a B. K ?>.

DIssERTATIOEXEGETICO-THEOLOGICA

De

CONsILIODIVINO,

Ex Psalmo LXXIII: 24.Quam

Consertsu Vett. F acu t. Ihtos,sUB PRAEsIDIO

isaac! pomum»,s.s- Theol. Prof, Pubi. & Ord#

Publicc placidtque eruditorum discpuijitioni suhjicitAUCTOR.

Is A ACUs ROssReß. scii. Triv. Helsings.

Ad diem 14. Decembris A. 1737. h, 1* q. si

ARCAE, Exc. joh,KilmpeV Xeg» Aeaei* Iypog&

r ? -t;

s:* Rlar MirisMagna; Fidei VIRO,

PerilUtjlrt 0* GenerosissimoBARONI ac DOMINO ,

D» AXtLIO ER!COGYLLENsTIERNA

Nylandix Provinciarum PRAEsIDI& GUBERNATORI Euiincmissimo

MAXIMO

ANcipiti cognationum cur a dislrabebaiur animm dub us% h*./2 rehAt, numcommentatiunculd bauc /plendissimo TUO , Per-iliu/iris ac Generostssime DOMINE B ARO , Nomini audereminseribere. Dissundebat exilitas ingenii , a quo nihil pojje

7110 d>g»um frosiiisct [ciebam suadebant TUA er-gA me mtosqve sine exemplo humanitst (A sltmmi indicia />,vons, quo mc mn tam tamplecti, pw cumulare. imo obru-ere dignattu es. Horum etenim gratissirnt smulqve te-nerabunda memoria se continere amplius nequit, quin , cumpana reponere tinum mearum facultatem excedat /ongifflmeh-c saltem ratione publice tejletur , quam TIBI sine mancipiiprope nexu obfriclm, quamque magnisicia TANTO MJF.CE-NATI in pii pectoris mei sundo venerationis monumenta t-rigantur, consecrentur. Feta deniqte sundo calidi(sima j ri-tax, CO: L1 AMICE, Ny sandia nostrx DELICIUM & DE-°'s, rj3I & nobis, floreas, ut gloria tantu , quibusWter TWE /ortu Heroas emines, virtutibus paua quam di»-st/slme frui poffls !

sle optat

PERILLUsTRIs ac GENEROsIssIMINOMINIs IUI

Cultir humiUirnutIsAACUs Ross,

I N. %

I.

Q . i si ss

Janto inter eos, qui Christo nomendederunt, in conseflo magis cst , vi-ae , qua ad vitam vere beatam tut#

& citra erroris periculum itur, notitiam plenam& (ussicientem ey limpidissimis Ifra clii sontibus,insacrorum bibliorum volumine contentis, hauririunice ac parari: tanto id certius debet esso, innulla re alia praeclaram magis operam colloca*ri, quam in rimandis iisdem (cripturisj ina#mo enucleandis & illustrandis vocibus lingulisac phralibus, quibus immediate sandiori spirituisandisiima religionis mystcria visum cst involuc-re. sunt certe rationes grauissimae, quae cui-libet, si occasio modo, ingenium, vires & sub-sjdia non desmt, inprimis vero iis, quos Deus

2excubitores gregh, pretionssimo Christi sangui-nc redemti, jusTit esTe, non tam suadeant, quaminjungant, ut in hoc stadio gnauiter, & pro virUIi d«currant. Otium quidem mihi, ne multusheic cogar elTe, pepererc immortales virorumdodissimorum labores, qui praedari conaminisnecessitatem solidissimu eUicctam dedere argumen*tis. Ne tamen nihil omnino dixisTe videar,hanc in rem unum tantum atque alterum inmedium placet asserre* Primum id certum estac immotum, m traictatione rerum theologica-rum acroamatica ad soiblicam apodixin eundaredire debere, h. e. theses solidis iisque e scri-ptura petitis argumentis muniendas esle: id vero,nisi eruto sollicite atque plene dedudo cum sm*gularum vocum, tum, quae ex vocibus apte in-ter se connexis cxsurgunt, phrasium biblicarumsensu, non video quo demum alio modo obti-neri queat aut debeat. Deinde in habendis adgregem Christi concionibus unlissimum, immomaxime necdlarium fuerit, mentem didorumcsficacissimorum & animis audito-rum imprimere probe & inesficax, ut ex locisJaccae paginae, quae jam inde a tenerisjungui'

3culis mulri memoria tenent percepta, fidei ar-ticulos prosundius intelligant, intellectos sideliteresservent, & cum usus in praxeos Chnstianaccurriculo postular, feliciter ac pie in mentemrcuocenr. Enimuero sine singulari ista, quamcommendamus, circa dictiones & loquendi mo-dos originalium textuum cura, praeliari talia haudpolTe, vel me non monente, per se ipse quiuisintelligit. Porro cum Theologi Iit, (aeratumlitterarum dignitatem contra eorum surores,qui, ne eas cogantur pro principio latis exqui#sico agnolccre, innumera in earum contemtumcomminilcumur, & inter alia (silum biblicumplurimis Icatere tautologiis, nobis obijciunr, intuto collocaret nulla sime ratione felicius haecaudacia retunditur, quam si monstretur, multisin locis, omnem tautologiae lulpicionem eua-nelcere, ubi, qua decet, induffria & animi de-uotione ad vocum lacrarum notiones formales at-que emphases, quibus, quae vulgo pro synony-mis habentur, haud parum inter le disserunt,attendatur. Placet in rei majorem illustrano*nem in compendio asserre, quae hac de re susi*us monent auctores Nou- Antiquorum A; 01702

4in Consilio suo dcphrascologia biblica, quod p.m» sil continetur. Primum observant, tauto*logias indignas spiritu sancto csTe, cuius singo*la verba diuinae sapientiae plenillima sint, De-inde vero exempli loco ex Psal. 119. voces minlex nnir tejtimonia pnslatutnm iDko praeceptum,esnipQ mandata, judicium.) adducunt,quae si peculiari cmphasi non disserre credan-tur, multiplices tautologias pariant. Putant ita-que integrum Dei verbum nY»n aut n*vm neoNch, sJJ, dici. Cumque illud dispescatur incredenda 8c agenda $ illa vero,puta credenda. sintpartim praeterita, h. c, miracula & benesiciaquibus tamquam signis Deus, quae credi voluit,confirmauit5 partim futura, i, e. Euangelii pro-misiiones; hinc «xistimant per rmv ida , haecper pn intelligi. pn enim significare quoddani,quod firmum, inexstinguibile & velut lapidibussit inscuIptum, &j>roinde immutabilibus gratiaepromissionibus apprime conuenire, hineque eivoci praecepta saepissime in scripturis jungi,adcoqvc legem & evangclium simul denotari.Agenda distinguunt in moralia, quae permeo

& (quorum illud mandatum regium &

majestaticum, hoc mandatum per ministros Deitamquam inspectorcs & visitatores ab ipso datumimportet)mnui putat; & cerimomalia ac serensid ,

quo reserunt. Utrum hisce praecise limiti-bus adductorum vocabulorum significatio indu#di omnino debeat, inqve allatis ex mente au-ctorum, quos memoraui, nihil habituri sint ce-teri interpretes, quod jure desiderent, nuncnon disquiram: (officit paullo ante a nobi« dictaper haec mirisice illustrari, &, si vel maxime o#ptimo conatui in singulis felix luccestus haudrespondit, praedarum, quod in conatu accura-te determinandi significatum dictionum biblica-rum imitemur, exemplar proponi. Nihil jamdicam, quanti sit peruniversum Theologiae po-lemicae campum, usus, exquisiriorem phraseolo#giae (acrae notitiam sibi comparasie. Id modo ad-huc, quod praetereundum non videtur, adjiciam}si utilitatem hinc, immo necessitatem hujus (lu-dii perspicimus, certe in illo excolendo diligen-tiam nostram non parum acuere debet, quodlingua inprimis Hebraea plane lingularis, immo

6admirandae, sit indolis, ab Europaei* omnibusnimium quantum distans. Fidem dictis faciet,ut ceteros ;n hoc genere versatissimos viros ta-ceam, D. Loeschen de caulis linguae Ebraex prae*clarum opus. Hinc inter Philologos saniores trans-acta quali & extta omnem dubitationis aleampostta res est, voces Ebrxas eslc, quarum lin-gulae vix unquam exacte cum cmphali una Ia*tina, vel alius idiomatis dictione reddi polline,sed & plura, & plenius, & magis emphaticesignificent. Hoc vel notissimo exemplo radi-cis probari poterit, cujus vis, ut oblervaruntaccuratisiimi interpretes, in sensu rituali, illa no/»tione, quam sidum redimendi vocabulum apudLatinos sundit, minime exhauritur, led si em-phaseos aliqua laltem habenda ratio, no-tat, jure propinquitatis rem aut perjonam rcin-dicare, 0* animo quem [anguinis nexus imperat ,

aer jus eam agi, eandem ut propriam [ibi asserere.pre*tw chto redimere , 0* jus ejus, quod, ipja\ vincerenon poterat , per[equi. vid. J, J. Qramerum intheologia Goelis /. i» p t u. Hinc quis jam non cla-rissime consiciar, in dictionibus lingvac (acrae ri-

7rimandis haod dcsultoria opera desungendumesie, verum m iis, siquidem sacratissimum Deirerbum ad usus, quos intendit adhibendum est ,

cuncta sollicite , nec sine imploratione superniauxilii excutienda ?

Vides B, L, quibus adductus rationibus, cumcognitionis Theologica? qualecunque edendumfuerit specimen, materiem , quam frons sistitdisiertationis , elegerim , praesertim cum eam,quod sciam , nemo ea, qua heie factum estratione, pertractare aggrestus sit* Tuae, nondubito, quin existimes humanitatis esso , dis-serentem benigna mitique subleuare censura,nec , si quid melius potuisie putes elaborari ,

quod minime insiciabor, id quo pacto fieri de*beat, taxare , verum opere , altiorisquc do*cumentis ingenii demonstrare,

§> II.

JAm igitur ad rei, quae caput caudae con-stituit , penitiorem considerationem , itu

qua ut Pater luminum coelestis jubare lucis nosclementer collustret , ducat dirigatque, deuoteprecamur ? alacres pergimus, Consiliorum &

8viarum Dei (aera pagina plurimis in locis facitmentionem. Uti vero per consio , saltcm ple*rumque, decretasummajapientu legibus nixa atsugnaty i} e* voluntatem Divinam, de rerum quarum*vis exisientia efficienda vel non efficienda, impedien-da velpermittenda, quatenus ejusmodi voluntas sici*entiam optimos sines per media a:commodatissimaobtinendi requirit s secum habet conjun&am ♦i*ta per vias ductumque istiusmodi consiliorumexsecuriones denotat. Prius ut pateat , seripru-r« quendam locum huc pertjnentcm

, cumu,omnium non liceat per proposiram breuitatemhabere rationem , adducere, eumque Jecun-dum genuina hermeneuticae (acrae principia exa.minare juuabit.

§. III.

PLacuit vero inprimis illustrc dictum , qu0 dFsalrno LXXII1; 24. muenitur ,

quod Psalmus hic plane eximius cst, mystenumcrucis viuidissimis sistens coloribus. Ita autemdictum nostrum in sontibus legitur ; •jnsvs•onpn iMo ->n>n 'inin Pro consilw tuo ducistne , sy pastea cum gloria asiumes 5 Jeu recipiesme, vbi voci 1 ixy eam omnino notionem con#

9

ueaire, quam in definitione consini modo data,exhibuimus, nulli dubitamus asfirmare. Certe velvocis origo ad sapientiam inserri respectum per-spicue docet* Dcscendit enim a conJukr8y

deliberare, quod sine actu quodam intel-lectus & sapientiae fieri nequit, voluntatis autemseu decreti simul habendam esle rationem, quaeinfra sumus adducturi, abunde demonstrabunt*scilicet, applicanda ut promisimus in hunc usuminedia hcrmeneurica, quorum praecipua sunt conetextus &. paradelilmun,

$* IV*

AD contextumsccpt cum primis consideratio,& nexus antecedeniwm & conjequentwm per-

tinet. Est vero in noffro Psalmo scopus, ceu re$ip(a& verborum cohaesio quemuij facile eonuin-cere potest, ut auctor sacer («), tanquam insi-gni experientia spirituali praeditus, suo quosvistentatos exemplo, qui dubiis & periculosis deDivina omniseientia & prouidemia cogitationibus

(a') A'sdphtu ne Me sit , An DavU ipse , operose i/.mnondisqmr» : ne utra enim pArte, (!ue bic credAtur Auctor secun*d.rius , (ize ille, sanitvria erAculi bujtu periclitAtur , quum0 JsAphum scripturA prophetam (s videntem salutet^

10

afflictantur, doceat, quo pacto offendicula haec-cc coelesti lumine ac robore macti euitare seli*citer ac superare queant. Hoc consilio, (ut jamantecedentium & consequennum nexus in nostrodicto darius eluceat,} primum v;i. emphaticaexpressioue, vel, ucGussenus advocem hujus ver-siculi primam sN commentatur,exclamatione, ve-lut e profunda de rebus malorum prosperis & suisadversis meditatione emergens,eorum veram jdicutatem, qui sincera poenitentia & non sucata side, aperverso sui amore se purgarunt, praedicat. Qui-bus verbis simul continetur seopus dicendorum[pedalior. Porro docet, quam luerit ipse nuta-tiOni, h, e. desectioni a regia veritatis via & si-de propinquus, eo quod se decipi sere patere*tiir, partim sallaci spccis felicitatis impiorum,qui non modo communibus hominum calamita-tibus & aerumnis vacui, corporis robore & sir*ma valetudine praediti, libere ac impune pecca*tis quibusuis grauilsimis indulgeant; verum eotandem quoque procedant insamae

, ut (ciend-am & prouidentiam diuinam sine negent impie,sine in dubium saltem vocare minime vereantur j

11qua tamen non obstante impietate, rebus utan#tur floremisiimis r. 2- 12. Partim afflictionibus &miscra forte piorum, quibus quamuis conscientiaepuritas & animi smceritas longe feliciora pro*mittere sata videantur, suam tamen integritatemfrustra esse

, uti quidem in ista sua perturbationesibi persuadent. sentiant, immo perpetuis nun-quam non plagis & castigationis quasi sla#gellis adfligantur, v. 14, Tum vero se ipselaniorjbus & sanctioribus cogitationibus velucvinces, duabus poti (simum rationibus resutat* Pri#silum indirecte v 4 /5.hunc sere in modum J sieandem cum nequiliimis istis hominibus, qui v*li. dicebant: Quomodo seiret Dem ? tibiam in-stans, Te cuncta scire, & tuis paterne prospi#cere negarem, nonne tum maxima haec incoa-uenienna inde sequeretur, ut omnem gtmrationtmJiltormn tuorum, qui tamen iisdem mccum cru-cis legibus, ex sapiennssimo tuo decreto &inten#iilsimo m eos affectu subjici solent, snsiib persi-de desererem aut contra eam agnsm ? Dirt&e r*Ig. 19. 20. petito argumento solidissimo ab im-piorum tragico ac maxime lamentabili exitu* I-

12ta tamen hoc allegat noster, ut in antecdTumoffendat, quomodo in allati argumenti medita-tionem inciderit. Id facit, tum remotim v, i6-monstrando, quomodo non potuerit illud per>spicere, quamdm non ingestus esTct in/aerariaDei-, sed citra illam in ea introspiciendi curamdiu raultumqve cogitavit irrito conatu,cum res illatstetlabor tantum & molestia in oculis,(ci\t judicii

mentis ejus: tum v. 17: positiut , significans,quo tandem pa<5io ipli in mentem venerit, vi*delicet cum intraret in /aeraria ‘Dei, Numeromultitudinis sine dubio respicitur quidem ad va*rias partes tabernaculi Molis, (b) intenditur ta-men id, quod tabernaculum figurabat, ut sen-ius sictum demum hieropsaken scrupulis suis &

periculosis cogitationibus penitus liberatum suiste,cum pia meditatione, coeli, ecclesiae, Christi,(nam horum typum suisie tabernaculum paretcx Hebr. 9: 9. n. cap. 101/9. Apoc. 2i; 22.Dan. 9J 24-) acqve adeo mysterii crucis, quodad regnum ejus pertinet, 'indolem, in verbi re-revelati sacrariis, intimius scrutatus, sapientissi.

(£y'D. Geier adb. I. respici putat etiam ad aliaprtcati-& publica informatitnis lota, /7nagogas (s sele olas , 'pln

prophetarum alebantur silii.

13mani decretorum diuinorum, cum de piis, tumde impiis, connexionem perspexisTet,simulque i#ta ad horum slebilem Atteneiiset sinem• Cum i-gitur hoc modo veram improborum infelicita-tem sallaci eorum splendori & imagini

ut v* 20. habet, oppoficam, soli#de demonstrat, eoqve simul implicite vi contra-

rii digitum ad piorum longe meliorem fortemintendit, & hac ratione sufficienter versumlimum probat;non alio sane, quam supra in-dicatum est, animo , id agit, ut suo videli-cet moneret exemplo, qui satana ignita tela& corrupta; carnis suggestiones, dum hinc si-liorum Dei miseriam & aerumnas, illinc eo-rum , qui prauis cupiditatibus strenue indul-genc, contrariam fortem nobis objiciunt, re-pelli debeant & exstinguo Hoc facto sequiturtandem a v4 21. *ad sinem, luculentissimumDeo constanter adhaerendi propositum; quodpartim negativum est ( y.aJ a.£<nv ) de eo quodposthac vitare constitui:, qvando v. 21. & 27.priorem suum errorem & repugnantiam adver-sus Dei consilia brutalitatis , ut sic loquar (inEbr. vi n'pns instar bruti & bestiarum j,

14accusiu: partim posttitmm (**ra

' ) v. 25. hisverbis: -joy TDn 13 ni itaque ego jempersubintell ero. Cujus propositi duplicem assertrationem moventem, alteram in hoc eodem-*versu 5 apprebendi/ii dextrum meam : in sequen-ti , qui jam supra adductus est , alteram, hacconnexione ac sensu J ideo Tibi, mi Deus,semper auhaerebo, quia sicut me hucusque spi#ritus Tuj auxilio sussultum sustentasti, ( idomni innuit ™ apprehendere dextram) ita prossuoconsido ducis & post hac duces me , £5* tandemcum gloria recipies: quae mox plenius explica*bumur. Reliqua hujus Psalmi ad sinem , nonmsi ad idem propositum novis medus terminisconfirmandum pertinent ; quod, si vacaret ,

in proclivi esTet monstrare. si itaque succin-ctam totius Plalmi partitionem (e ) desidera-

(s ) D. scbmidius sic pArtitur, ;;e dicendorum summjc v,i. ,,o ipsum pii heminis [cari datum atque periculum 'u. 2,i Mque 3;» ex imp orum se !icita;< K' a,--12. (s piorummt erix t>. 13. 14. n tum . Jed tamen 4:0 sanditerthus cu-ris dt cussitm er dissip lum z>, ir 20, unde tandem r:o p$slerroris emendationem u. 21. 73 , ingenua (s grata con[essitin heum i>. et - 2s. [equitur. In que no» adeo multum4 no[ira recedit partitione.

15

mus, haec crirj 1:0 ipsa thcsis~de piorum bc-arirate v. I. IIjo dubia advectus eam v. 2 ■ 14.Ulto eorum resutatio , cum implicita theseosprobatione 15 #20. IV:o porisma hinc deriva#tum, propositum puta Deo constanter adh.rren-di , cum Tuis aetiologiis v,

$. V#

Hx£c operosius paullo consuItum duximus de'ducere, quo omnia ad nostrum institu:

tum spectantia non majori modo lucc donemtur, verum sic etiam appareat tantum abesle,ut vel scopus Psalmi generalis, vel specialis, velantecedentia &conlequentia consilii significationeantea datam V. 24. aspernentur, ut eam po'tius postulare quodammodo videantur, saltem ,

si ea admittatur, cuncta sponte & naturali o#‘mnino nexu stuant. Quod si enim heic eo en-dunt. omnia , ut contra scrupulos & dubia demira Dei providentia circa pios & impios, il-lorumque vera, horum autem fluxa beatitudineinstruatur tenratus : certe in ejusmodi casu re-ctissime sapientjssimum Numinis decretum , perquod consilium ejus explicuimus, allegatur,

16

ut hoc perspecto, in benevolemissimi Patrisvoluntate adquiescat svavissime»

$. VI.

CUmque cx data analyli pateat v* 24. esTe_?aetiologiam propolin, quo hieropsalces se

in perpetua cuni Deo unione manere velle de-cernit j satis hinc claret , quis sit dicti nostriscopus Jpecialisjimus , quae summa, quod ar-gumentum : nimirum istius decreta; unionis wo-iUvum sive rationem moventem indicare. Hoe ;jplum vero itidem nostro instituto apprime con-venire quis non videt? Qua enim quis ratio*ne melius & esficacius ut in suavissima cuitlj

supremo Numine conjunctione perseverare velit,vel se incendere, vel in ea confirmare potest,quam si jugi & vivida meditatione cum sum.ma? Dei lapientia;, tum voluntatis ejus optima;animum pascat ? Per illam novit Deum, qu#

ipli maxime salutaria sine, exactissime, sinc_»vel levissimo erroris periculo perspicere : p Crhanc vero, siquidem ardentissimo in timentes (eassiuat amore, non posle non perspecta J decer-nere» Nihil igitur mirum, si utrumque Voce

17

-jnscv consido tuo plaltcs complecti credaturpraesertim cum nec usus sacri codicis repugnet,ceu deinceps videbimus,cum loca parallela sumusperlustraturi. E contrario tolle alterutrum horum& simul alterum sulcrum proposiri pii sustule*ris. Finge summam sapientiam, sed destitutamoptima voluntate; sciet illa quidem meliora,sed deteriora decernet* Finge voluntatem opti*mam, quae careat summa sapientiae annon peri*culum eit, ne, cum optime cupit, deteriora ta-men in decernendo imprudens sequatur, aut inmediorum electione aberrans, sine cetera opti-mo praeter opinionem excidat? Numvero taliquis Deo, qui re alterutra careat, sibi propo-net conllanter adhaerere ?

$• VII*

ULterius verborum etjam nostri versiculi pau-lo uberior danda est explicatio, ut, inde

numquid argumenti pro nostra sententia petipossit, eluceat. Cum consssium Dei variumsir, ut facile dcmonstrari potest, hinc merito,quodnam spcciatira nostroin loco innuatur, quae*ricur. Id optime docebunt praedicata adjecta,

18quorum primum cst, ducis me. quod verbumproprie actum designat illius, qui alteri viammonstrat, eumque, si viribus desiciat, ira (usten-tat & manu subleuat, ut progredi polsir, acmetam, quam prr se ncquijsiet, alterius bene-ficio ex voto attingar. Quia vero propria sig*nificatio sido locum citra absijrdiratcm haberenequit, & metaphorica conscquentcr admitten-da esl, sermo etiam cst de ducendi actu tali,quo Deus circa psalten & ejus similes, h* e. si-deles (nulla namque adserri ratio potest, cur hisidem, quod illi benesicium non obtingat ) ver*satur; nihil hic per W dticert innti potest 3nisi mira ac spccialis Dei providentia circa side*les, dc coHcmsus gratiosus, quo in suam glori-am, & ipsorum commodum omnia , etiam affli-ctiones ac infortunia dirigit & gubernat* Per-tinet igitur ad hunc divinum & sapienussimumductum, quod, sicut Deus auctorem (alutis no*Arae per passionem ac mortem consummavit Heb.2UO. ita cum illo pati sinar eos ac velut igne quo-dam docimastico purgari, qui gloria: per iplumpartae cohortium anhelant* Quam in rem prostat

19sylva locorum scripturaet sed euolue interimProv. /y; 5?J Roni. g: 17- Apoc»i4: 12. 2« Tim.2; II, J2- Ad hanc Deo samiharissimam viam heicpeculiariter respici, eo est credibilius, quod nonsolum supra de admiranda eius circa pios provi-dentia actum sit, verum etiam quae mox lequu-tur verba, gs postea (d) siuc tandem cttmgloria recipies me, (quibus beatux piorum exitus/» Pet. 1: 9. delineatur) non solum impiorummiserabili sini v. 17. indicato, sed proborum eti-am adflictionibus & contemtui satis clare 0 ppo#nantur» Caeteroquin observandum est, si-onemcum tota sua emphasi verri debear, sio reddensdumj ducis & duces me. Hinc Joh. Hen. IVsicha»dis in ubenorioribus annot. praedare ad hunc

C d) Grotius quidem opinatur , Dtspidem optase a Deo si-eri in N i e. essu 'genitam quandam gloria (s luciidivine per dona (s virtutes, coli. Z'ch. 2 j 12. herum nequid jam Aliud de re ipsa mone >rn . huic interpretationi J,4-ccr Accentuum e ntextm Apertijsime refrugatur, qui quumvr>i (s TIDD Ase mutuoJejtmgat , contra quam ali.Z.tch. loco , oslendit , •voiem^n n heic neuttquam nominit,sed ne prepositionis quidem sensum serre,quum stc ne- us grani*madetis conjunctivum requirat ; Jed omnino particula adptr*italis postea, tandem, tm servarc.

20

locum sici duriiptir haec tempora, £ss ad aeternadeduces me. IstatiiFimum enim inter. Philologos cst,verba futuri temporis, quale hoc nostrum, iitactu continuo Ixpe praesens & imperfectum in#eludere* (e) Indicatur adeo sirniillima hieropsal-tae fiducia ac spes, qua, non ut corrupta caro(o}er, quae tantum ad pedes posita credit, prae*sentem modo fortem suam, sed futuram etiam DeoCommendatilTimam esse, certissime libi persvadct.

Hinc perspicue liquet, quid ad propositamquacstiotiem respondendum litj nimirum spccia-tim cale hic 'intelligi consilium, secundum quodab aeterno conceptum, specialis ista, cujus memtionem secimus, prouidentia, & concursus gra-tiolus in tempore attemperatur si dirigitur. Quo-niam enim ductus divinus a consilio distinguitur,hoc aliquid ab operationibus Vei in tempore,qvas ducendi notio, ut modo explicata cst, invol-vit, diversum, consequenter aeternum sit opor-tet* Patet autem hanc, quam asserimus verbo*rum explicationem rursum non parum noffrae

Qe') cons. s ‘amotu Gram. Hehr. Biblica p. 104' ubi etiam e>xtmplum aBus centinui adducitur illud PsaL i: 2. in lege$\us meditabitur die ae ntsie.

21savere sententiae* Neque enim Deus suos autsecundum solam sapientiam aut solum volunta-tis decretum, sed secundum hoc prout in illafundatur , ducit & cum gloria recipit: neculla adparet ratio, cur, cum alterum cum alte-ro commode consistere queat, hic a sc inuicemdebeant sejungst

§. VIII.

I\m ad alterum tandem progredimur subsidiumtxrgeticum, quod paralldiimi nomine apud

Doctores insigniri (olet. Facili autem quisqve ne-gotio pracuider, qvid heic cumprimis curae debe-at esse. adducenda videlicet nen talia modo parrallela dicta, quibus notionem sapientiae consilii,cum Deo tribuitur, significationem ingredi pa-teat j sed & quae decreti vim eidem inesle pro-bent* Prioris generis ut multa prodire jubca*inus, nihil est opus, cum & origo vocis &

conjugata seu universa ejus familia relationemquandam ad intellectum ejusqve perfectiones cla-rissime ‘loquantur. Unum tamen itemque alterrum locum tetigisle juvabit. Est XXXVI; $ sitmentio consilii ad bellum gerendum* Quid hoc

22est aliud, quam (cientia optimorum mediorumad hunc sinem obtinendum ? C. XLj I?* verbis*

s vir constlii aut consiiiarius ipstu-i infirmi eum ?

negatur Deo consio alieno opus e(Te. Quodidem est, ac ii diceret; tantum abest ut Deusab alio, quomodo res (uas sinibus convenienterdisponat, mstrui debear, ut id eminemissima rati*one per (e ipse norit, Quem sensum confirmatver sus sequens, ubi per quocum delibe*rebiti imelligitur consultatio consilium poscentis;quam significationem in forma Niphal huic ver*bo competere,inter omnes convenit, parique ra-tione alieni considi necesiitatem a Deo removet*Itaque verba allata sic exoonit U» Gczelius ad h*s. 311301 pslsttjcr tvijss jsstr ccs) n?dg/s)imilcscs£ Oan silia sadr tvistiaoi rracra stuOc/jdsom sertae ilpnungar scttant bcsedstva. An#non hic apertistime digitus ad inrelledum divi-num ejusque lapiendam intenditur? Quod itidemsit Prov. $. 14. miht consilium , hoc est,cc utMichaelis explicat,.(/)posiideo ahisque imperti-i{or consulnndi peritiam, idque paullo clarius D.Gezelius ad h. 1. ita essert: uiiss dr Ct Os)C#

(/) Uberioribus nnnot, Philolcgico £xeg, /J Prov, s;

23

ffrtyeligls xsol nt tslg m uti mtt scigsjcrgliuss/ mi sida tin<j tvistigen jlrc stkr ics cslcc ssiti-

$. IX

NEc locorum posienoris ordinis, h.e. quae di*dionc nxvdecreti porestatem contineri cuin*

cant 3 ulla laboramus'inopia. Talis est, isque e-viden nd«<uus Eldrae iO\ 8, ubi verba s—-dri -jun secundum consinium principum, non po(-sunt non de iliorum decreto accipi, unde D.Gezdius consilium in notis ad h. 1 reddit per0(Us. Neque aliter sumi potest eadem vox cumsalomo Prov. 19; 21. consilium inquit Dominiconsijlet l idem enim hoc est ac si diceret J Quic-quid Deus pro sua sapientia decrevit sive saceresive impedire, sive permittere, eventus optatusdestituere id minime potest. His gemina suntverba Psal. XXXIII: ir. Jam cum Esaias ssigy*ptiis poenas promeritas hostium irruptione in£U*gendas divino instinctu C, 19; 17. denuncians,ita loquitur; omnis apud quem, quis commemo-raverit eam (Judaeam puta )pauebit ob consiniumDomini 'ebaoth 7 quod decrevit siuper tam nimi*

24rum ssi-gyptumj quis non videt, dum consilitDomini Zebaoth mentio injicitur, decretum in*nui divinum de terrae AEgyptiacae per hostesvastatione ? nee incommode huc reserri postuntloca Es. 2$l 29* Admirandum secit consilium: £ssJer, 52: 19. magum consido & grandis opere.Cum enim statim additur opus, id indicio est,de ejusmodi consilio, quod esficax & potens sit,h. e. decreto Termonem esso. De decretis divi-nis circa salutis nostrae negotium consilium intel-ligendum esse m sequentibus locis, clarior res est,qva ut moneri debeat. Luc. 7: ?o- Pharisaeirejtce*runt seu jrritu reddiderunt consilium Dei de setpsis.Act t2U5'. 7jj u&suss>i ad quem loeu clarissimusstoclsim ita: Definito consido si. e. decreto, quo De-‘cus opus redemnoms per passionem & mortemcc FjIii peragendum sapientilsime decrevit, c. 4 128, Ad faciendum quaecunque manm tua cor-rsidum tuum prim definivit ut sierent cap. 20: 17.Gsitoyninm annunciarem vobin omne Det considi-mn. Di<ctum Hcbr. 6: 17, itidem huc pertinere& res ipsa & contextus loquitur. Quando y»Apostolus Eph. U U. consilium voluntatis costi-

25memorat, illud secundum quosdam, ut Ha-

gonU de sando vidore verbis utar, scientiam di-rigentem, voluntas voluntatem imperantem, ro*operatur potentiam exsequentem exprimit. Quam-quam nihil obstare video, quo minus, sient de-cretum voluntatis dico, ita h. Iidem, non exclusa tamen scientia sine sapientiadirigente, significet. Id vero praetereundum nonest, allata in hac §. {capturae testitnonia, licetdecreti vim paullo apertius & luculentius pro-dant, ita tamen explicanda esse, ut sapientiam,in qua illud fundamentum suuin invenit, mini-me excludere, sed connotare credanturj quodex iis quae ad §. sequentem diduri sumus, ro-bur & lucem accipiet* ■_

"

§X : *

|TIsce, quae ad §. §. sI tam & 9: am jam d&

Jj| seruimus, pratpolitis, uti dilucide constarcputamus, s. litteras, cum consilium de Deo prae#dicant, ita loqui, ut non decreta magis diri»na, quam lapientia summa hac voce designen#tur t ita merito inde, ceu nouo argumento con-giudimus, utrumque simul in iis locis, quae ta*

26

letn sensum commode serunt, consini significa-tu involui, nec necesTe esso, ut vel illa velhanc separatitn intelligi credamus, quoties res& contextus id non exigat. Nulla enim in e-jusmodi dictis ratio est, qua: distuadeat utriulquenotionis conjunctionem, cum contra sensus sioplenior & explicatior cuadat, quod utique spi-ritu sancto magis dignum est censendum. De*inde pro nostra sententia plurimum militat ana*

logia vocum sacrarum, quas in sensu praegnanti,h, c, eo, quo plurcs cognatae res uno vocabulocomprehenduntur, saepissime occurrere, maxi-mo omnium consensu creditur, Prassiuit ejus rei(pecimen quoddam supra verbum bvjj & ni-jsi properandum nobis esTet perplurima alia sup-peterent. unicum tamen adjiciam Quis dubitatverbum v'T' simplicem scientiam significare? at-tamen, inprimis cum de sanctissimo Numineadhibetur, saepissime in sensu praegnanti, prae-ter nudam notitiam etiam curam circa res co*gnitas complectente, usurpatur: annon vero sa-pientia & decretum itidem inter res cognatas de-bet haberi, quae species sunt eodem genere con*

’

27tensae, cum actus sint mentis? Quod si verum est>nihil prosecto habet absurdi, & iplas in sensu prae-gnanti uno comprehendi vocabulo* Accedit tan-dem quod nv.y, ut supra notarum est a > Quodactum intellectus proprie & primario notat, oria-tur* & tamen, quod contra tot dictorum sidem ne-gare haud licet, non nudum consultandi actum, seddecretum quoqve significet: cujus sane rei nulla red-di potcst ratio, nisi admittatur, id proptcrea fieri,ut innuatur non nudum decretum, sed quod con-suito intellectus judicio sit conceptum. Quo conces-so, quod volumus 'assecuti sumus.

Erat quidem B. L* inanimo aliud caput, idquedogmaticum adjicere, qwod & perscriptum & proinstituti ratione plene elaboratum in ioculis meis as-servatur. Quoniam vero temporis arctissitni limitesa superioribus imperati postularunt, ut labor rypo-grapho redderetur, quam pcsset, brevilsimus, sa«ctum, ut;, quam dixi, hujus opellae partem priva-torum tenebris clausirornm tantisper mancipandamjudicarem. Alio sorsan eoque commodiori tempo-re, si rerum ita tulerint vices, nec penitus displi-cuerint, quae jam Tuae submitto censurae, caput

prolatura est.

CONsPECTUs*

6. I. Prahqumm de necessitate serutan ds [silum bhblicum.2. Definitionem Consini Divini proponit.

§. j>» Eam voci nsy competere slasutt.§§* 4* & 5* Hbs per analystn totius Ps. ex con*

texru probant.§. 6. Idem evincit ex scopo spccialissimo*§. 7. Explicatione verborum versiculi 24.: tt idem

confirmat.§§■ 8- 9* & IO. adducta paraUtlismOy 0* analogia

vocum [aerarum in suitsidium vocata, eodemtendunt.