`m gßH$Î[Z{V ‡oVo>V H$Í$Z d À`m JwÈX{dm¿`mAoY>mZ]imda g•Ô>r¿`m M°V›`D$O}er EH$mÀ_ hm{D$Z odÌdH$Î`mUmMmgÀ`gßH$Î[ H$aUmar gm_wXmo`H$ ‡mW©Zm Í$T> H$Í$Z, BVH{$M $ZÏh{, Va À`mbm‡À`j J´m_g{d{Mm, OZg{dmMm _mJ© amÔ>≠gßVmßZr gwMdbm.

AmYwoZH$ odMma AmoU AmYwoZH$ AmMma `mß¿`m g_›d`mVyZ amÔ>≠gßV VwH$S>m{Or_hmamOmßZr Zdg_mOaMZ{M{ ÒdflZ [mohb{. À`mßZr X{d ZmH$mabm Zmhr. bhmZ[UraIaIÀ`m C›hmV VwH$S>m{Or _hmamOmßZm [wOmË`mZ{ _ßoXamVyZ ]mh{a hmH$bb{ hm{V{.V{Ïhm "_r X{dmbm _ßoXam]mh{a AmU{Z' Aer ‡oVkm À`mßZr H{$br hm{Vr. Vr ‡oVkmA.^m. JwÈX{d g{dm _ßS>im¿`m _m‹`_mVyZ, gm_wXmo`H$ ‡mW©Z{¿`m _m‹`_mVyZamÔ>≠gßVmßZr [yU© H{$br. À`mßZr _ßoXamVrb X{d ZmH$mabm Zmhr. À`m X{dmda ¡`mßMr l’mAmh{ À`mß¿`mda ‡hmahr H{$bm Zmhr. l’m, ^∑Vr `mßZm AmYwoZH$ OJmer Om{S>VÀ`mßZm X{d AmoU _ßoXa `m gßH$Î[Z{bm ZÏ`m Í$[mV _mßS>b{. _mUgmV B©Ìda Amh{,À`mMrM ^∑Vr H$am, "OZg{dm hrM B©Ìda g{dm' Amh{. hm B©Ìda JmdmV amhVm{. À`mJmdmM{ _ßoXa H$am. Agm À`mßZr H{$di gßX{e oXbm Zmhr, Va H•$VrVyZ Am[b{ odMmagmH$ma H{$b{.

amÔ>≠gßVmßZr Jm{YZ dY]ßXrMm H$m ©H´$_ am]dbm. 1953 gmbr EH$m d{ir eß aJmdmßMm J´m_gwYma H$m ©H´$_ am]dbm. odZm{]mß¿`m yXmZ MidirV gh^mJ K{Vbm.odÌdemßVr d odÌdY_© [oafX{gmR>r 1955 gmbr O[mZMm d ]´ X{emMm ‡dmgH{$bm. 1956 gmbr ^maV gmYy g_mOm¿`m ˆfrH{$e {W{ Pmb{Î`m [ohÎ`mAoYd{eZmM{ A‹`j ÂhUyZ À`mßMr Aodam{Y oZdS> Pmbr. amÔ>≠mda O{Ïhm O{Ïhm gßH$Q>Amb{, V{Ïhm V{Ïhm amÔ>≠gßVmMr IßoOar IUmUbr hm{Vr. 1962 gmbr MrZZ{ d1965 gmbr [moH$ÒVmZZ{ Am[Î`m X{emda AmH´$_U H{$b{, V{Ïhm amÔ>≠gßV gr_{daJ{b{ AmoU g°oZH$mßM{ _Zm{Y° © dmT>d `mgmR>r À`mßZr IßoOar ^OZ Jm`b{. 3 oS>g|]a1965 am{Or amÔ>≠gßVmßZr A.^m. lrJwÈX{d g{dm _ßS>i gßMmbH$ _ßS>im¿`m ÒdmYrZH{$b{ AmoU V{ [X_w∑V Pmb{.

odÌd ohßXy [oafX{¿`m ÒWm[Z{V amÔ>≠gßVmßMm _m{bmMm gh^mJ hm{Vm. [dB© {W{gmßoX[Zr Aml_mV O{Ïhm odÌd ohßXy [oafX{Mr ÒWm[Zm Pmbr, V{Ïhm À`mVamÔ>≠gßVmßZr ohßXwÀdmMr yo_H$m _mßS>br hm{Vr.

ohßXwÀd Zhr h° d{f yfm& aßJ h° Zm OmV h°&Zm [j h°, Zm ^j h°& Zm Am°a H$m{B© ]mV h°&

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 105

Om{ gÀ` h°, oZO VŒd h°& Òd ߇H$mer oZÀ` h°&oOg [a IS>m odÌd h°& g¿Mm dhr ohßXwÀd h°&odÌd ohßXy [oafX{¿`m _m‹`_mVyZ ‡`mJ {W{ ^Ï` gß_{bZ K{ `mV Amb{. À`m

d{ir "AÒ[•Ì`Vm hm Y_m©Mm ^mJ Zmhr, AÒ[•Ì`Vm Y_©gß_V Zmhr' Agm R>amd_mßS>bm J{bm AmoU gd© gmYwgßVmßZr Vm{ EH$_wImZ{ _m›` H{$bm. [U h{ EH$_VghOmghOr V`ma Pmb{ ZÏhV{. gd© Y_m©Mm`m™M{ EH$_V H$a `mM{ H$m_ am.Òd.gßKmM{ gagßKMmbH$ Jm{idbH$a JwÈOr AmoU amÔ>≠gßV VwH$S>m{Or _hmamO `mß¿`m‡`ÀZmßMr \$blwVr hm{Vr. BVH{$ oXdg AÒ[•Ì`Vm, OmoV {X hm Y_m©Mm ^mJ _mZyZÏ`dhma hm{V hm{Vm. `m R>amdmZ{ Vm{ H$bßH$ YwVbm J{bm.

1967 gmbr JwÈHwß$O _m{Par {W{ AoIb ^maVr` Am wd}X gß_{bZ Pmb{.À`mM‡_mU{ amÔ>≠ajmhr ZmJ[wamV Pmb{. `m H$m ©H´$_mV amÔ>≠gßV goH´$` gh^mJr Pmb{.1967 gmbr ZmoeH$ {W{ ^∑Vr gß_{bZ [ma [S>b{. À`mVhr amÔ>≠gßVmßMm gh^mJhm{Vm. amÔ>≠gßVmßZr 1967Mr AmfmT>r dmar H{$br. V{Ïhm [ßT>a[wamV OZg_wXm`mg_m{aÂhQ>b{ hm{V{, ""A] `hr h° _{ar AmIar dmar Am°a `hr h¢$ od«>b Xa]ma H$r hmOarH$m AmIar ^OZ&'' amÔ>≠gßV AmOmar Pmb{. dmT>V{ d` AmoU H$H©$am{J `mßßZr À`mßZmJ´mgb{ hm{V{. _wß]B©bm H$mhr oXdg C[Mma Pmb{, [U [oaUm_ ey›` hm{V{. ‡H•$VrgwYmaV Zmhr ÂhUyZ amÔ>≠gßV Am[Î`m H$_© y_rV JwÈHwß$O _m{ParV XmIb Pmb{. V{W{Am wd}oXH$ Am°fY{ oXbr, [U ‡H•$Vr jrU hm{V J{br AmoU 11 Am∞∑Q>m{]a 1968am{Or amÔ>≠gßVmßZr X{h À`mJbm.

H{$di 59 dfm™¿`m Am wÓ`mV amÔ>≠gßV VwH$S>m{Or _hmamOmßZr A‹`mÀ_, g_mO,oejU Aem ododY j{ÃmßZm Zd{ ÒdÍ$[ oXb{. Y_© hm _mUgmgmR>r Amh{. À`m_wi{ Vm{_mZdY_© Amh{. `m _mZdY_m©Mr ‹dOm Imß⁄mda K{D$Z À`mßZr g_mOmbm Zdr oXemoXbr. Am[Î`m IßoOar ^OZmVyZ À`mßZr bm{H$‡]m{YZ H{$b{. À`mM‡_mU{ ‡]m{YZmVyZ‡¡dobV Pmb{Î`m _ZmßZm, hmVmßZm gÀH$_m©H$S{> didb{. ÒdV:[brH$S{>hr OJ Amh{AmoU h{ OJ g_OyZ K{U{, ÒdV:M{ Xw:I, X°›` AmVm Hw$admiV Z ]gVm BVamß¿`mXw:ImV gm_rb hm{U{, V{ Xw:I hbH{$ H$a `mgmR>r ‡`ÀZ H$aU{ hr ^∑Vr Amh{, Ag{À`mßZr gmßoJVb{.

"gm_wXmo`H$ ‡mW©Zm' hr Zdr gßH$Î[Zm À`mßZr Í$T> H{$br. EH$-XrS> Vmgm¿`m‡mW©Z{VyZ B©ÌdamMr AmamYZm H$am`Mr AmoU _J Cab{bm d{i hm B©ÌdamM{ Í$[AgUmË`m _mUgmMr g{dm H$am`Mr. JmdmßZm _ßoXa _mZyZ V{ _ßoXa gdm©Wm©Z{ odH$ogVhm{B©b, AmXe©dV hm{B©b `mgmR>r ‡`ÀZ H$am`M{ hr gm_wXmo`H$ ‡mW©Z{Mr gßH$Î[Zm.

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 106

gm_wXmo`H$ ‡mW©Zm hr amÔ>≠gßVmßZr Mmbdb{br Midi hm{Vr. g_W© am_XmgmßZrgmßoJVb{ Amh{ H$r, "gm_œ © Amh{ MidirM{& Om{ Om{ H$arb V`mßM{& À`mgmR>r AmYr^JdßVmM{ AoY>mZ [mohO{&&' hm odMma amÔ>≠gßVmßZr ‡À`jmV AmUbm. gm_wXmo`H$‡mW©Z{¿`m _m‹`_mVyZ EH$ _m{R>r Midi C^r H{$br. ¤{fodaohV, g_Vm w∑V,Òd ß[yU©, odH$ogV Jmdm¿`m C^maUrgmR>r À`mßZr Jmdmbm _ßoXamMm XOm© ]hmb H{$bmAmoU `m _ßoXamVrb B©Ìda hm "_mUyg' Amh{ h{hr gmßoJVb{. [maß[oaH$ YmaUmßZm ZÏ`mÒdÍ$[mV _mßS>b{. B©Ìda, _ßoXa, ^∑Vr `m gd©M Jm{Ô>tZm Zd{ ÒdÍ$[ X{VmZm À`mßZr‡MobV Ï`dÒWm ZmH$mabr Zmhr. g_mO_ZmV O{ X{dmM{ ApÒVÀd Amh{ À`m]m]V¡`m H$mhr YmaUm Amh{V À`mßZm À`mßZr Y∑H$m bmdbm Zmhr. amÔ>≠gßV ÒdV:M Xa dfu[ßT>a[yaMr dmar H$aV. ohßXy Y_©[aß[a{Zwgma MVw_m©g [miV. d{Jd{J˘`m VrWm™Zm OmVAgV. dada h{ Oar [aÒ[aodam{Yr dmQ>b{, Var amÔ>≠gßVmßZr Y_m©Mm Iam AW©OmUbm hm{Vm. Y_m©M{ _yb yV VŒdkmZ À`mßZm H$ib{ hm{V{. ÂhUyZM À`mßZr ‡MobVÏ`dÒW{bm ZmH$ma `mMm ‡`ÀZ Z H$aVm AmYwoZH$ ÒdÍ$[mMm _mJ© gmßoJVbm. H{$di$_mJ© gmßoJVbm Zmhr, Va À`m _mJm©Z{ MmbUma{ hOmam{ bm{H$ C { H{$b{.

A‹`mÀ_, X{d, [m{œ`m-[wamU{ `mßZm ZmH$mÍ$Z g_mOmV A[{ojV ]Xb, ZdmodMma Í$OdU{ AdKS> Amh{. H$maU `m gd© Jm{Ô>tMm _mZdr _Zmer gß]ßY Amh{.Ï`dhmamßer Amh{. h{ bjmV K{D$ZM Zdm odMma _mßS>mdm bmJVm{. X{d \{$Hy$Z ⁄mÂhU `m[{jm X{d Hw$R{> Amh{ h{ XmIdU{ gm{[{hr Amh{ AmoU ÒdrH$mamh©hr Amh{, h{amÔ>≠gßVmßZr Am[Î`m H$m_mVyZ XmIdyZ oXb{. AßYl’m, AÒ[•Ì`Vm, OmoV {X `mAoZÔ> Jm{Ô>tMm Y_m©er H$mhrhr gß]ßY Zmhr. `m gd© Jm{Ô>r _mZdm¿`m gßHw$oM>V _ZmVO›_mbm {VmV. À`m_wi{ _mZdr _Zmda gßÒH$ma H{$bm [mohO{ AmoU À`mgmR>ramÔ>≠gßVmßZr gmßoJVb{br J´m_JrVm Iy[M C[ w∑V R>a{b. 1955 gmbr amÔ>≠gßVmßZrgmßoJVb{br hr J´m_JrVm ÂhUO{ AmYwoZH$ g_mOOrdZ odH$ogV H$aVmZm Am[Î`m[aß[am O[ `mgmR>r AmdÌ`H$ V{ _mJ©Xe©Z H$aUmam Xr[ÒVß Amh{.

gßX^© :1. J´m_JrVm - amÔ>≠gßV VwH$S>m{Or2. amÔ>≠gßV VwH$S>m{Or - amO|– _wßS{>3. amÔ>≠gßVmßMr ‡dMZ{ - gß[mXH$ ]m]m _m{hm{S>4. amÔ>≠gßV AmoU J´m_JrVm - S>m∞. gw mf gmdaH$a5. bm{H$am¡` (amÔ>≠gßV ode{fmßH$) ❚❘

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 107

‡H$aU 8

l_`m{Jr gßV [mMb{JmdH$a _hmamO

EIm⁄m Jm{Ô>r¿`m H$m ©H$maU^mdmM{ AmH$bZ Pmb{ Zmhr, Va Vr Jm{Ô> M_ÀH$maÂhUyZ ÒdrH$mabr OmV{. Aer Jm{Ô> KS> `mgmR>r H$mhrVar ‡`ÀZ AgVmV. Vr Jm{Ô>VerM KS>mdr `mgmR>r Ahm{amà _{hZV K{Uma{ Hw$UrVar AgV{. [U Vr Ï`∑Vr, oVMmC‘{e AmoU À`m Jm{Ô>r_mJMm H$m ©H$maU^md Z H$iÎ`m_wi{ M_ÀH$ma Pmbm Ag{J•hrV Yab{ OmV{. amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a _hmamO `mß¿`m]m]Vhr H$mhr M_ÀH$magmßoJVb{ OmVmV. _hmamO ^mZm_VrMm BbmO H$aV AgV, _hmamOmßZr_Zm{ÈΩUmßZm ]a{ H{$b{ Aem Abm°oH$H$ [’VrZ{ amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a _hmamO `mßM{Moaà gmßJUma{ Agߪ` l’mdmZ _hmamÔ>≠mV AmOhr [mhm`bm o_iVrb. [UM_ÀH$mam]m]V ÒdV: _hmamO H$m` ÂhUVmV h{ [mohb{ H$r l’m-^∑Vr[{jm odkmZoH$Vr _m{R{> Amh{ AmoU amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a _hmamO odkmZmMm odMma H$em[’VrZ{ H$aV, h{ bjmV {V{. amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a _hmamO ÂhUVmV, ""g•Ô>r_‹ {H$m{UVmhr M_ÀH$ma hm{V Zmhr. dÒVy ey›`mVyZ oZ_m©U hm{D$M eH$V Zmhr. "_rey›`mVyZ dÒVy oZ_m©U H$aVm{.' Ag{ Om{ gmßJVm{ Vm{ b]mS> _mZmdm. hm _ZwÓ`m¿`m[{erda derH$aUmMm [oaUm_ g_Omdm. CXr dJ°a{ {V{ hm _oV ´_ hm{ . M_ÀH$maH$Í$Z AßJRÁm H$mTy>Z XmIodUma{ hOmam{ AßJRÁm H$m H$mT>V ZmhrV? `m X{emVrb

wH{$b{Î`m bmIm{ bm{H$mßZm `mßZr M_ÀH$mamZ{ Ym›` [wadmd{ d À`mßMr yH$ ^mJdmdr.ey›`mVyZ Oa dÒVy oZ_m©U hm{V Ag{b, Va _J AUwe∑Vrgw’m À`mVyZ oZ_m©U Pmbr[mohO{. gmË`m M_ÀH$ma]hm‘amßZm _mP{ AmÏhmZ Amh{ H$r, _m¬`mg_m{a À`mßZrM_ÀH$ma H$Í$Z XmIdmd{V.'' Aem ‡H$ma{ M_ÀH$mamM{ [aIS> e„XmßV IßS>Z H$aUma{amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a _hmamO h{ ^maVr` g_mOmVrb g_Ô>r ^mdZm CŒm{oOV H$Í$ZOZVmÍ$[r OZmX©ZmMr oZÈ[_, oZabg, oZ:ÒdmWu, oZÓH$m_ g{dm H$aUma{ H$_© m{Jrhm{V{. amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a _hmamO ÂhQ>b{ H$r J˘`mV gm[ KmbyZ o\$aUma{ Hw$Ur

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 108

M_ÀH$moaH$ ]wdm Aer EH$ gd©gm_m›` ‡oV_m OZ_mZgmV Í$T> Pmb{br Amh{.dmÒVdmV amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a `mßM{ Ï`o∑V_Œd ]hwAm`m_r hm{V{. À`mß¿`mÏ`o∑V_Œdmbm g[©o_Ã, g_mOgwYmaH$, gßV, Ohmb amÔ>≠dmXr odMmadßV, Hw$ebgßKQ>H$, oZÓH$m_ g_mOg{dH$, ÒÃr_w∑VrM{ [waÒH$V}, odkmZmoY> A‹`mÀ_dmXmM{‡U{V{, AßYl’{M{ H$≈>a odam{YH$, XobVm{’maH$, l_`m{Jr Ag{ ododY [°by Amh{V.ÒdmVßÕ`[yd© H$mi AmoU ÒdmVßÕ`m{Œma H$mi Aem Xm{›hr H$mbIßS>mV amÔ>≠gßV[mMb{JmdH$a `mßZr H$m`m©¿`m AmoU ‡]m{YZm¿`m _m‹`_mVyZ g_mOmbm Zdr oXemoXbr.

À`mßZr "amÔ>≠' hmM Am[Î`m H$m`m©Mm AmoU ‡]m{YZmMm H|$–o]ßXy R{>dbm. amÔ>≠mbmH|$– _mZyZ À`mßZr Am[Î`m H$m`m©Mm odÒVma H{$bm. amÔ>≠gßV ÂhUVmV, ""_r B©Ìda[mohÎ`mßXm X{dimV [mhV hm{Vm{. Vm{ _mPm gmoŒdH$ ´_ hm{Vm. Vm{ ´_ Zmhrgm PmbmAmoU X{dimV oXgV Zmhr Vm{ B©Ìda _bm g_mOmV oXgy bmJbm. _r _m¬`m amÔ>≠mMrg{dm H$arV AgVmZm IË`m AWm©Z{ _m¬`mM Ï`m[H$[UmMr g{dm H$arV AgVm{. hmAZw d AmÎ`mZßVa _bm _m¬`m g{d{V AmZßX dmQy> bmJbm. `mZßVa d›` O_mVtMrg{dm, XobVmßMr g{dm hr _mPrM g{dm Amh{, Ag{ _bm dmQ>m`bm bmJb{. `m ^mdZ{Z{‡{oaV hm{D$Z _r g_mOH$m ©, amÔ>≠H$m © H$a `mM{ d´V K{Vb{. `mbmM _r g_Ô>r Y_©d amÔ>≠Y_© Ag{ Zmd oXb{.'' "l_‡oV>m' h{M B©Ìda^∑VrM{ Í$[ Amh{, Aer amÔ>≠gßV[mMb{JmdH$a _hmamOmßMr YmaUm hm{Vr. "am_' AmoU "H$m_' h{ d{Jd{Ji{ ZmhrV.EH$mM Zm `m¿`m À`m Xm{Z ]mOy Amh{V. À`m_wi{ B©ÌdamMr g{dm H$am`Mr Ag{b, VaVr l_g{d{VyZ H$amdr. _hmamO ÂhUV, ""am_ AmoU H$m_ h{ Xm{›hr EH$M Amh{V._mUyg H$YrM Xw]©i ZgVm{, [U BVa bm{H$ À`mbm Xw]©i H$a `mMm ‡`ÀZ H$aVmVAmoU Am[U À`mbm ]ir [S>Vm{. "[amYrZ Amh{ OJVr [wà _mZdmMm' `m C∑VrMmAm[U gm{B©ÒH$a Agm AW© bmdyZ H$_m©[mgyZ Xya OmD$ bmJVm{. Am[U ‡ma„YdmXroHß$dm X°ddmXr ]ZVm{. [oaUm_r Amier ]ZVm{. ÂhUyZ Am[Î`mbm _mUwgH$rgmR>rPQ>m`M{ Amh{. l_V[Ò {[mgyZ amÔ>≠m{[`m{Jr d bm{H$H$Î`mUH$mar H$m_{ H$Í$Z Vr g{dmB©Ìdam¿`m MaUr A[©U H$am`Mr Amh{V. _mUgm_mUgmßVrb AkmZ Xya H$am`M{Amh{.'' amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a _hmamO `mßZr X{e^amV ododY oR>H$mUr l_XmZ_hm{Àgd, l_XmZ gflVmh, H•$fr g{dm`k d l_XmZ _hm`k `mßM{ Am`m{OZ H{$b{."amÔ>≠ h{M Am[b{ _ßoXa Amh{ AmoU `m amÔ>≠mVrb _mUyg hmM Am[bm [mßSw>aßJ Amh{.À`mMr [yOm gÀH$_m™Zr H$am' Agm gßX{e amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a _hmamO Am[Î`m^∑VmßZm X{V AgV. À`mßZr Am`m{oOV H{$b{Î`m l_`kmVyZ e{Vrbm [mUr[wadR>m

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 109

H$a `mgmR>r Vbmd ]mßYb{. odohar Im{XÎ`m, gS>H$m AmoU emim ]mßYÎ`m. OZg{dm_ßoXa{ C^mabr. Hß$[m{ÒQ> IV V`ma H$Í$Z Jar] e{VH$Ë`mßZm, e{VrgmR>r _m{\$V dmQ>[H{$b{. ZXrVrb Jmi H$mT>b{. hoaOZ dÒÀ`m gm\$ H{$Î`m. Jm{hÀ`m ]ßXr gÀ`mJ´hH{$bm. Jm{aJoa]mßZm Ka{ ]mßYyZ oXbr. amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a _hmamO `mßZr Am`m{oOVH{$b{Î`m l_`kmV hOmam{ bm{H$ oZÓH$m_ ^mdZ{Z{ gh^mJr hm{V. Vm|S>mZ{ ^OZÂhUV B©Ìdam[©U ]w’rZ{ l__hm{Àgd gmH$ma H$arV. À`m_wi{ l_mMm erU H$aV Zg{.Am[U H$m{U Amhm{V AmoU H$m{UmgmR>r I[V Amhm{V `mM{ Hw$Umbmhr ^mZ Zg{. _r_mPrM g{dm H$aVm{ Amh{ `mM ^mdZ{Z{ ‡À {H$ OU l_XmZ H$aV AgV. Jar]-lr_ßV, XobV-gdJ© hm {X odgÍ$Z gd© OU am]V AgV. l_e∑VrVyZgm_moOH$ [mVirdaMr EH$mÀ_Vm oZ_m©U H$a `mMm `eÒdr ‡`ÀZ amÔ>≠gßV[mMb{JmdH$a _hmamO `mßZr H{$bm hm{Vm.

EH$m ]mOybm l_^∑Vrbm ‡À`j gmH$ma H$aUma{ amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a _hmamOamÔ>≠ ∑Vrbm ‡mYm›` X{V. ÒdmVßÕ`[yd© H$mimV o]´oQ>e AmoU oZOm_ `mß¿`modÈ’À`mßZr Omhra[U{ Vm{\$ S>mJbr hm{Vr. g_mOmbm AmÀ_OmJ•Vr oXbr hm{Vr. V{ OZV{bmgmßJV, ""Iam Y_© g_OyZ ø`m. ›`m`r, ZroV_mZ oZ gXmMmar ]Zm. XwÔ> Í$T>tMm[oaÀ`mJ H$am. VwÂhr gm_œ`m©M{ IoOZ{ AmhmV. _ZmV AmUb{ Va [medr BßJ´Or doZPm_r gŒm{bmhr Z_dy eH$mb. AmÂhr g¡OZmßM{ g{dH$ AmoU XwO©ZmßM{ H$X©ZH$miAmhm{V. A›`m`m[wT{> _mZ dmH$dU{ hm fßT>[Um Amh{. Va À`m[{jmhr am°–Í$[ YmaU

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 110

H$Í$Z À`mgM dmH$dU{ hr draVm hm{ . Om{ A›`m` H$aVm{ Vm{ Va [m[r Amh{M, [UOm{ A›`m` ghZ H$aVm{ Vm{ _hm[m[r hm{ . ‡ y am_Mß–m[mgyZ V{ N>Ã[Vr oedmOr_hmamOmß[ ™V MmbV Amb{br ›`m`ajH$ draVm hrM Am_Mr ApÒ_Vm Amh{.Am[Î`m [yd©Omß¿`m a∑Vmbm Ò_Í$Z hr C¡¡db [aß[am AerM Mmby R{>dm oZ BßJ´Ord BÒbm_r AoYam¡`m¿`m [ß¡`mVyZ ^maV_mV{bm _w∑V H$am.''

"amÔ>≠ ‡W_' hr amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a _hmamO `mßMr yo_H$m hm{Vr AmoU ÂhUyZamÔ>≠g{dm ÂhUO{M B©Ìdag{dm, amÔ>≠g{dm ÂhUO{M _mZÏ` g{dm hm À`mßMm H•$Vr H$m ©H´$_hm{Vm. H$m{UÀ`mhr AWm©Z{ amÔ>≠mMr C[{jm hm{Vm H$m_m Z { hm À`mßMm AmJ´h Ag{. V{ÂhUVmV, ""Ï`m[H$ VŒdm¿`m ZmdmImbr amÔ>≠r`V{Mr C[{jm dm oVMm oY∑H$ma H$Í$Z_mZ `mMm [waÒH$ma H$aUmË`mß¿`m hmVyZ Z amÔ>≠g{dm KS{>b Zm _mZÏ`g{dm. "BXß MZmoÒV [aß b‰`V{' AerM À`mßMr AdÒWm hm{B©b. amÔ>≠ OmUma, _mZd OmUma AmoUe{dQ>r Jwbm_r dm _aU _mà hmVmer {Uma. _mZdV{M{ _ßoXa C^maU{ h{ Va Am_M{‹ { Amh{, [U _mZdV{Mm [m`m AgUmar amÔ>≠r`Vm hr Oa _O]yV Zg{b, ]bdmZZg{b, VŒdoZ> Zg{b, Va dmiyda ]mßYb{br B_maV H$m{gi `mV AdH$me Vm{oH$Vrgm bmJUma! ÂhUyZ _mZÏ`mM{ ^Ï` oXÏ` _ßoXa C^ma `mgmR>r À`mg [∑H$m[m`m KmbyZ X{Umar _mZÏ`[m{fH$ Om¡dÎ` g_Ô>roZ>m (amÔ>≠oZ>m) AmÂhr OmJ•VH$Í$ Bo¿N>Vm{. Vr EdTÁmMgmR>r H$r Am_M{ _mZÏ` g{d{M{ ÒdflZ h{ H{$di ÒdflZ ZR>aVm gmH$ma Ïhmd{, ‡À`j g•Ô>rV AdVrU© Ïhmd{ ÂhUyZ!''

amÔ>≠ AmoU _mZÏ` AWdm _mZdVm `m Xm{›hr Jm{Ô>r [aÒ[amßer gßbΩZ Amh{V._mUyg C^m amohbm, Va amÔ>≠ ]bdmZ hm{B©b AmoU amÔ>≠ oQ>H$b{, Va _mZdVmoeÎbH$ amhrb Ag{ h{ [aÒ[a[yaH$V{M{ gyà amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a _hmamO gmßJV.

amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a `mßZr "amÔ>≠' h{ Am[Î`m odMmamM{, H$m`m©M{ H|$– _mZb{ hm{V{AmoU À`mgmR>r À`mßZr oÃgyÃr V`ma H{$br hm{Vr. Vr [wT>rb‡_mU{ - 1) X{em¿`mÒdmVßÕ`mgmR>r d C›ZVrgmR>r A›`m` ‡oVH$ma oZ ›`m`ajH$ Aer H$V•©ÀdembrOZe∑Vr OmJ•V H$aU{, 2) EH$m H$m ©j_, ]bdmZ OZe∑Vrbm `m{Ω` diU X{U{,3) AmßVaamÔ>≠r` d•ŒmrZ{ ^ab{Î`m bm{H$mßM{ gߪ`m]i ew’r¿`m ¤ma{ KQ>dyZ gß mÏ`gßH$Q>m¿`m ImB©VyZ X{embm dmMdU{. `m oV›hr gyÃmßMm odMma H{$bm, Va Ag{ bjmV

{B©b H$r amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a h{ [aVßà X{embm ÒdVßà H$a `mgmR>r ‡`ÀZ H$aUma{gß›`mgr hm{V{. A‹`mÀ_, Y_©, ^∑Vr, C[mgZm `m gmË`m Jm{Ô>r amÔ>≠gßV[mMb{JmdH$amßZr Am[Î`m AZw m`mßZm gmßoJVÎ`m. À`m odf`mda od[wb ‡dMZ{H{$br. d{Jd{J˘`m oR>H$mUr Ï`mª`mZ{ oXbr. Y_©, B©Ìda, [aß[am, Í$T>r `mßda À`mßZr

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 111

^mÓ` H{$b{. Varhr `m gdm™VyZ amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a _hmamO `mßZr "amÔ>≠X{dmMr',"g_Ô>rY_m©Mr' AmamYZm gmßoJVbr. amÔ>≠ C[mgZm AmoU g_Ô>r Y_© `mß¿`mgmR>rbm{H$gßJ´hmMr AmdÌ`H$Vm hm{Vr. bm{H$gßJ´h OmÒVrV OmÒV H$am`Mm Va OmVr`Vmd odf_Vm ZÔ> Pmbr [mohO{, `mMr _hmamOmßZm OmUrd hm{Vr. À`mgmR>r À`mßZrOrU©_Vdm⁄mßMm am{f [ÀH$Í$Z AÒ[•Ì`Vm oZdmaUmMr Midi hmVr K{Vbr. hOmam{bm{H$mßZm ew” H$Í$Z ÒdY_m©V K{Vb{. amÔ>≠m{ÀWZmMm, ÒdmVßÕ`mMm ‹`mg K{Vb{bm hmVÈU dJ© À`mßZr C^m H{$bm.

oX. 1 d 2 OyZ 1938 am{Or S>m∞. _wßO{ `mß¿`m A‹`jV{Imbr odX^m©VrbX{D$iJmd amOm {W{ amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a `mß¿`m ‡`ÀZmVyZ ohßXy Y_© [oafXK{ `mV Ambr. ohßXy Y_m©Vrb OmVr`Vm ZÔ> Pmbr [mohO{ hm `m [oafX{Mm C‘{ehm{Vm. `m [oafX{V [wT>rb R>amd gß_V H$a `mV Amb{ -

1) ohßXy g_mOmVrb OmoV {X Xya hm{D$Z EH$oOZgr ohßXy g_mO oZ_m©U Ïhmdm,`mgmR>r gd© OmVtVrb Y_©H•$À { d C[mgZm d°oXH$ [’VrZ{M Mmbod `mV `mÏ`mV.`m]m]V [wam{ohVmßZr gmhmÊ` H$amd{. [wam{ohVmßZr H$_©H•$À` H$a `mMm Am_MmMAoYH$ma Amh{ hm h≈> gm{Sy>Z ⁄mdm. 2) "Aßhß ]´ moÒ_' `m VŒdm›d { AÒ[•Ì`VmY_©]m¯ R>aod `mV Ambr. ‡À {H$ ohßXyZ{ Ò[•Ì`mÒ[•Ì` h{ {X Zmhrg{ H$amd{V.`mgmR>r gmd©OoZH$ aÒV{, odohar d X{dmb { AÒ[•Ì`mßZm Iwbr AgmdrV.3) oZPm_ gßÒWmZmVrb ]hwodY ohßXyßdarb A›`m` Xya Ïhmd{V d À`mßZm ›`m`o_imdm. 4) OZV{Mm [°gm BÒbm_ Y_©‡gmamgmR>r dm[Í$ Z {. gßÒWmZmVrbohe{]mda bm{H$gŒm{Mm Vm]m amhrb Aem gwYmaUm Vm]S>Vm{] A_bmV `mÏ`mV.

hr ohßXy Y_©[oafX oZPm_¿`m gßÒWmZmVM Ïhm`Mr hm{Vr, [U oZOm_mZ{ ohßXyY_© [oafX{bm [admZJr ZmH$mabr. À`m_wi{ amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a _hmamOmßZrodX^m©Vrb X{D$iJmd amOm `m Jmdr oZOm_ gßÒWmZm¿`m gah‘rbm hr [oafXAm`m{oOV H{$br. V{Ïhm À`mßM{ d` H{$di 16 dfm™M{ hm{V{. `mdÍ$Z bjmV {B©b H$r,]mbd`mV amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a _hmamO oH$Vr bm{H$o‡` hm{V{ AmoU À`mßM{ odMmaoH$Vr Ò[Ô> hm{V{. odX^m©Vrb hr ohßXy Y_©[oafX AZ{H$ AWm™Zr JmObr. gm_moOH$AßJmZ{ Y_m©Mr _mßS>Ur H$a `mM{ Aem ‡H$maM{ H$m_ ÒdmVßÕ`dra gmdaH$a À`mH$mimV H$aV hm{V{. aÀZmoJar {W{ ÒWmZ]’V{¿`m H$mimV À`mßZr gm_moOH$ H´$mßVrKS>dyZ AmUbr. À`mVrb EH$ ‡`m{J ÂhUO{ [oVV[mdZ _ßoXa hm{ . H$mhr _V {XdJib{ Va Xm{KmßMr oXem EH$ hm{Vr AmoU b˙`hr EH$M hm{V{. 1929¿`m JU{eCÀgdmV ÒdmVßÕ`dra gmdaH$amßZr amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$amßZm aÀZmoJarV { `mM{

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 112

AmJ´hmM{ oZ_ßÃU oXb{. gmdaH$amßMr {Q> ø`mdr Aer _hmamOmßMr Iy[ oXdgmßMrCÀH$Q> B¿N>m hm{Vr. amÔ>≠gßV aÀZmoJarg J{b{. V{W{ oX. 11 gflQ|>]a 1929 am{OramÔ>≠gßVmß¿`m A‹`jV{Imbr X{dmb` ‡d{emda gmdaH$amßM{ >Ï`mª`mZ Pmb{. À`mZßVaamÔ>≠gßVmßM{ Ï`mª`mZ Pmb{. oX. 12 gflQ|>]a 1929 am{Or _ßoXa ‡d{emMm H$m ©H´$_Pmbm. `m H$m ©H´$_mbm bm{H$mßZr ‡MßS> ‡oVgmX oXbm. ohßXy _hmg {¿`m dVrZ{amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a _hmamOmßZm _mZ[à A[©U H$a `mV Amb{.

g_mOmV AoÒVÀdmV AgUma{ {X AmoU À`mVyZ hm{Umar _mZdV{Mr [m`_ÎbrÂhUyZM OmoV {X gß[b{ [mohO{V. g_mO EH$m g_mZ gyÃmV ]mßYyZ amÔ>≠m¿`mAmÀÂ`mer Om{S>m`Mm hm{Vm. ohßXy g_mOmV AgUmar Ymo_©H$ d•Œmr À`mßZm ZÏ`moXe{bm K{D$Z Om`Mr hm{Vr. OmoV {Xm]m]V V{ ÂhUV, ""OmoV {X, dJ© {X oZ_m©UPmb{ Amh{V, V{ ‡oV{>¿`m Im{QÁm H$Î[Z{_wi{ d [modÕ`m¿`m ´m_H$V{_wi{. H•$oÃ_AkmZmVyZ CÀ[›Z Pmb{b{ JQ> {X, KmVH$ dJ© {X d _mZÏ`mM{ VwH$S{> H$aUma{ dße {Xd ZrVrM{ N{>XZ H$Í$Z oV¿`m Ma]rZ{ d a∑VmZ{ _mIb{b{ g_mOmVrb YmaUmodam{YrH•$oÃ_ {X AmÂhr ^JdVg{dm ÂhUyZM Zmhrg{ H$Í$ Bo¿N>Vm{.'' `mdÍ$Z À`mßM{ ‹ {H$m` hm{V{ h{ bjmV {V{.

amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a _hmamO `mßMm O›_ 12 Zm{Ïh|]a 1912 am{Or [a^UroOίmVrb oOßVya Vmbw∑`mVrb [mMb{Jmd `m oR>H$mUr Pmbm. doS>bmßM{ ZmdamOmam_[ßV Hw$bH$Uu, Va AmB©M{ Zmd H•$ÓUm]mB© C\©$ ^mJm]mB© Ag{ hm{V{. ZdOmV]mbH$mM{ Zmd "Zaogßh' Ag{ R{>d `mV Amb{. ]mbH$ Zaogßh H$mhr _oh›`mßMmAgVmZm d`m{d•’ V[Òdr _mYdml_ Òdm_r [mMb{Jmdbm Amb{. À`mßZr ZaogßhmM{^odÓ` gmßoJVb{ AmoU Zaogßhm¿`m _mVmo[À`mßZm À`mß¿`m F$UmZw]ßYmMr _mohVrgmßoJVbr. _mYdml_ Òdm_tZr Zaogßhmg ]rO_ßà oXbm AmoU gßMma{Ìda h{ ZmdoXb{.

C[OV Im{S>H$a d•Œmr_wi{ Zaogßh Agߪ` Im{SÁm H$aV Ag{. À`mbm AmdaU{AmB©doS>bmßZm AdKS> OmD$ bmJb{. EH$m ]mOybm Im{SÁm H$Í$Z gdm™Zm h°amUH$aUmam Zaogßh ^OZ-H$rV©ZmV _mà V›_` hm{D$Z OmB©. AmB©doS>bmßZr Zaogßhmbmemi{V KmVb{, [U À`mbm emi{V OmU{ AmdS>V Zg{. emi{Mr Jm{S>r Zgbr, VarÀ`mMr ]w’r H$_mbrMr Vrd´ hm{Vr. JmdmOdiMm S>m|Ja d amZ_mi h{ ZaogßhmM{AmdS>V{ oR>H$mU. oVW{ Vm{ Am[Î`m gdßJSÁmgm{]V I{iV amhr. ]mamISÁm AmoU[ßYam[ ™VM{ [mT{> EdT>m A‰`mgH´$_ ZaogßhZ{ H$gm]gm [wam H{$bm AmoU emi{bmam_am_ R>m{H$bm Vm{ H$m`_MmM. _mà B©Ìda^∑Vr À`mbm o‡` hm{Vr. À`mV Vm{ a_yZ

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 113

OmB©. S>m|Jamdarb _w∑V{Ìdam¿`m Xe©Zmbm OmU{, À`m [wamVZ [odà odembemiwßH{$Mr Am[Î`m gdßJSÁmßgh [yOm H$aU{ hm À`mMm Nß>X. VhmZ yH$, d{i, H$migd© H$mhr odgÍ$Z Vm{ À`m g•oÔ>oZ ßÀ`mer VmXmÀÂ` [mdm`Mm. [yO{V Vm{ X{h^mZhadyZ OmB©.

Zaogßh O›_V: YmS>gr hm{Vm. À`mbm XwJw©UmßMr ^ ßH$a MrS> hm{Vr.[mMb{JmdmVrb bm{H$ ogßXrMr XmÍ$ [rV AmoU ew’ ha[yZ aÒÀ`mda [S>V.Zaogßhbm h{ [mhdb{ Zmhr. À`mZ{ JmdmV Zem]ßXr KS>dyZ AmU `mMm oZYm©a H{$bm.O{{W{ oeßXrMr XmÍ$ ]Zdbr OmV Ag{ V{W{ Zaogßh [m{hm{Mbm AmoU À`mZ{ XmÍ$¿`mgmRÁmV _mVr H$mbdbr. Xm{Z-Mma d{im hm ‡H$ma KS>bm. Am[Î`m N>m{QÁm H•$VrVyZZaogßhmZr XmÈSÁmßgmR>r H$S>H$S>rV Zem]ßXr KS>dyZ AmUbr.

Zaogßh O{_V{_ ghm dfm™Mm hm{Vm V{ÏhmMr Jm{Ô>. oXdg ZmJ[ßM_rMm hm{Vm.Zaogßhm¿`m AmB©Z{ _mVrMm ZmJ ]ZdyZ À`mßMr [yOm _mßS>br. ZaogßhmZ{ h{ [mohb{AmoU YmdV OßJbmV J{bm AmoU EH$ oOdßV ZmJ [H$Sy>Z AmUbm. Vm{ AmB©g_m{aR{>dbm AmoU ÂhUmbm, ""AmB©, _mVr¿`m ZmJmMr [yOm H$m` H$aV{g? `m oOdßVZmJmMr [yOm H$a.'' oOdßV ZmJmMr [yOm H$er H$am`Mr? AmB© Km]abr. _JZaogßhmZ{ ÒdV:M [yOm H{$br AmoU Vm{ ZmJ ÒdV:¿`m J˘`mV KmVbm.

H$Wm, [wamU{ E{H$VmZm ZaogßhmMr ^mdg_mYr bmJ{. oQ>[H$mJXmgmaIr À`mMrd•Œmr hm{Vr. O{ O{ H$mZmda [S{>b V{ V{ _ZmV gmMdyZ R{>dm`M{ hm Òd^md. AemVMZaogßhmM{ AmR> dfm™M{ d` Pmb{. Zaogßhm¿`m bΩZmMm odMma gwÍ$ Pmbm. gm{ arH$R>abr. BH$S{> bΩZmMr V`mar gwÍ$ Pmbr AmoU oVH$S{> Zaogßhm¿`m S>m{∑`mV d{Ji{ModMmaMH´$ o\$Í$ bmJb{. ÒdX{e AmoU ÒdX{e]mßYd [maVßÕ`mV AmoU od[›ZmdÒW{VoH$SÁm_wßΩ`mßM{ OrdZ OJV AgÎ`mM{ Vm{ [mhV hm{Vm. X{emMm AmoU OJmMm gßgmaH$Í$ Bo¿N>UmË`m Zaogßhmbm Mma o ßVt¿`m AmV Ï`o∑VJV gßgma WmQ> `mV ÈMrdmQ{>Zm. XeoXem Zaogßhmbm gmX KmbV hm{À`m. À`mZ{ Am[Î`m ZmVbJmßZmgmßoJVb{, ""_mP{ Va bΩZ hm{UmaM Zmhr, [U AmO Xw[mar AmJrMm S>m|] CgiyZÀ`mV V{ Ka AmoU AmOr OiyZ ImH$ hm{Uma.'' ZaogßhmM{ ]m{b VßVm{VßV Ia{ R>ab{.^Ò_gmV Pmb{Î`m KamM{ ^Ò_ earamda YmaU H$Í$Z Zaogßh Kam]mh{a [S>bm Vm{H$m`_MmM. O{Ïhm gd©gßJ[oaÀ`mJ H$Í$Z Zaogßh X{emQ>Zmg oZKmbm, V{Ïhm À`mM{d` AdK{ AmR>-ZD$ dfm™M{ hm{V{. Am[Î`m JwÍß$Zr R{>db{b{ "gßMma{Ìda'$ h{Zm_mo^YmZ gmW© H$a `mgmR>r Zaogßh gßgma H$arV oZKmbm. ‡maß r À`mßZr Am¢T>mZmJZmW, bm{Uma BÀ`mXr VrWm™M{ Xe©Z K{Vb{. `m{JemÒÃmV doU©b{b{ Aohßgm, gÀ`,

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 114

AÒV{ , ]´ M ©, A[oaJ´h d em°M gßVm{f, O[, B©Ìda‡oUYmZ AmXr oZ`_ [yU©[U{AßJr ]mUdyZ B©ÌdaoMßVZ, AZw>mZ d _ZZ `mV H$mhr H$mi Ï`VrV H{$bm. À`mZßVa"]m]m _hmamO', "N>m{Q{> _hmamO', "[mMb{JmdH$a _hmamO' `m ZmdmßZr V{ gd©Ã‡og’rg Amb{.

_hmamOmßM{ Am wÓ` ÂhUO{ EH$ g_o[©V OrdZ Amh{. ÒdV:bm odgÍ$Z OmD$ZV{ amÔ>≠Í$[r gmJamV odbrZ Pmb{. _hmamOmßZr Ï`Ô>r[{jm g_Ô>rbm AoYH$ ‡mYm›`oXb{, `mM{ H$maU VÀH$mbrZ [oaoÒWVrV Amh{. _amR>dmS>m V{Ïhm Xwh{ar Om{IS>mVAS>H$bm hm{Vm. a∑Vo[[mgy BßJ´O AmoU Y_m™Y oZPm_ Agm Vm{ odfmar odiImhm{Vm. gß[yU© OZVm ^aS>br hm{Vr. ohßXyßM{ OrdZ AmoU odŒm gwaojV ZÏhV{. ohßXy_mVm-^oJZtM{ erb gwaojV ZÏhV{. gJirH$S{> Q>mhm{, oHß$H$m˘`m oZ AmH´$m{e H$mZr[S>V hm{V{. oZa[amY OZV{M{ gŒdem{fU hm{V hm{V{. Aem [mÌd© y_rda amÔ>≠gßV[mMb{JmdH$amßMm CX` Pmbm. bm{Umagmaª`m VrW©j{Ãr ‹`mZYmaUm AmoU`m{JgmYZm H$aUmË`m _hmamOmßZr gm_moOH$ OrdZmV A‹`mÀ_m[{jm d{Jim odf`hmVr K{Vbm hm{Vm.

`m]m]V EH$m _wbmIVrV amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a _hmamO ÂhUVmV, ""lr_mYdml_ Òdm_ter {Q> hm{B©[ ™V _r _mPr Am‹`moÀ_H$ C›ZVr d BVamßMrA‹`moÀ_H$ C›ZVr Ag{ Xm{Z VwH$S{> [mS>rV Ag{; [aßVw Òdm_rOt¿`m {Q>rZ{ _mPmhm ´_ Zmhrgm Pmbm d AZw dmM{ Xm{Z VwH$S{> ZmhrV `mM{ _bm kmZ Pmb{. gm[{j—Ô>rZ{ h{ AZw dmßM{ EH$mM AZw dmßV Í$[mßVa PmÎ`mMm ‡À`` {Vm{. gm[{jV{VAZ{H$Àd Amh{; [aßVw oZa[{j VŒdmV AZ{H$Àd AgV{M Ag{ Zmhr. ÂhUyZ À`mZßVa_mPr C›ZVr AmoU BVamßMr C›ZVr Agm {X amhV Zmhr. "AZ{H$' AmoU "_r'EH$M Amhm{V Agm AZw d `md`mg bmJVm{ AmoU _mPr C›ZVr hrM gdm™MrC›ZVr Amh{ Agm ‡À`` {Vm{.

"AZ{H$' AmoU "_r' A {X Amh{V h{ Ò[Ô> H$aVmZm "_r'M{ jU ßJwaÀd _bmVrd´V{Z{ OmUdb{. [am{[H$ma ÂhUO{ [ambm Odi H$aU{; [aßVw [amMr ÂhUO{XwgË`mMr gwIXw:I{ d _mPr gwIXw:I{ hr EH$M Agbr [mohO{V. AgmdrV ZmhrAmh{Vhr, Agm _bm ‡À`` Ambm. À`m_wi{ [a-C[H$ma Z amhVm "[a'gw’m"Òd'_‹ { o_giyZ J{bm. hr VmXmÀÂ`Vm _bm gmYH$ ÒdÍ$[mV AZw dmd`mgo_imbr. [wT{> OJV H$Î`mU h{ _m¬`mM "_r'M{ AZßVrH$aU Amh{, odÒV•VrH$aUAmh{. "_r'M odÌdÏ`m[r Amh{, "_r'M gdm©À_m Amh{, Aer _mPr ^mdZm AoYH$ —T>hm{V J{br. amÔ>≠H$Î`mU h{M _mP{ H$Î`mU, g_Ô>rMr g{dm hrM _mPr g{dm. À`m_wi{

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 115

_mPr C›ZVr d{Jir AmoU amÔ>≠mMr C›ZVr d{Jir Ag{ C›ZVrM{ Xm{Z VwH$S{> _r[mS>b{ ZmhrV. ÂhUyZ _mPr C›ZVr hr amÔ>≠mMr d amÔ>≠mMr C›ZVr hrM _mPr C›ZVrAgm _mPm R>m_ odMma Pmbm.''

Ï`∑Vr, g_mO, amÔ>≠ `m oV›hr [mV˘`mßda C›ZVrMm odf` EH$m d{i{g Pmbm[mohO{. Ï`∑VrM{ gwIXw:I V{ amÔ>≠mM{ gwIXw:I Pmb{ [mohO{. amÔ>≠g{dm hrM B©ÌdamMr^∑Vr Amh{, Agm odMma amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a _hmamO `mßZr _mßS>bm hm{Vm.g_mOmVrb Xw:I, X°›`, o[idUyH$ AmoU AÀ`mMma [mhyZ À`mßM{ _Z –db{ hm{V{.EH$ oXdg ^JdmZ eßH$amg_m{a ‡oVkmM K{D$Z Q>mH$br. "_r BV:[a X{em¿`mÒdmVßÕ`mgmR>r, ^maVdfm©¿`m d À`m¤ma{ _ZwÓ`_mÃm¿`m gdm™JrU H$Î`mUmgmR>rÂhUO{M A‰ wX` oZ:l{ gmdbß]r Y_m©¿`m ajUmgmR>r d A›`m` ‡oVH$maH$ ]boZ_m©U H$a `mgmR>rM hm X{h AoYH$ JwUgß[›Z H$Í$Z oPOdrZ.'' amÔ>≠gßVmßZr]mbd`mV H{$b{br hr ‡oVkm V{ e„Xe: OJb{. Am wÓ`m¿`m e{dQ>¿`m jUm[ ™VÀ`mßZr amÔ>≠C›ZVr AmoU g_mO g]brH$aUmgmR>r H$m_ H{$b{.

d`m¿`m V{amÏ`m dfu [mMb{JmdH$a _hmamOmßZr Am[Î`m JmdmV È– ÒdmhmH$maK{ `mM{ R>adb{. Jmdm{JmdM{ H$rV©ZH$ma, H$WmH$ma, [wamoUH$ hOa Pmb{. bm{H$mß¿`m_ZmVrb Y_©‡{_ ^p∑V^md OmJ•V H$aU{ hm `m ÒdmhmH$mamMm C‘{e hm{Vm. `mÒdmhmH$mamV _hmamOmß¿`m B¿N{>‡_mU{ Y_©‡Mma Pmbm. ohßXyVrb gd© OmoV[ßW,Vg{M Ò[•Ì`-AÒ[•Ì` Aem [ßYam-drg hOma bm{H$mßZr À`m `kmV ‡gmX K{Vbm.bm{H$ gßVwÔ> Pmb{. H{$di ÒdV:[waVm odMma H$aUmË`m gßHw$oMV d•Œmr¿`m bm{H$mß_‹ {_hmamOmßZr ›`m`, ZrVr, g_mO, amÔ>≠ d Y_© `mgmR>r OJ `mM{ ZdrZ odMma [{ab{.OZOmJ•Vr AmoU OZgßKQ>Z hr Xm{ZM Co‘Ô{ S>m{ `mßg_m{a R{>dyZ À`mßZr gm_moOH$OrdZmV ‡d{e H{$bm. Ymo_©H$ H$m`m©gmR>r bm{H$ \$ma bdH$a {VmV h{ _hmamOmßZrh{ab{ hm{V{. bm{H$ Y_m©¿`m ZmdmImbr AY_© AmMaVmV, `mM{ [mMb{JmdH$a_hmamOmßZm Xw:I hm{V{. bm{H$ Ymo_©H$ ZÏhV{ Ag{ Zmhr. AmVm AmdÌ`H$Vm hm{Vr VrIam Y_© g_OmdyZ X{ `mMr. _hmamOmßZr V{M H$m © Amaß b{ hm{V{.

"gmYy a_Vm ^bm' Aer C∑Vr Amh{. amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a _hmamOmßZrhr V{MH{$b{. Y_©‡gma d bm{H$OmJ•Vr `mgmR>r À`mßZr _amR>dmSÁmV AmoU A›` ‡X{emV‡dmg H{$bm. g_mOmM{ X°›` [mohb{. _hmamOmßZr _amR>dmSÁmVrb ]m{ar `m Jmdr _m{R>mgflVmh K{Vbm. V{W{ hZw_ßVm¿`m _yVuMr ‡oV>m[Zm H{$br. CXmg, oZame d hVmehm{D$Z X°dmbm Xm{f X{V _yH$[U{ A›`m` ghZ H$aUmË`m [roS>V OZV{bm A›``mMm‡oVH$ma H$a `mM{ AmdmhZ H{$b{. Aem ‡H$ma{ Jmdm{Jmdr gmV oXdgmßM{ gflVmh

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 116

K{D$Z bm{H$mßV ÒdmVßÕ`modf`r ‡{_ AmoU A›`m`m]‘b MrS> oZ_m©U H{$br.bm{H$mß¿`m _ZmVrb Y_©oZ>m OmJ•V H{$br. gm_moOH$ odf_Vm, AßVJ©V Xwhr,amJ¤{f, H$bh `mßZr odÒH$Q>b{Î`m g_mOmbm gßKoQ>V H$a `mgmR>r ‡`ÀZmßMr[amH$m>m H{$br. amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a _hmamOmß¿`m `m H$m`m©bm bm{H$mßMm [moRß>]mo_iV hm{Vm. `m ]imdaM Y_©ajU AmoU ÒdmVßÕ`mÒVd OZOmJaU `m _m{oh_{godamQ> OZAmßXm{bZmM{ ÒdÍ$[ X{ `mMm _hmamOmßMm _Zm{X` hm{Vm AmoU À`mgmR>r V{‡`ÀZ H$aV hm{V{.

1926¿`m oS>g|]a_‹ { [a^Ur oOίmVrb H$i_Zwar {W{ amÔ>≠gßV[mMb{JmdH$a _hmamOmßZr EH$ odamQ> Y_©ajU _hm`k K{Vbm. `m `kmbm XrS> bmIbm{H$ Amb{. gßV JmS>J{]m]m, XmgJUy _hmamO, H$adra[rR>mM{ eßH$amMm ©, S>m∞.Hw$V©H$m{Q>r AmXr _m›`da `m _hm`kmg C[oÒWV hm{V{. amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a_hmamOmßgh gd© gßV_hßVmßZr, H$rV©ZH$ma, ‡dMZH$mamßZr Am[Î`m Am{OÒdr oZV{OÒdr dmUrZ{ A[yd© OZOmJ•Vr H{$br. ›`m`_mJm©Z{ YZ H$_md `mMm OZV{bmgßX{e oXbm. bm{H$mß¿`m _ZmV odew’ ‡{_, g_Vm, gßKQ>Zm, ÒdmVßÕ`‡{_ dA›`m`m¿`m ‡oVH$mamMr ¡dbßV ^mdZm OmJ•V H{$br. `m _hm`kmV gd© OmoVY_m©M{bm{H$ EH$à Amb{ hm{V{. amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$amß¿`m Hw$eb gß m{OZm_wi{ S>m∞. Hw$V©H$m{Q>rAoVe` ‡^modV Pmb{. À`mßZr Am[Î`m AßJmdaMr emb H$mTy>Z Vr [mM{bJmdH$a_hmamOmß¿`m AßJmda [mßKabr AmoU À`mßZm "Y_© mÒH$a' hr [Xdr X{D$Z amÔ>≠gßV[mMb{JmdH$amß¿`m H$m`m©Mm `Wm{oMV Jm°ad H{$bm.

h°Xam]mX gßÒWmZmV amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a _hmamOmßMm PßPmdmV Jmdm{JmdrKm|JmdV hm{Vm. ohßXßydarb A›`m`, AÀ`mMma Xya Ïhmd{V, Y_m™Y, [medr ‡d•ŒmrgAmim ]gmdm `mgmR>r _hmamOmßZr AmYr oZOm_mH$S{> [wÓH$i AO©-odZßÀ`m H{$Î`mhm{À`m. [U À`mMm C[`m{J Pmbm Zmhr. _J `m A›`m`r gŒm{bm [m`]ßX Kmbm`MmM,Agm amÔ>≠gßVmßZr R>m_ oZYm©a H{$bm AmoU À`mßZr PßPmdmVr Xm°a{ H$mT>b{. À`mßZrA›`m`r ‡d•ŒmrodÈ’ amZ [{Q>d `mg gwÈdmV H{$br. ]{YS>H$ ‡Mma H{$bm. Ï`mª`mZ,‡dMZ, H$rV©Z O{ O{ oZo_Œm o_imb{, V{ V{ gmYyZ K{V. `mMm [oaUm_ Xm{›hr ]mOygPmbm. ohßXyß_‹ { OmJ•Vr Pmbr, Va oZOm_ [waVm hmXÍ$Z J{bm. _hmamOmß¿`mH$m`m©bm Amim KmbU{ hr Jm{Ô> Va AmVm oZOm_¿`m hmVm]mh{a J{br hm{Vr. [UH$mhrVar H$Í$Z _hmamOmßZm AmdaU{ JaO{M{ hm{V{. À`mgmR>r oZOm_mZ{ EH$ \$_m©ZH$mT>b{, ""AmÂhr VwÂhmbm gaH$mar IoO›`mVyZ Xa_hm È. 800 [Jma ÂhUyZ X{D$.À`m _m{]XÎ`mV VwÂhr gmd©OoZH$ j{ÃmV _m°Z [mimd{. gaH$mada Q>rH$m H$am`Mr

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 117

Zmhr. Am_Mr AQ> _m›` ZgÎ`mg Vw_Mm d{J˘`m ‡H$ma{ ]ßXm{]ÒV H$amdm bmJ{b.''oZOm_mMm hm ‡ÒVmd _m›` hm{U{ e∑`M ZÏhV{. H$maU À`mß¿`m Hy$a dV©ZmMm [mT>m_hmamO Jmdm{Jmdr dmMV hm{V{. ohßXy g_mOmbm OmJ{ H$aV hm{V{. V{M H$m_ ]ßXH$aUmam hm ‡ÒVmd hm{Vm AmoU À`m¿`m ]XÎ`mV Xa_hm 800 È[ { o_iUma hm{V{.EH$m AWm©Z{ h{ _m{R{> Amo_f hm{V{. À`m d{ir 800 È[`mßMr oHß$_V Iy[ hm{Vr, [UoZ_m}hr amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$amßZm À`m 800 È[`mßMr oHß$_V _mVr_m{b hm{Vr.amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$amßZr oZOm_mMm hm ‡ÒVmd ZmH$mabm. [oaUm_ ÂhUyZ oZOm_mZ{amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a _hmamOmßZm drg dfm™gmR>r h‘[ma H{$b{. V{ df© hm{V{ 1928.oZOm_ AmoU BßJ´O `mßZr gßJZ_V H$Í$Z hr H$madmB© H{$br hm{Vr.

h‘[mar_wi{ amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a `mßZm Xw:I Pmb{. Am[Î`m AßVar¿`m d{XZmÀ`mßZr EH$m Ï`mª`mZmVyZ _mßS>Î`m hm{À`m. V{ ÂhUVmV, ""oZOm_mZ{ AmÂhmg h‘[maH{$b{. AmÂhmg Hw$Q> `mMm d o[Q> `mMm oZÌM` ¡`m oZOm_r gŒm{Z{ H{$bm, Vr VrMgŒmm hm{ H$r, oOZ{ Am_¿`m_mJ{ AmR>Ï`m, ZdÏ`m dfm©[mgyZ AmH$of©V hm{UmË`mbmIm{ bm{H$mß¿`m ‡MßS> OZg_wXm`mMm \$m`Xm oZOm_r gŒm{g o_imdm dm oH$_mZ[jroZXmZ Am_¿`mH$Sy>Z [wT{> Mmby hm{Umam ^odÓ`H$mbrZ C[–d Q>imdm ÂhUyZAmÂhmg H$am{S>oJar¿`m _m\$r[mgyZ V{ BVahr ]m]VrV ghH$m`m©M{ [admZ{ oXb{ hm{V{.À`mM gŒm{Z{ AmÂhmg drg dfm™[ ™V Am_¿`m JmdmVyZM ZÏh{, Va oZOm_ ÒQ{>Q>_Yy>Zgah‘[ma H{$b{. ZmVbJ, KaXma, _mb_Œmm, _amR>dmSÁmVrb [a_o‡` OZVm,Vg{M Jm{Xmdar, [yUm©g H$_mYy, XwYZm BÀ`mXr [odà Z⁄m d Am°ßTÁm ZmJZmWm[mgyZV{ EH$ZmWmß¿`m [°R>U[ ™V `m gd© ˆ⁄mg [wÔ> H$aUmË`m [odà j{ÃmßMmhr À`mJ H$aU{AmÂhmg C[am{∑V gŒm{Z{ ^mJ [mS>b{. _mP{ Ka Oib{. À`mV _mPr AmOr Oibr.YZmgohV Ym›` Oib{, [U _mP{ _Z _mà Z OiVm À`mVrb ^JdV^∑Vr dg_mOoZ>m AoYH$ Vrd´V{Z{ d AoYH$ Om{amZ{ dmT>VM J{br. Ka VwQ>b{, ZmVbJVwQ>b{, ‡mßV]ßYy AßVab{, [U AmßVoaH$ oZ{>Z{ _mà _bm AßVa oXb{ Zmhr. [U hm`,[U hm`! À`m d{i¿`m EH$m Vrd´Va Xw:ImMr _mà AmR>dU _m¬`m ˆX`mgAmUIrgw’m XwIdrV Amh{, Vr hr H$r H$mhrhr A[amY ZgVmZm _bm `m C[am{∑V[odà VrW©j{ÃmßZm XrK©H$mbm[ ™V AßVamd{ bmJ{b. `m [odà VrW©j{ÃmßZr _bm_mV•ÒV›`mßVrb XwYm[{jmhr AoYH$ [wÔ>odb{ hm{V{. À`mß¿`mer _r BVH$m VmXmÀÂ`Pmbm{ hm{Vm{ H$r, À`mßMm od`m{J _bm _aUm[{jmhr Xw:g¯ dmQ>bm. Hß$R> JX≤JoXVPmbm. AßJmda am{_mßM C { amohb{. Z{ÃMjy¿`m gßVV ‡dmhmV Oa odahmΩZr¿`m¡dmbm odPÎ`m ZgÀ`m, Va À`mßZr _bmM XΩY H$Í$Z Q>mH$b{ AgV{. Vr Xw:IX

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 118

gßd{XZm ghZ H$arV _r O›_ y_rMm À`mJ H{$bm.H$›`m gmgwamer Om { & _mJ{ [aVwZr [mh{ &V°g{ Pmb{ _m¬`m Ordm & H$Yr {Q>er H{$edm &Aem VËh{Mr _mPr AdÒWm Pmbr. emßV oMŒmmZ{ hbmhb fl`md{ d oHß$oMVhr

Xw:I, C¤{J, ‡H$Q> Z H$aVm [Mdmd{ À`m‡_mU{ _bm H{$ gd© Xw:ImMm odÌdmg ZQ>mH$Vm ghZ H$amd{ bmJb{. oHß$oMVhr Xw:I, C–{H$ ‡H$Q> H{$bm AgVm Var _m¬`mÀ`m d{i¿`m hOmam{ AZw m`mßg V{ Ag¯ Pmb{ AgV{. _mP{ V{ gmoŒdH$ Xw:I ghZH$arV d BVa oZam{[ K{D$ Bo¿N>UmË`mßM{ Xw:I KmbdrV _bm gah‘[ma Ïhmd{ bmJb{.AZ{H$ gßH$Q{> ghZ H$amdr bmJbr Vr ew’r¿`m ÒdmVßÕ`‡mflVr¿`m d Y_©ajH$gßKQ>Zm H$m`m©¿`m ‡rÀ`W©M!''

oZOm_ gßÒWmZm_YyZ h‘[mar Pmbr ÂhUyZ amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$amßM{ H$m ©Wmß]b{ Zmhr. CbQ> À`mß¿`m H$jm odÒVmoaV PmÎ`m. À`mßZr ÒdmVßÕ`‡{_r VÈUmßZmEH$Ã H$Í$Z "_w∑V{Ìda Xbm'Mr ÒWm[Zm H{$br. ]KVm ]KVm _hmamÔ>≠mV ododYoR>H$mUr _w∑V{Ìda Xbm¿`m 150 emIm gwÍ$ PmÎ`m. Xhm hOma VÈUmßMr ^Ï`gßKQ>Zm V`ma Pmbr. ÒdmVßÕ` d Y_©ajUm]am{]a Òd ßg{dH$ gÀ`mM{ ajUH$a `mMr AmoU gÀ`ajH$ Aem H$m{U¿`mhr gßÒW{Mm ¤{f Z H$aVm oVbm gmhmÊ`H$a `mMr yo_H$m amÔ>≠gßVmßZr K{Vbr. [wT{> _w∫{$Ìda Xb amÔ>≠r` Òdß g{dH$ gßKmVodbrZ H$a `mMm oZU© amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a _hmamOmßZr K{Vbm. 1930¿`mH$m`X{ ßJm¿`m MidirV amÔ>≠gßVmßZr gh^mJ K{Vbm. amÔ>≠gßVmß]am{]a AZ{H$ VÈU `mH$m`X{ ßJ MidirV gh^mJr Pmb{ hm{V{. [oaUm_r amÔ>≠gßVmßZm AQ>H$ Pmbr AmoUÀ`mßZm [w `m¿`m {adS>m H$mamJ•hmV R{>db{. [wT{> _hmÀ_m JmßYt¿`m gwQ>H{$ZßVa À`mßMrgwQ>H$m Pmbr.

1935 gmbr BßJ´OmßZr amÔ>≠gßVmßda ^mfU]ßXr bmXbr. _hmamOmßdarb ^mfU]ßXrhr gah‘]ßXr¿`m oej{[{jmhr ^ ßH$a hm{Vr. Owb_r gŒm{odÈ’ amZ CR>dÎ`modZmÒdÒW ]gU{ _hmamOmßZm H{$di Ae∑` hm{V{. gaH$mar oZ]™YmMr h`J` Z H$aVmg^m K{D$Z _hmamOmßZr Omhra H{$b{, ""amÔ>≠m{ÀWmZm¿`m Vi_irZ{ OiUmË`m `mˆX`mVrb hX≤JV OZV{g_m{a _mßS>Umar _mPr dmUr ]ßX Ïhmdr ÂhUyZ [aH$r`gaH$maZ{ AmÂhmg ]Omdb{ Amh{, [U AmVm `m[wT{> gaH$maZ{ bjmV R{>dmd{ H$r EH$d{i hd{Mm oZ [m `mMm ‡dmh ]ßX hm{B©b, [U gmd© m°_ oZ ÒdVßà ^mÓ` AoÒVÀdmV

{B©[ ™V hr dmUr VwQ{>b [U ]ßX [S>Uma Zmhr.''1941 gmbr _{ _oh›`mb "ohßXy amÔ>≠ g{Z{'Mr [ohbr emIm ΩdmÎh{amV ÒWm[Z

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 119

H{$br. g{Z{bm am`\$b Q>≠{oZßJ, H$dm`Vr `mgmaI{ bÓH$ar ‡oejU X{ `mV Amb{. À`md{ir g_mOmgmR>r gd©ÒdmMm À`mJ H$aU{ H{$di E{ohH$—ÔÁm ZÏh{, VaAm‹`moÀ_H$—ÔÁmgw’m oH$Vr AmdÌ`H$ Amh{, h{ _hmamOmßZr ohßXy amÔ>≠ g{Z{¿`mH$m ©H$À`m™Zm d{im{d{ir [Q>dyZ oXb{. AgßKoQ>V[Um¿`m XwJw©Umß_wi{ Pmb{Î`m ohßXyß¿`mhmZrMr À`mßZr OmUrd H$Í$Z oXbr. oR>H$oR>H$mUr g{Z{¿`m emIm d À`m¿`merAZwÍ$[ Aer ohßXy gßKQ>Z ‡MmaH$ _ßS>i{ ÒWm[Z H{$br. gßKQ>Z{Z{ gyÃ]’ Omi{odUyZ _hmamOmßZr ohßXyß¿`m Am‹`moÀ_H$ —Ô>rbm amÔ>≠ ∑VrM{ ^∑H$_ AoY>mZ ‡mflVH$Í$Z oXb{. ohßXy g_mOmbm bmJb{br H$rS> ÂhUyZ _hmamO AÒ[•Ì`V{H$S{> [mhV. hrH$rS> Kmbd `mgmR>r Ò[•Ì`mÒ[•Ì`mßMr gh^m{OZ{ K{V. N>Ã[Vr oedmOr _hmamOmß¿`m‡oV_{Mr o_adUyH$ oZKmbr AgVmZm JO©ZmßZr Amg_ßV Xw_Xw_yZ OmB©. `mOZOmJaUmVyZ X{e^a A›`m` ‡oVH$mamMr bmQ> Cgibr. amÔ>≠‡{_mbm ^aVr Ambr.VÈUmß¿`m CÀgmhmbm CYmU Amb{. `m MidirZ{ hOmam{ bm{H$ Ajae: ^mamdyZJ{b{. gd©Ã M°V›` gigiy bmJb{. _hmamOmßZr gX≤Y_m©Mr oeH$dU X{D$Z g¡OZmßVOmJ•Vr M°V›`, ]b d gmhg oZ_m©U H{$b{. AmÀ_odÒ_•V g_mOmV AmÀ_odÌdmgoZ_m©U H$Í$Z À`mßMm Òdmo^_mZ OmJdbm.

X{e 1947 gmbr ÒdVßà Pmbm. amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a J{br [ßMdrg-Vrg df}Om{ odMma K{D$Z g_mOOmJ•Vr H$aV hm{V{ Vm{ odMma [yU©Àdmbm J{bm. amÔ>≠gßV[mMb{JmdH$amßZrhr Am[Î`m H$m`m©Mr oXem ]Xbbr. AmVm gm_moOH$ j{ÃmV H$m ©gwÍ$ H{$b{. gm_moOH$ H$m`m©bm A‹`mÀ_mM{ AoY>mZ ‡mflV H$Í$Z oXb{. _hmamOmßZr[mMb{Jmd_‹ { _ßoXa C^mab{. AerM _ßoXa{ BVaÃhr ÒWm[Z H{$br. À`m _ßoXamM{Zmd "_w∑V{Ìda _ßoXa!' _w∑V Agm B©Ìda!! B©Ìda Mma o ßVtV ]ßoXÒV AgyMeH$Uma Zmhr. Vm{ Xe©Zmg gdm™gmR>r _w∑V Amh{. Iwbm Amh{. BW{ H$m{UmbmhrAmS>H$mR>r Zmhr. H{$dT>r hr Xya—Ô>r! Aem ‡H$ma{ _hmamOmßZr gm_moOH$ H$m`m©bmAm‹`moÀ_H$ AoY>mZ ‡mflV H$Í$Z oXb{. _ZwÓ`m¿`m AhßH$mamVyZ oZ_m©U Pmb{b{ dbm{H$YmaU{g KmVH$ Agb{b{ _mZdH•$V H•$oÃ_ {X ZÔ> H$a `mgmR>r _hmamOmßZrAmQ>m{H$mQ> ‡`ÀZ H{$b{. "OmoV {X ÂhUO{ AhßH$mar AkmZ' Ag{ _hmamO ÂhUV._hmamO gmßJV, ""OmoV {X, dJ© {X oZ_m©U Pmb{ Amh{V V{ ‡oV{>¿`m Im{QÁmH$Î[Zmß_wi{ d [modÕ`m¿`m ´m_H$V{_wi{. H•$oÃ_ AkmZmVyZ CÀ[›Z Pmb{b{ JQ> {X,KmVH$ dJ© {X h{ _mZÏ`mM{ VwH$S{> H$aUma{ dße {X d ZrVrM{ N{>XZ H$Í$Z oV¿`mMa]rZ{ d a∑VmZ{ _mIb{b{ g_mOmVrb YmaUmodam{Yr H•$oÃ_ {X AmÂhr ^JdVg{dmÂhUyZ Zmhrg{ H$Í$ Bo¿N>Vm{.''

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 120

^maVr` g_mOmbm OS>b{bm ]{H$rMm am{J hm \$ma OwZm Amh{. eham[{jm I{SÁmV`mM{ ‡_mU AoYH$ hm{V{. e{VH$ar Am[b{ gma{ e{V [S>rH$ R{>drV, [U drV^aYwË`mgmR>r ^mdmM{ S>m{H{$ \$m{S>m`bm _mJ{[wT{> [mhUma ZmhrV. _hmamO ¡`m JmdmVOmVrb V{Wrb gßKf©, bmWm˘`m, AghH$ma, ^mßS>U{, JwßS>‡d•Œmr ZÔ> H$arV. Joa]mßMmodZmH$maU hm{Umam N>i Wmß]dV. _hmamOmßMr EH$ ‡oVkm hm{Vr - "JmdmVrb[aÒ[amßMr ^mßS>U{ o_Q>dÎ`moedm` _r JmdmV A›Z K{Uma Zmhr.' _hmamO Vg{dmJV.

Y_m©¿`m ZmdmImbr AY_m©M{ AmMaU H$a `mM{ AZ{H$ ‡H$ma I{SÁm[mSÁmVyZMmbV. X{dmbm ‡g›Z H$a `mgmR>r X{dmg_m{a H$m|]S{>, ]H$a{ d a{Sm `mgmaª`m [eyßM{]ir X{ `mM{ ‡H$mahr À`m[°H$rM EH$ hm{V{. _mUgm‡_mU{ [eyßZmhr OJ `mMmAoYH$ma Amh{, Ag{ gmßJyZ _hmamOmßZr [ewhÀ`m ]ßX H{$br. _hmamOmß¿`m e„XmbmI{SÁmV H$m` oHß$dm ehamV H$m`, gmaImM _mZ hm{Vm. _hmamOmß¿`m e„Xmbm _ßÃmM{gm_œ © ‡mflV Pmb{ hm{V{. _hmamOmßZr Ï`gZ_w∑VrMm ‡`ÀZ H{$bm. AZ{H$ Ï`gZrbm{H$mßZr _hmamOmß¿`m MaUr _ÒVH$ R{>dyZ e[Wm K{VÎ`m AmoU XmÍ$¿`m Ï`gZmVyZH$m`_M{ _w∑V H{$b{. amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a _hmamOmßZr [{R>oedUr, \$mb{Jmd,[mßJmar, H$mßOiJmd, o[ß[iJmd BÀ`mXr oR>H$mUr Ym›` ]±H$m ÒWm[Z H{$Î`m. À`mVyZAm[X≤J´ÒVmßZm d XwÓH$mi[roS>VmßZm AS>MUr¿`m d{ir V{ _XV H$arV. a∑VXmZÂhUO{ Xwga{-oVga{ H$mhr ZgyZ VrM Iar B©Ìdag{dm Amh{, Ag{ _hmamOmßM{ _Vhm{V{. _mUgmM{ ‡mU dmMd `mgmR>r V{ AmdÌ`H$ Amh{. ÂhUyZ _hmamO Jmdm{Jmdra∑VXmZ _hm`k K{V d hr Iar ^JdX≤g{dm bm{H$mßZm H$amd`mg bmdV. bm{H$m{[`m{JrodYm`H$ H$m`m©g amÔ>≠gßVmßZr H$m`_ [moRß>]m oXbm AmoU Ver H•$Vrhr KS>dyZAmUbr.

amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a _hmamOmßZr 79 JmdmßV l_V[Ò`m `kmM{ Am`m{OZ H{$b{.À`m Jmdmbm AmdÌ`H$ AgUmar Jm{Ô> gm_wXmo`H$ l_mVyZ gmH$ma H$am`Mr AmoU Vrg_Ò`m Xya H$am`Mr, hm _hmamOmßMm ‡`ÀZ Ag{. [m `mM{ Vbmd, aÒV{, Oo_ZrM{g_VbrH$aU, g_mO _ßoXa{, odohar Aem ‡H$ma¿`m ododY bm{H$m{[`m{Jr Jm{Ô>r_hmamOmßZr l_V[Ò`m `kmVyZ gmH$ma H{$Î`m. `m l_V[Ò`m `kmßMr gߪ`m 116Amh{. `m H$m_mbm bmJUma{ YZ AmoU l_ h{ g_mOmVyZ C { H{$b{. _hmamOmßZr H{$dil_V[Ò`m `kmM{ AmdmhZ H{$b{ Zmhr, Am`m{OZ H{$b{ Zmhr, Va ÒdV: À`mVgh^mJ K{Vbm. hmVr ‡hma K{D$Z IS>H$ \$m{S>b{, S>m{∑`mdÍ$Z _mVrMm ^ma dmohbmAmoU g_mOgwYmaUm KS>dyZ AmUÎ`m.

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 121

amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a _hmamO O›_mbm {VmZmM gm{]V OZVmOZmX©Zmodf`rAbm{Q> oOÏhmim K{D$Z Amb{. Abm°oH$H$ ]wo’_Œmm K{D$Z Amb{ AmoU "_mZdg{dmhrM B©Ìdag{dm' hm gßX{e oXbm. OrdZmVrb AZ{H$ ´m_H$ g_OwVtZm À`mßZr_yR>_mVr oXbr. gm_moOH$, AmoW©H$, amOH$r` j{ÃmVrb odf_Vm odab H$a `mgmR>rV{ AodaV PQ>b{. A‰ wX`mMr A‹`mÀ_mer gmßJS> KmbyZ ZÏ`m-Ow›`mMm _{i]gdbm.

OrdZm¿`m g_amßJUmV oMßoVV ]gb{Î`m ^maVr` g_mOÍ$[r AOw©Zmbm À`mßZrH$_© m{JmM{ YS{> oXb{. X{embm AmdÌ`H$Vm hm{Vr Vr Ï`m[H$ amÔ>≠Y_m©Mr. _hmamOmßZrAm[Î`m g_Ô>rY_m©¿`m _m‹`_mVyZ Agm amÔ>≠Y_© oXbm. Am_M{ d°a Hw$Um OmVr-Y_m©er ZgyZ V{ AamÔ>≠r` d•Œmrer Amh{, h{ À`mßZr R>m_[U{ gmßoJVb{. odgH$irVPmb{Î`m Xw]©b g_mOmVrb VÈU o[T>rbm gßKoQ>V H$Í$Z dfm©{[mgZm oeH$dbr.l_V[Ò`m `kmV IßS> [Sy> Z { ÂhUyZ À`mßZr AodaV X{e^a gßMma H{$bm."amÔ>≠g{d{odZm d{Jir B©Ìdag{dm AgyM eH$V Zmhr' Agm JwÈ_ßà X{D$Z od›_wIOZV{bm g_mOg›_wI ]Zodb{. amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a _hmamOmßZr Am[Î`mAZw m`mßZm H$Î`mUH$mar l_gßÒH•$VrMm dÒVw[mR> oXbm. "l__{d O`V{' oHß$dm"l_X{dm{ ^d' h{M OUy À`mß¿`m OrdZmM{ Km{fdm∑` hm{V{. amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a_hmamO `mß¿`m `m H$m_mMr XIb K{D$Z emgZmZ{ À`mßZm "XobV o_Ã' `m[waÒH$mamZ{ g›_moZV H{$b{ hm{V{. oXdgmM{ 18 V{ 20 Vmg H$m_ H$aUma{ l__hfuamÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a _hmamO `mßM{ oZYZ 16 Am∞JÒQ> 1986 am{Or _ßw]B©¿`m O{.O{. ÈΩUmb`mV Pmb{. EH$ YJYJV{ dmXir OrdZ gß[b{.

amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a `mß¿`m OrdZmMm Xm{Z Q>flfl`mßV odMma H$aVm {Vm{.ÒdmVßÕ`[yd© H$mi AmoU ÒdmVßÕ`m{Œma H$mi. ÒdmVßÕ`[yd© H$mimV X{embm ÒdmVßÕ`o_imd{ `mgmR>r À`mßZr g_mOOmJ•Vr H{$br. geÛ gßKQ>Zm C^r H{$br. "amÔ>≠' h{MAm[b{ AßoV_ JßVÏ`ÒWmZ Amh{ Aer g_mOYmaUm oZ_m©U H{$br. À`m_wi{ h‘[mar,^mfU]ßXr `mßZm gm_m{a{ Omd{ bmJb{. Va ÒdmVßÕ`m{Œma H$mimV "l_g{dm' hrM ^∑VrAmh{, Aer À`mßZr yo_H$m _mßS>br. g_mOmZ{ g_yhe∑VrVyZ g_mOm¿`m ohVmgmR>rMidi Mmbdmdr AmoU À`mV gdm™Zr VZ-_Z-YZ A[yU© gh^mJ ø`mdm Aerg_mOM{VZm amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a _hmamO `mßZr OmJdbr. H$am{S>m{ È[`mßM{ ÒWm`rÒdÍ$[mM{ H$m_ À`mßZr OZgh^mJmVyZ oZ_m©U H{$b{. odÒH$Q>b{Î`m g_mOmbm EH$mgyÃmV ]mßY `mM{ H$m_ H{$b{. l_e∑VrVyZ B©Ìda‡mflVrMm _mJ© À`mßZr Am[Î`m H•$VrZ{XmIdyZ oXbm Amh{. ‡mW©Zm H$aUmË`m Am{R>mß[{jm H$m_ H$aUma{ hmV AoYH$ [odÃ

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 122

AgVmV, Aer À`mßMr yo_H$m hm{Vr. À`m_wi{ _ßoXamVrb Zmam`Um[{jmg_mOZmam`UmMr g{dm AoYH$ l{> AgV{, h{ À`mßZr Am[Î`m oeÓ`mßZm [Q>dyZ oXb{AmoU l_‡oV>m `km¿`m Í$[mZ{ À`mßZr g_mOZmam`UmMr g{dm H{$br.

B©Ìda^∑VrVyZ g_mOgßKQ>Z AmoU `m gßKQ>Ze∑VrMm C[`m{JamÔ>≠]mßYUrgmR>r, amÔ>≠m¿`m ÒdmVßÕ`mgmR>r H$aUmË`m _ßS>irV amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a_hmamO AJ{ga hm{V{. B©Ìda^∑Vr hm ^maVr` g_mO_ZmMm ÒWmo`^md Amh{. Vm{‡À {H$mH$S{> AgVm{M. À`mbm OmJdbm Va `m "^mdm'Mm C[`m{J gH$mamÀ_H$H•$VrgmR>r H$aVm {Vm{. amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$amßZr amÔ>≠ h{ Am[Î`m MidirM{ AßoV_JßVÏ`ÒWmZ R{>db{. ÒdmVßÕ` AmoU g_mOgwYmaUm Aem Xm{›hr Jm{Ô>tgmR>r V{ AmJ´hramohb{. OmoV {X, AÒ[•Ì`Vm, {X^md `mßMm À`mßZr oY∑H$ma H{$bm AmoU `mbmH$m{UVmhr Ymo_©H$ AmYma Zmhr h{{hr R>UH$mdyZ gmßoJVb{.

amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a _hmamO `mßZm Iy[ _m{R>m AZw m`r dJ© o_imbm. X{e^aÀ`mßMm ‡gma dmT>bm. AZ{H$ VrW©j{Ãr À`mßZr _ßoXa, _R> C^mab{, [U ÒdV:bm H|$–H$Í$Z À`mßZr `m H$m_mMr C^maUr H{$br Zmhr. ÒdV:M{ "[rR>' CÀ[›Z H{$b{ Zmhr. O{H{$b{ V{ g_mOmgmR>r. XobV, dßoMV, C[{ojV OrdZ OJUmË`m g_mO]mßYdmßZmg›_mZmM{ OJU{ OJVm `md{, `mgmR>r À`mßZr AodaV H$Ô> K{Vb{. g_mOmMr d{XZmg_OyZ K{D$Z, g_mOmbmM À`mM{ Am°fY ⁄m`bm bmdb{. amÔ>≠, g_mO, Hw$Qwß>] AmoU_J e{dQ>r _r `m H´$_mZ{ À`mßZr odMma _mßS>b{. À`mßZr Ï`o∑VoZ_m©UmVyZamÔ>≠oZ_m©UmMm, X{em¿`m ÒdmVßÕ`mMm [m`m KmVbm. AmYwoZH$ H$mimV amÔ>≠gßV[mMb{JmdH$a _hmamOmßgmaI{ gßV Iy[ H$_r Pmb{, ¡`mßZr g_mOmBVH$rM amÔ>≠mMroMßVm dmohbr.

gßX^© :1. amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a _hmamO - gwa{e gmdßV2. gßMma{Ìda - _mYd CßS{>3. ^maVr` g_Ô>rY_© IßS> 1 d 2 - amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a4. AmYwoZH$ _hmamÔ>≠mMr OS>UKS>U oeÎ[H$ma MoaÃH$m{e

❚❘

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 123

‡H$aU 9

[mßSw>aßJemÛr AmR>db{

od_mZ H$bH$Œ`m¿`m S>_S>_ od_mZVimdÍ$Z AmH$memV P{[mdb{ AmoU V{_wß]B©¿`m oXe{Z{ ‡dmg H$Í$ bmJb{. od_mZ CßM CßM OmV hm{V{, Vg{ Vg{[mßSw>aßJemÒÃtM{ _ZVaßJhr AoYH$moYH$ "_m` y_r' `m EH$m H|$–m^m{dVr o\$aV hm{V{.[mßSw>aßJemÒÃt¿`m _ZmV ^mdZmßMm H$Îbm{i _mObm hm{Vm. À`mßM{ _Z À`mßZm ΩdmhrX{V hm{V{, "ZH$m{ Vr A_{oaH$m. _m¬`m _m`X{emV amhyZ _r Oa H$m © H$Í$ bmJbm{ Vabm{H$ _bm EH$ ‡dMZH$ma ÂhUVrb. ÂhUy X{V! [U _r BW{M amhrZ. Jmd CR>drZ._mUg{ V`ma H$arZ. _mUgmVb{ gwflV M°V›` OmJ•V H$arZ. JrV{M{ VŒdkmZ OaBVH{$ V{OÒdr Amh{, Va _m¬`m ]mßYdmßM{ M{ha{ Ag{ oZÒV{O H$m? _r À`mßZm JrV{Mm‡H$me XmIdrZ. _m¬`m [a_o‡` X{emVÎ`m _mUgmßMr AmO H$m` AdÒWm Pmb{brAmh{? _mPm _mUyg oXemhrZ ]Zbm Amh{. ^aH$Q>b{bm Amh{. ÒdmVßÕ`‡mflVrZßVaÀ`m¿`m S>m{ `mg_m{a H$gb{hr Co‘Ô> amohb{bß Zmhr. Vm{ AmÀ_odÒ_•V ]Zbm Amh{._m¬`m gZmVZ C¡¡db d°oXH$ [aß[a{Mr À`mbm odÒ_•Vr hm{V Mmbbr Amh{. EdT{>MZmhr, Va À`m [aß[a{Mm gy _ AW© OmUyZ Z K{Vm Vm{ Am[Î`mM ‡mMrZ dmL>≤_`mdaQ>rH$mÒà gm{Sy> bmJbm Amh{. XwÔ> MmbroaVr AmoU ´Ô> H$_©H$mßS{> `mß¿`mV [waVmJwa\$Q>bm Amh{. OmoV {XmM{ yV À`m¿`m _mZJwQ>rda ]gb{b{ Amh{. V{ yV H$mhrH{$Î`m À`m¿`m _mZJwQ>rdÍ$Z CVaV Zmhr. V{ CVad `mMr Hw$UmMr BN>m Zmhr. _mPmhoaOZ ]ßYy AOyZ JmdHw$gm]mh{a o[MV [S>bm Amh{. Hw$Ur R{>db{ Amh{ À`mbm oVW{?AmoU H$emgmR>r? À`mßM{ gma{ OrdZM _•VdV ]Zb{b{ Amh{. oOdßV AgyZ_{Î`mgmaI{! o]Mma{ oOdßV[Ur ZaH$`mVZm ^m{JVmh{V! `m _mVrda gdm™Mm g_mZh∑H$ AgVmZm À`mßZm H$mhrgw’m H$aVm {V Zmhr... H$m` AdÒWm H{$br Amh{ a{ `mßMrg_mOmZ{? Hw$Õ`m-_mßOamßM{ oOU{gw’m `mß¿`m[{jm MmßJb{! H$m` Mmbb{ _m¬`m_mV• y_rV? _m¬`m ^maV y_rbm h{M oMà A[{ojV hm{V{ H$m? ⁄m`M{ Pmb{ Va À`mßZm

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 124

‡{_ ⁄m. À`mMgmR>r V{ o]Mma{ wH{$b{b{ Amh{V.' [mßSw>aßJemÒÃr H$mhr d{i odMmam¿`mdmdQ>irV JwßVyZ J{b{. S>m{i{ ]ßX H$Í$Z V{ emßV ]gyZ amohb{.

[U `mVyZ EH$ _mJ© oZoÌMV hm{V hm{Vm. [mßSw>aßJemÒÃt¿`m [wT>rb Am wÓ`mbm`mVyZM gwÒ[Ô> oXem o_iV J{br. Am[U OJm`M{ H$emgmR>r? AmoU OJyZ H$m`H$am`M{? `mßM{ oZoÌMV oMà À`mß¿`m _Zï[Q>bmda Ò[Ô>[U{ C_Qy> bmJb{ AmoU[mßSw>aßJemÒÃrß¿`m Am{R>mVyZ ÒdJV C_Qy> bmJb{, ""_r ^mJdrZ À`mßMr yH$! _r X{B©ZÀ`mßZm ‡{_. AmO V{ Xw:Im¿`m ImB©V o[MV [S>b{b{ Amh{V. _r À`mßZm ‡{_mMm hmVX{B©Z! _m¬`m X{emV amhyZ _r V{ H$m_ H$arZ. _m¬`m _mV• y_rVrb V_m_ Xw:oIVmßZmAmoU [roS>VmßZm _r hmV X{D$Z À`mßMr AoÒ_Vm OmJ•V H$arZ! EdT{>M Zmhr, VaÀ`mßZm AmÀ_m{›ZVrMm _mJ© XmIdrZ. `m ‡ wH$m_mbmM _r dmhyZ K{B©Z. À`mgmR>r hd{V{dT{> H$Ô> C[grZ. _mà Hw$UmMr _XV K{Uma Zmhr. Hw$Um[wT{> hmV [gaUma Zmhr.EdT{> _m{R{> H$m © H$am`M{ Va V{dT{>M –Ï`hr bmJ{b, [U V{ ^JdßV [mhyZ K{B©b.

AZ›`oÌM›V`›Vm{ _mß { OZ: [ w©[mgV{ &V{fmß oZÀ`mo^ w∑VmßZm `m{Jj{_ß dhmÂ`h_≤ &&_mP{ H$m © Oa Ia{ Ag{b AmoU V{ Oa B©Ìdam[U©]w’rZ{ H{$b{ Ag{b, Va

À`mgmR>r Vm{ ^JdßV H$Yrhr H$mhrhr H$_r [Sy> X{Uma Zmhr. JrV{Vrb V{ dMZ H$Xmo[AgÀ` R>aUma Zmhr. AI{a `m H$m`m©V _r H{$di _m‹`_ Amh{. B©ÌdamM{M V{ H$m ©Amh{. _mUgmßZmM ÒdV:Mm C’ma H$am`Mm Amh{. À`mgmR>r _mUgmßZrM _mUgmßMrgm{]V H$am`Mr Amh{. À`m `m{J{Ìda lrH•$ÓUmZ{ h{M gmßoJVb{ Amh{. oXÏ`mZ{ oXdmbmdbm VaM AoIb odÌd Xr[_` hm{D$Z OmB©b. Zmhr OmUma _r A_{oaH{$bm. ZmhrOmUma.'' A_{oaH{$bm Z Om `mMm oZYm©a [∑H$m Pmbm AmoU À`mß¿`m _ZmV oZ_m©UPmb{b{ ^md^mdZmßM{ dmXi e_b{. [mßSw>aßJemÒÃr EH$m jUmßV [w›hm ^odÓ`mMrH$O© m{OZm V`ma H$a `mV JTy>Z J{b{.

[mßSw>aßJemÒÃrßMm O›_ 19 Am∞∑Q>m{]a 1920 am{Or am`JS> oOίmVrb am{hm `mJmdr Pmbm. bhmZ d`mVM AmOm{]mßH$Sy>Z gßÒH•$V ^mf{Mr gßWm [mßSw>aßJmg o_imbr.]w’r Mm°H$g. ]mbd`mV AZ{H$ ‡ÌZ [mßSw>aßJ AmOm{]mßZm odMmar. AmOm{]m [mßSw>aßJmM{eßH$m g_mYmZ H$aV AmoU ÂhUV, ""[mßSw>aßJm, Hw$UmM{hr C[H$ma ø`m`M{ ZmhrV h{bjmV R{>d. Vwbm _r gßÒH•$V oeH$dVm{ V{ o^jwH$r H$a `mgmR>r ZÏh{. [wT{> _m{R>mPmÎ`mda Vwbm gßÒH•$V ‡gmamM{ H$m_ H$am`M{ Amh{. À`m [a_{Ìdamda odÌdmg R{>d.Vm{ [a_{Ìda Vwbm H$Yrhr H$mhrhr H$_r [Sy> X{Uma Zmhr.'' AmOm{]m b˙_UemÒÃr,dS>rb d°OZmWemÒÃr gßÒH•$VM{ A‰`mgH$, ‡gmaH$. 1926 gmbr

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 125

b˙_UemÒÃt¿`m B¿N{>ImVa _wß]B©¿`m oJaJmdmV d°OZmWemÒÃrßZr gßÒH•$V[mR>emim gwÍ$ H{$br hm{Vr. AmOm{]mß¿`m oZYZmZßVa [mßSw>aßJmbm doS>bmßH$S{> _wß]B©bmOmU{ ^mJ [S>b{. _wß]B©¿`m emi{V [mßSw>aßJ a_bm Zmhr. d°OZmWemÒÃt¿`mhr bjmVAmb{ H$r, Am[Î`m _wbmMm d{Jim o[ßS> Amh{. À`mbm d{J˘`m ‡H$ma{ oejU oXb{[mohO{. `mgmR>r À`mßZr am{ mbm [mR>emim gwÍ$ H{$br. JmS>Jri JwÈOtH$S{> `m[mR>emi{Mr O]m]Xmar oXbr. [mßSw>aßJmgh A›` ghm‹`m`r `m [mR>emi{V oeHy$bmJb{. "Ï`mH$aU' d "›`m`' `m Xm{Z emÒÃmßda `m [mR>emi{V ode{f ^a X{ `mVAmbm hm{Vm. `m emÒÃmß¿`m A‹``Zm_wi{ ]w’r YmaXma ]ZV{, Vg{M `m A‰`mgm¿`m]imda A›` emÒÃmßMm, og’m›VmßMm A‰`mg gwb^ hm{Vm{. `m A‰`mgm]am{]aMBßpΩbegmaIm odf`hr od⁄mœ`m™Zm oeH$dbm OmV Ag{. [mßSw>aßJmMr J´hUe∑Vr‡MßS> hm{Vr. Vm{ EH$[mR>r hm{Vm. oeH$db{bm odf` MQ>H$Z À`m¿`m bjmV {B©.

[mR>emi{V [mßSw>aßJZ{ d°oXH$ dmL≤>_`mMm d ‡mMrZ gmohÀ`mMm gIm{b A‰`mgH{$bm hm{Vm. À`mZ{ A‰`mgb{Î`m gßÒH•$V JßWmßMr `mXr \$ma _m{R>r Amh{. Am[Î`mgßÒH•$Vr¿`m ‡gmamgmR>r [moÌM_mÀ` gmohÀ`mMm d VŒdkmZmMm A‰`mg gwÍ$ H{$bm[mohO{, Ag{ À`mßZm ‡H$fm©Z{ dmQ{>. [mR>emi{V Hw$bH$Uu JwÈOtZr b∞Â], e{b{,Q{>oZgZ, dS©>ÒdW© `mß¿`m oZgJ©H$odVm oeH$dÎ`m. À`moedm` Xaam{O AS>rM VmgJwÈOtOdi ]gyZ À`mZ{ gß[yU© e{∑go[Aa g_OyZ K{Vbm. `mM H$mimV À`mßZr"_mÒQ>a Am∞\$ _∞Z' hr hm∞ÒH$ZMr H$mXß]ar, Vg{M hm∞b]{bMr "‡mB©S> A∞S>

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 126

o‡¡ wS>mBg' `mgmaª`m Ao^OmV gmohÀ`mMm AmÒdmX K{Vbm. BßpΩbe ^mf{VrbgmohÀ`mMm A‰`mg H$a `mMr À`mßMr B¿N>m ]bdŒma hm{V J{br. [mR>emi{VrbA‰`mgH´$_ [yU© H$Í$Z d`m¿`m 21Ï`m dfu [mßSw>aßJ [w›hm _wß]B©bm Amb{. BßoΩbegmohÀ`mMr oOkmgm ÒdÒW ]gy X{V ZÏhVr. _wß]B©¿`m am∞ b Eoe`moQ>H$ bm`]´arM{V{ gXÒ` Pmb{. gH$mir Amo›hH$ CaHy$Z V{ JßWmb`mV OmV AmoU JßWmb` ]ßXhm{B©[ ™V dmMV ]gV. odb SÁwaßQ> `m VŒdd{Œ`m¿`m "b{g›g Am∞\$ ohÒQ>ar', "Xoa\$m∞_}eZ', "X EO Am∞\$ Ïhm∞ÎV{Aa', "X ÒQ>m{ar Am∞\$ o\$bm∞gm∞\$r' `m JßWmß¿`mdmMZmZ{ À`mßMr AßV_w©IVm dmT>br. _ZmV odMmam¿`m bmQ>m C‰`m amohÎ`m.

EH{$ oXder d°OZmWemÒÃr [mßSw>aßJmMr dmQ> [mhV C { hm{V{. bm`]´arVyZ `m`bmAmO Wm{S>m CeraM Pmbm hm{Vm. [mßSw>aßJmbm [mhVmM d°OZmWemÒÃr ÂhUmb{,""oH$Vr Cera H{$bmg, VwPr gmaIr dmQ> ]KVm{ Amh{.'' À`m ‡ÌZmbm CŒmaX{ `mE{dOr [mßSw>aßJmßZr odMmab{, ""VmÀ`m, Vw_¿`m AmdmOmbm H$m` Pmb{ Amh{?''""Aa{, ‡dMZ H$aVmZm _mPm AmdmO ]gbm. À`mgß]ßYrM Vw¬`mer ]m{bm`M{ Amh{.Mb _m¬`m Im{brV.'' d°OZmWemÒÃr ÂhUmb{ AmoU Xm{K{hr Im{brV J{b{. ]gb{Î`mAmdmOmV d°OZmWemÒÃr ÂhUmb{, ""AmO ‡dMZ H$aVmZm _mPm AmdmO ]gbm.Vm|S>mVyZ e„X ]mh{a {B©Zm. `mVyZ ^JdßVmbm O{ gwMdm`M{ Amh{ V{ _bm H$ib{ Amh{.V{ Ag{ Amh{ H$r, _r hr O]m]Xmar Vw¬`mda gm{[dyZ _w∑V Ïhmd{. ÒdrH$maerb Zmh{ H$m_?'' [mßSw>aßJ VÀH$mi ""hm{'' ÂhUmbm. h{ E{Hy$Z d°OZmWemÒÃtM{ S>m{i{[mUmdb{. ""AmO ewH´$dma Amh{. aoddma[mgyZ V{ Amaß H$a. aoddmar C[oZfXmßda]m{b.'' d°OZmWemÒÃr ÂhUmb{. [mßSw>aßJmZ{ À`mbm hm{H$ma oXbm. dS>rb Am[Î`mdaH$m{UVr O]m]Xmar X{V Amh{V, h{ À`mbm H$ib{ hm{V{. hm jU [mßSw>aßJmbm[mßSw>aßJemÒÃr AmR>db{ H$aUmam hm{Vm. aoddma[mgyZ [mßSw>aßJemÒÃtMr C[oZfXmßdaMr‡dMZ{ gwÍ$ Pmbr.

1944 gmbr [mßSw>aßJemÒÃtM{ bΩZ Pmb{. [ÀZr oZ_©bm. À`mßZr [Vr¿`m H$m`m©bm[yaH$ yo_H$m ÒdrH$mabr. [mßSw>aßJemÒÃtZm gßgmam¿`m oddßMZ{VyZ _w∑V H{$b{.emÒÃrOtZr odMma ‡dV©ZmgmR>r [mR>emi{Vrb Ï`mg[rR>mMm C[`m{J H{$bm. _m{Kdr]w’r AmoU d∑V•ÀdH$bm `m_wi{ [mßSw>aßJemÒÃtMr H$rVu gd©Xya [gam`bm d{i bmJbmZmhr. À`mß¿`m ‡dMZmbm ]wo’Ordr VgmM VÈU lm{V•dJ© C[pÒWV amhy bmJbm.[mßSw>aßJemÒÃtZm VimJmimVrb, [roS>V, dßoMV, H$Ô>r, Xmoa–r, AkmZr Aemg_mOmVrb e{dQ>¿`m ÒVam[ ™V [m{hm{Mm`M{ hm{V{. ZwgÀ`m ‡dMZmZ{ h{ H$m_ [yU©hm{Uma ZÏhV{. À`mgmR>r ododY Jmdr J{b{ [mohO{. bm{H$mßer ]m{bb{ [mohO{. VaM H$mhr

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 127

gm‹` hm{B©b `mMr OmUrd [mßSw>aßJemÒÃtZm hm{Vr. [mR>emi{M{ H$m_ gß[b{ H$r S>]mK{D$Z V{ _wß]B©¿`m C[ZJamV OmV. V{W{ bm{H$mßer ohVJwO H$aV. [mßSw>aßJemÒÃrMmH$_©H$mßS>mda odÌdmg ZÏhVm, [U X{dmbm Z MwH$Vm V{ Z_ÒH$ma H$aV. _mUgmVrbX{d ]K `mMm À`mßMm ‹`mg hm{Vm. À`mßZr ‹`mZm‰`mg gwÍ$ H{$bm. oMßVZmVyZ ^∑Vr,H$_m©VyZ ^∑Vr h{ À`mß¿`m gmYZ{M{ ÒdÍ$[ hm{V{.

JrV{M{ VŒdkmZ h{ [mßSw>aßJemÒÃt¿`m OJ `mM{ AßJ Pmb{ hm{V{. JrVm hm OJ `mMmodf` Amh{, [U Vm{ H{$di Y_©JßWm[waVm _`m©oXV hm{D$Z J{bm hm{Vm, `modf`rMr IßVAm[Î`m [ÀZr[mer Ï`∑V H$aVmZm emÒÃrOr ÂhUmb{ hm{V{, ""oZ_©bm, AmO[ ™V _r[mÌMmŒ`mßM{ [wÓH$i VŒdkmZ dmMb{. ]Q>≠m™S> ag{b, o]b SÁwaßQ>, ‡mB©S>, flb{Q>m{,A∞oaÒQ>m∞Q>b, gm∞H{$oQ>g, H$mßQ> BÀ`mXr VŒdd{Œ`mßM{ dmL>≤_` A‰`mgb{. _m∑g©, b{oZZ`mß¿`m gmÂ`dmXmMmhr _r A‰`mg H{$bm Amh{. h{ gd© dmMyZ _r `m oZÓH$fm©bm Ambm{Amh{ H$r, ^maVr` VŒdkmZm¿`m VwbZ{V h{ VŒdkmZ \$maM IwO{ Amh{, [U `mbm{H$mßZr À`mMm Iy[M ‡Mma H{$bm Amh{. Am[b{ VŒdkmZ BVH{$ MmßJb{, ‡^mdr,H$Î`mUH$mar, oZXm}f AgyZhr À`mbm AdH$im Ambr Amh{. H$maU Am[Î`mVŒdkmZmMm ‡gmahr Pmbm Zmhr d V{ `md{ V{dT{> AmMaUmVhr Amb{ Zmhr. _mZdM_mZdm¿`m Ëhmgmg, odZmemg H$maUr yV R>aVm{ Amh{.'' Am[Î`m VŒdkmZmVrbemÌdVVm AmoU AmMaUm]m]VMr CXmgrZVm `mß¿`mV _‹`__mJ© H$mT>Î`moedm`g_mOmMr C›ZVr hm{Uma Zmhr `mMr [mßSw>aßJemÒÃrOtZm OmUrd Pmbr hm{Vr AmoUVm{ _‹`__mJ© H$m{UVm `mMm em{Y V{ K{V hm{V{.

EH$Xm [∞oagM{ S>m∞. S>rZ Eoe`moQ>H$ bm`]´arV Amb{ hm{V{. À`mßZm H$mhr _hŒdmM{gßX © hd{ hm{V{. JßW[mbmZ{ S>m∞. S>rZ `mßZm [mßSw>aßJemÒÃrßH$S{> [mR>db{ AmoU gmßoJVb{,""h{ Q>m{[r KmVb{b{ J•hÒW VwÂhmbm [mohO{ Agb{b{ gßX © Va em{YyZ X{VrbM,À`moedm` À`m gß]ßYmV VwÂhmbm A›` H$mhr Ò[Ô>rH$aU{ hdr AgÎ`mg Vrgw’mX{Vrb.'' S>m∞. S>rZ [mßSw>aßJemÒÃtZm {Q>b{. VrZ oXdg Xm{KmßMr gKZ MMm© Pmbr.S>m∞. S>rZ [mßSw>aßJemÒÃrßM{ Am^ma _mZy bmJb{ V{Ïhm emÒÃrOr ÂhUmb{, ""^maVr`gßÒH•$Vr g_OmdyZ gmßJ `mgmR>r _r gß[yU© Am wÓ`M ⁄m`M{ R>adb{ Amh{. VwÂhmbmhdm V{dT>m d{i _r X{B©Z. VwÂhr oMßVm H$Í$ ZH$m.'' VrZ oXdgmß¿`m MM}ZßVa _bmIy[ kmZ o_imb{ Ag{ ÂhUV S>m∞. S>rZ `mßZr AmÌdmgZ oXb{ H$r, "_r Vw_¿`mgmR>rH$mhrVar H$arZ.' `mM H$mimV d°OZmWemÒÃrßZr gwÍ$ H{$b{Î`m ^JdX≤JrVm[mR>emi{bm [ßMdrg df} [yU© Pmbr hm{Vr. À`moZo_Œm df© a ododY H$m ©H´$_mM{Am`m{OZ H{$b{ J{b{ hm{V{. `m H$m ©H´$_mbm Jmb]m{Q> bmJb{. _Yw_{hm¿`m Ï`mYrZ{ OO©a

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 128

Pmb{Î`m d°OZmWemÒÃrßM{ oZYZ Pmb{. Hw$Qwß>]mMr gdm©Wm©Z{ O]m]Xmar[mßSw>aßJemÒÃt¿`m Imß⁄mda Ambr.

gßgmam¿`m O]m]XmarMm ÒdrH$ma H$Í$Z À`mß¿`m Ï`dÒWm bmdV AgVmZmMO[mZhyZ [à Amb{. O[mZ_Yrb "ogo_P≤' `m JmdmV hm{UmË`m XwgË`m OmJoVH$VŒdkmZ [oafX{V ^maVmMm ‡oVoZYr ÂhUyZ [mßSw>aßJemÒÃtZm oZ_ßÃU Amb{ hm{V{. h{KS>dyZ AmU `mV S>m∞. S>rZ `mßMm H$mhr Aßer gh^mJ hm{Vm. [mßSw>aßJemÒÃr `m[oafX{bm J{b{, ]m{bb{ AmoU oOßH$b{. `m [oafX{da [mßSw>aßJemÒÃt¿`m Ï`mª`mZmMmBVH$m ‡^md [S>bm H$r, À`mßZm [w›hm [w›hm ]m{b `mMm AmJ´h hm{D$ bmJbm. `m[oafX{M Y_© gßH$Î[Zm, ohßXy Y_©, ^maVr` VŒdkmZ, JrV{Vrb odMma, ^JdmZlrH•$ÓU Aem ododY odf`mßda [mßSw>aßJemÒÃtZr Ï`mª`mZ{ oXbr. ohßXy Y_©, ^maVr`gßÒH•$Vr `modf`r AgUma{ AZ{H$ J°ag_O À`mßZr Xya H{$b{. `m gmË`mßMr [oaUVrAer Pmbr H$r, Zm{]{b [waÒH$ma S>m∞. H´$m∞ÂQ>Z `mßZr [mßSw>aßJemÒÃrOtg_m{a EH$‡ÒVmd R{>dbm. `m ‡ÒVmdmM{ ÒdÍ$[ Ag{ hm{V{ - "À`mßZr A_{oaH{$V {D$Z amhmd{.À`mß¿`m V{Wrb amh `mMr, O{dUmMr, _m{Q>maMr CŒm_ Ï`dÒWm H{$br OmB©b ddfm©¿`m e{dQ>r ^maVmVrb À`mß¿`m ]±H{$¿`m ImÀ`mV EH$ bmI Í$[ { O_m hm{Vrb.Xhm df} À`mßZr A_{oaH{$V amhmd{.'$"^maVmV [m{hm{MÎ`mda _r oZU© H$idVm{.' Ag{V{Ïhm [mßSw>aßJemÒÃr ÂhUmb{ hm{V{ AmoU ^maVmV [m{hm{MVmM À`mßMm oZÌM` Pmbmhm{Vm. gma{ Am wÓ` `m X{emgmR>r A[©U H$am`M{. Y_m©M{ H$m_ H$am`M{. `m X{dm¿`mH$m_mbm odZmodbß] gwÈdmV H$am`Mr.

`mVyZM VŒdkmZ od⁄m[rR>m¿`m C^maUrMm odf` AmH$mambm {D$ bmJbm.Km{S>]ßXa am{S>, R>mU{ {W{ Mm°Xm EH$a O_rZ Ia{Xr H{$br. `m OmJ{Mm H$gm H$gmodH$mg H$am`Mm `mMr [mßSw>aßJemÒÃt[mer Ò[Ô> H$Î[Zm hm{Vr. ]KVm-]KVmod⁄m[rR>m¿`m B_maVr C‰`m amohÎ`m. 14 Eo‡b 1958 am{{Or S>m∞. amYmH•$ÓUZ`mß¿`m C[oÒWVrV od⁄m[rR>mM{ CX≤KmQ>Z Pmb{. `m d{ir od⁄m[rR>m]m]VMr Am[br

yo_H$m _mßS>VmZm [mßSw>aßJemÒÃr ÂhUmb{ hm{V{, ""_mUgmM{ Ï`o∑VJV, Am‹`moÀ_H$,^m°oVH$ AmoU gmßÒH•$oVH$ OrdZ CÇdb ]Zod `mgmR>r VŒdkmZmMr AmdÌ`H$VmAgV{, h{ Am[U OmUVmM. _mUgmß¿`m gd™H$f CÀH$fm©Mm [m`m Agb{b{ VŒdkmZVmÀH$mobH$ dm gßHw$oMV Zgmd{. OJ `mMm _mJ©, odMma H$a `mMm _mJ© AmoU ‡mW©ZmH$a `mMm _mJ© d°oXH$ gßÒH•$VrZ{ oeH$dbm Amh{. Am[Î`m gßÒH•$Vrbm J{b{b{ VS{>XwÈÒV H$a `mM{ H$m © H$a `mM{ _r R>adb{ Amh{.''

VŒdkmZ od⁄m[rR>mV [mßSw>aßJemÒÃr VÈUmßMr oeo]a{, A‰`mgdJ© K{D$ bmJb{.

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 129

À`mßZr ^maVr` gßÒH•$Vr¿`m ododY Am`m_mßMm [oaM` H$Í$Z oXbm. hiyhiy `m‡`ÀZmßZm gßKoQ>V AmoU gyÃ]’ ÒdÍ$[ Amb{. `m ‡`ÀZmßZmM "Òdm‹`m` [oadma'ÂhUyZ Am{iIb{ OmD$ bmJb{. ˆX`ÒW ^JdßVmMr gßH$Î[Zm _mUgmbm ApÒ_VmX{D$ eH$V{. ^JdßV _m¬`m]am{]a Amh{, _m¬`mV Amh{. _m¬`m gd© gwIXw:ImMmgmjrXma Amh{. hm odMma Oa ÈObm, H•$VrV CVabm, Va À`mVyZ Ï`∑Vr_‹ {[oadV©Z d [`m© mZ{ g_mO[oadV©Z hm{D$ eH$V{, `m gÀ`mMm em{Y [mßSw>aßJemÛtZmPmbm hm{Vm AmoU h{M gÀ` V{ OZgm_m›`mßZm gmßJy bmJb{ hm{V{.

[mßSw>aßJemÒÃr AmR>db|Zr Y_m©¿`m AmYmamZ{, Y_©JßWm¿`m AmYmamZ{g_mO[oadV©ZmMr Or Midi Amaß br oVM{ ÒdÍ$[ H$m`? "Òdm‹`m`' hm [ßWZmhr, [j Zmhr, AmßXm{bZ Zmhr, Va Vr EH$ ‡d•Œmr Amh{. d•Œmrbm _wª`, CÀH•$Ô> dl{> ]ZdU{ AmoU _ZwÓ`mbm l{>mMm, ^JdßVmMm ]ZdU{ oVM{ Zmd ‡d•Œmr. Òdm‹`m`ÂhUO{ ‡ yM{ H$m_ H$a `mMr ‡d•Œmr. Òdm‹`m` ÂhUO{ Y_© d gßÒH•$Vr g_OmdUmamIam —Ô>rH$m{Z. Òdm‹`m` ÂhUO{ g_OyVXma[Um. Òdm‹`m` ÂhUO{ hdm. Òdm‹`m`ÂhUO{ odd{H$. Òdm‹`m` ÂhUO{ ‹ { -AmXe©-oZ>m, Òdm‹`m` ÂhUO{ OrdZoZ>m.Òdm‹`m` ÂhUO{ H$V©Ï`[am`UVm ÂhUO{ ‡ w‡{_. Òdm‹`m` ÂhUO{ A‰`mg.ÒdV:Mm "Òd' Am{iIU{. XwgË`m¿`m "Òd']‘b AmXa ]miJU{ AmoU À`mMmA‰`mg H$aU{ ÂhUO{ Òdm‹`m`. Òdm‹`m`mV AmÎ`mda "dgwY°dHww$Qwß>]H$_≤' hr^mdZm V`ma hm{V{. emÒÃrOtZr d{im{d{ir Aem ‡H$ma{ ÒdmYm` Mr gßH$Î[Zm Ò[Ô>H{$br Amh{. Y_©, ZrVr, A‹`mÀ_, MmoaÕ` AmoU _mZdr dV©Z `m gd© Jm{Ô>tZm Ò[Ô>H$aV B©ÌdamM{ ApÒVÀd _m›` H$aV [U AmYwoZH$ odMmamMr Om{S> X{V ^mdOmJ•VrH$Í$Z [aÒ[amMm AmXa H$aUmam g_mO oZ_m©U H$a `mMm dgm [mßSw>aßJemÒÃrOtZrK{Vbm hm{Vm. "`m{J{Ìda lrH•$ÓU' AmoU "^JdX≤JrVm' `m Xm{›hr Jm{Ô>t¿`m _m‹`_mVyZV{ gm_moOH$, _mZogH$ [oadV©Z KS>dyZ AmUy [mhV hm{V{. Am[Î`m odMmamM{ XyVV`ma H$aV hm{V{.

Òdm‹`m` ÂhUO{ H$m` h{ g_OyZ K{VÎ`mda Òdm‹`m` H$emgmR>r h{hr g_OyZK{U{ AmdÌ`H$ Amh{. emÒÃrOr Òdm‹`m`mM{ ‹ { gmßJVmZm ÂhUVmV, ""Òdm‹`m`‡À {H$ Ï`∑VrV AmÀ_Jm°ad oZ_m©U H$aVm{. Vm{ ‡À {H$mbm H•$oVerb ]ZdVm{. Vm{_mZdm-_mZdm_Yrb {X^md Xya H$aVm{. OmV, dU©, g߇Xm`, [ßW `mßZm _hŒd ZX{Vm "gd© EH$mM o[À`mMr, ‡ yMr b{H$a{ Amh{V' `mMm AZw d AmUyZ X{Vm{. OJmVO›_b{br H$m{UVrhr Ï`∑Vr hrZ Zmhr, ey– Zmhr, AÒ[•Ì` Zmhr. Òdm‹`m`_mUgmV H$m`m}Àgmh dmT>odVm{. Òdm‹`m` ^∑VrM{ Ia{ kmZ X{Vm{. Òdm‹`m`

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 130

E{∑`^mdZm —T> H$aVm{. gd© Òdm‹`m`r EH$mM [oadmamVrb Amh{V. Am_M{ EH$ X°drHw$Qwß>] Amh{. `m{J{Ìda Am_Mm o[Vm Amh{. Hw$Qwß>]‡_wI Amh{. EHy$UM Òdm‹`m`¿`m‹ { modf`r d H$m ©‡Umbrodf`r emÒÃrOtZr obohb{ Amh{, "Òdm‹`m`M{ \$obVÂhUO{ Òd ßemogV, ‡ w‡{_r, AmÀ_l’mdmZ, [wÈfmW©o‡`, emÒÃodMma OmUUmam,gßÒH•$Vr‡{_r g_mO, Vm{ AmÂhm Òdm‹`m`tZm V`ma H$am`Mm Amh{. O{W{ H•$Vr[{jmd•ŒmtZm, dÒVy[{jm odMmambm, ^m{Jm[{jm ^mdmbm, ÒdmWm©[{jm g_[©Umbm, Ï`∑Vr[{jmgßKmbm, g‰`V{[{jm gßÒH•$Vrbm, [oaUm_m[{jm ‡`ÀZmbm, e∑Vr[{jm gŒdmbm,VH$m©[{jm VŒdmbm AmoU YZm[{jm Y_m©bm ‡oV>m Ag{b Agm g_mO AmÂhmbm]Zdm`Mm Amh{.'

Òdm‹`m`mZ{ H$m{UVr JwUgß[Œmr {V{? [mßSw>aßJemÒÃrOtZr Òdm‹`m`mM{ [mM JwUgmßoJVb{ Amh{V. 1) H•$VkVm 2) ApÒ_Vm 3) V{OpÒdVm 4) ^md[yU©Vm AmoU 5)g_[©U. `m [mM JwUmßZr w∑V AgUmam Òdm‹`m`r H$gm AgVm{? `m ‡ÌZmM{ CŒma[wT>rb‡_mU{ Amh{ - "Òdm‹`m`Í$[r [mUr _mZdr OrdZm¿`m gd© AßJmßZm o_imb{ Va_mZd \w$bVm{. [wÔ> hm{Vm{, XadiVm{. Òdm‹`m`r AgmM XadiVm{.' [mßSw>aßJemÒÃrZ{h_r ÂhUV, "Ahß ]´ mpÒ_' hm H{$di gmYH$mß¿`m AZw yVrMm odf` Zmhr, Vagd©gm_m›` _mUgmbm À`mMm H$mR>rgmaIm C[`m{J hm{Vm{. d{XemÒÃgß[›ZAgb{Î`m, ‡H$mßS>[ßoS>V, Agm_m›` od¤Œmm AgUma{ [mßSw>aßJemÒÃr B©ÌdamM{AoY>mZ d _mUgm¿`m odH$mgm]‘b dmQ>Umar Vi_i K{D$Z AÏ`mhV MmbVamohb{. ^JdßV gVV _m¬`m]am{]a Amh{. Vm{ _mPm goH´$` ^mJrXma Amh{ h{ g_Ob{Va _mUgmMr dV©UyH$ ]Xb{b. À`mMr H•$Vr ]Xb{b. ^JdßV H$m{UÀ`mhr A[{j{oedm`_m¬`mH$oaVm am]Vm{ hm odMmaV H•$VkVm AmUVm{. Om{ od^∑V Zmhr Vm{ ^∑V dÀ`mMr H•$VkVm[yd©H$ AmR>dU H$aU{ ÂhUO{ ^∑Vr. Aem ‡{aUmXm`r odMmamM{ [mW{gm{]V K{D$Z [mßSw>aßJemÒÃr g_mOmV dmdaV hm{V{. À`mß¿`m odMmamM{ A_•V ‡meZH$Í$Z EH$ Zdr o[T>r CX`mg {V hm{Vr.

1958_‹ { gm°amÔ>≠mV [mßSw>aßJemÒÃrOtZr Òdm‹`m`¿`m H$m_mbm gwÈdmV H{$br.]KVm ]KVm `m Midirbm Iy[ _m{RÁm [oadmamM{ ÒdÍ$[ ‡mflV Pmb{. bmIm{ Jar],_‹`_dJu` AmoU lr_ßV dJm©Vrb VÈU _wb{-_wbr AmoU ÒÃr-[wÈf `mV gm_rbPmb{. h{ gd© OU OmoVY_m©¿`m o ßVr Vm{Sy>Z B©Ìdar ‡{_mMm gmjmÀH$ma KS>dy bmJb{.A‹`mÀÂ`m¿`m e∑VrVyZ AmÌM ©H$maH$oaÀ`m gm_moOH$ d AmoW©H$ [oadV©Z KSy>bmJb{. [mßSw>aßJemÒÃtZr JrV{¿`m AmYmamZ{ _mUgm¿`m AßVarMm [a]´ OmJ•V H{$bm.À`mbm Òdmo^_mZmMr, AmÀ_m{›ZVrMr OmUrd H$Í$Z oXbr. B©Ìda A›`Ã H$m{R{> ZgyZ

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 131

Vw¬`m R>m`r Amh{, VyM B©ÌdamMm Aße Amh{g, X{d Vw¬`mgm{]V Amh{, Aer^mdOmJ•Vr [mßSw>aßJemÒÃtZr H{$br. emÒÃrOtZr JrV{Mm H$_© m{J AmoU g{dm^∑Vr`mßZm _hŒd oXb{. JrVm hm H{$di dmMZ, _ZZmMm odf` Zmhr, Va OJ `mMm odf`Amh{. hm odf` ^∑VrMr Midi H$Í$ eH$Vm{ h{ [mßSw>aßJemÒÃtZr OmUb{ hm{V{.H$_©H$mßS>mßZm \$mQ>m X{V _ZwÓ`mbm C›ZV H$a `mMm Ao^Zd ‡`m{J À`mßZr Amaß bmhm{Vm.

1960 gmbr O[mZ {W{ "Eoe`moQ>H$ [rg [oafX{'gmR>r [mßSw>aßJemÒÃtZmg›_mZmZ{ ]m{bmdb{. `m [oafX{ZßVa wZm{¿`m [rg H$o_Q>rda emÒÃrOtZr H$m_ H$amd{ÂhUyZ EH$ ‡ÒVmd Ambm, [U emÒÃrOtZr Vm{ ZmH$mabm. H$rVu, g›_mZ `m[mgyZXya amhyZ emÒÃrOr H$m_ H$aV amohb{. [mßSw>aßJemÒÃr AmR>db|Zm H{$di Ymo_©H$,A‹`moÀ_H$ j{ÃmV H$m_ H$am`M{ ZÏhV{. OrdZmbm Ò[e© H$aUmË`m gd© j{ÃmßZmÒdm‹`m`Mm [argÒ[e© Ïhmdm, Aer À`mßMr gßH$Î[Zm hm{Vr. `mVyZM gm°amÔ>≠mVrbamOwbm Jmdr "VŒd¡`m{Vr', H$¿N>_Yrb dmßXm` JmdmV "B©Ìda^mdZm' AmoUZmoeH$¿`m bm{UmadmS>rV "^mdgm°a^' Aer OrdZ‡km od⁄mb { gwÍ$ H$Í$ZemÒÃrOtZr oejU j{ÃmV H´$mßVr KS>dyZ AmUbr. O{Ïhm[mgyZ Òdm‹`m`M{ H$m_ gwÍ$Pmb{ V{Ïhm[mgyZ X{e^amV dfm©bm H$_rV H$_r [ßYam-drg oeo]a{ [mßSw>aßJemÒÃrOrH$aV. JrV{Mm AW© ZÏ`m ÒdÍ$[mV _mßS>V AmoU X{d gd©Ã Amh{, À`mMr ^∑Vr H$amhm gßX{e g_mOmV ÈOdV hm{V{. `m MidirMr \$blwVr ÂhUyZ Jar]-lr_ßV hr

{Xa{fm gß[br. OmV-Y_© `mßM{ ‡ÒW gß[b{. _mUyg ÂhUyZ AmÀ_Jm°ad ‡mflV Pmb{bmEH$ _m{R>m g_wXm` X{em¿`m ododY ^mJmV V`ma Pmbm hm{Vm. oX. 23, 24 d 25\{$]wdmar 1969 am{Or VŒdkmZ od⁄m[rR>mV `m gmË`m Òdm‹`m`mM{ EH$ÃrH$aUH$a `mV Amb{. `m EH$ÃrH$aUmbm "^∑Vrg^m' Ag{ Zmd X{ `mV Amb{. X{e^a MmahOma Òdm‹`m`r ]ßYw mdmZ{ EH$Ã Amb{. ›`m`mYre, CÉ[XÒW, emgH$r`AoYH$mar, od¤mZ, H$m[S>oJaUr _mbH$, Ï`m[mar, S>m∞∑Q>a, BßOroZAa, dH$rb,gZXr b{Im[mb, ‡m‹`m[H$, oejH$, Zm{H$aXma, e{VH$ar Ag{ gd© ÒVamßVb{‡oVoZYr EH$Ã Amb{ hm{V{. `m VrZ oXdgmß¿`m H$mbIßS>mV MMm©, [oagßdmX d^∑Vr\{$ar H$Í$Z Amb{Î`mßM{ AZw dH$WZ Ag{ H$m ©H´$_ R>ab{ hm{V{. emÒÃrOtM{_mJ©Xe©Z hm ^∑Vrg {Mm Jm^m hm{Vm. C[oÒWV gd© ‡oVoZYtZm ‡gmXÍ$[mVJrVmgßX{em]am{]aM ^JdmZ `m{J{ÌdamMr ‡oVH•$Vr$ {Q> X{ `mV Ambr. e∑Vrg {Mmg_mam{[ H$aVmZm emÒÃrOr ÂhUmb{, ""OJm¿`m Hw$R>Î`mhr H$m{[Ë`mV ]gyZ H$m_H$am. V{ OJm¿`m C[`m{Jr Ag{b Va V{ OmJoVH$ H$m_ g_Omd{. OmJoVH$ H$m_

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 132

H$a `mgmR>r OJ^a o\$ab{ [mohO{ Ag{ Zmhr. H$m_ OJm¿`m C[`m{JmM{ Agb{ÂhUO{ Pmb{. {ey oºÒV H$mhr OJ^a o\$ab{ ZmhrV, [U À`mßM{ odMma OJmbmC[`m{Jr dmQ>b{. ÂhUyZ oºÒV OJmM{ ]Zb{. Am[Î`m ^JdmZ lrH•$ÓUmZ{ `mhyZ COd{H$m_ H{$b{b{ Amh{. [U AmO À`mMm odga [S>bm Amh{. OJmbm À`mMr OmUrd H$Í$ZX{U{ AmoU JrVm OJ^a K{D$Z OmU{ h{ ‡À {H$ Òdm‹`m`rM{ H$V©Ï` R>aV{.''

[mßSw>aßJemÒÃrOtZr Ogm X{d Hw$R{> Amh{ V{ gmßoJVb{, Vg{M _ßoXa H$Î[Z{bmhrÀ`mßZr [yU©[U{ Zd{ ÒdÍ$[ oXb{. _ßoXa H$emgmR>r AmoU g_mOmbm À`mMm C[`m{JH$gm hm{B©b h{ gmßJVmZm emÒÃrOr ÂhUVmV, ""gd© OU EH$mM ^JdßVmMr b{H$a{Amhm{V Ag{ g_OyZ EH$m —Ô>rZ{ AmoU EH$m d•ŒmrZ{ ^JdßVmOdi ]gm`Mr OmJmÂhUO{ _ßoXa. EH$mM d{ir gd© WamVrb bm{H$ EH$à ]gyZ ^JdßVmMr oVW{ AmaVrJmVrb, ‡mW©Zm H$aVrb. JmdmM{ h{ _ßoXa X{UΩ`m-dJ© `m Jm{im H$Í$Z ]mßYb{b{Zgmd{, Va Jmd¿`m bm{H$mßZr ÒdV:Mm Km_ JmiyZ [Xa¿`m [°emßZr C { H{$b{b{Agmd{. g_mOmV h∞d AmoU h∞d Zm∞Q> ÂhUO{M g_W© AmoU Ag_W© h{ Xm{Z dJ©amhUmaM. g_Wm©Z{ Ag_Wm©bm C[H$mam¿`m ^mdZ{Z{ H$mhr X{Vm H$m_m Z {. C[H$ma\$∑V ^JdßV H$aVm{ _mUyg ZÏh{. [U Xw]˘`mbm _XV H$ar H$er ⁄m`Mr?AZmoXH$mim[mgyZ MmbV Amb{bm hm ‡ÌZ Amh{. À`mVyZ EH$ gwßXa _ßoXa C { H$Í$ZAm[Î`m [yd©OmßZr _mJ© H$mT>bm. AmO _ßoXamV EdT>r gd© WamV EH$Vm Ambr [mohO{.EH$m VmgmgmR>r Var CÉZrMVm odgaVm `mdr À`mgmR>r _ßoXa Amh{. gß‹`mH$mirAmaVr¿`m d{ir gß[yU© Jmd EH$à {B©b. _m{R>_m{R{> O_rZXma AgVrb, _OyaAgVrb. gJi{ EH$_{H$mßOdi _mßS>rbm _mßS>r bmdyZ ]gVrb ^JdßVmMr b{H$a{ÂhUyZ. À`mVyZ gm_moOH$ A›`m` H$_r hm{B©b. gdm™Zr ÒdV:¿`m H$_mB©VyZ^JdßVmMm ^mJ R{>db{bm Ag{b. À`m¿`m ‡gmXmMr Aer Ï`dÒWm Ïhm`bm [mohO{ H$rJmdmV Hw$Ur C[mer amhUma Zmhr. oZd©Û amhUma Zmhr. AmO¿`m Im{QÁmAW©emÛmZ{M bm{H$mßZm C[mer d oZd©Û R{>db{ Amh{, [U Am[br ‡mMrZ [aß[amoXÏ` Amh{. Oer Hw$Qwß>]‡_wImbm Or [°emßMr H$_mB© hm{V{, Vr gß[yU© Hw$Qwß>]mMr AgV{,VerM H$_mB© _ßoXamV Ïhm`bm hdr ÂhUO{ Vr b˙_rÍ$[ hm{B©b. g_mOmZ{ ]mOybmH$mT>b{bm ^JdßVmMm ^mJ, À`mVyZ Xw]©b KQ>H$mßZm ‡gmX o_i{b Aer _ßoXa{Am[Î`mbm C^r H$am`Mr Amh{V. ^JdßVmbm Vw_¿`m H$_mB©Vbm ^mJ H$mTy>Z ⁄m`MmAmh{. Vm{ ^mJ Vw_Mm amhUma Zmhr. Vm{ "A¿ wVoZo_©V_≤' hm{B©b. Vm{ ^JdßVmg_m{aR{>dyZ À`m_YyZ ¡`mbm JaO Ag{b À`mbm hdm V{dT>m ^mJ ⁄m`Mm. _ßoXamMrÏ`dÒWm gmß miUmË`mZ{ V{ H$m_ ]Km`M{. ZmhrVa bm{H$ X{dm[wT{> [mM [°g{ Q>mH$VmV.

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 133

X{d H$mhr o^H$mar Amh{? Vg{ Ag{b Va EH$ o^H$mar _ßoXam¿`m ]mh{a C^m Amh{AmoU Xwgam _ßoXam¿`m Jm^mË`mV C^m Amh{, Agm AW© hm{B©b. ÂhUyZ IË`m_ßoXamMr H$Î[Zm ‹`mZmV ø`m. Ag{ AmXe© _ßoXa h{ gm{oeAm{-BH$m∞Zm∞o_H$ AWm©Vgm_moOH$ AW©H|$– Ag{b. [yOm Kar EH$mßVmV ]gyZ H$am`Mr AgV{. `mMm AW©_ßoXamV [yOm H$am`Mr Zmhr Agm hm{V Zmhr, [U _ßoXamMm _wª` h{Vy ‹`mZmV ø`m.gm_moOH$ A›`m` hm{Uma Zmhr Aer EH$ OmJm ‡À {H$ JmdmV Agbr [mohO{. VerHw$oQ>a _ßoXa{ Am[Î`mbm C^r H$am`Mr Amh{V. Am`m©dVrV `kodMma AmoU d{Xod⁄m‡^mdr[U{ H$m ©aV hm{À`m. XojU ^maVmV emÒÃr` _yoV©[yOm ‡MobV hm{Vr. `mXm{›ht¿`m EH$ÃrH$aUmMr AmdÌ`H$Vm dmQy> bmJbr. V{Ïhm lram_mZ{ AmoU grVm_mB©Z{`m Xm{Z odMmaYmam EH$ H{$Î`m AmoU Iar gßÒH•$Vr oZ_m©U H{$br. Mm°Xm dfm™¿`mdZdmgmVb{ À`mßM{ h{ gd©l{> H$m ©. hr _yoV©[yOm ^maVr`mßZr CMbbr AmoU oVbmKamKamV Z{D$Z [m{hm{Mdbr. À`m H$mir _ßoXa{ ZÏhVr. O{Ïhm X{d KamVM amhy bmJbmV{Ïhm Vm{ gm_moOH$ Ï`dhmamVyZ Xya Pmbm. À`m_wi{ Am[U EH$mM o[À`mMr b{H$a{Amhm{V, hr ^mdZm g_mOmVyZ ZÔ> hm{D$ bmJbr. [`m© mZ{ gm_moOH$ ÒdmÒœ`o]KS>b{. Aem d{ir g_mOmbm EH$m odMmamZ{ X{dmOdi AmUU{ AmdÌ`H$ hm{D$Z]gb{. `mMgmR>r gd© g_mOmZ{ EH$mM oR>H$mUr {D$Z Am[Î`m AS>MUr AmoU gßH$Q>{Xy>a ÏhmdrV ÂhUyZ EH$ OmJm oZoÌMV H{$br, Vr OmJm ÂhUO{M _ßoXa. AerM _ßoXa{Am[Î`mbm C^r H$am`Mr Amh{V.''

[mßSw>aßJemÒÃtZr _ßoXa gßH$Î[Z{Mr ZÏ`mZ{ _mßS>Ur H{$br. ^JdßVmMm ‡gmX hmC[{ojVmßM{ Xw:I Xya H$aUmam Agbm [mohO{, hm À`mßMm AmJ´h amohbm. gßV Mm{Im{]mAmoU À`mß¿`m [oadmamZ{ Or gm_moOH$ IßV Ï`∑V H{$br À`mM{ gßX © `m oZo_ŒmmZ{[w›hm EH$Xm AYm{a{oIV Pmb{. "gd© EH$mM o[À`mMr b{H$a{ Amh{V' À`m_wi{ gdm™ZrEH$Ã ]gyZ _mßS>rbm _mßS>r bmdyZ ]gyZ ^JdßVmMr AmamYZm H$am`Mr Amh{.gm_moOH$ AoZÔ> Í$T>tZm Xya H$aV ˆXÒW ^JdßVmMr [yOm H$am`Mr Amh{. _ßoXagßH$Î[Z{‡_mU{M [mßSw>aßJemÒÃrOtZr H•$fr, oejU, Amam{Ω` Aem ododY j{ÃmßV ZdmodMma _mßS>bm. _mZd_mÃmß¿`m gdm™JrU C›ZVrgmR>r H{$b{{b{ H$m_ h{ B©Ìdar^∑VrMAmh{. ^md^∑Vr AmoU H•$oV^∑Vr `mßMm g_›d` H$Í$Z emÒÃrOtZr H$_©H$mßS>mVAS>db{Î`m g_mOmbm Zdr oXem oXbr. gm_moOH$ CÉZrMVm H$_r H{$br. EH$AmXe© gwgßÒH•$V, ÒdemogV g_mO C^ma `mgmR>r ^JdßVmbm AoY>mZ _mZyZÒdm‹`m` [oadmamß¿`m _m‹`_mVyZ ododY C[H´$_ emÒÃrOtZr gwÍ$ H{$b{, V{[wT>rb‡_mU{ -

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 134

1) [ßMaßJ H´$mßVr - gm_moOH$, amOH$r` AmoU AmoW©H$ H´$mßVr]am{]a ^mdoZH$ dAm‹`moÀ_H$-gmßÒH•$oVH$ H´$mßVr KS>dyZ AmUU{.

2) A_•Vmb`-Hw$oQ>a _ßoXa - JmdmßM{ AmoW©H$-gm_moOH$ eo∑VH|$– O{W{ OmVr,[ßW, Y_© `mß¿`mda CRy>Z ^md^∑Vr, H•$oV^∑Vr OmJdbr OmV{.

3) `m{J{Ìda ^md H•$fr - ÒdV:Mr O_rZ ZmßJaVm, À`m‡_mU{ JmdmVrb gd©e{VH$ar X{dmgmR>r O_rZ ZmßJaVmV. `m{J{Ìda H•$fr_YyZ CÀ[›Z hm{UmË`m b˙_rMmodoZ`m{J JmdmgmR>r H{$bm OmVm{. X{Umam Zmam`U AmoU K{Umam ^∑V `m H$Î[Z{Z{ h{H$m_ hm{V{.

4) _ÀÒ`JßYm - _mg{ _maUmË`m gmJa[wÃmßgmR>r X{dmMr ]m{Q>/hm{S>r _ÀÒ`JßYm `mZmdmZ{ V`ma H$a `mV Ambr. e{VH$Ë`m‡_mU{ H$m{ir]mßYdhr l_e∑Vr H$Í$ bmJb{.H$m{ir g_mOmMr bmMmar J{br. d°a^md o_Q>bm. Xmoa–Á H$_r Pmb{. Ï`gZ J{b{, Zd{^mßS>db C { amohb{.

5) oÃH$mbgß‹`m - VrZ d{im ˆX`[yd©H$ X{dmM{ Ò_aU H$aU{ AmoU H•$VkVmÏ`∑V H$aU{, `mM{ Zmd oÃH$mbgß‹`m.

6) gm ߇mW©Zm - H$m°Qwß>o]H$ E{∑`mgmR>r amÃr 8.30 dmOVm gdm™Zr EH$à ]gyZ‡mW©Zm H$aU{.

7) Ka _ßoXa - ‡À {H$ KamV dmOVJmOV X{dmM{ AmJ_Z H$aU{, O{U{H$Í$Z 8oXdgmßgmR>r V{ Ka _ßoXa ]Z{b. _ßoXamM{ [odà dmVmdaU KamKamVyZ [mhm`bmo_iVß. ^mßS>U, Ï`gZ, J°ag_O Am[m{Am[ H$_r hm{V{.

8) `mkdÎ∑` C[dZ - d•j _ßoXam¿`m H$Î[Z{‡_mU{ Jmdm¿`m ]mh{a l_e∑VrH$Í$Z d•jm_‹ {hr B©Ìda Amh{ `m ^mdZ{Z{ C[dZ V`ma H$aU{.

9) lrXe©Z_≤ - EH$m JmdmVrb gm_yohH$ e{Vr ÂhUO{ `m{J{Ìda H•$fr, Va drgJmdmßMr EH$oÃV H{$b{br e{Vr ÂhUO{ lrXe©Z_≤. À`m_wi{ AZ{H$ Jmd{ EH$Ã Ambr.

10) [VßObr oMoH$Àgmb` - dZdmgr j{ÃmV d°⁄H$r` g{dm d gwodYm K{D$ZÒdm‹`m`M{ S>m∞∑Q>a OmVmV AmoU V{W{ g{dm H$aVmV.

11) _mZd‡oV>m H|$– - g_mOmVrb C[{ojV _mUgmbm ‡oV>m o_idyZX{ `mgmR>r `m H|$–mMr ÒWm[Zm H$a `mV Ambr. ododY H$m°eÎ`mYmoaV Ï`dgm`oeH$db{ OmVmV. ¡`m_wi{ Òdmdbß]Z dmT>V{.

12) ^md\{$ar - bmIm{ Òdm‹`m`r Xa _oh›`mbm ÒdV:¿`m KaMm oeYm K{D$Z]mh{a [S>VmV AmoU g_mOmVrb Jar], [XXobV, C[{ojV _mUgmß[ ™V[m{hm{MdVmV.

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 135

`moedm` oZ_©bZra, EH$dra, wdH$ H|$–, _ohbm H|$–, ]mbgßÒH$ma H|$– Ag{AZ{H$ C[H´$_ oR>H$oR>H$mUr am]db{ OmVmV. `m gmË`m C[H´$_mM{ AoY>mZ h{H$_© ∑VrM{ AmoU ˆX`ÒW ^JdßV OmU `mM{ Amh{.

[mßSw>aßJemÒÃr AmR>db{ `mßZr ¡`m gßH$Î[Zm _mßS>Î`m, À`mMm AmYwoZH$ —Ô>rZ{odMma H{$bm Va Ag{ bjmV {B©b H$r V{ Xya—Ô>r bm^b{b{ odMmadßV hm{V{. À`mßZr ¡`m¡`m gßH$Î[Zm _mßS>Î`m, À`mbm H{$di Ymo_©H$, Am‹`moÀ_H$ AoY>mZ Amh{ Ag{Zmhr, Va odkmZ, [`m©daU, _mZgemÒÃ, g_mOemÒà `m _yb yV VŒdmßMm AßJrH$ma`m gßH$Î[ZmßVyZ H{$Î`mM{ Am[Î`m bjmV {V{. Ï`o∑VoZ_m©UmVyZ g_mOoZ_m©U `m_mJm©Z{ emÒÃrOr X{em¿`m CÀWmZmMm odMma _mßS>VmV. ÒdV: OJVmZm BVamßZmhrOJ `mMm h∑H$ _m›` H$a `mMm AmoU Vm{ À`mbm C[b„Y H$Í$Z X{ `mMm gßÒH$maemÒÃrOtZr Òdm‹`m`t¿`m _Zmda o]ß]dbm. "X{d _m¬`mgm{]V Amh{.' h{ EH$M dm∑`AZ{H$mß¿`m OrdZmV Am_ybmJ´ H´$mßVr KS>dyZ AmUUma{ R>ab{. "X{d Am[Î`mgm{]VAmh{. Vm{ Am[Î`mH$S{> [mhVm{.' `m [mßSw>aßJemÒÃt¿`m oeH$dUr_wi{ "_mUyg' ÂhUyZOJ `mMr, AmÀ_Jm°admMr, C›ZV hm{ `mMr ‡{aUm AZ{H$mßZm ‡mflV Pmbr. ^md^∑Vr\{$argmR>r oZKUma{ Agߪ` Òdm‹`m`r g_mOmVrb AZ{H$ g_Ò`m, AS>MUr OdiyZAZw dVmV. Jar], C[{ojV _mUgmM{ OJU{ H$m` AgV{ `m ‡À`j Xe©ZmZ{ À`mßMr^mdOmJ•Vr hm{V{. Am[Î`mgmaImM hmhr Amh{, _J Vm{ C[{ojV H$m? À`mßM{ X°›` XyaH$g{ hm{Uma? `m ‡ÌZmM{ V{ Am[m[Î`m [mVirda CŒma{ em{Y `mMm ‡`ÀZ H$aVmV.C[{ojVmß_‹ {hr ^JdßV Amh{ `m gÀ`mbm g_OyZ K{D$Z À`m ^JdßVmMr g{dmH$aVmV.

[mßSw>aßJemÒÃrßZr ^∑Vr ÂhUO{ H$m` h{ gmßoJVb{ Amh{. V{ gmßJVmV, ""AmÀ_Jm°ad,_ZwÓ`Jm°ad, [ey Jm°ad AmoU g•Ô>r Jm°ad o_iyZ ^∑Vr hm{V{. h{ EH$ ^∑VrM{ Xe©ZAmh{. l’m AmoU ^md hr ^∑VrMr \$ma _m{R>r [yßOr Amh{. Vg{M ^∑Vr h{ EH$ emÒÃAmh{. À`mV oS>Ïhm{eZ Amh{. g_[©U Amh{. ¡`m ^JdßVmZ{ Vw_M{ hmQ©> Mmbdb{ Amh{À`m ^JdßVmZ{ _mP{hr hmQ©> Mmbdb{ Amh{, hr g_OyV ÂhUO{ ^∑Vr. ‘Bhakti is an

understanding’ OmUrd AmoU Z{Urd h{ ÒdrH$mab{ Zmhr, Va ^∑VrMm _mJ©H$iUma Zmhr. _ZmV l’m AmoU ^md Ag{b Va Iar ^∑Vr hm{V{. ‡À {H$ ^∑VYmo_©H$ AgVm{M Ag{ Zmhr. Vg{M ‡À {H$ ZmoÒVH$ AYmo_©H$ AgVm{M Ag{hr Zmhr.BVH$r df} ^∑VrMr doH$br Y_m©Z{ H{$br AmoU Y_m©Mr doH$br ^∑VrZ{ H{$br ÂhUyZÀ`mß¿`mV EH$Í$[Vm Ambr. Am[Î`m AmV AZ{H$ ‡H$maM{ ag XS>b{b{ Amh{V.e•ßJmaag, hmÒ`ag, draag, H$ÈUag Vgm ^o∑Vaghr {Vm{. Om{ OmJ•V

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 136

H$a `mgmR>r ]mh{aMr [oaoÒWVr oZ_m©U H{$br [mohO{. ^o∑Vag OmJ•V H{$bm [mohO{.emÒÃrOtZr oÃH$mbgß‹`m gmßoJVbr. `m oÃH$mbgß‹ {]m]V Ò[Ô>rH$aU X{VmZm

Vm{ ÂhUVmV, ""_r gmßJUma Amh{ Vr oÃH$mbgß‹`m [ir[ßM[mÃmV AS>H$Umar Zmhr.H$_©H$mßS>mV AS>H$b{br Zmhr. hr g•Ô>r ^JdßVmZ{ oZ_m©U H{$b{br Amh{. _mUyg Pm{[{VyZCR>Vm{ À`m d{ir À`mßMr Pm{[r J{b{br Ò_•Vr À`mbm [aV o_iV{. ImÎb{b{ A›Z [MdyZÀ`mVyZ ^JdßVM _mUgmbm e∑Vr X{Vm{. H$m_ H$Í$Z WH$Î`mda oZ–m AmoU odlmßVrVm{M X{Vm{. h{ Ò_•oVXmZ, eo∑VXmZ AmoU emßoVXmZ Vm{ H$aV AgVm{, [U À`m]XÎ`mV Vm{ H$mhrM _mJV Zmhr. amÃr Pm{[{V J{b{br Ò_•Vr gH$mir Oer¿`m Ver[aV {V{. Vr Oa Ambr Zmhr Va Hw$R{> o\$`m©X H$amb? CR>Î`mda earamV CÀgmh,Ò\y$Vu AmoU e∑Vr ^JdßV ^aVm{. À`mMr oHß$_V Vw_¿`mH$Sy>Z oXbr OmB©b H$m?^JdßVmM{ h{ oZa[{j ‡{_ AmoU ^md Am{iIyZ À`mM{ Ò_aU H$aU{ `mbmM H•$VkVmÂhUVmV. [U _mUyg oXdg^a ^JdßVmM{ Ò_aU H$arV ]gbm Va À`mMm gßgmaH$gm Mmb{b? ÂhUyZ ‡VrH$mÀ_H$ ÒdÍ$[mV amÃr Pm{[VmZm, gH$mir CR>Î`mdaAmoU O{dVmZm Aem VrZ d{im Var _mUgmZ{ X{dmM{ Ò_aU H$amd{. `m Ò_aUmM{ ZmdoÃH$mbgß‹`m. \$∑V oXdgmVyZ VrZ d{im Xm{Z-VrZ Ìbm{H$ ÂhUm`M{ AmoU _mUgmZ{Am[Î`m H$m_mbm bmJm`M{. VÈU d d`ÒH$amßZm h{ Ìbm{H$ [mR> H$am`bm bmdyZÀ`mßZm ^JdßVmM{ Z_Z H$a `mg ‡d•Œm H$am`M{. Vg{ H{$Î`m_wi{ ^JdßVmMr H•$[mÀ`mß¿`m ‹`mZmV {B©b. À`mß¿`m d•Œmrbm X°dr diU bmJ{b. À`mßM{ dV©Z ]Xb{b.''

[mßSw>aßJemÒÃtZr JrV{¿`m VŒdkmZmMm ‡gma H$a `mgmR>r V{ VŒdkmZ OJUmamg_mO C^m H$a `mgmR>r Òdm‹`m` [oadma C^m H{$bm. `m Òdm‹`m` [oadmamM{ dU©ZH$aVmZm V{ ÂhUVmV, ""g_W© AmoU Ag_W© `mß¿`m_Yrb AßVa H$_r H$a `mMmAmÂhr ‡`ÀZ H$arV Amhm{V Var AmÂhr gm{emobÒQ> Zmhr. AmÂhr oÛ`mß_YrbApÒ_Vm OmJ•V H$aVm{ [U AmÂhr A]bm{’maH$ Zmhr. g_mOH$m © AmÂhr H$aVm{ [UAmÂhr g_mOg{dH$ Zmhr. d{Jd{J˘`m ‡H$maMr oejU‡Umbr AmÂhr gwÍ$ H{$b{brAmh{. ododY oejU gßÒWm AmÂhr MmbdVm{, [U AmÂhr oejU gwYmaH$ Zmhr. ohßXy-_wgb_mZ `mßgmaI{ {X^md Z R{>dVm OJV≤ AmoU OJXre hm EH$_{d odMma K{D$ZAmÂhr H$m_ H$aVm{, [U AmÂhr amOH$maUr Zmhr. AÒ[•Ì`mßH$S{> ]ßYw mdm¿`m ZmÀ`mZ{AmÂhr ÂhUyZ OmVm{, [U AmÂhr AÒ[•Ì`m{’maH$ Zmhr. Am_Mr gßKQ>Zm Zmhr dmgßÒWm Zmhr. Am_Mm Òdm‹`m` [oadma Amh{.'' `m [oa¿N{>XmM{ EH$m dm∑`mV gmagmßJm`M{ Va "AmÂhr AmÂhmbm C›ZV H$a `mgmR>r, gdm}Œm_ _mUyg ]Zd `mgmR>rhm IQ>mQ>m{[ H$aV AgVm{' Ag{M emÒÃrOtZm ÂhUm`M{ Amh{.

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 137

1958 gmbr VŒdkmZ od⁄m[rR>mMr ÒWm[Zm Pmbr, V{Ïhm À`mßZr H$mhr ‡dMZ{H{$br. À`mM{ "gßÒH•$Vr[yOZ' ZmdmM{ [wÒVH$ V`ma Pmb{. H$m`m©Mr JaO ÂhUyZ[mßSw>aßJemÒÃr ]m{bV amohb{, obhrV amohb{. ^maVr` VŒdkmZmMm, gßÒH•$VrMm ZÏ`m[oa‡{ `mVyZ A‰`mg H$Í$Z À`mMr _mßS>Ur H$a `mM{ H$m_ [mßSw>aßJemÒÃr AmR>db{`mßZr H{$b{. lm’ ^mJ 1, ^mJ 2, F$frÒ_aU, XemdVma, H{$Zm{[oZfX, JrVm A_•V,AmZßXbhar, lrH•$ÓUOrdZXe©Z, dmoÎ_H$r am_m`U, gßÒH•$Vr [yOZ, VÈU,Iam{IaM Am[U gwYmabm{ Amhm{V H$m?, JrVm[mW{ , JrV{M{ [ßM‡mU, lr.[mßSw>aßJmÔ>H$_, Ef [›Wm EV H$_©, OrdZmV H$emMr CUrd Amh{? Aer [›ZmghyZAoYH$ [wÒVH{$ À`mßZr obohbr. XemdVma `m [wÒVH$mVyZ ^JdmZ odÓUy¿`m XhmAdVmamßMm odkmZdmXr —Ô>rZ{ Òdm_rOtZr [am_e© K{Vbm Amh{. H$m{UV{hr VŒdkmZoHß$dm Midi hr EH$m oXdgmV ÈOV Zmhr AmoU odH$ogVhr hm{V Zmhr. À`mgmR>r‡MßS> [oal_ AmoU ghZerbVm gm{]V K{D$Z H$m_ H$amd{ bmJV{. EH$Xm V{ VŒdkmZÈOb{, g_mOmbm [Q>b{ H$r EH$m oXÏ`mZ{ Xwgam oXdm ‡¡dobV Ïhmdm Vg{ V{VŒdkmZ g_mOmV ‡gmoaV hm{V{. [mßSw>aßJemÒÃr AmR>db|Mm "Òdm‹`m`' odMmahrAemM [’VrZ{ X{emV AmoU odX{emV Iy[ Im{bda ÈObm Amh{. Òdm‹`m` hmgßÒH$ma Pmbm Amh{. `m ^mdmÀ_H$ AmÌdmgZmda hr AmÀ_Jm°ad AmoU g_mOJm°ad‡XmZ H$aUmar Midi AodaV[U{ Mmby Amh{ AmoU À`mßM{ g_mOOrdZmVgH$mamÀ_H$ [oaUm_hr oXgV Amh{V.

Òdm‹`m`Mm odMma OJ^a [gabm Amh{. Òdm‹`m`r ^md^∑Vr \{$ar¿`m_m‹`_mVyZ Am[Î`m j_V{Zwgma ^JdßVm¿`m H$m_mgmR>r Kam]mh{a [S>VmV AmoUÒdm‹`m`Mm odMma gd©Xya [m{hm{MdVmV. X{d Amh{, Y_© Amh{. \$∑V À`mß¿`mH$S{>]K `mMr —Ô>r Òdm‹`m`Z{ ]Xbbr Amh{. d•j _ßoXa, Ka _ßoXa Aem gßH$Î[ZmßVyZ[`m©daU AmoU g_mO `m]m]VM{ H$m_ H{$b{ Amh{. d•jmV X{d Amh{, KamV X{d Amh{Ag{ O{Ïhm Òdm‹`m` gmßJVm{, V{Ïhm Òdm‹`m` X{d, Y_© ZmH$maV Zmhr. H$_©H$mßS>m[{jmÒdm‹`m` ^md-^∑Vrbm AmoU H$_© ∑Vrbm Iy[ _hŒd X{Vm{. _mUgm¿`m _ZmVrb[oadV©Z h{ Ia{ [oadV©Z Amh{ AmoU À`mßM{ [oaUm_ XrK©H$mi [mhm`bm o_iVrb.

AmÀ_Jm°ad, g_mOJm°ad, d•jJm°ad, g•Ô>r Jm°ad oeH$dUmË`m [mßSw>aßJemÒÃrAmR>db|Zm Òdm‹`m`r "XmXm' `m ZmdmZ{ gß]m{YV AgV. XmXm, XmXmOr, emÒÃrOrhr À`mßMr Am{iI. emÒÃrOt¿`m VŒdkmZmMm AßJrH$ma H$aUma{ Òdm‹`m`r^mdo_bZm¿`m oZo_ŒmmZ{ EH$Ã Amb{. [ohb{ ^mdo_bZ 24 d 25 OmZ{dmar 1976am{Or _wß]B©V Pmb{. À`m d{ir 50 hOma C[oÒWVr hm{Vr. À`mZßVa ‡`mJ {W{

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 138

1986_‹ { VrW©amO o_bZ Pmb{. À`mbm 5 bmI Òdm‹`m`r C[oÒWV hm{V{. AemMT>À`m ^mOUrV Òdm‹`m`Mm odÒVma hm{V Amh{.

XmXmOtZm À`mß¿`m `m AOm{S> H$m`m©gmR>r AZ{H$ [waÒH$mamßZr Jm°ad `mV Amb{.1987 gmbr $À`mßZm "BßoXam JmßYr o‡`Xoe©Zr [waÒH$ma', 1988 gmbr "_hmÀ_mJmßYr [waÒH$ma', 1992 gmbr "bm{H$_m›` oQ>iH$ g›_mZ', 1996 gmbr "a{_Z_{Jmg{g{ [waÒH$ma' AmoU 1999 gmbr ^maV gaH$maV\}$ "[Ÿod yfU [waÒH$ma'‡XmZ H$a `mV Ambm. gm_moOH$ O]m]XmarM{ ^mZ, [`m©daU gßdY©Z, ÒdH$Ô>mZ{Òdmo^_mZ OmJdyZ g_mZVm oZ_m©U H$a `mMm _ßà `m gyÃmßVyZ À`mßZr Zd{gm_moOH$-AmoW©H$ odMma CÀ[›Z H{$b{. `m H$m`m©Mm Jm°ad ÂhUyZ "oabrOZBH$m∞Zm∞o_ÒQ>' ÂhUyZhr À`mßMm Jm°ad H$a `mV Ambm Amh{.

Y_©, ^JdßV, A‹`mÀ_ `mßMr AmYwoZH$ [oa^mfm H$aV XmXmOtZr Òdm‹`m`[oadma dmT>dbm. "X{d Amh{' `m gyÃmMm AßJrH$ma H$aVmZm H$_©H$mßS>mda À`mßZrAoO]mV ^a oXbm Zmhr. CbQ> ‡{_, ÒZ{h, Am[wbH$r `mVyZ _mUgm-_mUgmßMrgmIir oZ_m©U H{$br. X{dmMr ^rVr Xya H$Í$Z À`m¿`modf`r Am[wbH$r, ‡{_ oZ_m©Uhm{B©b AmoU "X{d d _r d{Jim Zmhr' hr ^mdZm À`mßZr Òdm‹`m`rV Í$Odbr AmoUVgm Ï`dhma hm{B©b Aer _mZogH$Vm À`mßZr V`ma H{$br. H•$Vr-^∑VrMr [{R>CR>dbr.

Òdm‹`m` [oadmamMm odMma X{emV AmoU [aX{emVhr ÈOd `mgmR>r[mßSw>aßJemÒÃr AmR>db|Zr AIßS> ‡dmg H{$bm. am{_Mm [m{[ AmoU ]hmoaZM{ H$≈>a_wÒbr_ Y_©JwÍ$ `mß¿`merhr À`mßZr VŒdMMm© H{$br AmoU Òdm‹`m`Mm odMmag_OmdyZ gmßoJVbm hm{Vm. Aem `m d´VÒW _hmÀÂ`mM{ oZYZ d`m¿`m 83Ï`m dfu,ÂhUO{ 2003 gmbr 25 Am∞∑Q>m{]a am{Or Pmb{. gX°d ^JdßVmbm ˆX`ÒW R{>dyZg_mOmV _m°ZH´$mßVr KS>dyZ AmU `mgmR>r H$m © H$aUmË`m XmXmß¿`m Ò_•Vr oMaßVZamhmÏ`mV `m C‘{emZ{ Òdm‹`m`r XmXmOtMm O›_oXdg 19 Am∞∑Q>m{]a "_ZwÓ` Jm°adoXZ' ÂhUyZ gmOam H$aVmV.

gßX^© :1. X{h Pmbm MßXZmMm - amO|– Ia{.2. gßV MoaÃ{ - oXbr[ Jm{JQ{>.3. emgZ [waÒH•$V _ZwdmXr [mßSw>aßJemÒÃr AmR>db{ - e{famd _m{a{.4. BßQ>aZ{Q> _hmOmbmdarb ododY b{I. ❚❘

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 139

‡H$aU 10

gX≤JwÍ$ dm_Zamd [°

"h{ B©Ìdam,gdm™Zm MmßJbr ]w’r X{, Amam{Ω` X{,gdm™Zm gwImV, AmZßXmV, E{Ìd`m©V R{>d.>gdm™M{ ^bß H$a, H$Î`mU H$a, ajU H$a,AmoU VwP{ Jm{S> Zmd _wImV AIßS> amhy X{.'hr odÌd‡mW©Zm E{H$br H$r AmR>dU {V{ Vr gX≤JwÍ$ dm_Zamd [° `mßMr.

OrdZod⁄m o_eZ¿`m _m‹`_mVyZ MmbUmË`m _mZdm¿`m H$Î`mUH$m`m©Mr hr ‡mW©Zm‡{aUmH|$– Amh{. odÌdm¿`m H$Î`mUmMr, `m{Jj{_mMr `mMZm B©ÌdamH$S{> H$a `mMrAmoU À`mVyZ ÒdV:Mm odH$mg gmY `mMr H$bm OrdZod⁄m o_eZ oeH$dV{. `modÌd‡mW©Z{¿`m oZo_©VrMr ]rO{ gmßJVmZm gX≤JwÍ$ dm_Zamd [° gmßJVmV, ""OJmVrb‡À {H$ _mUgmbm gwIr OrdZ ‡mflV Ïhmd{ Aer B¿N>m AgV{; [aßVw Vr ‡mflV H$Í$ZK{ `mgmR>r AMyH$ _mJ© kmZ ZgVm{. bm{H$mß¿`m `m AkmZmMm YyV© d b]mS> _mUg{\$m`Xm K{VmV d À`mßZm MwH$rM{ _mJ©Xe©Z H$Í$Z ÒdV:¿`m [m{irda Vy[ Am{T>VmV.bm{H$mß¿`m AßYl’{bm d À`mß¿`m AkmZmbm Y_©, OmV, [ßW, dße `mß¿`m ZmdmImbrIV[mUr KmbyZ hr b]mS> _ßS>ir OZV{_‹ { EH$_{H$mß]‘b Xwamdm d ¤{f oZ_m©UH$aVmV AmoU ÒdV:gmR>r À`mMm [wa{[ya \$m`Xm H$Í$Z K{VmV. OrdZod⁄{Z{ _mÃgwIr hm{ `mMr JwÈoH$Îbr bm{H$mß¿`m hmVr oXb{br Amh{. hr JwÈoH$Îbr ÂhUO{ VwÂhrBVamßZm O{ gwI ⁄mb V{ gwI Vw_¿`mda gwImMm Ao^f{H$ H$arb. BVamßZm gwIrH$a `mMm AÀ ßV gm{[m _mJ© ÂhUO{ odÌd‡mW©Zm H$aU{ hm hm{ . "oH´$`m Ver‡oVoH´$`m' `m oZgJ©oZ`_m‡_mU{ odÌd‡mW©Zm H$a `mZ{ _mUgm¿`m _mZogH$V{V[oadV©Z KS>V{. À`mßM{ BVamßer gß]ßY gwYmaVmV, OrdZmH$S{> [mh `mMr —Ô>r]XbV{, [oaUm_r Vm{ ÒdV: gwIr hm{D$Z BVamßZm `Wme∑Vr gwIr H$a `mMm ‡`ÀZ

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 140

H$aVm{. gwßXa odMmamßZr ^ab{Î`m d ^mab{Î`m odÌd‡mW©Z{M{ ‡`m{OZ h{M Amh{."gd©Ã X{dmMm dmg Amh{' hm og’m›V EH$ d{i dmXmMm odf` hm{D$ eH{$b; [aßVwgd©Ã Xw:I ^ab{b{ Amh{ h{ _mà dmXmVrV. _bm bm{H$mßM{ Xw:I [mhdV Zmhr. bm{H$^mßS>VmV, _mam_mË`m H$aVmV, IyZIam]m H$aVmV, a∑V[mV H$aVmV. Aem AoZÔ>Jm{Ô>r [mhyZ oHß$dm ZwgV{ E{Hy$Zgw’m _mP{ _Z H$idiV{ d odf U hm{V{. _bm AJXr_Zm[mgyZ dmQ>V{ H$r, bm{H$ gwIr Ïhmd{V, À`mßZm emßV OrdZ ‡mflV Ïhmd{ d V{ oZÀ`AmZßXmV Agmd{V Aer _ZmMr YmaUm AgVmZm H$mhr H$maUmß_wi{ _m¬`mdabm{H$mß[wT{> ‡dMZ H$a `mMm `m{J Ambm d À`mZßVa _mPr ‡dMZ{ oR>H$oR>H$mUr gwÍ$Pmbr. ‡dMZ{ H$a `m_mJ{ _mPm EH$_{d C‘{e Agm`Mm Vm{ hm H$r, _m¬`m‡]m{YZmZ{ bm{H$mßZm CŒm_ _mJ©Xe©Z o_iyZ À`mßZm gwI, emßVr, AmZßX o_imdm Aem_Z:oÒWVrV oMßVZ H$aVm H$aVm hr odÌd‡mW©Zm _bm gwMbr. XwgË`m e„XmßVgmßJm`M{ ÂhUO{ hr odÌd‡mW©Zm od«>bH•$[{Z{ d gX≤JwÍß$¿`m Amerdm©XmZ{ _bmÒ\w$abr.''

gX≤JwÍ$ dm_Zamd [° `mß¿`m gVV¿`m oMßVZ-_ZZmVyZ odÌd‡mW©Zm ‡H$Q> Pmbr.À`mß¿`m AmYrhr ododY Y_m©¿`m, [ßWm¿`m, g߇Xm`m¿`m ‡mW©Zm AoÒVÀdmV hm{À`m._J À`m ‡mW©Zm AmoU OrdZod⁄m o_eZ¤ma{ H{$br OmUmar odÌd‡mW©Zm `mß¿`mVH$m` \$aH$ Amh{ `m]m]V gX≤JwÍ$ dm_Zamd [° gmßJVmV, ""gßgma Agm{ H$r [a_mW©Agm{, _mUgmbm H$mhr Var hd{ AgV{. gŒmm, gß[Œmr, [°gm, ‡oV>m, H$rVu, Bo¿N>V‹ { , _m{j‡mflVr, X{dmMm gmjmÀH$ma dJ°a{. d{J˘`m e„XmßV gmßJm`M{ ÂhUO{ ‡À {H$_mUgmbm B¿N>m, H$m_Zm, dmgZm, Amem, AmH$mßjm, _hŒdmH$mßjm AgVmV. `mMr[oa[yVu Ïhmdr ÂhUyZ _mUyg H$m{UmMrVar AmidUr H$aVm{. À`m AmidUrbm ‡mW©ZmAg{ ÂhUVmV. gd©gmYmaU[U{ ‡mW©Zm H{$br$ OmV{ À`mMm _wª` C‘{e _mUgmbmH$m{UmMm oHß$dm H$emMm Var AmYma hdm AgVm{. H$maU À`mbm OrdZmV AZ{H$‡H$ma¿`m gßH$Q>mßZm, Xw:Im¿`m ‡gßJmßZm d Am[Œmr-od[ŒmtZm gm_m{a{ Omd{ bmJV{. hr‡mW©Zm AZßVH$m{Q>r ]´ mßS> oZ_m©U H$aUmË`m À`m oXÏ` e∑Vrbm C‘{eyZ H{$b{brAgV{. `m ododY ‡H$ma¿`m ‡mW©Zm ÒdV:gmR>r, Hw$Qwß>]mgmR>r qH$dm ÒdV:¿`mY_m©¿`m AZw m`mßgmR>r H{$Î`m OmVmV. Aem ‡mW©Zm H$a `m_mJ{ gßHw$oMV d•ŒmrM{Xe©Z KS>V AgV{. Wm{S>∑`mV, A[dmX dJiVm `m ‡mW©Zm gm߇Xmo`H$ ÒdÍ$[m¿`mAgVmV; [aßVw Agm ‡H$ma odÌd‡mW©Z{¿`m ]m]VrV Zmhr, h{ AmdOy©Z gmßJmd{g{dmQ>V{. `m odÌd‡mW©Z{bm Hw$R>Î`mhr ‡H$ma{ gßHw$oMV d•ŒmrMm, gm߇Xmo`H$V{Mm oHß$dmVWmH$oWV Ymo_©H$V{Mm Ò[e© Pmb{bm Zmhr. À`mM‡_mU{ `m odÌd‡mW©Z{¿`m ]m]VrV

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 141

H$m{UÀ`mhr d Hw$R>Î`mhr ‡H$maMr ]ßYZ{ ZmhrV. hr odÌd‡mW©Zm H$m{Urhr, H{$Ïhmhr,H$m{R{>hr, H$erhr d oH$Vrhr d{im ÂhUy eH$Vm{. `m odÌd‡mW©Z{V AoIb _mZdOmVrM{ohV d H$Î`mU Bo¿N>b{b{ Amh{. odÌd‡mW©Zm d BVa ‡mW©Zm `mV Om{ \$aH$ Amh{ Vm{hm Agm.''

gX≤JwÍ$ dm_Zamd [° `mßZr OrdZod⁄m o_eZ¿`m _m‹`_mVyZ Om{ odMma _mßS>bm,Or Midi Mmbdbr, Vr H$er Amh{, oVM{ AßVaßJ H$g{ Amh{? H$emgmR>r hr MidiMmbdbr J{br? Ag{ AZ{H$ ‡ÌZ darb odd{MZmZßVa _ZmV C { amohb{ AgVrb.`m ‡ÌZmßMr CŒma{ gX≤JwÍ$ dm_Zamd [° `mß¿`m e„XmßV [wT>rb‡_mU{ - Am_¿`mVŒdkmZmbm AmÂhr "OrdZod⁄m' Ag{ ÂhUVm{. h{ VŒdkmZ [maß[oaH$ VŒdkmZm[{jmAmJi{ AmoU d{J˘`m Aem ÒdÍ$[mM{ Amh{. `m VŒdkmZmMr C^maUr ZdrZÒdÍ$[mMr AgyZ oVMm [m`m Amh{ F$of_wZtM{ VŒdkmZ d gßVmßMr oeH$dU. h{VŒdkmZ Joa]mßZm daXmZ, lr_ßVmßZm AmYma d odÌdmbm C[ w∑V Amh{. `mVŒdkmZmM{ d°oeÔÁ Ag{ H$r, V{ Y_m©VrV d d°oÌdH$ ÒdÍ$[mM{ AgyZ emÌdV Amh{.h{ VŒdkmZ Y_m©VrV Amh{, `mM{ H$maU V{ _mZdr gßÒH•$Vrer oZJoS>V Amh{. V{d°oÌdH$ Amh{, H$maU V{ AoIb _mZdOmVrbm C[ w∑V Amh{ d V{ emÌdV Amh{, `mM{H$maU V{ oZgJ©oZ`_mßda AoY>mZ Amh{. _mZgemÒÃ, [am_mZgemÒà dA‹`mÀ_emÒà `m oV›htMm gwa{I gßJ_ `m OrdZod⁄{¿`m VŒdkmZmV Pmb{bm Amh{.ÂhUyZM `m oÃd{Ur gßJ_mV ÒZmZ H{$Î`mZ{ _mUgm¿`m AßYl’m JiyZ [S>VmV d

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 142

À`mbm kmZmMm ‡H$me ‡mflV hm{Vm{. "VyM Amh{g Vw¬`m OrdZmMm oeÎ[H$ma'! `mVŒdkmZmM{ AmUIr EH$ d°oeÔÁ Ag{ H$r, [a_{Ìda, Y_©, gßÒH•$Vr, oZ`Vr, [m[-[w `, ]oh_©Z, AßV_©Z, gwI dJ°a{ gßH$Î[ZmßM{ gwÒ[Ô> odÌb{fU H$Í$Z _mUgm¿`mgwIr OrdZmer À`m gdm™Mm H$gm gß]ßY Amh{ À`mM{ Xe©Z KS>odV{. Wm{S>∑`mV,ehmU[Um¿`m AoY>mZmZßVa gwa{I OrdZ OJV OJV gwIr d `eÒdr OrdZm¿`moXe{Z{ dmQ>Mmb H$amdr `mMr JwÈoH$ÎbrM h{ OrdZod⁄{M{ VŒdkmZ _mUgm¿`mhmVmV X{V{.''

"VyM Amh{g Vw¬`m OrdZmMm oeÎ[H$ma' h{ OrdZod⁄{¿`m VŒdkmZmM{ gmaAmh{. ‡`ÀZdmXmbm AmoU ^odÓ`d{Yr gH$mamÀ_H$ H•$Vrbm OrdZod⁄{V _hŒd Amh{.Vw¬`m OrdZmM{ ^b{hr VyM H$Í$ eH$Vm{g AmoU I»ÁmVhr VyM Kmby eH$Vm{g. H$g{OJm`M{ h{ Am[Î`m hmVr Amh{. Am[Î`m gwI-Xw:Imbm AmoU ‡JVr-AdZVrbmAm[UM O]m]Xma Amhm{V hm ^md OmJdyZ Am[Î`m ‡JVr]am{]aM XwgË`mßMr ‡JVrÏhmdr Aer H$ÈUm^∑Vr O[Umar odÌd‡mW©Zm OrdZod⁄m o_eZ oeH$dV{. EH$mAWm©Z{ g_yh^md OmJ•V H$Í$Z g_yhm]am{]aM _mP{hr H$Î`mU Ïhmd{, AerB©ÌdamH$S{> ‡mW©Zm H$am`Mr hr OrdZod⁄{Mr oeH$dU. OrdZod⁄m o_eZ¿`mH$m_mbm gwÈdmV hm{D$Z AmVm gmR>-gŒma df}> CbQy>Z J{br Amh{V. `m H$mbIßS>mVg_mOOrdZmV ]a{M MT>CVma {D$Z J{b{ Amh{V. `m MT>CVmamM{ ]a{dmB©Q> [oaUm_g_mOmda AmoU _mUgmda Pmb{ Amh{V. [U `m [oaUm_m[mgyZ _mUgmbm dmMdyZÀ`mbm pÒWa R{>d `mM{ H$m_ OrdZod⁄m o_eZZ{ H{$b{ Amh{. 1983 gmbMm oJaUrH$m_JmamßMm gß[ h{ EH$M CXmhaU K{Vb{, Var Am[Î`mbm OrdZod⁄m o_eZM{_hŒd bjmV {V{. `m gß[m_wi{ hOmam{ H$m_Jma ]{H$ma Pmb{. À`mßM{ gßgma CX≤‹dÒVPmb{. [U `m AoaÔ>mVhr H$m_JmadJ© _mZogH$—Ô>Ám IMbm Zmhr. [oaoÒWVrerPJS>V amohbm. `mbm H$mhr Aßer gX≤JwÍ$ dm_Zamd [° `mßZr H$m_Jma od^mJmV‡dMZmVyZ H{$b{b{ OrdZod⁄{¿`m VŒdkmZmM{ ]rOmam{[U H$maUr yV Amh{.

gX≤JwÍ$ dm_Zamd [° `mßMm O›_ 21 Am∞∑Q>m{]a 1923 am{Or EH$m _‹`_dJu`Hw$Qwß>]mV Pmbm. À`mß¿`m AmB©M{ Zmd amYm]mB© AmoU doS>bmßM{ Zmd JOmZZamd hm{V{.1944_‹ { À`mßZr _wß]B© od⁄m[rR>mVyZ AW©emÒÃ `m odf`mV [Xdr ‡mflV H{$br.d`m¿`m [ßModgmÏ`m dfu gX≤JwÍ$ (ZmZm _hmamO) lrJm|X{H$a _hmamOmßMm À`mßZmAZwJ´h bm^bm. _wimVM À`mßMm o[ßS> Am‹`moÀ_H$ hm{Vm. À`mM‡_mU{ g_mOmM{gOJ Adbm{H$Z H$a `mMr —Ô>rhr hm{Vr. dm_ZamdmßZr g_mOmV AgUmË`m l’m-AßYl’m, Y_©-AY_©, ‡Wm-Hw$‡Wm, gßÒH•$Vr-odH•$Vr, ‡JVr-AYm{JVr Aem

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 143

Xm{›hr ]mOyßMm ]maH$mB©Z{ A‰`mg H{$bm AmoU `m [mÌd© y_rda À`mßZr Xm{Z ÒdflZ{Camer ]miJbr. À`m[°H$r EH$ hm{V{ "h{ OJ gwIr Ïhmd{' AmoU Xwga{ ÒdflZ hm{V{,"ohßXwÒVmZ h{ amÔ>≠ OJmV AJ{ga Ïhmd{'. `m Xm{Z ÒdflZmßMr oeXm{ar gm{]V K{D$ZgXJwÍ$ dm_Zamd [° `mßMm ‡dmg gwÍ$ Pmbm. Zm{H$ar H$aVm H$aVm V{ Am[b{ odMma_mßS> `mgmR>r o\$Í$ bmJb{. gwÈdmVrbm XmXa [oagamV À`mßZr _ßoXamV OmD$Z‡dMZ{ H$am`bm gwÈdmV H{$br. À`mßM{ h{ H´$mßoVH$maH$ Ao^Zd odMma E{H$ `mgmR>rbm{H$ JXu H$Í$ bmJb{. À`mZßVa Am[b{ odMma H$m_Jma dÒVrV [m{hm{Mmd{V, Ag{À`mßZm dmQy> bmJb{. À`mM H$mimV oMßM[m{H$ir {Wrb MidirVrb Vi_irM{gm_moOH$ H$m ©H$V} ghX{d H$X_ `mßMm gXJwÍß$er gß[H©$ Pmbm. À`mß¿`m ‡`ÀZmZ{oMßM[m{H$ir {Wrb H$m_Jma H$Î`mU ^dZmV gX≤JwÍß$Mr ‡dMZ{ gwÍ$ Pmbr. `mH$m_mV ghX{d H$X_mßZm dgßVamd _wi{ d ^mÒH$aamd `mXd `mßMr gmW o_imbr. `mH$m_Jma H$Î`mU ^dZmVrb ‡dMZmßZm À`m [oagamVrb H$m_Jma ]ßYy Iy[ _m{RÁm‡_mUmV C[oÒWV amhV AgV. H$mhr H$maUmZ{ H$m_Jma H$Î`mU ^dZmVrb ‡dMZ{]ßX Pmbr AmoU H$mimMm°H$r¿`m hZw_mZ _ßoXamV gX≤JwÍß$Mr ‡dMZ{ gwÍ$ Pmbr. `mMH$mimV Zm_g߇Xm` _ßS>i ÒWm[Z{Mm odMma gX≤JwÍ$ dm_Zamd [° `mß¿`m _ZmVAmbm. hm odMma À`mßZr odO`mXe_r¿`m _whyVm©da H•$VrVyZ gmH$ma H{$bm. 1955gmbr Zm_ g߇Xm` _ßS>i ÒWm[Z Pmb{. OrdZod⁄{Mm kmZÍ$[r Xr[ ‡¡dobVPmbm. AkmZ, AßYl’{¿`m AßYmamV MmM[S>UmË`m _mUgmßZm `m VŒdkmZmZ{ oXemoXbr. 1980 gmbr `m _ßS>imMr Zm|XUr Pmbr d "OrdZod⁄m o_eZ' `m ZmdmZ{H$m_ Mmby bmJb{. 1980 gmbr _m{RÁm ‡_mUmV am°fl`_hm{Àgd H$a `mV Ambm.1981 gmbr gX≤JwÍ$ "S{>fl wQ>r g{H{$Q>ar' `m [XmdÍ$Z emgZ g{d{VyZ oZd•Œm Pmb{AmoU [yU©d{i "OrdZod⁄m o_eZ' `m EH$mM H$m_mV JwßVb{. 2006 gmbrOrdZod⁄m o_eZbm [›Zmg df}$ Pmbr, V{Ïhm 6 V{ 8 OmZ{dmar 2006 `m H$mimVdmß–{-Hw$bm© gßHw$bm_‹ { ^Ï`oXÏ` H$m ©H´$_ hm{Vm. 2012 gmbr H$O©V {W{OrdZod⁄m kmZ[rR>mMr ÒWm[Zm H{$br. `m kmZ[rR>m¿`m _m‹`_mVyZ ododY ‡H$maM{‡oejU AmoU _mJ©Xe©Z H{$b{ OmV{.

Zm_Ò_aU AmoU ‡mW©Zm `mVyZ B©ÌdamMr AmamYZm H$am`Mr AmoU ÒdV:MrC›ZVr H$am`Mr, h{ OrdZod⁄{¿`m H$m`m©M{ ÒdÍ$[ Amh{. À`mM]am{]a OrdZod⁄mo_eZ g_mO‡]m{YZmM{ H$m_ H$aV{ d OZOmJ•VrgmR>r Ï`mª`mZ{, ‡dMZ{, CÀgd,JßWoXßS>r, gß[H©$\{$ar, A‰`mgdJ©, gßÒH$ma H|$–, C[mgZm `k, Zm_gßH$rV©Z `k`mßM{ Am`m{OZ H{$b{ OmV{. AßYl’m, AßYodÌdmg, Ï`gZ_w∑Vr BÀ`mXr Jm{Ô>tda

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 144

H$m_ H$aVmZm l_‡oV>m, amÔ>≠ ∑Vr, Hw$Qwß>]gm°ª`, OmVr`Vm-odf_Vm `m[mgyZ_w∑Vr, ‡[ßM d [a_mW© `mßM{ gßVwbZ, X°ddmXmM{ XwÓ[oaUm_ BÀ`mXr Jm{Ô>tdagmVÀ`mZ{ _mJ©Xe©Z H{$b{ OmV{. "VyM Amh{g Vw¬`m OrdZmMm oeÎ[H$ma' hmOrdZod⁄{Mm gßX{e Amh{. À`m_wi{ _mUgm¿`m _Zm[mgyZ V{ earam[ ™V AmoUkmZm[mgyZ V{ Zm{H$ar[ ™V gd©M Jm{Ô>tMm odMma OrdZod⁄{V H{$bm OmVm{. _mUygÒdV:bm KS>dVm{ AmoU o]KS>dVm{hr. `m Xm{›hr Jm{Ô>t¿`m gr_ma{fm H$m{UÀ`m? `mMrOmUrd OrdZod⁄m o_eZ¿`m _m‹`_mVyZ H$Í$Z oXbr OmV{. `mMm AW© "_mZd' hmgd©l{> AmoU Òd ß[yU© Amh{ Agm Zmhr, Va Vm{ oZgJm©Mm EH$ KQ>H$ Amh{. oZgJm©M{em{fU H$Í$Z Vm{ ÒdV:Mm odH$mg H$Í$ eH$V Zmhr. ÂhUyZ _mUgmZ{ X°ddmX ZÒdrH$maVm ‡`ÀZdmXmMm, odkmZdmXmMm AßJrH$ma H$Í$Z OJb{ [mohO{. ÒdV:H$S{>AmoU g_mOmH$S{> [mhVmZm OrdZmMm —Ô>rH$m{Z Ï`m[H$ Agbm [mohO{, Ag{gXJwÍß$M{ _V hm{V{. À`m_wi{ [aß[a{Z{ MmbV Amb{Î`m AZ{H$ Jm{Ô>r À`mßZr ZmH$maÎ`moHß$dm À`m Jm{Ô>rMm Iam AW© gmYH$mßZm gmßoJVbm. ^maVr` g_mOOrdZmda _Vr,l’m, ^∑Vr `mßMm Iy[ _m{R>m ‡^md amohbm Amh{. H$mim¿`m Am{KmV `m Jm{Ô>t_‹ {H$mhr AoZÔ> ‡WmßMm ‡mXw m©d Pmbm. gX≤JwÍß$Zr B©Ìda ZmH$mabm Zmhr, _yoV©[yOmZmH$mabr Zmhr, Va oVM{ Zd{ ÒdÍ$[ gmßoJVb{.

gX≤JwÍ$ _yoV©[yO{]m]V ÂhUVmV, ""_yoV©[yO{Mm Iam h{Vy gd©‡W_ _yVuH$Sy>Z>_mZdr earamH$S{> _yoV©[yOH$mMr —Ô>r dimdr Agm Amh{. _mZdr OrdZmV gdm©V_hŒdmMm KQ>H$ Oa H$m{UVm Ag{b Va Vm{ ÂhUO{ "_mZdr eara' hm hm{ . "earaZmhr Va H$mhrM Zmhr' hr dÒVwoÒWVr Amh{. XwgË`m e„XmßV gmßJm`M{ ÂhUO{ earaZmhr, Va X{d Zmhr. X{dmMr [yOm Zmhr, Y_© Zmhr, gßgma Zmhr, [a_mW© Zmhr...oHß$]hwZm H$mhrM Zmhr. OrdZod⁄{¿`m —Ô>rH$m{ZmVyZ _mZdr eara ÂhUO{ ‡À`jmV[a_{ÌdamZ{ oZ_m©U H{$b{br MmbVr ]m{bVr [a_{ÌdamMr oOdßV _yVu hm{ . `m oOdßV_yVuMr Oa [yOm H{$br, Va [a_{Ìda gdm™JmZ{ d gdm©Wm©Z{ oZgJ©oZ`_m‡_mU{ ‡g›Zhm{B©b. hr _yoV©[yOm H$er H$am`Mr, Vr [’Vgw’m gmßJVm{. CŒm_ gßÒH$ma H$Í$ZCÀH•$Ô> gd`r bmdyZ earamM{ gßJm{[Z H$aU{, CÀH•$Ô> oejU d CŒm_ oeH$dU`mß¿`m¤ma{ earamM{ gßdY©Z H$aU{, [m{fH$ A›Z d ew’ XyY-[mUr X{D$Z earamM{[m{fU H$aU{, B©Ìda Ò_aU, ew oMßVZ, gÀH$_© d Ï`m`m_ oHß$dm `m{JmgZ{ `mZ{emaroaH$ d _mZogH$ Amam{Ω` amIU{ d ‡`ÀZmßMr H$mg YÍ$Z CÀH$f© d C›ZVrgmYU{. `mM [’VrZ{ AmÂhr [a_{Ìdam¿`m oOdßV _yVuMr [yOm H$amd`mg oeH$dVm{.Aem [’VrZ{ [a_{ÌdamMr [yOm H{$Î`mZ{ _mZdmbm gwI, emßVr, g_mYmZ, AmZßX,

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 145

Amam{Ω`, `e d g_•’r ‡mflV hm{V{. oedm` Aer [yOm H$aUmam [w `dmZ gmYH$AßV`mÃm H$a `mg [mà R>aVm{.'' AmOda¿`m ‡MobV _yoV©[yO{M{ ÒdÍ$[M gX≤JwÍß$Zr]XbyZ Q>mH$b{. "_rM B©ÌdamMm Aße Amh{' oHß$dm "B©ÌdamM{ MmbV{]m{bV{ ÒdÍ$[ÂhUO{ _r' Aer ^mdZm _ZmV R{>dyZ earamMr H$miOr ø`m`Mr. eara gw—T> Ag{bVa Am[m{Am[M emßVr AmoU g_mYmZ `mßMm bm^ hm{Vm{. "gw—T> eara - gw—T> _Z'h{ d°⁄H$emÒÃmM{ gyà Amh{. V{M gyà gXJwÍß$Zr A‹`mÀ_m¿`m _m‹`_mVyZ _mßS>b{.^maVr` g_mO_Zmda Om{ A‹`mÀ_mMm AmoU Y_m©Mm ‡^md Amh{, À`mbm ZÏ`mÒdÍ$[mV Ï`∑V H$a `mMm _mJ© OrdZod⁄m o_eZ¿`m _m‹`_mVyZ gX≤JwwÍ$ dm_Zamd[° `mßZr oXbm.

"h{ OJ gwIr Ïhmd{' hm gX≤JwÍß$Mm [ohbm gßH$Î[ Amh{. Mma e„Xmß¿`m `m N>m{QÁmdm∑`mV Iy[ _m{R>m Ame` g_mdbm Amh{. _wimV gwI ÂhUO{ H$m`? V{ H$g{o_iV{? AmoU À`mMm AZw d H$gm K{Vm {Vm{? Ag{ AZ{H$ ‡ÌZ `m oZo_ŒmmZ{C[oÒWV H$aVm {Vrb. gwI ÂhUO{ H$m`? h{ Am[U [wT{> [mhy, [U À`m[ydu "h{ OJgwIr Ïhmd{' `m dm∑`mMm ^mdmW© g_OyZ K{U{ AmdÌ`H$ Amh{. H{$di _r ZÏh{, Vagma{ OJ gwIr Ïhmd{ Aer hr ^mdZm Amh{. d° o∑VH$ [mVirdÍ$Z d°oÌdH$ [mVirdaÒdV:bm Z{D$Z R{>d `mMr hr ‡oH´$`m Amh{. EH$m Ï`m[H$ [oaKmM{ Am[U KQ>H$Amhm{V hr À`m_mJ{ OmUrd Amh{. d° o∑VH$ AmoU g_yhOrdZmV d{Jd{J˘`m g_Ò`mAgVmV, AS>MUr AgVmV. À`mßM{ oZamH$aU Ïhmd{ AmoU À`mVyZ gdm™Zm gwIo_imd{ [`m© mZ{ "OJ gwIr Ïhmd{' Aer ^mdUyH$ gX≤JwÍ$ H$aVmV. gX≤JwÍß$Mm XwgamgßH$Î[ Amh{, "ohßXwÒWmZ amÔ>≠ gdm©Wm©Z{ [wT{> [wT{> Omd{.' ohßXwÒWmZM{ ‡mMrZ d° d,kmZ, gß[Xm `mßMm OJ^a ‡gma Ïhmdm AmoU AoIb odÌdmM{ Z{V•Àd ohßXwÒWmZZ{ÂhUO{M ^maVmZ{ H$amd{, Agm gX≤JwÍ$ dm_Zamd [° `mßMm gßH$Î[ Amh{. `mgßH$Î[m¿`m [oa[yVugmR>r gdm©V AmYr ohßXwÒWmZmVrb _mUyg hm OmV-Y_© `mß¿`m[brH$S{> OmD$Z amÔ>≠mer EH$Í$[ Pmbm [mohO{ d Am[U `m amÔ>≠mM{ Aod^m¡` KQ>H$Amhm{V hr ^mdZm _ZmV —T> Pmbr [mohO{, VaM gX≤JwÍß$Mm gßH$Î[ og’rg OmB©b.amÔ>≠mbm OrdZod⁄{¿`m VŒdkmZmV H$m` ÒWmZ Amh{ h{ gmßJVmZm gX≤JwÍ$ dm_Zamd[° ÂhUVmV, ""OrdZod⁄{¿`m VŒdkmZm‡_mU{ amÔ>≠ h{M amÔ>≠m¿`m ‡À {H$ ZmJoaH$mM{gd©Òd Agb{ [mohO{. À`mMm ‡À {H$ odMma, C¿Mma d AmMma amÔ>≠m¿`m ohVmgmR>rd ‡JVrgmR>r Agbm [mohO{. OhmOmV ]gb{b{ gd© Y_m©M{, OmVrM{, [ßWmM{, dßemM{d ^mf{M{ bm{H$, H$mhr H$maUmß_wi{ OhmO ]wS>b{ Va V{ gd© bm{H$ ]wS>Vrb. `m¿`mCbQ> gdm™Zr EH$m{fl`mZ{ amhyZ V{ OhmO gwÏ`doÒWV R{>db{, Va V{ gd© bm{H$

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 146

AmZßXmZ{ ‡dmg H$arV _w∑H$m_mbm [m{hm{MVrb. À`mM‡_mU{ amÔ>≠mM{ Amh{. h{ gÀ`bjmV K{D$Z amÔ>≠mVrb gd© ZmJoaH$mßZr "amÔ>≠mMm CÀH$f© d C›ZVr gmYU{' h{ EH$M‹ { S>m{ `mßg_m{a R{>dyZ ‡`ÀZmßMr [amH$m>m H{$br [mohO{. À`mgmR>r "amÔ>≠‡{_,amÔ>≠‡JVr, amÔ>≠oeÒV, amÔ>≠ gßajU d amÔ>≠H$V©Ï`' h{ amÔ>≠r` OrdZmVrb [ßMerbbjmV K{D$Z À`mM{ _Z:[yd©H$ d H$gm{erZ{ [mbZ H{$b{ [mohO{.''

_mUyg OJVm{ H$emgmR>r? `m ‡ÌZmM{ CŒma gwImgmR>r Ag{ oXb{ OmV{. AmZßX,gwI o_imd{ `mgmR>r À`mMm ‡`ÀZ Mmby AgVm{. OrdZod⁄{¿`m VŒdkmZmV gwIrhm{ `mgmR>r [wT>rb Jm{Ô>tMr AmdÌ`H$Vm AgV{. 1) gßVVr 3) gß[Œmr 3) gßJVr 4)Amam{Ω` 5) B©Ìda. `m [mM Jm{Ô>tH$S{> VwÂhr H$g{ [mhVm `mda Vw_M{ gwI Adbß]yZAmh{. "gwImbm H$maH$ odMma AmoU Xw:Imbm H$maH$ AodMma' h{ oÃH$mb]moYV gÀ`Amh{. Vw_M{ odMma H$em ‡H$maM{ Amh{V, À`mda darb [mM Jm{Ô>r Vw_¿`mH$S{> {UmaAmoU À`mMm [oaUm_ Vw_¿`m OrdZmda hm{Uma h{ bjmV K{Vb{ [mohO{. Vw_¿`mH$m`m©Mm ÂhUO{M H•$VrMm, Ï`dhmamMm [oaUm_ Vw_¿`m OrdZmda hm{V AgVm{.À`mbm H$mhr bm{H$ Zer] Ag{hr ÂhUVmV. hr Jm{Ô> EH$Xm H$m MmßJbr bjmV AmbrH$r OrdZmVrb KQ>ZmßH$S{> [mh `m¿`m Am[Î`m —Ô>rH$m{ZmV Imbrb‡_mU{ VÀH$mi]Xb hm{Vm{.

1) Am[Î`m Xw:Imbm H$maU Am[U. ÂhUyZ Xw:I emßV[U{ gm{gU{.2) Am[Î`m Xw:Imbm H$maU ÒdV:oedm` A›` H$m{Urhr Zmhr ÂhUyZ Hw$Qwß>]mVrb

_mUg{ oHß$dm e{Omar, ZmV{dmB©H$ `mß¿`mH$S{> [mh `mMr —Ô>r H$bwofV hm{V Zmhr dÀ`m_wi{ AZ{H$ ^mßS>U-VßQ{>]I{S{>, _mam_mË`m Am[m{Am[ Q>iVmV.

3) Am[Î`mM H$_m©VyZ Zer] V`ma hm{V{ hr Jm{Ô>r ZrQ> bjmV Am[Î`mda _mUyggmdY hm{Vm{. Am[Î`m hmVyZ oZXmZ `m[wT{> Var gÀH$_}M KS>Vrb, oZXmZ XwÓH$_}Var KS>Uma ZmhrV `mMr XjVm K{D$ bmJVm{.

darb‡_mU{ OrdZmVrb KQ>ZmßH$S{> [mh `mMm _mUgmMm —oÔ>H$m{Z EH$Xm ]XbbmH$r À`mbm emßVr d g_mYmZ ‡mflV hm{D$Z `eÒdr OrdZmH$S{> À`mMr dmQ>Mmb gwÍ$hm{V{. [aßVw ‡MobV dÒVwoÒWVrH$S{> Oa —oÔ>j{[ Q>mH$bm Va ‡À`j [oaoÒWVr AJXrCbQ> Amh{ Ag{ AmT>iyZ {V{. `mMm AW© gwI AmoU Xw:I `m Xm{›hr Jm{Ô>tgmR>rAm[U Am[Î`mbm O]m]Xma AgVm{. Am[Î`m H•$VrMm Vm{ [oaUm_ AgVm{. Am[Î`mgwImM{ AmoU Xw:ImM{hr oeÎ[H$ma Am[UM AgVm{.

OrdZod⁄m H$m{UV{hr H$_©H$mßS> gmßJV Zmhr. Zm_Ò_aUmVyZ gH$mamÀ_H$odMmamßMr [{aUr _mZdr _ZmV H$am`Mr AmoU À`mVyZ À`mßMr C›ZVr H$am`Mr, Agm

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 147

OrdZod⁄{Mm ‡`ÀZ Amh{ AmoU J{Î`m gŒma dfm™Mm BoVhmg [mhVm Vm{ `eÒdr‡`m{J R>abm Amh{. odÌd‡mW©Z{VyZ OrdZod⁄m o_eZZ{ Ï`∑Vrbm ÒdV:¿`m H$m{fmVyZ]mh{a H$mTy>Z g_yh_Zmer Om{S>b{ Amh{. h{ H$aV AgVmZm gdm™¿`m _mßJÎ`mMr^mdUyH$ H{$br Amh{. EH$m ]mOybm "odÌdmM{ H$Î`mU' H$aUmar ‡mW©Zm ÂhUm`MrAmoU XwgË`m ]mOybm "VyM Amh{g Vw¬`m OrdZmMm oeÎ[H$ma' Agm R>m_AmÀ_odÌdmg oZ_m©U H$Í$Z Ï`o∑VoZ_m©UmM{ H$m_ H$am`M{. Ï`∑Vr-Ï`∑Vr C^rH$Í$Z g_mO ]bdmZ H$am`Mm AmoU Ï`∑Vr¿`m C›ZVrVyZ amÔ>≠CÀWmZ KS>dyZAmUm`M{, h{ OrdZod⁄{M{ H$m © Amh{. "‡`ÀZdmX' AmoU "gH$mamÀ_H$ odMma' `mXm{Z Jm{Ô>t¿`m AmYmamZ{ gm_moOH$ d Ï`o∑VJV OrdZmV Am_ybmJ´ ]Xb KS>dyZAmU `mM{ H$m_ OrdZod⁄m o_eZ H$aV{ Amh{.

"VyM Amh{g Vw¬`m OrdZmMm oeÎ[H$ma' `m gßX{em¿`m AZw yVrgmR>r gX≤JwÍß$ZrH$mhr KQ>H$ AmdÌ`H$ AgÎ`mM{ gmßoJVb{ Amh{V. À`m KQ>H$mda bj H|$o–V H{$b{Va Am[U Am[b{ OrdZ gwßXa H$Í$ eH$Vm{, `mMm AZw d K{Uma{ AmO hOmam{ bm{H$Am[Î`m Amg[mg [mhm`bm o_iVrb. "VyM Amh{g Vw¬`m OrdZmMm oeÎ[H$ma' hm_ßà H{$di Am‹`moÀ_H$ j{ÃmgmR>r bmJy Zmhr, Va VwÂhr H$m{UÀ`mhr j{ÃmV H$m_ H$am,`m _ßÃmMm VwÂhmbm [wa{[ya C[`m{J hm{V AgVm{. hm _ßà ¡`mßZr Am[bm OrdZ_ßÃÂhUyZ ÒdrH$mabm Amh{, À`mßZr gX≤JwÍß$Zr gmßoJVb{Î`m gmV [m`Ë`mßMm AßJrH$maH$amdm bmJVm{. gX≤JwÍ$ gmßJVmV - 1) H$Ô> 2) H$V©Ï` 3) H$m°eÎ` 4) H$Î[H$Vm5) H$m°VwH$ 6) H$ÈUm 7) H•$VkVm `m gmV [m`Ë`m [ma H$Í$Z _mUyg ÒdV:ÒdV:¿`m OrdZmMm oeÎ[H$ma R>Í$ eH$Vm{.

g_mOm_‹ { OrdZ OJV AgVmZm Am[U gd© EH$_{H$mßZm ‡{_ X{V AgVm{oHß$]hwZm gd© _mUg{ EH$_{H$mß¿`m ghH$m`m©Z{, _XVrZ{ d EH$_{H$mßZm [yaH$ d [m{fH$amhyZ OrdZ OJV AgVmV. ÂhUyZ _mUgmßZr EH$_{H$mß¿`m oOdmda Z CR>Vm Am[Ugd© EH$_{H$mß¿`m oOdmda OJV AgVm{, h{ gÀ` gX°d Ò_aUmV R{>dU{ gdm™¿`mMohVmM{ d H$Î`mUmM{ Amh{. _mUgmßZr _mUgmß]am{]a _mUgmgmaI{ dmJyZ [aÒ[amßZmgwIr d `eÒdr H$a `mMm ‡`ÀZ H$aU{ hrM Amh{ ^∑Vr, C[mgZm, V{M Amh{^OZ-[yOZ d Vm{M Amh{ Iam Y_©. Aem ‡H$ma{ gX≤JwÍ$ [aÒ[a[yaH$V{Mm AmoUghmZw yVrMm AmJ´h YaVmV AmoU Y_© ÂhUO{ H$m`? AmO¿`m H$mimV Y_m©M{ÒdÍ$[ H$g{ Agmd{? `m]m]V gX≤JwÍ$ gmßJVmV, ""dmÒVodH$ Y_m©Mm ‡Mma d ‡gmaH$a `mMm AoYH$ma gdm™ZmM Amh{ d AgbmM [mohO{; [aßVw `m gßX^m©V EH$_hŒdmMr Jm{Ô> bjmV K{Vbr [mohO{ Vr hr H$r, Y_m©Mm ‡Mma d ‡gma H$aU{ `mMm

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 148

H{$di EH$M AW© Amh{ d Vm{ ÂhUO{ Y_m©¿`m C¿M VŒdmßMr AMyH$ oeH$dU X{D$Z_mZdr OrdZ gwg¯ d gwImM{ H$a `mgmR>r _mUgmVrb _mUwgH$r OmJr H$aU{ hmhm{ . X{dmM{ oXÏ`Àd, Y_m©Mr Ymo_©H$Vm d _mZdmM{ _mUyg[U `m VrZ Jm{Ô>tMm oÃd{UrgßJ_ _mUwgH$r `m ‡{aU{V Amh{. _mUwgH$rbm Om{ OmJbm À`mZ{M X{d[yOm, À`mZ{MY_© [mibm d Vm{M _mUyg `m [Xmbm em{ bm. ÂhUyZ _mUwgH$r hr ‡{aUm ¡`m jUrAoIb _mZd g_mOmbm Ï`m[rb, V{ÏhmM ¡`m‡_mU{ XwYmV gmIa [S>VmM VrodaKiyZ OmD$Z gd© XyY Jm{S> hm{V{, À`m‡_mU{ AoIb _mZdr OrdZ gwImV dAmZßXmZ{ ^Í$Z _Ywa hm{B©b. ÂhUyZ _mUygH$r gmH$ma H$a `mgmR>rM Y_m©Mm ‡Mmad ‡gma Pmbm [mohO{. À`m Ï`oVoa∑V A›` gd© ‡H$ma, ¡`m_wi{ _mUgmVrb [ewÀdgmH$ma hm{D$Z _mZdr OrdZ Ag¯ d Xw:ImM{ hm{V{, V{ H{$di AY_© hm{V. ¡`mZ{g_mOmMr gwa{I YmaUm hm{V{, À`mbm "Y_©' ÂhUVmV. `m —Ô>rZ{ Iam Y_© H$m{UVmh{ g_OyZ K{U{ AmdÌ`H$ Amh{. M°V›`e∑VrMr odÌdÏ`m[H$Vm, oH´$`m Ver‡oVoH´$`m KS>dyZ AmU `mMm À`m M°V›`e∑VrMm Òd^mdY_©. `m Òd^mdY_m©Mm_mZdr _Zmer {Umam gß]ßY d À`m gß]ßYmVyZ _mZdr OrdZmda hm{Umam [moaUm_ `mgdm™Mm _mZdr H$Î`mUmgmR>r gmH$Î`mZ{ H{$b{bm odMma `mbm IË`m AWm©Z{ Y_© Ag{ÂhUVmV. gX≤JwÍ$ dm_Zamd [° `mßZr Y_m©Mr Ï`mª`m H$aVmZm H$m{R{>hr H$_©H$mßS>mMmAmoU `k`mJmMm CÎb{I H{$bm Zmhr. V{ _mZdr Ï`dhma AmoU _mZdr _Z `mdaode{f ^a X{VmV. _mUgm¿`m _ZmV O{ Ag{b V{M À`mß¿`m Ï`dhmamVyZ ‡H$Q> hm{V{.ÂhUyZ _mUwgH$rMm Y_© gdm™Zr AßJrH$mabm [mohO{. AmO¿`m AmYwoZH$ H$mimV Va`m Y_m©Mr g_mOmbm oZVmßV JaO Amh{.

OrdZod⁄m o_eZZ{ X°ddmX ZmH$mabm AmoU ‡`ÀZdmXmMm ÒdrH$ma H{$bm.X°ddmX H$m ZH$m{ h{ gmßJVmZm gX≤JwÍ$ dm_Zamd [° gmßJVmV, ""Zer] AmYrM R>ab{b{Amh{, _mUgm¿`m hmVmV H$mhrhr Zmhr; H$[mimda O{ H$mhr obhyZ R{>db{b{ Amh{À`m‡_mU{ gd© H$mhr KS>Uma Agm AmMaQ> g_OwVr¿`m Amhmar OmD$Z ]hwgߪ`bm{H$ ÒdV:Mm gd©Zme Am{T>mdyZ K{ `mg H$maUr yV R>aVmV. dmÒVodH$ dÒVwoÒWVr`m¿`m AJXr CbQ> Amh{. OrdZod⁄{Mm Agm _m°Î`dmZ og’m›V Amh{ H$r, ‘Noth-

ing is Predestined’. [wT{> H$m` KS>Uma h{ gd© oZ`VrZ{ AmYrM Am[Î`mH$[mimda obhyZ R{>db{b{ Amh{ hr g_OyVM _wimV MwH$rMr Amh{ oHß$dm XwgË`me„XmßV h{M gmßJmd`mM{ PmÎ`mg Ag{ ÂhUVm {B©b H$r, Am[Î`m H$[mimdaoboh `mM{ H$m © Am[UM Am[Î`m H$_m™Zr H$arV AgVm{. Ia{> gmßJm`M{ ÂhUO{ [wT{>H$m` KS>Uma h{ eß a Q>∑H{$ Oar Zmhr, Var ZÏdX Q>∑H{$ Am[UM R>adV AgVm{.

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 149

A›` H$m{Urhr Zmhr. AmO Or gÀH$_}> d XwÓH$_} Am[U H$aVm{, À`mZwgmaM Am[b{C⁄mM{ ^odVÏ` R>aUma AgV{. H$maU C⁄mM{ ^odVÏ` h{ AmO¿`mM H$_m©M{ \$iAgV{. ÂhUyZ MwHy$Z oHß$dm _m{hmbm ]ir [Sy>Z oHß$dm A›` H$mhr H$maUm_wi{ OaAm[b{ dmH$S{> [mD$b [S>b{M, Va oZgJm©Z{ _mUgmbm O{ H$_© ÒdmVßÕ` ]hmbH{$b{b{ Amh{ d gmamgma odMma H$a `mMr Or ]w’r oXb{br Amh{, À`mMm C[`m{JH$Í$Z À`m dmH$SÁm _mJm©Z{ [wT{> [wT{> \$a\$Q>V Z OmVm À`m[mgyZ VÀH$mi [amd•Œmhm{D$Z [aV gai _mJm©da {U{ AmdÌ`H$ AgV{. Wm{S>∑`mV, dÒVwoÒWVrMm ÒdrH$maH$Í$Z oVbm gwa{I AmH$ma X{ `mMm ‡`ÀZ H$aU{ hr `eÒdr OrdZmMr JwwÈoH$ÎbrAmh{.'' gX≤JwÍ$ dm_Zamd [° `mßZr ‡`ÀZdmXmMm CX≤Km{f H$aVmZmM _mZdm¿`m_ZmV [aß[amJV AgUmË`m AßYl’{bm \$mQ>m oXbm AmoU OJ `mMm Zdm _ßà oXbm."[{amb V{M CJdV{' hr ÂhU Amh{. À`mMr gmW© CH$b gX≤JwÍß$¿`m darb odd{MZmVyZoXgyZ {V{.

oejU h{ AZ{H$ g_Ò`mßM{ CŒma Amh{. oejU K{Vb{ H$r Am[b{ OrdZ odMma]Xby eH$VmV. oejUm]m]V gX≤JwÍ$ ÂhUVmV, ""_mZdr OrdZmV kmZ h{ gd©l{>Amh{. kmZmBVH{$ [odÃ, _ßJb d C[ w∫$ A›` H$mhrhr Zmhr. h{ kmZ gß[mXZH$a `mgmR>r Am[U O{ ‡`ÀZ H$aVm{ À`mbm oejU Ag{ ÂhUVmV. AmB©¿`m Hw$erVyZoejUmbm Or gwÈdmV hm{V{, Vr W{Q> gaUmda gß[{[ ™V. `mMmM AW© Agm H$r,O›_m[mgyZ _a{[ ™V oeH$V amohb{ [mohO{. ÂhUyZ OrdZod⁄m gmßJV{, oeH$-jU -jUmjUmbm oeH$U{ ÂhUO{M oejU. kmZ Zg{b oHß$dm oejU Zg{b Va _mUygÂhUO{ Xm{Z [m`mßMm [ey hm{ . _mUgmVrb Xm{Z [m`mß¿`m [eyßMr gߪ`m oXdg|oXdg‡MßS> ‡_mUmV dmT>V Amh{. [°gm hmM [a_{Ìda PmÎ`m_wi{ _mUg{ `m [°em¿`m[mR>r_mJ{ o[gmQ>mgmaIr YmdV Amh{V d ¡`m kmZmVyZ ehmU[U oZ_m©U hm{V{, À`mkmZmH$S{> [mR> o\$adyZ Amhm{V. OJm_‹ { gwI H$U^a Amh{, Va Xw:I _U^a. `mM{‡_wI H$maU bm{H$mßZr [°embm dmOdr[{jm OmÒV _hŒd X{D$Z kmZmH$S{> [mR>o\$adbr, h{ hm{ . Wm{S>∑`mV OrdZmV kmZmbm [`m© Zmhr AmoU ÂhUyZMOrdZod⁄m gmßJV{, kmZ h{ eÛ, AÛ d emÛ Amh{. kmZ h{ e∑Vr, ]b d gm_œ ©Amh{. kmZ h{ YZ, gß[Œmr d E{Ìd © Amh{. kmZ hm X{d, B©Ìda d [a_{Ìda Amh{. ÂhUyZkmZr Ïhm d Y›` Ïhm. CŒm_ A‰`mg H$aU{ AmoU MmßJb{ `e gß[mXZ H$aU{ h{od⁄mœ`m©M{ H$V©Ï` Amh{. ^maVr` gßÒH•$VrV Aem H$V©Ï`mbm Y_© ÂhQ>b{ OmV{.

gX≤JwÍ$ gmßJVmV, ""gd©gmYmaU[U{ ¡`mbm Am[U Y_© Ag{ ÂhUVm{, À`mbmBßoΩbe_‹ { oabrOZ Ag{ ÂhUVmV. ÂhUyZ H$V©Ï`Y_© d Y_© `m Xm{Z Jm{Ô>r o^›Z

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 150

Amh{V. ohË`mbm Og{ AZ{H$ [°by AgVmV À`m‡_mU{ H$V©Ï`Y_©Í$[r ohË`mbm AZ{H$[°by Amh{V. _mV•Y_©, o[V•Y_©, [wÃY_©, [VrY_©, [ÀZrY_©, e{OmaY_©, o_ÃY_©,amÔ>≠Y_© Ag{ h{ gd© ‡H$ma H$V©Ï` Y_©Í$[r ohË`mM{ ododY [°by Amh{V. ¡`mbm Am[UY_© Ag{ ÂhUVm{, Vm{ ‡À`jmV Amh{ C[mgZm Y_© d hm C[mgZm Y_© H$V©Ï`Y_©Í$[rohË`m¿`m AZ{H$ [°byß[°H$r EH$ _m_wbr [°by Amh{; [aßVw ‡À`jmV _mà _mZdr OrdZmVH$V©Ï`Y_m©¿`m AZ{H$ [°byßH$S{> Xwb©j hm{D$Z `m Y_m©bm - ÂhUO{ H$_©H$mßS>mÀ_H$C[mgZm Y_m©bm OÈar[{jm AoYH$ _hŒd oXb{ J{b{b{ Amh{, Ag{ oXgyZ {V{.od⁄mœ`m™¿`m OrdZmV À`mßMm ‡_wI H$V©Ï`Y_© ÂhUO{ _Zm[mgyZ A‰`mg H$Í$ZkmZ gß[mXZ H$aU{ h{ hm{ . `m kmZmM{ _hŒd IË`m AWm©Z{ V{ e„XmßV gmßJU{ H$R>rUAmh{. OrdZmV [°gm oOVH$m AmdÌ`H$ Amh{, À`m[{jm ghÚ[Q>rZ{ kmZ _hŒdmM{Amh{. ¡`m amÔ>≠mVrb bm{H$ AS>mUr, AkmZr d AßYl’mYrZ AgVmV, V{ amÔ>≠H$Yrhr ‡JoV[Wmda OmD$ eH$V Zmhr. CbQ> À`m amÔ>≠mMr AYm{JVr hm{D$Z V{agmVimbm OmB©b h{ oZoÌMV. ÂhUyZ OrdZod⁄m AmdOy©Z gmßJV{, "VwÂhr kmZrÏhm, VwÂhr hwema Ïhm, VwÂhr ]wo’dmZ Ïhm gma{. Wm{S>∑`mV AmdS>rZ{ A‰`mg H$Í$ZkmZ gß[mXZ H$aU{ hmM ‡À {H$ od⁄mœ`m©Mm H$V©Ï`Y_© Amh{. `m H$V©Ï`Y_m©M{ O{od⁄mWu [mbZ H$aUma ZmhrV, À`mßZm ^odÓ`mV [ÌMmŒmm[ H$a `mMr [mir {B©b.`m¿`m CbQ> O{ od⁄mWu `m H$V©Ï`Y_m©M{ ‡m_moUH$[U{ [mbZ H$aVrb, V{ OrdZmV`eÒdr R>aVrb hr H$m˘`m XJS>mdaMr a{f Amh{.'

[ydu¿`m H$mir JwÈKar OmD$Z od⁄m J´hU H$amdr bmJV Ag{. À`mVyZoejUm]am{]aM OrdZmbm AmdÌ`H$ AgUmË`m JwUmßMrhr ÈOdUyH$ `m H$mimV hm{B©.AmVm oejU[’Vr ]Xbbr Agbr, Var _yÎ`Ï`dÒWm H$m`_ Amh{. H$maUoejUmMm AmÀ_m h{M ohßXy OrdZ[’VrVrb oMaßVZ _yÎ` Amh{ AmoU V{ oejUm¿`m_m‹`_mVyZ od⁄mœ`m™_‹ { ÈOmd{, Aer gX≤JwÍß$Mr A[{jm Amh{. X{emMr C›ZVrÏhm`Mr Ag{b Va X{emM{ ZmJoaH$ CŒm_ Agm`bm hd{V. amÔ>≠C^maUrV À`mßM{ H$m``m{JXmZ Agmd{ AmoU À`mßM{ H$V©Ï` H$m` Agmd{ `modf`r gX≤JwÍ$ dm_Zamd [° `mßZrgIm{b _mJ©Xe©Z H{$b{ Amh{. gX≤JwÍ$ gmßJVmV -

1) amÔ>≠ h{ Am[Î`m OrdZmV gd©Òd AgyZ amÔ>≠mgmR>r Hw$R>bmhr À`mJ H$a `mgOm{ og’ AgVm{, Vm{ `m amÔ>≠mMm CŒm_ ZmJoaH$ hm{ .

2) amÔ>≠mMr AYm{JVr hm{ `mV Am[br AYm{JVr Amh{ d amÔ>≠mMr ‡JVr hm{ `mVAm[br ‡JVr Amh{ h{ Om{ OmUVm{ Vm{ amÔ>≠mMm CŒm_ ZmJoaH$ hm{ .

3) amÔ>≠ oeÒV, amÔ>≠ ∑Vr, amÔ>≠ ‡JVr, amÔ>≠ gßajU AmoU amÔ>≠ H$V©Ï` h{ amÔ>≠r`

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 151

OrdZmM{ [ßMerb Om{ [mbZ H$aVm{, Vm{ amÔ>≠mMm CŒm_ ZmJoaH$ hm{ .4) amÔ>≠mbm ‡JoV[Wmda Z{ `mgmR>r Om{ ododY j{ÃmV ‡d{e H$Í$Z kmZ gß[mXZ

H$aVm{ d À`m kmZmMm C[`m{J amÔ>≠m¿`m CÀH$fm©gmR>r H$aVm{, Vm{ amÔ>≠mMm CŒm_ZmJoaH$ hm{ .

5) Am[Î`m dmQÁmbm Amb{b{ g_mOmbm C[ w∑V H$m_ AÀ ßV AmdS>rZ{,‡m_moUH$[U{ d _Zm{ md{ H$aVm{, Vm{ amÔ>≠mMm CŒm_ ZmJoaH$ hm{ .

6) ´Ô>mMma, XwamMma, AÀ`mMma dJ°a{ AoZÔ> _mJm™Zr Om{ gŒmm-gß[Œmr-[°gmgß[mXZ H$arV Zmhr, Vm{ amÔ>≠mMm CŒm_ ZmJoaH$ hm{ .

7) hmVmV Amb{br gŒmm Om{ ÒdV:¿`m ÒdmWm©gmR>r Z am]dVm \$∑V bm{H$mß¿`m^Î`mgmR>r, ohVmgmR>r, H$Î`mUmgmR>r d amÔ>≠m¿`m ‡JVrgmR>r dm[aVm{, Vm{ `mamÔ>≠mMm CŒm_ ZmJoaH$ hm{ .

8) Y_©, dU©, OmV, O_mV, [ßW, dße, ‡mßV Aem _mZdmZ{M oZ_m©U H{$b{Î`m_mZdoZo_©V gßHw$oMV ]ßYZmßZm Vm{ _hŒd X{V Zmhr d Am[U gd© amÔ>≠mM{ ZmJoaH$AgyZ Am[U gd© g_mZ Amhm{V Aer ¡`mMr ‡m_moUH$ YmaUm AgV{, Vm{ amÔ>≠mMmCŒm_ ZmJoaH$ hm{ .

9) Am[bm ‡À {H$ "odMma-C¿Mma-AmMma' hm amÔ>≠m¿`m ^Î`mgmR>r,H$Î`mUmgmR>r, ohVmgmR>r Agbm [mohO{ `m YmaU{Z{ Om{ OrdZ OJVm{, Vm{ amÔ>≠mMmCŒm_ ZmJoaH$ hm{ .

gX≤JwÍ$ dm_Zamd [° `mßZr 1955 gmbr Zm_g߇Xm` _ßS>im¿`m _m‹`_mVyZH$m_ gwÍ$ H{$b{. [wT{> `mM H$m_mM{ Zm_H$aU "OrdZod⁄m o_eZ' Ag{ Pmb{.gwÈdmVrbm H$mhr oZdS>H$ bm{H$mß[wT{> ‡dMZ{ H$am`bm gwÈdmV H{$br. `m N>m{QÁmgwÈdmVrZ{ AmVm dQ>d•jmM{ Í$[ K{Vb{ Amh{. B©ÌdamMr AmamYZm H$aVmZmMÏ`o∑V_Œd odH$mg KS>dyZ AmUV amÔ>≠odH$mgm[ ™VMm g{Vy gX≤JwÍß$Zr Am[Î`modMmamVyZ Om{S>bm. X°ddmXm[{jm ‡`ÀZdmXmMm AßJrH$ma H$Í$Z ÒdV:¿`m OrdZmV`e, gwI o_id `mMr ‡{aUm OrdZod⁄m o_eZ¿`m H$m_mVyZ OmJdbr. Am[Î`mX{emV A‹`mÀ_mMr, ^o∑Vgß[–m`mMr AmoU ^∑Vr¿`m _mJm©VyZ g_mOmbmKS>d `mMr ‡XrK© [aß[am Amh{. gX≤JwÍ$ dm_Zamd [° `mßZr `m [aß[a{Mm YmJm [H$S>bmAmh{. Am[Î`m g߇Xm`mV gßV_mobH{$Vrb ododY gßVmßM{ A ßJ, Xmg]m{Y, kmZ{ÌdarAem JßWmVrb Am{Ï`m `mßMm À`mßZr Am[Î`m VŒdkmZm¿`m ‡oV[mXZmgmR>rdm[aÎ`m. ^maVr` g_mO_mZgmda AgUmar B©Ìda^∑Vr AmoU A‹`mÀ_ `mßMr[H$S> g_OyZ K{D$Z À`mßZr "ldU' d "Ò_aU' `m Xm{Z ‡H$ma¿`m ^∑VrMm ‡Mma

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 152

H{$bm. gX≤JwÍß$¿`m ‡dMZmVyZ gmYH$mßZm ldU^∑VrMm bm^ Pmbm, VaZm_Ò_aUmVyZ Ò_aU^∑Vr KS>br. gX≤JwÍß$Zr gmßoJVb{br "odÌd‡mW©Zm' hrH$ÈUm^∑VrMm AOm{S> Z_wZm Amh{. H{$di ÒdV:M{ ohV, C›ZVrMm odMma Z H$aVmgH$b odÌdm¿`m H$Î`mUmMr ‡mW©Zm H$aU{ hr H$ÈUm^∑Vr Amh{. ÒdV:¿`mH$m{fmVyZ ]mh{a [Sy>Z [aÒ[a[yaH$Vm AmoU g_yh^mZmMr OmJ•Vr Ïhmdr AmoUÒdV:¿`m odH$mgm]am{]a BVamß¿`m odH$mgmgmR>r Am[U ‡`ÀZ H{$b{ [mohO{V, Agm^md OmJ•V H$a `mM{ H$m_ gX≤JwÍß$Zr odÌd‡mW©Z{VyZ H{$b{. Va "VyM Amh{g Vw¬`mOrdZmMm oeÎ[H$ma' `m gßX{emZ{ AZ{H$mßZm AmÀ_odÌdmg oXbm. OJ `mMr C_{XoXbr. o[Mb{Î`m _Zmbm OJ `mM{ ]i oXb{. 1983¿`m oJaUr H$m_Jmamß¿`mgß[m_wi{ AZ{H$ H$m_Jma ]{H$ma Pmb{. `m H$mimV AZ{H$ H$m_JmamßM{ _Zm{Y° ©amI `mV, À`mßZm [w›hm Am wÓ`mV C { amh `mgmR>r OrdZod⁄m o_eZM{ VŒdkmZC[ w∑V R>ab{.

gXJwÍß$Zr Am[Î`m VŒdkmZmV [aß[am AmoU AmYwoZH$Vm `mßMm gwa{I gßJ_gmYbm Amh{. O{ AmO¿`m H$mimV C[ w∑V Zmhr, H$mim¿`m gßX^m©V ]mX R>ab{Amh{, À`m Jm{Ô>r R>m_[U{ ZmH$mÍ$Z ZÏ`m odMmamßMr À`mßZr [mR>amIU H{$br. _mZdr_Z AmoU À`mV gH$mamÀ_H$ ]Xb `mda gX≤JwÍß$Zr bj H|$o–V H{$b{ hm{V{. _mZdr _Zh{ gd© gwImM{-Xw:ImM{ _yi Amh{, h{ gX≤JwÍß$Zr gmVÀ`mZ{ ‡]m{YZ H{$b{. odkmZ,VßÃkmZgmaª`m ‡JoVerb odf`mßMr À`mßZr [mR>amIU H{$br. À`mM]am{]a _yoV©[yOm,H$_©H$mßS{>, [yO{Mr AdSß>]a{ `m gd© Jm{Ô>tZm À`mßZr Am[Î`m H$m_mV ÒWmZ oXb{ Zmhr.`m CbQ> À`mßZr `m gd© Jm{Ô>rM{ AmYwoZH$ AW© gmßoJVb{. gX≤JwÍß$Zr AmYwoZH$ odMmagmßJVmZm _mà B©Ìda Y_© ZmH$mabm Zmhr. B©Ìda AmoU Y_© ÂhUO{ H$m` h{ g_OyZgmßoJVb{ AmoU B©ÌdamMr [yOm, Y_m©M{ [mbZ Am[Î`m oZÀ`oZ`o_V Ï`dhmamVyZH$em ‡H$ma{ hm{V{, h{ CXmhaUmgh gmßoJVb{. H$_©H$mßS> ÂhUO{ Y_© ZÏh{, Va"_mUwgH$r' hm Am[Î`m H$mimVrb Iam Y_© Amh{, Ag{ gXJwÍ$Zr gmßoJVb{.B©ÌdamM{ AoÒVÀd _mUgmV Amh{, À`m_wi{ _mUgmßMm B©Ìdam‡_mU{ AmXa H$am, g{dmH$am Agm gßX{e V{ Am[Î`m AZw m`mßZm X{V. ‡[ßM AmoU [a_mW© `mßMm g_Vm{bgmYZ `m Xm{›hr AmKmSÁmßda H$em ‡H$ma{ `eÒdr Ïhm`M{, `mM{ gX≤JwÍß$Zr _mJ©Xe©ZH{$b{. C›ZV hm{ `mgmR>r gß›`mg K{ `mMr AmdÌ`H$Vm Zmhr, Va gH$mamÀ_H$ odMmaAmoU Ï`dhma `mßMr AmdÌ`H$Vm Amh{, Ag{ gX≤JwÍ$ dmaßdma gmßJV AgV.

OrdZod⁄m o_eZ¿`m dVrZ{ od⁄mWu, _ohbm AmoU Hw$Qwß>]mVrb gd© gXÒ``mß¿`mgmR>r d{Jd{J˘`m ‡H$maMr ‡oejU{ oXbr OmVmV. H$_©H$mßS>, H$_©R>[Um `mßZm

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 153

\$mQ>m X{V AmYwoZH$V{Mm odMma AmoU Ï`dhma {W{ oeH$dbm OmVm{. OrdZod⁄{M{VŒdkmZ gX≤JwÍß$Zr Agߪ` [wÒVH$mßVyZ _mßS>b{ Amh{ d Vr [wÒVH{$ ododY ^mfmßVC[b„Y Amh{V. gX≤JwÍß$¿`m od[wb b{IZm[°H$r [wT>rb [wÒVH{$ aogH$o‡` Amh{V -"VyM Amh{g Vw¬`m OrdZmMm oeÎ[H$ma', "A_•V_ßWZ', "AßYma AßYl’{Mm',"kmZ{emßMm gßX{e', "Zm_mMm ZßXmXr[', "OrdZod⁄m Xe©Z', "od⁄mœ`m™Zm _mJ©Xe©ZOrdZod⁄{M{', "_mUgmMm O›_ H$emgmR>r?', "Vw_M{ ^mΩ` Vw_¿`m odMmamV',"hrM Iar _yoV©[yOm d hmM Iam Y_©', "OrdZod⁄{Mm _ßJb H$be', "gwImMm em{YAmoU ]mßY', "gwIr OrdZmM{ [ßMerb', "gwJßY OrdZod⁄{Mm', "[oagOrdZod⁄{Mm', "OrdZ od⁄m Ò_aUr', "gmW© hoa[mR>', "eara gmjmV [a_{Ìda',"OrdZod⁄m - g_O-J°ag_O', "oÛ`mßer ohVJwO OrdZod⁄{M{', "gßH$Î[og’rM{Jwo[V odÌd‡mW©Zm' Aem [wÒVH$mßVyZ À`mßZr OrdZod⁄{M{ VŒdkmZ odÒVmamZ{ _mßS>b{Amh{ AmoU h{ VŒdkmZ H$mbm{oMV Amh{, À`m_wi{ ÒdrH$mamh© Amh{.

gX≤JwÍ$ dm_Zamd [° `mßZr _hmamÔ>≠, H$Zm©Q>H$, Jm{dm `m am¡`mßV OrdZod⁄{daAmYmoaV 10 hOmamß[{jm AoYH$ ‡]m{YZ{ H{$br. 1998 gmbr À`mßZr A_{oaH$mAmoU H∞$ZS>m {W{ OmD$Z OrdZod⁄{M{ VŒdkmZ _mßS>b{. ododY gßÒWmßZr À`mß¿`m `mH$m`m©Mr XIb K{D$Z À`mßßZm [waÒH$mamßZr g›_moZV H{$b{ hm{{V{. _wß]B© XyaXe©Zda EH$XeH$mhyZ AoYH$ H$mi À`mßMr ‡dMZ{ ‡gmoaV hm{V hm{Vr. gX≤JwÍß$Zr gŒmmdrg[wÒVH$mßM{ obImU H{$b{, [U EH$mhr [wÒVH$mM{ _mZYZ/am∞ ÎQ>r K{Vbr Zmhr.AmOda `m [wÒVH$mß¿`m bmIm{ ‡Vr odH$Î`m J{Î`m Amh{V. OrdZod⁄m o_eZM{VŒdkmZ h{ OrdZ OJ `mMr H$bm oeH$dV{. AmO gß[yU© OJmV VmUVUmd AmoUVßQ{>]I{S{> `mßZm D$V Amb{bm Amh{. `m [mÌd© y_rda AmZßXr OJ `mgmR>r,VUmd_w∑V amh `mgmR>r gX≤JwwÍ$ dm_Zamd [° `mßZr gmßoJVb{b{ OrdZod⁄{M{VŒdkmZ C[`m{Jr R>aV Amh{. AZ{H$ ImOJr d gaH$mar gßÒWmß_Yrb H$_©MmË`mßZmOrdZod⁄{M{ ‡oejU oXb{ OmV{. `m ‡oejUmVyZ H$m_Jma AmZßXr Va hm{VmVM,À`moedm` CÀ[mXZmdahr À`mMm [oaUm_ oXgyZ {Vm{.

H{$di _mZogH$, Am‹`moÀ_H$ ‡]m{YZ EdTÁm[waV{M OrdZod⁄m o_eZM{ H$m__`m©oXV Zmhr, Va g_mOOrdZmV emßVVm, gwI-gßdmX ‡ÒWmo[V Ïhmdm, Hw$UrXw:Ir Agy Z { `mgmR>rhr OrdZod⁄m o_eZ H$mhr C[MmamÀ_H$ H$m ©H´$_ Am`m{oOVH$aV AgV{. À`m_‹ { H°$Xr, AßY, [m{brg AoYH$mar, _oV_ßX d emaroaH$ Ï ßJAgUmË`m Ï`∑Vr `mß¿`mgmR>r ode{f _mJ©Xe©Z d Ï`mª`mZmßM{ Am`m{OZ OrdZod⁄mo_eZV\}$ H{$b{ OmV{. H$mhr H$maUmß_wi{ oZamem AmoU VUmdmMm gm_Zm H$aUmË`m

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 154

Ï`∑Vr AmoU Hw$Qwß>]mM{hr g_w[X{eZ H$a `mMr Ï`dÒWm OrdZod⁄m o_eZ_‹ {Amh{. a∑VXmZ oeo]a{, Z{ÃV[mgUr, XßV V[mgUr Aem C[H´$_mßM{ Am`m{OZd{im{d{ir H{$b{ OmV{. À`mM‡_mU{ [`m©daU AmoU oZgJ©ajUmgmR>r d•jmam{[U, [mUr]MV, Òd¿N>Vm Ao^`mZ Aem ododY C[H´$_mßVyZ OrdZod⁄m o_eZ gm_moOH$H$m © H$aV{.

29 _{ 2012 am{Or gX≤JwÍ$ dm_Zamd [° `mßM{ oZYZ Pmb{. 1952[mgyZ2012[ ™V V„]b [mM V[{ - ÂhUO{ gmR> df} V{ OrdZod⁄{Mm ‡gma H$aV hm{V{."B©Ìda Amh{' À`mß¿`m[wT{> H$ÈUm^∑Vr¿`m Í$[mZ{ odÌd‡mW©Zm H$am. ‡`ÀZdmXÒdrH$mam, X°ddmXm¿`m AßYH$mamV Jwa\$Qy> ZH$m Ag{ Ò[Ô> e„XmßV gmßJUma{ gX≤JwÍ$dm_Zamd [° h{ A‹`mÀ_ AmoU odkmZ `mßMm g_›d` gmYUma{ AbrH$S>¿`mH$mimVrb _hmZ gßV hm{V{. gßV `m e„Xmbm H$ÈUm, l’m, ^∑Vr AmoU oXemXe©Z`m e„XmßMr Om{S> AgV{. gßVmßZm g_mOmV {D$Z h{M odf` H$am`M{ AgVmV.g_mOmV H$ÈUm OmJdm`Mr AgV{, l’{Mm Ia{[Um gmßJm`Mm AgVm{. ^∑VrM{AßVaßJ CbJSy>Z gmßJm`M{ AgV{ AmoU ^odÓ`mM{ oXemXe©Zhr H$am`M{ AgV{.gXJwÍ$ dm_Zamd [° `mßZr OrdZod⁄m o_eZ¿`m _m‹`_mVyZ `m gmË`mM Jm{Ô>rH{$Î`m. "VyM Amh{g Vw¬`m OrdZmMm oeÎ[H$ma' Agm gßX{e X{D$Z _mUgmbm‡`ÀZdmXmM{ A_•V oXb{.

gßX^© :1. VyM Amh{g Vw¬`m OrdZmMm oeÎ[H$ma - dm_Zamd [°2. A_•V_ßWZ - dm_Zamd [°3. od⁄mœ`m™Zm _mJ©Xe©Z OrdZod⁄{M{ - dm_amd [°4. _mUgmMm O›_ H$emgmR>r? - dm_Zamd [°5. Vw_M{ ^mΩ` Vw_¿`m odMmamV - dm_Zamd [°

❚❘

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 155

‡H$aU 11

g_mam{[

g_mO hm [oadV©Zerb AgVm{. ÂhUO{ Ï`∑Vr, Hw$Qwß>] `mß¿`m Ï`dhmamV O{]Xb hm{VmV, À`mM{ ‡oVo]ß] g_mOOrdZmda oXgyZ {V{. `mbmM gm_moOH$[oadV©Z ÂhUVm {V{. `mMm AW© Agm H$r _mZdm¿`m Ï`dhmamV, odMmamV hm{Uma{Am_ybmJ´ [oadV©Z h{ g_mO[oadV©ZmgmR>r _yb yV KQ>H$ AgV{. g_mOmMmVmUm]mUm Am[U `mAmYrM g_OyZ K{Vbm Amh{. gH$mamÀ_H$ AmoU ZH$mamÀ_H$oH´$`m-‡oVoH´$`m `m EH$m d{i{g KS>V AgVmV. À`m Oar EH$_{H$mßZm g_mßVaZgÎ`m, Var À`mVyZ g_mOmMm VmUm]mUm AoYH$ K≈> hm{Vm{ AJa gm_moOH$VmUm]m `mbm N{>X OmVm{. `m gmË`m_mJ{ _mUgmMr ‡oVoH´$`m, Ï`dhma AgVm{.g_mOmMr KS>Uhr À`m g_mOmMm KQ>H$ AgUmË`m _mUgm¿`m dV©Zmda Adbß]yZAgV{. À`m_wi{ g_mOmV ]Xb KS>dyZ AmUm`Mm Ag{b, Va _mUgmV ]Xb KS>dyZAmUmdm bmJ{b.

g_mOmMm odMma H$aVmZm H{$di EH$ Y_©, [ßW, g߇Xm`, OmV, [m{Q>OmV oHß$dmodoeÔ> y mJmVrb bm{H$g_yh Agm odMma H$Í$Z O_Uma Zmhr. `m gd© Jm{Ô>tMr]{arO H$Í$Z AmoU ‡À {H$ Jm{Ô>rMr ÒdVßà Am{iI hr g_mO ÂhUyZ H$Í$Z X{Vm

{B©b. [U Am[U O{Ïhm AoIb _mZdg_mO ÂhUyZ odMma H$Í$, V{Ïhm da dU©ZH{$b{Î`m KQ>H$mßZm Jm°U ÒWmZ ‡mflV hm{B©b AmoU OmV-Y_©, [ßW, g߇Xm` Aem

{Xm¿`m [brH$S{> OmD$Z H{$di _mUyg ÂhUyZ odMma hm{B©b, V{Ïhm Am[U H{$di"g_mO' `m odf`mMr odembVm g_OyZ K{D$. `mbm Am[U X{e[mVirdaamÔ>≠g_mO AmoU OmJoVH$ [mVirda odÌdg_mOhr ÂhUy eH$Vm{.

Va Aem `m g_mOmbm [oadV©Z H$am`M{ Ag{b, g_mOOrdZmV Zd{ odMmaÈOdm`M{ AgVrb, Va g_mOmMm _yb yV KQ>H$ AgUmË`m "_mUyg' `mß¿`mV[oadV©Z KS>dyZ AmUmd{ bmJ{b. `mbm Am[U "_V[oadV©Z' ÂhUy eH$Vm{.

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 156

gm_moOH$ gwYmaUmßM{ h{ ]rOmam{[U ÂhUVm {B©b. "OmV' Hw$R{> Amh{? `m ‡ÌZmM{CŒma "OmV _mUgm¿`m _ZmV Amh{' Ag{ oXb{ OmV{. _mUgm¿`m _ZmVyZ OmV J{brVa g_mOmVyZ OmV Om`bm d{i bmJUma Zmhr. _mZdr YmaUm `m À`mß¿`m dV©ZmerOm{S>b{Î`m AgVmV. ¡`m ‡H$ma¿`m YmaUm AgVmV VemM ‡H$maMr H•$Vr H$Í$ZÏ`∑Vr g_mOmV OJV AgVm{. [aß[a{Z{, J°ag_OmVyZ, AkmZmVyZ _mZdr _ZmV `mYmaUm —T> hm{VmV AmoU À`mbm Om{[mg `mV _mUgmbm Y›`Vm dmQ>V{. amÔ>≠r`Òd ßg{dH$ gßKmM{ gagßKMmbH$ lrJwÈOr `mßZr `m YmaUmßZm "_mZdr _ZmMmgßHw$oMV[Um' Aer gßkm oXbr hm{Vr AmoU hm gßHw$oMV[Um Xya H$a `mgmR>rXrK©H$mbrZ ‡`ÀZmßMr JaO AgV{. ^mJdV Y_m©Mr Ywam dmhUmË`m gßVm[mgyZ V{AmYwoZH$ H$mimVrb gßVmß[ ™V gmË`mßZr hmM _ZmMm gßHw$oMV[Um Xya H$a `mMm‡`ÀZ H{$bm Amh{, h{ Am[U [mohb{ Amh{. "_mUyg' hm Xwgam oVgam H$m{Ur ZgyZ"B©ÌdamMm' Aße AgÎ`mMr Ωdmhr gd©M gßVmßZr oXbr Amh{. _ZmMr "gm\$g\$mB©'hr Am‹`moÀ_H$ H´$mßVrM{ _wª` H$m_ hm{V{ AmoU V{ gßVmßZr H{$b{ Amh{. ^mJdV Y_m©Z{O{ ‡]m{YZ H{$b{, H•$Vr H{$br, g_V{Mr Ωdmhr oXbr À`m¿`m AmYmamda [wT>rb H$mimVbm{H$_mZg V`ma Pmb{. `m{Ω`-A`m{Ω`Mr —Ô>r gßVmßZr oXbr. AmYwoZH$ H$mimVoejUmMm ‡gma Pmbm AmoU g_mOmbm g_Vm, ÒdmVßÕ`, ]ßYwVm Aem ZÏ`m _mZdr_yÎ`mßMr JaO Amh{. `m AmYwoZH$ _yÎ`mß¿`m AoY>mZmda g_mO C^m H{$bm [mohO{`mMr OmUrd g_mOgwYmaH$mßBVH$rM AmYwoZH$ H$mimVrb gßVmßZmhr hm{Vr. À`mßZrH{$b{Î`m H•$VrVyZ V{ Am[Î`mbm oXgyZ {V{.

g{dm`m{Jr gßV JmS>J{]m]m, amÔ>≠gßV VwH$S>m{Or _hmamO, JU[Vr _hmamO, Jwbm__hmamO,amÔ>¬gßV [mMb{JmdH$a _hmamO, [mßSw>aßJemÛr AmR>db{, dm_Zamd [° `mAmYwoZH$ H$mimVrb gd©M gßVmßZr _ZmMr gm\$g\$mB© AmoU ZdodMmam¿`mÒdrH$mamgmR>rMr _emJV H{$br. gmVÀ`mZ{ ZdV{Mm odMma _mßS>bm. gßV JmS>J{]m]mßZrAkmZ, AßYl’m, H$O©]mOmar[Um, Ï`gZmYrZVm `mda ‡MßS> ‡hma H{$b{.À`mM‡_mU{ g{dmH$m ©, Jm{ajU, Y_©emim `mß¿`m _m‹`_mVyZ ZÏ`m odMmamßMrÒ_maH{$ C^r H{$br. gßV JmS>J{]m]mßZr OmV[mV _mZbr Zmhr. Ymo_©H$ H$_©H$mßS{>_mZbr ZmhrV. [ßT>a[ya¿`m od«>bmM{ ^∑V AgUma{ JmS>J{]m]m od«>bm¿`m_ßoXam[{jm Mß–^mJ{¿`m dmidßQ>mV AoYH$ a_b{. amÔ>≠gßV VwH$S>m{Or _hmamO`mß¿`m]m]Vhr Ag{M ÂhUVm {B©b. amÔ>≠gßVmßZr Jmdmbm "_ßoXa' AmoU JmdmVrb_mUgmßZm "B©Ìda' hr gßkm oXbr. J´m_odH$mgmVyZ g_mO odH$mg, "OZg{dm hrB©Ìda g{dm' Agm g_mOmbm _ßà oXbm. oM_ya-AmÔ>r¿`m ÒdmVßÕ`bTÁmV gh^mJ

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 157

K{D$Z g_mOmbm ‡{aUm oXbr. oejU, e{Vr, Amam{Ω`, am{OJma BÀ`mXr odf`mßV_yb yV ÒdÍ$[mM{ ÒWm`r H$m_ C { H{$b{. _ßJÍ$i XÒVJraM{ JU[Vr C\©$ har_hmamO `mßZr _ßoXa AÒ[•Ì`mßZm Iwb{ H{$b{. gm_moOH$ g_V{Mm [waÒH$maH$a `mgmR>r "X{dmbm OmV Zmhr, _J À`m¿`m b{H$amßZm H$er OmV?' Agm ‡ÌZC[oÒWV H{$bm. À`mß¿`m ‡`ÀZmVyZ hOmam{ bm{H$ OmV^mdZm_w∑V hm{D$Z ÒdV:bm"AOmV' ÂhUdyZ K{D$ bmJb{. Ìd{V oZemUYmar AOmV g_mO _ßS>i oZ_m©U H$Í$ZAoIb OJVmgmR>r EH$ AmXe© C^m H{$bm. Jwbm_ C\©$ JwÎ`m _hmamO `mßZr dZdmgr]mßYdmßZm AmÀ_M{VZm oXbr. OJm[mgyZ \$Q>Hy$Z dmJUma{, o^Ã{ o^Îb ]mßYdgßKoQ>V hm{D$ bmJb{. À`mßZm JwÎ`m _hmamOmßZr g›_mZmMm _mJ© XmIdbm. Am[Î`mOJ `mV ]Xb H{$bm, Ï`dhmamV ]Xb H{$bm Va g_mO Am[bm ÒdrH$ma H$aVm{, h{JwÎ`m _hmamOmßZr XmIdyZ oXb{. Òdmo^_mZ AmoU gm_moOH$ EH$agVm `mgmR>rM{À`mßZr _yb yV ÒdÍ$[mM{ H$m_ H{$b{. amÔ>≠ hmM X{d Amh{ AmoU amÔ>≠ ]ßmYdmMr g{dmhrM B©ÌdamMr g{dm Amh{ Aer ‡{aUm amÔ>≠gßV [mMb{JmdH$a _hmamO `mßZrOmJdbr.l_g{dm `kmVyZ Iw[ _m{RÁm ‡_mUmV g_mOm{[`m{Jr H$m_{ H{$br.AkmZ,AßYl’m `mda ‡hma H$aV ^maVr` g_Ô>rY_m©M{ VÀdkmZ _mßS>b{.[mßSw>aßJemÛr AmR>db{ `mßZr Òdm‹`m`¿`m _m‹`_mVyZ _mZdr OrdZmV H´$mßoVH$maH$]Xb KS>dyZ AmUbm. JrV{Mm C[X{e H$Í$Z OJ `mMr ‡{aUm oXbr. "_ZwÓ`' ÂhUyZOJVmZm oZgJm©M{ ^mZ R{>d `mg oeH$db{. g{dm, ghd{XZm AmoU ghdmg `mVyZ"Òdm‹`m`r' KS>VmV. ododY gm_moOH$ KQ>H$ Òdm‹`m`r ÂhUyZ EH$à {VmV, V{ÏhmV{ gd© {X odb`mbm OmVmV AmoU H{$di _mZdY_m©M{ [mbZ hm{V{. hmM AZw dÒdm‹`m`t¿`m Ï`o∑VJV OrdZmVyZhr {V AgVm{. dm_Zamd [° `mßZr X°ddmX,AßYl’m `mß¿`mV Jwa\$Q>b{Î`m, AÒdÒW, AoÒWa Pmb{Î`m _mUgmbm "VyM Amh{gVw¬`m OrdZmMm oeÎ[H$ma' Agm gßX{e oXbm. odÌdm¿`m H$Î`mUmMm _ßà oXbm.H$m{UV{hr H$_©H$mßS> Z gmßJVm [aß[amßZm AmoU ‡WmßZm Zdm AW© ‡mflV H$Í$Z oXbm.`m gd©M _hm[wÈfmßMr H$m ©[’Vr Oar da da d{Jd{Jir dmQ>br, Va À`mß¿`m H$m`m©MmH|$–o]ßXy "_mUyg' hmM hm{Vm. "_ZwÓ`' C›ZVmdÒW{V J{bm [mohO{ hr À`mßMr Amghm{Vr.

AkmZ, AßYl’m, AÒ[•Ì`Vm, A_mZwf `m Mma "AH$mamß'odÈ’ À`mßZr H$m_H{$b{. h{ H$aV AgVmZm H$Yr Q>rH$m, Va H$Yr g_›d`mßMm gya bmdbm. Ow›`m Jm{Ô>tZmZd{ Am`m_, Zd{ AW© X{ `mMm ‡`ÀZ H{$bm. JmS>J{]m]m, Jwbm _hmamO gm{S>b{ Va]mH$r¿`m Mmahr OUmßZr Am[b{ odMma, _V{ ob[r]’ H{$b{ Amh{V. À`mß¿`m

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 158

obImUmbmhr [yd©[aß[a{M{ AoY>mZ Amh{. AmYrM{ gd©M J°abmJy Amh{ AmoU AmÂhrgmßJVm{ V{M bmJy Amh{ Agm AmJ´hr gyahr À`mßZr bmdbm Zmhr. Ow›`m Jm{Ô>rZmH$maVmZm À`mßZr H$m d H$emgmR>r ZmH$maVm{ Amhm{V, À`m Í$T>r-[aß[am H$mb]m¯H$em PmÎ`m Amh{V, CXmhaUmgh g_OmdyZ gmßoJVÎ`m Amh{V. [mßSw>aßJemÒÃrAmR>db|Zr "gßÒH•$Vr[yOZ' `m Am[Î`m [wÒVH$mVyZ ^maVr` gU, [aß[am`mß¿`m_mJ¿`m YmaUm, odkmZ AmoU À`mß¿`m _mJ{ Agb{b{ [yd©gwatMr yo_H$m_mßS>VmZm AmO¿`m gßX^m©V H$g{ gmOa{ H{$b{ [mohO{V h{ gmßoJVb{.

`m gd©M gßVmßZr Y_© ZmH$mabm Zmhr, Va Y_m©Mm H$mbm{oMV AW© gmßoJVbm.Y_m©bm Amb{b{ gmMb{[U Xya H$Í$Z Y_©H$Î[Zm AmYwoZH$ ÒdÍ$[mV ‡dmohV H$Í$ZIË`m Y_m©Mr g_mOmbm AZw d X{ `mMm ‡`ÀZ H{$bm. "_mZdVm hmM Iam Y_©' hm_ßà `m AmYwoZH$ gßVmßZr oXbm, ‡gmoaV H{$bm.

`m gd© gßVmßMr H$m ©[’Vr d{Jd{Jir Amh{. À`mßMm H$mbIßS> d{Jd{Jim Amh{.À`m_wi{ À`mß¿`m H$m`m©bm o_iUmam ‡oVgmXhr d{Jd{Jim Amh{. Ag{ Agb{, Var `mgdm™M{ Amam‹` [ßT>arMm [mßSw>aßJ Amh{. JmS>J{]m]m, VwH$S>m{Or _hmamO, JU[Vr_hmamO, Jwbm _hmamO `mßZr [ßT>arMm dmaH$ar hm{ `mV ÒdV:bm Y›` _mZb{ Amh{.[mßSw>aßJemÛr AmR>db|Zr "[mßSw>aßJmÔ>H$' obhyZ od«>bmMm _oh_m dU©Z H{$bm Amh{,Va dm_Zamd [° `mßZr "odÌd‡mW©Z{'Mr ‡{aUm od«>bmH$Sy>Z o_imÎ`mM{ gmßoJVb{Amh{. ÂhUO{M h{ gd© _hm[wÈf `m Zm À`m H$maUmZ{ od«>bmer Om{S>b{ Amh{V. `mgdm™ZrM Am[b{ VŒdkmZ _mßS> `mgmR>r ^mJdV Y_m©Vrb gßV[aß[a{Vrb odMmaAmYmamgmR>r K{Vbm Amh{. dmaH$ar [aß[am AmoU À`mßM{ g_V{M{ odMma h{M `mAmYwoZH$ H$mimVrb gßVmß¿`m H$m`m©M{ d°MmoaH$ AoY>mZ hm{V{ h{hr Am[Î`m bjmV

{V{. `m gd© _ßS>itM{ Amam‹` [mßSw>aßJ od«>b hm{Vm AmoU gß[yU© _hmamÔ>≠mM{bm{H$X°dVhr [mßSw>aßJM Amh{. _hmamÔ>≠mM{ gm_moOH$ Ao^gaU h{ od«>b Zmdm¿`mod⁄m[rR>mVyZ KS>dyZ AmUb{ OmV{. gßV kmZ{Ìdamß[mgyZ hr [aß[am Mmby Amh{. VrM[aß[am `m AmYwoZH$ gßVmßZr AoYH$ g_•’ H{$br. ‡À {H$m¿`m _ZmV dmg H$aUmamod«>b À`mßZr OmJdbm AmoU À`mMr g{dm `kmV [yOmhr ]mßYbr.

BoVhmgmMm © od.H$m. amOdmS{> `mßZr ^mJdV Y_m©M{, ^o∑Vg߇Xm`mM{ dU©ZH$aVmZm ÂhQ>b{ hm{V{, "gZ 1240 V{ 1540 `m VrZ eVH$mßV gßVm˘`mM{ ‡m]Î`_hmamÔ>≠mV \$ma hm{V{. gßV ÂhQ>bm ÂhUO{ AÀ ßV [ßJy[UmMm _yoV©_ßV [wVimM hm{ .gßVmßZm ImU{ ZH$m{, o[U{ ZH$m{, dÛ ZH$m{, ‡mdaU ZH$m{, EH$ odR>m{]m o_imbmÂhUO{ gd© H$mhr o_imb{. E{ohH$ gwIXw:I{, E{ohH$ C[^m{J, E{ohH$ Ï`dhma `mß¿`mV

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 159

_Z a_U{ h{ gßVmßM{ H$m_ ZÏh{. Bhbm{H$ hm gßVmßMm ZÏh{M. amOm H$m{Urhr Agm{, gmamH$m{Urhr K{dm{, gßVmbm À`mM{ H$mhr Zmhr. AgÎ`m `m gßV_ßS>it¿`m hmVr odMmamßMroXem OmD$Z _hmamÔ>≠ VrZ eVH{$ [ßJy ]ZyZ amohbm. gZmVZ Y_m©bm ÃmgyZ_hmamÔ>≠mVrb bm{H$mßZr Or Y_©H´$mßVr H{$br, oVM{ h{ ÒdÍ$[ hm{V{.' `mdÍ$Z amOdmS{>`mßZr gßV Midirda H$em ‡H$ma{ Q>rH$m H{$br h{ bjmV {B©b. gZmVZ Y_© ÂhUO{H$m`? OmoV {X, AÒ[•Ì`Vm, CÉZrMVm, [ey[{jmhr hrZ [mVirdaMr dmJUyH$X{Umam Y_© Aer amOdmS|>Mr YmaUm hm{Vr H$m`? `mM gßV_ßS>it¿`m H$m`m©M{ dU©ZH$aVmZm ›`m`_yVu amZS{> ÂhUVmV, ""V{amÏ`m eVH$mV hm{D$Z J{b{Î`mkmZ{Ìdamß[mgyZ J{Î`m eVH$m¿`m e{dQ>m[ ™V Mmby Agb{br Ymo_©H$ Midi hrAm‹`moÀ_H$ JwUmßZr _ßX JVrZ{ dmT>V hm{Vr. X{em¿`m ]m{br^mf{V `m MidirZ{ ]a{M_m{bmM{ JßW bm{H$mßZm oXb{. EH$_{H$mßZm Vw¿N> b{IUmar OmoV {XmßMr Vrd´Vm [wÓH$ierH$_r Pmbr. ey– g_mOmbm OdiOdi ]´m˜Umß¿`m ]am{]arZ{ Am‹`moÀ_H$ [w `mB© dgm_moOH$ _hVr ‡mflV H$Í$Z oXbr. J•hÒWml_mVrb ZmÀ`mM{ [modÕ` dmT>dyZ]m`H$mßMm XOm© CßMmdbm. amÔ>≠mbm OmÒV _mUwgH$rZ{ dmJm`bm oeH$db{.''kmZ{Ìdamß[mgyZ gwÍ$ Pmb{Î`m gßV[aß[a{Z{ Am‹`moÀ_H$ [mVirdaMr "g_Vm'‡ÒWmo[V H{$br. g_mOmMr _mZogH$Vm V`ma H{$br AmoU `mM _mZogH$ V`mar¿`m]imda AmYwoZH$ gßVmßZr E{ohH$ OrdZmV "g_Vm' ‡ÒWmo[V H$a `mgmR>r AIßS>‡`ÀZ H{$b{.

AmYwoZH$ gßVmßZr Am[Î`m [yd©gwat¿`m [wT{> EH$ [mD$b Q>mH$b{ Ag{ ÂhQ>b{ VadmdJ{ R>aUma Zmhr. amZS{> `mßZr gßV_ßS>it¿`m H$m`m©M{ O{ dU©Z H{$b{, V{ dmÒVd H|$–_mZyZ Am[U AmYwoZH$V{Mm odMma H{$bm Va oH$VrVar _m{R>m [Îbm Am[Ug_mOOrdZmV JmR>bm Amh{, h{ bjmV {B©b. gßVmßZr Or Midi Mmbdbr VrAm‹`moÀ_H$ hm{Vr `m]m]V Xw_V Zmhr, [U H{$di B©Ìda^∑Vr oHß$dm _m{j‡mflVr hmÀ`mßMm C‘{e H$YrM ZÏhVm. "MmßJbm _mUyg' V`ma H$aU{ h{ À`mM{ H$m_ hm{V{."_mUyg' KS>dyZ À`mVyZ g_mO KS>d `mMm, g_mO C^m H$a `mMm ‡`ÀZ hm{Vm.

AmYwoZH$ H$mimV hrM [aß[am AoYH$ odÒVmoaV H{$br Amh{. OmV, Y_©, [ßW,g߇Xm` `mß¿`m [brH$S{> OmD$Z "_mUyg' `m EH$m _yÎ`mbm ‡oV>m ‡mflV H$Í$ZX{ `mgmR>r À`mßZr H$m_ H{$b{. ‡ÒWmo[V Ï`dÒWm AmoU _mZogH$Vm `mßZm Y∑H$m X{VÀ`mßZr h{ H$m_ `eÒdr H{$b{. "Y_©' AmoU "B©Ìda' `mßMr H$mbm{oMV _mßS>Ur H$Í$ZÀ`mbm ZÏ`m gßX^m©gh _mßSy>Z g_mOm¿`m _ZmV Agb{bm l’m^md, ^o∑V^md `mgßVmßZr [wZï‡dmohV H{$bm. À`mbm oXem oXbr.

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 160

`m [wÒVH$m¿`m oZo_ŒmmZ{ ¡`m gßVmßMm odMma Am[U H{$bm, ¡`mßM{ Moaà AmoUodMma Wm{S>∑`mV g_OyZ K{Vb{, À`mßM{ H$m © A\$mQ> Amh{ AmoU odMmahr AmO¿`mgßX^m©V bmJy [S>Vrb Ag{M Amh{. AmO Am[U ¡`m g_mOOrdZmMm AZw d K{VAmhm{V, V{ g_mOdmÒVd [mhVm darb gßVmß¿`m _mJm©Z{ Am[Umg Om `moedm`[`m© Zmhr. AmO g_mO Xw ßJb{Î`m _mZogH$V{V J{bm Amh{. OmoVdmÒVd YJYJV{Pmb{ Amh{. Hw$Qwß>]Ï`dÒWm odgH$irV hm{D$ [mhV{ Amh{. "AmÂhr'E{dOr "_r' AoYH$‡Ia Pmbm Amh{. ZmV{gß]ßY VUmdmM{ AmoU H•$oÃ_ Pmb{ Amh{V. l’m, ^∑Vr `mßMm]mOma _mßS>Umamhr EH$ JQ> g_mOmV ‡oVo>V hm{V Amh{. Va Y_© ÂhUO{ H{$di[yOm-AmaVr AmoU H$_©H$mßS{> Agm g_O H$Í$Z K{Vb{bmhr _m{R>m g_yh odH$ogVPmbm Amh{. "Y_©' _mZVm{ ÂhUO{ ‡oVJm_r, gZmVZr Aer Q>rH$m H$a `mMr ‡WmÍ$T> Pmbr Amh{. `m [mÌd© y_rda AmYwoZH$ H$mimVrb gßVmßMm odMma AmoU H$m © h{AmO Am[Î`mbm C[ w∑V Amh{ AmoU À`mMm AßJrH$ma Ïhm`bm hdm.

`m [wÒVH$mß¿`m oZo_ŒmmZ{ EdT{>M ÂhU{Z H$r, "H$aodbr V°er H{$br H$Q>H$Q>,dmH$S{> H$r ZrQ> X{d OmU{' `m gßVdMZm‡_mU{ _mPr oÒWVr Amh{. gßV[aß[am AmoUÀ`mVyZ odH$ogV Pmb{bm g_V{Mm odMma, AmYwoZH$ gßVmßMr, g_mO gwYmaH$mßMr,À`mbm oXb{br BhdmXmMr Om{S> AmoU À`mVyZ KS>b{b{ gm_moOH$ [oadV©Z `mßMmAmO¿`m OJ `mer _{i KmbU{ hrM Iar B©Ìda^∑Vr R>a{b.

❚❘

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 161

Zm|XrgmR>r

AmYwoZH$ gßV AmoU g_mO & 162

Zm|XrgmR>r


Recommended