ANN. XIII - N. 77 - 78 JANUA PIO - APRILI AN. I). MCMXL1II
PALAESTRA
L A T I N A
O rdinarii et Superiorum permissu
DULCE COR MARIAE,ESTO SALUS MUNDI!
Ubique lucius... impia proelia grassantur atris condita nubibus,
fratrumque respersam eruor ecernit humum tremefactus orbis.
A t, ecce Paftor Angelicus gregem Cordi Mariae, quae virium arbitra
pacisque Regina invocatur,consecrat, et flagitante dextra:
« 0 Cor M ariae, clamat, in inferos, salva redemptos, quos odium rapit,
quae filiis apparuistiin Fatima, Columen salutis.
cVidere Pacis saecula Principem Tui exeuntem Cordis anhelitu,
per Te modo amplexu perenni Pax et lufl i t ia osculentur».
II. M artija, C. M . F.
www.culturaclasica.com
P alaes tra LatinaPretium subnot. annuae, i o peset. in Hispania
Barcelona, Lauria, 5 , Tei. 1 5 0 1 3 , Apart. 1 0 4 a
Ave, Cor Immaculatum!Salve, Cor tenerum! salutis arca,Hic qui nidificat, melode puro caelitus madidus, brevi volatu
culmina vincet.
Hic qui mellificat, fluenta Christi hau i ta largifluo c ruore divo gustet; laetitia Dei virescant
intima cordis.
Q u id te nobil ius, favus perennis,Co r expers maculae? Nites supernae sertis puri t iae, salus scelesti
Stemmatis una!
Q u id te splendidius? Quid. . . alma, fare, Virgo, dum sileat profana lingua.. . Florent deliciis tuo, Maria,
nomine labra.. .
Divinae Triadis sacrum sacellum;·Tu fons laetitiae, thesaure amoris,Te pud icitiae perenne aroma
circumit ample.
Pra tum virgineum, f ragrans acerra, lilium tenerum, venuSta vitis, foscidis violis amor coruscans
pur ior auro!
Q u a m nunc angelico bearis hymno! Exul tent fluvii; geniStae ad auras fundant ambrosiam, poema amoris
dulcis hi rundo .
O quanam modulos tibi, Mar ia , lyra dulcisona canam! Cruent i d ivum mar tyr ii melos, A la u d a
percipe Diva!
G. L aserna V 1LLEGAS, C. M. F.
Btus. A n t o n i u s M." C la re tMissionariorum Filiorum Immaculati Cordis
Btac. M. Virginis Fundator ejusdenique Purissimi
Cordis clarus atque indefessus Praeco.
S U M M A R I U MDulce Cor Mariae (M artija)Ave, C or Immaculatum (Laserna)Gaudeamus! (‘Jimenez,)EI articulo en Homero (R uiz)Gratissimus nuntius (Treduitlo, Elcano)Nova et vetera: Hiems ( M ir)De erratione Georgii (Haberi)MonitaHomeri Odyssea (R uiz)Per Orbem (Mesa)Varia ex commentariis (Tristanius)De Mortis cogitatione apud
I Ioratium (P. Boséb)In obitum JosepHi Fornari (Avenarius)Exercitationes S£hoIares (Sacco, Canals)Libri in Actuaria accepti
www.culturaclasica.com
f fn
Uri
*
1U"Li
U
'1un
■3e~3ri 3T -ag·—3g - 3g—g~3g—ag—3g—i r
SANATORIUMNostin’ novos medicationis naturalis productus?
Formulae sunt Rdl. Dris. J. ©arcfa Roca
Contra Arthrittemum:S a n a to r iu m D epurativum .Contra affectiones gastricas: .S a n a to r iu m E urepticum .Contra restrictionem ejusque causas:S a n a to r iu m P u rgan s.Contra phthislm in omnibus morbi periodis;S a n a to r iu m R egen erativu mContra anaemiam, clorosim et organicas feminarum perturbationesS a n a to r iu m P ilu la e F erru gin eae.
uIIIC
Veneunt in pharmacopolis et specificorum sedibus=2C=Z2!
121IIHuM
r '
ur'itMl·r'ii
u
itnH"tin
mrznu
ur'u
hn
z z z : m m— —— —~if·---
F A B R I C A D E M E D A L L A S
C R U C E S :: D I S T I N T I V O S
I N S I G N I A S : : E T C *
u*An
un
A U S I OUn
P R O V E N Z A , 3 7 6
B A R C E L O N AUIII! 3S Z 3T Z 3E Z Z 2! Z2ZZ
C u m e m e t i s , PALAESTRAM LATINAM n u n t i a n t i b u s r e f e r e t i s
www.culturaclasica.com
T ex to s P alaestraP reparados p o r PP . M isioneros del C orazón de M aría
A p artad o 1042. - Lauria, 5. - T eléfon o 15013. - B a rce lo n a
Para el Primer Curso:
Historiae Sacrae CompendiumTexto, no tas , vocabulario 4 p tas.
Para el Segundo Curso:
Epitome Historiae Graecae(2.a ed.) Texto, no tas , vocabulario 5 p ts .
Para el Tercer Curso:
Ciceronis Epistulae SelectaeSolo texto la t ino 1 pta .Texto, no tas , vocabulario 4 p tas.
Caesaris de Bello CiviliTexto y n o ta s 5 p tas,
Para el Cuarto Curso:
Ciceronis pro Archia PoetaSolo texto la t ino 1 pta·Texto, no tas , vocabulario 3 p tas.
Ciceronis in Catilinam O ratio ISolo texto la t ino 1 p ta .Texto, no tas , vocabulario 3 ptas.
Para el Quinto Curso:
Virgilii Aeneidos liber IiSolo texto la tino .Texto, no tas , vocabulario
Para el Sexto o Séptimo curso
Prudentii Carmina Selecta(2 a edición, en p reparación)
Texto, notas, vocabulario
Canto l.° de la OdiseaTexto y n o ta s 5 ptas.
Prim er Curso de Lengua Latinaa d a p ta d o al C uestiona r io Oficial 3 p tas.
Segundo Curso de Lengua Latinaad a p ta d o al C uestionar io Oficial 5 ptas.
Tercero y CuartoCurso de Lengua Latina
a d a p ta d o al C uestiona r io Oficial (en p reparación)
R e p e t i t o r i u' mLibro de prácticas escolares pa ra las p r im eras clases de la tín . Contiene:P rogram as. .Vocabularios, E jer
cicios, Tem as, C urios idades Indices.
P recio en simíl tela 15 ptas.
P a l a e s t r a L a t i n aColección com ple ta , desde Enero de 1930 h as ta Diciembre 1942, en fascículos sueltos 100 ptas.
De próxima aparición:
Horatii Carmina SelectaTexto, n o ta s , vocabulario
Crispí Sallustii SelectaTexto, no tas , vocabulario
Canto 2.° y 3.° de la OdiseaTexto y no tas
2 ptas. 4 ptas.
EN PREPARACION OTROS TEXTOS
Descuentos especíale· a librerías y, cu pedidos de consideración, a Profesores y Colegios
www.culturaclasica.com
Gaudeamus !Sanctissimus Pontifex Pius Pp. X I I Catholicam Ecclesiam genusque humdnum
universum, quod diu jam in exspedatione erat, Purissimo et Immaculato Cordi Btae. M ariae 'Virginis pridie fyal. N o v . sollemniter devotum, traditum, consecratum voluit. Cujus tantae rei haec fu i t occasio.
Quintus jam et vigesimus vertebat annus a quo Fatimae in Lusitania Beatissima Virgo tribus pauperrimis quidem, at piis ingenuisque pueris, sese tradidit conspiciendam. Iis et tot hodiernorum temporum discrimina aerumnasque praenuntiavit et Cor suum Immaculatum, peramanter obtulit praesidium salutis, pacisque pigtttis.
«Si, quae vobis suadeo, ad rem deducta erunt; pax fulgebit et plures salvi fient. Hoc bell um ( i y i q I 9 I &) — Virgo M ater anno M C M X V I I loquebatur— mox pace finietur, at nisi ab offensionibus in Deum bomines cessaverint, non multos annos post, proximo quidem Pontifice regnante, ferocius quoddam ac magis infectum commovebitur . . . Propter admissa in Deum delifta bomines fame, bellis, persecutionibus peribunt. . . ; velim tamen, ne hoc fiat, ut Cordi meo .Immaculato mundus uni versus dicetur, necnon ut primis uniuscujusque mensis sabbatis expiatrix C om munio sumatur. . . Q uod si fai tum fuerit Russia ad Deum redibit eri tque pax in terra.. . Quia revera, Cor meum Immaculatum vi&oriam tandem reportabi t hominesque spatio temporis pace gaudebunt, (cfr. Fonseca, s. j., «Le Maraviglie di Fatima», Roma, 19^3 , p. 33J.
Haec fere sacratissimae Virginis verba, quibus occulta Dei aperta et manifeila fiunt, quaeque non varia superSlitione fulti, sed perspicuis caelo terraque prodigiis, oraculis validisque auguriis credimus.
Etenim, aliis audoratis teClimoniis praetermissis, exflant commendatitiae litterae Leirensis Episcopi anno M C M X X X I , poSt diutinam fadorutn inquisitionem datae, exClat paflorale documentum ab omnibus Lusitanis episcopis anno praeterito signatum; exStat augurale nuntium «Benedicite Deum» lusitano populo a Summo Pontifice per marconianam radiophoniam missum pridie l{al. nov., cujus ope, ipsius Btae. Virginis vota obsequente, laudata Purissimo Alariae Cordi consecratio a supremo totius Ecclesiae Paftore et Redore fa d a eil.
Neque hoc tantum," nam die sacro Immaculatae Conceptionis, adstanti S. R. E. Patrum Cardinalium et Episcoporum amplissimo coetu, jrequentissima X ti . fidelium corona, hanc eandem consecrationem sollemnissime in Vaticana Basilica renovatam scimus una cum paroeciis, dioecesibus, ordinibus et religiosis institutis, quae paulo ante vel paulo post, exemplum et votum Pontificis aut sunt persecuti aut proxime persequentur.
N os igitur M issionarii Cordimariani ob tantum eventum perfusi gaudiis non possumus quin per Palaestram Latinam sensus laetitiae exprimamus et cum Fundatore praeclaro et indefesso Cordis Mariae praecone, gaudeamus, dum Pio Pp. X I I Augusto Pontifici, Spiritu Satido sane afflante, hujus rei, audori atque agenti sum mo nos studio devotos praebemus. Josephus Jimenez, C. M. F.
Barcinone, non. l{al. Febr. an. M C M X L I I I .
3
www.culturaclasica.com
«0 e lengua homérica
1. — /ií articulo en HomeroEl buen helenizante que tras sus dos o tres años de le&uras áticas — ¡que me‘
nos!— abre la II íada o la Odisea , t raduce sin gran dificultad:My¡vtv ¿isi^s, (c>=a, I Ir(/.7(íá'$sm A y i/a jo ;
Canta, olí diosa, la ira del Pelida Aquiles; ·o bien el:
άνδοα ¡j.ot εννετε. μούσα, τολύτροτονdime, oh musa, el varón ingenioso.
Mas tal vez no baya caído en la cuenta que donde él pone un art ículo, la ira , el varón, el Poeta no puso ninguno. \ así se irán buenamente intercalando artículos en
Λ 1 αυτού; δ’ελούρια τεύχε χύνεσαιhizo sus cuerpos (αυτούς) presa de los perros;
Λ 5 Atoς δ’έτελέιετο βουλήcumplíase el consejo de Zeus... 9
Mas be aquí que en efta primera página de la Ilíada, que tenemos abierta, nos sale al paso un pr imer τά τρώτα (Λ G) que nuestro bomer izante t raduc irá muy exactamente por«/a vez, primera». Y ya unos versos más adelante (A 9) t ropieza con
ó y do βασιλήι χολ<ο!)είς,donde el «artículo» ó, contra todo uso y costumbre, se anda solo sin la obl igatoria compañía del sustantivo, gran señor de la oración.. . Abí eStá, en cambio, el A 11
τον X ρύσην ήτιμασ’ αρητήραen que otra vez eStán las cosas en regla: art ículo con sustantivo:
Deshonró al sacerdote Clises.
Mas en resolución, nueStro principiante homérico, lee a Homero con ojos hen chidos de Jenofonte, Platón o Sófocles y así no debe ser leído. La gramática clásica no es la gramática homérica, porque la lengna homérica no es la lengua clásica. Y es precisamente la creación y desarrol lo del uso del ar t ículo punt o capital en que la lengua de Platón, por ejemplo, difiere de la lengua de Homero .
En eSte primer eStudio 1 sobre lengua homérica, pretendo daros una idea clara sobfe el uso o no uso de «artículo» en Homero .
** *
Y ante todo, digamos la noción de artículo, que hemos de tomar de las lenguas que lo poseen, por ejemplo las románicas.
Si digo: Dame los librosdoy a en tender que se trata de unos de te rminados l ibros que mi inter locutor conoce. Eáto lo sabe un bachiller de pr imer año. Razón de más para que lo hayamos de
1. Resumo lecciones habidas en la Universidad de Salamanca, sobre lengua homérica, y guardo algo de la flexibilidad que permite la exposición oral de clase. Fundamentalmente me baso en M f i l l e t :
Aperçu d ’une hiíloire de la langue grecque. q .a édition, 1935·
4
www.culturaclasica.com
saber nosotros. Mas el artículo en sí nada significa:.e/, los, lo, las. Es, pues, palabra accesoria, mero signo gramatical. Ahora bien, ese signo gramatical, antepuerto a un sustantivo, indica que se trata de una realidad determinada, concreta, conocida. El nombre, de suyo, expresa la noción general de la cosa: λύκος, lobo, un lobo, cua lquier lobo. Pero es patente la uti l idad y aun necesidad de distinguir un lobo par ticular, objeto de nueStra consideración e interés, de todo otro lobo y de la noción de lobo en general: de ahí que las lenguas han tendido a la creación de un signo gramatical que concrete y determine al nombre. Esc signo es el artículo. El artículo es creación tardía. Supone una evolución del espíri tu y por ende de la lengua. El latín no lo conoce. Las lenguas románicas, por el contrario, lo han creado todas. La le ngua homérica no conoce el artículo. En eSte punto, la lengua homérica cStá en el mismo eStado de desarrollo en que permanece el latín clásico.
Lo cual no quiere decir que todo sustantivo quede indeterminado. La ira que el Poeta pide cantar a la diosa, no es !a ira en abStraéto, sino la funeSla, la perniciosa ira de Aquiles, la que atrajo a los Aqueos innúmeros dolores. Lo mismo en a 1, no se trata de un varón cualquiera, sino del ingenioso, aíluto varón .
,.,ος μάλα πολλά• πλάγ/ι4η επεί Τροίης ιερόν πτολίεί)ρον επερσεν
...el que anduvo largo tiempo errante, deftuido que Hubo la sagrada ciudad de Trova.
Lo cual, por lo demás, significa que μήνιν y άνόρα llevarían artículo en griego clásico.
Conclusión: Donde la lengua clásica usaría simplemente el artículo, la lengua homérica no emplea ningún pronombre. La palabra queda determinada o inde te r minada, según el contexto.
Los ejemplos son infinitos. Analizad éSte de Λ 22:ενθ·’άλλοι μέν πάντες επευφήμησαν Αχαιοί αίδέσιλαι θ·’ίερήα καί αγλαά δέχ9·αι άποινα...
lo d o s los otros Aqueos aplaudieron que se respetara al sacerdote y se aceptaran los espléndidos rescates...
Real idades conocidas (sacerdote, rescates, nombrados antes) exigirían el artículo.
El artículo de la lengua clásica es ó, ή, το; Aho ra bien, ó, ή, τό, con sus variadas formas, se usan frecuentemente en Homero. N o tenéis más que abrir el Lexicón Hontericum de Ebeling, donde se ofrecen no menos que veinte páginas, cuarenta columnas de análisis y citas de ó, ή, τδ. Mas ó es un primitivo demostrativo, ser. sáb, sá, tád. Su función primera era aludir a algo ya conocido o indicado: «quarc secundum Graecos non tam eSt δεικτικόν quam αναφορικόν.» (Lexicón Homericum, o). Es, pues, un anafórico: αναφέρω, re-ferre, «referirse». ESta función anafórica del p ronombre ó es la clave para comprender su transformación en artículo y sus ulteriores usos como tal en la lengua clásica. En eSte empleo anafórico, ó conserva plenamente su fuerza de pronombre: ·
A 43 ώς έφατ’ευχόμενος · του δ’εκλυε Φοίβος ΑπόλλωνAsí oró y cscuíbólc F. A.
5
www.culturaclasica.com
La t raducción sería la misma si en vez de του, el complementó de Ιχλυεν fuera μιν o I; pero ó tiene cierta fuerza «deiktica», señaladora, demostrat iva, que no tiene el mero pronombre personal. Ejemplo notable:
Ψ 602 . ήο; ó τον τιεδίοιο δκόκετο...Mientras éSic (Aquiles) al otro perseguía por la llanura... (Cf. Brugmann-Thumb, 483)
En numerosísimos ejemplos la referencia a un nombre, anteriormente indicado, es clara y el carácter demostrat ivo de ó no ofrece duda:
A 8 - 10: τις τ’άρ σφωε Βεών εριδι -υνεηχε ραχεσ9αι;Αητούς καί Διό; υιός ' ο γαρ βασιλήι χολω&είς νοΰσον ανα στρατόν ώρσε χαζήν, ολέχοντο δε λαοί.
¿Quién los lanzó a la discordia para combatirse entre sí? El hijo de Latona y de Zeus; porque este (el hijo), irritado contra el rey, levantó por el campamento una maligna enfermedad, por la que perecía el ejército.
En A 1 1 se nos dice que Agamemnón deshonró al sacerdote Crises:ó γάρ ήλίΐε Ιΐοάς επί νήας Αχαιών (12)
pues este (Crises) se presentó ante las rápidas naves de los Aqueos...
En A 29 , dice fieramente Agamemnón:την ο’έγώ ou λύσω
No LA q u iero so ltar, fa Criseida, la bija del sacerdote, antes nombrado).
Y así in definid amente.El A 3 6 nos presenta un pequeño problema:
πολλά δ’επειτ’ απάνευίΐε κιών ή pat}’ ό γεραιος ’Λπυλλωνι ffjavaxTi, τον ήυκορος τεχε Λ ητώ.
Apartóse el viejo a orar largamente al señor Apolo...
¿Cómo in terpre tar eSte τον ήόκομος τεκε Λητώ? Magnien (Iliade, ed. Hadiet te) lo ent iende como relativo. Meillet analiza otro pasaje semejante:
A 71 - 7o. καί νηεσσ'ήγήσατ’ Αχαιών Ίλιον ε?σω( F f f y διά ραντοσόνην, την (F)οι πόρε Φοίβος Απόλλων,6 σιριν ευιρρονεων άηορήσατο...
Y guió las naves de los Aqueos haáta Troya || con su ciencia de adivinación...• Esta se la había dado Febo Apolo. || Tomando el la palabra...
« O n t radui t — dice Mei l le t— την par un relatif et o par un démonstrat if; mais la conStru&ion eSt la même dans les deux cas». La t raducción natural , sin em bargo, es la de un relativo:
Α πόλλω ν. (F)avaxTi, τον ήυκορος τέχε Λητώ AI señor Apolo, a quien dió a luz Latona, la de hermosa cabellera.
Sabemos, por otra parte, que el tema *το- sirve también de relat ivo y como tal se usa normalmente en Herodoto.
Cf. I, 1: οικήσαντας τούτον τον χώρον τον καί νυν οϊκέουσι.H a b ita n d o cále país que s igu en ahora h ab itan d o .
Idem. ibid. κατά τώυτο τό και Έ λληνες λέγουσιν.Conforme a lo mismo que dicen también los griegos.
I, 5: τα γάρ το πα'λαί ρεγάλα ήν, τα πολλά αυτών σριζρα γεγονε.Las (ciudades; αστεα) que antiguaínente fueron grandes han venido a ser en su mayor parte insignificantes; etc.
6
www.culturaclasica.com
Mas enseñar, como se enseña, que el demostrativo sirve, en Homero, de relativo «es una ilusión que resulta de la traducción», dice Meillet. La verdad es que la ilusión resulta de la evolución de ia conStrución: La construcción paratáctica (παράταςί; ; = coordinatío) pasa a hipotáótica (ύτότα-'.;, suborJinatio). Ahora bien, en Homero es notorio que predomina la coordinación o parataxis. Primitivamente no cabe duda que la frase
τον ήύκομος τεκε Λητό') se unía paratáct icamente a la anterior:
' oró al señor Apolo; a éste...
El valor demostrativo de τον sigue, pues, perceptible y patente.Conclusión importante: El valor de relativo que adquiere el tema *το-, origi
nariamente demostrativo, procede de su sentido anafórico y se consolida por eldesarrollo de la subordinación, que crea la oración de relativo.
** *«Los nominativos ó, 701, oí —dice Brugmann-Thumlb (pag. 483)— , indican
por regla general un cambio de sujeto, como en L ;390:Έρμέα ε-ήγγειλεν ' ó ο’εςε/.λεψεν ”Λρηα
Dió noticia a Hernies y éSie soltó a Ares.
Mas en Homero sirve precisamente ó, con frecuencia combinado con la par tícula γε, para insistir nuevamente sobre el sujeto anteriormente nombrado, como si el Poeta temiera perderlo de viSta. Analicemos A ()‘2, sig.:
αλλ’.άγε τινα μαντιν ερείομεν η ίερηα, ή καί όνειροζΛον, καί γάρ τ'οναρ εκ Λ ιός εστιν, δς ζ’εί~οι οτι τόσαον έχώιιατο Φοίβος ’Λζόλλιον, εϊ τ'αρ' ο γ' εόχιυλης επιμέμφεται εΐίΐ’έζατόμβες.
Pues ca! Vamos a consultara algún adivino o sacerdote, o también a un intérprete de sueños — pues pl sueño viene también de Zeus — que nos diga p o rq u é motivo y en grado tal se irritó contra nosotros Fcbo Apo'o; si es que, por lo visto (apa) se nos queja de algún voto no cumplido o de alguna hecatombe no sacrificadla.
La partícula γε tiene de suyo significación reStriótiva; de he¿ho hace resaltar la palabra a que se junta. Lo que se separa, resalta y deStaca de lo demás. No es, sin embargo, enfática.
ν1Ιτοι o γ ’ίος sínbv κατ’άρ’ εζετο.. .Habiendo, él por su parte, así hablado, sentóse...
Los ejemplos abundan. Cf. A 90, sigs.; Λ 1 10, etc., etc.
O t r a partícula que se une al demostrat ivo ó es δε, que marca un íntimo enlace de lo que sigue con lo anter iormente diáho. El contexto decide de la relación en que lo antecedente y lo consiguiente se encuentran; y así δε será unas veces conjuntiva, otras causal, las más adversativa, indicando una ligera contraposición de un miembro a otro de la oración.
Ya se ha notado y ejemplificado el caso en que ó δέ señala un cambio de sujeto. Pero lo ordinar io es que el sujeto sea el mismo que en la oración anterior.
C.f. Λ 49 1 .
7
www.culturaclasica.com
He aquí un pasaje notable: E 3 0 1- 4 . Habla de un león que se abalanzaτον χτcf'ucvctt usucctó;, o ; τις τοΰ γ ’άντιος έλθοι, oji.sρδαλέα (FF)íáy<ov · ó δε '/ερμάδιον λάβε χειρί Τ υοειδής, \> .ίγ ι (F)?pyov, ο ου δύο γ ’άνδρε φέροιεν οιοι νΰν βροτοϊ είσ’ · ό δε juv ρεα Γάλλε χαϊ οιος:
preáto a devorar a quien quiera se ie ponga delante, lanzando espantosos rugidos; mas él, el Tidida, tomó en su mano una pena enorme — hazaña grande - , peña que no pudieran llevar dos mortales de los que hoy viven; mas él, aun siendo solo, blandióla con facilidad.
Note mo s en eSte ejemplo: a) la oración correlativa:τον κτάμεναι μεμαιο;. ό' ;τι;.. . αντίο; ελθοι.
Los ejemplos abundan en Homero y la razón de eSte uso correlat ivo de *to lo explicaremos seguidamente:
T ‘2*28: αλλά χοή τον μέν καθάτταμεν ο; κε θάντ,σι.Necesario es enterrar a quien quiera que muera.
Λ 360: οιδα γάρ o>; τοι θυμό; ¿vi στήθεσσι φίλοισιήτια δήνεα ( F ) o lo e * τά γάρ φρονέει; άτ’έγώ Γερ.
j3) El demostrat ivo anunciando al nombre que va a seguir. Es en efeéto otro de los usos que en Homero tiene el demostrat ivo ó; enunciar de an temano v como preparar la venida de un nombre. Lo cual parece contradecir nueStro concepto de pronombre : pro nomine, en lugar o representación del nombre. Pero es que en real idad el nombre eStá ya en la mente de t Poeta y es sólo un accidente que nos le enuncie antes o después. Así en el ejemplo antes citado:
' · % 0 0 ¡ y ερμάδιον λάβε χειρί / Τυοείοχ; . . .
ESte poder de enunciar o prenunciar lo no diého todavía, explica el uso del demostrat ivo to- en la oración correlativa. El tema *to- se emplea como antecedente y el tema *yo-, asume la función de relativo.
τον κτάμεναι μεμαώ;, o; τι ; . . . αντίο; ελθ-οι.
En el pasaje propuesto E 301, sigs., el ó δε del v. q o 2ó δε χερμάδιον λάβε χειρί / Τυδείδη; ·
y el ό δε del ν. 304ό δέ μιν ρέα βάλλε καί οίο;,
no represen tan distinta categoría, si bien la función difiere l igeramente: El pr imero lleva la aposición necesaria de Τυδείδη; no nom b rad o aún, cuya venida anuncia e p ronombre ; el segundo vuelve a tomar el sujeto ya nombrado.
En A 3 4 8 ή δ’άκέουσ’άμα τοΐσι γυνή κίεν...Eíta, la mujer, maréhaba contra su voluntad junto con ellos,
ή alude a Criseida, nombrada poco antes (v. 346 ) y se apone a la vez a γυνή, cuya venida prepara o enuncia. De suyo no es exaéto, t raduc i r s implemente por «la mujer»; pero es también difícil reproduci r los matices de la lengua homérica sin recargar pesadamente — y quizá pedantemente— la expresión castellana. Pero una cosa es la t raducción y otra la interpretación y análisis de la lengua y su desa rrollo.
8
www.culturaclasica.com
O tr os ejemplos: A 488-9 :\ \ ’j-*ap ó μν'νιε νηι>αί r«py]μένος ιόκυπήοοισι διογενής ΓΙηλεος υιός, πδδα; ώκυς ’Λχιλλεύς
• Mas ¿I — el divino hijo de Peleo...—1· Λ; ó μεν svíta καΗενοε ττολότλας δΓος Όδυασεύ;.
Así él —-el divino v paciente Ulises— ...v I ** *
H a ñ i aquí el demostrativo se muestra claro y perceptible. May hay una serie nu t r id t de ejeijiplos en que ó se muestra tan pegado al sustantivo y por ende tan cercano del artículo clásico, que cueSta t rabajo no ver ya formado en Homero diého artículo. Realmente no eStá sino preformado. Homero no llega sino «al umbral del art ículo», en frase de M eillet. Los ejemplos son de delicada y algo sutil interpretación, pero nada tiene de extraña ni arbitraria. Se trata del demostrativo, con sentido anafórico, en aposición a un nombre. Ejemplo: Tras la dura amenaza de Agamemnón a Crises, a quien despaéha diciendo:
Λ 32 άλλ’ιιΉ, μή μ’έρέίΐιζε. σαιήτερος ως κε νέτ,αιEa, pues, máréhate, no me irrites, si quieres volver sano y salvo,
prosigue el Poeta:ιός έφατ’ · εδΕεισεν δ’ό γέρων...
La traducción produce la plena ilusión del artículo: «así dijo y «el viejo» tembló.. .» Mas la interpretación exaéta es: «Así dijo y é l— viejo que era — tembló»: γέρων eStá apueSto al demostrativo, pero cSte conserva aún su función de referencia — algo debi l i tada— a lo diého o nombrapo anteriormente. Aquí , Crises. Un poco más y se forma el g rupo ó γέρων «el viejo», en que ó sea mero signo de algo co- riocido. Pero eSte paso no lo ha dado aún, claramente al menos, la lengua épica. Lo mismo en A 35: ήράϋ'ό γεραιός: «El — el viejo Cr i ses— oraba».
En A 53 Εννήμαρ μέν άνά στρατόν χώετο κήλα θεοίο ·τή δέκατη δ’άγορήνδε καλέσσατο λαόν Άχιλλεΰς ,
τή δεκάτή no significa simplemente «al décimo día», sino «otro día, él décimo» convoca Aquiles la junta del pueblo o ejército, τή alude a ήμέοα contenido en el ad verb io εννήμαρ, y lleva 'a pueSto δεκάτή.
Más adelante, relata Aquiles entre sollozos — las lágrimas son heroicas, épicas— a su madre Tetis, cómo se originó su disputa y discordia con Agamenón. He ahí una serie interesante de demostrativos en A 3 8 0 y sigs.
χωδμενος δ’ό γέρων πάλιν oV/ετο ■ ’τοίο δ’ ΑπόλλωνI , te . ν . , . f f. ,
ευξαμενου ηκουσεν, επει μαλα Foi φιΛος 7, εν,, ήκε δ’επ’ Άργείοισι κακόν βέλος · οί δέ νιτλαοί
θνήσκον έπασσύτεροι, τά δ’έπωχετο κήλα θεοϊο1 πάντγ4 άνά στρατόν εδρυν Α χαιών...
Si comparamos A 3 8 2 -3 con A 10νοϋσον άνά στρατόν ώρσε κακήν ¿λέκοντο δέ λαοί
y con A 53x εννήμαρ άνά στρατόν ωχετο κήλα θεοιο
9
www.culturaclasica.com
notamos que en un caso (A 10 y A 53) λαοί y κήλα van solos, y en el o t ro van in troduc idos por oí (A 38*2) y τα (A 383) . Cu ando nar ra el Poeta (A 10 y 53) se omite todo pronombre, precisamente cuando la lengua clásica emplear ía el art ículo; cuando es Aquiles quien liabla, λαοί y κήλα van precedidos del demostrat ivo que los prepara v a quienes esos nombres se aponen. Responde esto, patentemente, a un deseo de bacer resaltar su importancia y representa bien 'el estado de vehemencia con que el h í r o ; relata lo ocurrido: oí δέ νυ λαοί: «por un lado,ellos, la t r opa , el ejercito perecía. . .» τά δ’ετοΓ/ετο κήλα θεοΐο: «y luego, lo otro, los dardos del dios seguían d ispa rándose . . .» Esto, na tura lmente , no es t r a ducción, sino interpretación lingüística. El demost rat ivo no t iene aquí significación anafórica, pues no se trata de aludir a un nombre ya citado, sino de preparar el que va a venir. Y esto explica aquí también el uso correlat ivo que ó adquiere en aposición a un sus tant ivo.
Ejemplo Γ 189: ήρατ'. τώ, οτε τ ’ήλΐΐον Α μ α ζ ό ν ες άντινείοαι.En día aquel, en que.. .
El caso más difícil, el que se presta más a la i lusión del a rt ículo clásico y que por tan to requiere más fina interpretación es el que nos ofrece Λ 11 y que, na turalmente se repite, en innumerables pasajes:
ουνεκα τον Χρυσήν ήτίμασεην άρητηρα.Se t ra ta aquí del uso propiamente ad je tivado del p ronombre , es decir, el pro~
nom bre en relación inmediata con un nombre . Los otros demostrat ivos , ουτος, δ’δε (ambos cont ienen el pr imit ivo ó), εκείνος (κείνος) t ienen también el doble uso, de pronombres propiamente diéhos ( = s u s t a n t i v o s ) o de adjectivos apuestos a un sus· tant ivo. ν()υτος, precisamente, en su función de referencia (αναφορά) a lo inmedia ta mente di£ho reemplazó en la lengua poélhomérica la función anafórica de ó.
Según efto, el g rupo τον Χρυσήν no debe in te rpre ta rse por «aquel Crises, el conocido Crises», ya por haberlo antes nombrado , caso que aquí no ocurre, por suponer lo ya· conocido por los oyentes. Efto significará el ar t ículo clásico. Pero aquí , el aún demost ra t ivo ó (τον) sirve sencil lamente para realzar el sus tant ivo, a quien se apone: «Deshonró a Crises, el que era sacerdote». Crises no era un cual quiera. . .
El curiosísimo incidente de Tersi tes nos ofrece un buen ejemplo, de clara interpretación. Tersi tes ha dado-suel ta a su lengua y ha dicho unas cuantas verdades al señor Agamemnon; Ulises’ le hace comprender con un fuerte coscor rón de su cetro que las verdades no son para diéhas a los que mandan y menos un giboso sin pelos en la lengua; el coro de la muchedumbre aduladora y servil ap laude a Ulises en estos magníficos versos:
oí t jj~ οι, ή δή ¡ιυρί Οδυσσευς έσί)λά έοργε *¡δούλάς τ ’έςάρχων αγαπάς πόλεμόν τε κερύσσοιν* νυν δέ τδδε ¡ιεγ' άριστόν έν Άργε ίο ισ^ . Ιρεςεν , ος τον λωβητηρα έπεσβολον εσχ’ άγοράιυν.
10
www.culturaclasica.com
Traducimos exactamente τον λω|3ητήρα por «aquel charlatán, denostador de los reyes...* Evidentemente τόν, como «aquel* sigue deufoslrativo y no sería equi valente a un simple artículo.
Un matiz distinto ofrece A 20:χαιδα o¿ uot λόταιτε -¿ίλην, τά δ’άχοινα δενετίίαι.I t t ív
El poeta habló antes de que Criscs había venido a las rápidas naves de los Aq ueos con el fin de rescatar a su hija (A 13)
φερων τ ’ άχεμειτι’ άχοινα (sin pronombre ninguno: τ’ = τε.) En A 111 Agamenón recordará:
οΰνεκ’ηκυ χούρης Χοντηίδο.; «7λα άχοινα οΰκ ε^ελον δεχετΐ^αι.
Aquiles repetirá a su madre en A 377 invariado el v. 13. Solo cuando habla el propio Grises se añade el demostrat ivo: τά δ’άχοινά δεχετ 'α ι . El sentido es: «Aceptad estes rescates». Un gesto los señala. (La importancia del gefto en la recitación de los Poema·*, dramas en esencia, ha sido bien notada por Bérard: «Introducción a l’Odvséc», I, pág. 129).
Naturalmente el sentido demostrativo t iende a debilitarse en casos como éste, en que pronombre y sustantivo eu aposición forman un grupo. De esta debilitación de sentido se originó el artículo, en griego lo mismo que en las lenguas románicas. Así en A 70, dice Meillct, nos veríamos tentados a ver un uso del artículo, que sirve para int roduc ir un participio, empleado sustantivamente, a la manera ática:
ó; τ^ειδη τά τ ’εδντα. τά τ ’εττομ,ενα xpo τ ’έοντα«Mas el valor de aposición puede aún apreciarse, y τά es tan poco necesario
que no se vuelve a tomar ante xpo τ ’εοντα* (Meillet). Lo mismo observa el gi an l ingüista en A lO.i-7:
Μάντι χαχών, ού χιυ τότε μ.ο: το χοη^υον είχα;, άιει το», τά χακ’ εττι φίλα μαντεύετί^-α'..
Las formas το y τά se aponen mutuamente y conservan su valor pronominal. «Jam as me dijiste este: le bueno; siempre te es grate este: otro: pro fe tizar calamidades (χακά)». Es evidente que estamos aquí va en «el umbral del art ículo*. 1 así se explica que Cauer , por ejemplo, ponga esta nota a a 26:
2ví>’ ó 72 τερχετο διατι χαρήμενος * oí δέ οή άλλοι Ζηνος ¿Ά ;Λ37άρο'.3’.ν Όλυμχίου άί>ρδοι ήταν:
‘«Das kurze Deiuostrat ivum ist hier (a 26: 01 δε δή άλλοι) schon zum Artikel geworden.» El corto demostrativo (ó) se ha convertido aquí ya en artículo.
Mas un pasaje semejante Λ 1:οι $ε 9·εοι χάρ Ζηνι καθήλενοι ή7οράοντο
es inte rpre tado así por Brugmann: «Die (sic) aber, die Gótte r» : Ellos empero, los dioses..., conf í rme al sent ido general de demostrat ivo, en aposición a un sustantivo. Y así habrá que interpretar también el pasaje difícil de A 165 y 168:
αλλά to ¡ir; χλδΐον πολοαϊχος πολίμοιο... χΐΐρβς i¡iai διίζουσ' * άτάρ Jjv ποτέ δαυλός ιχητα*.. sol τα 7^?a!» χολν insi^ov, η ώ ooXrpv es φίλον es
11
www.culturaclasica.com
ερχομ’ έχων επί ν^ας, έ~ν^ν κεκαμω πολεμίζων.
Podemos ver su funqión de insistencia en casos como Z 107: δαιμόνιε, φίΚσει σε το σον μένος:
«Desgraciado, esc valor tuyo te ha de perder» . 1 Lo mismo το σον γέρας en Λ 185. Como quiera que sea la distancia recorrida desde Λ 0
ó γάρ βασιλήι χολώνεις,hafta los úl t imos ejemplos de aposición y agrupamiento es ya muy grande y es m u y difícil no ver un ar tículo al modo clásico en II -112, ci tado por Brugma nn-Thumb :
<ος είπων το σκήπρτον άνάσ/εΒ-ε πασι θεοΐσι.La explicación de Brugmann nos confirma en la idea: «Ferner wurde ó zum
substan tivum gesetz wenn der Spreéhenéhe diesen Begriff ohne weiteres ais bekannt voraussetzt , wie 11 d i 2». Q u e es ni más ni menos la noción de art ículo en el sentido y uso clásico. Esta noción y elle uso no>son independientes de su primit iva función y origen. El ar tículo griego no fue nunca un mero signo gramatical o no lo fue en tanto grado como en español o francés. De ahí el g rande interés de seguirle paso a paso en su evolución, tal como se perfila en los textos homéricos. O t r o día quizás, le sigamos también en los clásicos.
D aniel R uiz B ueno, C. M. F.
Gratissimus JYuntius!P ersonae: P r a e f e c t u s , A l p h o n s u s , A n t o n i u s , B e r n a r d u s . C o l l o q u i u m f i t A l a b o n a e i n t e r P o s t u l a n t e s C la r e t ia n o s
Alph .—Salvus sis, Antoni . Qui d novi? Nam te m agna laet i t ia video affectum.
Ant .—Salve et tu, car issime: a t cur non laet i t ia ges t iam cum gra t i s s imus ad me perveneri t nunt ius?
B er.—Euge, amice. Fac nos quoq ue de ta n t o nun t io certiores; id noscere exo pt am us .
A nt . —Id quidem max ime nos t ra refert.Con jec tura assequimini . . .Alph. —Scio: pacem m und i ta n d em con
fectam esse!Ant. —Faxit Deus! N on quidem; ad id
vero mi rum in m o d u m ducit ..B er.—Cito B e a tu m Claret, pa t r em legi
ferum, a Pio XII in S a n c to r u m a lbum re la tum iri...
A nt. — Miracula sane non desunt ; at secund a tem po ra nanc i scenda su nt n o
( i ) Sobre este pasaje cf. Meillet y Vendryes;533, ed. 1937.
bis ut gentes to t ius orbis t e r ra rum Urbem pe ta n t P a t r e m veneraturae .
B er.—G a u d i o t r iumpho! Tu nc sacris ini t iat i nos quoque R o m a m petemus! O R o m a q u a n d o ego te aspiciam!
Alph . — Age por ro , Antoni , secre tum aperi!
A nt .—Hoc u n u m praemi t to : n u n t i u m e R o m a a l la tum.
Ber, —Scio, scio! T em pl um illud C o rd i M a r ia e d ica tum, n unc ta n d e m exs t ruc tum, fore ut magnis sol lemniis consecretur . . .
A nt.—Haec verba m e u m cor graviter l a cerant . P raecepto r hoc narravit , m u ro rum p a r te m ins t ruc ta m quas i ve te ru m c ivi ta tum m o en ia jam sese in a f tum erigi. T em plu m , credite, urbe C aesa rum, urbe Pont if icum dignum
G r a m m a ir e c o m p a ré e d es la n g u e t c la s s iq u e s , pag.
12
www.culturaclasica.com
erit; haud m inus etiam indignum Corde Mariae... Bellum vetat operi instare; a t cum primum poterim us impigri instab im us.. . N untius ille cu ltum Cordis Mariae, dulcis Matris, augebit, fovebit ..
ALPH—Nunc in m entem venit: u ltim a scilicet feria quarta Sum m um P o n tificem, de more novos sponsos allo- quen tem , de cultu Cordis Mariae, se rm onem habuisse .. .
Ant.—Rem contingis, amice. Dicam. Igitur sciatis P ium XII, Sum m um Ecclesiae Pontificem, quem Deus sospitet, n un tio quodam radiophonico ad Lusitanos hab ito vicesimo quinto recurrente anniversario a m anifestatione Virginis de Fáíima, universum orbem, gentes om nes Cordi Mariae Immaculato sacravisse.
O mnks. — Vix credo. Itane vero? H abem us ergo rem factam? Beatae m em oriae dies! Bene sit Papae! Ave, Cor Mariae!
ANT.—T andem factum est, verum est! Diaria et com m entar ii qu idam , at parum tam en definita, ut mos est, re ttu lere . Nunc vero Pater Praefectus m ihi com m en ta r iu m illum pervenisse dixit cui inscriptio «Alborecer Cia- retianon a P o s tu lan t ib u s Lusitanis, fratribus carissimis, exara tum ,in ejus- que paginis verba S um m i Pontificis jux ta li t te ra lem textum transcrip ta vidi.
Bern, — A t quo die, quaeso, id accidit?A nt.—Pridie kal. Nov., eo ipso die quo
Rm us. P a te r Generalis , quem nos p o s tu lan tes hic Alabonae non pridem d icebam us salu tem , in Urbem ta n dem perveniebat longa per Americas via confecta.
Ber. — Pulcher sane nuntius! Jucundus in Urbem adventus!
Ant. —At nobis om nibus gratissim us. Id unum perspicite: quod jam d u d u mappetebam us, quod vetus erat C o n gregationis votum ex quo die constitu ta , id praeter spem, ut ita dicam, repente ad exitum perduc tum videmus.
Al.PH—Bellum finitum est; pax instat: «At nobis, Pax alma, veni, spicamque teneto...»
Ant. —Veniat, cito veniat. At illud m em entote: ut Deus donet nobis pacem, m undus oportet peccata tollat... Re sane vera Sum m us Pontifex Cor Ma ' riae unam pacis stellam ostendit.
Alph .—Pacem, ni fallor, Maria Virgo prom isit ea lege ut m undus Purissimo Cordi sacraretur, hom inesque poeniten tiam agerent, Prius est; alterum deest.
Varii. — Age. En Pater Praefectus. Pater, Pater, rem om nem , ut gesta est, q u a e sum us, enarra.
P raef.—Q uam rem? Lusum currite, pueri. Dum frigus im pendet acrius, vos, filioli, sine delectu garritis.
Varii. — Calemus, Pater, optim e calemus, im m o et fervemus ob nuntium illum suavissim um .
( Pater Praefectus «Alvorecer Claretiano», jucundo commentario, e crumenula educto, Summi Ponti deis verba pro verbis reddit).
O mnes.—S it Pio salus! sit gloria! Sursum Pontifex! Salve, Cot Mariae!
V o x UNA —Pater, horis pomeridianis, nunquid deambulatum ire tuo concessu licebit?
P raef. —Meum, Praefecti, non est,filioli, vos deam bu la tum dimittere; Rectoris est. At ultima, credo, schola vaca- bitis. Interea sacellum ornate; M atris imaginem floribus circumdate, suaviora cantica praeludite; noctu devotioni indulgebimus.
Revera, primae noctis silentio puerorum voces Cor Matris celebrantes audivimus:
«Dulce Cor Mariae, esto salus mea! Dulce Cor Mariae,resto salus mundi!»
Colloquium hoc a P. C. Mesa, linguae latinae praeceptore passim re trac tum conscripserunt:
Joseph Treduni.o et Laureanus E lcano, C. M F.scholares claretianl e IV9 latinitatis cursu
Alabonae, Non. Dec. 1942
13
www.culturaclasica.com
iV o D a et Vetera
1· — In conspectu hiematis imaginisSuper iorem imaginem luce p ic tam con tuens , forte et tu, benevole lector, e
cubicul i fenestel la do m o s ca m po sq ue a l ta nive ob tec tos cont em pl a r i s var iasque h o m i n u m vices et labores hieme perferendos quereris , dum alii domi quiete m a n e n t , alii h iemis acr i ta tem in cot t idianis l aboribus perferre tenentur . —Qu id fiet? —Sic h o m i n u m varie ag i tan tur vitae, illisque, t e m p o ra qu ibus recte agant , t r ibuu ntur .
Hibe rno tempore , uti vides, incul t i appa re n t agri, foliis a rbores v idua ntur , aves in cal idiores peregr inantur terras, vir idar ia languida ac f lorum decore et venus ta te or ba ta conspic iun tur , o m ni a frigore rigent ac saepe d o m o s , vias, p ra ta que nive conspersa v idemus . Ut juvat tunc a n im o nivem de labentem co n te m p la r i to t a m q u e n a t u r a m ca n d id a veste ob duc ta m demirari!
S u n t certo p lu rim ae ex b rum ali tem pore percep tae util i ta tes: pluvia sub inde ir r igan tu r agri; sem inaria et p lan tae nive Gonteguntur eaque terra fecunda et ferax redd itu r ; te m p e s ta t ib u s ac ventis aer a pestiferis pu rga tu r exha la t io n ib u s et m ic ro biis; h iem em exstinctionem na tu rae fere diceres, cui q u o ta n n is nova in j ic iun tu r germ ina quae v itam uberiorem recen tem que in s tau ren t .
At p lura secum fert in c o m m o d a hiems: rus t icus saepe rus petere cogi tur ut ter ras fodiat, r epas t in e t stercoret , ut pauca perc ipia t olera, ut l igna t ion em faciat , s icut bo na A nna —in imagine d e pi c ta —, quae in umer is sa r m e n t a a r ida gest i t at qu ibus ad focum rigida m em b ra calefaciat et vic tum sibi l iberisque paret ; vel u t T h o m a s —famulus et l ignator n o s te r— qui l igna mater ia r io 3 et l ignario 3 mater iae 4 praebendae causa, resecat .
S u n t e t iam opifices 5 et funct ionar ii 6 qui domi a l laborare n e q u e a n t et ad ta bernas, 7 ad fabricas, 8 ad opif ic ia ,9 ad publ icas officinas 10 se conferre debent , qui du m acris est h iems et per vias t ranseunt , corpor i di l igenter inserv iunt i l ludque tuentur : pedes laneis t ibial ibus 11 ac peronibus 13 protegunt , corpus lacerna 13 a m i ciunt , co llum amiculo 14 obvolvunt , caput pe taso 15 vel pi leolo 16 cooper iun t . Sed
14
www.culturaclasica.com
hujusm odi vestimentis se, cum ad laborem accedunt, exuunt; ditiores tamen hom ines qui domi m anen t au t qui in officinis laboran t hypocausto 77 vel vaporario 18 u tun tur, lacononico I9, electrico foculo 20 aut carbonario .
Sed jam ad vos, morae taedium non ferentes, pueri, noster se refert sermo: pigri pqeri tem pus hiemale am an t eoque delectantur quia plus temporis som no indui- gent, quia nimio frigore et frequentibus nivibus senex magister quandoqtie morbo aeger est. vel alia de causa schola vacat. Sed vos, diligentiores pueri, ex m atutin is horis fructus capite: tunc enim hom inis sensus vigilantiores vigent et mens t ran quilla facilius —postquam ferventer deprecata est D eu m — ad litteras incumbit, —Inspicite imaginem: hodie schola vacat, decurrunt enim dies feriarum qui sub Domini Natalicium quo tann is alum nis elargiuntur.
Pueri ad frigus arcendum ante viculi aream 21 conveniunt ubi alii globum m a xim um nivis congerunt, quem vel totis viribus im pares sunt ad volvendum, alii pupu lum 22 Seu terriculum 23 ex nive confixerunt illudque, ludentes, alias petaso praegrandi, s iphunculo fum atorio 24 seu fumisugio, 25 capsa scholastica (chartulario) 26 o rnan t , cum que scholarem instruxerunt, globulos nivis coacervant novoque hom uncion i im pingunt; alias ut ab terriculamento 23 scholastico an im um avertant tela et sagittas conficiunt iisque pupulum confodiunt.
Non nulli globulos e nive congerunt eisque se incessant ut hujusm odi corporis exercitio frigus excutiant. At Petrus, uti videtis, lusum deflet ab eoque illacrimans v ictusque discedit, nam om nes sociorum ictus in eum confluebant. Sed alii majore volupta te ex hieme perfrui nitentes vicinum tum ulum petunt ut per nivem et glaciem decurrant. A ntonius et Jacobus t r a h a 27 super congelatam nivem m utuo se vectitan t et cum terra valde declivis sit post vehementem im pulsionem , trahae insiden t am bo et vento celeriores volantes, sum m e delectantur.
Juxta illos sun t Marcus, S tephanus et Isidorus. qui non traha, sed labilibus vel ferreis c a l c e i s 28 super consistentem nivem dilabuntur. at, ut subinde accidit, S tep h an u s in terram cum magno articulorum periculo, decidit. Isidorus calceos repandos 29 seu uncinatos 29 nunc prim um editos 30 —decursionibus 31 super nivem ap tiss im os a rroganter gestitat. Alii tandem , viri gymnici, 32 alpini, 33 nivales decur- sores 34 fieri con tendun t, eoque m o n tan a cacum ina nive cooperta pergunt ac n ivalibus decursionibus exercentur a tque ob lectantur ut ad velocitatis t e n t a m in a 36 nivalia accedere tandem valeant in eisque victores exsistere ac coronari. U tuntur, ut videtis, n ivitrahis 37, ac, ne d ilabantur, m anibus perticas 37 tenent. *
2 . — Verborum Index
1 repas tinare2 m ater ia r ius
cavar de nuevo comerciante de ma-
12 pero, onis borceguí [calcei
3 l ignarius4 m a ter ia 5 6 7 8 * 10 11
deras carpintero material de carpin-
praealti incedendo per nivem et imbrem ap t is simi]
5 opifex, icis6 *functionarius7 taberna8 fabrica
opificium10 officina11 tibiale, is
teríatrabajador, obreroempleadotiendafábrica, taller trabajo material oficina media
13 + lacerna sobretodo, abrigo14 +am icu lum bufanda15 petasus sombrero [capiti
tegmen latos m argines habens]
16+ pileo lus boina17 -fhypocaustum calefacción central18 +vapora r ium calefacción a vapor
15
www.culturaclasica.com
19 lacon icum estufa 32 vir gym nicus deportista20 focus, foculus brasero 33+ alp in u s [alpinista] alpinista21 area pla^a 34 decursor nivalis esquiador22 pupu lus muñeco 35 dccurre re ’per n i 23 te rr icu lum , te r r i vem esquiar
c u lam en tu m espantajo 36 ten tam en , inis campeonato24 *siphuncu lus fu- . 37 *nivitraha esquí
fum ato r iu s pipa * 38 pertica palo, bastón25 *fumisugium boquilla de fumador26 capsa scholastica cartera de clase27 + t r a h a trineo28 calceus [ferreus,
ferra tusj f ia - bilis
calceus ro ta tu s 2 9 + ca lceu s r e p a n
dus, u n c in a tu s30 p r im u m edere31 decursio nivalis,
v. per nivem esquiafe
patínpatín de ruedas \apato de nieve ( largo y encorvado) estrenar
hypocausis
tubulus, fum ar io lu m vapora tio [calefactio], * rad iacu lum *h ibernaculum -fcapttal, is
+ o ra r iu m
horno, máquina para calentar el agua
tubocalefacción radiador invernadero montera, pasamon-
tañapráctico(prenda que
cubre el rostro y el cuello)
calorífero+calorífer, eri
J o s e p h u s M.a M ir, C, M, F
De erratione Georgii Pelleterii pueri
IV. A d por tam subsistens di l igenter oculis perluStrat aream. Circumci rca nemo. Mendicus illic contra&us in suo angulo tenui pasci tur cibo, qu idam in via prae te rvehi tur insidens birotae, duo canes inter se p e rs equun tu r latrantes. Nemo erat, quo d p lur imum suspiciosi profugi intererat , ad collegii por tam. Descensa ergo brevi scala t rans i taque via, ad evi tandam vicinam aream in viam flexit o p p o si tam collegio aegre cohibens cursum, quem suadeba t animus, veri tus semper ne in al iquem, qui se novisset , incideret, et per vias minus frequentes stat ionem ferrovia- riam pr incipalem petens.
Et quam qua m urbis paene erat ignarus, quod prov idus vias did icerat ab illo Taurinensi amico, satis p rocedeba t securus. Cum jam nemo, qui se nosset, videretur deinde occursurus esse, accelerabat gressum mul tum cautus, ne in sacerdotes impingeret aut publ icos custodes. Et quod per cuftodes ille condisc ipu lus coeptam fugam perficere non potuerat , cu l todum cogitat io tum qu ide m totam pueri mentem teneba t suspensam; ad hoc hominum genus v i tandum non licere prae te rmi t tere qu idqu am. Haec etiam causa fuit cur nollet cur ru publico ad viam ferream t r ans vehi, id quod fuisset ad fugam celerius et pr incipio ejus menti subierat . N o n ego me cur rui permi t tam i£ti — haec ejus fuit de l iberat io— . M u l t o securior ibo sub
* Quibusdam lectoribus forsitan probentur placeantque verba patinare, patinator, pa tina trix , cu rtu s patina torius quae in Juventute a, XXI, n. 6, p. 95 leguntur; noatra tamen piopiua ad lat iultatem accedere videntur, quin illa respuamus.
16
www.culturaclasica.com
aper to caelo, quam in ista circumvaga fera cavea; nam incedens in via facile declinabo cujus displiceat congressus, quod sedens in curru non item fecero, Et erat ei necessarius fere incessus, quoad remitteret quae crura ejus invaserat agitatio, per quam tranquil lus sedere tum non potuisset.
Sed ecce, aliquando longe illic magnificae aedificationes stationis principalis! Hic autem novis cor pueri subsul tat emotionibus; nam intelligit paucis temporis punctis inceptum aut rem futuram aut perisse. Quid enim, si verbi gratia tesserarius suspicione nescio qua adductus noluerit dare tesseram? Vel si ibi ad.iiaret p u blicus cultos de sua jam doftus fuga? nam etiam hoc audierat a superioribus: vixdum animadversa discipuli fuga per telephonium rem significari vigiliis. Et si quis ex suis praefectis t ramviario curru praevertisset? vel alium quempiam praevertere jussissent? Et erant hae cogitationes et anxietates, quae Georgioli retardabant gressum, tam aperte in ingenua pueri inscriptae facie, ut, si quis, etiam qui non esset custos, in eum intendisset oculos, facile quid anima designaret, divinasset.
Sed tum forte evenit ut illa amplissima aula tesserarum plena esset hominum fe&tnantium, qui vel in formam columnae singuli p ropinquabant forulis vel grega- tim ef fundebantur in crepidines nihil intenti Georgiolo, qui ad forulum circumstipatum paucioribus ire contendit . Hic dedit manum in interiorem tunicellae sinum, ubi tenuis ille thesaurus, quatuordecim illae libellae abscondebantur et hoc plus quam satis esse viatici ad Nizzain usque,‘ siquidem pater, id quod optime tenebat memoria, pro duabus tesseris itineris totius — et suum iter futurum viginti fere Chilometris b rev ius— solvisset libellas circiter triginta. Unius ergo tesserae pret ium fore dimidium, l ibellarum quindecim. Cum vero via ab urbe Taur ino ad Nizzam Montis Ferrati brevior esset, ex illis quatuordecim libellis necessario al iquantulum super fu turum esse, quo sibi aliquid panis emeret, quod poftea, sedens in curru, commodo suo ut gratas suppetias inferret stomaCho, qui jam signa dare coeperat sollicitudinis pro problemate, quod inter cetera tot diei problemata non invenerat locum: prandium unde esset et quale futurum.
Quibu s subdu&ionibus faciliorem reddebat , quae necessaria erat ante forulum tesserarum, exspectat ionem. Absolutis tandem, qui ante eum accesserant, liberrima qua potui t voce tesserario ocularibus armato vitris significat, Nizzam tertiae. Ad quin tum forulum, inquam, is leviter incitata voce repetit . Perturbato tum vultu Georgius se vertit ad urgentem et murmurantem post se hominem: Dicit tibi petendum esse ad forulum quintum numero, et puero tacite interroganti denotat d i gito turbam adstantem per singulos alteri forulo. Paret extemplo, et ignarus consuetudinis, reijta peti t t ransennam quinti foruli ad nova conamina. Sed natum ilico murmur est viatorum silentio exspectantium, quod nofter, intentus unice qu ibusdam melioribus verbis conciperet petitionem ante tralucentia foruli specularia peti t ionem proferret suam, non animadvert i t . Et jam quidam ejus prehenderat brachium et eum inde amovebat . Georgius respiciens verum ante se vidit cuftodem publicum. Tum vero se perisse ratus eft. Sed cuilos, minus intentus, quo se habitu vu l tuque puer proderet , digi to monstrat ul t imum seriei locum et: Illuc, tu, inquitj
17
www.culturaclasica.com
accedito. Georg ius suum petit locum, i l loque liber periculo alte duci t spi r i tum gra- tusque arr idet hone do illi viro, qui ei por rigeba t rem ab ipso re l idam in foruli crepidine, qua annixus locuturus fuerat tesserario — crumenulam suam, tot ius thesauri sui arculam.
Sed ista omnia levia atque nulla fuerunt ad ea quae fugi t ivum pue rum e x spectabant qui tu rba tus repen t ino illo minimeque exspectato inte rventu cudodis publici ante non visi, illam amiserat t ranqui l l i tatem, quae, si fuisset, facile unum invenisset verbum, quo se a tota quae secuta est odyssea servasset. I t aque cum ex ordine i terum stetit ad forulum propinquae libertatis suae tesseramque Nizzae mandasset , t amquam fulmine tadtus e d accepto tesserae pretio: t r iginta libellas, sexaginta centesimas! Q u d ais? puer veri tus ut recte accepisset. Triginta et sexa- g inta repeti t ille voce paulum a u d a , ut si exprobre t interrogant i indil igentiam. Q u i ex traxerat thesaur i sui nummos universos et anxius murmura t : Sed ego non habeo plus libellas qua tuordecim. Dixi ego triginta libellas et sexaginta centesimas, inqui t tesserarius singulas v e rbo rum syllabas exacuens et supe r puerum elevans magnum perspici l lum testudineum.
Finiemusne al iquando? sic p o d Georg ium inter rogavi t voce aspera homo altus s ta tura et longa barba, qui cum femina post Georg ium accedebat . D esu n t sedecim sexaginta, hinc repetit tesserarius, qui interim numeravera t nummo s in marmorea qu ad ru la relictos. Sed Georg ius non e d locutus amplius, sed lacrimatus est tacitus, dum ille homo p r aep rope rus magna voce pos tu la t duas tesseras secundae classis Cuneum.
A ndreas H aberl, S. V. D,Romae in Collegio Verbi D iv in i.
(sequar)
31 O IV I T /1
S u b n a ta to re s et socios an im adve rsos vo lumus, non nisi magnis difficul· t a t ibus a tque s um pt i bus P alaestram Latinam edi posse. .
S u b n o ta t io n is pre tium idem a tque in prae te r i t is ann is erit: 10 peseta- rum in H isp a n ia et Lusitania, 12 pes. in reliquis c iv ita tibus.
Su b n o ta t i o n e s an nuae pret io an te la to solvendae e runt .C o n soc ia t io sub ann i exitu non re trac ta ta p ro red in teg ra ta habeb itu r .Qui prioris au t p raesent is anni ra t iones n o n d u m cum Adm inis t ra tore
c o m p o suerint , ne diut ius differant vehementer rogamus . .Pr e t i u m m i t ta tu r opor te t recto t ramite :D n o . A d m . P alaestrae Latinae.L a u r i a , 5. — A p a r . 1042. — B a r c e l o n a
18
www.culturaclasica.com
6
"o g
£> ^
3
^2.
""O
tí’
oR-
o
n c s
7-■
3
(a « v» C-
o„
n
^O)
5·vjQ
-O
2.
C
0--
0<*
N
o
’»
*°r-
..r-
cu
cv <-' W
"O
y<
o.
·T= 5
Oí'
o ‘’J
£ cu
-2
-n
t **
R <·
n~
. *
».
Mo
I r*
/'t3
m
B* g
-<5
*coOq
0 »
cft
o ^
w«fe
'í'S n
í ‘w
fesr
° CU
cu o
TjOn
3(1
^(O,
RM
a _
sOí 3
T f>
O 3
■ to
-g.
5
3 H
T5 5
·o.
· 3 P
^5
N
r*
?
TO >5 Gp i 00
ft
íi.í
à H ^
* 3
— O
j P
^^
o
a. -»
<
5 i
R
?W
R
' _
»r
» »·
a
• <3
0 J·
s- u
jT*
o
cv
cu
gl-3
^ s
rC
U
qp
— -
■ O i
-«»
-o-S
' »
cu £
¡ '-<
3- -
6 3
->3
-c>
s·tú
» SL
-'5'
3
l»< v
,f
S3
tí SU
CU
J
'
? *
-5'U>
J
Z.
m
o.~
ri
O. 3
s a
s· 5-
oq·
?c
3 s
3 2.
.
- 3
©
Er 2-
«
OT
2N
^P
íl)f
58 .
c- oO fr>«.
c?r
J)
2 o
·-»r
J
U< f* •n
O* u»c
o w
w n
r>
2.p
G<
ST
O u»
2_R
p ·*.
ft
j*K
C“ O3 O
=rft
O'
3 On
rtt
5'”
Pcu
n o0
“ 3
**fe
3co
o3
35U
—
2T ^
^
L·
< oO
et.2
«: s
o
"2
o con 1 h u m o . .
< ON
O fe jn
■-» < o> 3*
ñ’ 0 pTi c
-0
“g
f* 3«
-0
cp
í:.
pC
r»3
C-•o
2
H '
cufe
<1.
f>-S
' P
Q N* c c
p *·.
cu ¿
o GO c\
3 r»P «T 3
preseverbo
·-—'
rto
·2
2ero
3—
S.
O ?
Ñ'o
c Pn
X
3
2- c
ufe*
o>
o Ie?
' o
»
=·
5o
3-
> 3
■"I
o
fep
I? O-
o
fe“
5:
’C
u
3c
tn2
a* »
rt»
n
r~3
<.
3
i.
/P -5
» '
• O. O
"P B g
I'£
’ 2.
, *»*
R
?
CU
_
"o-S
r* 'O
_ C-
3 «
3 ».
»»
»—
»3
u
~
(1
“
u
“
3 _
r>
p
0 ^
2
c
«V *1 r%
O
<3
\ 3
p
3?
s
P
m
r\
Hv
2o
w
M
fe.
3 <
3
O"5
'-3
"T
3r*
p
n P•
O r\2
. -2
O 00
^0
C
u.«
i c*
5»o
u
r e
d e
o 3"
fO
fe
-§
s
3
"T3
··
C
a
5:
*3
-O
fe ri fe
n
N«
-3%
S
"O
S
Sa
"O
, 2
.°
r>
JL*
y
003
u
o -1 ia
2.
o
3 O , C)
en»
o
,l\
!"S
<N
.
oí
^
O
3
u n t a
; i g c
?; ou
o'
C r\
<
>n
a
-O£
2 3
»
3
» w
CT- ’
ft s
=·>
2 -o
r* ►*
N r-»
3 O
O
J
o ñ *Í
~
©3 c B»
i S
^I
2 S
-G O
-<5¡
<3 - 5*
c-
c
3'
3 *3
'
O ¡a
gi p
Q o £
r~~
T
H S’
-S ^ *
2
i-O
»
—
,S
»
C
"Or>
3 5
’ 3
N -
a
<S
r>V
tEl O
lD
. **
P
(AsO
n J> n
—
o2
p
. 3
Rs
oQ
^R < O
I»5
, 5
H S-
5
F m
o.
n’-a
r» ^
O
2 2-
9 .3
ñ’
~
O
»
2-
P
&- P cu D-
n n
►»
P
'5*
I
cu c
u rr
— CP
3
s*3
»,
-■
o
< »
3 ^
o
S :j
?u J
-<3 o>
_Js
» r>
u
«E-S
T^s
sr
g'9
S
r I US-
ftí se p
c O-
—
l
g ^
2
:, «
o ^
«:
2 _
£L H
Sí
30
7 C
ó
„
3
Q
, ^
3
pR
— s
S
“
•>s
3 u.
O “ h52-
3 S'
o
5’ ü
S o
C —
^ -
e.
» 'JC
N
R "C3 3 -
o
5 c
_
R.
S —I
3
!?.
? o
2.3=·
^n
~o o^o rt*
__
Q0
>5
c"T
3o C
JE.
en
p _
cu
53
y
en
o
zr·
2u
2'
sP cu o
n st/>
O
3 "<
T a_
_O n Ca O
<’
Or>
p I
- 3
s.
S»
3 »
fT 00 P
P 3 CUen o
o 3 cr
CU n cr
P< cu o
O
3s
s0
w
-1
c a n to .
n 0C o CU
o5
cv
2 S
00 0 cu oOl cu
3 P cu r>
i g i t u r
o 3 O) CÏ
1 H -<í
O *
S“
2
s 1
'X* B p.
cr P f%
(A P n -» 3^
•-I ft (A >
(1 3 n 3~>
oo
"0P n
oc*
073
OQ
2.3"
O
pP
PET
5’
(An
i ** •n
1 p
rtP P
^
c-
oP
3Q
1El o
oO»
t#>
3
feC
3 OCU 0
O n Pcu
HOMERI ODYSSF.A ce____________________ DANIEL RUIZ,
www.culturaclasica.com
01
la
c*
r%2
—2
M2
n
u.
O'
ao
S.
<’
5'
P •i Pa
lo
O al
^O
s g
o
s f»
SU
H
a
u*
PP
Tc
3
·
“o
f'
©>
a 3s fk
m«A
CU
»
3O ■»
—
t _
-"S
i
CU
O(î
iT*
1r» CfQ a
rt
"S
(Si
«—5
’
6
í\<2
a-
s2
P
— *1
3 05
“ S-
.
13
Cu
?
O-
o «* »
2
a* _
g. > o
•s
3-*
< j
»o
-*'■O
cu
ja
• ft
c cu
^
" «
N
©\ <*
0>
X
§; §
>c
u
i
p «
?-* O
Ou-
><
c
cu
4\~t
oa
a ^
w oq
cC
^3
o*. Ci
oCA
OO
uy
*
a1.
•î o3
3*T
«
nn
u" P
P0
O
al
a3
0P P
-1
3
îi
n P
O û-
cr
P3
I3
8a,
o
=· 3
3 8
S
^
T5.
cu S
O ·
cr
o 2.
* i ÏU
3 -o
3
¡T S
ñ·
2. 3
3 2.
2.
OQ
3
O'
2
6*
05
3
2
."
3
3 2
o
*
O
nj
. 5*
X
8 »
os
-S-
rt -
1 §
P
KC*
-«
o.n
-á
2 3
— ·
P3
^
o
r- ^
3 "·
a Sr
2
cuCu
o
2. 3^
2-
?*’
o.
or
cu
5 J3
O
m
o
“1 c
O < rl (T)
en 3
0-
f» 3C/5
P Ñ'
H
r a í z
• X Í5
CO
a>
>-»O
v
>(A
^
P.
H3
r
n P 3_
c
r0Q
p
îy
»o
OK
r~<5
P"
OP
2P
rto &
o-
r>r>
o-
m o;
cv
o •e
fk *1°
s
.C
u
s i g n
a n t i :
C-
(T)
Í5) PST
"
q u e
n d e s
q u e
C
v e r -
P CA O IA
a q u í
p-
ri
OP
3 Pu
H
«A
I
i n f t -
^
35
o
po
a s o -
n0Q O (A
?
8*
S
13R*
8
u o t>
_
3?ú
2
00i
fí
2
' 1
3CU
2
2
.p
os
2 3
*■* <-s
cu
5.
o 5 *S
s. ^
rr fk
£'
cu 2
o- g 5* o
^
VK
^
r
T3
¿
O
=r m
cT
p
3 o _
o S
j
</> H
o 5»
Cu
0)
§-
i3
S
2
o
2
£ 2.
2r
"î·
o 5" fk n
c x p l i c
< a
n P-
-1
D e a
S5
5’
3
a d o s
5U f k o 3P
o o
o x i m i
(a C fk
P 3 o
1P o o
>
H a,
8
P Ñ'
j: c
CU
n
O P
Si
o <A
-or> n
eu
P Cu
f\ S)
n«s
“3
<-<
CAS
iO
Ur
*
o0> 1
Cu
o1
ft O'
U 0 1
-03*
p e e -
S fk
<k "t Ck
3 P CA1
u<
2 o IAs
r
Cu.
</>■M
P o5
f-o
al
c-J
.*'
a(U
. rs
P CA
oq
r-
u3 ri
ET
£
2
u*
?
O-
O
2 2,
-6 d
3
· -
o
g,
O O
H00
a -5'
i3O 8
aP
<■
o
O<
uCU
_5lí
£L
q<
«
P V)M
S
.o
1
0Q ■-I
/HS
^a
ClQ fk
HP
^
n3
oO
-f)
a
oU
3
7'
“
S'
CA Oc
-1
3
2.
g
2. 1
3 1s
3
1
u<
__
c< 3
- o
'
<1
c
ti 00
·-<
cu -
o
sr
à 2
3 U il
OC
3 8
“ —
:■
r
Ï
«
3 P
CA nr <k S
(T)
~
lugarodo :
<r H C
w C*O
QÑ’
O-
P<k
CO -
n CA
ne.
<P n
O-
07
O-
•"OP
eun
gn
fk3
PuS
-·-»
JDc
a.
3
p
o
— w o.
o
O'
3 3
5.
U<¡
2
. 3 c
-
1 C0
j 2
' '2
^
sr §
' pc
u
rr
, a
^ su
2;
"h
1
«
-
2*
2
*
p
a j»X o
.
'—■
*-> o
41
pQ-
Sí
—
cu
y
°
>0
"O •o
I
05 _
.
c «a.
s
3 o,
®
t f»
2 «
os
ui a
.
s oo
s O.
ff
-
_s
. s
r
o
^ 2
fu
Cu S
2.
3
HOMERI ODYSSEA a DANIEL RUIZ C.
www.culturaclasica.com
U
7^
N
ft ci
¡L
13
, ^
«
C0>
O -g
-à
3O
_i
»
S Í3
—.
^
J*
o
r.
2Q
-
00
—•
s
»
M
U 5'
00
_ i3
(j
jo
-
-
.
°
l I
«H
^
o
«
■-' '
O .07
T3
1
«-
w
-p
?
5
-.
0 Q
n
rjo
w
^
H
■—>
o.
Sa
O
*’£-
8s
»n
’O
. CL
·H
o
n nta C
o
ta O
8 6
o rfcP C
T!
-r
a3 0
n nn O »
fO j
9 g ?%*
·-» A < a.g
^
Í·
9
O-
O g
3 CT*
nS S
8 taC Q
2 o ta9* ^5
2
s·
ta
m
C
u
S'
5*
a -o n 0
1
CL·
an
's ta (>
"2
•
31
n r»
p i o ,
Cm
Í- oS o
O
*3 O
o o'P
Xta
33
3fl
)*
^os
*P
-Í
CO
O
O
-c
ro
j4
.7*
>ru
-<5
**►
Oo
p
p
Pa
P-
N 3c%
c a—
1 CL
·S
CL·
n
?.
>, l a t .
O ta n
m a r -
) · -
t e r n i -
p'
on ►1
*
R
fC
—
03
— -O
CL
· Ç
—
P
îT 2
3 5’
p o ç
n . a
4
3 f % 33*
ocw
-
or?
Oo ta O
CL·
O tao
3
CT.
ota
S
t cr*
ofi
t L·
P CL·
" ta
*p
wO
—
U
lQ
3
n0 3~
>
9 ?1
C
- fl A
o
R*
3 P
R>
o 0
o/
I*
o 0)
2
fi
eu
—i
o
S1
o
-5
'8
'S
)C
y?cr
*o
o.
•e H»>
S
.—
N rl
5-
N
a
S-
Sr
l5
•.n
?'
!P?
®8
3
ap
g
*CT
p-·
O
'B
QD ro
<
0Q
— î
* ro
C rl
"*
32
«
§. °
2
g 3
o
1 >
:
N
«'
-s
i«
«
i g
Ç£-
<
w 5L
'C
O
*
CT*
rl
oo
3
^
r
p
f» L·
û-
"O
3
3'
Os
—
P^
r
g o
cL
O.
o¿ û
-tir
SL
51 >
3 a
«L
9r
o* 3
CT
£-
H
o
H
3
«
a <
s: 3
3
rl
-p
3
_5
ru
v n
o
oP
3
cr
3
CT*
·P
Oj
S-
-6
OBn»
2
-P ta
O P-
0 ST
'Oni
J?
aCT
.o
q
3*
c*»
P Q
CL·
< P'T
" 3
OT
fr>>
'%
>CO
07 m a
, u
£
M o rlA
JD
r
C
o,
•n P "1
„ M
3r_
4
» o
sP*C
T 3
C'
aCL
·n
Í3-
<»C
*i
-
3
r-
►—
-
0'
c
3
P
o
sn
3
^
__.
p.
o Cu
Û
-
*P
c
L
M-
m
§3
^
K'
^
O
___
5. P
ît
c
«
-“’
a
2,
rt
3
«
O
^
¡7 =r
2.
«i
o j
u g*
3 ^
3
'o
»
5
TJ
“
r
:
>>
?
sr c
' K
cra“
n s
c—
i o
o
- «►
>
CT'
o
3'
M
fO ,
(D --
O
-J
Í3
CU <*
»
—
eu
3
°
—3
n
£
û-
CL·
H n>-
sS
n « O
a
~
tu
H
a.
a.3
£2
S
1
s:
s
3'
§tu
P ta
P
Ota
o
O
3
P
r»
rr
Q
Jt
v©
¿ c-
m
rt
Cm
o
^ §
_rS
'?
*’
»
S'
Ou
¿>
-T
3«
2
o
«-
«
<
Fl
M
5
rï-^
O
-¡Z
~
o
rn
«
tu
U
U
“
>C
*
"q
s
it
3C
-o
o
fo
3
«
r
u
°S o-
io
“ n
fn 0
Q 'A
— ■
O
“ ·
r*
Cu
Op-
Q
I
o
3
u
3 -
O,
û 3·
CT" O
f*
2 Si
-—
U
ff
<A
O
3
' —
i CT
K
Cu
__ ·
^
u,
o> 9 3
3 3
>
2U
2 c
2_
-· 3
> 5
t'u
OS
»g,
5'
» 5'
oo
fo-
N,
« gs S
-r»
«·
»■
*<
j»
SCu
kJO
2.
<
S,
^
2 ~S
- 3
*»1
^5'
o
° ■
3j
r
ou
s
g
*
*V
«
r,
I
_
42
‘ ^
O
* g
Ou
3 3
(t *«
raíz
CK5 &«
cr n o <CL
· T=
rt O-
i m
«S"
-uP
CT* 3T* nJ1
-îta ta O
F
S*r»n
►CT
=
Q
-
CL.
P
CT-
«
S··
o
M«
S
' ^
S
3
go
_
3
-S<
s
w P
r^
£
L
o
’ o
*
a «
-S
a.
'
rn& Jt
PCL
·'CT P
3]C
**o
’U
CL·
CL·
OcS 9 9
CT*
a •n tafi M
ÛCT
"r*
C
o R,
3
<
eu 'I
1
AS
*'
cw
°3
^
ï\
3 cr
* «
2
v
•-i
-à
.
3CL
· -n
P
.O CT
i3
*
<
O, t
ft
y
n
Cr^
*w
&>
1—
»
3
Cu
n
—3
^sO
<ta
taP
Ju9 O
O
3 oO ra
CL·
fii
tata o
3c
OCW
P Si
o ■*U
'c- 3
PP ta O
n c 3
bC
On
rmH
3
Ç-
'<
eu o .3«
> •-I O 3 P
2; fi £>
n o p h y l
e n la
S =Pta 9
0 nn
Z.
0
~
o s\1
ta fita
) r+>
P P
ta
CT- '3
^
2
_
"Ow
3 c
3. a-
c
2-
I> (H
J
— n
3
à>
HOMERI ODYSSHA a ________________________ DANIEL RUIZ,
www.culturaclasica.com
Zl
1 P
S. S a
?’
n
P
V<
s H
2.-r
(- C
'_s,
■"5o •1
O 0
33
cR
3s©
-¿
—$
'P
e
-0
fi »
r>O
-3
^
=tS
?
300
‘9-
-¿-"
O r
j3O 3
P 3 0et
2 3.’
3 £.
rt
2,
<*P
.J>j
US-
fi §'
’ 1
^ 0
7£ a "3
0P*
*
*1
^
n 1
"o> ^S
'
o->
- -0
J°
' g
O.
n a*i 5*
§ £3
R“
• ~
^
?
S'■e
eu
C-
^
&*
n fc
r.0 0Q
5«
■*0
• _
TX
O S rtn <r
y *«1juntoecuér
0-O
s2
O
' "O
J»
O-.-s
s.
o-®
- 2
-
-o
2SU 3 « su
»-
fl --
n
2
— a. o
iî
eu
3
ô 3
?
?.
" 3
CU
O(l
fl 3
»
—
o
a r
f. .
fl fl
r
U•
-£l
NB1 N
O-
«4
13-
û.
O"C
O P
'O
fi.
CU o
03»
, ">
o '<
<f> O
S P
o ï:
—
-8>
o
O'
« _
M
»
<3p n
oî
O Q
"R5
«<
n.
P'
r s
3 S·
P .
oo
s.
ëL
2.®
o
cw
°P
1 T
xo «P 0
& "2j
3o?
a*0
-to
c2“*
P.S
- -°‘
'O0 p
Çu ft0
Í·
n O Seu 0
eu
H 'S
ca -
c?art.
eu fl eu
xstycu , línea
& SU O
9 2*
R. 0*
de
eu aÛ-
0rî
07a
rt3
0c
_R.
OQ 0eu fl
2 Í
p 3
eu a0 3 t·.
5
0» *xo
flP
n3
Z3 oeu
=r—
1T
rPX’
►nO
P"C
O"O
3 0b, 0 r»
la re-
0 H (O-.
aor.aliza-
3U) 2-
■-» P
mis-
Q H T'
O 3p
-
« „
S i-'
3
§*7?
jri
-O
CUo
O n
Í'
S ET
$>
s a
? ·
;
>
07
H
geu
c
¡2
jo.
eu
-™i 0“
O
s'
o.J»
o
3 -I
i'
-·
©
3 ïi
“* <
'<
„ fl
P
S
00
_
O
pn "O O
o
-w
c
< CJQ
if
5
£*
" -
R,rr
v '
12, n
C-0
•XJ
CU
Q3
Pc
0M
cr
*n5*
ET
0
CU0 3
P CUc
o
.O
2
S?
TJ
c ft
flJL
eu
O
rr*
=-
n
H 0>N
=r
I 1
-o I
o,
ùff
R-
a era
O
gS>
f1
“nS
o5'
eo 3
o
OC
{U■—
3<
«0
Pa
3C
W
oz
o
Nil
q u e p
r» CU
P
P Pj
O
n -O P 0
Í
< 07
K
n
07
US
*“
O
H3 O n
<1 S!
3 G '<U
:P
^0
G5
’o
sj-
'»iT
»C 3
o-
S(0 O
P •nP (A O
2P
C p*
ri mL
»a
*<
’2
*i^
0P
p"
3 S (Am 3
oN
"CO
-à
2*
V) P
l e n -
El
2
Q rlu
Sf
— p
2
. o
3
I 3
n
S'
O
Su
3
0
-"O
S
S»
euX
fl
-
S,
S'
S u'
>3
y
_
^
-9
»
-
s
3S
<
;
-§-
2
-S
2~
g
3
"o·
¿Y*
a Í3
2. U
“
«
3
R,
3£·
' 9
SL p
f
h
TJ
&O
) P
^
•O
*1
-.
P
__.
3'
03
n
&T5
¡Í
0a
0r
iT3
-jra
<51
-0I
32-
m3
P15
’0>
CP
31
G1
c3
*0
3 3“ 0
. Am
î3
1 09 .
a ÍC5 0n 3
108 .
que
a'o
uc
i il)
rt *1 P•'O
0 S) 0-1 0 eu
H ■n3 b
03 a- n
CT Pa *1 a
NN P. <=
P
pN-S
*O (/>
0~o M 0
eu 0 nP>
< 00 eu
3* O
£> 0 onrt
0su
-S-
uSG
"î·P
Pt/i
Pci (I
l</
lP
0P
roO •1
n P0» P
0O
3et
3»n
ST?0
Os
Cu■X3
et X r3P
Ps
rP
Cucr 2
CTQ 0N 0)
O (A0
-1 D3
00)
ft £>0
P 0OQ 3
r>•Í >
o-0»
euCu
03
sr>0
eu2
■nN
0a 3
Elft (A
rt DtD-
~O O
rt O
Iase i
a 3 P 0
c~ 0 on «ÎU 0 u ÎU
2^
OP 0)a 3
a su 0 0»ET Br
P •-1 ETS a a
n ft 3
ET 3 3
3 c/5'
C
drez.
3 P eu3 c
3 <11 o*
< Ela
0eu
0* On Pc P
cr aO -O
g-O T
C· >0 c
& P
rior.
3 3
ores
a a*O Y
O 3-S
3o# 5: 3
a.P 3
’ET
rt CTQ O •-0C eu 0
3 P
s* 0
o- r
^ R
-cû
oo -=■
H
i su
c
- **
~
o
_
U Cl o.
ÏU Z o
3 R
—J
3 «
2.
GSF
«p
4
,
v< fi
--r
i.
ft
- ·
3 L
3
U
3
P
On
Z1
-ri
-fi
U'
»r)
O. »<
HOMERI ODYSSEA a D *NIEL RUIZ C.
www.culturaclasica.com
17 HOMERI ODYSSEA α
mesa, trinchaban la carne. Todos jóvenes alegres que acompañaban en su buena vida a los señores pretendientes de Penélope. — 0 XpY - pO^, d il ig e n te ; de la r. xsp-, de donde lat. c o n tír o . Servir es «gastarse»: contéri.
110. SjitCrj'OV, m e z c la b a n , de u tO *fu> . lat. misceo; a t T f S i v es sim-
- plcmente m isc e re , mezclar un líquido con otro (en T 269 vino con vino); xspovvupi es te m p e r a r e , templarlo con la mezcla y, por lo tanto, mejorarlo. — /CpTjXYjp, v a s o o
^ co p a en q u e se h ace l a m e z c la , de W misma raíz que zspóvvuui.
111. ^oX 6xpr(T 0 ;, d e m u ch o s
a g u je r o s , de y la raíz xsp-, dedonde xépe-xpov, b a rr e n o .
112. XpOXt&SV, 3.a pers. pl. impf. de rpoxt&r¡p.t, át. rpox'HxGGtv. La desinencia -vx es la primitiva: * ixt^rjvx )>- sv. La jonio ática -soav es analógica y en realidad de origen desconocido. A cada huésped se le ponía en el ancho mégaro su mesa para el convite. — X O S G t , pl. de un supueSto xpéov. — Ó G I X E ’J V -
X O , c o r ta b a n en tr o z o s , trinchaban, de C¡ocxsou.a'.. La contracción so = sD es propia del jonio; i t . so = oD. La carne la servían cortada en tro-
zos o tajadas y los dedos hacían de tenedor.
113. θ ε ο ε ιδ ή ς = {hoü είδος fycuv, d e c a ra d i v i n a , m u y bello .
114. XcXlYjJJLEVOÍ, a n g u í l ia d o ,
a flig id o , de ruto, pf. χεχί'ηααι. Sólo se dan de cále verbo formas de pf. y particularmente de participio. El participio de pf. indica aquí que la triíleza era el eStado habitual en Tclémaco, no un sentimiento pasajero.
115 ¿330¡X £V 0X . part. de GG-
GO'iat, m ir a r , de la raíz de οσαε, dual
prim itivo de o x -ye (xy = σσ), lat. oc-ü lu s.
116. X(OV ¡X£V, prepara la o- posición del v. sig. xiuyjv ο'αυχος. — σ χέδ α σ ίν ί>ε(η, perífrasis = d isp e rse .
117. X i J X T j V , la d ig n id a d r e a l
con todos sus privilegios: poseer un ΧΞαενος, especie de patrimonio real; la provisión diaria para la vida en hueves, vino, etc.; regalos extraordinarios; invitación a los banquetes. Pudo decir Telémaco en a 392: ryj usv -¡do xtxccxov βασιλευπένεν: no
es m a la cosa ser re tj. — Ctl3 t(v) F (/Vtt3 3 0 '., fu e r a d u e ñ o de s u s r i
q u e z a s . Al omitir la Vulg. la f, la métrica obliga al recitante a intro-
DANIEL RUIZ, C. M. F. 18
ducir v eufónicas que sobran.118. TO CppOV£ü)V, c o n e íio s
p e n s a m ie n to s , participio circunstancial. — ¡X£Í)7¡¡XEV0C; de ¡isfr-rjucci,
e i la r se n ta d o e n tr e (usx«). — £ l3 t- Óc, puede también leerse (Bérard) eat&(s) = eaftSs. O tros e-.B, a lo que Bérard anota: «p r o d a c ty lo
tr ib r a é h y o n p o e ta b a b e t» .
119. ZpofrÓpOlO, dere-
Üjo a l v e ñ íb u lo ; t&úí es lo mismo adj. (-úc;. -Eta, ú) qu e adv. con gen .— VE¡XE33d(.i), ir r i ta r s e , de vspe- Gt;, j u ñ a in d ig n a t io . Sigue luego inf. (£sfvov ¿cesaxemEv) como si se tratara de un verbo de pensamiento o de sentido: «Irritóse [viendo,
5. — Coloquio de
123. ^Ot'-pc, fórmula de saludo, imper. de yccipui, alegrarse. AI acercarnos a otro, le prevenimos en favor nueStro con un buen augurio o deseo. Los griegos desean la alegría, los latinos la salud (sa lv e ) y los hebreos la paz, como Jesús a los suyos: gtprjvYj 5¡t'v (Joh. 20, 19).— OttLJXl dat. cólico, át. = ^u tv .
Son reStos del antiguo fondo cólico de la lengua hom., que han resistido la adaptación jonia, gracias a la métrica. — íp'./.TjOSCt!, fut. 2.a per.
pensando] que estuviera un huésped a la puerta...»
120. ^Yjfrá, la rg o tie m p o , hacía rato. — E(p£OX¿¡X£V, pf. inf. cólico de ¿(p-toxrjixi, át. scp-sGxdva 1: e s
ta r d e p i e d e la n te d e .. .
121. /(3 Íp (a ) , forma de cortesía para recibir al forastero, como en y 37, lo hace PisíStrato NeStori- da con el propio Telémaco y su M entor. — £QS£CÍX0, le to m ó la
l a n z a , que era señal de que se le ofrecía favorable acogida.
122. cptOV£(l), le v a n ta r la v o z .
— [XIV se refiere a rp o 37Í30a: le d i
r ig ió .. .
Telémaco y Atena
med. de ce'.Xéto, se rá s h o sp e d a d o ; át. cptX/'or; (eot = r().
124. 0EÍTVOV. por *o$xtvov,
raíz o s z - , c a z - , com o lat. dap-es:
P r im a la u t io r q u a in d ie f r u i m u r
cena: c o m id a p r in c ip a l . — XCt3 - o d ¡ x £ v o ; , de zotxso'iGCi. aor. szgcg-
oaurjv, to m a r , g u s ta r , de la raíz p a - ,
lat. pa-sco. - 0 X X E 0 , de (cf.
o zzo x s , de ¿3-zoX c) y ~ ;o , gen. del in d efin id o , át. xoO. — 3 E )(p7¡. q u e n e ce s ita s , GE no d epend e de
ypyj que es un sustantivo , sino de
www.culturaclasica.com
\z
o ν' ru 5 O O c/5 c/) rr, > «
Û- o o P
o o 3 o
I
JS<Í rl Λ "O
ov elÍ3 el
ff>« O/ "
>í*8
P3 *
~oςν
: o> IV Λo o
et et j >
II B Js-3
5- a
-0
3
0
5- R
' *
^
H5-·
S“ -
-R
n
Í-
? <■'
il Λc P
-
(4 5X* r>OK .s fO O
c
3 Oí
>*Cu fb
U U J5P O
-0T*
Of>
■nΙΛ
PP
p3 P
o- °2.
Cn CP.
P^
o* P<*> O D
n Ofl»
*3
n!7
rofO
iU
XU
R. 1
Λ
C S O ΠΚ H 8' C Cl Cl
<0 Oí 3 O*
£ &N
àw
a*po
g *1 ifc 1-e
-1
« UM
•Ό
3?
«
£5-
P3
O- <
Cu et
Ό > 2 Ξ 70 G N O ►U KJ O
www.culturaclasica.com
sz
CT-
H
·"
s
3
rr. W
3<
*°
OQeu
^O
N e-
¡3
S'O
rj A \0>
N
-O
O-
.<·H
S 5 R
P
r^
K?
s
*
n
*
R „X
X
o Ç,c
cru-d
Q- N
n
-o COfl
Mà lU
por e
O* n 3
hay a caso.
impre
HD O flf
1r>
pc
cc
P Ci
c3«
t/s -
<3
Sî C-
a "
2" -Q
fl 3n
3 ^
r-· no
fl ·
0-"O o n
ario
o 3
_ w
>1 3
PP 3*
o 2
w ¿o
b i'
ü"
rl "O
*·.
~
O
n
« §
Ç1 3
20
/>
2 «
2.
-
M
3
à
J IV
-j¡
{o 3
P3 n 0
|4 O
O
Î3~
fi
ÇJK
R
3
V y
Z
iP
34
^
-s
PR
*
' «
O
3-
S
fi'
IC
w
c
^
Ñ_
S.
cr
P eu
o fl 3O
*V»
x
s
1 o
r ~
3
v
O
rj
SL
N*
^
f2
fl fl
•ü
rl
Ci
, "O
flM
'Uj
^3
«'
R
gT
3
<—
O.
R,
J >
1p
-n
ON
7*
JÎ
i
,v
JO
rl
r
S g*
û-
u 3
n- f
»’v
*
3a -» & R.
ja ,'f\
_s
i_ __.
ma
p
ife f5
o»•
-, ^
^
«s.
r
' n
n
fl eu
cw-p
fl—
fl
2 3
oo
RO
'■O3
~3
33
• * Ut
0>J ^
Os2
v ^
eu
c■». y»
c û- o*P
I*
agii
-Q
n
b.
—
Cu
S’ o
n S
= 3
3 a
r\ ea
** ·«·
3'ô
rl.C
,
3 a.
-·
-*
PS
*<*
Z *
3O
- n
° s
</>
3
R
o
R*
O
-
3IC
-S'
— '■
''O
>;
u,
rT
O.
_2
$
o
P£T
CU
p-
•r
o o-
G-*
m
a £J
J ITP
0) Js
'
" n
fOo
p T
■# »
£-*'
<»
CV
C
m-
2. *
-S-»
vjd
»o>
U ~
2-n
33
^fl
<5 oX
fl * *»
Cu ^
* eu C “J
1
3 Oeu fl
?C fl o
P n
P1
3 V»0)
3 ·
3 & <%P
eu fl·■·
P -O
PA X
“c;<f>
3a*
en3
r-o
oO
£.n eu
3“
p
iba
-^
2Ù. o>
~o"
r< o
>¿
cr
si ~
c·* r\
rt
X ^
C.
>5 ^
US
- c
•v r
*
s,
_J2
<5
îfs
a n
¡3
«
o
N_S
Sr
J i
I
P .
P
û
S O
5 l<
X C
3 g:^
« ri
p
Í0-
P 0
O
·-»
£..
r.
5’
° (jx
»
-·
o
O-
ro»
fi fí rl
I n
O/
c
I? 1
’- 2
o
j ·
2_ rl
3 p·
a
a ^
·'
s*
a. u
h Ti
2 a
“o -
Krr
R r
p-
^
s-
g,
■ ë-
2 1
g
s1
2
R 'O
~
a-
s
fi- f
i- fi-
3“
ü
F
o-
» —
3-
fi
3
Uoq
-
*rU
a
A-
&*
O»
?l
6
-i3
N C*
CU c ^3
·t5^
O-
P
p1
JD
^fa
-* _
Cu n CW
-S'
2.
fl Pr
5o
Q
» -ri
gft
. < R1
cu an -
2 g* P
O
W -
o £
?
Op
"*N 1
_«s,
o O
o.
►-»
_></
>m
B J
P
sC-
&
J;o
2
S
o S
^O
fi s·.
w a.
3
w
P
r\
__
P
3
O CI
? p,
p -8 -S
2 c
—
tr 3-
·“
o "Z.
12
o Ry
O
R.
r*
a r~s-V
' T
l
P P eu
q u e
_
O P 3O J)
b r e s
?T
t r e 1
O n P
l i s s i
<*“0
yi
OR
yP
Od
Sfl
Py
in
OO
3o
4p
U
PP
fl r.c
vP
“1_s
·* rl
>
nE·
S
r.J-o
?lc-
^
» 2
s -X
-jef»
r 'r
'—X
,¡2
yj
c 31
-fi
Pv,
a j
firma-
1.lativa,cutido
— C
T3 J"
^
2
. M
f» _Q
-r>
n
s
r=
n
b?
2
-
W n
ii
3
=
-5
'
C
* I
Nin
r
Pu
R.
Cfi
=>
-U
cr
oo
UC
—
5o
nw
rld
rli*-
’ n
o PfiS
5
dfl ro
“o
28
' “Q
O
ïü 1
2 Nc
RR
3
R
§
7\
-b<-
ji ,y
a-
R -
T"
s® £?'
«
1- ~
R
£'
il
8‘ R
&
Oi
R-R
^
h
a !5•i >
3
o X:J
^
r
- e
tb
=
- S
S U
57
Js
& n
O
c
H
îv
S?
R,
»
• ·
-fi
"O
r-O
-oP
Ut
Î2j
**
Cl <A &'E
, -
O-3
r*
-·
H
¡2.
-i f»·*
<
O);
rl
<
O
fl
2-
-X
. S
.o
T=
-s
-S'
“
m.
R
C o
'P -S RJ1
O
-
S.
2o
*
I.
O
2
3
Si' J
s' -·
013
«
3
-1
J*O
la
1 S
3
2 ° I*
n
^5i'
s
S"
0) ON
fi-
o
HOMERI ODYSSEA et DANIEL RUIZ,
www.culturaclasica.com
9Z
i
ó’
p .
<í >
LÛ
O-
C
O I 9
1 p
<
*
"Tí'
°M
o
í 3
I o
i
£5“
»* _. O
- o
n.
S.
On
3 $'
—^
P
UU
' f*
3 3"Xj
O Pu
3 X
-3 o*
Cu
nM
C- a3 c P
3C'
lv<
cuUt
Orl
von
oQD
Cu
a
O►1 P
P 3
II §f
,-3
«, *é
' '
rZ
<«M
«
a.
c*
cr
— _Q
o
c
3 >3
P C» 'I N a
.«3¿
!"«
8
'V
5
~=·
cu _
CñP
Ns
^
rs
.s5
’3
C 1
PP*
PP o
3 PP
P cu5:
OJ c
enI
33
?P
3P
s1 fi
paña
O 3c P
poét:-1 P c
a.·
fi)o-
Puy
1b
Ocu
“cO
P</>
P
ri ¡2.
H R c< rl a
Pu 33
oo* P
Oí 3P
P>
í3
PO
PP
Po
n3
n P O•n *1 0 en
£ rl O
raíz
2 n &n 0>
íCU P
en PP P P
5P
SM
fO<&
£r<*
CU PQ-
cuo
P V)-1 n
P2T" P r3
P,v
't Po
H
uO)
n>
a-
3V
Um
O w
o J
r
3
•t -·
- “
£■
¡•
^
cT3
n
u»
O
JN» O N <=P fi
- 'O
sr /
;
-·
QU
to oo
fr»i >* >5
P
con
ren
en
ora
CU pu
o/ oO
'13 o
P- 3
lat.
P CU o
en c* 1o 0 s
DUOp
S'
3os
S' rl O
P*
3 a.
« -Gn
-a
.&
-rS
<3
O
2. ’-o
a
<2 rr
2.
2 P
cu c
r.5!
«
fti
P
Crq
’
O.
W 3
^
a
< "i
^
(A >**
r>
O <\
2 fuS?
i a.
cu n ~C3
"··3
'N
b/
fo'S
'O
oE
tCu
-£«
“2
r-C
o?
^-o
~·
-*
I 2“
«P
“> r
O bU
/a Cn
-S-
E.
-2
3
2(V
. o
_rs<
0>-
-xP
? cu
o
f»P
par de ii
v»«>*« <A
gr\
j P n0
P«
ocu P
a B-
*>5
?3
rC P
't u
rp|
P Op-
P 3 T32-
§,
ja
®3 EN
(Pía
de i hecli
r-P
fa ons P
ot 3 eu< P •1
PM
S s
31
cO
3P
a■n P
P0
<5
·5'
R·
5 *5
ns1
i b e r .
"X. P
Í 1 C'CU
N
î; U-
«
cv
&
'?3
.P
rî
3*
■-· -T
3, 0
OU
" p
O 2
’i‘3 ‘en P
n P1
ÇP ·
£ eu
*» P
¿ 5.
ï:
Ti o _s.
5
ín H
3 av
rSp
$
o
CU <
bU ONCU
vO
« fu
2.
H-·
S'
"o
rr 2
2
mSi
p 3
Xp
”·
US
3
o
3'
-S
O
2. t
=
r> -tí
·! 3
«
O ?
3 H
o-
r
CU
3 o
P o2
o
H
ET
O cu
cu o 3
«?=•u
X o-t
—ZV
”bU
00O
« 3
2 sa
^Í»
o' ?
riOn 'O
3
cu
C
*cp
-2-
^
-6 u
a 3O
n EP
u nsP <
< C3
P M5U P P
3T
I<a
H aP CU
PP
O3
Veu P
non
1 N a
PP E 3
pns n 0 3
P Ou
or P *-<
£1 0
q u e . . .
P < P 3
so-
H a« 1P "t O
3 P3 3
Q H T
que
c P •-I1
C P
m o
, *
v
3
5T*2
0 O
CJ-»
CU -
· O
&
s* » Cu
= s.
.o>
- a
C,jj
çJI
-o
ÛP
1 -S
. o.
>
«...
s•J.
a
o cu
2 ”
u M
CU -
posi
P cC
-02;
POn
2.
«* -1
1P
3"
OSw>
O n
P.. Ta
S
oc 0Ou P
et
2 »
JCV»
oy■3— O
c Pn
0)
S7
o -o
Cu
C
U
3
8.
6?
o ~
a a 3
3
c —
£ «í a- -G
3
n
CU
§
-tí
sr »
,2
<w
P ·-»C 3
P)3
c •
3O*
* J X
cr
0.T
i
íi
oo
cu f
t> rt
cn
t
-
o — ■
p
P
Cu
bO
CU o .-O
D -tí
_
o-
n
-tí.
o
> -»3
JJ.
3
m S>2
o-
<4l O
P C
Clq
« o
0 -
1 **
CU E
3P P _Û
£ 5rj
¡13 0
uí re
-jCni 0
m C î
JS3
' *5O
UC
P nII
PS
^
5 r» —
>
o -·
tn *
>< o
O 3
p .
r..
G
3
h-à
P
vi
^C
L
^
O.
-T3 O
- I
2, e
n~·
«
I p
ñ*Cu
rí
2 o
NC1:
a 3
a-M
I' °
S
n*
'. *5
3
rr
0 C
88-
P nns
SU *n P0
1eu
cT n10
OM
O0
yrl
M O.
p3
N J
r»>O O
3
•n *rj
eu PuS bu
3’
P
P nsns P 2
o>-
ri'
euP
riET
3 Pn p
*"
0
s. 2
c;
uq►i l1
el
C r>
Z
. 3
< ^
o o
^
3n
p
o ^
■n r4
"ti
L
HOMER! ODYSSRA a ____________ DANIEL RUIZ,
www.culturaclasica.com
LZ
u
ï £
î
S.N S
-
c •n-t a 0»
H O£ *2
fn y o>
d ' b o n
C/5
n OQa (3*
·
S
«s5 t*
Cs
r>C/
i00
»*}*
3
P r
R.CU
o
o- ·
? c,
s a
£
°
o;
S rj
—
<s i/
P
u y»
rl
O~
~
§
-a-G
3' T3<t>w
z¿ ir t
x a inari
~ <
3c
S
Q- n ur*·»
s*»
MS
"3Cu
> a
OsCU
II
n n
11.
^»
1eu
§■
¿ r*
-TJ
Z.
U
ïï1 T=
.1 (l>
S
<£·
CR
"O
»,
n
o « sr
T'-'
CtqT*
®
«i S
***
n r»
— ·
-=
!S
3■«
•A
V
» *X
f f,)
' “
OK O
?1 c
ÍLS
cr
3
^
V
& S
T 3
‘3
S
S 3
S
C.
e 3
*■
< O
O
g °
-£
N N*
c5·
O3
O
*?T“
en »&
Ü
¿fc
rr
ro*O
r j
l £. J
^
°s £'
R. L
S. »
K'
3
3
"o
3
5
N O
—
*■0 n Q3
O rcid
O
otri
to .
lentos
0“ u» El(X n
08
ientiente
Ñ* tu
a le t
Tod gua b a r
o BO 3
Ou oa
eu
0 CKJ
° . -
3 1
H
—:
u _s
n r
·
~ -
. sr>
n .
ô*
o-■—·
O
J
»C
7 n
o
„ .O
5*
a S**
-·
.S
J
CL-
ÎS
T £
P
3- «
O
r —
O ^
X
r-o o-
-
° OD
t\
r
o
î*
*«
>·
H
.S
H'
r
NS"
«
R
4rl
r-
saC
P '
o n
i '<
5.
®«
p
__,
,j
r f i
c 5'
I *o r-
tV '." *n
S
- «»
“o
n 2
Í0
G -
_d
3 "5
Cu
—■ -
oS
3 3
«r
rl fis
s· *■*
S
K
i_i
B ts
08
S
g
u
~
3
^
-<
I ■»
—
S R tíS
^
uJ)
_
fi-
3 *-o£> o
n Z1
Iln S
0 oo 3
S
r>f
|
8*
ET3 P
cr •-Í Og
KJ
Un
O 2 m 2 O o «< C/)
c/j
n; > >3
ertes.
P v-< Ptende
f^
R
-0
0
CL.
O3 3 P
0- o c
Itaca,
"0-> fO- o
P -o c p. 0
8CO
Pn
-1
^00
o PvT
*p"
Sâ o2
. ?
s
-3"h
.r 1 ™
«o
c3
O rr•n
P eu
eu 2
eu
n
o
=
s-
!-Si B
-O
n
u»
2
-C
o
Z
m u
s.·
3 -■
G o
or
"S
a*n.
n
SU Í
3
y -S'
5¡
m <50
'O.-
: 0
0
2.H
°'
O
Uô
t£
3 -i
p
fi
8 1
' ·->
o
O i‘
CU
c o- *1
BO
-rj
5" «
•1 N Si
-o
= °
CU
ri
OO
O
cr- c
- a
ET §
1
HD·
û- f
t*
HQ
U
B>
o» a
r —
.S* cv
-s
Ci
Or
H —3
O
rir
c
rl
-S
§-3
-
« s*
JK
£Q
-
rl -J
PN
S
m J
JQ
£h
-
»S
M
“
'0
Zs.
^
C3
_
s3
H
<R Q
»
·%
_a
m
o “
3 eu
° ?
“ 3
3.
p3
»
fl) '
TJc·
* 2
r I
O
s53
:
1O O
N3
ff
. 1
Ci
5'
2.
3 3
a 3
3 S.
rr-
S OR
"’tt
<©
Trj
-r
r
S N
T3
S;i
«
fi
C
"fi
CR
'OC
i. -
o
jf -
QSi
. g
u
gs
O r
-
n
3 <>j
=p
2.
C'
LU
“ 2
l
o P-o o
PCu O
nO
CU P2
n<
PP.
P.
'o*
cL"·
0ç
o* P*P 3
-o HLn X
sO OP O
-
q u e
Js-
o na
03
K
S-
P
-CO
CU -
g &
· 2
-
? o
s-
N ¿ *
2
W'·*
Í
O
' i
"O2
m
o
~ w
-p2
û
. S
M
a
2. ^
, <r>
t-Q
•T*»
C
« a
r'
cr
oO
- o- ^
O-
< S-
í¿
§jy
S
Si
Bu
CU
—
O > Z m X) G N n 2 u KJ
Os
www.culturaclasica.com
82
H J
-T3
3
02»
r-
3
—
»
3
°r\
— ■—
·
2.
» CK
cèa
* 3
Sï
taAH fi
'H q qC
JO C •qo
- -c
o-$
-
R.
*0
- a
osO M
Ü C-
3 P>
© »2
r.
»?
a.
rj
Oi3
rJ
®
3*
.F
-T3
o
o
SO ux
r"2
0Q
“n
O) ri fi
O O o
e n a
o<
p
3-n
?
oo< 'P
3 >H•-Í q e»
c:-
CU
"·
"*°
»
o*
07
R. -
6-s
.-< _
-s-p
_s
'5
Il 'P
îi' *
’·fl
o
£>
Il —
<· co,
-
2w
-e
©
5
C
g
Pi
-o
•"CO
O
' S
P -
. 3
Cl-
«-i
r n
y-·
EL
_
s
—
n-£
>X
. Q
#fi<
eu
*L
o#
Cu^
.^-
·
O
-
CU
3
g-
sO°
S
MD
c 0Qr
II
3q *1
>5
* R
_
e n
1 =·
q3
co<
P »1N
' '<
-?
q 3
u o
q1
o PS1
*q
“<o
- fi
* n
Ei«
q
con
de
OG-
q M *11
s·c* &
TJ T
\q
P< H O
r o s sc
a h í o
q
^
3 E«
cu q O
0* UN P £
r k
o
©
Aquíl i t . <
KJ ©
t r i n a
fi OS
" -o
o
. o
CU
O q
**
/· q
P o 5:
-Jl q
na
Ka
0 ·
n“C
O3 q
c- 0S
3Il
s,1
- s
3 O q5
2-
0
3*
.-I
E*-» <0 <
P •■n *-l•ù
oR
-g
q
a, .
<?< rj
H
3
■î» 3
H
2. T
lf»>
O
- «
t-,
>iX
O
C/>
_S
3 O
O
^
u.
X-
0»-
fi1
<
r
p
q-
qcp
K
5
’ B
°
S
a
—
cu
-1=
c
1.
g-
g
fi"G P *-»
P qCu q
Xo
'3
ETr t
fiq E<
.C P
qP
"Sq q
PQ
-q
eu PC N
Jt*a~
in
?5- 3
C
‘ Û-
3 Pq
.CU
euP
o*q
qn
<’
P0
H
un
cTc
c
23
-
3X
—
2
O0
” ;©
'td
Cu q ·-!M
*C
- Cw
0
“Of»
· *
P
£P)
>T. c
- O
eu q
ST*
s*
r\r*
1 n
.
-t
q •-I^
s
U
q<1
«&
n qq
1
3 q C*
&
c* euq
^
q
q
c"«A
Y
P
C
2 — *<
s 7^©
/.-»
M
9°ni
0<
4
\'S
- R.
*32,
P
3
-<3
2
-©
c?
rl
KJ
© © fi-
n O 3 ·
o 00
-o
o
S,
ït/h
O
¡T
J-1’
<"o
S' R
- R
j CM
ÍT
o>
a u
5 g.
P %
i*
CU
f·
)-.
2
m2.
K
Jp
R
©
<S ‘
»v|
O^
’:l
ri
r
rQ
«O
rO
s SU
.
0Q <r 2: H g '§
O M
o
C à‘ri
3
fl -o
3
o, "R
S
c3
R-
ok
' S
\ 3
S 3
J »M
20
00
SOD
c-
50
°1
^ P
J£ o
o î·
'P-S
- c
-ü fi- CÍ Cl
fi Cw H
Pc
:0 SU
_
r)
*0
0_
s ><
î ^
«
O-.
3CA
q*3
U«
c
PP C
q . V)
V)C
- '3
g
-S
e•a
- f,
C·-! P
q1
J»
/>Il
II
o KJ OoHOMERI ODYSSEA o. DANIEL RUIZ.
www.culturaclasica.com
6Z
-1
S
~
3
3
=
3~
·-£»
O-
3 •3
-OCU
„
X ut
—
O —
—
^
C·
n
et
5
a
q u e
3
1P <
o
30
p-
5^
1·
O **<
P'
g
^P 3
g«
n
-
<
rY
e
-r
rc
C
u 2
ffc
fí
c< *P
-.
'■
rs
■» ■
3 .£
SJ
-
?
·§
^
O* « 1
5L 7
0n
-i
VJ
P
w 2
.
C (1 «> O
r»>.
Í
k^
P*
g-
g-
e n
NP
-‘l
^
>5·?
n
0X
3
'r ..
?l<
— S
> =
C- ~
rj
s
4'
*=
su ¡
u
X
5
¡L
2
»
—
2 .*?
cu
c-
&
.
C—
O 3P
O
2. 2.
'i1
N
S -o
n
-o
3S
J
»·
■»>
OU
5“
Ü
C,'
d«
-t
r1
kT
l
'Oo .n
n
3
N
p»
L
OO
- «
.
n
H3 n ►1ÍT* f\
o ñ
2. t
0O
- ft
N*3
s*''g
M0
o .
or
Oo
1X13-
soy
o-.
n 2T0« -6
-o
'P
n
j >
=■*n
O ir.
< s:
-Í5
2
O
3 O-
®
41
OI o*
cu oP
CA
fO-
r» o>«
n> 3
1
^
?1
'To
p.
P
*. J·
'
K3
vO
ri
a.
r
5
.íl
C 3
n
I 1
3
^
't«
* n
n
3 o
!?E
- ·)
0>
tu O
3
CU
O
3
“n3
o. -1
— Q
o
C’
3
cí J1
5' g
.oy g
, j 1
—!
”¿s
m.
^O
o3 a 3
ff> j
01
«+·
n» U >5P
>_o-
JsT
°2.
Ní'
0o’
b
p
5 cu
"H
T -s
<1 2rl
1
}50
~ ^
-i
a<·* 2
ro.
r*·■%
*n
o -
<S
'X
(A
( d e
cu o5r
XP
2 3
0)3
’ao
Cu.
í.!a
e\
5^CX
qn
'O
CU
n o
R3?
o n d e
O "H >5¿ i m
b u i r .
o r o to
• » R «A
1o»
^5
<'
7'
»?&
-S N
* 5.
H „
2o
. £
*-·
o
r*
r.
«
n
_·
r—
o p
$·
3
O
i
p
oo
p
^
2
ff>.
—
3
—
—
^
« Z1
1 [
¡4
3
H
5
o
^
2 o*·
—·
s a s
CU 2-
c
f*o
twP*
1 °
-
O-
o‘
1 rt
0)(T
) __
_o
xío
"g
01r-
^
0
3.S
*X
_
0C
· p
OS_ o •1
3
^
O
^C
?
fls
3 o
3
S
Í5
°-
c
"
X
P* ¥X
p
E7*
^P
p
P 3
1ÍT
* C
u p
p
3
7
s c o
b r a n
^3 P
P "I 00 P
<
^
T5
o
2»
ac c >
3
i
c
”
fo
^
^ft r-l
2
.-i!
?
O
./ 1
'o'
^
0(T
) P—
· 3
c 11
o
p
R*
— »
5·
O.
cr
R
3 KJ
O .
O
ÍT
—
cu
<36 3.
S- *
5 -2
~
11
1
s.~
=
^>
'9
J I
3*
___ U
C
ÍT*
T3
g
SC
Sr
r* O
CU
g
O
"3
2
n
n
£
* ^
n<
oS
’
P 2.
fA§
3
0* 3i
íL'h
.-C
np
2 pn
o
-
jjjj
S
o
u
sU
3
*
■2^
·
s ¿
rl
'
j%
1
_C
E_
E'
3
ST
<»
2
£
su
*P
2.
fcu
<5
“1.0
C- o
Ԥ2
3
H
r»
~9
^
u
CT
„
3a
2 p
Sí r
-
3
='
s- r*
sr3
O
- O
JR
3
ft.
C6O
•73
r*3
Ocu
n OX
CU
3 O
O <J>
P c
r* 3 (r.
H Jí
."
° -co3
Prl
OCu.
3n
O*>5-
oO
n P°
3c-
cr
at ·
'2
"o£
Sf
oo
¿*■'
P£
r&o
rí
p
ÍV
2.
rl 13
« ·—
cí
r
;
s\
t R
«..
„
M-·
2
. tu
n
n
9\
Pu
?
"
* 0)H
fr
»m
£·
o Su
Q
~
£> _
S~
o
zr
o
o
3
_
o»<
P
Si
B*
Í1
3
P
3_
»R <%
O S ,
I g o
o o>5
'"
e n
J e
3o 4
11
3 P
**5
^fí
*
ccu
í"
P
-K
>3 o
3“
P
v a 1
h a y
í " c
3 P n V6 a
n 2*>
s
-3
-U
iU
uC-
'-o
w
2-
c%
sn
«>
< u
**'
CA'
<1
PIW
U ^r-
C a«
- =
o
L
"O
o
n
o Oo 3ra
«r
-p rn3
"»
í
^3
~í— m
.CA
o rr
: c
u
*»-
O
. «a
r>
3
-P5
'
m<
3m
u
*:?
2
.
§-»
«
Si
3
5 av
¡?
o-
o-S
-V
i-© R
<C
-U
n
vO«
<
• í4
2
p-
3
^
^ S
.
2
-tf
r-
'-o o
X
cu
e.
^00
rS
O p 3
(/) T-h
—
ü
c O *~o
www.culturaclasica.com
oe
<y
TJ
Cw O
-r,■ e
u CW
O
3.
2 N»
3n
Cl” S!
era-
n· P
5*o
<-a 0 JL
0 3rt
uO
"ño
3i
81
-
-I
-i ci
pS
3,g
» *
L —
K >5 il
.
^2
2-3
— 3
— o
»
3«
1
;ve
<i»
3
S'
3vi - 'p
i
jQ C3 cr
c»
w»<
*3f>
*3 m
3O
3 r*
f> S-P
1 &G
- »
0) •T- bC
so
2-
o S2
•n n**
C o
o ”3
·->%
*n
eP
2-
o**n
o0
So
r-
3 ~o
S s
g-»
O
? *T
«i
U) »S
t
= K
»*1
U>·?
4.1
ci 73
.S “
ïi-7
O
*S
-g
fl
· T
O
»*
- J
i' 2
» 2
S.
" f*
S W
« ;
5a
p *·
55
o _s
Cu
u
G
2
3
a
6- c-
„ _
UU
U
W
2
"S
, 8
tl 2
U l g U
G-
2n
*&
j£
o
3?
p’
p
"SL
on
1»»
I►
£ O
5,
«
cv
N>
fO
44
Q
44 fO<
ro<
J*
S
J,
-
f
*e
i*
cesa
<■'
ÏJ c
^ -•
R
Cu
o
SP
R .Pi
—
N g-
o-
P n
E*eu
S
O
^ÛT
~u
3a
clf%
pp
H
c
. ^
2
^3
2-
?¿
31
2
ftP
On
o
P1
P
£.
~2.
;lri
5 g
& <*T s
_
3 Cu
£o»
3C-
O JJ &
MÍ’ n
*o (1)0 •t
22.
3
Vç?T
Pc-
P R
KJCl
.o
t» t f»
zzp
3
ap
CUa
, n
sa, I il
o1^
.S
ÍF'r
û.
^aU
R
Cu
H
O
",
£> £**■
w’
r
«·
„
rl
55., N >*
o-
p
r
p C
«•3-
3
_s.
<»
I ^
— P
3 (A
lostaba
MÛ Cm
R; c
· "O
~
era
p»g
ao
o3
Zp
3 3
^H
cwC
CT*3“
s
rtaban pio H
ento.svivos
o ( A 3* o-£r
<’ **
3* ^
s|-
o _
3 o
n. 3
n
CU
o' «
¥ c
p v<
07’
&n
CfeP
-
3 3
<3'
r.
p ►-
■'C'
<3
Pr·
euP
-1n
cC
nî5
aP
aeu
P3
o< I
<% c?1 E.
K) ■M asO
n cr pc* 3 0
"T3 n CST
P 1 nt< o 3
“
m 3
Ñ' N a
2 4 7
O P eu P
3i O n o
1n
(Art
ca1
"1H
J12-
,J
etcT
·-» PP
n P1
£*O
"O c-■ û
»
a
“o
N c*et fl
MÛ c
Û- a
P o- Pa HD
El
P
C- c nQ
ST*
r.
- 3
v-
&u
*o
'R?
o S
=-o
£r
^
—
<
(O o c U
&T
—
O<
P
r-
m
. —
7· £
L 5"
V
o cu
NP
P 3<î
N« r\ X
n 0 oS* O
•n P
fi-
”t
Îi
G
«J
r.
>5 O
O0 CA
cO
'SP
P
'·
ft*-
«P •n
sp
>
cu
01-P
era
2^
o
oo ai
0El
n O
—
CU
<1 H
D
"O
C
U
Cu
3
O
O
f—'
I—1o
C n
n X'
-·
-i
c.
“
ïi
rri
ù
»
“
2:
o eu El
.o "
o c
w -
o c
¿ =
r ”*
g.
2 3
2 o-'
Ç3
i O
^
—
·^
Q
O
(/i
c-
? £
2- —
<S
a
CU
p
c/>o
O
P
ft
3
f_
t/»a
V5
-
X
o3
<» C
« o
p
3i
3
3
CP
CJ—
o
p
eu 2
p
(/>
vv,
"O
I-B
3 H
. ri
g-
g «
3
n
S
p
OE.
— 'P
"O
U
2L
*'
H.
_W C
l
CU
-■
P
-
H
jp» ·
. *P
-u
._
_
1 5
o
-e
3r
^
«
*
P
~
S 3
2“ &
-
3 S-
u> n
Cu
-
O
u
n
—
3 "
o
2,
S
R.
3 'O
r>
ro >
»>
--G
"
f«>
O/
Ni
n'
nu
m
¿^
?
a
». g
> ü>
-y
£;
=
S
3
S
£-
(A n 3
o t r o
3 P»
d o l c
Ki
d u ,
T e l e
KJ
VI
rt<
’*1
m3 1
°
P
-n
<J\
P
1P
"t Ru
Ow
MV
J
R.-
=S
- il
n
—
— O-
O.
Mer
a
1 P
eu
■n(A
n0
ga
o
nP
£c
XG
C
i
e c h
n
"OP
•73a
, «
P1
o nC
O
r
I 3
- p
1-
o-
->■' s
;®
' 3
i _S
- cu
J»
O
i I
3u
2y
s
-
« »
3
ru ^
5 -o
S>
3 2
g:
;1 57
2- 3
"o ni CU C. <)
E «■!
—
U*
ç1
^
KJeu ft
3O
jo
flU»
euuS
'o
p‘O
UQ
PQ-
og
P-,
G#
OnM
Û'G
___^3
NOc
QCP
0U
VXfl
JCn
nC/l
P
"G
P V)P_
<A*5
cw
'"7
? CP
7Q3
V)
3P
C-
&3
fttH
^
I—
o*7
3û
1
Pru
U*
3 P n
rt r? 3
Û
H
C
i0O
P n-
3-
Oeu
ro
P
Ni
"CO
rl
■în
e -o
R.
C oG
< 0) r»*
n S
“
iscs
c| P2.
3
n o
3
1U
s Í
• P
<3
*nM
Û
<]*
oG ,
S* •n73 I
R PH *o
PR
c*.
q\
fl
HOMERI ODYSSEA a DANIEL RUIZ,
www.culturaclasica.com
JPer OrbemT. Livii c o m m e m o ra tio
Itali apud Caesaraugus tam legati scholarumque Aragoniae supremi m ode ra to res b imil lenarium T iti Livii, rerum scriptoris clarissimi, communi s ta tuerunt c o m memorare consilio. Igitur coram urbis praefectis gerentinusque res publicas, plurimo ru m ads tan te audien tium corona. 1 i tum Livium pro c o n ‘ione laudaverunt D. V inckntius I ENA. Insti tuti «Servet» cl. professor, et Ai.OiSlUS DE FlLlPPO, «Instituti Italiani» moderator .
V. Iena dicere exorsus est de Livio, scriptore et historico, id impr imis probare intendens, eum quam qui maxime luculentum esse. Vitam, litteras, opera recensuit: ar tem describendi atque nar randi dexter illustravit, compara t ione non semel ins t i tu ta Livium inter al iosque rerum scriptores. De mor te Lucretiae, ut exemplum proferam, nar rat ionem a Dionysio de Hal icarnasso t ransmissam cum Livii narrat ione comparavi t . Ora t ioni finem imposui t adulescent ibus maximopere c o m m enda ns ut impigre classicos auctores versent diurna no ' ' turnaque manu utpote qui ad liberalia studia mire conferant i temqne ad omnium scient iarum cognitionem-
Aloisius de Filippo, nat ione italus, enodavit hispane quid de historiae artes en· serit Livius Ni Sanctus Hieronymus, inquit, quaedam de hujus historici vita t rad i disset, prorsus posteris mansisse t ignotus, qui tot virorum et nomin a et res gestas poste rorum memoriae commendavi t . Ubi natus, ubi mor tuus scimus: obscura sunt vitae indicia, at operum pulchra fragmenta: cum auctoris gloriae, tum nobis sufficientia. Pr imo Livius operis mole, rerumque mult i tudine ab incepto quasi deterreri videtur. Remotiores populi romani origines repetit , auctores ante illum secutus. A major ibus verbotenus tradi ta simplex recipit: «nec affirmare nec refellere in an imo est...» Livii igitur consil ium in rebus perscribendis hoc esse videtur: Romae vitam exponere ejusque mores seu inst i tuta: «Quae vita, qui mores fuerint, per quos viros quibusque art ibus domi mili t iaeque et partum et auc tum imperium sit: labente deinde paula t im disciplina. . . donec ad haec tempora, quibus nec vitia nostra nec remedia pati possumus, perventum est*. His similia CL de Filippo addidit plurima. Haec Caesaraugus tae fiebant.
Matriti quoque cura «Instituti de cul tura italiana» initio scholaris curriculi Livius orat ionibus extollebatur clara doctorum a lu mn oru mq ue frequentia. Dnus. ANTONIUS T ovar , qui vice decani fungitur in Facul tate l i t terarum Universitatis Sal- mant icens is magno ingenio de opere Livii disseruit.
C. V a le rii M artia lis c o m m e m o ra tioHoc magno favori duco quod sollemniis bimillenarii C. V Martialis vice
P alaestrae Latinae una cum socio clarissimo Joseph Maria Mir, C- M. F. adesse contigeri t in ipsa Bilbili Augusta ubi, die 29 nov·, memor ia civis clarissimi, H isp aniae decoris, poetae insignis, consessu sollemni revocata est.
CLNUS. D. MuftOZ, Inst i tut i Bilbil i tani Rector, mentem civium et cogi tat ionem aperu it a tque oratores in Martialis laudes accitqs audi tor ibus, ut mos est, ingenuis verbis honestavi t . Inter quos Laurentius R iber, Regiae Academiae socius, qui s in gulos quos Urbi Hispania dederat et vates et scriptores, hos praestant iores pro rneritis perpendebat :
Martiali bi lbil i tano quasi voluptat i esse agros, fluvios, pa tr iam civiumque m o res an im o ac ca lamo persaepe fixa tenere ac Romae cum degeret Bilbilis angi desiderio! Pr ud en t iu m cives martyres, oppida h ispana canere; Quin t i l i anum pa tr iam
31
www.culturaclasica.com
recordar i; u t r u m q u e Sene cam et L ucanum sese h i s p a n o s quas i obi te r innui ; ex vitiis t ame n scr ip torum ut est affectata ora t io tu rg id umq ue dicendi genus, profecto h i spa nos agnosci . I loc ergo asse r tum ut p robare t locum q u e m d a m a t tul i t ex Lucani oper ibus d e s u m p t u m quem cuilibet ex romant ic i s t ransac t i saeculi facile tr ibuere possis. Ce te rum in oper ibus C. V Martial is e xam in and is non p a rum est m o ra tu s Dnus. R ib e r , su m m u s magister qui qu idem prius a n im o s dein o m n i u m plausus rapui t .
C larus ne bn.iPPO Martial is vi tam, indolem, a r tem ex e p i g r a m m a t u m libris accura t i s s ime descripsi t ; quod vitae genus, dum ipse R om ae vixit, duxeri t ; R om ae ima go qua li s fuerit; qui mores cum nobil ium, tum p lebe jorum.
i C aroi.us E. Mesa , C. M. F.
F o r i a ex comentariisIneunte a n n o 1942 c o m m e n t a r i u s nos te r 1 n u n t i o ac laudibus a l io rum comm en ·
quae Ia t inum se rm o n e m fovent ac l i t teras, o rn a tu s est; in illis com m en ta r i i s m em o r ia p ros equenda cen-
ta r ior um et ep hem er id um, nunc , p rae te r i to jam anno, quae su imus , lector ibus deferre placuit·
R o m a. — Officiale Inst i tut i S t u d i o rum ro m a n p raecon iu m. Vigesimo jam a n n o edi tur , eoque temp or e perduran te , 777 e lucubrat iones , in 10287 paginas d i s per ti tas, typis expressit . R omae periodici et Inst i tut i S tu d io r u m r o m a n o r u m Ga- lassi Paluzzi , c l a r i ss imum m ode ra to re m , sincero g ra tu la m u r an imo, qui s u m m o s tud io et conte n t io ne to tus in re tant i m o m e n t i inc umb i t . E ju sde m cl. viri ope ra die 15 decembr is a n n o 1941 —praeside Rege Im p e r a t o r e — « X V I a n n u s A ca d e m i- cus C u r r ic u l o r u m S u p e r i o r u m de S tu d i i s R o m a n is» so l lemni te r ausp icaba tur . O r a t io nem in eo Dnus. G a la ss i habui t , qp& opera ab Ins t i tu to et ab iis Cu rs ib us S u per ior ibus p r o m o t a et ac ta ret tul i t : —o- pus certe m axi m ae molis , sed ta m en nobi l is s imum. Ea d a ta occas ione «A n n u s L iv ia n u s » in co ha ba tu r , a tque sub indice: «// des tino de R o m a n eW o p era d i Livio». Sen. Bodrero pro lus ionem recitavit .
In eode m c o m m e n t a r i o mense Septembr is p raec ipuae referuntur defossio- nes R om ae tunc in Via Imperiali·, in L u d o M a g n o , in C u r ia S en a tu s , in S ta d io D o m it ia n i , cet. ; perfectae; et p. 369 sub indice: R o m a et c i n e m a lo g r a p h o n , d e i n d u cendis m o n u m e n t i s , h i s tor iae vi taeque
1 N .° 71, p a g 14 17.
r o m a n o r u m in spec tacul is c inem atog ra - phic is i ta ut populus , qui desiderio flagrat sese recreandi , a r t is et hi stor iae $ensum a n im o co m p are t a tqu e degustet . P ellicu lae de re hi s tor ica , de m o n u m e n tis, de hodi e rn o cu l tu r o m a n o et m o r i bus versari possunt . Q u a e de d o c u m e n tis sub oculis p r o p o n a n tu r , eae facilius exsequi va lebunt u tpo te in n u m e r a sint, qu ib us Urb s orna tu r , sed haud ita facile et co m m o d e , quae ad h i s tor iam spectan t , confici pote runt , in iis enim praeter p lenam n a r r a t i o n e m his tor ic am exquis i ta art is et judicii san i tas requir i tur , i ta ut hujus a rt is cu l tor personas d ep in gat et exp r ima t sua ae tate degentes su isque mor ibus ap ta tas . —S tu d iu m il lud an imi recreandi , quod nos t ra ae ta te p o t i s s i mu m valet, opus est in b o n u m spect a n t i u m conver tere, ita ut cogni ta habea t m o n u m e n t a , h i s to r i am v i ta m que r o m a n o r u m , qui quas i paren te s cu l tus a tque l i t t e ra rum exst i te runt .
. * * ■*E m e rita (t. VIII, 1 2 , p. 42, C u m
b i n i s , c u m s i n g u l i s v e s t i m e n t i s (]. Va- llejo) Cfr. Liv. XXI, 13, 7.
P r im a locut io ded i t ionem , quam dixeris honorif icam, designa t, a lte ra vero
32
www.culturaclasica.com
est deditio frequentior, ordinar ia et fere contumel iosa . Saepius mulieribus exire e civitate cu m binis vestimentis conceditur. Saguntinae civitati igitur benigne t r ibui tur dedit io honor is et dignitatis plena: ut sci. binis vestibus —quibus incedere cons ue sc unt — indut i exeant e civitate.
S u b c o n d i c i o n e . — «Pro Archia» X, 25. (A. D'Ors Pérez- Peix). A juris consultis p rolata atque ena ta haec formula esse videtur, qua condicionem abstractam designarunt , dum ea condicione ut ( n e ), condicionem co n cre ta m . Sic discrimen s ta tues inter: «Societas coiri potest sub con* dicione» et «Si societatem coieris ea condicione u t ...»
Sed formula priscorum juris consul- -orum ea condicione decidit, et sub cond ic ione r emansi t ; haec que a juris peritis per inte rpola t ionem in «Pro Archia» Ciceronis immissa esset.
C a p i t o l i u m . — (A. Pariente): Proba t auc tor vere a capite procedere ut jam Varro notaverat . Capito lium a *capito- t i ium ex themate capitón- (cabero) et suffixo - iu m , quod not ionem possessionis seu respectus addit sicut gr. Hr(astov est t emplum Hrjaeru;, i ta cap i to n iu m tem p lu m capitonis (cabero i. e. montis) significaret.
M á s s o b r e la O d a 1. 15: a) F u n e r a d a r d a n a e g e n t i , v. 10, 11. (A. Magari- ños). — Hanc oden, non ut quandam poeticam exitii Trojae nar ra t ionem, sed ad vitam int imam poetae referri opor te re. et ad historiae m o m e n t u m —forte ad Bellum Act iacum—·, recte ac subti l i ter p roponit Dnus. Magariños. I llamque proponi t aequa t ionem: Cleopatra: A n to n iu m : : Helena: 'Pavidem; ex quo il iacus et d a r d a n u s {iliacas dom os - d a rd a n a e g e n t i ) aequipara t vocabulo ro m a n u s : cui sentent iae posteriores sc riptores maxi me favent.
b) C a l a m i S p i c u l a G n o s i i , v. 17. — Adm ira t ion em movent in Horat io , qui adeo subti l i ter ac presse res exprimit, verba ca la m u s et spicula cum saepius idem significent, sed haud sunt super
f lua , s ed conferenda q u id e m cum il l is Plinii v e rb is Ifisl. N a t . XVI, 36, 65: «C alam is orientis p o p u l i bella con fic iun t, ca la mis spicula a d d u n t inrevocabili ham o noxia et m ortem adcelerant p in n a addita calamis, fitque et ex ipso telum a l iud frac to in vulner ibus... Praec ipuus hic usus in Creta bellatores suqs nobilitavit.» Ergo b e l l a to r e s C re ten se s poten ti ss ima et mortifera p r o j i c iu n t arma, nam calamis spicula a d d u n t noxia (majore addi ta c a u s a nocendi ex) inrevocabili hamo.
* * *L e s é t u d e s c l a s s i q u e s . — L e t h è
m e L a t i n e n c i n q u i è m e , t. X, n. 12 (1941) (M. Hondermancq , S J.) — P. l londer- marcq quasdam pedagógicas prodit no tulas de. t radendo et apte perficiendo themate ab a lumnis secundae classis. I. H ie m a : Historia pueris est in deliciis aman tque quae nativo sermone audierunt , ea in lat inum ipsi conscribere Ad id verba. locutiones, notulae ap ten tu r eis de substant ivo in adjectivum m u ta n do, de abstracto in concretum, cet. Ipsa verborum elucutio lat ini tatem quodam modo —ad menda v i t anda— sapere debet. II. Difficultates: Utilius est eas de te gere ne labantur alumni: 'iis facem praebeamus; nos pos tquam mul tum insuda- vimus. eas didicimus leges, in quibus infantuli in scholis peccant. III . E m e n d a tiones: Eae in codicillo minio vel caeruleo suffectae oculis discipulorum n o ta n tur. At opus est eos omnium emendat io-
• nuin causam scire et investigare ne rela bantur . Thema latine legatur. Deinde illud in vulgarem sermonem denuo vertant: ubi adsint difficultates, ubi lapsi fuerint, qua de causa, perscrutentur ip- simet et videant . '—Saepius in aula haec perficiantur et plur imum a lumni discent .
C o m m e n t c o n c e v o i r u n e « P a r t i e d u M a î t r e », t. X. p. 370, (W. Van Rijckeiforsel, S. J.) — In eodem com mentario op t ima documenta de rat ione conscribendi l ib ru m qui M a g is tr i inscribitur, deque util i tate ex eo et c o m m odo capiendo, magistris t raduntu r Loco libri
33
www.culturaclasica.com
M a g is tr i , D ire c to r iu m proponi tur , in qu o praeceptor p ra epa ra t io nem versionum, difficultates, leges syntact icas reper iat et facilius a lu m n o r u m captu i a c c o m m o data t rada t ; si imagin ibus decore tur liber, ex illis ad h is tor iam, ad cu l tum et r o m a n o r u m mores subinde descendere poteri t . In eo prae te rea D irec to r io magis tris exquisi ta praecipi poss un t m a n d a t a de sublevanda et recreanda scholae sicci tate, de ae m ula t io ne inter di sc ipulos , de lect ionibus, de sc r ip t ion ibus , cet, — H u ju s m o d i certe de s i de ran tu r libri qui in t r ade nd a la t ini ta te quas i n o r m a sint et via mag is t ro rum. Tali operi conficiendo an im o s viresque suas jamdiu plures professores im pen d u n t ; ut ci t ius eda tur ad o m n iu m ut i l i t a tem est in votis.
I n f e l i x D i d o ! (Aen. 6, 450 476). t, XI, 4. p. 320. (De R uyt )
Vergilii mens, d u m Didonis u m b r a m per «Lugentes cam pos» p e re r r antem facit, haec persp ic i tur . Troas a m o ris et luc tuosae mor t i s Didonis se c a u sam fuisse invi tum nesc iu m que a n im o adver t i t et «casu c oncu t i t u r iniquo»; a t Vergilio s tud ium cum magna sollert ia con ju nc tu m inest ut ex funesto am ore lec torum a n im o s moresque conformet eosque edocea t verum a m o re m t a n t u m in Sychaeo aequasse . Q u o tot ius n a r r a t ionis et eventus exitu, conjugii l audes extolli t : mens fuerat et p r inc ip iumin s t aur a t io n i s Augusteae!
·» * *Les H u m a n ita s . (Cl. G r a m m a i r e ,
n- 128, p 225) E n c o r e la q n e s t i o n d u l a t i n . (Duharcour t) . — Li t tera rum 1 a t i na r u m q u a e d a m quas i remissio et d e jec tio apud var ias gentes non in h o r a ru m d em in u t io ne quae re nda , sed in m e t h o d o adh ib i ta pers ta t . G r a m m a t i c a in singulis vel in u l t imo cursu repeti d e bet ac recoli, forte ta me n binae m e n sem s u p p e ta n t scholae. O m n e s a lu m ni
vers ionem parare debent nu l loque m o d o q u ib us dam so lu m com m it t i , alii dum t a n t u m aud iunt , ut plura exinde i n te r pretar i c lass icorum f ragmenta in aula valeant . P raep ara t io seu praelect io in eo erit ut syn thes in pot ius efficiant a lu m ni se n ten t ia ru m, et sensu m a p t u m jus tum- que percipiant . At una cum versione t h e m a ta conscr ibe nda: haec m en te mexercent Nihil igi tur a t r ad i ta m e th o d o i n n o v a n d u m , sed ad i l lam r e deundu m .
Les H u m a n ité s (Cl Lettres, n. 178, p. 258). L e s a n c i e n s d e v a n t la m o n t a g n e , (Laurand). — Veteres —graecos et l a t i n o s — ante m o n t i u m c acu m in a haud adm ira t ion e affectos esse, sed vfrentibus hor t i s et prat is magis delectari , brevi se rm one classicis innixus sc r iptor ibus et recent ibus, c o m m o n s t r a t P. Laurand. Nec desunt e t iam nu nc apud m o n t a n o s qui c a m p o r u m aequ ora cordi ha beant , et tu m ulo s , quos incolunt , foedos, u t et Livius, dicant . Sed nos alio d i jud icantes sensu a l t i tu d in em m a je s ta te m q u e m o n t ium incenso a m o r e de m ir a m u r .
* * *A te n a s (n. 124, p. 160) M n e r t e y
P r i m a v e r a , (Aparicio, S. J.) — Q u a t t u o r Horat i i ca rm in a Epod. 13. Od. I, 9; I. 4; 4, 7 in te rpre t a t ion i subdi t et explicat P. Apar icio ex te m p o r u m ad ju nc t i s et poe tae na tura : eas ex H ora t io consoc ia t sen tent ias : H iem e m ad senec tu tem : ver ad m o r te m ; h iem e vita f ruendum n am «m o rosa senectus» accelerat , «remit te divis cetera»: et d um vern o t em pore na tu ra et homi nes la e ta n tu r repente «pall ida mors aequo pulsa t pede. . .» n a m et «pulvis et u m b r a sumus»; et pos t m o r t e m e thnico vati nihil al iud res ta t nisi «sors exi tura et nos in ae te rnu m / Exsi l ium im pos i t u ra e cymbae».
Tristanius, C. M. F.
34
www.culturaclasica.com
De Mortis cogitatione apud HoratiumAdftantibus, perillustri do&orum
coetu, Auditorum ornatissimo ac frequenti concursu, curriculo 1942-194.3 ineunte, in Seminario Conciliari Barcinonensi prolusionem habui «D e m o r t is
cog i ta t ione a p u d v a te s la t in o s» . Rogatus poffca a carissimo no.ftro josepho M.a Jimcnez, hoc exiguum totius orationis fragmentum, quod eft de Q. Horatio poeta, libentissime in Palaestra L atina edendum placuit.
* **
Horatius essentiam seu definitionem mortis his moestissimus verbis nuntiat: ...mors ultima linea rerum est (Epist. I. 16, 79)
Quid vero sentiat cum considerat firmum atque tenax mortis spe&rum, aut quo se gerat perspeculatus hunc nunquam non properantem finem, vel hac comperta myfteriosa et arcana vi, quae vernas voluptates et placidi convivii delicias reddit amaras, quaeque
...aequo pulsat pede pauperum tabernas, Regumque turres...?
(Carntin. L. I. Ode IZ \ 13-14) .
Ipsemet Horatius his respondet verbis:
...O beate Sesti,Vitae summa brevis spem nos vetat indioare
[longam,Jam te premet nox fabulaeque Manes Et domus exilis Plutonia, quo simul mearis,Nec regna vini sorticre talis...
(Id. l<f-l8)
Aut sequenti notissima sententia:
...carpe diem quam minimum credula postero,
(Carmin. L . I. Ode X I, 8)
quae his admodum claris Sapientiae verbis mundanae gentis animum explicantibus conferri poted: « V enite ergo et f r u a
m u r bonis q u a e su n t , et u ta m u r crea tu ra
ta m q u a m in ju v e n tu t e ce leriter. 'V ino
pre tioso , et u n g u en t is nos im pleam us: et
non p ra e te re a t nos flos temporis . C o r o n e
m us nos rosis, a n te q u a m marcescant: n u l
lu m p r a t u m s i t q u o d non p e r tra n se a t
l u x u r ia nostra . . q u o n ia m haec est p a r s
n o stra , et haec est sors» (Sapient. II, 6-9).
Interpretes et siholia&ae quidam, maximum Iatinorum poetarum, cujus quot hexametra tot fere sententiae, Horatium sc. aestimaverunt, sicut ipse, verbis sat ignobilibus et abjedis, de se ipsodicit (Epift. Lib. I. IV. 13-16):
...pinguem et nitidum bene curata cute......Epicuri de grege porcum;
aut tamquam levis mollisque· vitae philosophum et aureae mediocritatis psalten, rcrumque spe&antem universitatem ab ejus in montibus sabinis villa nulli prospicientem rei praeter fugaces illecebras et Carminum Sermonumque ad unguem pcrfc&ionem, aequo semper et tranquillo animo quodeumque obvenerit, excipientem, adspicientem demum res vitae geftas indar Bacihanalium.
Haec autem opinio, ut puto, longe a certitudine abed, siquidem in dulci adhuc convivio vel inter effrenatissimas blanditias ejus voluptas fit amara et philosophi epicurei tranquilla quies nubila continue apparet propter spedrum quoddam, mortem sc., cujus crucians memoria jugiter coram aded, haud discedens unquam:
'35
www.culturaclasica.com
Linquenda tellus, et domus, et placens Uxor: neque harum, quas colis, arborum,Te, praeter invisas cupressos,Ulla, brevem dominum sequetur.
(Carmin., L . II.. Ode X IV . 21-24)
Tristis plane cogitatio quoniam tu rb i dum secuturum videt et venturi aevi sortem obscurissimis tenebris involutam! «Domus exilis Plutonia», «Lethaeae undae», «Libitina porta» in ejus mentem subeunt confusae sed terribiles atque formidandae, vel ut exigentiae negatio, vel ut nova ignotaque exigentia operosa valde. Qui dici poteft horatia- nus pirronismus, is eum replet moerore. Hoc igitur modo ejus monftrantur sensationes et oftenditur rea&ionis praecipua condicio, ut in sequenti Od e videri poteft:
Tu ne quaesieris (scire nefas), quem mihi, quem[tibi
Finem, Di dederint, Leuconoe: nec Babylonios Temptaris numeros. Ut melius quidquid erit pati! Seu plures hiemes seu tribuit, Juppiter ultimam. Quae nunc oppositis debilitat pumicibus mare Tyrrhenum , sapias, vina liques et spatio brevi Spem longam reseces! Dum loquimur, fugerit
[invidaAetas; carpe diem quapi minimum credula postero.
(Carm in., L ib. I. Ode X l)
In duodevicesima libri primi O de vina illius vocis auditum prohibentia, quae de licito et illicito judicat, commendat; et in ejusdem libri vicesima- quarta (15-18) diffidenter quaerit:
N um venae redeat sanguis imagini,Quam virga semel horrida,Non lenis precibus fata recludere,Nigro compulerit Mercurius gregi?
Et respondet (19-20):
D urum . Sed levius fit patientia Quidquid corrigere est nefas.
Multiplicari testimonia possunt:
.. .omnes una manet nox:Et calcanda semel via lethi.
(Carm in., Lib. I. Ode X X V II I , i y i 6 )
Properat vehementar aetas:
«...Tolle cupidinem Immitis uvae: jam tibi lividos Distinguet Autum nus racemos Purpureo varius colore.Jam te sequetur. Currit enim ferox Aetas; et illi, quos tibi dempserit,Apponet annos...
[ Carmin., Lib. II. Ode V . 9 - I 5)
Igitur nihil aliud faciendum nisi vita frui praesenti cum tam obscurum fatum noitrum sit et nubile:
Prud ens futuri temporis exitum Caliginosa nocte premit Deus:Ridetque, si mortalis ultraFas trepidat...................Ille potens suiLaetusque deget, cui licet in diem Dixisse, vixi.........
(Carm in., L ib. III, X X IX , 29-32; 41-43)
Insuper, aequanimitatem in bonis adver- sisque rebus suadet Horatius amico Delio, quod flores amoenae nimium breves. Bonis ergo fruere praesentibus, quia precaria sunt.
Aequam memento rebus in arduis Servare mentem; non secus in bonis A b insolenti temperatam Laetitia, moriture Deli;
Huc vina, et unguenta, et nimium breves Flores amoenae ferre jube rosae;Dum res, et aetas, et sororum Fila trium patiuntur atra.
Divesne prisco natus ab Ina&io,Nil interest, an pauper, et infima
36
www.culturaclasica.com
De gente sub dio moreris,Victima nil miserantis Orci.Omnes eodem cogimur: omnium Versatur urna: serius ocius Sors exitura, et nos in aeternum Exilium impositura cymbae.
(Carmín., Lib. II. Ode III, i--f; 13-16; 21-28)
Mortis umbra ejusque memoria, ut vitlere fas eft, magis minusve in maxima parte Horatii operutn ostenditur, didáctica non seclusa.
Debemur morti nos nostraque...
ingemiscit «Ad Pisones» (v. 6q), inque universa Horatiana poesi, ut ejus utar verbis, assonat haec, quae alterius libri decimae quartae Ode ponit initium, desolata vox:
Eheu, fugaces, Postume, Postume,Labuntur anni: nec pietas moram Rugis et instanti senecta·Afferet indomitaeque morti.
Hinc mira et insolens desperatio quae brevi in Romana praevaluit socie- tote ipsi conscientiam proprii lapsus ferens:
Damnosa quid non imminuit dies? Aetaspare.ntum pejor avis tulit Nos neq uiores, mox daturos Progeniem vitiosiorem.
(Carmín., Lib. III. Ode VI, 33-^8)
Cuique examinanti Odem primam libri primi, quam omnes a pueritia decoravimus «Maecenas atavis edite Regibus» - commotam ac vehementem satis, et consideranti diversas abs distinctione sumptas occupationes humanas, videbitur spectaculo adesse «de oratis» in quo unusquisque propriam sequitur amentiam.
Immo horatiana legitur sententia, quae ad diuturnum et longum temporis spatium animos commovebat, cum inscripta in amphitheatro anatomico Veteris Facultatis Medicinae Barcinonensis inspiceretur. Arihitectonica forma, quod neo-classicum stilum dicitur, gelidam quidem et severam elegantiam structurae dabat; media autem in parte marmorea mensa interdum aut frequenter semidilaniato cadavere onerata, et illa coram, imaginem circumdans eximii ¿hi- rurgi catalaunici, Petri Virgili, Chirurgici Barcinonensis Collegii Promotoris, haec Horatii sententia, quae animae in- mortalitatis nobilis evocatio mentem rapiens certo videtur:
Non omnis moriar, multaque pars meiVitabit Libitinam...*
(Carmin., L. III. Ode X X X , 6-7)
Cessat tamen raptus et stupor mentis, ubi tam praeclara sententia in suo reponitur contextu, in Ode sc. quae orditur lapidariis item verbis:
. Exegi monumentum aere perennius, Regalique situ Pyramidum altius.
Velut heroi et proceres homerici hanc omnino anhelat Horatius immortalitatem, ut nempe sui memoria perdiuturna sit et in hominum mentes in perpetuum maneat. Sic videmus illum inscribere nimium ponderis ingenii operibus et im
modicam forte aestimationem tribuere carminum suorum concissioni, limpidis- que mensuris, sonorique metro.
D r . P iis Bosch V il a , Pbter.in Seminario Barcinonensi Prof
37
www.culturaclasica.com
In obitum Josephi Fornari doctoris«Multis ille bonis flebilis occidit», moderator ille Almae Romae, a. d. XIV kal.
od . (1942), annos natus tres et septuaginta, Commendator S. Gregorii M., Camerarius honorarius cappae et gladii, aureo bene merentium numismate ornatus. A d u lescens optima praeditus indole jurisprudentiae dedit operam gradumque consecutus ed dodoris. Sed maluit docere adulescentulos, quam exercere jus. Insignis cultor Latinitatis et homo vere catholicus multos annos obibat offleia apud Sacras Curiae Pontificiae Congregationes. Notarius primo Congregationis Rituum efformabat, quae pro sessionibus illis Latino sermone describenda erant, podea officialis fuit et ar£hi- varius Signaturae Apodolicae, podremo operam dedit Congregationi Studiorum et Universitatum.
Latinitatis dudus amore, qui antea in edenda Voce Urbis — nam hoc nomen commentariorum Latinorum illorum era t— socius Leonori fuerat, hoc mortuo V o cem Urbis in Almam Romam mutavit, quam virili generosaque conflantia undetri ginta annos concinnandam edendatnque curavit. Sed Alma Roma subseciva prorsus occupatio Fornari fuit.
Qui in f unebri praeconio celebris illius ephemeridis Vaticanae, cui Observatori titulus ed, idcirco vir mirabilis atque apodolus caritatis nominatur, quod amantis- simus simplicitatis Chrid ianae ad Chridi praescriptum nesciente s inidra ejus, dextra quid faceret, singulari dudio serviebat in primis junioribus. Anno 1920 Neptuniae in agri Romani litorali oppidulo condita ed domus divinae Providentiae curandis educandisque dubia valetudine parvulis, ejusque domus gestio a Summis Pontificibus commendata ed Fornario. Hic suorum immemor commodorum adminidravi t omnia. Statis diebus eo ex urbe profedus prospiciebat rei culinariae et sacrae aedi, sdiolae et ludis parvulorum, egregia eum adjuvante filia.
Ergo ex illa Providentiae sede, quae ei alterum domicilium ^fada erat, Deus, vitae dominus, ad aeterna illa tabernacula proficisci eum voluerat. Eo se contulerat pridie Nonas Septembres in decem, uti condi tuerat , dies. Levi tadus morbo nescio quo ita ed debilitatus senex, ut munitus sacramentis exeuntium beneficiique par t i ceps peculiaris Summi Pontificis benedidionis placide indormisceret collapsu ex- s t indus cardiaco.
Fornarium magni faciebant podremi Romani Pontifices. Pius X propriis litteris laudavit positam in concinnanda Alma Roma operam; Bene didus XV ad eo deleda- batur sermone et viro, ut interdum ad prot rahendum cum eo colloquium dimitteret, qui ante cameram exspedabant ; Pius XI datis litteris ad orbis ordinarios et supremos Religionum moderatores, sicut pollicitus erdt Fornario, ad dud ia Latina, ad scientiam usumque linguae Latinae adhortabatur; cum Pius XII ad audientiam admisisset Fornarium, hic in Sandi Patris scriptoria mensa conspexit Almam Romam, et podea, cum ipse Fornarius tetigisset temporis difficultates et deliberare se praes- taretne in praesentia suspendere editiones, Sandus Pater hortatus ed , ne pateretur exdingui rem tam pulchram et utilem. Itaque fadutn ed, ut Fornarius eripiendus jam Latinitati curam Almae Romae secuin Neptuniam deportaret.
Ex Urbe, Podridie Nonas Novembres anni 1 9 ^ 2 .— A ndreas A venarius. S. V.D.
28
www.culturaclasica.com
mMW
m
m
m
PlUsm
mm
mm
m
\mmfr&\?fc.M&S\
1
VINOS d e MISA
J . DE MÜLLER, S. A.T A R R A G O N A
Casa Fundada en 1851
mmMewBSW
Medalla de O ro en laExposición Vaticana de 1888 (S. S. León XIII)
Proveedores de Sus Santidades Pío X, Benedicto XV( Pío XI y Pío XII
G arantía de absoluta purezaE X Q U I S I T A C A L I D A D
Certificados del Excmo. Sr. Arzobispo de Tarragona y de muchos otros limos. Prelados
Mü
354!ii'-'mMÜM
m
m
Wm
Wmm
m
M
mmm
¡f?J
¡regS3t<
PW :
C u m e m e t i s , PALAESTRAM LATINAM n u n t i a n t i b u s r e f e r e t i s
www.culturaclasica.com
H I J O DE Q U I N T I N R U I Z D E G A U N a IV e la s L itú rg icas p a ra e l C ulto
Eco n o m ía increíble us ando mis velas especiales con el \ \
CA PI TEL GAUNA pa te n ta do . \ jLAMPARA DE CE RA «GAUNA» para a l u m b ra d o del Tabe rnáculo , de cua t ro :j días de duración . [LIMPIEZA ABSOL UTA! |T R A N Q U IL ID A CO M PL ETA! jj
V I T O R I A (Alava)
FVTOGRABADOS
M. SOLANO
Aribau, 9 , interior · Teléfono, 30255
BARCELONA
Lapiceros Mecánicos y de cuatro colores
Plumillas oro 14 k.y chapadas
Fornituras en General
C a s a I
oca nPLUMAS Estilográficas
Ventas al MayorFontanella , 10, 2 ° , 2 .a
Teléfono 23750 BARCELONA
BARCELONA (G.) TEL. 78193 ji
En las compras haced referencia a PALAESTRA LATINA
www.culturaclasica.com
Exercitationes Scholares
Filii laudesQuem Tu, Virgo, periculis
educens validis, in placida occulisclaustri umbra, quam humilis tibi
fervores animi detegit, aspice!Virgo, a te minime petit
victoris pugilis serta virentia, non ut sollicitus cupit
mercator tumidi, puppe agili, maris vestem scindere caerulam
quaesiturus opes — percupidus lucri— , net mundique scientiae
lauro vult viridi cingere tempora;mortalis nihil appetit
famae qua tenera est aura perennior.
Cor, Mater pia, filii praepuris aliis ignibus aestuat.
Luctare ardet uti pugil, atque hostem stygium sternere perfidum.
Auris pandere carbasa ut mercator, patriam ac arva relinquere,
sed quaerens animarum opes,— thesauros Domini— , TE calide rogat.
Doctrinae, latice ex sacro, tantum exoptat aquas, quae placide (luunt:
Sulcis mittere pectoris virtutis tenerae semina caelica:
monstrari digito omnium ut MATRIS similis progenies piae.
A d modos horatianoi aptavit.
A l o i s i u s C a n a l s , C. M. P.a V latinitatis anno.
Alabonae (20-XII-42).
Cordi dulcissimoVirginis Cordi, Genetricis almae
canticum laudis famuli supernum
concinant laeti: bonitatis ejus
mira frequentant.
O Dei Mater, decus angelorum,
gloria et splendor generis redempti:
omnibus dulcis merito vocaris
Janua caeli.
Te Deus, nostri legerat misertus
in feros hostes vigilem Patronam:
Tot potestates tibi subjugantur tartareorum
Quotquot ob pravum Dominus
[revellit.
Ergo quem nobis studiosa Mater
tempore hoc belli liceat rogare
te meliorem?
Mitis ut semper redimis gementes,
a malis cunctis populos resolve
qui tui Cordis celebrent per aevum
magna trophaea.
M arius S a c c o , C. M . P .
Ex V. lat. curMi. Albani (Romae).
39
www.culturaclasica.com
Libri in Actuaria accepti
Ú . T ra v e rs a r í , V ita n d a el M e m o r a n - da. — P ro n tu a r io alfabét ico delle piú c o m m u n i difficoltá G r a m m a t i c a l í sin- tat t iché et st i l ist iche della l ingua la tina.2.a Ed. — Ed. Antonio Vallardi . 1942.
M. F. Q u ín tília n o , In s t i tu c io n es o r a torias . — 2 vol. — Libr. y Casa Edit . He r n a n d o S. A.. Arenal, 11. — Madr id, 1942.
M iguel S á n d ie z S án ch ez, G r a m á t i - ca la t in a , dividida en siete cursos l . er volumen: 1 °. 2·° y 3 er curso; 2 ° vol.: 4 ° y5.° curso. O b r a a p ro b a d ^ c o m o texto por el Minis te rio de E. N. — Libr. H e r n a n d o . — Madr id, 1942.·
Id. id ., T r o $os la tinos, d i s pues tos en siete cursos . — Libr. H e rn a n d o . — M adrid. 1942.
L. R ú b ert C an d áu , L e n g u a G riega .l . er Curso . — Impr . Aldecoa, 1941. —G ra m á t ic a G r ieg a . Tip. J. Pugés. - B a r celona, 1942. — Edit . Bibliográfica E s p a ñola, Barquil lo , 9. Madr id.
J. B e r e n g u e r , G ra m á tica G r ieg a . — Bosch Edit . - Ap. 928. - Barce lona, 1942.
E. C. P o r tu e n s e s , C u rso de le n g u a la tina , c o m p u e s to por varios PP . de la* C o m p a ñ í a y a p r o b a d o por el Minister io de E. N. — Edit . Cerón y Libr. C e rv an tes· - Apa r t . 88. Cádiz.
E. S ím o n e t, S. M o r fo lo g ía la t in a . Vol l .°: Preceptos ; vol. 2.°: Ejercicios. — Cádiz, 1942.
J. L eal M o ra les , 5 . J.t S in ta x i s la tina . Vol. l.°: Preceptos ; vol. 2.°: Temas . — Cádiz, 1942.
Id. id., Selecta la t in a . Vol. l . ° : Cicerón, César, Ovidio, Ca tu lo ; vol. 2.°: Ci cerón, César, Ovidio, Virgilio. — Cádiz, 1942,
F. S ern a , S. J., P ro so d ia v M étr ica . — Cádiz. 1942.
M iguel D o le , A n to lo g ía E p ig r a m á t i ca de M a r c o V a ler io M a rc ia l . Selección, versión y com en ta r io , p recedidos de una bella int roducc ión . — P a l m a de Mal lor ca, Imp. de «Mn. AlCover». - 1942.
C. S án ch ez A lisad a , R o m a n u m lac. Antología la t ina de textos fárilcs para pr inc ip ian tes , con no ta s e i lust raciones. — Edit . Ca tól Toledana . - Toledo, 1942.
C a sa n o v a s A rn a n d is , E s tr u c tu r a de las orac iones la tinas . C u a d ro s s in ó p t i cos de gran interés. — S em in a r io C o n c i l iar Central . - Trini ta rios , 8, Valenc ia .
J. Q uíbus, C. M. F., M is io n e ro s M á r f i - res Hijos del C orazón de María, de la Provinc ia de C a ta lu ña , sacrif icados en la persecuc ión marx is ta . — Gráficas Claret . - Barcelona , 1943.
D r. A. G r ie ra y M. M o n to liu , Discursos leídos en la recepción del Dr. Gr ie ra en la Real A cadem ia de B u e n a s Letras de Barce lona . 1942.
W a ls e r , U m a n i lá e a r te nel R in a sc i - m e n to I ta l ia n o , versión del t edesco di M. Corsen . — Le Monnier , Firenze, 1942.
F. P e e te r s , yOvide, que lques beaux vers. — Bruxeles, Office de Publ ici té , 36, Rue Neuve, 1942.
Fr. J. A. (J rq u io la , C a r m e n E e s t i m m , Onia t i , Typis L. Rodriguez, 1943.
V an R ije k e v o rse l, E xerc ice s la tines (clase de 6e) — Bruxelles, L'Edi t ion U n i verselle. 53, Rue Royale.
P a b ó n -E c h a u r i, D icc io n a r io G riego- E sp a ñ o l . — Barcelona , Edit . Spes, M ar i na, 149, 1943.
G u ille m in , II p a r le la t in . — Par i s , 1936, Hatier , 8 rue d ’Assas.
A S ín irés R uiz, E s tu d io sobre el p a so de C ervan tes p o r el castillo d é l o s d u q u es de V il la h erm o sa . — Zaragoza, La Académica, 1942.
B. B osch S a m s ó /P b ro ., C u rso s de la t ín y A n to lo g ía la t in a . Vol. l . ° N o c io nes de morfología; vol. 2.° Morfología sencil la y comple ta ; vol. 3.° Sintaxis sencilla y comple ta ; vol. 4.° Métrica lat ina; vol. 5.° Nepote , César , Cicerón y Ovi dio. — P a l m a de Mallorca' , In s t i tu t o « R a m ó n Lull».
Typographia — F. Camps Calmct. — Teleph. 54. — Tarregae in Prov. Ilcrdcnsi.
www.culturaclasica.com