MBA’´

EPAA

˜neteh

´ape

OMBO’E LA BIBLIA?

MB

A’

´EPA

OM

BO

’ELA

BIB

LIA

?bh

-GI

MBA’´EPA

AnetehapeOMBO’E LA BIBLIA?

Mooguipa oneguenohe umi ta’anga: ˛ Pahina 7: Courtesy American BibleSociety˛ Pahina 19: Yvy: NASA photo ˛ Pahina 24, 25: WHO photo byEdouard Boubat˛ Pahina 88, 89: Okapuva: Based on USAF photo; mita:

Based on WHO photo by W. Cutting

KO LIVRO JARA HA’E

� 2005Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania

Todos los derechos reservados

Mba’epa anetehape ombo’e la Biblia?Ojapo

Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.Brooklyn, New York, U.S.A.

Ojejapo 2011-pe

Ko lıvro nonevendei. Ojejapo guei umi hente oparupigua oikuaa haguala Biblia he�ıva, ha ojejapo kontrivusion voluntaria rupive

Nandejara Ne�e ojeporuva: Traduccion del Nuevo Mundode las Santas Escrituras (con referencias), upeicha’yramo

onemombe’u mba’e traduksionpa ojeporu.What Does the Bible Really Teach?

Guarani ( bh-GI)

OjapoAssociacao Torre de Vigia de Bıblias e Tratados

Rodovia SP-141, km 43, Cesario Lange, SP, 18285-901, Brasil

Made in Brazil Ojejapo Brasılpe

KAP´ITULO P

´AHINA

Oipotaparaka’e˜

Nandejara oiko ko’a mba’e? � � � � � � � � � � � � 3

1. Mba’epa pe anetegua jaikuaava’era˜

Nandejaragui? � � � � � � � 8

2. La Biblia: Peteı lıvro ouva˜

Nandejaragui � � � � � � � � � � � � � � 18

3. Mba’e propositopa˜

Nandejara oguereko ko Yvype guara? � 27

4. Mavapa Jesucristo? � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 37

5. Pe rreskate: Pe rregalo iporaveva ome’eva˜

Nandejara � � � � 47

6. Moopa oı umi omanova’ekue? � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 57

7. Esperansa aneteteva umi jahayhuvaomanova’ekuepe guara � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 66

8. Mba’epa pe˜

Nandejara Rreino? � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 76

9. Jaikopanaına pe ‘ara pahape’? � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 86

10. Mba’epa ikatu ojapo nanderehe umi tekove espiritual? � � 96

11. Mba’erepa oheja˜

Nandejara oı pe jehasa asy? � � � � � � � � � 106

12. Jaiko˜

Nandejara oipotahaicha � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 115

13. Jahecha nande rekove˜

Nandejara ohechahaicha � � � � � � � 125

14. Mba’eichapa ikatu revy’a nde rogapype? � � � � � � � � � � � � 134

15. Pe adorasion˜

Nandejara oguerohoryva � � � � � � � � � � � � � � 144

16.˜

Nanemoı pe adorasion anetegua ykere � � � � � � � � � � � � � � 154

17.˜

Nanemo’agui˜

Nandejarare nembo’epe � � � � � � � � � � � � � � 164

18. Pe vautısmo nanemoagui˜

Nandejarare � � � � � � � � � � � � � � 174

19. Jaiko˜

Nandejara mborayhupe � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 184

Informasion oıveva � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 194

´INDISE

˜NAMA

˜NA vove oimera

˜e di

´ariore, jahecha

televisi´

on t´er

˜a

˜nahendu rr

´adio, mba’ei-

chagua not´ısiapa jatopa? Jatopa hetaite-

reiha pe terror´ısmo, g

´erra ha jejuka. Ha

ko’´a

˜ga

˜napensami avei umi mba’e

˜nande-

py’ap´

yvare. Ikatu jajepy’apyeterei jaguere-k

´ogui pete

˜ı

˜nanderogaygua t

´er

˜a

˜nane am

´ı-

go has´

yva t´er

˜a omano ramoit

´eva, ha ko’

˜a

mba’´ere

˜na

˜ne

˜nandu Job o

˜ne

˜nanduhagu

´ei-

cha. Job, pete˜ı kuimba’e ipy’apor

˜ava, he’i-

va’ekue: “ndaip´

ori avy’a ha˜gua, chererek

´o-

gui yv´

yre, jepy’ap´

ype” (Job 10:15, SociedadB

´ıblica Paraguaya).˜

Na˜

neporandumi:

ˇ Oipotaparaka’e˜

Nandej´ara ko’

˜a mba’e

ch´eve ha opa yvyporaku

´erape

˜guar

˜a?

ˇ Mba’´epa ikatu chepytyv

˜o ambohov

´ai

ha˜

gua umi provl´ema aguerek

´ova?

ˇ O˜ıpa esper

´ansa jaguerekotaha py’a-

guapy ko Yvy ape´ari?

La Biblia ombohov´ai

˜nand

´eve ko’

˜a

porandu.

Oipotaparaka’e˜

Nandej´ara oiko ko’

˜a mba’e?

LA BIBLIA OMOMBE’U˜

NANDEJ´

ARAOJAPOTAHA KO’

˜A MBA’E KO

YV´YPE

˜GUAR

˜A.

“Ha omok˜

ata hesayku´

era, handaiporimo’

˜av

´ei

˜nemano, t

´er

˜a jahe’o, t

´er

˜a

pyah˜

e, t´

er˜

a tasy.” (Revelaci´

on 21:4 )

“Ikar˜

eva guas´

uichaop

´ota.” (Isa

´ıas 35:6 )

“Umi ohecha’˜

yvaohech

´ata.”

(Isa´

ıas 35:5 )

4

“O´

ugui h´

ına pe´

ara opavaveo

˜ıva yvygu

´ype ohendutaha

i˜

ne’˜

e ha os˜

eta.” ( Juan 5:28, 29 )

“Ha avavende’imo’

˜ai:

‘Cherasy’a´

ına’.”(Isa

´ıas 33:24 )

“O˜

ıta hetaiterei k´

oga hi’´

ava[t

´er

˜a hi’upy] yvy ape

´ari.”

(Salmo 72:16 )

MBA’E VENEF´ISIOPA

˜NAGUENOH

˜E

LA BIBLIA OMBO’´EVAGUI?

Ani remboyke ko’˜a mba’e jahecha-

va’ekue reimo’˜agui ndoikomo’

˜aiha.˜

Nandej´ara opromete ojapotaha ko’

˜a

mba’e ha la Biblia ohechauka mba’´ei-

chapa ojap´

ota up´eva.

P´ero la B

´ıbliape jatopa heta-

ve mba’e. Ohechauka mba’´ei-

chapa ikatu ko’´a

˜gama voi

jaiko vy’´ape.

˜Napensami

umi mba’e˜

nandepy’ap´

yva-re ha umi provl

´ema jague-

rek´

ovare. Ikatu˜

nandeso-gue, jaguereko provl

´ema

˜nande rogap

´ype,

˜nande-

rasy, t´er

˜a omano pete

˜ı

jahayh´

uva. La Biblia ika-tu

˜nanepytyv

˜o

˜nambohov

´ai

ha˜gua umi provl

´ema, ha ome’

˜e

˜nand

´eve py’aguapy okontest

´avo

ko’˜a porandu:

˘ Mba’´

erepa jahasa asy?

˘ Mba’´

eichapa ikatu˜

nambohov´

ai umi mba’e˜

nandepy’a-p

´yva?

˘ Mba’´

epa ikatu jajapo javy’ave ha˜gua

˜nande rogaygua

ndive?

˘ Mba’´

epa oiko umi omanova’eku´

egui?

˘ Jahecha je´

ytapa umi jahayh´

uva omanova’eku´

epe?

6 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

˘ Mba’´

erepa ikatu jaguerovia˜

Nandej´

ara okumplitaha umiprom

´esa ojapova’ekue?

Rele´evo ko l

´ıvro rehechaukare

´ına reikuaaseha mba’

´epa

ombo’e la Biblia. Ko l´ıvro nepytyv

˜ota reikuaa ha

˜gua up

´eva. Re-

hechah´aicha, umi p

´ahina gu

´ype o

˜nemo

˜ı porandu k

´ada p

´arra-

fope˜guar

˜a. Millones o

˜ı ovy’

´ava ostudi

´avo p

´eicha la Biblia

testigos de Jehov´a ndive. Ha hi’

˜a avei or

´eve nde reime ijapy-

tepeku´era. Tanevendesi

˜Nandej

´ara rejap

´ovo ko mba’e nepor

˜a-

va reaprend´evo mba’

´epa a

˜neteh

´ape ombo’e la Biblia!

REIPORUKUAA HA˜

GUA NDE BIBLIA

La Biblia oguereko 66 l´ıvro ha k

´arta. Reheka pya’e ha

˜gua,

ojedividi kap´ıtulo ha vers

´ıkulope. Ojeporu jave pete

˜ı t

´eysto

ko l´ıvrope, o

˜nemo

˜ı ra

˜e pe l

´ıvro r

´era ha upe rire pete

˜ı n

´ume-

ro, up´eva ha’e pe kap

´ıtulo, ha pe

´otro n

´umero ha’e pe

vers´ıkulo. P

´or eh

´emplo, he’

´ıramo “2 Timoteo 3:16” reheka-

va’er˜a pe segunda k

´arta Timot

´eope, kap

´ıtulo 3, vers

´ıkulo 16.

Rehek´aramo umi t

´eysto o

˜ıva ko l

´ıvrope, pya’eterei reiporu-

kua´ata la Biblia. Avei, mba’

´erepa nere

˜nepyr

˜ui relee la Biblia

k´ada d

´ıa? Rele

´eramo tres t

´er

˜a cinco kap

´ıtulo k

´ada d

´ıa, relee-

pait´eta un

´a

˜nope.

Oipotaparaka’e˜

Nandej´

ara oiko ko’˜

a mba’e? 7

ND´

EPA rehechava mba’eichaitepa oporandu umi mita?Onepyruvo one’e hikuai, oıma oporanduva heta mba’e-re. Omana pora nanderehe ha oporandu: “Mba’erepa hovype yvaga?”, “Mba’eguipa ojejapo umi estrella?”, “Mava-pa ombo’e guyrakuerape opurahei hagua?”.

˜Naneha’aramo

jepe nakontesta pora chupekuera, sapy’ante nandeporupai-te. Ha nakontesta poraramo jepe, ikatu oporandujeynte nandeve: “Mba’erepa upeva?”.

2 Ndaha’ei mita anonte oporanduva.Enterove jakakuaa aja, jasegi nanepora-ndu heta mba’ere. Jajapo upeva jaikuaahagua mba’eichapa ikatu naguahe pe-teı lugarpe, jajehekyi hagua pelıgroguitera jaikuaasegui reınte. Pero heta he-nte noporanduveima ni umi mba’einimportantevevare, ha ndohe-kaveima mba’eichapa ikatutaombohovai umi porandu.

3 Epensami pe porandu oı-vare ko lıvro apere, tera umi

1, 2. Mba’erepa ipora naporandu?3. Mba’erepa oı heta noneha’aveimavaokontesta umi porandu inimportanteveva?

Kap´ıtulo 1

Mba’´epa pe a

˜netegua jaikuaava’er

˜a˜

Nandej´aragui?

A˜

neteh´apepa ojepy’apy

˜Nandej

´ara

˜nanderehe?

Mba’eichagu´apa

˜Nandej

´ara? Oguerek

´opa pete

˜ı t

´era?

Ikat´

upa˜

na˜

nemoa˜

gui˜

Nandej´arare?

inepyrume oıvare, ha umi jatopavare ko kapıtulo onepyruvo.Ko’a porandu ha’e umi inimportanteveva jajapo. Upeichara-mo jepe, heta hente oheja reıntema ha noneha’aveimaombohovai ko’a mba’e. Mba’erepa ojapo hikuai upeicha?Ombohovaipa la Biblia ko’a porandu? Oı oimo’ava ha-syetereiha nantende ko’a mba’e. Oı katu noporanduseivaonemotıramo guara. Ha oı avei he’ıva jahejava’eraha ko’amba’e okontesta umi lıder ha umi mbo’ehara rrelihionpe-gua. Mba’epa nde ere?

4 Oimene nde reikuaase mba’eichapa ikatu onekontestaumi porandu inimportanteveva nande rekovepe. Oime-va’era reneporandu jepi: “Mba’erapa jaikove? Kova kojeikoventepa oı? Mba’eichaguapa

˜Nandejara?”. Ipora rene-

porandu ko’a mba’ere ha ani reheja rei reikuaa poramboyve mba’eichapa onembohovai. Jesucristo, pe mbo’e-hara ojekuaava oparupi, he’iva’ekue: “Pejerure memeke haoneme’eta peeme, peheka memeke ha pejuhuta, pembotamemeke pe oke ha ojepe’ata peeme” (Mateo 7:7).

5 ‘Reheka memeramo’ rembohovai ko’a porandu inim-portanteveva, rehechata iporaha rejapo upeva (Proverbios 2:1-5). Oimeramo jepe oje’ema ndeve heta mba’e, ko’aporandu o

˜nembohov

´ai ha nde ikatu retopa la Bıbliape.

Ndahasyi nantende, ha iporaveha, ome’e nandeve espe-ransa ha nanembovy’a. Avei ikatu nanepytyvo jaiko poravehagua ko’agama voi.

˜Nanepyru hagua nakontestata peteı po-

randu hetape oipy’apyva.

IPY’AHAT˜

APA˜

NANDEJ´

ARAHA NDOJEPY’AP

´YI

˜NANDEREHE?

6 Heta hente opensa˜

Nandejara upeichaha. Ha’ekuera he’i:“

˜Nandejara ojepy’apyrire nanderehe idiferenteva’eramo’a ko

4, 5. Mba’epa umi porandu inimportanteveva jajapo, hamba’erepa tekoteve nambohovai ko’a porandu?6. Mba’erepa heta oı opensava

˜Nandejara ndojepy’apyiha yvy-

porakuera ohasa asyvare?

Mba’´

epa pe a˜

netegua jaikuaava’er˜

a˜

Nandej´

aragui? 9

mundo, ajepa?”. Jahecha ko mundo henyheha gerra, py’a-ro ha mboriahugui.

˜Nande ikatu nanderasy, jahasa asy tera

omano nandehegui peteı jahayhuva. Upevare oı opensava:‘

˜Nandejara ojepy’apyramo nanderehe, mba’erepa ndoipe’ainandehegui ko’a provlema?’.

7 Ha ivaiveha, umi mbo’ehara rrelihionpegua ogueroviau-ka la hentepe

˜Nandejara ipy’ahataha. Mba’eichapa ojapo

hikuai upeva? Ojehuramo peteı desgrasia ha’ekuera he’i oi-koha

˜Nandejara oipotagui. Upeicha, omboja

˜Nandejarare

umi mba’e vai oikova. Pero anetepa ko’a mba’e oje’eva˜

Na-ndejarare? Mba’epa anetehape ombo’e la Biblia? Santiago1:13 he’i: “Oneı jave jejopy vaıpe, ani avave he’i: ‘

˜Nandejara

chejopy vai hına’. Porke ndaikatui mba’e vaıpe ojejopy˜

Na-ndejarape, ha nomoıri avei jejopy vaıpe avavepe”. Upevareumi mba’e vai oikova ko mundope araka’eve ndoui

˜Nande-

jaragui (Job 34:10-12). Anetehape ha’e oheja oiko ko’a mba’evai. Pero upeva nde’isei ha’e voi ojapoha.

8˜

Napensami peteı tuva inarandu ha ipy’aporavare ogue-rekova hendive peteı ita’yra okakuaapamava. Upe rire kokaria’y ou onemborrevelde ha ohose hogagui, ituva ndojo-koi chupe. Ha onepyruvo heko vai ko karia’y ha hetaiprovlema, ja’etapa ituva omo

˜nepyr

˜uhague ko’a provlema?

Nahaniri (Lucas 15:11-13). Upeicha avei˜

Nandejara ndojo-koi umi mba’e vai ojaposevape, pero ha’e nomo

˜nepyr

˜ui

umi provlema ouva chupekuera. Upeicharo, ndaikatui jakul-pa

˜Nandejarape umi mba’e vai yvyporakuera ohasavare.

9˜

Nandejara oikuaa pora mba’erepa oheja yvyporakuera-pe osegi pe tape vai. Ha’egui nande Apohare inaranduha ipoderosova, noikotevei omombe’u mba’erepa ojapo

7. a) Mba’eichapa umi mbo’ehara rrelihionpegua ogueroviau-ka la hentepe

˜Nandejara ipy’ahataha? b) Mba’epa anetehape

ombo’e la Biblia umi mba’e vai jahasavagui?8, 9. a) Mba’e ehemplopa ikatu reiporu rehechauka haguaoıha diferensia jaheja oiko peteı mba’e vai ha nandete voi jaja-poramo upeva? b) Mba’erepa naiporai nane’e vai

˜Nandejarare

ohejahaguere yvyporakuerape osegi pe tape vai?

10 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

heta mba’e. Pero˜

Nandejara nanderayhu ha omombe’u na-ndeve. Ko’avagui naaprendeveta pe kapıtulo 11-pe. Perokatuete jagueroviakuaa ndouiha

˜Nandejaragui umi provlema

jaguerekova. Ha’e anoite uvei ome’e nandeve esperansa one-solusionataha ko’a mba’e (Isaıas 33:2).

10 Avei,˜

Nandejara oguereko santida (Isaıas 6:3). Upevahe’ise ipotıha ha ndoguerekoiha mba’eve ivaıva. He’ise aveini michımi nainanaiha. Upeicharo ikatu jajeroviapaite hese.Upeva ndaikatui ja’e yvyporakuerare, porke sapy’ante ojapohikuai mba’e vai. Umi mburuvichakuera ipy’aporavero jependaikatui omyatyro umi mba’e vai ojapova umi hente ana.Pero

˜Nandejara ipu’akapa opa mba’ere. Ha’e ikatu oipe’aite

umi mba’e vai ombohasa asyva yvyporakuerape, ha upei-cha ojapota. Ojapo vove upeva,

˜Nandejara ohundieteta umi

mba’e vai opa ara guara! (Salmo 37:9-11.)

MBA’´

EICHAPA O˜

NE˜

NANDU˜

NANDEJ´

ARA UMIINHUST

´ISIA JAHAS

´AVARE?

11 Mba’´eichapa

˜Nandej

´ara o

˜ne

˜nandu ohech

´avo umi

mba’e vai oik´

ova ko m´

undope ha˜

nande rekov´epe ja-

has´ava?

˜Nandej

´ara “ohayhu pe hust

´ısia”, he’i la Biblia

(Salmo 37:28). Up´evare ha’e omomba’eterei pe ipor

˜a-

va ha iva´ıva, ha ndaija’

´ei umi inhust

´ısia ojejap

´ovare.

Mba’´eichapa o

˜ne

˜nanduva’ekue

˜Nandej

´ara ko Yvy he-

nyh˜er

˜o guare mba’e va

´ıgui? “Hasy chupe ipy’ap

´ype”,

he’i la Biblia (G´enesis 6:5, 6). Ha

˜Nandej

´ara nokambi

´ai

(Malaqu´ıas 3:6). Ha’e ndaija’

´ei ko’

´a

˜ga peve umi mba’e

va´ıre ha ombyasy ohech

´avo yvyporaku

´era ohasa asy.

Up´eva up

´eicha, “ojepy’ap

´ygui ha’e penderehe”, he’i la

Biblia (1 Pedro 5:7).

10. Mba’erepa ikatu jaguerovia˜

Nandejara oipe’aitetaha opai-chagua mba’e vai jahasava?11. a) Mba’eichapa onenandu

˜Nandejara umi inhustısia ojeja-

povare? b) Mba’eichapa onenandu˜

Nandejara ohechavo jahasaasyha?

Mba’´

epa pe a˜

netegua jaikuaava’er˜

a˜

Nandej´

aragui? 11

12 Mba’´erepa ikatu jaguerovia

˜Nandej

´ara o

˜ne

˜nandu vai-

ha ohech´avo jahasa asy? Jahechav

´eta mba’

´erepa. La

Biblia ombo’e˜

Nandej´ara ojapohague kuimba’

´epe ijo-

guah´ar

˜o (G

´enesis 1:26). Up

´evare jaguereko umi kualida

ipor˜ava p

´orke

˜Nandej

´ara oguereko umi mba’e. P

´or

eh´emplo, nerembyas

´yipa rehech

´avo ohasa asyha umi

h´ente inos

´ente? Ha nd

´evema ndepy’ap

´yramo umicha-

gua inhust´ısia, katuete

˜Nandej

´arape oipy’apyv

´eta.

13 Pete˜ı mba’e ipor

˜av

´eva oguerek

´ova yvyporaku

´era ha’e

pe kapasida oporohayhu ha˜gua. Up

´evape avei jajo-

gua˜

Nandej´arape. La Biblia ombo’e: “

˜Nandej

´ara ha’e

mborayhu” (1 Juan 4:8).˜

Nande japorohayhu˜

Nandej´a-

ra oporohayh´

ugui. Ha ikat´

uramo,ndereipe’amo’

˜aipa ko m

´undogui

pe jehasa asy ha inhust´ısia? Ka-

tuete rejap´

ota! Up´eicha avei ikatu

jajerovia˜

Nandej´ara oipe’aitetaha

pe jehasa asy ha inhust´ısia. Umi

prom´esa jahechava’ekue o

˜nepyr

˜u-

vo ko l´ıvro ndaha’

´ei pete

˜ı mba’e

hi’˜anteva

˜nand

´eve, t

´er

˜a pete

˜ı mba’e

por˜a ikatu’

˜yva oiko.

˜Nandej

´ara

opromet´eva katuete o

˜nekumpl

´ı-

ta! Up´eicharamo, reguerovia ha

˜gua

ko’˜a prom

´esa, tekotev

˜e reikuaave˜

Nandej´arape, p

´orke ha’e opromete

ko’˜a mba’e.

12, 13. a) Mba’erepa jaguereko umikualida iporava, umıva apytepe pemborayhu, ha upevare mba’eichapa ja-hecha umi jehasa asy oıva ko mundope?b) Mba’erepa ikatu jaguerovia

˜Nandeja-

ra katuete omyatyrotaha umi provlemaoıva ko mundope?

Reipot´

aramo pete˜ı

nde rapicha ndekuaa,neremombe’umo’

˜aipa

chupe nde r´

era?˜Nandej

´ara omombe’u

˜nand

´eve la B

´ıbliape

mba’´

eichapa h´

era

12 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

˜NANDEJ

´ARA OIPOTA REIKUAA M

´AVAPA HA’E

14 Reipotaramo peteı nde rapicha ndekuaa, mba’epa re-japota? Remombe’uta chupe nde rera, ajepa? Mba’eichapahera

˜Nandejara? Heta rrelihion ombo’e heraha “

˜Nandejara”

tera “Senor”, pero umıva ndaha’ei tera tee. Umıva tıtulonte,oje’ehaicha “rrei” ha “presidente”. La Biblia ombo’e

˜Nande-

jara oguerekoha heta tıtulo. Umıva apytepe oı “˜

Nandejara”ha “Senor”. Upeicharo jepe, la Biblia ombo’e avei

˜Nandeja-

ra oguerekoha hera tee: Jehova. Salmo 83:18-pe he’i: “Nde,

14. Mba’eichapa hera˜

Nandejara, ha mba’erepa tekoteve jaipo-ru hera?

La Biblia he’i Jehov´

a ha’eha ko univ´

ersoApohare

˜nanderayh

´uva

nde rerava Jehova, nde anoite ha’e pe Ijyvateveva ko Yvy apeari”. Nde Biblia ndoguerekoiramo ko tera, ikatu reheka peinformasion oıvehape, pahina 195-197 peve. Upepe retopatamba’erepa ndoguerekoi. Anetehape,

˜Nandejara rera onemoı-

va’ekue hetaiterei vese umi kuatia la Biblia ojehaihaguepe.Upevare, Jehova oipota reikuaa ha reiporu hera. Upeicharoikatu ja’e ha’e ojekuaaukaha nandeve la Biblia rupive.

15˜

Nandejara voi onembohera upeicha, he’isegui hetamba’e. Pe tera Jehova he’ise

˜Nandejara ojapotaha pe

oprometeva’ekue ha ikatuha ojapo oimerae mba’e ha’eoipotava.�

˜Nandejara rera peteınte ha chupe anoite ikatu

� Oıve informasion˜

Nandejara reragui, mba’epa he’ise ha mba’ei-chapa namone’eva’era, pahina 195-197 peve.

15. Mba’epa he’ise pe tera Jehov´

a?

Pe mborayhuoguerek

´ova pete

˜ı t

´uva

ita’yraku´

erare,ohechauka pe

mborayhu tuichav´

evaoguerek

´ova

˜nande Ru

yvagapegua

14 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

onehenoi upeicha. Heta mba’epe Jehova ndaijojahai. Mba’e-repa ja’e upeva?

16 Jahechama Salmo 83:18 he’iha Jehovagui: “Nde a˜

noiteha’e pe Ijyvateveva”. Ha chupe anoite avei oje’e “pe Ipu’aka-pava”. Revelacion 15:3-pe he’i: “Tuicha ha ndaijojahai umimba’e rejapova’ekue,

˜Nandejara Jehova, pe Ipu’akapava.

Ihusto ha anetegua umi nde rape, Rrei opa ara guara”. Petıtulo “Ipu’akapava” nanembo’e Jehova ha’eha pe ipodero-soveva oimeraegui. Ipu’aka ndaijojahai, tuichaitereıgui. Hape tıtulo “Rrei opa ara guara” nanemomandu’a Jehova peteı-nteha oikohaguere opa arare. Salmo 90:2-pe he’i: “ymaitereiguive ha opa ara peve, nde hına

˜Nandejara.”

˜Napensavo ko’a

mba’ere nanemongyhyje, ajepa?17 Avei Jehova ndaijojahai porke chupe anoite onehenoi

Apohare. Revelacion 4:11-pe jalee: “Ndeve ikatu, Jehova, oreJara, oneme’e gloria, nemomba’eguasu ha pu’aka, rejapo-gui opa mba’e, ha nde reipotagui oiko ha ojejapova’ekue”.Epensami ko’a mba’ere: umi espıritu yvagapegua, umi estre-lla ojajaipava, umi yva osaingopava, umi pira oikova mar harrıope, opa mba’e oı porke Jehova ha’e ko’a mba’e Apohare!

IKAT´

UPA RE˜

NEMOA˜

GUI JEHOV´

ARE?18 Oı okyhyjeva olee vove umi Jehova kualida tuichai-

tereıvagui. Okyhyje oimo’agui˜

Nandejara ijyvatetereiha handaikatumo’aiha araka’eve onemoagui hese tera oimo’andaha’eiha mba’eve Jehova renondepe. Pero anetepa upeva?La Biblia nombo’ei upeva. He’i uvei Jehovagui: “Ha’e na-mombyryi nandehegui” (Hechos 17:27). Avei la Biblia he’i:“Penemoagui

˜Nandejarare, ha ha’e onemoaguıta pendere-

he” (Santiago 4:8).

16, 17. Mba’epa nanembo’e ko’a tıtulo Jehova oguerekova:a) “Ipu’akapava”? b) “Rrei opa ara guara”? c) “Apohare”?18. Mba’erepa heta oimo’a ndaikatumo’aiha araka’eve one-moagui

˜Nandejarare, pero mba’epa ombo’e la Biblia?

Mba’´

epa pe a˜

netegua jaikuaava’er˜

a˜

Nandej´

aragui? 15

19 Mba’eichapa ikatuta renemoagui˜

Nandejarare?˜

Nepyru-ra, resegiva’era reaprende

˜Nandejaragui. Jesus he’iva’ekue:

“Kova he’ise jeikove opa’yva, toguerekove ohovo hikuaikonosimiento ndehegui,

˜Nandejara anetegua peteıeteva,

ha upe nde rembouva’ekuegui, Jesucristo” (Juan 17:3).Upeichaite, la Biblia ombo’e naaprenderamo Jehova ha Jesu-crıstogui, upeva nandeguerahataha pe “jeikove opa’yvape”.Jahechamahagueicha, “

˜Nandejara ha’e mborayhu” (1 Juan

4:16). Jehova oguerekove avei heta kualida iporaitereıvaha jaguerohoryva. La Biblia he’i Jehova ha’eha “

˜Nandeja-

ra iporiahuverekova ha imba’eporava, ndaipochyreıriva hahenyheva py’apora ha anetegui” (

´Exodo 34:6). Ha’e “imba’e-

pora ha oımbaite operdona haguaicha” (Salmo 86:5).˜Nandejara ipasiensia (2 Pedro 3:9). Ha’e ileal (Revelacion15:4). Releeveramo la Biblia reikuaata mba’eichapa Jehovaohechauka ko’a kualida ha avei oguerekoveha heta kualidaiporava.

20˜

Nande ndaikatui jahecha˜

Nandejarape porke ha’e pe-teı espıritu (Juan 1:18; 4:24; 1 Timoteo 1:17). Upeicharamojepe, la Biblia omombe’u mba’eichaguapa ha’e. Pe salmıstahe’ihagueicha, nde avei ikatu “rehecha Jehova imba’epora-ha” (Salmo 27:4; Romanos 1:20). Reaprendevevo Jehovaguireikuaaveta chupe, ha upeicha rehayhuveta ha avei renemoa-guiveta hese.

21 Mbeguekatupe rehechata mba’erepa la Biblia nane-mbo’e jahechava’eraha Jehovape peteı tuvaicha (Mateo 6:9).Ndaha’ei nande rekove anonte ouva chugui. Oipota avei jai-ko pora, oipotahaicha peteı tuva ohayhuva ita’yrakuerape

19. a) Mba’eichapa ikatu nanemoagui˜

Nandejarare ha mba’evenefısiopa jahupytyta upevare? b) Mba’e kualida

˜Nandejara

oguerekovapa nde remomba’eve?20-22. a) Ikatupa nanemoagui

˜Nandejarare ndaikatuiramo

jepe jahecha chupe? Emyesakami ko mba’e. b) Mba’epa ikatuhe’i ndeve rejapo hagua umi ojepy’apyva nderehe, pero mba’e-pa rejapova’era?

16 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

(Salmo 36:9). La Biblia ombo’e avei yvyporakuera ikatuhaoiko

˜Nandejara amıgoramo (Santiago 2:23). Epensamına

upevare, ikatu jaguereko nane amıgoramo ko universo Apo-harepe!

22 Reaprendevevo la Bıbliagui, ikatu oı oipotava reheja ndeestudio, oimo’agui upeicha ojapo poraha. Ha’ekuera ikatuojepy’apy nderehe rekambiaramo guara umi mba’e reguero-viamava. Pero anıke reheja avave ndejoko reguereko haguape amista iporaveva.

23 Katuete oıta umi mba’e nerentendemo’aiva nepyrura.Pero ani retı reporandu hagua. Jesus he’iva’ekue iporahananeumılde umi mitaicha (Mateo 18:2-4). Ha jaikuaahai-cha, mitanguera oporandu jepi heta mba’e.

˜Nandejara

oipota onembohovai ndeve umi porandu. La Bıbliape oje-guerohory umi oneha’ava’ekuepe oaprendeve

˜Nandejaragui.

Ha’ekuera ohesa’yijo pora va’ekue˜

Nandejara˜

Ne’e oikuaahagua anetepa umi mba’e oaprendeva (Hechos 17:11).

24 Reaprende pora hagua Jehovagui restudiava’era la Bi-blia. Ndaipori peteı lıvro upeichagua. Mba’erepa upeva? Pekapıtulo ouvape jahechata mba’erepa.

23, 24. a) Mba’erepa resegiva’era reporandu umi mba’e rea-prendevagui? b) Mba’epa jahechata pe kapıtulo ouvape?

MBA’´EPA OMBO’E LA BIBLIA

ˇ˜

Nandej´ara ojepy’apy

˜nanderehe (1 Pedro

5:7).

ˇ˜

Nandej´ara r

´era tee ha’e Jehov

´a (Salmo

83:18).

ˇ Jehov´a

˜naneinvita

˜na

˜nemoa

˜gui ha

˜gua hese

(Santiago 4:8).

ˇ Jehov´a

˜nanderayhu, ipy’apor

˜a ha

˜nandepo-

riahuvereko (´

Exodo 34:6; 1 Juan 4:8, 16).

Mba’´

epa pe a˜

netegua jaikuaava’er˜

a˜

Nandej´

aragui? 17

IKAT´

UPA nemandu’a rerresivıro guare peteı rregalo ipora-va peteı ne amıgo rehayhuvagui? Oimene upeva nembovy’aha remomba’e avei. Pe rregalo ohechauka ndeve ha’e omo-mba’eha ne amista. Ha katuete reagradesenera’e chupe perregalo iporaitevare.

2 Upeicha avei, la Biblia ha’e peteı rregalo ome’eva na-ndeve

˜Nandejara, ha jaagradeseva’era chupe. Ko lıvro anoite

ohechauka heta mba’e ndaikatumo’aiva jaikuaa otro henda-pe. Por ehemplo, omombe’u mba’eichapa ojejapova’ekue peyvaga henyheva estrellagui, ko Yvy jaikoha, ha avei pe kui-mba’e ha kuna ypykue. La Biblia oguereko avei umi konsehoiporava nanepytyvotava nambohovai hagua umi provlemaha jepy’apy jaguerekova. La Biblia omyesaka avei mba’eicha-pa

˜Nandejara okumplıta iproposito ha omoporata ko Yvy.

Ajepa iporaite ko rregalo!3 La Biblia ha’e peteı rregalo opokova nane korasore, ohe-

chaukagui mba’eichaguapa Jehova, pe rregalo apohare. Ha’eome’e nandeve la Biblia oipotagui jaikuaa pora chupe. Upei-

1, 2. Mba’erepa la Biblia ha’e peteı rregalo iporaitereıva ouva˜

Na-ndejaragui?3. Mba’epa ohechauka Jehova ome’evo nandeve la Biblia, hamba’erepa upeva opoko nane korasore?

Kap´ıtulo 2

La Biblia:Pete

˜ı l

´ıvro o

´uva

˜Nandej

´aragui

Mba’´

erepa la Biblia ndaikat´

ui o˜

nembojojamba’eveichagua l

´ıvrore?

Mba’´

eichapa ikatu la Biblia˜

nanepytyv˜

o˜

nambohov´ai

ha˜

gua umi provl´

ema jaguerek´

ova?

Mba’´

erepa ikatu jaguerovia umi profes´ıa o

˜ıva la B

´ıbliape?

charo, ko lıvro nanepytyvo nanemoagui hagua Jehovare.4 Heta oı oguerekova la Biblia, ha ikatu nde voi regue-

reko peteı. La Biblia ojejapoma kompleto tera peteı parteheta ne’eme. Ha ohasama dos mil trescientos idioma. Aveiohasama noventa por ciento umi tapicha oıva ko mundopeikatuva oguereko la Biblia. Ha k

´ada sem

´ana onemosarambi

un millon ari. Ojejapoma hetaiterei Biblia, taha’e kompletotera peteı parte. Upevare ndaipori otro lıvro onembojojavahese.

5 Avei, la Biblia “oı inspirada˜

Nandejarare” (2 Timo-teo 3:16). Mba’eichapa ha’e ojapo upeva? Pe apostol Pedrookontesta: “kuimba’ekuera uvei one’eva’ekue

˜Nandejaragui

ojegueraha rupi espıritu santore” (2 Pedro 1:21). Ha’etevai-cha peteı kuimba’e ojapoukava peteı karta isekretariape. Pekartape onemoıta pe kuimba’e opensava ha oipotava.Upevare pe karta imba’e, ndaha’ei isekretaria mba’e. Upei-cha avei, la Bıbliape oı

˜Nandejara mensahe, ndaha’ei umi

4. Mba’epa nde rehecharamove la Biblia nemosarambıgui?5. Mba’erepa oje’e la Biblia oıha “inspirada

˜Nandejarare”?

Pe ‘Traducci´

on del Nuevo Mundo de las SantasEscrituras’ ojeguereko heta idi

´omape

19

oskriviva’ekue mba’e. Upevare la Biblia ha’e “˜

Nandejarane’e” (1 Tesalonicenses 2:13).

PETE˜I L

´IVRO HE’

´IVA

A˜

NETEGUA HA NDOJOAV´YIVA

6 La Biblia ojehaiva’ekue 1600 ano pukukue aja. Umi kui-mba’e oskriviva’ekue ndoikoi onondivepa peteı tiempope.Ha’ekuera omba’apova’ekue heta mba’epe, oı umi omba’a-pova kokuepe, opeskava ha onangarekova ovechare. Ha oıavei profeta, hues ha rrei. Lucas ha’eva’ekue doktor, ohai-va’ekue pe lıvro oguerahava hera. Oguerekoramo jepeopaichagua tembiapo ko’a ohaiva’ekue, la Biblia ndojoavyimba’evetepe.�

7 Pe primer lıvro oıva la Bıbliape omombe’u mba’eichapaonepyruva’ekue yvyporakuera provlema. Ha pe ultimo lıvroohechauka mba’eichapa oikota ko Yvygui peteı paraıso, terahardın. Umi mba’e la Biblia omombe’uva oikova’ekue milesde ano aja, ha nanepytyvo nantendeve hagua mba’eichapaonekumpli ohovo

˜Nandejara proposito. La Biblia ndojoavyi

mba’evetepe, ha upeicha va’era ouramo˜

Nandejaragui.8 La Biblia he’ıva ndojoavyi avei umi sientıfiko he’ı-

va ndive. Heta mba’e omombe’uva ndojekuaaiva’ekue upetiempope. Pe lıvro herava Levıticope, jatopa umi lei one-me’eva’ekue umi isrraelıtape. Umıva apytepe oı pe lei he’ıvaonemoha’enova’eraha umi hasyvape (onehenoiva cuarente-na), ha oı avei he’ıva mba’eichapa ipotıva’era hikuai. Umiteta oıva uperupi ndoikuaaiva’ekue umi mba’e. Avei peteıtiempope ndojekuaaporaiva’ekue mba’e formapa oguereko

� Oıramo jepe he’ıva la Biblia oguerekoha parte ojoavyha, ndaika-tui ohechauka upeva. Upeva rehechata pe lıvro La Biblia... ¿la Pala-bra de Dios o palabra del hombre? kapıtulo 7-pe, omosarambıva tes-tigos de Jehova.

6, 7. Mba’erepa namomba’e la Biblia ndojoavyiha mba’evetepe?8. Emombe’u mba’epepa la Biblia ndojoavyi umi sientıfiko he’ı-va ndive.

20 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

ko Yvy, pero la Biblia he’imava’ekue ijapu’aha (Isaıas 40:22).La Biblia he’i pora va’ekue avei ‘ko yvy osaingoha mba’e-ve ari’ (Job 26:7). Anete, la Biblia ndaha’ei peteı lıvro siensiarehegua. Pero one’e jave umi mba’ere ndojavyi. Ha upeichava’era peteı lıvro ouva

˜Nandejaragui, ajepa?

9 La Biblia ndojoavyi avei pe istoria he’ıva ndive haikatu jaguerovia. Omombe’u umi mba’e oikohagueichai-te. Ha nomombe’ui umi hente rera anonte, omombe’uavei mba’eichapa herava’ekue umi ijypykue.� Umi isto-riagui ohaıva py’yi nomombe’ui umi mba’e vai oikova’ekuehetame, pero umi oskriviva’ekue la Biblia nonomıri umimba’e vai ha’ekuera tera heta ojapova’ekue. Por ehemplo,pe lıvro herava Numerospe, Moises omombe’u tuicha ojavy-hague ha mba’eichapa Jehova omongavaju chupe upevare(Numeros 20:2-12). Ko’a mba’e namemei onemombe’u peistoriape, pero jatopa la Bıbliape ha’egui peteı lıvro ouva

˜Na-

ndejaragui.

PETE˜I L

´IVRO OME’

˜EVA KONS

´EHO IPOR

˜AVA

JAIPORU HA˜

GUA˜

NANDE REKOV´EPE

10 Jaikuaa˜

Nandejara oinspirahague la Biblia. Upevare“ipora nambo’e hagua, nanemone’e mbarete hagua, namya-tyro hagua onekotevehape” (2 Timoteo 3:16). Upeichaite,la Biblia he’ıva ipora jaiporu hagua nande rekovepe.Ohechauka pora mba’epa yvyporakuera onandu. Upevandajahecharamoiva’era ougui

˜Nandejara Jehovagui, nande

Apohare. Ha’e oikuaa porave nandehegui mba’epa napen-sa ha nanandu. Jehova avei oikuaa mba’epa naikoteve javy’ahagua. Ha oikuaa avei mba’epa naiporai jajapo.

� Ikatu jahechapaite mavapa Jesus ypykue Lucas 3:23-38-pe.

9. a) Mba’epa ohechauka la Biblia ndojoavyiha pe istoria he’ı-va ndive? b) Mba’erepa umi oskriviva’ekue la Biblia nonomırimba’eve?10. Mba’erepa ndajahecharamoiva’era la Biblia ha’eha peteı lıvroiporava jaiporu hagua nande rekovepe?

La Biblia: Pete˜ı l

´ıvro o

´uva

˜Nandej

´aragui 21

11 Jahechami mba’epa Jesus he’iva’ekue pe Sermondel Montepe, jatopava Mateo kapıtulo 5 guive 7 peve.Ko nemone’e ijojaha’yvape Jesus one’eva’ekue heta mba’e-gui: mba’epa jajapova’era javy’a hagua, mba’eichapa ikatunasolusiona jajoavyramo nande rapichandi, mba’eichapa

11, 12. a) Mba’e mba’eguipa one’eva’ekue Jesus pe Sermon delMontepe? b) Mba’eguipa one’e avei la Biblia, ha mba’erepa umikonseho ome’eva siempre ipora?

Pe prof´

eta Isa´ıas

he’iva’ekueBabiloniao

˜nehunditaha

nanembo’eva’era ha mba’eichapa jahechava’era umi mba’e-repy jaguerekova. Umi mba’e Jesus he’iva’ekue ipora haikatu ojeporu ko’aga peve.

12 La Biblia oguereko avei umi konseho jaiporu haguanande rogapype, nane mba’apohape ha jajogueraha pora ha-gua nande rapichandi. Ko’a konseho enterovepe guara, hakatuete ojapo pora. Pe arandu jatopava la Bıbliape ohechau-ka pora pe

˜Nandejara he’iva’ekue Isaıaspe: “Che hına Jehova,

nde Jara, Upe nembo’eva reho pora hagua” (Isaıas 48:17).

PETE˜I L

´IVRO PROFES

´IA REHEGUA

13 La Bıbliape oı heta profesıa, ha umıva apytepe he-tama onekumpli. Jahechami peteı ehemplo. Setecientos anonande ara mboyve, Jehova he’iva’ekue iprofeta Isaıas ru-pive onehunditaha pe tava guasu Babilonia (Isaıas 13:19;14:22, 23). Ha he’i avei mba’

´eichapa oikova’era ko mba’e.

He’i ouva’eraha umi ehersito ombohypatava pe rrıo ohasavaBabilonia rupi ha oiketaha pe tavape onorairo’yre. Ha nda-ha’ei upeva anonte. Isaıas he’iva’ekue avei mba’eichapa herape rrei ojagarratava Babilonia: Ciro (Isaıas 44:27-45:2).

14 Ohasa rire doscientos ano rupi, pe ano 539 nandeara mboyve, peteı ehersito ou opyta Babilonia ypype. Upe-va oikova’ekue pe 5 ha 6 de octubre pyharepe. Ha mavapaomoaka pe ehersito? Peteı rrei Persiaygua herava Ciro. Upei-cha oımbaitema onekumpli haguaicha pe profesıa guasu.Pero ikatunepa oike Ciro ehersito Babiloniape onorairo’yre,pe profesıa he’ihagueicha?

15 Upe pyharepe umi vavilonio oıjoa peteı fiestahape handokyhyjei mba’evegui, porke pe tava oguereko umi mu-ralla ijyvatetereıva. Upe aja, katupyrype Ciro ombodesviape rrıo ohasava pe tava rupi. Pe y oguejy pya’e ha umi

13. Mba’e mba’epa Jehova he’iva’ekue Isaıas rupive oikotaha Ba-biloniare?14, 15. Mba’eichapa onekumpli umi mba’e Isaıas he’iva’ekue Ba-biloniare?

La Biblia: Pete˜ı l

´ıvro o

´uva

˜Nandej

´aragui 23

kuimba’ekuera ikatuma oguata pe rrıo osyryha rupi ha one-moagui pe murallare. Pero mba’eichapa ikatuta ohasa hikuaipe muralla? Upe pyharepe, ndojekuaai mba’erepa, pe tavaroke ojeheja nandi!

16 Babiloniare oje’eva’ekue: “Araka’eve ndojeikomo’aveiupepe, ndaiporimo’avei oikova ipype. Upepe pe Arabiayguanomoımo’ai hoga karpa, ha ndaiporimo’ai umi pastor ohe-java ijovechakuera oneno upepe” (Isaıas 13:20). Ko profesıaomombe’u mba’epa oikota pe tavagui ho’a rire. Omombe’uavei Babiloniape ndojeikomo’aveitaha araka’eve. Upeva ika-tu jahecha onekumplihague. Babilonia tapere opyta 80kilometro jahavo sur gotyo pe tava Bagdadgui, oıva Irakpe.Upepe avave ndoikoi, ha upeva ohechauka onekumplihagueJehova he’iva’ekue Isaıas rupive: Aitypeıta chupe pe typychaoporohundıvape (Isaıas 14:22, 23).�

� Reikuaaveta umi profesıa Bıbliape oıvagui pe folleto heravape Unlibro para todo el mundo pahina 27-29-pe, omosarambıva testigos deJehova.

16. a) Mba’eichapa he’iva’ekue Isaıas opytataha Babilonia?b) Mba’eichapa onekumpliraka’e pe Isaıas he’iva’ekue Babiloniaopytataha nandi?

24 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

17 Jahecha rire ikatuha jaguerovia umi profesıa oıva la Bı-bliape, nande fe imbareteve, ajepa?

˜Nandejara Jehova

okumpli umi promesa ojapova’ekue. Upevare ikatu ja-guerovia ojapotaha ko Yvygui peteı paraıso (Numeros23:19). Ha jaguereko “esperansa jeikove opa’yvagui,

˜Nande-

jara, ikatu’yva ijapu, oprometeva’ekue ymaiterei guivema”(Tito 1:2).�

“˜

NANDEJ´

ARA˜

NE’˜E OIKOVE”

18 Umi mba’e jahechava ko’aga peve ohechauka nandevendaiporiha peteı lıvro ombojojava la Bıbliape. La Biblia na-

� Pe Babiloniape ojehuva’ekue ha’e peteı ehemplo onekumplihaumi profesıa Bıbliape oıva. Jahecha avei upeva Tiro ha Nınive one-hundıro guare (Ezequiel 26:1-5; Sofonıas 2:13-15). Avei pe profeta Da-niel omombe’uva’ekue umi imperio mundial ogovernatava Babi-lonia rire. Umıva apytepe oıva’ekue Medopersia ha Grecia (Daniel8:5-7, 20-22). Ko lıvro opahape, pahina 199-201 peve, retopata hetaprofesıa Mesıas rehegua onekumpliva’ekue Jesucrıstore.

17. Mba’erepa omombarete nande fe umi profesıa onekumpli-va’ekue?18. Mba’eichapa omomba’eva’ekue apostol Pablo pe “

˜Nandejara

ne’e”?

Babilonia tapere

La Biblia: Pete˜ı l

´ıvro o

´uva

˜Nandej

´aragui 25

momba’e ndojoavyigui mba’evetepe, ni umi sientıfiko hape istoria he’ıva ndive.

˜Namomba’e avei, ome’egui konseho

iporava ha oguerekogui profesıa onekumplıva. Pero ndaha’eiumi mba’ere anonte. Pe apostol Pablo ohaiva’ekue: “

˜Nande-

jara ne’e oikove, ha ipu’aka, ha haimbeve peteı espadahaimbe jovaivagui, ha oikeva omboja’o peve alma ha es-pıritu, ha nane kangue joajuha ha ikaraku, ha ohechakuaape jaguerekova nane akame ha nande py’apype” (Hebreos4:12).

19 Jaleeramo˜

Nandejara “ne’e” oıva la Bıbliape ikatu oka-mbia nande rekove.

˜Nanepytyvota jajepy’amongeta pora

hagua nandejehe voi. Ikatu ja’e jahayhuha˜

Nandejarape,pero upe jajapova la Biblia he’ıvagui ohechaukata mba’epanapensa ha mba’epa jaguereko nane korasome.

20 La Biblia ha’e pe lıvro ouva˜

Nandejaragui ha upevarejalee, jastudia ha jahayhuva’era. Rehechaukata remomba’e-ha

˜Nandejara rregalo resegıramo restudia pe he’ıva. Upeicha

rejaporamo rentende porata˜

Nandejara proposito yvypora-kuerape guara. Pe kapıtulo ouvape jahechata mba’epa koproposito ha mba’eichapa onekumplıta.

19, 20. a) Mba’eichapa nanepytyvo la Biblia jajepy’amongetahagua nandejehe voi? b) Mba’eichapa rehechaukata remomba’e-ha la Biblia, pe rregalo ijojaha’yva ome’eva

˜Nandejara?

MBA’´EPA OMBO’E LA BIBLIA

ˇ˜

Nandejara oinspira la Biblia ha upevare ndo-joavyi mba’evetepe ha ikatu jaguerovia pehe’ıva (2 Timoteo 3:16).

ˇ Umi konseho ome’eva la Biblia ipora jaiporuhagua nande rekovepe (Isaıas 48:17).

ˇ Umi promesa˜

Nandejara ojapova’ekue ha oıvala Bıbliape onekumplıta katuete (Numeros23:19).

26 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

˜NANDEJ

´ARA oguereko peteı proposito iporaitereıva ko

Yvype guara. Ha’e oipota ko Yvy henyhe hente ovy’aha hesaivagui. La Biblia he’i “

˜Nandejara onoty peteı

hardın Edenpe” ha “omohenoi pe yvygui opaichaguayvyra ma t a iporava nande resa renondepe ha iporavaoje’u hagua”.

˜Nandejara ojapo rire pe kuimba’e ha

kuna ypykue, Adan ha Eva, omoı chupekuera peteı lu-gar iporaitereıvape ha he’i: “Penemboheta ha pemye-nyhe ko yvy ha pemoı pende poguype” (Genesis 1:28;2:8, 9, 15).

˜Nandejara oipotava’ekue yvyporakuera ifa-

mılia, ombotuicha pe hardın ko Yvy tuichakue javeve,ha onangareko umi mymbakuerare.

2 Ndepa reguerovia˜

Nandejara okumplitaha iproposi-to ojapovo ko Yvygui peteı paraıso?

˜Nandejara he’i:

“Ha’ema upeicha; upeicha avei oikota” (Isaıas 46:9-11; 55:11). Upeichaite,

˜Nandejara ojapota katuete

pe he’iva’ekue. Ha’e “ndojaporeiriva’ekue [ko Yvy]”,sıno “ojapova’ekue ojeiko hagua ipype” (Isaıas 45:18).Mba’eichagua hentepa oipotava’ekue

˜Nandejara oiko

1. Mba’e prop´

ositopa˜

Nandej´ara oguereko ko Yv

´ype

˜guar

˜a?

2. a) Mba’´erepa jaikuaa

˜Nandej

´ara okumplitaha iprop

´osito ko Yv

´y-

pe˜guar

˜a? b) Mba’eichagua h

´entepa he’i la Biblia oikotaha opa

´ara

˜guar

˜a?

KAP´ITULO 3

Mba’e prop´

ositopa˜

Nandej´ara oguereko

ko Yv´

ype˜guar

˜a?

Mba’e prop´

ositopa˜

Nandej´ara oguereko

yvyporaku´erape

˜guar

˜a?

Mba’´eichapa ojedesafiava’ekue

˜Nandej

´arape?

Mba’´eichapa ojeik

´ota tenonder

˜ame ko Yvy ape

´ari?

ko Yvy ape ari, ha araka’e pevepa? La Biblia omombe’u:“Umi hekojoj

´ava oguerekota ko Yvy, ha oik

´ota ipype

opa´

ara˜guar

˜a” (Salmo 37:29; Revelacion 21:3, 4).

3 Anete, ko’a mba’e ne’ıra gueteri oiko. Ko’aga rupiyvyporakuera hasy ha omano, oı katu onorairo ha ojo-jukava. Upeicharo, oı peteı mba’e noseporaiva’ekue.Katuete

˜Nandejara ndoipotaiva’ekue ko Yvy oı ko’aga

oıhaicha. Mba’epa oikoraka’e upeicharo? Mba’erepandoikoi pe

˜Nandejara oipotava’ekue? Ndaipori peteı lı-

vro one’eva istoriagui okontestava ko’a mba’e, porkeko’a provlema onepyruva’ekue yvagape voi.

O˜

NEPYR˜

U PETE˜I ENEM

´IGO

4 Pe primer lıvro oıva la Bıbliape omombe’u oıhaguepeteı opu’ava’ekue

˜Nandejarare pe hardın de Edenpe.

Oje’e hese ha’eha “pe mboi”, pero ndaha’ei peteı my-mba reınte. Pe ultimo lıvro oıva la Bıbliape he’i ha’e-ha pe “onehenoiva Diablo ha Satanas, ogueraha vaıvahına opa yvyporakuerape”. Onehenoi avei chupe “pemboi ypykue” (Genesis 3:1; Revelacion 12:9). Ko anhelipoderosova ha’e peteı espıritu ndajahechaiva. Ha’e oi-poruva’ekue peteı mboi one’e hagua

´Evape, ojapohai-

cha umi omone’eva peteı muneko. Ko anhel katueteoınera’e

˜Nandejara ojaporo guare ko Yvy yvyporakue-

rape guara (Job 38:4, 7).5

˜Nandejara ojapova’ekue opa mba’e perfekto, upei-

charo mavapa ojapo “Satanaspe”, onehenoiva avei“Diablo”? Ja’e pora hagua, pete

˜ı

˜Nandej

´ara ra’y es-

piritu´

al ipoder´

osova ojapova’ekue ijehegui voi Diablo.Mba’eichapa oikoraka’e upeva?

˜Nande jaikuaa peteı ta-

3. Mba’e iva´ıvapa jahecha oikoha ko Yvy ape

´ari, ha mba’

´epa

˜na-

˜neporandu up

´evare?

4, 5. a) M´avapa pe o

˜ne’

˜eva’ekue

´Evape pete

˜ı mb

´oi rupive?

b) Mba’´eichapa ikatu oiko pete

˜ı tapicha heko por

˜avagui pete

˜ı mo-

ndaha?

28 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

picha heko poravagui ikatuha oiko peteı mondaha.Mba’eichapa ojehu upeva? Ikatu pe tapicha oipotaipy’apype peteı mba’e naiporaiva. Ha opensa mem

´e-

ramo hese, oipotavetantema. Ha upei, oguerekoramooportunida, ikatu ojapo pe mba’e vai opensava’ekue(Santiago 1:13-15).

6 Upeva oikova’ekue Satanas rehe. Ha’e oimene ohe-nduraka’e

˜Nandejara he’ıro guare Adan ha

´Evape ifa-

mılia hagua ha omyenyhe hagua ko Yvy (Genesis1:27, 28). Satanas oimene opensara’e: “Iporaitenepayvyporakuera cheadoraro cheve

˜Nandejarape rangue!”.

Upeicha ha’e oipotava’ekue ipy’apype peteı mba’e nai-poraiva. Ha oguereko hagua pe oipotava ombotavy´Evape ha ijapu one’evo

˜Nandejaragui (Genesis 3:1-5).

Upeicha oiko chugui “Diablo” he’iseva peteı “ijapu vaı-va hapichare”, ha avei “Satanas” he’iseva peteı “opu’a-va hapichare”.

7 Japupe Satanas ombotavy Adan ha´

Evape, ha upei-cha ha’ekuera naine’erendui

˜Nandejarape (Genesis

2:17; 3:6). Upevare, ha’ekuera omano˜

Nandejara he’i-hagueicha (Genesis 3:17-19). Adan opeka rire inim-perfektoma, upevare ombohasa ita’yrakuerape ipekado(Romanos 5:12). Pe ojehuva’ekue ikatu nambojoja pe-teı moldere, ojeporuva pan ojejapo hagua. Pe moldeiperamo peteı hendape, mba’eichapa oseta umi panojejapova ipype? Oguerekota avei peteı marka pe mol-deicha. Upeicha avei Adan ombohasa pe “marka” yvy-porakuerape, pe imperfeksion. Upevare enterove na-ndetuja ha namano (Romanos 3:23).

8 Omokyre’yro guare Adan ha´

Evape opeka hagua

6. Mba’´eichapa pete

˜ı

˜Nandej

´ara ra’y espiritu

´al ipoder

´osovagui oiko

Satan´as ha Diablo?

7. a) Mba’´erepa omano Ad

´an ha Eva? b) Mba’

´erepa enterove

˜na-

nde Ad´an ra’yraku

´era

˜nandetuja ha

˜namano?

8, 9. a) Mba’e desaf´ıopa ojapova’ekue Satan

´as? b) Mba’

´erepa

˜Na-

ndej´ara ndojukairaka’e upepete voi umi o

˜nemo

˜ıvape hese?

Mba’e prop´

ositopa˜

Nandej´

ara oguereko ko Yv´

ype˜

guar˜

a? 29

˜Nandejara kontrape, Satanas anetehape omoaka peteırrevelion. Ha’e one’e vai Jehova sambyhy rehe. Upei-cha ojapovo anetehape he’iva’ekue: “

˜Nandejara ogo-

verna vai. Ijapu ha ndohejai oiko pora umi ipoguypeoıva. Yvyporakuera noikotevei

˜Nandejara oisambyhy

chupekuera. Ha’ekuera ikatu odesidi ijehegui mba’epaipora ha mba’epa ivai. Ha oiko poraveta hikuai cheaisambyhyramo chupekuera”. Mba’eichapa

˜Nandejara

Mba’´

eichapa Satan´

as ikat´

uta ome’˜

eJes

´uspe opa rr

´eino o

˜ıva ko m

´undope

ndaha’´

eiramo imba’e?

30 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

ombohovaita ko mba’e vaiete oje’eva hese? Oı he’ıvamba’erepa

˜Nandejara ndojukairaka’e umi onemoıvape

hese. Pero, ohechaukatapa upeicha Satanas ijapuha? Haohechaukanepa upeva

˜Nandejara ogoverna poraha?

9 Jehova oguereko pe hustısia hendaitepe, upevarendojukai upepete voi umi onemoıvape hese. Ha’e ode-sidi onekoteveha tiempo ombohovai pora hagua pe de-safıo ojapova’ekue Satanas ha ohechauka ijapuhague.Upeicha

˜Nandejara oheja peteı tiempore yvyporakuera

onegoverna Satanas poguype. Ko lıvro kapıtulo 11-pejahechata mba’erepa Jehova oheja hetaite tiempomaohasa omyatyro hagua ko’a mba’e. Epensami ko’aga komba’ere: ojapo porapa raka’e Adan ha Eva oguerovia-ro guare Satanaspe? Ojapoparaka’e Satanas peteı mba’eiporava hesekuera? Ha ojapo porapa hikuai oguero-viavo Jehova ijapuha, ome’e rire chupekuera hetaitemba’e pora? Ndepa mba’e rejapova’eramo’a?

10 Ipora napensa ko’a mba’ere, enterove jahasaguiko’aichagua provlemare. Ha nde ikatu renemoı Jehovaykere rembohovai hagua pe desafıo ojapova’ekue Sata-nas. Rehejaramo Jehova nesambyhy rehechaukata Sa-tanas ijapuha (Salmo 73:28; Proverbios 27:11). Ha oı-ramo jepe hetaiterei millones oikova ko Yvy ape ari,ndahetai oı ojapova upeva. Ko mba’e nandegueraha pe-teı porandu inimportantevape: ombo’epa anetehape laBiblia Satanas ogovernaha ko mundo?

M´

AVAPA OGOVERNA KO M´

UNDO?11 Jesus oikuaa pora va’ekue Satanas ogovernaha ko

mundo. Peteı milagro rupi, Satanas ohechaukava’ekue

10. Mba’´eichapa ikatu re

˜nemo

˜ı Jehov

´a yk

´ere rembohov

´ai ha

˜gua pe

desaf´ıo ojapova’ekue Satan

´as?

11, 12. a) Mba’´eichapa pe tentasi

´on Jes

´us ombohovaiva’ekue ohe-

chauka Satan´as ha’eha ko m

´undo ruvicha? b) Mba’

´epa ohechauka

avei Satan´as ogovernaha ko m

´undo?

Mba’e prop´

ositopa˜

Nandej´

ara oguereko ko Yv´

ype˜

guar˜

a? 31

Jesuspe “umi rreino oıva ko mundope ha umi mba’eporaita oıva ipype”. Satanas he’i chupe: “Ame’embaite-ta ndeve ko’a mba’e rejeityramo cherenondepe ha re-me’e cheve adorasion sapy’ami” (Mateo 4:8, 9; Lucas4:5, 6). Epensami ko mba’ere. Ndaha’eiramo Satanasmba’e umi rreino, ha’enepa peteı tentasi

´on Jesuspe

guara umi mba’e Satanas ome’eseva chupe? Jesus no-negai Satanas mba’eha umi govierno oıva ko mundo-pe. Ha katuete he’iva’eramo’a upeva Satanas ndogue-rekoirire umi govierno ipoguype.

12 Anetehape, Jehova ha’e pe˜

Nandejara Ipu’akapa-va, ko universo iporaiteva Apohare (Revelacion 4:11).Upeicharo jepe, la Biblia nde’ıri ni peteı hendape

˜Na-

ndejara Jehova tera Jesucristo ogovernaha ko mundo.Jesus he’i pora va’ekue Satanas ha’eha “ko mundo ru-vicha” ( Juan 12:31; 14:30; 16:11). La Biblia he’i aveiSatanas, pe opu’ava’ekue

˜Nandejarare, ha’eha “ko sis-

tema jaikoha jara” (2 Corintios 4:3, 4). Pe apostol Juanone’eva’ekue hese he’ıro guare: “Ko mundo oımbaitepe ana poguype” (1 Juan 5:19).

KO M´

UNDO O˜IVA SATAN

´AS POGU

´YPE

O˜

GUAH˜E HU’

˜AME

13 Kada ano ohasava jahechakuaa ko mundo ipeligro-soveha ohovo. Henyhe ehersito onorairovagui, polıti-ko japugui, lıder rrelihioso hova mokoivagui, ha umioporojukavagui. Ko mundo naipohaveima. La Bibliaohechauka hi’aguimaha pe tiempo

˜Nandejara ohundi

hagua ko mundo ana, upeva oikota pe norairo heravaArmagedonpe. Upe rire onemoıta hekovia peteı mundopyahu ihustova (Revelacion 16:14-16).

14˜

Nandejara Jehova oiporavo Jesucrıstope ogoverna

13. Mba’´erepa

˜naikotev

˜e pete

˜ı m

´undo pyahu?

14. M´avapepa oiporavo

˜Nandej

´ara ogoverna ha

˜gua Irr

´eino, ha

mba’´epa he’iva’ekue Jehov

´a hese?

32 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

hagua Irreino, tera igovierno yvagapegua. YmaitereımaJehova he’ihague: “Onase nandeve peteı mita, peteımitakuimba’e oneme’e nandeve, ha pe prınsipe sa-mbyhy oıta ijati’y ari. Ha herara onemoıta chupe [...]Prınsipe Py’aguapy Reruha. Pe prınsipe sambyhy ina-saita ha py’aguapy ndopamo’ai” (Isaıas 9:6, 7). Jesusone’eva’ekue ko goviernogui, ombo’ero guare idisipu-lokuerape ojerure hagua: “Tou ne rreino. Tojejapo nerembipota, yvagapeguaicha, ko yvy ape ari avei” (Ma-teo 6:10). Ko lıvrope jahechata mba’eichapa

˜Nandeja-

ra Rreino ko’eroite oipe’aiteta umi govierno oıva komundope, ha ha’e voi opytata hekovia (Daniel 2:44).Ha uperamo

˜Nandejara Rreino ojapota ko Yvygui peteı

paraıso.

HI’A˜

GU´IMA PETE

˜I M

´UNDO PYAHU!

15 La Biblia he’i pora nandeve: “Oı yvaga pyahuha yvy pyahu naha’arova [

˜Nandejara] he’ihagueicha,

ha ko’avape oikota pe hustısia” (2 Pedro 3:13; Isaıas65:17). La Biblia he’i jave pe “yvy”, sapy’ante one’eyvyporakuerare (Genesis 11:1). Upeicharo pe “yvy pya-hu” ihustova he’ise umi yvyporakuera oı porava

˜Na-

ndejara renondepe.16 Jesus oprometeva’ekue pe mundo pyahupe, hi’a-

guımava ko’aga,˜

Nandejara ome’etaha umi hendive oıporavape peteı rregalo iporaitereıva: pe “jeikove opa’y-va” (Marcos 10:30). Ehekamına Juan 3:16 ha 17:3, haelee mba’epa he’iva’ekue Jesus jajapova’eraha jaguere-ko hagua pe jeikove opa’yva. Ko’aga jahechata la Bı-bliape mba’e vendisionpa oguerekota pe Paraısope umiohupytyva ko rregalo poraite

˜Nandejaragui.

15. Mba’´epa pe “yvy pyahu”?

16. Mba’e rreg´alopa

˜Nandej

´ara ome’

˜eta umi o

˜ı por

˜avape hendive,

ha mba’´epa jajapova’er

˜a ome’

˜e ha

˜gua

˜nand

´eve avei?

Mba’e prop´

ositopa˜

Nandej´

ara oguereko ko Yv´

ype˜

guar˜

a? 33

17 Ndaiporimo’˜

av´

eima a˜

na,˜

norair˜

o guasu, jejuka haviol

´ensia. “Ndaiporimo’aveitama inanava [...]. Pero umi

heko porava oguerekota ko yvy.” (Salmo 37:10, 11.)Oıta py’aguapy porke

˜Nandejara “ojokopaite umi no-

rairo guasu yvy tuichakuere” (Salmo 46:9; Isaıas 2:4).Uperamo “henoita pe hekojojava, ha henyheta py’a-guapy ndaiporivei peve pe jasy”, upeva he’ise oıtahapy’aguapy opa ara guara! (Salmo 72:7.)

18 Umi i˜

ne’˜

erendu ha oador´

ava Jehov´

ape oik´

ota kyhy-je’

˜yme. Umi isrraelıta ymaguare oikova’ekue kyhyje’y-

me ine’erendu aja˜

Nandejarape (Levıtico 25:18, 19).Ajepa javy’aiteta jaiko vove upeicha kyhyje’yme pe Pa-raısope! (Isaıas 32:18; Miqueas 4:4.)

19 Ndaiporimo’˜

av´

eima˜

nembyah´

yi. Pe salmısta opu-raheiva’ekue: “Oıta hetaiterei koga hi’ava yvy apeari, umi montana ru’ame hetaiterei rasa oıta” (Salmo72:16).

˜Nandejara Jehova ovendesıta umi hekojojava-

pe, ha “yvy voi ome’eta hi’a” (Salmo 67:6).20 Ko Yvy tuichaku

´egui oik

´ota pete

˜ı para

´ıso. Onemo-

pu’ata oga iporava ha umi lugar yvyporakuera ohu-ndiva’ekuegui ojejapota peteı hardın (Isaıas 65:21-24;Revelacion 11:18). Ha upeicha, umi lugar iporava one-mbotuichata ohovo oiko peve ko Yvygui peteı lugarojoguava pe hardın de Edenpe.

˜Nandejara opa arare ‘oi-

pe’ata ipo ha ome’embaiteta pe oipotava opa oikove-vape’ (Salmo 145:16).

21 Yvyporaku´

era oiko por˜

ata mymbaku´

era ndive. Umimymba ka’aguy ha umi mymba ogaha rupi oikova oka-

17, 18. Mba’´erepa ikatu jaguerovia o

˜ıtaha py’aguapy ha kyhyje’

˜y

ko Yvy tuichaku´ere?

19. Mba’´erepa jaikuaa o

˜ıtaha heta tembi’u

˜Nandej

´ara m

´undo pya-

h´

upe?20. Mba’

´erepa jaikuaa por

˜a ko Yv

´ygui oikotaha pete

˜ı para

´ıso?

21. Mba’´erepa jaikuaa yvyporaku

´era oiko por

˜ataha mymbaku

´era

ndive?

34 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

ruta onondive. Peteı mitami jepe ndokyhyjemo’ai umimymba narogui (Isaıas 11:6-9; 65:25).

22 Op´

ata mba’asy. Jesucristo ogoverna vove˜

Nandeja-ra Rreino yvagapegua, omonguerata hetaitereivepe koYvy ape ari oıro guaregui (Mateo 9:35; Marcos 1:40-42;Juan 5:5-9). Upero “avave nde’imo’ai: ‘Cherasy’aına’.”(Isaıas 33:24; 35:5, 6.)

23 Umi jahayh´

uva omanova’ekue oikove je´

yta ha ika-t

´uta oikove opa

´ara

˜guar

˜a. Enterove umi omanova’ekue

oıva˜

Nandejara memoriape oikove jeyta. Upeichaite,oıta “nemoingove jey hekojoja ha hekojoja’yvagui”(Hechos 24:15; Juan 5:28, 29).

24 Ajepa hetaite mba’e pora oha’aro umi oaprendese-vape nande Apoharegui, ha oservıva chupe! Oprome-tero guare Jesus pe kuimba’e hembiapo vaıvape oma-nova’ekue ijykere: “Reimeta chendive pe Paraısope”,one’eva’ekue pe paraıso oıtavagui ko Yvy ape ari (Lu-cas 23:43). Upevare inimportanteterei naaprendeve Je-sucrıstogui, porke ha’e rupi ojehupytyta ko’a vendi-sion.

22. Mba’´epa oik

´ota umi mba’as

´ygui?

23. Mba’´erepa javy’ait

´eta o

˜nemoingove jey vove umi omanova’e-

ku´epe?

24. Nd´epa reikose pe para

´ısope ko Yvy ape

´ari?

MBA’´EPA OMBO’E LA BIBLIA

˛˜

Nandej´ara okumpl

´ıta iprop

´osito ojap

´ovo

ko Yv´ygui pete

˜ı para

´ıso (Isa

´ıas 45:18; 55:11).

˛ Satan´as ogoverna ko m

´undo (Juan 12:31;

1 Juan 5:19).˛ Pe m

´undo pyah

´upe

˜Nandej

´ara tuichaite-

rei ovendes´ıta yvyporaku

´erape (Salmo 37:10,

11, 29).

36 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

HETA o˜ı ifam

´osova ko m

´undope. O

˜ı umi ojekua

´ava h

´oga

jerere, ipu´evlope t

´er

˜a het

˜ame. Ha o

˜ı avei umi ojekua

´a-

va op´arupi ko m

´undope. P

´ero jaikuaa pete

˜ı fam

´oso r

´era

nde’is´ei jaikuaa por

˜aha chupe. Ndajaikua

´ai heta mba’e

chugui, mo˜

oguipa ou ha mba’eichagu´apa ha’e.

2 Op´arupi ko m

´undope heta o

˜ı ohend

´umava Jesucr

´ısto-

gui, ojap´

omaramo jepe dos mil´a

˜no rupi ha’e oikohague

ko Yvy ape´ari. Up

´eichar

˜o jepe heta ndoikuaapor

˜ai

m´avapa ha’e. O

˜ı he’

´ıva ha’ehague pete

˜ı kuimba’e ipy’a-

por˜avante.

´Otro katu he’i hese ha’ehague pete

˜ı prof

´eta

re´ınte. Ha o

˜ı umi oguerovi

´ava Jes

´us ha’eha

˜Nandej

´ara ha

oadora chupe. Ipor˜apa ojejapo up

´eva?

3 I˜

nimport´ante reikuaa pe a

˜netegua Jes

´usgui. Mba’

´ere-

pa? P´

orke la Biblia he’i: “K´

ova he’ise jeikove opa’˜yva,

toguerekove oh´

ovo hiku´ai konosimi

´ento ndehegui,˜

Nandej´ara a

˜netegua pete

˜ıet

´eva, ha upe nde rembouva’e-

ku´

egui, Jesucristo” (Juan 17:3). Upeichaite, jaikua´aramo pe

a˜

netegua˜

Nandej´ara Jehov

´a ha Jesucr

´ıstogui, ikatu jague-

reko pe tekove opa’˜yva pe para

´ısope, o

˜ıtava ko Yvy ape

´ari

(Juan 14:6). Avei Jes´

us ohechauka por˜a va’ekue mba’

´ei-

chapa jaiko ha jatratava’er˜a

˜nande rapichaku

´erape (Juan

1, 2. a) Mba’erepa nahendu peteı ifamosovagui nde’isei jaikuaaporaha chupe? b) Ndoikuaaporaigui Jesuspe, mba’epa he’i la he-nte hese?3. Mba’erepa inimportante reikuaa pe anetegua Jesusgui?

KAP´ITULO 4

M´avapa Jesucristo?

Mba’e posisi´

on i˜

nimport´antevapa oguereko Jes

´us?

Mo˜

oguipa ou?

Mba’eichagua pers´

onapa raka’e Jes´

us?

13:34, 35). Pe kap´ıtulo omo

˜ne-

pyr˜

uvape ko l´ıvro,

˜naaprend

´ekuri pe

a˜

netegua˜

Nandej´aragui. Ha ko’

´a

˜ga

˜naaprend

´eta

mba’´epa a

˜neteh

´ape ombo’e la Biblia Jesucr

´ıstogui.

PE MES´IAS O

˜NEPROMETEVA’EKUE

4 Heta ti´empo Jes

´us onase mboyve, la Biblia he’ima-

va’ekue˜

Nandej´ara omboutaha pe Mes

´ıas t

´er

˜a Cristo. Pe

t´ıtulo Mes

´ıas (o

´uva pe evr

´eo

˜ne’

˜egui) ha Cristo (pe gri

´e-

go˜

ne’˜egui) he’ise “Ungido”. Up

´eva he’ise

˜Nandej

´ara

oiporavohague chupe oguereko ha˜gua pete

˜ı posi-

si´

on espesi´al. Umi kap

´ıtulo o

´uvape

˜naaprendev

´eta

mba’´erepa pe Mes

´ıas i

˜nimport

´ante o

˜nekumpli ha-

4. Mba’epa he’ise umi tıtulo Mes´ıas ha Cristo?

Ojevautis´

ar˜

o guare, Jes´

usguioiko pe Mes

´ıas t

´er

˜a Cristo

Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

˜gua umi

˜Nandej

´ara prom

´esa.

˜Naaprend

´eta avei ikatuha

jahupyty ko’´a

˜gama voi umi mba’e por

˜a Jes

´us ome’

˜eva. Je-

s´

us onase mboyve, oim´ene heta o

˜ı o

˜neporanduva’ekue:

“M´avanepa pe Mes

´ıas?”.

5 Pe s´ıglo prim

´erope, Jes

´us de Nazaret remi-

mbo’eku´era ogueroviaitereiva’ekue Jes

´us ha’eha pe

Mes´ıas oje’eva’ekue outaha (Juan 1:41). Um

´ıva apy-

t´egui, pete

˜ı h

´erava Sim

´on Pedro, he’i por

˜a va’ekue

Jes´

uspe: “Nde h´ına pe Cristo” (Mateo 16:16). Mba’

´ere-

pa hemimbo’eku´era ogueroviaiteva’ekue Jes

´us ha’eha pe

Mes´ıas o

˜neprometeva’ekue? Ha mba’

´erepa ikatu

˜na-

nde avei jaguerovia?6 Jes

´us onase mboyve, umi

˜Nandej

´ara prof

´eta he’ima-

va’ekue heta mba’e pe Mes´ıasgui. Ko’

˜a mba’e oipytyv

˜o

ojekuaa ha˜gua chupe. Upe oikova’ekue ikatu

˜nambojoja

ko mba’´ere: ojejerur

´eramo nd

´eve reho ha

˜gua umi m

´ıkro

t´er

˜a tr

´en opytah

´ape, t

´er

˜a pe aeropu

´ertope reheka ha

˜gua

pete˜ı tapicha ndereikua

´aivape, aj

´epa nepytyv

˜ota retopa

ha˜gua hese o

˜nemombe’

´uramo nd

´eve mba’eichagu

´apa

ha’e? Up´eicha avei iprof

´eta rupive Jehov

´a omombe’u

heta mba’e pe Mes´ıasgui, umi mba’e ojap

´otava ha oha-

s´atava. Up

´eicha o

˜nekumpli vove ko’

˜a mba’e, umi tapicha

ifi´elva ikat

´uta oikuaa por

˜a m

´avapa pe Mes

´ıas.

7 Jahechami mok˜

oi eh´emplo. Primero: setecientos

´a

˜no

rupi oiko mboyve, pe prof´eta Miqueas he’i pe O

˜nepro-

meteva’ekue onasetaha Bel´enpe, pete

˜ı puevlo’i opyt

´ava

Jud´ape (Miqueas 5:2). Ha mo

˜opa onase Jes

´us? Upe pue-

vloit´epe voi! (Mateo 2:1, 3-9). Segundo: heta s

´ıglo

o˜

nekumpli mboyve, Daniel 9:25-pe oje’emava’ekue pe

5. Mba’epa ogueroviaitereiva’ekue Jesus remimbo’ekuera?6. Mba’erepa ikatu nambojoja pe nepytyvo ome’eva’ekue Jehovaumi ifielvape oikuaa hagua pe Mesıaspe?7. Mba’e mokoi profesıapa onekumpliva’ekue Jesus rehe?

M´

avapa Jesucristo? 39

Mes´ıas ouva’er

˜aha pe

´a

˜no 29-pe.� Ko’

˜a mba’e ha heta-

ve profes´ıa o

˜nekumpliva’ekue ohechauka Jes

´us ha’eha pe

Mes´ıas o

˜neprometeva’ekue.

8 Opa mboyvemi pe´a

˜no 29 ojehecha por

˜av

´entema Je-

s´

us ha’eha pe Mes´ıas. Upe

´a

˜nope Jes

´us ohova’ekue Juan el

Bautista rend´ape ojevautisa ha

˜gua pe rr

´ıo Jord

´anpe. Jeho-

v´a oprometeva’ekue Ju

´anpe ohechaukataha chupe

m´avapa pe Mes

´ıas, ha up

´eva oiko Jes

´us ojevautis

´ar

˜o gua-

re. La Biblia omombe’u mba’´epa oiko: “Ojevautisap

´avo

Jes´

us, os˜e pe

´ygui; ha p

´eina!, pe yv

´aga ojeavri ha ha’e ohe-

cha oguej´yvo hi’

´ari

˜Nandej

´ara esp

´ıritu pete

˜ı pal

´omaicha.

P´eina! O

˜ı avei pete

˜ı

˜ne’

˜e yv

´aga guive he’

´ıva: ‘K

´ova h

´ına

che Ra’y ahayhuet´eva, che aiporavova’ekue’” (Mateo 3:

16, 17). Ohecha ha ohendu rire pe oik´

ova, Juan ohecha-kuaa a

˜neteh

´ape

˜Nandej

´ara ombouhague Jes

´uspe (Juan 1:

32-34). Upe´arape, o

˜ne

˜noh

˜er

˜o guare hese pe

˜Nandej

´ara

esp´ıritu, oiko chugui pe Mes

´ıas, t

´er

˜a Cristo, pe ojeporavo-

va’ekue ha’e ha˜gua Mburuvicha ha Rr

´ei (Isa

´ıas 55:4).

9 Umi profes´ıa o

˜nekumpliva’ekue ha pe

˜Nandej

´ara he’i-

va’ekue hese ohechauka por˜a Jes

´us ha’eha pe Mes

´ıas

o˜

neprometeva’ekue. P´ero la Biblia ombohov

´ai avei mo-

k˜

oi porandu i˜

nimport´anteva Jes

´usgui: Mo

˜oguipa ou? Ha

mba’eichagua pers´

onapa raka’e?

MO˜

OGUIPA OU JES´

US?10 La Biblia ombo’e Jes

´us oikohague yv

´agape ou mboy-

� Oıve informasion pahina 197-199-pe omyesakava mba’eichapaonekumpli Jesus rehe pe Daniel he’iva’ekue.

8, 9. Mba’eichapa ojehecha pora va’ekue Jesus ha’eha pe Mesıasojevautisaro guare?

10. Mba’epa ombo’e la Biblia Jesus rekovegui ou mboyve ko Yvyape ari?

40 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

ve ko Yvy ape´ari. Miqueas he’iva’ekue pe Mes

´ıas ona-

setaha Bel´enpe p

´ero avei he’i ha’e o

˜ımahague “ymaiterei

guive” (Miqueas 5:2). Heta v´ese Jes

´us he’iva’ekue ha’e o

˜ı-

mahague yv´agape onase mboyve yvyp

´oraicha (Juan 3:13;

6:38, 62; 17:4, 5). Pe yv´agape Jes

´us ha’eva’ekue pete

˜ı esp

´ı-

ritu oguerek´

ova pete˜ı rrelasi

´on espesi

´al Jehov

´a ndive.

11 Heta mba’´ere Jes

´us ha’e pe Ta’

´yra

˜Nandej

´ara ohayhu-

v´eva. Chupe o

˜nehen

´oi “pe ta’

´yra ypykue, ojejapova’ekue

opa mba’e mboyve”,˜

Nandej´ara ojapo ra

˜e hagu

´ere chu-

pe� (Colosenses 1:15). Ha avei ko Ta’´yra ndaijojah

´ai p

´orke

ha’e pe ‘Ta’´yra pete

˜ı’ (Juan 3:16). Up

´eva he’ise chupe

a˜

noite˜

Nandej´ara voi ojapohague. Avei ha’e a

˜noite oipyty-

v˜

ova’ekue˜

Nandej´arape ojapo ha

˜gua opa mba’e o

˜ıva

(Colosenses 1:16). Jes´

uspe avei o˜

nehen´

oi “pe˜

Ne’˜e” (Juan

1:14). Up´eva he’ise o

˜ne’

˜ehague It

´uva r

´erape omombe’u

ha˜gua

˜Nandej

´ara ra’yku

´erape, taha’e esp

´ıritu t

´er

˜a yvyp

´o-

rape, mba’´epa ojapova’er

˜a hiku

´ai.

12 Ha’´epa pe Ta’

´yra ypykue pete

˜ıcha

˜Nandej

´ara ndive,

ojegueroviah´aicha sapy’

´ante? La Biblia nombo’

´ei up

´e-

va. Jahechahagu´eicha angete,

˜Nandej

´ara ojapova’ekue pe

Ta’´yrape. Up

´eichar

˜o Jes

´us oguerekova’ekue

˜nepyr

˜u. P

´ero

Jehov´a ndoguerek

´oi

˜nepyr

˜u ni ndopamo’

˜ai (Salmo 90:2).

Pe Ta’´yra pete

˜ıet

´eva nopensaiva’ekue araka’eve ha’eha pe-

te˜ıcha It

´uva ndive. La Biblia omombe’u por

˜a pe T

´uva

tuichaveha pe Ta’´

yragui (Juan 14:28; 1 Corintios 11:3).

� Jehovape onehenoi Tuva ha’egui nande Apohare (Isaıas 64:8).Ha Jesuspe onehenoi

˜Nandejara Ra’y, porke

˜Nandejara ojapova’ekue

chupe. Upevare avei onehenoi˜

Nandejara ra’y umi espıritupe, haAdan pe kuimba’e ypykuepe avei (Job 1:6; Lucas 3:38).

11. Mba’eichapa ohechauka la Biblia Jesus ha’eha pe Ta’yra˜

Na-ndejara ohayhuveva?

12. Mba’erepa jaikuaa pe Ta’yra ypykue ndaha’eiha peteıcha Itu-va ndive?

M´

avapa Jesucristo? 41

Jehov´a a

˜noite ha’e “

˜Nandej

´ara Ipu’akap

´ava” (G

´enesis

17:1). Up´evare, ndaip

´ori o

˜nembojoj

´ava hese.�

13 Jehov´a ha Ita’

´yra ypykue oikomava’ekue vy’

´ape o

˜no-

ndive millones de´a

˜no rehe, heta ti

´empo ojejapo mboyve

umi estr´ella ha avei ko Yvy. Up

´evare oim

´ene ojoayhuete

hiku´ai! (Juan 3:35; 14:31). Ko Ta’

´yra ojoguaiterei It

´uva-

pe. Up´evare la Biblia he’i hese ha’eha “pe

˜Nandej

´ara

ojehecha’˜yva ra’anga” (Colosenses 1:15). Pete

˜ı ta’

´yra ikatu

ojoguaiterei it´

uvape heta mba’´epe. Up

´eicha avei pe Ta’

´yra

yvagapegua ojogua It´

uvape, ojehech´agui hese mba’eicha-

gua pers´

onapa It´

uva, ha umi kualida oguerek´

ova.14 Pe Ta’

´yra pete

˜ı Jehov

´a oguerek

´ova ohejava’ekue ky-

re’˜yme pe yv

´aga ha ou oiko ha

˜gua ko Yvy ape

´ari. P

´ero

oim´ene reikuaase: “Mba’

´eichapa ikatu pete

˜ı esp

´ıritu onase

pete˜ı yvyp

´oraicha?”. Ko mba’e oiko ha

˜gua Jehov

´a ojapo

pete˜ı mil

´agro. Ha’e oguerova Ita’

´yra ypykue rekove yv

´a-

gagui pete˜ı v

´ırhen hud

´ıa retep

´ype, h

´erava Mar

´ıa. Up

´evare

no˜

nekotev˜eiva’ekue pete

˜ı yvyp

´ora ituvar

˜a. Ha up

´eicha

Mar´ıa imemby pete

˜ı mit

˜a perf

´ekto, ha omboh

´era Jes

´us

(Lucas 1:30-35).

MBA’EICHAGUA PERS´

ONAPA RAKA’E JES´

US?15 Umi mba’e Jes

´us he’i ha ojapova’ekue o

˜ır

˜o gua-

re ko Yvy ape´ari,

˜nanepytyv

˜o jaikuaa por

˜a ha

˜gua chupe.

Ha up´eicha Jes

´us rupive jaikuaa por

˜av

´eta Jehov

´ape avei.

Mba’´erepa?

˜Nanemandu’ava’er

˜a pe Ta’

´yra ojoguaitereiha

It´

uvape. Up´evare Jes

´us he’iva’ekue pete

˜ı hemimbo’

´epe:

“Ch´eve cherech

´ava ohecha che R

´upe avei” (Juan 14:9). La

� Oıve informasion pahina 201-204 peve, ohechaukava mba’erepape Ta’yra ypykue ndaha’ei peteıcha

˜Nandejara ndive.

13. Mba’epa he’ise la Biblia he’ıvo pe Ta’yra ha’eha “pe˜

Nande-jara ojehecha’yva ra’anga”?14. Mba’eicha rupıpa onase yvyporaicha pe Ta’yra peteı?15. Mba’eichapa jaikuaa porave Jehovape Jesus rupive?

42 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

B´ıbliape o

˜ı cuatro l

´ıvro o

˜nehen

´oiva Evangelio, um

´ıva ha’e

Mateo, Marcos, Lucas ha Juan. Ko’˜a l

´ıvro omombe’u heta

mba’e Jes´

us rekov´egui, umi mba’e ha’e ojapova’ekue ha

umi kualida oguerek´

ova.16 Jes

´uspe o

˜nehenoiva’ekue op

´arupi “Mbo’eh

´ara”

(Juan 1:38; 13:13). Mba’´epa ombo’eva’ekue ha’e? Ha’e

ombo’e meme va’ekue pe “marandu por˜a Rr

´eino rehe-

gua”, t´er

˜a umi not

´ısia por

˜a

˜Nandej

´ara Rr

´einogui. Up

´eva

h´ına pe govi

´erno yvagapegua ois

˜ambyh

´ytava ko Yvy tui-

chakue ha oguer´

utava mba’e por˜a opa’

˜yva yvyporaku

´era

i˜

ne’˜erend

´uvape

˜guar

˜a (Mateo 4:23). Ha m

´avapa ombo’e

chupe? Jes´

us voi he’iva’ekue: “Pe ambo’´eva ndaha’

´ei che-

mba’e, ha’e uvei pe chembouva’ekue mba’e”, ha up´eva

h´ına Jehov

´a (Juan 7:16). Jes

´us oikuaava’ekue It

´uva oipota-

ha yvyporaku´era ohendu pe not

´ısia por

˜a Rr

´eino rehegua.

Pe kap´ıtulo 8-pe

˜naaprendev

´eta

˜Nandej

´ara Rr

´einogui ha

umi mba’e ojap´

otavagui.17 Mo

˜opa ombo’eva’ekue Jes

´us? Ombo’eva’ekue opa

h´ente o

˜ıha rupi, umi

˜nu, t

´ava guasu, pu

´evlo, merk

´ado

ha ogaha rupi. Jes´

us noha’ar˜

oiva’ekue umi h´ente ou he-

nd´ape, ha’e ohova’ekue ha’eku

´era o

˜ıh

´ame (Marcos 6:56;

Lucas 19:5, 6). Mba’´erepa Jes

´us hetaite o

˜neha’

˜a ha oi-

poruva’ekue iti´empo opredika ha ombo’e ha

˜gua? P

´orke˜

Nandej´ara oipota ha’e ojapo up

´eva. Ha Jes

´us ojapo

meme va’ekue It´

uva oipot´ava (Juan 8:28, 29). P

´ero

ha’e opredikava’ekue avei ko mba’´ere: oiporiahuverek

´o-

gui umi h´ente o

´uva hend

´ape (Mateo 9:35, 36). Ko’

˜avape

umi rrelihi´

on omoak˜ava oheja rei va’ekue, nombo’

´ei chu-

peku´era pe a

˜netegua

˜Nandej

´ara ha iprop

´ositogui. Ha Jes

´us

oikuaava’ekue mba’eichait´epa oikotev

˜e ohendu hiku

´ai pe

not´ısia Rr

´eino rehegua.

16. Mba’eguipa one’e meme va’ekue Jesus, ha mavaguipa ou peombo’eva?17. Moopa ombo’eva’ekue Jesus ha mba’erepa hetaite oneha’a-va’ekue upe mba’ere?

M´

avapa Jesucristo? 43

18 Jes´

us ha’eva’ekue pete˜ı kuimba’e ipy’apor

˜a ha oporo-

hayhukua´ava. Otrata por

˜a ha hory va’ekue enterov

´endi,

ha mit˜angu

´era jepe ovy’a hendive (Marcos 10:13-16). Je-

s´

uspe˜guar

˜a enterove pete

˜ıchante. Ha’e ndaija’eiva’ekue

mba’e vai ha inhust´ısiare (Mateo 21:12, 13). Up

´er

˜o ku

˜na-

ngu´erape no

˜nemomba’

´ei, p

´ero Jes

´us omomba’eva’ekue

chupeku´era (Juan 4:9, 27). Jes

´us i

˜numildeva’ekue a

˜nete-

h´ape. Pete

˜ı

´arape ombojepyheiva’ekue ijapostolku

´erape,

pete˜ı tembiapo o

˜neme’

˜eva jepi umi eskl

´avope.

19 Jes´

us ohechakuaava’ekue mba’´epa oikotev

˜e umi h

´e-

nte. Ko mba’e ojehecha por˜a va’ekue omonguer

´ar

˜o guare

umi has´yvape,

˜Nandej

´ara esp

´ıritu rupive (Mateo 14:14).

Jahechami pete˜ı eh

´emplo: Pete

˜ı kuimba’e has

´yva l

´epragui

ou Jes´

us rend´ape ha he’i chupe: “Nde reipot

´aramo, ikatu

chemopot˜ı”. Jes

´us o

˜nandu ikoras

˜ome pe kuimba’e ohas

´a-

18. Mba’e kualida Jesus oguerekovapa remomba’eve?19. Mba’e ehemplopa ohechauka Jesus oiporiahuverekohagueumi ohasa asyvape?

Jes´

us opredikava’ekue opa h´

ente o˜ıha rupi

va. Ha oiporiahuverek´

ogui opoko hese ha he’i: “Aipota.Tanepot

˜ı”. Ha pe kuimba’e okuera (Marcos 1:40-42). Oi-

m´ene ovy’ait

´era’e pe kuimba’e, aj

´epa?

IFI´

EL OMANO MEVE20 Jes

´us i

˜ne’

˜erendu ha ile

´al rupi

˜Nandej

´arape oheja pe

eh´emplo ipor

˜av

´eva. Ha’e ifielva’ekue It

´uva yvagapegu

´a-

pe opa mba’´epe, ojepersegi t

´er

˜a ohasa as

´yramo jepe.

Jes´

us no˜

neme’˜eiva’ekue umi tentasi

´on Satan

´as omo

˜ıvape

(Mateo 4:1-11). Pete˜ı ti

´empope, ihenteku

´era apyt

´epe jepe

o˜ıva’ekue umi ndoguerovi

´aiva chupe, ha he’i hese “o

˜ı va

´ı-

ma i˜

nak˜agui” (Marcos 3:21). P

´ero Jes

´us ndohej

´ai ko mba’e

oguapy hese, ha osegi ojapo pe tembiapo˜

Nandej´ara

ome’˜eva’ekue chupe. O

˜ne

˜ne’

˜eramo jepe hese ha ojetrata

vai, Jes´

us ojejoko ha ndojap´

oi mba’eve iva´ıva umi ndai-

ja’´eivare hese (1 Pedro 2:21-23).

20, 21. Mba’erepa Jesus omoı pe ehemplo iporaveva ileal haine’erendu rupi

˜Nandejarape?

45

21 Jes´

us ifielva’ekue omano meve. Umi i˜

nenem´ıgo heta

o˜

nembosar´ai hese ojuka peve (Filipenses 2:8). Jahechami

mba’´epa ohasa ha’e pe

´ultimo d

´ıa omano mboyve. Umi

mburuvicha ojagarra chupe, umi test´ıgo japu o

˜ne’

˜e vai

hese, ha umi hu´es

˜na

˜na okondena chupe. O

˜ı h

´ente o

˜ne-

mbohor´yva hese ha umi sold

´ado katu o

˜nembosar

´ai hese.

O˜

nemo˜ı pete

˜ı yvyr

´are, ha omano mboyve he’i: “Oikop

´a-

ma” (Juan 19:30). P´ero tres d

´ıa Jes

´us omano rire, It

´uva

yvagapegua omoingove jey chupe pete˜ı esp

´ırituicha (1 Pe-

dro 3:18). Ha mbovymi sem´ana ohasa rire, ha’e oho jey

yv´agape. Up

´epe ha’e “oguapy

˜Nandej

´ara der

´echape” ha

oha’ar˜

o o˜

neme’˜e meve chupe pod

´er ogoverna ha

˜gua (He-

breos 10:12, 13).22 Mba’

´epa ojehupyty Jes

´us ifi

´el rupi omano meve?

Up´eva rupi ikatu jaiko opa

´ara

˜guar

˜a ko Yvy ape

´ari pete

˜ı

para´ısope, Jehov

´a oipotahagu

´eicha. Pe kap

´ıtulo o

´uvape

jahech´ata mba’

´eichapa ojehupyt

´yta up

´eva Jes

´us

˜nemano

rupi.

22. Mba’epa ojehupyty Jesus ifiel rupi omano meve?

MBA’´EPA OMBO’E LA BIBLIA

ˇ Umi profes´ıa o

˜nekumpliva’ekue ha avei pe

˜Nandej

´ara he’iva’ekue hese, ohechauka Jes

´us

ha’eha pe Mes´ıas t

´er

˜a Cristo (Mateo 16:16).

ˇ Jes´

us are oikova’ekue yv´agape pete

˜ı esp

´ıritui-

cha ou mboyve ko Yvy ape´ari (Juan 3:13).

ˇ Jes´

us ha’eva’ekue pete˜ı mbo’eh

´ara, pete

˜ı kui-

mba’e oporohayhukua´ava ome’

˜eva’ekue pe

eh´emplo ipor

˜av

´eva i

˜ne’

˜erend

´uvo

˜Nandej

´ara-

pe (Mateo 9:35, 36).

46 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

MBA’´

EPA pe rreg´alo ipor

˜av

´eva o

˜neme’

˜eva’ekue

˜nand

´e-

ve? Pete˜ı rreg

´alo natekotev

˜ei hepy i

˜nimport

´ante ha

˜gua.

Ha˜

namomba’e pete˜ı rreg

´alo ndaha’

´ei hep

´ygui katuete.

Jahayhu pe rreg´alo

˜nanembovy’

´agui t

´er

˜a

˜naikotev

˜egui

upe mba’e.2 Taha’e ha’

´eva umi rreg

´alo o

˜neme’

˜eva

˜nand

´eve,

o˜ı pete

˜ı i

˜nimportantev

´eva. Up

´eva ha’e

˜Nandej

´ara rreg

´a-

lo yvyporaku´erape

˜guar

˜a. Jehov

´a ome’

˜e

˜nand

´eve heta

mba’e, p´ero pe rreg

´alo ipor

˜av

´eva ha’e pe rresk

´ate, pe

Ita’´yra Jesucristo sakrif

´ısio (Mateo 20:28). Ko kap

´ıtulope

jahech´ata pe rresk

´ate ha’eha pe rreg

´alo ipor

˜av

´eva ikat

´u-

va jaguereko, p´

orke ome’˜ekuaa

˜nand

´eve vy’a ijojaha’

˜yva

ha umi mba’e a˜

neteh´ape

˜naikotev

˜eva. Pe rresk

´ate avei

ohechauka mba’eichait´epa Jehov

´a

˜nanderayhu.

MBA’´

EPA PE RRESK´

ATE?3 Pe rresk

´ate ha’e pe mba’e Jehov

´a oipor

´uva

˜nande-

1, 2. a) Mba’eichagua rreg´alopa nde remomba’eve? b) Mba’

´ere-

pa pe rresk´ate ha’e pe rreg

´alo ipor

˜av

´eva ikat

´uva o

˜neme’

˜e

˜nand

´eve?

3. Mba’´epa pe rresk

´ate, ha mba’

´epa

˜nantende ra

˜e va’er

˜a

˜namo-

mba’e ha˜gua ko rreg

´alo ijojaha’

˜yva?

Kap´ıtulo 5

Pe rresk´ate: Pe rreg

´alo ipor

˜av

´eva

ome’˜eva

˜Nandej

´ara

Mba’´epa pe rresk

´ate?

Mba’´eichapa ome’

˜eraka’e

˜Nandej

´ara pe rresk

´ate?

Mba’e venef´ısiopa ikatu ogueru

˜nand

´eve?

Mba’´eichapa ikatu jahechauka

˜namomba’eha?

pe’a t´er

˜a

˜nandesalva ha

˜gua pek

´ado ha

˜neman

´ogui (Efe-

sios 1:7).˜

Nantende ha˜gua mba’

´epa la Biblia ombo’e

ko mba’´egui,

˜nanemandu’ava’er

˜a mba’

´epa oiko pe har-

d´ın de Ed

´enpe. Ha

˜nantende por

˜a va’er

˜a mba’

´epa Ad

´an

operde opek´ar

˜o guare. Up

´eichar

˜o a

˜noite

˜namomba’

´eta

pe rreg´alo ijojaha’

˜yva, ha’

´eva pe rresk

´ate.

4 Jehov´a ojap

´or

˜o guare Ad

´anpe, ome’

˜e chupe pete

˜ı

mba’e ipor˜aitere

´ıva, pe tekove iperf

´ektova. Epensam

´ına

mba’´epa he’ise ko mba’e Ad

´anpe

˜guar

˜a. Iperf

´ekto rupi

hete ha im´ente, ha’e ndahasymo’

˜ai, ndaitujamo’

˜ai ha

nomanomo’˜ai araka’eve. Avei oguereko pete

˜ı rrelasi

´on

espesi´al Jehov

´a ndive. La Biblia he’i Ad

´an ha’eha-

gue pete˜ı “

˜Nandej

´ara ra’y” (Lucas 3:38). Up

´eichar

˜o Ad

´an

oguerekova’ekue pete˜ı rrelasi

´on ipor

˜ava

˜Nandej

´ara Jeho-

v´a ndive, oguerekoh

´aicha pete

˜ı t

´uva ohayh

´uva ita’

´yrape.

Up´evare, Jehov

´a o

˜ne’

˜eva’ekue ko ita’

´yra ndive, ome’

˜e

chupe umi tembiapo ipor˜ava ha he’i avei mba’

´epa

oha’ar˜

o chugui (G´enesis 1:28-30; 2:16, 17).

5 Ad´anpe ojejapova’ekue “

˜Nandej

´ara joguah

´ar

˜o” (G

´e-

nesis 1:27). Up´eva nde’is

´ei Ad

´an ojoguaha ha’ang

´ape˜

Nandej´arape.

˜Naaprend

´ekuri ko l

´ıvro kap

´ıtulo 1-pe, Je-

hov´a ha’eha pete

˜ı esp

´ıritu ikatu’

˜yva ojehecha (Juan

4:24). Up´eichar

˜o Jehov

´a ndahet

´ei

˜nand

´eicha,

˜nandero’o

ha˜

nanderugu´yva. Ojejapo Ad

´anpe

˜Nandej

´ara joguah

´ar

˜o

he’ise Ad´an oguerekoha umi kualida

˜Nandej

´ara oguere-

k´

ova. Um´ıva apyt

´epe o

˜ı mborayhu, arandu, hust

´ısia ha

pod´er. Ad

´an ojogua avei It

´uvape ko mba’

´epe: oguereko

liverta oiporavo ha˜gua pe ojap

´otava. Up

´evare Ad

´an nda-

ha’´ei pete

˜ı m

´akinaicha, ojap

´ova pete

˜ı mba’

´ente. Ha’e

ikatu odesidi pe ojap´

otava, ipor˜ava t

´er

˜a iva

´ıva. Ha i

˜ne’

˜e-

4. Mba’´eichapa raka’e Ad

´an iperf

´ekto rupi?

5. Mba’´epa he’ise la Biblia he’

´ıvo Ad

´an ojejapohague “

˜Nandej

´ara

joguah´ar

˜o”?

48 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

rend´

urire˜

Nandej´arape, oikova’er

˜amo’

˜a opa

´ara

˜guar

˜a pe

Para´ısope ko Yvy ape

´ari.

6 Ad´an nai

˜ne’

˜erend

´ui

˜Nandej

´arape ha up

´evare oma-

no, ha up´eicha hepyeterei opaga pe ojapova’eku

´ere.

Opeka rupi operde pe rreg´alo, pe tekove perf

´ekto ha

umi mba’e por˜a o

´uva hendive (G

´enesis 3:17-19). Ha

up´eicha Ad

´an operde pe tekove ipor

˜ait

´eva, ndaha’

´ei iju-

pe˜guar

˜ante, s

´ıno avei ita’yraku

´erape

˜guar

˜a.

˜Nandej

´ara˜

Ne’˜e he’i: “oikehagu

´eicha pe pek

´ado ko m

´undope pe-

te˜ı kuimba’e [Ad

´an] rup

´ınte, ha pek

´ado rupi oike

˜nemano, ha up

´eicha pe

˜nemano ohasa opa yvyp

´o-

rape opavave opekahagu´ere” (Romanos 5:12). Up

´eicha,

enterove jahupyty pe pek´ado Ad

´angui. Up

´evare la

Biblia he’i ha’e ‘o˜

neme’˜ehague’ ita’yraku

´era ndive es-

kl´avoramo pe pek

´ado ha

˜neman

´ome (Romanos 7:14).

Ndaiporiva’ekue esper´ansa Ad

´an ha

´Evape

˜guar

˜a p

´orke

ha’eku´era nai

˜ne’

˜erendus

´ei

˜Nandej

´arape. P

´ero mba’

´epa

oik´

ota ita’yraku´eragui, ha

˜nandehegui avei?

7 Jehov´a ome’

˜e yvyporaku

´erape esper

´ansa pe rresk

´ate

rupive. Mba’´epa pete

˜ı rresk

´ate? Pe rresk

´ate he’ise mo-

k˜

oi mba’e. Primero, rresk´ate ha’e pe pr

´esio ojepag

´ava

ojejogua jey ha˜gua pete

˜ı mba’e t

´er

˜a ojepoi ha

˜gua pete

˜ı

prision´erogui. Segundo, la B

´ıbliape pete

˜ı rresk

´ate ha’e

pe pr´esio ojepag

´ava pete

˜ı mba’e vai ojejapova’eku

´ere.

P´

or eh´emplo pete

˜ı pers

´ona ojap

´oramo pete

˜ı aksid

´ente,

opagava’er˜a umi mba’e ombyaiva’eku

´ere.

8 Mba’´eichapa ikat

´uta ojepaga ko ku

´enta tuichai-

te Ad´an ohejava’ekue enterov

´epe ha up

´eicha jajei pe

pek´ado ha

˜neman

´ogui? Ko’

´a

˜ga jahech

´ata mba’

´epa pe

6. Mba’´epa operde Ad

´an nai

˜ne’

˜erend

´uigui

˜Nandej

´arape, ha mba’

´e-

pa up´evare ohupyty ita’yraku

´era?

7, 8. Mba’´epa he’ise pe rresk

´ate?

Pe rresk´

ate: Pe rreg´

alo ipor˜

av´

eva ome’˜

eva˜

Nandej´

ara 49

rresk´ate Jehov

´a ome’

˜eva’ekue ha mba’

´epa he’ise

˜nand

´e-

ve˜guar

˜a.

MBA’´EICHAPA JEHOV

´A OME’

˜E PE RRESK

´ATE

9 Pe ojeperdeva’ekue ha’e pe yvyp´

ora rekove perf´ekto,

ha˜

nane imperf´ekto rupi ndaip

´ori ikat

´uva ojogua jey pe

tekove (Salmo 49:7, 8). Tekotev˜e ojepaga pete

˜ı rresk

´ate

ojoj´ava hepyku

´epe pe ojeperdeva’ekue ndive. Up

´eva o

˜ı

por˜a pe

˜Nandej

´ara he’

´ıvare ha jatop

´ava I

˜ne’

˜eme: “

´Alma

o˜

neme’˜eva’er

˜a

´alma rehe” (Deuteronomio 19:21). Up

´ei-

char˜

o, mba’´eichapa ojepag

´ata pe

´alma t

´er

˜a tekove

perf´ekto Ad

´an operdeva’ekue rehe? O

˜nekotev

˜e pete

˜ı

yvyp´

ora rekove perf´ekto ojepaga ha

˜gua pe ‘rresk

´ate opa-

vave reheh´ape’ (1 Timoteo 2:6).

10 Mba’´eichapa ome’

˜eraka’e Jehov

´a pe rresk

´ate? Ha’e

ombou ko Yvy ape´ari pete

˜ı ita’

´yra espiritu

´al iperf

´ekto-

va. P´ero Jehov

´a nombouiva’ekue oimera

˜evape rei. Ha’e

ombou Ita’´yra ohayhuv

´eva, pe Ita’

´yra ypykue (1 Juan 4:

9, 10). Ko Ta’´yra kyre’

˜yme ohejava’ekue h

´oga yvagape-

gua (Filipenses 2:7).˜

Naaprendehagu´eicha pe kap

´ıtulo

jahasava’eku´epe, pete

˜ı mil

´agro rupi Jehov

´a oguerova-

va’ekue Ita’´yra rekove Mar

´ıa retep

´ype.

˜Nandej

´ara

esp´ıritu s

´anto rupive, Jes

´us onaseva’ekue pete

˜ı yvyp

´ora

perf´ektoicha, ha up

´evare no

˜ıriva’ekue pe pek

´ado pogu

´y-

pe (Lucas 1:35).11 Mba’

´eichapa ikat

´uta pete

˜ı kuimba’e orreskata

hetaiterei yvyp´

orape? Ha mba’´eichapa pe pek

´ado ohu-

pyty opavave yvyporaku´erape?

˜Nanemandu’ava’er

˜a pe

pek´ado rupi, Ad

´an operdehague pe mba’e por

˜aite ogue-

rekova’ekue: pe tekove perf´ekto. Ha up

´evare ndaikat

´ui

9. Mba’eichagua rresk´atepa o

˜nekotev

˜eraka’e?

10. Mba’´eichapa ome’

˜eva’ekue Jehov

´a pe rresk

´ate?

11. Mba’´eichapa ikatu pete

˜ı kuimba’e orreskata hetaitere

´ıpe?

50 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

ombohasa peichagua tekove ita’yraku´erape. Up

´eva ra-

ngue ha’e ombohasa pe pek´ado ha

˜nemano. La Biblia

ohen´

oi Jes´

uspe ‘pe´

ultimo Ad´an’, oguerek

´ogui pe tekove

perf´ekto ha ndopek

´aigui araka’eve (1 Corintios 15:45).

Up´eichar

˜o, Jes

´us o

˜nemo

˜ı Ad

´an rekovia,

˜nandesalva ha-

˜gua. Ha’e ome’

˜e hekove perf

´ekto ha i

˜ne’

˜erenduva’ekue˜

Nandej´arape opa mba’

´epe, ha up

´eicha opaga Ad

´an pe-

k´adore. Up

´eva ojapohagu

´ere Jes

´us ome’

˜e esper

´ansa

Ad´an ra’yku

´erape (Romanos 5:19; 1 Corintios 15:21, 22).

12 La Biblia omombe’upaite mba’´eichapa Jes

´us ohasa

asy va’ekue omano mboyve. O˜

nenup˜a vai rire chupe,

o˜

nemo˜ı pete

˜ı yvyr

´are ha up

´epe omano asy (Juan 19:1,

16-18, 30, ikatu rehecha informasi´

on o˜ıv

´eva, p

´ahina

204-206-pe). Mba’´erepa tekotev

˜eva’ekue hetaite ohasa

asy Jes´

us? Jahechatah´aicha pete

˜ı kap

´ıtulo o

´utavape, Sa-

tan´as he’iva’ekue ojejopy va

´ıramo yvyporaku

´erape

ndaiporimo’˜aiha ni pete

˜ı ifi

´elva

˜Nandej

´arape. Oagua-

nt´avo Jes

´us umi mba’e vaiete ohasava’ekue ombohov

´ai

pe Satan´as he’iva’ekue. Jes

´us ohechauka pete

˜ı kuimba’e

perf´ekto oguerek

´ova liverta oiporavo ha

˜gua ikatuha ifi

´el˜

Nandej´arape, taha’e ha’

´eva umi jehasa asy omo

˜ıva Sata-

n´as. Mba’eichait

´epa oim

´ene ovy’

´ara’e Jehov

´a ohech

´avo

Ita’´yra ifielha! (Proverbios 27:11.)

13 Mba’´eichapa ojepaga pe rresk

´ate? Pe 14 de Ni-

s´an,

´a

˜no 33-pe, Jehov

´a oheja ojejuka pe Ita’

´yra perf

´ekto.

Up´er

˜o Jes

´us ome’

˜e hekove perf

´ekto “pete

˜ı jevy opa

´ara

˜guar

˜a” (Hebreos 10:10). Tres d

´ıa Jes

´us omano rire, Jeho-

v´a omoingove jey chupe pete

˜ı esp

´ırituicha. Ha yv

´agape,

Jes´

us ogueraha˜

Nandej´arape hekove perf

´ekto repykue,

pe ome’˜eva’ekue rresk

´ateramo Ad

´an ra’yku

´erare

12. Mba’´epa ohechauka Jes

´us umi mba’e vai ohasava’eku

´ere?

13. Mba’´eichapa ojepaga pe rresk

´ate?

Pe rresk´

ate: Pe rreg´

alo ipor˜

av´

eva ome’˜

eva˜

Nandej´

ara 51

Jehov´

a ome’˜

eIta’

´yra ypykue pete

˜ı

rresk´

ateramo˜

nandereheh´

ape

(Hebreos 9:24). Jehov´a oasepta pe Jes

´us sakrif

´ısio re-

pykue pete˜ı rresk

´ateramo, o

˜nekotev

˜eva ojepe’a ha

˜gua

yvyporaku´erape pek

´ado ha

˜neman

´ogui (Romanos 3:23,

24).

MBA’´EICHAPA IKATU

˜NANEVENEFISIA PE RRESK

´ATE?

14˜

Naneimperf´ektoramo jepe, ikatu jahupyty umi ve-

ndisi´

on ipor˜aitere

´ıva pe rresk

´ate rupive. Jahech

´ata umi

mba’e por˜a ikat

´uva jahupyty, ko’

´a

˜ga ha tenonder

˜a, pe˜

Nandej´ara rreg

´alo ipor

˜ait

´eva rupive.

15 O˜

neperdona˜

nande pek´

ado.˜

Nanas´egui pe imperfek-

si´

on reheve ijetu’u˜

nand´eve jajapo pe ipor

˜ava. Enterove

japeka t´er

˜a jajavy umi mba’e ja’

´eva t

´er

˜a jajap

´ovape. P

´ero

Jes´

us sakrif´ısio rupive ikatu “o

˜neperdona

˜nand

´eve

˜na-

nde pek´ado” (Colosenses 1:13, 14). Jahupyty ha

˜gua pe

perd´

on,˜

na˜

nembyasyva’er˜a a

˜neteh

´ape umi mba’e vai

jajapova’eku´ere. Ha

˜naneumildeva’er

˜a jajerure ha

˜gua

Jehov´ape

˜naneperdona ha

˜gua. Up

´eva jajapova’er

˜a jajero-

vi´agui Jes

´us sakrif

´ısio rehe (1 Juan 1:8, 9).

16˜

Nane konsi´

ensia ipot˜ı

˜Nandej

´ara renond

´epe. Iky’

´a-

ramo˜

nane konsi´ensia ikatu japyta esperansa’

˜yre ha

˜na

˜nandu ndajavaleiha mba’eve. P

´ero pe rresk

´ate rupi-

ve, Jehov´a

˜naneperdona ha imba’epor

˜agui oheja jaadora

chupe konsi´ensia pot

˜ı reheve,

˜nane imperf

´ektoramo

jepe (Hebreos 9:13, 14). Up´evare ikatu

˜na

˜ne’

˜e Jehov

´ape

t´er

˜a

˜na

˜nembo’e chupe jakyhyje’

˜yre (Hebreos 4:14-16).

Avei˜

nane konsi´ensia ipot

˜ı rupi jaguereko py’aguapy,

˜na-

˜ne

˜nandu por

˜a ha javy’ave.

17 Pe esper´

ansa jaikove ha˜gua opa

´ara

˜guar

˜a pete

˜ı

14, 15. Mba’´epa jajapova’er

˜a ‘o

˜neperdona ha

˜gua

˜nand

´eve

˜nande

pek´ado’?

16. Mba’´erepa ikatu jaadora

˜Nandej

´arape konsi

´ensia pot

˜ı reheve,

ha mba’´epa jahupyty

˜nane konsi

´ensia pot

˜ı rupi?

17. Mba’´epa ikatu jahupyty Jes

´us omano rupi

˜nandereheh

´ape?

Pe rresk´

ate: Pe rreg´

alo ipor˜

av´

eva ome’˜

eva˜

Nandej´

ara 53

para´ısope ko Yvy ape

´ari. “Pe pek

´ado repykue ha’e

˜ne-

mano” he’i Romanos 6:23. Ha he’i avei: “p´ero pe jop

´oi

ome’˜eva

˜Nandej

´ara ha’e jeikove opa’

˜yva Karai Jesucristo

rupi”. Ko l´ıvro, kap

´ıtulo 3-pe jahech

´amakuri umi mba’e

por˜a o

˜ıtava pe Para

´ısope ko Yvy ape

´ari (Revelaci

´on 21:

3, 4). Omano rupi Jes´

us˜

nandereheh´ape ikatu jahupy-

typaite umi mba’e por˜a ha jaiko opa

´ara

˜guar

˜a tes

˜aime.

Jahupyty ha˜gua umi mba’e por

˜a

˜namomba’eva’er

˜a pe

rreg´alo o

˜neme’

˜eva

˜nand

´eve: pe rresk

´ate.

MBA’´EICHAPA IKATU JAHECHAUKA˜

NAMOMBA’EHA PE RRESK´

ATE?18 Mba’

´erepa jaagradeseva’er

˜a Jehov

´ape pe rresk

´a-

te rehe? Pete˜ı rreg

´alo

˜namomba’eve jahech

´aramo

mba’´eichapa pe ome’

˜eva oiporu iti

´empo t

´er

˜a ipl

´ata

˜na-

ndereheh´ape. Up

´eva opoko

˜nane koras

˜ore p

´orke pe

rreg´alo ohechauka pe ome’

˜eva

˜nanderayhuha. Pe

rresk´ate ha’e pe rreg

´alo ipor

˜av

´eva, p

´orke

˜Nandej

´ara oja-

po pe sakrif´ısio tuichav

´eva ome’

˜e ha

˜gua

˜nand

´eve. Juan

3:16-pe he’i: “ohayhuetere´ıgui

˜Nandej

´ara ko m

´undope

18. Mba’´erepa jaagradeseva’er

˜a Jehov

´ape pe rreg

´alore ha’

´eva pe

rresk´ate?

˜Na

˜neha’

˜avo

jaikuaave Jehov´

aguijahechauka

˜namomba’eha˜

Nandej´

ara rreg´

alo,pe rresk

´ate

ome’˜eva’ekue Ita’

´yra pete

˜ıme”. Up

´evare, pe rresk

´a-

te ha’e pe mba’e tuichav´eva ohechauk

´ava Jehov

´a

˜nanderayhuha. Ohechauka avei mba’

´eichapa Jes

´us

˜nanderayhu, p

´orke kyre’

˜yme ome’

˜eva’ekue hekove

˜nandereheh

´ape (Juan 15:13). Up

´eichar

˜o, pe rreg

´alo o

˜ne-

me’˜eva pe rresk

´ate rupive, ohechauka mba’eichait

´epa

Jehov´a ha Ita’

´yra

˜nanderayhu (G

´alatas 2:20).

19 Ha mba’´eichapa ikatu jahechauka

˜namomba’eha˜

Nandej´ara rreg

´alo, pe rresk

´ate? Primero,

˜na

˜neha’

˜ava’er

˜a

jaikuaave Jehov´

agui, pe rresk´

ate Me’˜

eha (Juan 17:3). Up´e-

va jajapo ha˜gua

˜nanepytyv

˜ota jastudi

´aramo la Biblia ko

l´ıvro ndive. Ha jaikuaav

´evo Jehov

´ape, jahayhuv

´eta chu-

pe, ha jajapos´eta ha’e he’

´ıva (1 Juan 5:3).

20 Jajeroviava’er˜

a pe rresk´

ate rehe. Jes´

us he’iva’ekue:“Pe ojerovi

´ava Ta’

´yrare oguereko jeikove opa’

˜yva” (Juan

3:36). Mba’´eichapa ikatu jahechauka jajeroviaha Jes

´us

rehe? Ndaha’eiva’er˜a ja’

´enteva jajeroviaha hese. “Pe je-

rovia omano ndoguerek´

oiramo tembiapo” he’i Santiago2:26-pe. Up

´eicha, pe fe a

˜netegu

´ava ojehecha “tembia-

po” rehe, t´er

˜a umi mba’e jajap

´ovare. Ha jahechauk

´ata

jajeroviaha Jes´

us rehe˜

na˜

neha’˜ambait

´eramo jajapo ha’

´ei-

cha,˜

nane˜

ne’˜eme ha

˜nane rembiap

´ope (Juan 13:15).

21 Jahava’er˜

a k´

ada´

a˜

no pe Cena del Se˜

nor ojejap´

ova-pe. Upe 14 de Nis

´an pyhare, pe

´a

˜no 33-pe, Jes

´us

omo˜

nepyr˜

uva’ekue pete˜ı mba’e ipyah

´uva ojejapo ha-

˜gua, la B

´ıbliape o

˜nehen

´oiva “cena del Se

˜nor” (1

Corintios 11:20; Mateo 26:26-28). K´

ovape o˜

nehen´

oi aveiConmemoraci

´on Cristo

˜nemano rehegua. Jes

´us omo

˜ne-

pyr˜

uva’ekue up´eva ijapostolku

´erape ha ent

´ero kristi

´ano

19, 20. Mba’´eichapa ikatu jahechauka

˜namomba’eha

˜Nandej

´ara

rreg´alo, pe rresk

´ate?

21, 22. a) Mba’´erepa jahava’er

˜a k

´ada

´a

˜no pe Cena del Se

˜nor oje-

japoh´ape? b) Mba’

´epa o

˜nemyesak

˜ata umi kap

´ıtulo 6 ha 7-pe?

Pe rresk´

ate: Pe rreg´

alo ipor˜

av´

eva ome’˜

eva˜

Nandej´

ara 55

a˜

netegu´ape imandu’a ha

˜gua ko mba’

´ere: ome’

˜ehague

hekove perf´ekto rresk

´ateramo. K

´ovare Jes

´us he’iva’ekue

avei: “Pejapo mem´eke ko mba’e penemandu’

´avo

cherehe” (Lucas 22:19). Pe Conmemoraci´

on˜

nanemo-mandu’a pe mborayhu tuichait

´eva ohechaukava’ekue

Jehov´a ha Jes

´us ome’

˜evo pe rresk

´ate. Ikatu jahechauka

˜namomba’eha pe rresk

´ate jah

´avo k

´ada

´a

˜no pe Conme-

moraci´

on ojejap´

ovape Jes´

us˜

neman´

ore.�22 Ko rresk

´ate Jehov

´a ome’

˜eva’ekue

˜nandereheh

´ape

ha’e pete˜ı rreg

´alo ijojaha’

˜yva (2 Corintios 9:14, 15). Ko

rreg´alo ha’e avei pete

˜ı mba’e por

˜a umi omanova’eku

´epe

˜guar

˜a. Umi kap

´ıtulo 6 ha 7-pe o

˜nemyesak

˜ata

˜nand

´eve

up´eva.

� Reikuaaveta mba’epa he’ise pe Cena del Senor, umi pahina206-208-pe.

MBA’´EPA OMBO’E LA BIBLIA

ˇ Pe rresk´ate ha’e pe mba’e Jehov

´a oipor

´uva

˜nandepe’a ha

˜gua pek

´ado ha

˜neman

´ogui

(Efesios 1:7).

ˇ Jehov´a ome’

˜e pe rresk

´ate ombo

´uvo Ita’

´yra

ypykue omano ha˜gua

˜nandereheh

´ape

(1 Juan 4:9, 10).

ˇ Pe rresk´ate rupi o

˜neperdona

˜nande pek

´ado,

ipot˜ı

˜nane konsi

´ensia ha

˜naha’ar

˜o jaikove

opa´ara

˜guar

˜a (1 Juan 1:8, 9).

ˇ Jahechauka˜

namomba’eha pe rresk´ate

˜na

˜ne-

ha’˜avo jaikuaave Jehov

´agui, jajerovi

´avo Jes

´us

rehe ha jah´avo pe Cena del Se

˜nor ojejap

´ova-

pe (Juan 3:16).

56 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

KO’˜

A porandu ojejap´

ova yma guive, i˜

nimport´ante jaikuaa.

Jaiko jaikoh´ape enterove jaikuaase ko’

˜a mba’e.

2 Pe kap´ıtulo jahasava’eku

´epe jahech

´akuri mba’

´eichapa

Jesucristo sakrif´ısio rupive ikatu jahupyty pe tekove

opa’˜

yva.˜

Naaprende avei la Biblia he’iha: “ndaiporimo’˜a-

v´ei

˜nemano” (Revelaci

´on 21:4). P

´ero o

˜guah

˜e aja pe

´ara, enterove

˜namano. “Oikov

´eva oikuaa omanova’er

˜aha”,

he’iva’ekue Salom´

on, pe rr´ei i

˜naranduet

´eva (Eclesiast

´es

9:5).˜

Na˜

neha’˜ambaite jaikove are, p

´ero

˜na

˜neporandu gue-

teri mba’´epa oik

´ota

˜nandehegui

˜namano rire.

3˜

Nambyasy oman´

oramo umi jahayh´

uva ha ikatu˜

na-˜

neporandu: “Mba’´epa oiko chuguiku

´era? Ohasa as

´ypa

hiku´ai? O

˜nangarek

´opa

˜nanderehe? Ikat

´upa

˜naipytyv

˜o chu-

peku´era? Jahecha je

´ynepa chupeku

´era?”. Umi rrelihi

´on

o˜ıva ko m

´undope ombohov

´ai ko’

˜a porandu heta hend

´ai-

cha. O˜ı ombo’

´eva umi heko por

˜ava ohoha yv

´agape, ha

umi heko va´ıva ohoha ohasa asy. O

˜ı katu ombo’

´eva oma-

nova’ekue ohoha umi esp´ıritu oikoh

´ape o

˜ı ha

˜gua umi

ijypykue ndive. Ha o˜ı umi ombo’

´eva ohoha umi omano-

va’ekue oikoh´ape ojehusga ha

˜gua, ha up

´ei o

˜nembohete

jey onase ha˜gua.

1-3. Mba’epa oneporandu jepi la hente pe nemanogui, ha mba’e-pa ombo’e heta rrelihion?

KAP´ITULO 6

Mo˜

opa o˜ı umi omanova’ekue?

Mba’´

epa oiko˜

nandehegui˜

namano rire?

Mba’´

erepa˜

namano?

Ikat´

unepa˜

nanembopy’aguapy jaikuaape a

˜netegua

˜neman

´ogui?

4 Heta rrelihi´

on ombo’e omano vove˜

nande rete o˜ıha

pete˜ı mba’e noman

´oiva

˜nandehegui. Haimete opavave rre-

lihi´

on, ymaguare ha ko’a˜gagua avei, he’i

˜namano rire

jasegiha jaikove opa´ara

˜guar

˜a ha ikatuha jahecha,

˜nahe-

ndu ha˜

napensa. P´ero, mba’

´eichapa ikatu oiko up

´eva?˜

Nane apytu’˜

u omomba’apo umi mba’e˜

na˜

nand´

uva ha˜

napens´ava, p

´ero

˜namano vove

˜nane apytu’

˜u nomba’a-

pov´eima. Umi mba’e

˜nanemandu’

´ava ha

˜na

˜nand

´uva

ndaikat´

ui omba’apo ha’e˜

no rei. Up´eva up

´eicha o

˜nehund

´ı-

gui˜

nane apytu’˜

u.

MBA’´EPA A

˜NETEH

´APE OIKO

˜NAMANO RIRE?

5 Jehov´a oikuaa por

˜a mba’

´epa oiko

˜namano rire, ha’

´e-

gui˜

nane apytu’˜

u Apohare. Ha’e oikuaa pe a˜

netegua,ha I

˜ne’

˜eme, la B

´ıbliape, omombe’u mba’

´epa oiko umi

omanova’eku´egui. Ha’e omyesak

˜a por

˜a ko mba’e: pete

˜ı

tapicha omano vove no˜

nanduv´

eima mba’eve. Pe˜

nemanondojoguerah

´ai pe tekove ndive. Umi omanova’ekue ndo-

hech´ai, nohend

´ui ha nopensav

´eima. Ndaip

´ori ni pete

˜ı

mba’e oikov´eva

˜nandehegui

˜namano rire. Up

´eichar

˜o

˜na-

nde ndajaguerek´

oi pete˜ı

´alma t

´er

˜a esp

´ıritu noman

´oiva.�

6 He’i rire Salom´

on umi oikov´eva oikuaaha omanova’e-

r˜aha, ohai: “umi oman

´ova katu, [...] ndoikua

´ai mba’evete”.

Ha o˜

ne’˜ev

´evo ko mba’

´egui, he’i umi omanova’ekue ndai-

katuveimaha oporohayhu t´er

˜a ndaija’

´ei hapich

´are. Ha he’i

avei ndaiporiha ‘tembiapo t´er

˜a ojejapos

´eva t

´era konosimi

´e-

nto t´er

˜a arandu [pe sepult

´urape]’ (Eclesiast

´es 9:5, 6, 10).

Up´eicha avei Salmo 146:4-pe he’i yvyp

´ora omano vove,

‘opa ipensami´ento’.

˜Namano vove japait

´ema, ndaip

´ori

mba’eve oikov´eva

˜nandehegui. Ikatu

˜nambojoja

˜nande re-

� Oıve informasion omyesakava mba’epa he’ise ‘alma’ ha ‘espıri-tu’, pahina 208-211-pe.

4. Mba’epa ombo’e heta rrelihion pe nemanogui?5, 6. Mba’epa he’i la Biblia oikoha umi omanova’ekuegui?

58 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

kove pete˜ı tataindy rendy rehe. Ogue vove

ndoh´

oi mamove, opa re´ınte.

MBA’´

EPA HE’IVA’EKUE JES´

USPE

˜NEMAN

´OGUI

7 Jesucristo omombe’uva’ekue mba’´e-

pa oiko umi omanova’eku´egui. Pete

˜ı

´ara

o˜

nemombe’u chupe i˜

nam´ıgo L

´azaro

omanohague. Up´emar

˜o Jes

´us he’i idi-

sipuloku´erape: ‘

˜Nane am

´ıgo L

´azaro

opytu’uh´ına’. Ha’eku

´era oimo’

˜a L

´aza-

ro okehah´ına ha okueratamaha. P

´ero

ojavy hiku´ai. Up

´evare Jes

´us he’i por

˜a

chupeku´era: ‘L

´azaro oman

´oma’ (Juan 11:

11-14). Ko’´ape jahecha Jes

´us ombojojaha-

gue˜

nemano jepytu’´

ure ojeke jave. L´azaro

ndohoiva’ekue yv´agape t

´er

˜a infi

´ernope.

Ha’e ndoh´

oi ojotopa anhelku´era ndive

t´er

˜a umi ijypykue ndive, ha ndoh

´oi avei onase jey

´otro kui-

mba’´eicha. Oman

´ovo ha’e opytu’u, ojogua umi oket

´evape

ha noso˜

n´aivape mba’eve. La B

´ıbliape o

˜ıve t

´eysto ombojo-

j´ava pe oman

´ova pete

˜ı ok

´evare. Up

´eva jahecha pe dis

´ıpulo

Esteban ojejap´ır

˜o guare it

´ape omano meve. La Biblia he’i

hese ‘okehague’ (Hechos 7:60). Up´eicha avei pe ap

´ostol

Pablo he’iva’ekue o˜ıha umi hapicha ‘okeva’ekue’ pe

˜nema-

n´

ome (1 Corintios 15:6).8 Ojapoparaka’e

˜Nandej

´ara yvyporaku

´erape omano ha-

˜gua? Nah

´aniri! Jehov

´a ojapo yvyporaku

´erape oiko ha

˜gua

opa´ara

˜guar

˜a ko Yvy ape

´ari. Ko l

´ıvrope, jahech

´amaku-

ri˜

Nandej´ara omo

˜ıhague pe kuimba’e ha ku

˜na ypyku

´epe

pete˜ı para

´ıso ipor

˜avape. Ha ome’

˜e avei chupeku

´era tes

˜ai.

Jehov´a oipotava’ekue chupeku

´era

˜guar

˜a ipor

˜avante. Oipo-

t´anepa pete

˜ı t

´uva ohayh

´uva ita’yraku

´erape hasy, ituja ha

7. Mba’erepa ombojojava’ekue Jesus pe nemano?8. Mba’erepa jaikuaa

˜Nandejara ndoipotaihague yvyporakuera

omano?

Mo˜

opa oho petataindy rendy?

Mo˜

opa o˜ı umi omanova’ekue?

omano hiku´ai? Katuete ndoipotamo’

˜ai! Jehov

´a ohayhu

ita’yraku´erape ha oipotava’ekue oiko vy’

´ape ko Yvy ape

´ari.

La Biblia he’i yvyporaku´eragui: ‘Ti

´empo opa’

˜yva [Jehov

´a]

omo˜ı ikoras

˜omeku

´era’ (Eclesiast

´es 3:11). Jehov

´a

˜nandeapo

jaikose ha˜gu

´aicha opa

´ara

˜guar

˜a. Ha ombohap

´ema

˜nand

´e-

ve jahupyty ha˜gua upe mba’e.

MBA’´EREPA

˜NAMANO

9 Up´eichar

˜o, mba’

´erepa

˜namano?

˜Nambohov

´ai ha

˜gua

9. Mba’epa Jehova he’iva’ekue Adanpe ndojapoiva’eraha, hamba’erepa ndahasyiva’ekue upeva?

Jehov´

a ojapoyvyporaku

´erape oikove

ha˜

gua opa´

ara˜

guar˜

a koYvy ape

´ari

60 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

ko porandu jahechava’er˜a mba’

´epa oikoraka’e o

˜ır

˜o guare

pete˜ı kuimba’e ha pete

˜ı ku

˜n

´ante ko Yvy ape

´ari. La Biblia

he’i: “˜

Nandej´ara Jehov

´a omohe

˜n

´oi pe yv

´ygui opaicha-

gua yvyra m´ata ipor

˜ava

˜nande resa renond

´epe ha ipor

˜ava

oje’u ha˜gua” (G

´enesis 2:9). Up

´eichar

˜o jepe, o

˜ıva’ekue pe-

te˜ı mba’e ndojapoiva’er

˜a hiku

´ai. Jehov

´a he’i Ad

´anpe:

‘Opaichagua yvyra m´ata o

˜ıvagui ko hard

´ınpe ikatu re’u ne-

ryguat˜a meve. P

´ero pe yvyra m

´ata konosimi

´ento ipor

˜ava

ha iva´ıva rehegua, ndere’uiva’er

˜a, p

´orke pe re’uha

´ara-

pe chugui, katuete reman´

ota’ (G´enesis 2:16, 17). Ko mba’e

ndahasyiva’ekue ojapo ha˜gua hiku

´ai, o

˜ıgui heta yva Ad

´an

ha Eva ikat´

uva ho’u. P´ero o

˜neme’

˜e chupeku

´era oportunida

ohechauka ha˜gua oagradeseha

˜Nandej

´arape opa mba’

´ere,

um´ıva apyt

´epe pe tekove perf

´ekto. I

˜ne’

˜erend

´uramo, ohe-

chauk´ata avei omomba’eha It

´uva yvagapegua autorida ha

oipotaha ois˜ambyhy chupeku

´era mborayh

´upe.

10˜

Nambyas´

yramo jepe, pe kuimba’e ha pe ku˜

na ypy-kue nai

˜ne’

˜erend

´ui Jehov

´ape. O

˜ne’

˜evo pete

˜ı mb

´oi rupive,

Satan´as oporandu

´Evape: “A

˜nete piko

˜Nandej

´ara he’

´ıra’e

pe˜eme ani ha

˜gua pe’u opaichagua yvyra m

´atagui o

˜ıva ko

hard´ınpe?”. Eva ombohov

´ai: “Umi yvyra m

´ata ko hard

´ın-

pe o˜ıvagui ikatu ro’u. P

´ero pe hard

´ın mbyt

´epe o

˜ıvagui,˜

Nandej´ara he’i: ‘An

´ıke pe’u chugui, an

´ıke pepoko hese na-

pemanos´eiramo’” (G

´enesis 3:1-3).

11 “Napemanomo’˜ai” he’i Satan

´as. “

˜Nandej

´ara oikuaa

pe’uha´ara chugui pejehesape’ataha, ha peikotaha

˜Nande-

j´araicha, peikua

´avo pe ipor

˜ava ha iva

´ıva” (G

´enesis 3:4, 5).

Satan´as ogueroviaukase

´Evape ipor

˜aha ho’u pe yva oje’e-

va’ekue ndo’uiva’er˜aha. Ha’e he’i Eva ikatuha odesidi

ijehegui mba’´epa o

˜ı por

˜a ha mba’

´epa o

˜ı vai, ha up

´eicha

ikatuha ojapo ojapos´eva. Satan

´as he’i avei Jehov

´a ijapuha

he’´ır

˜o guare mba’

´epa oik

´ota heseku

´era ho’

´uramo pe yva.

10, 11. a) Mba’erepa pe kuimba’e ha kuna ypykue naine’erendui˜Nandejarape? b) Mba’erepa ivaiete pe Adan ha Eva ojapova’ekue?

Mo˜

opa o˜ı umi omanova’ekue? 61

Eva oguerovia Satan´aspe ha ojagarra pe yva ha ho’u. Upe

rire ome’˜e avei im

´enape, ha ha’e ho’u avei. Ha’eku

´era

ndaha’´ei ndoikua

´aiva pe ojap

´ova. Oikuaa por

˜a ojapoha pe˜

Nandej´ara he’iva’ekue chupeku

´era ani ha

˜gua ojapo. Ho’u

rupi pe yva, ha’eku´era nai

˜ne’

˜erend

´ui

˜Nandej

´arape, ndoja-

p´

oi pete˜ı mba’e ipor

˜ava ha ndahas

´yiva he’iva’ekue

chupeku´era. Up

´eicha ha’eku

´era ohechauka nomomba’ei-

ha It´

uva yvagapegua ha ijautorida. Aj´epa ivaiete ko mba’e

ojapova’ekue Ijapohare ohayhuet´evare chupeku

´era!

12˜

Namo˜ı chupe, pete

˜ı nde ra’y remongakuaava’ekue

o˜

nemo˜ıha nderehe ha nanemomba’

´ei ni nanderayh

´ui,

12. Mba’epa nanepytyvo nantende hagua mba’eichapa onenanduJehova onemoıhaguere hese Adan ha Eva?

Ad´

anpe ojejapo yv´

ygui haoiko jey chugui yvy.

62 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

mba’´eichapa re

˜ne

˜nand

´une? Katuete has

´yta nd

´eve. Up

´ei-

cha avei epensami mba’eichait´epa has

´ynera’e Jehov

´ape

Ad´an ha Eva o

˜nemo

˜ıhagu

´ere hese.

13 Ad´an ha Eva nai

˜ne’

˜erenduihagu

´ere, Jehov

´a ndoguere-

k´

oi mba’´erepa ohej

´avo oiko chupeku

´era opa

´ara

˜guar

˜a. Ha˜

Nandej´ara he’ihagu

´eicha, ha’eku

´era omano ha opa. Ndoi-

k´

oi chuguiku´era esp

´ıritu oh

´ova oiko

´otro hend

´ape. Jaikuaa

up´eva pe Jehov

´a he’iva’eku

´ere Ad

´anpe oporand

´ur

˜o gua-

re chupe mba’´erepa nai

˜ne’

˜erend

´ui. He’i chupe: “[Rejev

´yta]

yv´

ype, p´

orke chugui voi rejejapova’ekue. Nde niko yvy hayvy oiko je

´yta ndehegui” (G

´enesis 3:19).

˜Nandej

´ara ojapo-

va’ekue Ad´anpe yv

´ygui (G

´enesis 2:7). Up

´eva mboyve, Ad

´an

ndoikoiva’ekue mamove. Up´evare Jehov

´a he’

´ır

˜o guare

Ad´anpe oiko jeytaha chugui yvy, he’iseva’ekue Ad

´an opa-

taha. Ha Ad´an ojogu

´ata pe yv

´ype, ndoikomo’

˜av

´ei avei.

14 Ad´an ha Eva i

˜ne’

˜erend

´urire

˜Nandej

´arape ikatuva’er

˜a-

mo’˜a oikove ko’

´a

˜ga peve. P

´ero ha’eku

´era nai

˜ne’

˜erend

´ui ha

up´eicha opeka ha omano.

˜Nande

˜namano Ad

´an omboha-

s´agui ita’yraku

´erape pe pek

´ado ha

˜nemano (Romanos

5:12). Pe pek´ado ha’ete pete

˜ı mba’asy vai jagueronas

´eva ha

ndaikat´

uiva jajehek´

yi chugui, ha oporoguerah´ava

˜nema-

n´

ome. Up´eva ndaha’

´ei pete

˜ı vendisi

´on t

´er

˜a

˜nane am

´ıgo,

s´ıno pete

˜ı maldisi

´on t

´er

˜a enem

´ıgo (1 Corintios 15:26).

Jaagradeseteva’er˜a Jehov

´a ome’

˜ehagu

´ere pe rresk

´ate

˜na-

ndepe’a ha˜gua ko enem

´ıgo vaiet

´egui!

MBA’´

EREPA IPOR˜

A JAIKUAAPE A

˜NETEGUA

˜NEMAN

´OGUI

15 Pe ombo’´eva la Biblia umi omanova’eku

´egui

˜nane-

mbopy’aguapy. Jahechamahagu´eicha umi omanova’ekue

13. Mba’epa Jehova he’iva’ekue Adanpe oikotaha chugui omanorire, ha mba’epa upeva he’ise?14. Mba’erepa namano?15. Mba’erepa nanembopy’aguapy jaikuaa pe anetegua nemano-gui?

Mo˜

opa o˜ı umi omanova’ekue? 63

ndohasa’as´

yi ha no˜

nand´

ui mba’evete. Ndajakyhyjeiva’e-r

˜a chuguiku

´era, ndaikat

´uigui ojapo mba’e vai

˜nanderehe.

Ha’eku´era noikotev

˜ei

˜naipytyv

˜o chupeku

´era ha ndaikat

´ui

˜nanepytyv

˜o avei. Ndaikat

´ui

˜na

˜ne’

˜e chupeku

´era ha ha’e-

ku´era ndaikat

´ui o

˜ne’

˜e

˜nanendive. Heta umi rrelihi

´on

omoak˜ava ijapu he’

´ıvo ikatuha oipytyv

˜o umi omanova’e-

ku´epe, ha umi oguerovi

´ava ko’

˜a mba’e ome’

˜e chupeku

´era

pl´ata. P

´ero jaikuaa rupi pe a

˜netegua

˜neman

´ogui ndaikat

´ui

˜nanembotavy hiku

´ai.

16 Ojeguerovi´apa ne rrelihi

´onpe la Biblia ombo’

´eva pe

˜neman

´ogui? Heta rrelihi

´onpe ndojeguerovi

´ai. Mba’

´erepa?

Ombo’´egui Satan

´as oipot

´ava. Ha’e oiporu umi rreli-

hi´

on japu ogueroviauka ha˜gua umi h

´entepe o

˜nemano

rire ojehoha ojeiko esp´ırituicha ambue hend

´ape. Satan

´as

ombojehe’a ko japu hetave mba’e ndive oipe’a ha˜gua he-

nteku´erape

˜Nandej

´ara Jehov

´agui. Mba’

´eichapa ojapo

up´eva?17 Jahech

´amakuri o

˜ıha rrelihi

´on ombo’

´eva umi i

˜na

˜n

´ava

ohoha ok´ai opa

´ara infi

´ernope. Ko’

˜a mba’e o

˜nembo’

´eva

omo˜ı vai

˜Nandej

´arape. Jehov

´a ha’e mborayhu ha araka’e-

ve ndohejamo’˜ai yvyp

´ora ohasa asy up

´eicha (1 Juan

4:8). Mba’´epa repens

´ata pete

˜ı kuimba’

´egui omoing

´eramo

ita’´

yra po tat´ape nai

˜ne’

˜erenduihagu

´ere? Remomba’

´etapa

ko kuimba’´epe? Ha ojap

´oramo up

´eicha, nd

´epa reikuaas

´e-

ta chupe? Nah´aniri. Katuete er

´eta hese ipy’ahat

˜aha. Up

´eva

h´ına pe Satan

´as oipot

´ava jaguerovia, Jehov

´a ombohasa

asyha henteku´erape ohap

´yvo chupeku

´era opa

´arare.

18 Satan´as oiporu avei umi rrelihi

´on oporombo’e ha

˜gua

umi omanova’eku´egui oikoha esp

´ıritu ha o

˜nemo-

16. Mava oipotavapa ombo’e rrelihionkuera, ha mba’eichapa oja-po upeva?17. Mba’erepa omoı vai Jehovape onembo’evo ha’e oporomboha-sa asyha opa arare?18. Mba’e japupa onembo’e rrelihionkuerape ojeadora hagua umiomanova’ekuepe?

64 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

mba’eva’er˜aha chupeku

´era. Up

´evare o

˜ı oguerovi

´ava ko’

˜a

esp´ıritugui ikatuha oiko umi am

´ıgo ipoder

´osova t

´er

˜a ene-

m´ıgo i

˜na

˜naitere

´ıva. Heta o

˜ı oguerovi

´ava ko japu ha

up´evare okyhyje umi omanova’eku

´egui, omomba’e ha

oadora chupeku´era. P

´ero la Biblia ombo’e umi omano-

va’ekue okehah´ına ha jaadorava’er

˜aha

˜Nandej

´ara a

˜netegua

pete˜ıet

´evape, ha’

´eva Jehov

´a,

˜nande Apohare ha pe ome’

˜e-

va’ekue˜

nand´eve opa mba’e (Revelaci

´on 4:11).

19 Jaikua´avo pe a

˜netegua

˜neman

´ogui na

˜nanembota-

vyv´eima umi japu ombo’

´eva rrelihionku

´era. Ha avei

˜nanepytyv

˜o

˜nantende ha

˜gua hetave mba’e la Biblia

ombo’´evagui. P

´or eh

´emplo, jaikuaa rire umi omanova’e-

kue ndohoiha oiko esp´ırituicha

´otro hend

´ape jajeroviave

pe prom´esa he’

´ıvare jaikotaha pete

˜ı para

´ısope opa

´ara

˜guar

˜a.

20 Ym´ama pete

˜ı kuimba’e ih

´ustova, h

´erava Job opora-

nduva’ekue: ‘Oman´

oramo pete˜ı kuimba’e, ikat

´upa oikove

jey?’ (Job 14:14). Ikat´

unepa o˜

nemoingove jey umi ok´evape

˜neman

´ome? La Biblia ombo’

´eva tuicha

˜nanembopy’agua-

py, ha jahech´ata up

´eva pe kap

´ıtulo o

´uvape.

19. Jaikuaa rupi pe anetegua nemanogui, mba’epa avei nantendela Biblia ombo’evagui?20. Mba’epa jahechata pe kapıtulo ouvape?

MBA’´EPA OMBO’E LA BIBLIA

ˇ Umi omanova’ekue ndohech´ai, nohend

´ui

ha nopens´ai (Eclesiast

´es 9:5).

ˇ Umi omanova’ekue opytu’uh´ına, ha’eku

´era

ndohasa’as´yi ha no

˜nand

´ui mba’evete (Juan

11:11).

ˇ˜

Namano Ad´an ombohasahagu

´ere

˜nand

´eve

pek´ado (Romanos 5:12).

Mo˜

opa o˜ı umi omanova’ekue? 65

EPENSAMI nemu˜

nahah´ına pete

˜ı ndaija’

´eiva nderehe. Ha’e

imbareteve ha i˜

naku˜ave ndehegui. Ha reikuaa ipy’ahat

˜a-

ha rehech´amagui mba’

´eichapa ojuka ne amigoku

´erape. Ha

re˜

neha’˜aramo jepe redispara hat

˜a, nderupyt

´ytantema voi.

Ha’ete voi ndaikatumo’˜aiva rejehek

´yi chugui. Upeichah

´a-

guinte, o˜

nemo˜ı sapy’a nde yk

´ere pete

˜ı nepytyv

˜otava. Ha’e

imbareteteve pe nderehe ndaija’´eivagui, ha nepytyv

˜ota. Aj

´e-

pa tuichaite nembopy’aguapy up´eva!

2 Up´eicha avei, ikatu ja’e o

˜ıha pete

˜ı ndaija’

´eiva nderehe

nemu˜

navah´ına. Ha enterov

´epe voi

˜nanemu

˜na. Ha

˜naapre-

ndehagu´eicha pe kap

´ıtulo jahasava’eku

´epe, la Biblia ohen

´oi

pe˜

neman´

ome pete˜ı enem

´ıgo. Avave ndaikat

´ui ojehek

´yi

chugui t´er

˜a o

˜norair

˜o hendive. Het

´ama jahecha mba’

´eicha-

pa ko enem´ıgo ojuka umi jahayh

´uvape. P

´ero Jehov

´a

imbareteteve pe˜

neman´

ogui ha˜

nanderayh´

ugui˜

nandepe’´a-

ta ipogu´ygui. Ha’e ohechauk

´ama ipu’akaha ko enem

´ıgore

ha opromete avei ohundietetaha. La Biblia he’i: “Ha pe˜

ne-mano, pe enem

´ıgo paha, o

˜nehund

´ıta” (1 Corintios 15:26).

Aj´epa ipor

˜aite ko not

´ısia!

3˜

Napensami mba’eichait´epa

˜nambyasy oman

´or

˜o

˜nande-

hegui pete˜ı jahayh

´uva. Up

´eva jajap

´oramo

˜nantendev

´eta

1-3. Mavapa pe enemıgo nanemunava, ha mba’erepa nanembopy’a-guapy jaikuaa la Biblia ombo’eva?

KAP´ITULO 7

Esper´ansa a

˜netet

´eva umi jahayh

´uva

omanova’eku´epe

˜guar

˜a

Mba’´

eicha rup´ıpa jaikuaa por

˜a oikotaha pe

˜nemoingove jey?

Omoingovese je´ypa Jehov

´a umi omanova’eku

´epe?

M´avapepa o

˜nemoingove je

´yta?

pete˜ı mba’e

˜nanembovy’

´atava. Up

´eva h

´ına pe prom

´esa oja-

p´

ova Jehov´a umi omanova’ekue oikove jeytaha (Isa

´ıas

26:19). Ha’e omopu’˜a je

´yta chupeku

´era, ha up

´eva he’ise pe

˜nemoingove jey.

OMANO JAVE PETE˜I JAHAYH

´UVA

4 Oman´

omapa ndehegui pete˜ı rehayh

´uva? Pe vy’a’

˜y ha

˜nembyasy tuichaiterei ndaikat

´uigui jajapo mba’eve. Up

´ei-

cha jave˜

naikotev˜eterei pe py’aguapy ome’

˜eva

˜Nandej

´ara˜

Ne’˜e (2 Corintios 1:3, 4). La Biblia

˜nanepytyv

˜o

˜nante-

nde ha˜gua mba’

´eichapa Jehov

´a ha Jes

´us ohecha pe

˜nemano.

Ohechauka˜

nand´eve Jes

´us ombyasyhague oman

´or

˜o gua-

re pete˜ı ohayh

´uva, ha jaikuaa ha’e o

˜nanduha Ituvaichaite

(Juan 14:9). Oho jave Jerusal´enpe, Jes

´us ovisita jepi L

´azaro

ha i˜

nermanaku´era, Mar

´ıa ha Marta. Ha’eku

´era oikova’ekue

Bet´aniape, pete

˜ı t

´ava hi’a

˜gu

´ıva Jerusal

´engui ha o

˜noamigoi-

teva’ekue hiku´ai. La Biblia he’i: “Jes

´us ohayhu M

´artape, ha

i˜

nerm´ana ha L

´azarope” (Juan 11:5). P

´ero, jahechahagu

´eicha

pe kap´ıtulo jahasava’eku

´epe, L

´azaro omano.

5 Mba’´eichapa o

˜ne

˜nanduva’ekue Jes

´us i

˜nam

´ıgo omano-

hagu´ere? La Biblia he’i Jes

´us ohohague o

˜nandu L

´azaro

henteku´erape, ha ohech

´avo ojahe’oha hiku

´ai ombyasyeterei

avei. Ha’e “ipyah˜e ipy’ap

´ype ha o

˜ne

˜nandu vai” ha upe rire

“Jes´

us has˜e” (Juan 11:33, 35). Mba’

´erepa ombyasyeteraka’e

Jes´

us? Ndoguerek´

oi mba’e piko esper´ansa? Nah

´aniri. Jes

´us

oikuaava’ekue oikopotaiteha pete˜ı mba’e por

˜a o

˜neimo’

˜a’

˜yva

(Juan 11:3, 4). Up´eichar

˜o jepe, ha’e o

˜nanduva’ekue pe

˜ne-

mbyasy oguer´

uva˜

nemano.6 Ha ikatu ja’e,

˜nanemokyre’

˜yha Jes

´us

˜nembyasy,

˜nane-

mbo’e rupi Jes´

us ha It´

uva ndaija’eiha pe˜

neman´

ore. Avei

4. a) Mba’eichapa onenanduva’ekue Jesus omanoro guare peteıohayhuva, ha mba’epa upeva nanembo’e Jehovagui? b) Mava mava-ndipa Jesus onoamigoiteva’ekue?5, 6. a) Mba’eichapa onenanduva’ekue Jesus ohechavo Lazarohentekuera ojahe’o? b) Mba’erepa ikatu ja’e Jesus nembyasy nane-mokyre’yha?

Esper´

ansa a˜

netet´

eva umi jahayh´

uva omanova’eku´

epe˜

guar˜

a 67

Jehov´a o

˜norair

˜okua

´ata ko enem

´ıgo ndive ha ipu’ak

´ata hese.

Jahechami mba’´epa Jes

´us ojapova’ekue Jehov

´a pu’aka ru-

pive.

‘L´

AZARO, ES˜E’

7 L´azarope o

˜nemo

˜ıva’ekue pete

˜ı itaku

´ape, ha Jes

´us ojerure

ojepe’a ha˜gua pe ita ombot

´yva pe ojeikeha. Marta ndoipot

´ai

p´

orke ohas´ama cuatro d

´ıa omanohague, ha katuete L

´azaro

retekue o˜

nembya´ıma (Juan 11:39). O

˜ınepa esper

´ansa chupe

˜guar

˜a?

8 Ojepe’´avo pe ita, Jes

´us osapuk

´ai: “L

´azaro es

˜e!”. Mba’

´e-

pa oiko up´er

˜o? “Pe kuimba’e omanova’ekue os

˜e.” (Juan 11:

43, 44.) Aj´epa ovy’ait

´enera’e umi h

´ente? Umi i

˜nerm

´ana, ipa-

ri´ente, i

˜nam

´ıgo ha ivesinoku

´era oikuaa por

˜a va’ekue L

´azaro

omanohague. P´ero ko’

´a

˜ga o

˜ı jey hendiveku

´era pe kuimba’e

ohayhuet´eva. Oim

´ene ni ndoguerovias

´ei hiku

´ai ipor

˜aite-

re´ıgui ko mba’e. Katuete o

˜ınera’e heta o

˜na

˜nu

˜ava L

´azarope

ovy’aitere´ıgui. Mba’eichait

´epa ipu’aka Jes

´us pe

˜neman

´ore!

9 Jes´

us nde’iriva’ekue ojapoha ko mil´agro ijehegui

re´ınte. Ohen

´oi mboyve L

´azarope os

˜e ha

˜gua, Jes

´us o

˜ne-

mbo’eva’ekue Jehov´ape ha up

´eicha ohechauka m

´avapa pe

oporomoingove je´yva (Juan 11:41, 42). Ha ndaha’

´ei up

´e-

r˜

o a˜

n´

onte, Jehov´a oiporuva’ekue ipod

´er up

´eicha.

˜Nandej

´ara˜

Ne’˜e omombe’u oikohague nueve

˜nemoingove jey, ha L

´a-

zaro o˜ı um

´ıva apyt

´epe�. Igustoiterei jalee ha jastudia ko’

˜a

mba’´egui. Ko’

˜ava

˜nanembo’e

˜Nandej

´arape

˜guar

˜a enterove

� Umi ambue nemoingove jey oikova’ekue onemombe’u ko’a teys-tope: 1 Reyes 17:17-24; 2 Reyes 4:32-37; 13:20, 21; Mateo 28:5-7; Lu-cas 7:11-17; 8:40-56 ha Hechos 9:36-42 ha 20:7-12.

7, 8. Mba’erepa oıneraka’e heta oimo’ava ndaiporiha esperansa La-zarope guara, pero mba’epa ojapo Jesus?9, 10. a) Mba’eichapa ohechaukava’ekue Jesus Mavapa ome’e chu-pe pe poder omoingove jey hagua Lazarope? b) Mba’eichapananepytyvo jalee umi nemoingove jey la Bıbliape onemombe’uva-gui?

68 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

El´ıas omoingove jey pete

˜ı vi

´uda

memb´

ype (1 Reyes 17:17-24)

Pe ap´

ostol Pedroomoingove jey va’ekuepete

˜ı kristi

´ana h

´erava

D´

orcaspe (Hechos 9:36-42)

L´

azaro o˜

nemoingove jeyhagu

´ere oiko tuicha vy’a

(Juan 11:38-44)

pete˜ıchanteha, o

˜ıgui umi o

˜nemoingove jey va’ekue apyt

´e-

pe mit˜a ha tuja, kuimba’e ha ku

˜na, isrrael

´ıta ha ndaha’

´eiva

isrrael´ıta avei. Ha jahecha mba’eichait

´epa enterove ovy’a-

va’ekue! P´

or eh´emplo, Jes

´us omoingove je

´yr

˜o guare pete

˜ı

mit˜aku

˜n

´ame, ituvaku

´era ‘no

˜ne

˜nanduveiva’ekue ovy’aitere

´ı-

gui’ (Marcos 5:42). Upeichaite, Jehov´a ombovy’ava’ekue

chupeku´era hesarai’

˜y ha

˜gu

´aicha.

10 P´ero umi omoingove jey va’ekue Jes

´us, omano jey upe

rire. He’is´epa up

´eva ojejapo rei hague upe mba’e? Nah

´ani-

ri. Ko’˜a mba’e omombe’

´uva la Biblia omyesak

˜a heta mba’e

i˜

nimport´anteva ha ome’

˜e avei

˜nand

´eve esper

´ansa.

MBA’´EPA

˜NANEMBO’E UMI

˜NEMOINGOVE JEY

OIKOVA’EKUE11 La Biblia ombo’e umi oman

´ova ‘ndoikuaaiha mba’e-

vete’, up´eva he’ise ndohoiha oiko

´otro hend

´ape ha

no˜

nanduiha mba’eve. Pe ojehuva’ekue L´azarope ohechauka

upeichaha. O˜

nemoingove jey rire, omombe’uparaka’e L´aza-

ro umi h´entepe mba’

´eichapa pe yv

´aga? T

´er

˜apa omongyhyje

chupeku´era omombe’

´uvo mba’

´epa o

˜ı pe infi

´ernope? Na-

h´aniri, la Biblia nde’

´ıri mba’evete ko’

˜a mba’

´egui. L

´azaro

omanova’ekue cuatro d´ıa, ha upe aja ‘ndoikuaaiva’ekue

mba’evete’ (Eclesiast´es 9:5). L

´azaro ok

´ente pe

˜neman

´ome

(Juan 11:11).12 Pe L

´azaro ohasava’ekue

˜nanembo’e avei pe

˜ne-

moingove jey a˜

neteha, ndaha’´ei

˜ne’

˜e rei. Jes

´us

omopu’˜ava’ekue L

´azarope heta h

´ente renond

´epe. Umi

rrelihi´

on omoak˜ava ndaija’

´eiramo jepe Jes

´us rehe none-

gaiva’ekue pe mil´agro. He’i katu hiku

´ai: “Mba’e piko

jajap´

ota, ko kuimba’e niko ojapo heta mba’eguasu?”(Juan 11:47). Heta h

´ente oho ohecha pe kuimba’e o

˜ne-

11. Mba’eichapa Lazaro nemoingove jey ohechauka aneteha he’ıvaEclesiastes 9:5?12. Mba’erepa jaikuaa pora Lazaro onemoingove jey hague?

70 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

moingove jey va’eku´epe ha up

´evare oguerovia Jes

´uspe.

Chupeku´era L

´azaro ha’e pete

˜ı pru

´eva

˜Nandej

´ara ombou-

hague Jes´

uspe. Ojekuaa por˜aitere

´ıgui ko mba’e, umi

hud´ıo rrelihi

´on mburuvichaku

´era ipy’ahat

˜ait

´eva o

˜nepy-

r˜

u oheka mba’´eichapa ojuk

´ata Jes

´us ha L

´azarope (Juan

11:53; 12:9-11).13

˜Nandev

´yropa jaguerovi

´aramo pe

˜nemoingove jey

oikotaha? Nah´aniri, Jes

´us ombo’e rupi o

˜guah

˜etaha pe

´ara ‘opavave o

˜ıva yvygu

´ype’ o

˜nemoingove jey va’er

˜aha

(Juan 5:28).˜

Nanemandu’ava’er˜a Jehov

´a ha’eha opa mba’e

oikov´eva Apohare. Up

´eichar

˜o, ndaikatumo’

˜aipa ha’e oporo-

moingove jey? Up´eva tuicha odepende umi mba’e Jehov

´a

imandu’´avare. Ha ikat

´upa imandu’a umi jahayh

´uva oma-

nova’eku´ere?

˜Napensami ko mba’

´ere: umi estr

´ella o

˜ıva ko

univ´ersope ndaikat

´ui ojepapa hetaitere

´ıgui, up

´eichar

˜o jepe˜

Nandej´ara oikuaapaite h

´era rupi! (Isa

´ıas 40:26). Up

´eichar

˜o,˜

Nandej´ara Jehov

´a ikatu imandu’a por

˜a umi jahayh

´uva oma-

nova’eku´ere, ha avei omoingovese jey chupeku

´era.

14 A˜

neteh´apepa omoingovese jey Jehov

´a umi omano-

va’eku´epe? La Biblia he’i ha’e ojaposeha up

´eva. Pete

˜ı

kuimba’e ojeroviava’ekue˜

Nandej´arare, h

´erava Job, opora-

ndu: “Oman´

oramo pete˜ı kuimba’e, ikat

´upa oikove jey?”.

Job he’iva’ekue oha’ar˜

otaha yvygu´ype imandu’a peve hese˜

Nandej´ara. Ha’e he’i Jehov

´ape: “Nde cheren

´oita, ha che ro-

mbohov´aita. Pe nde rejapova’ekue rehechase je

´yta” (Job 14:

13-15).15 Epensam

´ıntena up

´evare! Jehov

´a omoingovese jey umi

omanova’eku´epe. Aj

´epa

˜nanembovy’a jaikuaa Jehov

´a ojapo-

seha ko mba’e? P´ero, mba’

´eichapa oik

´ota ko

˜nemoingove

jey? M´avapepa o

˜nemoingove je

´yta ha mo

˜opa?

13. Mba’erepa ikatu jaguerovia Jehova ikatuha omoingove jey umiomanova’ekuepe?14, 15. Jahechahaicha pe Job he’iva’ekuere, omoingovese jeypa Je-hova umi omanova’ekuepe?

Esper´

ansa a˜

netet´

eva umi jahayh´

uva omanova’eku´

epe˜

guar˜

a 71

‘OPAVAVE O˜IVA YVYGU

´YPE’

16 Jale´evo la B

´ıbliape umi

˜nemoingove jey oikova’eku

´egui,

jaikuaa heta mba’e oik´

otava tenonder˜ame. Umi o

˜nemoingo-

ve jey va’ekue ko Yvy ape´ari ojotopa umi ohayh

´uvandi.

Up´eichata avei pe

˜nemoingove jey oik

´otava, p

´ero ipor

˜aitev

´e-

ta.˜

Naaprendehagu´eicha pe kap

´ıtulo 3-pe,

˜Nandej

´ara

ojap´

ota pete˜ı para

´ıso ko Yvy tuichaku

´egui. Up

´eichar

˜o, umi

o˜

nemoingove je´yva nopu’

˜amo’

˜ai oiko ha

˜gua pete

˜ı m

´undo

henyh˜evape g

´erra, viol

´ensia ha mba’as

´ygui. Up

´eva rangue,

oik´

ota opa´ara

˜guar

˜a py’aguapy ha vy’

´ape ko Yvy ape

´ari.

17 M´avapepa o

˜nemoingove je

´yta? Jes

´us he’iva’ekue ‘opa-

vave o˜ıva yvygu

´ype ohendutaha i

˜ne’

˜e ha os

˜eta’ (Juan 5:

28, 29). Avei Revelaci´

on 20:13-pe he’i: “Pe m´ar ome’

˜e umi

omanova’ekue o˜ıva ipype, ha pe

˜nemano ha Hades ome’

˜e

umi omanova’ekue o˜ıva ipype”. “Hades” orrepresenta opa

yvyp´

ora omanova’ekue o˜ıha (O

˜ıve informasi

´on, p

´ahina

212, 213-pe.) Ha up´eva o

˜nemonand

´ıta oikove jey vove umi

tapicha opytu’´

uva up´epe, o

˜ıva millones rehe. Pe ap

´ostol

Pablo he’iva’ekue: “o˜ıtaha

˜nemoingove jey hekojoja ha he-

kojoja’˜yvagui” (Hechos 24:15). Mba’

´epa he’ise up

´eva?

18 Umi “hekojoj´ava” t

´er

˜a ih

´ustova apyt

´epe o

˜ı heta jai-

kua´ava la Biblia rupi, ha oikova’ekue Jes

´us ou mboyve ko

Yvy ape´ari. Um

´ıva apyt

´epe o

˜ı No

´e, Abrah

´an, Sara, Moi-

s´es, Rut, Ester ha hetaiteve. Heta umi kuimba’e ha ku

˜na

ojerovia mbarete va’eku´egui o

˜ne

˜ne’

˜e Hebreos kap

´ıtulo

11-pe. P´ero umi “hekojoj

´ava” apyt

´epe o

˜ı avei

˜Nandej

´a-

ra siervoku´era oman

´ova ko’

´a

˜ga rupi.

˜Naha’ar

˜ogui pe

˜nemoingove jey, ndajakyhyjev

´eima pe

˜neman

´ogui (He-

breos 2:15).

16. Mba’eichapa oikota umi onemoingove jeyva?17. Mboypepa onemoingove jeyta?18. Mava mavapa oı umi “hekojojava” onemoingove jeytava apyte-pe, ha mba’eichapa nanepytyvo ko esperansa?

72 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

19 Hetaiterei millones o˜ı umi ndoikuaaiva’ekue Jehov

´ape

ha up´evare ndoserv

´ıri ha ndojap

´oi ha’e oipot

´ava. Mba’

´epa

oik´

ota chuguiku´era? Ko’

˜a “hekojoja’

˜yvagui” ndoikomo’

˜ai

tesar´ai.

˜Nandej

´ara a

˜netegua omoingove je

´yta ha ome’

˜e-

ta chupeku´era ti

´empo oikuaa ha oservi ha

˜gua chupe. Mil

´a

˜no aja o

˜nemoingove je

´yta umi omanova’eku

´epe ha ikat

´u-

ta omoir˜

u yvyporaku´era ifi

´elvape ha oserv

´ıva Jehov

´ape ko

Yvy ape´ari. Upe ti

´empope ojevy’aitere

´ıta, ha up

´evape la Bi-

blia ohen´

oi pe Hu´ısio

´Ara.�

20 Up´eichar

˜o, o

˜nemoingove je

´ytapa mayma yvyp

´ora oma-

nova’eku´epe? Nah

´aniri. La Biblia he’i o

˜ıha avei umi

omanova’ekue o˜ıva ‘Geh

´enape’ (Lucas 12:5). Up

´eicha o

˜ne-

henoiva’ekue pete˜ı lug

´ar o

˜nemomboh

´ape yty, o

˜ıva’ekue pe

t´ava Jerusal

´en ypyet

´epe. Up

´epe ojehapyva’ekue te’

˜ongue ha

yty. Mba’eichagua te’˜

ongu´epa omombo umi hud

´ıo up

´epe?

Umi ha’eku´era he’

´ıva nomereseiha o

˜ne

˜not

˜y ha o

˜nemoingo-

ve jey. Up´eichar

˜o, Gehena orrepresenta pe

˜nehundi opa

´ara

˜guar

˜a. Jes

´us ohusg

´ata avei umi omanova’eku

´epe, p

´ero Jeho-

v´a ha’e pe Hu

´es Guasu (Hechos 10:42). Ha ha’e araka’eve

nomoingovejeymo’˜ai umi i

˜na

˜na ha ndojevys

´eivape he-

mbiapo va´ıgui.

PE˜

NEMOINGOVE JEY YVAGAPEGUA21 La Biblia he’i o

˜ıha avei pe

˜nemoingove jey ojeiko ha-

˜gua pete

˜ı esp

´ırituicha yv

´agape.

˜Nandej

´ara

˜Ne’

˜e omombe’u

o˜ıhague pete

˜ınte o

˜nemoingove je

´yva p

´eicha, ha up

´eva Jesu-

cristo.22 Jes

´uspe ojejukava’ekue yvyp

´oraicha, p

´ero Jehov

´a

� Oıve informasion one’eva pe Huısio´

Ara rehe ha mba’eichapa oje-husgata hentekuerape, pahina 213-215-pe.

19. Mavapa umi ‘hekojoja’yva’, ha mba’e oportunidapa ome’etachupekuera Jehova?20. Mba’epa pe Gehena, ha mavapa oho upepe?21, 22. a) Mba’eichagua nemoingove jeypa oı avei? b) Mava raepaonemoingove jey va’ekue peteı espırituicha?

Esper´

ansa a˜

netet´

eva umi jahayh´

uva omanova’eku´

epe˜

guar˜

a 73

ndohej´ai Ita’

´yra jeroviapy pe sepult

´urape (Salmo 16:10; He-

chos 13:34, 35).˜

Nandej´ara omoingove jey Jes

´uspe, p

´ero

ndaha’ev´eima yvyp

´oraicha. Pe ap

´ostol Pedro he’i Cristo

“ojejuka ho’´

ope, p´ero o

˜nemoingove esp

´ıritupe” (1 Pe-

dro 3:18). Tuichaite piko ko mil´agro! Jes

´us oikove jey pete

˜ı

esp´ıritu poder

´osoicha (1 Corintios 15:3-6). Ha’e omo

˜ne-

pyr˜

uva’ekue koichagua˜

nemoingove jey ijojaha’˜yva (Juan

3:13). P´ero ndaha’eiva’ekue ipaha.

23 Oikua´agui oho jeytaha yv

´agape, Jes

´us he’iva’ekue he-

mimbo’eku´era ifi

´elvape ohotaha ‘ombosako’i chupeku

´era

henda˜gua’ (Juan 14:2). Jes

´us ohen

´oi umi oh

´otava yv

´agape

‘ovecha atymi’ (Lucas 12:32). Mboy kristi´ano jeroviap

´ypa

o˜ıta ko at

´ype? Pe ap

´ostol Juan he’i Revelaci

´on 14:1-pe: “Ahe-

cha ha p´eina!, pe ovecha Ra’y [Jesucristo] o

˜nembo’

´yva Si

´on

yvyty´ari, ha hendive ciento cuarenta y cuatro mil oguerek

´o-

va isyv´are h

´era ha It

´uva r

´era”.

24 Ko’˜a 144.000 kristi

´anope, um

´ıva apyt

´epe Jes

´us apos-

tolku´era,

˜Nandej

´ara omoingove jey oiko ha

˜gua yv

´agape.

Araka’´epa oik

´ota ko mba’e? Pe ap

´ostol Pablo he’iva’ekue

oikotaha Cristo presencia aja (1 Corintios 15:23). Ha ko’´a-

˜ga jaik

´oma upe ti

´empope, jahechatah

´aicha kap

´ıtulo 9-pe.

Ko’´a

˜ga rupi mbovym

´ıntema hemby umi 144.000 apyt

´egui.

Omano vove hiku´ai, pete

˜ı tesapir

˜ıme o

˜nemoingove je

´yta

chupeku´era oiko ha

˜gua yv

´agape (1 Corintios 15:51-55). P

´ero

hetave yvyporaku´erape o

˜nemoingove je

´yta oiko ha

˜gua ko

Yvy ape´ari pete

˜ı para

´ısope.

25 Upeichaite, ikatu˜

naha’ar˜

o Jehov´a ohunditaha opa

´ara

˜guar

˜a

˜nane enem

´ıgo, pe

˜nemano (Isa

´ıas 25:8). P

´ero ika-

tu re˜

neporandu, “mba’´epa ojap

´ota umi o

˜nemoingove

je´yva yv

´agape?”. Ha’eku

´era o

˜ıta pete

˜ı Rr

´eino ijojaha’

˜yvape

yv´agape. Ko govi

´ernogui jaikuaav

´eta pe kap

´ıtulo o

´uvape.

23, 24. Mavapa oı pe Jesus ‘ovecha atymi’ apytepe, ha mboypa hi-kuai?25. Mba’epa jaikuaata pe kapıtulo ouvape?

74 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

MBA’´EPA OMBO’E LA BIBLIA

ˇ Umi˜

nemoingove jey o˜

nemombe’´

uva la B´ı-

bliape ome’˜e

˜nand

´eve esper

´ansa (Juan 11:

39-44).

ˇ Jehov´ape hi’

˜aiterei omoingove jey umi oma-

nova’eku´epe (Job 14:13-15).

ˇ˜

Nandej´ara omoingove je

´yta opa omanova’e-

kue o˜ıva yvygu

´ype (Juan 5:28, 29).

Pe Para´ısope, umi omanova’ekue

o˜

nemoingove je´

yva ojotop´

ata umi ohayh´

uvandive

Esper´

ansa a˜

netet´

eva umi jahayh´

uva omanova’eku´

epe˜

guar˜

a 75

HETAITEREI tapicha o˜ıva ko m

´undope oikuaa pe

˜ne-

mbo’e o˜

nehen´

oiva padrenuestro. Ko˜

nembo’e ojekua´ava

op´arupi ohejava’ekue Jesucristo pete

˜ı ehemplor

˜a. K

´ova-

pe ojejerure heta mba’e i˜

nimport´anteva, ha jahech

´aramo

umi mbohapy mba’e ojejerure ra˜ev

´eva up

´epe, jaikuaav

´eta

mba’´epa a

˜neteh

´ape ombo’e la Biblia.

2 O˜

nepyr˜

uvo ko˜

nembo’e, Jes´

us he’i umi chupe ohe-nd

´uvape: “Pe

˜e katu pe

˜nembo’eva’er

˜a k

´oicha: ‘Ore Ru

yv´agape reim

´eva, to

˜nemomarangat

´ukena nde r

´era. Tou

ne rr´eino. Tojejapo ne rembipota, yvagapegu

´aicha, ko yvy

ape´ari avei’” (Mateo 6:9-13). Mba’

´epa he’ise ko’

˜a mboha-

py mba’e ojejerur´eva?

3 Jaikua´ama heta mba’e

˜Nandej

´ara r

´eragui, Jehov

´a. Ha

˜na

˜ne’

˜ema avei

˜Nandej

´ara rembipot

´agui, mba’

´epa ha’e

ojap´

oma ha ojap´

ota gueteri yvyporaku´erape

˜guar

˜a. P

´ero

mba’´eguipa o

˜ne’

˜eraka’e Jes

´us he’

´ır

˜o guare “tou ne rr

´ei-

no”? Mba’´epa pe

˜Nandej

´ara Rr

´eino? Mba’

´eichapa ou vove

omomarangat´

uta t´er

˜a osantifik

´ata

˜Nandej

´ara r

´era? Ha

1. Mba’eichapa hera pe nembo’e ojekuaava oparupi nahesa’yijotavako’aga?2. Emombe’umi mbohapy mba’e Jesus ombo’eva’ekue idisipulokue-rape ojerure hagua nembo’epe.3. Mba’epa jaikuaava’era

˜Nandejara Rreinogui?

KAP´ITULO 8

Mba’´epa pe

˜Nandej

´ara Rr

´eino?

Mba’´

epa omombe’u la Biblia˜

Nandej´ara Rr

´einogui?

Mba’´

epa ojap´

ota pe˜

Nandej´ara Rr

´eino?

Araka’´

epa pe Rr´

eino ojap´

ota˜

Nandej´ara rembipota

ko Yvy ape´ari?

mba’´eichapa ou rupi pe Rr

´eino ojejap

´ota

˜Nandej

´ara re-

mbipota?

Mba’´

epa pe˜

Nandej´ara Rr

´eino?

4˜

Nandej´ara Rr

´eino ha’e pete

˜ı govi

´erno Jehov

´a omo

˜ıva,

ha ha’e avei oiporavo pe Rr´ei ogovern

´atava. M

´avapa pe

Rr´ei? Jesucristo. Ko Rr

´ei tuichaiteve oimera

˜e yvyporaku

´e-

ra mburuvich´agui, ha o

˜nehen

´oi chupe ‘pe Rr

´ei umi rr

´ei

apyt´epe ha Karai umi karai ois

˜ambyh

´yva apyt

´epe’ (1 Ti-

moteo 6:15). Ha’e oguereko pe pu’aka ojapo ha˜gua hetave

mba’e por˜a oimera

˜e mburuvicha oikova’eku

´egui, umi ika-

tupyryv´evagui jepe.

5 Mo˜

o guiv´epa ogovern

´ata

˜Nandej

´ara Rr

´eino? Jaikuaa

ha˜gua jahecha ra

˜e va’er

˜a mo

˜opa o

˜ı Jes

´us. Katuetei nema-

ndu’´ane jahechamahague mba’

´eichapa ojejuka chupe pe

yvyr´are ha up

´ei o

˜nemoingove jey. Upe rirem

´ınte ha’e oho

yv´agape (Hechos 2:33). Up

´eicharamo

˜Nandej

´ara Rr

´eino o

˜ı

yv´agape. Up

´evare la B

´ıbliape o

˜nehen

´oi ‘rr

´eino yvagape-

gua’ (2 Timoteo 4:18). Ha o˜ıramo jepe yv

´agape,

˜Nandej

´ara

Rr´eino ogovern

´ata ko Yvy (Revelaci

´on 11:15).

6 Mba’´erepa Jes

´us ha’e pete

˜ı Rr

´ei ijojaha’

˜yva?

˜Nepyr

˜ur

˜a,

ha’e nomanomo’˜ai araka’eve. Ombojoj

´avo Jes

´uspe umi

yvyporaku´era rr

´ei rehe, la Biblia he’i chugui ‘ha’e a

˜noi-

te pe omano’˜yva, oik

´ova pe l

´us ojeike’

˜yh

´ape’ (1 Timoteo

6:16). Up´eva he’ise umi mba’e por

˜a Jes

´us ojap

´otava ndo-

pamo’˜aiha. Ha katuete ojap

´ota heta mba’e por

˜a.

7 Jahechami mba’´epa he’iva’ekue la Biblia Jes

´us-

gui: ‘Hi’´ari opyt

´ata Jehov

´a esp

´ıritu, pe esp

´ıritu

ome’˜eva arandu ha entendimi

´ento, pe esp

´ıritu ome’

˜eva

4. Mba’epa pe˜

Nandejara Rreino, ha mavapa Rrei upepe?5. Moo guivepa ogovernata

˜Nandejara Rreino, ha mba’epa ogover-

nata?6, 7. Mba’erepa Jesus ha’e peteı Rrei ijojaha’yva?

Mba’´

epa pe˜

Nandej´

ara Rr´

eino? 77

˜nemo

˜ne’

˜ekuaa ha pu’aka, pe esp

´ıritu ome’

˜eva mba’ekuaa

ha kyhyje Jehov´agui; ha ovy’

´ata okyhyj

´evo Jehov

´a-

gui. Ha ndoporohusgamo’˜ai umi mba’e ohech

´avarente

ha ndoikomo’˜ai o

˜nemo

˜ne’

˜e mbarete ohend

´uvarente. Ha

hust´ısiape ohusgava’er

˜a umi imboriah

´uvape, ha henda-

pete o˜

nemo˜

ne’˜eta umi heko por

˜ava reheh

´ape’ (Isa

´ıas

11:2-4). Ko’˜a mba’e oje’eva’ekue ohechauka Jes

´usgui

oikotaha pete˜ı Rr

´ei ih

´usto ha oiporiahuverek

´ova yvypora-

ku´erape. Reipot

´apa ha’e

˜nanes

˜ambyhy?

8 Ko’´a

˜ga jahech

´ata avei ko mba’e

˜Nandej

´ara Rr

´einogui:

Jes´

us nogovernamo’˜ai ha’e

˜no. O

˜ıta avei umi ois

˜a-

mbyh´yva hendive. Up

´eva jahecha Pablo he’iva’eku

´ere

Timot´eope: “

˜Naaguanta mem

´eramo,

˜nais

˜ambyh

´yta avei

o˜

nondive” (2 Timoteo 2:12). Up´eicha, Pablo, Timo-

teo ha hetave tapicha ifi´elva

˜Nandej

´ara oiporavova’ekue,

ogovern´ata Jes

´us ndive pe Rr

´eino yvagapegu

´ape. Mboy ta-

pich´apa ohupyt

´yta ko mba’e ijojaha’

˜yva?

9 Jahechahagu´eicha ko l

´ıvro kap

´ıtulo 7-pe, pe ap

´ostol

Juan ohechava’ekue pete˜ı visi

´onpe “pe ovecha Ra’y [Jesu-

cristo] o˜

nembo’´yva Si

´on yvyty

´ari [ha’e o

˜ıh

´ame yv

´agape

Rr´eiramo], ha hendive ciento cuarenta y cuatro mil ogue-

rek´

ova isyv´are h

´era ha It

´uva r

´era”. M

´avapa ko’

˜a 144.000?

Juan voi omombe’u: “Ko’˜ava ha’e umi oh

´ova pe ovecha

Ra’y rapyku´eri toho ohoh

´ape. Ko’

˜ava ojejogua tenonde-

va’ekue yvyporaku´era apyt

´egui

˜Nandej

´ara ha pe ovecha

Ra’´ype

˜guar

˜a” (Revelaci

´on 14:1, 4). Up

´eichar

˜o, osegi por

˜a

rupi Jesucr´ıstope ojeporavo chupeku

´era ogoverna ha

˜gua

hendive. Omano ha o˜

nemoingove jey rire chupeku´e-

ra yv´agape, “ois

˜ambyhyva’er

˜a ko yvy” Jes

´us ndive

(Revelaci´

on 5:10). Umi ap´

ostol´ara guive

˜Nandej

´ara oipo-

8. Mavapa ogovernata Jesus ndive?9. Mboypa ogovernata Jesus ndive, ha araka’e guivepa onepyru

˜Na-

ndejara oiporavo ko’avape?

78 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

ravo oik´

ovo umi kristi´ano ijeroviap

´yvape ojehupyty peve

144.000.10 Jehov

´a imba’epor

˜aiterei omo

˜ıgui Jes

´us ha umi

144.000-pe ois˜ambyhy ha

˜gua yvyporaku

´erape. Jes

´us

ha’eva’ekue kuimba’e ha up´evare oikuaa mba’

´eichapa

yvyporaku´era ohasa asy. Pablo he’iva’ekue hese

ndaha’eiha ‘pete˜ı ikatu’

˜yva

˜nandeporiahuvereko

˜na-

nekangyhagu´ere, s

´ıno pete

˜ı ohechaukava’ekue ha’eha

˜nandeichagua opa mba’

´epe, p

´ero pekado’

˜yre’ (Hebreos

4:15; 5:8). Umi ois˜ambyh

´ytava hendive ohasa asy va’ekue

avei. I˜

nimperf´ekto rupi hiku

´ai heta o

˜neha’

˜ava’ekue ha

ohasa opaichagua mba’asy rehe. Up´eichar

˜o, ha’eku

´era ka-

tuete ohechakua´ata yvyporaku

´era jehasa asy!

Mba’´

epa ojap´

ota pe˜

Nandej´ara Rr

´eino?

11 Jes´

us he’´ır

˜o guare hemimbo’eku

´erape o

˜nembo’eva’e-

r˜aha

˜Nandej

´ara Rr

´eino ou ha

˜gua, he’i avei ojerureva’er

˜aha

ojejapo ha˜gua

˜Nandej

´ara rembipota “yvagapegu

´aicha, ko

yvy ape´ari avei”.

˜Nandej

´ara o

˜ı yv

´agape ha up

´epe umi

´an-

hel ifi´elva ojapo meme ivolunta. P

´ero pe kap

´ıtulo 3-pe

jahech´akuri pete

˜ı

´anhel i

˜na

˜n

´ava ndojapoveimaha

˜Nande-

j´ara rembipota ha ombotavyhague Ad

´an ha

´Evape. Pe

kap´ıtulo 10-pe jahech

´ata mba’

´epa la Biblia ombo’e ko

´anhel a

˜n

´agui, o

˜nehen

´oiva Satan

´as el Diablo. Satan

´as ha

umi´anhel o

˜nemo

˜ıva’ekue ijyk

´ere, o

˜nehen

´oiva dem

´onio,

ojehejava’ekue opytave yv´agape. Up

´evare, o

˜ıva’ekue ndo-

jap´

oiva˜

Nandej´ara rembipota yv

´agape. P

´ero ko mba’e opa

va’er˜a Jesucristo o

˜nepyr

˜u vove ogoverna

˜Nandej

´ara Rr

´ei-

nope, ha o˜

norair˜

o Satan´as ndive (Revelaci

´on 12:7-9).

10. Mba’erepa Jehova imba’eporaiteva’ekue omoıvo Jesus ha umi144.000-pe nanesambyhy hagua?

11. Mba’erepa Jesus he’iva’ekue hemimbo’ekuera onembo’eva’era-ha ojejapo hagua

˜Nandejara rembipota yvagape?

Mba’´

epa pe˜

Nandej´

ara Rr´

eino? 79

12 Jahechami mba’´epa oje’eva’ekue oikotaha: ‘Ahendu

pete˜ı

˜ne’

˜e hat

˜a he’

´ıva yv

´agape: “Ko’

´a

˜ga o

˜guah

˜ema pe

salvasi´

on ha pu’aka, ha˜

Nandej´ara Rr

´eino ha Cristo auto-

rida, ojeit´ymagui yvy gotyo [Satan

´as] pe o

˜ne’

˜e va

´ıva

˜nane

ermanoku´erare, o

˜ne’

˜e va

´ıva heseku

´era

´ara ha pyhare

˜Na-

ndej´ara renond

´epe!” ‘ (Revelaci

´on 12:10). Rehechakua

´apa

ko t´eysto omombe’uha mok

˜oi mba’eguasu oikova’ekue?

Primero,˜

Nandej´ara Rr

´eino o

˜ıva Jesucristo pogu

´ype o

˜ne-

pyr˜

u ois˜ambyhy. Ha segundo, Satan

´aspe ojeity yv

´agagui

ko Yvy ape´ari.

13 Mba’´epepa opa ko’

˜a mok

˜oi mba’e? Umi mba’e yv

´a-

gape oik´

ovagui jalee: ‘Ko mba’´ere, pevy’a, yv

´aga, ha pe

˜e

peik´

ova up´epe!’. Upeichaite, umi

´anhel jeroviapy o

˜ıva

yv´agape ovy’a Satan

´as ha idemonioku

´era o

˜nemos

˜emba-

hagu´ere, opyt

´agui up

´epe umi ifi

´elva a

˜noite. Up

´epe o

˜ı

tuicha py’aguapy ha ojeiko por˜amba. Up

´eicharamo ko’

´a-

˜ga ojejap

´oma

˜Nandej

´ara rembipota yv

´agape.

14 P´ero mba’

´epa oiko ko Yv

´ype? La Biblia he’i: ‘

´Aina

pe yvy ha pe m´argui, pe Diablo oguejyhagu

´ere pe

˜e-

me, tuicha pochy reheve, oikua´agui hi’

´ara mbykymaha’

(Revelaci´

on 12:12). Satan´as ipochyeterei ojeityhagu

´ere

yv´agagui ha hi’

´ara mbykypait

´ema. Ipoch

´ygui ojapo heta

mba’e vai ko Yvy ape´ari. Jaikuaav

´eta ko’

˜a mba’e va

´ıgui pe

kap´ıtulo o

´uvape. Up

´evare, ikatu

˜naporandu: mba’

´eichapa

pe Rr´eino ojap

´ota

˜Nandej

´ara rembipota Yvy ape

´ari?

15˜

Nanemandu’ava’er˜a mba’

´epa

˜Nandej

´ara oipota ko

Yv´ype

˜guar

˜a. Jahech

´akuri up

´eva pe kap

´ıtulo 3-pe. Ed

´en-

pe,˜

Nandej´ara ohechaukava’ekue oipotaha oiko ko Yv

´ygui

pete˜ı para

´ıso henyh

˜eva yvyporaku

´era ih

´ustova ha noma-

12. Mba’epa umi mokoi mba’eguasu onemombe’uva Revelacion 12:10-pe?13. Mba’epa oiko yvagape ojeity rire Satanaspe?14. Mba’epa oiko ojeity rire Satanaspe ko Yvy ape ari?15. Mba’epa

˜Nandejara volunta Yvype guara?

80 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

nomo’˜aivagui araka’eve. Ogueraha vai rupi Satan

´as Ad

´an

ha´

Evape,˜

Nandej´ara volunta ko Yv

´ype

˜guar

˜a ojejoko’i-

mi, p´ero nokambi

´ai. Jehov

´a oipota gueteri oiko ko mba’e:

“umi hekojoj´ava oguerek

´ota ko yvy, ha oik

´ota ipype opa

´ara

˜guar

˜a” (Salmo 37:29). Ha

˜Nandej

´ara Rr

´eino ojap

´ota

up´eva. Mba’

´eichapa?

16 Jahechami mba’´epa oje’eva’ekue Daniel 2:44-pe.

Up´epe jalee: ‘Ha umi rr

´ei

´arape,

˜Nandej

´ara yvagape-

gua omo˜ıta pete

˜ı rr

´eino araka’eve no

˜nehundimo’

˜aiva. Ha

pe rr´eino no

˜nembohasamo’

˜ai mba’eveichagua tet

˜ame.

Omongu’´ıta ha ohundip

´ata ko’

˜a rr

´eino, ha ha’e voi opy-

t´ata opa

´ara peve’. Mba’

´epa o

˜nemombe’u ko’

´ape

˜nand

´eve˜

Nandej´ara Rr

´einogui?

17˜

Nepyr˜

ur˜a, o

˜nemombe’u

˜Nandej

´ara Rr

´eino o

˜nepyr

˜u-

ha ogoverna “umi rr´ei

´arape” t

´er

˜a umi govi

´erno o

˜ı

jave gueteri. Segundo, o˜

nemombe’u pe Rr´eino opytataha

opa´ara

˜guar

˜a. Ndaiporimo’

˜ai govi

´erno ipu’ak

´atava hese

ni ojup´ıtava hekovia. Tercero, jahecha

˜Nandej

´ara Rr

´eino

o˜

norair˜

otaha umi rr´eino ko mundopegua ndive ha ipu’a-

kataha heseku´era. Ha ipah

´ape, ogovern

´ata ha’e

˜noite

yvyporaku´erape ha jaguerek

´ota pe govi

´erno ipor

˜av

´eva.

18 La Biblia omombe’u heta mba’e pe˜

norair˜

o ogue-rek

´otavagui

˜Nandej

´ara Rr

´eino ko m

´undo goviernoku

´era

ndive. P´

or eh´emplo, he’i pe f

´ın hi’a

˜gu

´ıvo umi esp

´ıri-

tu a˜

na omosarambitaha japu ombotavy ha˜gua ‘umi rr

´ei

ko yvy ape´ari o

˜ıvape’. Mba’er

˜apa ojap

´ota up

´eva?

‘Ombyaty ha˜gua chupeku

´era [umi rr

´eipe] o

˜norair

˜o ha-

˜gua

˜Nandej

´ara Ipu’akap

´ava

´ara guas

´upe’. Umi rr

´ei o

˜ıva

ko Yvy ape´ari o

˜nembyat

´yta ‘pe lug

´ar o

˜nehen

´oivape

16, 17. Mba’epa omombe’u nandeve Daniel 2:44 pe˜

Nandejara Rrei-nogui?18. Mba’eichapa onehenoi pe norairo oguerekotava

˜Nandejara Rrei-

no ha yvyporakuera govierno?

Mba’´

epa pe˜

Nandej´

ara Rr´

eino? 81

evr´eo

˜ne’

˜eme Har–Maged

´on’ (Revelaci

´on 16:14, 16). He’i-

h´aicha ko’

˜a mok

˜oi vers

´ıkulo, ko

˜norair

˜o oguerek

´otavape

yvyporaku´era govi

´erno ha

˜Nandej

´ara Rr

´eino o

˜nehen

´oi

Har–Maged´

on t´er

˜a Armaged

´on.

19 Mba’´epa

˜Nandej

´ara Rr

´eino ohupyt

´yta Armaged

´on ru-

pive? Epensami jey mba’´epa

˜Nandej

´ara oipota ko Yv

´ype

˜guar

˜a.

˜Nandej

´ara Jehov

´a oipotava’ekue ko Yvy heny-

h˜e yvyporaku

´era ih

´usto ha iperf

´ektovagui, oserv

´ıva chupe

pete˜ı para

´ısope. Mba’

´erepa ndoik

´oi gueteri up

´eva?

˜Nepy-

r˜

ur˜a,

˜nande pekad

´or ha up

´evare

˜nanderasy ha

˜namano.

Jahech´akuri pe kap

´ıtulo 5-pe, Jes

´us omanohague

˜nande-

reheh´ape ikatu ha

˜gua jaikove opa

´ara

˜guar

˜a. Ha oim

´ene

nemandu’a mba’´epa he’i pe l

´ıvrope h

´erava Juan: “Ohay-

huetere´ıgui

˜Nandej

´ara ko m

´undope ome’

˜eva’ekue Ita’

´yra

pete˜ıme, ikatu ha

˜gua opavave ojerovi

´ava hese no

˜nehu-

nd´ıri, ha oguereko uvei jeikove opa’

˜yva” (Juan 3:16).

20 O˜ı avei

´otro provl

´ema: o

˜ı hetaiterei h

´ente ojap

´ova

mba’e vai. Ha’eku´era ijapu, oporombotavy ha heko vai.

Ha ndojapos´

ei pe˜

Nandej´ara oipot

´ava. P

´ero umi ojap

´ova

mba’e vai o˜

nehund´ıta Armaged

´onpe,

˜Nandej

´ara

˜norair

˜o

guasu (Salmo 37:10). Ha ndojejap´

oi avei˜

Nandej´ara oipo-

t´ava ko Yvy ape

´ari umi govi

´erno nomokyre’

˜yigui

henteku´erape ojapo ha

˜gua up

´eva. Heta govi

´erno ikangy,

ipy’ahat˜a t

´er

˜a ikorr

´upto. La Biblia he’i por

˜a: ‘Kuimba’e

odomina kuimba’´epe vair

˜a’ (Eclesiast

´es 8:9).

21 Pe Armaged´

on rire, yvyporaku´era oguerek

´ota pe-

te˜ı govi

´erno a

˜n

´onte,

˜Nandej

´ara Rr

´eino. Pe Rr

´eino ojap

´ota˜

Nandej´ara oipot

´ava ha oguer

´uta heta mba’e por

˜a.

Um´ıva apyt

´epe oipe’

´ata Satan

´as ha idemonioku

´erape

19, 20. Mba’erepa ndojejapoi pe˜

Nandejara oipotava ko Yvy ape ariko’agama voi?21. Mba’eichapa pe Rreino ojapota

˜Nandejara oipotava ko Yvy ape

ari?

82 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

O˜

nemos˜

e rupi Satan´

asha idemonioku

´erape yv

´agagui

ojeguereko provl´

ema ko Yvy ape´

ari. P´

ero um´ıva op

´ata ko’

˜er

˜oite

(Revelaci´

on 20:1-3). Up´eramo, pe Jes

´us sakrif

´ısio rupi

yvyporaku´era ifi

´elva ndahasymo’

˜ai ni nomanomo’

˜av

´ei-

ma. Up´eva rangue ikat

´uta oiko opa

´ara

˜guar

˜a (Revelaci

´on

22:1-3). Ko Yv´ygui oik

´ota pete

˜ı para

´ıso. Up

´eicha, pe Rr

´ei-

no rupi ojejap´

ota˜

Nandej´ara oipot

´ava ko Yvy ape

´ari ha

o˜

nesantifik´ata h

´era. Mba’

´epa he’ise up

´eva? He’ise mayma

oik´

ova˜

Nandej´ara Rr

´eino gu

´ype omomba’eguasutaha Je-

hov´a r

´era.

ARAKA’´EPA OJAP

´OTA

˜NANDEJ

´ARA RR

´EINO

KO’˜

A MBA’E?22 Ombo’

´er

˜o guare Jes

´us isegidorku

´erape ojerure ha-

˜gua “Tou ne Rr

´eino”, ohechauka por

˜a va’ekue pe Rr

´eino

ndoumo’˜aiha upe ti

´empope. Up

´eichar

˜o, ouparaka’e Jes

´us

oh´

or˜

o guare yv´agape? Nah

´aniri, Pedro ha Pablo he’

´ıgui

Jes´

us o˜

nemoingove jey rire o˜

nekumpliha hese pe Salmo110:1 he’

´ıva: ‘K

´oicha he’i Jehov

´a che Kara

´ıpe: “Eguapy

che der´echape amo

˜ı meve umi nderehe ndaija’

´eivape nde

py renda˜gu

´aicha”’ (Hechos 2:32-34, Hebreos 10:12, 13).

Up´evare, Jesucristo oha’ar

˜ova’er

˜a.

23 Mboy ti´empopa oha’ar

˜ova’er

˜a? Pe s

´ıglo XIX-pe, umi

ostudi´ava la Biblia ohechakuaava’ekue pe ti

´empo oha’ar

˜o

22. Mba’eichapa jaikuaa˜

Nandejara Rreino ndouihague Jesus oıroguare ko Yvy ape ari tera onemoingove jey riremınte?23. a) Araka’epa onepyru ogoverna

˜Nandejara Rreino? b) Mba’epa

jahechata pe kapıtulo ouvape?

˜Nandej

´ara Rr

´eino gu

´ype ojejap

´ota

hembipota ko Yvy ape´

ari yvagapegu´

aicha

84 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

ha˜gua opataha 1914-pe. (Ko mba’

´egui o

˜ıve informasi

´on,

p´ahina 215-218-pe.) Umi mba’e oik

´ova ko m

´undope 1914

guive, ohechauka umi ostudi´ava la Biblia ndojavyiha-

gue. Oik´

ogui umi mba’e la Biblia he’iva’ekue, ohechauka1914-pe Crist

´ogui oikohague Rr

´ei ha

˜Nandej

´ara Rr

´eino

yvagapegua o˜

nepyr˜

uhague ogoverna. Up´eichar

˜o jaiko-

˜na

´ına Satan

´as ‘

´ara mbyk

´ype’ (Revelaci

´on 12:12, Salmo

110:2). Ikatu ja’e avei ko’˜er

˜oite

˜Nandej

´ara Rr

´eino ojapota-

ha ha’e oipot´ava ko Yvy ape

´ari. Ipor

˜apa nd

´eve

˜guar

˜a ko’

˜a

not´ısia? Reguerovi

´apa oikotaha? Pe kap

´ıtulo o

´uva nepy-

tyv˜

ota rehecha ha˜gua la Biblia a

˜neteh

´ape ombo’eha ko’

˜a

mba’e.

MBA’´EPA OMBO’E LA BIBLIA

ˇ˜

Nandej´ara Rr

´eino ha’e pete

˜ı govi

´erno yva-

gapegua, up´epe Jesucristo Rr

´ei, ha yvyp

´ora

apyt´egui 144.000-pe ojeporavo ogoverna ha-

˜gua hendive (Revelaci

´on 14:1, 4).

ˇ Pe Rr´eino o

˜nepyr

˜u ogoverna 1914-pe, ha

yv´agagui ojeity Satan

´aspe ko Yvy ape

´ari (Re-

velaci´

on 12:9).

ˇ˜

Nandej´ara Rr

´eino ko’

˜er

˜oite ohund

´ıta yvypo-

raku´era govi

´erno, ha ojap

´ota ko Yv

´ygui pete

˜ı

para´ıso (Revelaci

´on 16:14, 16).

Mba’´

epa pe˜

Nandej´

ara Rr´

eino? 85

REHECHA jave televisi´

onpe umi mba’e oik´

ova, re˜

nepora-nd

´umapa mba’

´epepa op

´ata ko m

´undo? Ko’

´a

˜ga rupi oiko

jepi umi mba’e vai o˜

neha’ar˜

o’˜

yve jave ha ndaip´

ori oi-kua

´ava mba’

´epa oik

´ota tenonder

˜a (Santiago 4:14). P

´ero

Jehov´a oikuaa mba’

´epa oik

´ota (Isa

´ıas 46:10). Ymaite-

rei guiv´ema I

˜ne’

˜e, la Biblia, omombe’u umi mba’e vai

oik´

ova ko’´a

˜ga rupi, p

´ero avei umi mba’e por

˜a oikopotai-

t´emava.

2 Jesucristo o˜

ne’˜eva’ekue

˜Nandej

´ara Rr

´einogui, pete

˜ı

govi´erno oipe’

´atava umi mba’e vai ha ojap

´otava ko Yv

´y-

gui pete˜ı para

´ıso (Lucas 4:43). Umi ohend

´uva chupe

oikuaaseva’ekue araka’´epa o

´uta pe Rr

´eino. Up

´evare, Jes

´us

remimbo’eku´era oporanduva’ekue chupe: ‘Mba’

´eichapa

rohechakua´ata ne pres

´ensia, ha ko sist

´ema o

˜guah

˜ema-

ha hu’˜ame?’ (Mateo 24:3). Jes

´us he’i chupeku

´era Jehov

´a

a˜

noite oikuaaha araka’et´epa o

˜guah

˜eta hu’

˜ame ko m

´undo

a˜

na (Mateo 24:36). P´ero Jes

´us omombe’u mba’

´epa oiko-

va’er˜a ko Yvy ape

´ari pe Rr

´eino oguerupotaite jave

1. Moopa oje’e nandeve umi mba’e oikotava tenondera?

2, 3. Mba’epa oporanduva’ekue Jesuspe hemimbo’ekuera, ha mba’e-pa ombohovai chupekuera?

KAP´ITULO 9

Jaikopa˜

na´ına pe ‘

´ara pah

´ape’?

Mba’´

epa he’iva’ekue la Biblia oikotaha ko˜

nane ti´

empope?

He’ih´aicha

˜Nandej

´ara

˜Ne’

˜e, mba’eichava’er

˜apa

yvyporaku´

era pe ‘´ara pah

´ape’?

Mba’e ipor˜avapa he’i la Biblia oikotaha pe ‘

´ara pah

´ape’?

py’aguapy ha segurida yvyporaku´erape. Umi mba’e he’i-

va’ekue oik´

oma ko’´a

˜ga!

3 Jahecha mboyve mba’´erepa ja’e ‘ko sist

´ema o

˜guah

˜e-

maha hu’˜ame’,

˜na

˜ne’

˜em

´ıta pete

˜ı

˜norair

˜o avave

ndohechaiva’eku´egui. Ko

˜norair

˜o oikova’ekue umi esp

´ı-

ritu oikoh´ape, yv

´agape, ha tekotev

˜e jaikuaa mba’

´eichapa

oparaka’e.˜

NORAIR˜

O YV´

AGAPE4 Pe kap

´ıtulo ohasava’eku

´epe, jahech

´akuri Jesucr

´ısto-

gui oikohague Rr´ei yv

´agape pe

´a

˜no 1914-pe (Daniel

7:13, 14). Upe rirem´ınte Jes

´us o

˜nepyr

˜uma omba’apo. ‘Pe-

te˜ı

˜norair

˜o oiko yv

´agape’ he’i la Biblia. ‘Miguel [Jes

´us

r´era avei] ha hi’anhelku

´era o

˜norair

˜o pe drag

´on [Satan

´as

el Diablo] ndive, ha pe drag´

on ha hi’anhelku´era o

˜norai-

r˜

o avei’�. Satan´as ha umi

´anhel a

˜na, umi dem

´onio,

operde pe˜

norair˜

o ha ojeity chupeku´era ko Yv

´ype.

˜Nande-

j´ara anhelku

´era ifi

´elva ovy’a Satan

´as ha idemonioku

´era

ojeityhagu´ere up

´egui. P

´ero up

´eva nombovy’

´ai yvypora-

ku´erape. La Biblia he’imava’ekue mba’

´erepa: ‘

´Aina pe yvy

[...]!, pe Diablo oguejyhagu´ere pe

˜eme, ha ipochyeterei,

oikua´agui hi’

´ara mbykymaha’ (Revelaci

´on 12:7, 9, 12).

5 Jahechami mba’´epepa opa ko

˜norair

˜o oikova’ekue

yv´agape. Ipochyetere

´ıgui, Satan

´as ogueru heta jehasa asy

yvyporaku´erape. Ko’

´a

˜ga jahech

´ata jaikomaha pe ti

´em-

pope. P´ero k

´ova ndaipukumo’

˜ai ha Satan

´as jepe oikuaa

mbykytaha. La Biblia ohen´

oi ko ti´empope ‘pe

´ara paha’

(2 Timoteo 3:1). Mba’eichait´epa ikatu javy’a

˜Nandej

´ara

� Oıve informasion Miguel heraha Jesucristo, pahina 218, 219-pe.

4, 5. a) Mba’epa oiko yvagape Jesucrıstogui oiko riremi Rrei? b) PeRevelacion 12:12 he’ıvare, mba’eichapa opa pe norairo oikova’ekueyvagape?

Jaikopa˜

na´ına pe ‘

´ara pah

´ape’? 87

oipe’apotaite rupi ko Yvy ape´arigui

umi mba’e vai Satan´as ojapouk

´ava!

Jahech´ata ko’

´a

˜ga umi mba’e la Biblia

he’iva’ekue oikotaha ha oikomavah´ı-

na. Ko’˜ava ohechauka jaikomaha pe

´ara pah

´ape, ha ko’

˜er

˜oite,

˜Nandej

´ara

Rr´eino pogu

´ype, umi ohayh

´uva Je-

hov´ape oguerek

´ota hetaiterei mba’e

por˜a opa

´arare.

˜Nepyr

˜ur

˜a, jahechami

cuatro mba’e Jes´

us he’iva’ekue oiko-taha ko ti

´empope.

UMI MBA’EGUASU OIK´

OTAVAPE

´ARA PAH

´APE

6 ‘Tet˜

angu´

era opu’˜

ata ojuehe harr

´eino opu’

˜ata ojuehe.’ (Mateo 24:7.)

Umi cien´a

˜no ohasava’eku

´epe he-

taiterei tapichaku´erape ojejuka umi

˜norair

˜oh

´ape. Pete

˜ı istoriad

´or Inglate-

rraygua ohaiva’ekue: “Pe s´ıglo XX-pe

ojejuka hetaiteve tapicha oimera˜e

ti´empo ojekua

´avagui. Upe s

´ıglo ndo-

soiva’ekue˜

norair˜

ogui, ha sa’ietereiva’ekue umi ti

´empo ndaiporih

´a-

pe˜

norair˜

o”. Pe Instituto Worldwatchomombe’u: “Umi omanova’ekue

˜no-

rair˜

oh´ape [s

´ıglo XX-pe] tres v

´ese

hetave umi omanova’eku´egui gerra-

h´ape pe s

´ıglo I

˜nande

´ara guive

1899 peve”. Ohas´ama cien millo-

nes umi omanova’ekue˜

norair˜

oh´ape

6, 7. Mba’eichapa onekumpli ko’aga umimba’e Jesus he’iva’ekue pe norairo ha ne-mbyahyigui?

88

1914 guive. Upeicharo, umi norairooipe’ama hetaiterei nande rapicha-gui ihentekuera, ha ikatu nde aveireikuaama peichagua nembyasy.

7 ‘Sa’ıta tembi’u.’ (Mateo 24:7.)Umi oikuaava he’i umi mba’e oje’u-va’era hetaveha ko’aga nambojojara-mo umi treinta ano ohasava’ekuendive. Upeicharo jepe heta oı ine-mbyahyiva ndoguerekoigui ojoguahagua hembi’ura tera pe yvy onemi-ty hagua. Umi teta imboriahuvapehetave mil millonesgui umi ohasavakada dıa peteı dolar tera sa’ive rehe-ve. Ko’ava apytepe hetaiterei oı oha-sava nembyahyi. Pe OrganizacionMundial de la Salud he’i kada anoohasaha cinco millones umi mitaomanova ndokaruporaigui.

8 ‘Oikota heta yvyryryi guasu.’ (Lu-cas 21:11.) Pe Servicio Geologico Es-tados Unidospegua he’i 19 yvyryryiguasu rupi ikatuha oiko kada ano.Ko’ava imbaretetereıgui ikatu voiombyai umi oga guasu ha ojoka peyvy. Kada ano oiko avei peteı yvyry-ryi jepe oitypaiteva umi oga guasu.Ha oı avei he’ıva umi yvyryryi oju-ka hague dos millon aripe ano 1990

8, 9. Mba’eichapa jaikuaa oikomaha umimba’e Jesus he’iva’ekue yvyryryi ha peste-gui?

89

guive, ha umi tecnologıa pyahu sa’igueteri ojapo ojoko hagua umi ne-mano”.

9 ‘Oıta peste.’ (Lucas 21:11.) Oıra-mo jepe heta poha ipyahuva, umimba’asy ymaguare ha ko’agaguaombohasyete gueteri yvyporakuera-pe. Peteı informe he’i ko’aga rupi he-taveha umi veinte mba’asy ojekuaa-veva, umıva apytepe mba’asy po’i,akanundu ro’y ha colera, ha oı aveiumi ijetu’uvemava onemonguera ha-gua pohame. Avei oı treinta mba’a-sy pyahu rupi. Umıva apytepe oı umiikatu’yva onemonguera ha oporoju-kava.

UMI YVYPORA OIKOVA PEARA PAHAPE

10 La Biblia omombe’u umi mba’eoikotava ko mundope pe ara pahape,ha ohechauka avei mba’eichapa yvy-porakuera ndaha’emo’avei ymagua-reicha. Pe apostol Pablo omombe’umba’eichatapa umi hentekuera. Pe2 Timoteo 3:1-5-pe jalee: ‘Pe ara pa-hape oguaheta umi tiempo ijetu’uvaojeiko hagua’. Pablo he’iva’ekue he-ntekuerare ko’a mba’e:

ˇ Ojehayhuta ijupenteˇ Iplata rayhuta

10. Mba’epa nde rehecha ojapoha hentekue-ra, he’ihaicha 2 Timoteo 3:1-5?

90

ˇ Nai˜

ne’˜

erendumo’˜

ai ituvaku´

erape

ˇ Ndoguerekomo’˜

ai lealta

ˇ Ndohayhumo’˜

ai hogaygu´

ape

ˇ Ndojejokokuaamo’˜

ai

ˇ I˜

na˜

naitere´ıta

ˇ Ohayh´

uta umi vy’a ohayhura-ngue

˜Nandej

´arape

ˇ Ohayh´

utavaicha˜

Nandej´

arape,p

´ero hembiap

´ore ndojehecha-

mo’˜

ai up´

eva

11 Up´eichapa avei umi h

´ente nde

reikoha rupi? Oimeva’er˜a up

´eicha.

Op´arupi o

˜ı umi p

´eicha ojap

´ova. Ko

mba’e ohechauka˜

Nandej´ara ojapo-

potaitemaha la Biblia he’´ıva: ‘Umi

i˜

na˜

n´ava he

˜n

´oi vove

˜nan

´aicha, ha

opavave ojap´

ova mba’e vai ipotypavove, o

˜nehundip

´ata chupeku

´era opa

´ara

˜guar

˜a’ (Salmo 92:7).

MBA’E POR˜

A OIK´

OVA KO’´

A˜

GA12 Ko

´ara pah

´ape henyh

˜e umi

mba’e˜

nanembohasa as´

yva, he’iha-gu

´eicha la Biblia. Up

´eichar

˜o jepe, ko

m´

undope oiko mba’e por˜a umi Jeho-

v´a siervoku

´era apyt

´epe.

11. Mba’epa he’i Salmo 92:7 ojehutaha umiinanavape?

12, 13. Mba’erepa ikatu ja’e hetaha pe ‘kono-simiento anetegua’ ko ‘ara pahape’?

91

13 ‘Pe konosimi´

ento a˜

netegua het´

ata’, he’iva’ekue pe l´ıvro

o˜ıva la B

´ıbliape h

´erava Daniel. Araka’

´epa oikova’er

˜a ko’

˜a

mba’e? Pe ‘´ara pah

´ape’ (Daniel 12:4). Pe

´a

˜no 1914 guive,

Jehov´a oipytyv

˜o umi oservis

´evape chupe ontendeve ha

˜gua

la Biblia. Ha’eku´era oikuaa por

˜ave umi a

˜netegua

˜Nandej

´ara

r´era ha iprop

´ositogui, pe sakrif

´ısio ojapova’ekue Jesucristo

˜nanderreskata ha

˜gua, mba’

´epa oiko umi omanova’eku

´e-

gui ha pe˜

nemoingove je´ygui. Avei oikuaa mba’

´eichapa

oiko por˜av

´eta ha up

´eicha omomba’e Jehov

´ape. O

˜nemye-

sak˜a avei chupeku

´era

˜Nandej

´ara Rr

´einogui ha mba’

´eichapa

omyatyr˜

ota opa mba’e ko Yvy ape´ari. Mba’

´epa ojapo hi-

ku´ai ko’

˜a mba’e oikua

´avagui? Ko porandu

˜nandegueraha

avei pete˜ı profes

´ıape o

˜nekumpl

´ıva ko

´ara pah

´ape.

14 “Ko’˜

a marandu por˜

a Rr´

eino rehegua ojekuaaukava’er˜

aopa ojeikoha rupi”, he’iva’ekue Jesucristo ome’

˜er

˜o guare

pe profes´ıa he’

´ıva ‘ko sist

´ema o

˜guah

˜etaha hu’

˜ame’ (Ma-

teo 24:3, 14). Op´arupi ko Yvy ape

´ari, ojepredika pe not

´ısia

por˜a Rr

´eino rehegua ha up

´eicha ojekuaauka mba’

´epa pe

Rr´eino, mba’

´epa ojap

´ota ha mba’

´eichapa ikatu jahupyty

umi mba’e por˜a oguer

´utava. Ko not

´ısia por

˜a o

˜nemo-

˜guah

˜ema hetaiterei tet

˜ame, ohas

´ama doscientos treinta,

ha ohas´ama avei cuatrocientos umi idi

´oma ojepredikaha.

O˜ıma millones testigos de Jehov

´a kyre’

˜yme omombe’

´uva

ko’˜a not

´ısia por

˜a. Ha’eku

´era ou ‘opaichagua tet

˜a ha tr

´ıvu

ha pu´evlo ha

˜ne’

˜egui’ (Revelaci

´on 7:9). Avei testigos de Je-

hov´a ombo’e millones oikuaas

´evape mba’

´epa a

˜neteh

´ape

ombo’e la Biblia, hogait´epe ha opaga’

˜yre mba’eve. Katuete

˜namomba’e jahech

´avo mba’

´eichapa o

˜nekumpli pe pro-

fes´ıa o

˜ıva la B

´ıbliape, ha ko’

´yte jaikua

´avo Jes

´us he’ihague

‘avave ndaija’emo’˜aiha’ umi kristi

´ano a

˜netegu

´are (Lucas

21:17).

14. Moo pevepa ojepredikama pe notısia pora Rreino rehegua ha ma-vapa ojapo upeva?

92 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

“Ko’˜

a marandu por˜

a Rr´

einorehegua ojekuaaukava’er

˜a

opa ojeikoha rupi.”(Mateo 24:14)

MBA’´EPA NDE REJAP

´OTA?

15 Jahech´agui o

˜nekumpliha hetaite profes

´ıa o

˜ıva la B

´ı-

bliape, nd´epa ere jaikomaha pe

´ara pah

´ape? Ojepredika

rire pe not´ısia por

˜a Jehov

´a oipotah

´aicha, o

˜guah

˜eta ‘pe

f´ın’ (Mateo 24:14). ‘Pe f

´ın’ ha’e pe ti

´empo

˜Nandej

´ara oi-

pe’apataha umi mba’e vai oik´

ova ko Yvy ape´ari. Ha

ohundi ha˜gua mayma o

˜nemo

˜ıvape hese, Jehov

´a oipor

´u-

ta Jes´

us ha umi´anhel ipoder

´osovape (2 Tesalonicenses

1:6-9). Satan´as ha idemonioku

´era nombotavymo’

˜av

´eima

tet˜angu

´erape. Upe rire, umi o

˜nemo

˜ıva

˜Nandej

´ara Rr

´eino

pogu´

ype ohupyt´

yta heta mba’e por˜a (Revelaci

´on 20:1-3;

21:3-5).16 Jaikua

´agui ko sist

´ema o

˜ıva Satan

´as pogu

´ype o

˜ne-

hundipotaitemaha, ipor˜a

˜na

˜neporandu: “Mba’

´epa

ajapova’er˜a?”. Ipor

˜a jaikuaave Jehov

´agui ha pe ojerur

´e-

vagui˜

nandehegui (Juan 17:3). Restudia kyre’˜

y va’er˜a la

Biblia. Reho meme va’er˜a umi rreunionh

´ape ojap

´ova

umi oserv´ıva Jehov

´ape (Hebreos 10:24, 25). Reikuaava’e-

r˜a umi mba’e

˜Nandej

´ara oipot

´ava enterove jaikuaa, ha

rejapova’er˜a umi o

˜nekotev

˜eva reime por

˜a ha

˜gua heno-

nd´epe (Santiago 4:8).17 Jes

´us he’iva’ekue o

˜ıtaha hetave umi ndohechakua

´ai-

va jaikomaha pe´ara pah

´ape. Umi i

˜na

˜n

´ava o

˜nehund

´ıta

sapy’ait´epe ha o

˜neha’ar

˜o’

˜yre. Pete

˜ı mondaha ouh

´ai-

cha pyharekue, p´eicha avei het

´ape omond

´yita ko

mba’e (1 Tesalonicenses 5:2). Jes´

us he’i por˜a va’ekue:

‘No´e ti

´empope oikohagu

´eicha, up

´eichata avei pe kui-

mba’e Ra’y pres´ensiape. Up

´er

˜o pe dil

´uvio mboyve, okaru

15. a) Ndepa ere jaikomaha pe ara pahape, ha mba’erepa ere upeva?b) Mba’epa he’iseta ‘pe fın’ umi onemoıvape guara Jehovare? Ha umionemoıvape guara Irreino poguype?16. Mba’epa ipora rejapo?17. Mba’erepa hetape omondyita umi hente ana onehundi vove?

94 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

ha omboy’u hiku´ai, kuimba’e omenda ha ku

˜nangu

´era

o˜

neme’˜e tembirekor

˜a, pe

´ara No

´e oike peve pe

´arka-

pe, ha ndojap´

oi hiku´ai mba’eve ou peve pe dil

´uvio ha

ohundipaite enterov´epe, up

´eichata pe kuimba’e Ra’y pre-

s´ensiape’ (Mateo 24:37-39).

18 Up´evare Jes

´us he’i umi chupe ohend

´uvape: ‘Pe

˜nate-

nd´eke pendejehe voi ani ha

˜gua pene koras

˜o ojejopyeterei

pekarueterei ha pemboy’uetere´ıgui, ha umi mba’e pe-

ndepy’ap´

yvagui pende rekov´epe, ha upeichah

´aguinte

o˜guah

˜e sapy’a pe

˜eme upe

´ara pete

˜ı l

´asoicha. O

´utagui opa

oikov´evare ko Yvy ape

´ari. Pe

˜ne

˜nangarek

´oke, pe

˜nembo’e

meme pejehek´

yi ha˜gua umi mba’e oik

´otavagui, ha pei-

me pe˜

nembo’yh´ape [t

´er

˜a, peime por

˜a] pe kuimba’e Ra’y

renond´epe’ (Lucas 21:34-36).

˜Namomba’eva’er

˜a pe Jes

´us

he’iva’ekue. Mba’´erepa? P

´orke umi o

˜ı por

˜ava

˜Nandej

´ara

Jehov´a ha Jesucristo renond

´epe, ‘pe kuimba’e Ra’y’, oha-

s´ata omano’

˜yre o

˜nehundi vove ko sist

´ema o

˜ıva Satan

´as

pogu´

ype, ha ikat´

uta oiko opa´ara

˜guar

˜a pe m

´undo pyahu

ipor˜ait

´evape ha hi’a

˜guiet

´emava ko’

´a

˜ga (Juan 3:16; 2 Pe-

dro 3:13).

18. Mba’epa he’iva’ekue Jesus tekoteveva namomba’e?

MBA’´EPA OMBO’E LA BIBLIA

ˇ Pe´ara pah

´ape jahechava’er

˜a

˜norair

˜o,

˜ne-

mbyah´yi, yvyryr

´yi ha mba’asy (Mateo 24:7;

Lucas 21:11).

ˇ Pe´ara pah

´ape heta ojehayhuva’er

˜a ijup

´ente,

ohayhuva’er˜a pl

´ata ha vy’a, p

´ero ndohayhu-

mo’˜ai

˜Nandej

´arape (2 Timoteo 3:1-5).

ˇ Ko´ara pah

´ape pe not

´ısia por

˜a Rr

´eino rehe-

gua ojepredika op´arupi (Mateo 24:14).

Jaikopa˜

na´ına pe ‘

´ara pah

´ape’? 95

JAIKUA´

AVO peteı nande rapichape jaikuaa jepi avei ifamılia-gui. Upeicha avei jaikuaavo

˜Nandejara Jehovape jaikuaa avei

ifamıliagui oıva yvagape. Upe famıliape oı umi anhel, haumıvape la Biblia ohenoi ‘

˜Nandejara ra’ykuera’ (Job 38:7).

Upeicharo, mba’eichapa Jehova ojokuai chupekuera ojapohagua ha’e oipotava? Mba’epa ojaporaka’e hikuai yvypora-kuerare? Mba’epa ikatu ojapo nanderehe? Ha upeicharamo,mba’eichapa ojapo hikuai upeva?

2 La Biblia one’e hetaiterei hendape umi anhelgui. Jahe-chami ko’a mba’e jaikuaave hagua chuguikuera. Mooguipaou umi anhel? Colosenses 1:16 he’i : ‘Ha’e [Jesucristo] ru-pive ojejapova’ekue opa mba’e oıva, yvagape ha yvy ari’.Upeicharo,

˜Nandejara Jehova ojapo umi tekove espiritual,

onehenoiva anhel, Ita’yra ypykue rupive. Ha mboy anhelpaoı? La Biblia omombe’u oıha hetaiterei millones, ha entero-ve ipoderosoha (Salmo 103:20).�

3˜

Nandejara˜

Ne’e, la Biblia, omombe’u ko Yvy ojejaporo

� Apocalipsis 5:11-pe (Versi´

on Popular) he’i umi anhel ihustovare:“oı millones ha millones ha’ekuerava” . Upeicharo, la Biblia ohechau-ka

˜Nandejara ojapohague cientos de millones anhelkuera.

1. Mba’erepa jaikuaaseva’era umi anhelgui?2. Mooguipa ou umi anhel ha mboypa oı?3. Mba’epa nanembo’e umi anhelgui Job 38:4-7?

KAP´ITULO 10

Mba’´epa ikatu ojapo

˜nanderehe

umi tekove espiritu´al?

Oipytyv˜

opa umi´anhel yvyporaku

´erape?

Mba’´

epa ojapo umi esp´ıritu a

˜na yvyporaku

´erare?

Jakyhyjeva’er˜apa umi esp

´ıritu a

˜n

´agui?

guare, ‘enterove˜

Nandejara ra’ykuera onepyru osapukaijoavy’ape’ (Job 38:4-7). Upeicharo, umi anhel oımava’ekueymaiterei ojejapo mboyve yvyporakuerape, ha ojejapomboyve ko Yvy jepe avei. La Biblia ohechauka ko’ape umianhel onanduha avei, he’i hesekuera ‘vy’

´ape osapukaihague

onondivepa’. Ko’ape jahecha ‘enterove˜

Nandejara ra’ykuera’ovy’ahague o

˜nondivepa. Upero, entero umi anhel oıva’ekue

onondivepa peteı famıliaicha, ha oservi˜

Nandejara Jeho-vape.

UMI´

ANHEL˜

NANEPYTYV˜

O HAO

˜NANGAREKO

˜NANDEREHE

4 Ohecha rire mba’eichapa ojejapo nande tuvakuera ypy-kuepe, umi anhel ifielva oikuaaseterei avei mba’eichapaonembohetata yvyporakuera ha mba’eichapa onekumplıtaohovo

˜Nandejara proposito (Proverbios 8:30, 31; 1 Pedro 1:

11, 12). Pero ohasavo pe tiempo, umi anhel ohecha mba’ei-chapa hetaiterei yvyporakuera omboyke nande Apoharenanderayhuetevape. Katuete umi anhel jeroviapy ombya-sy ko mba’e. Pero upeicha avei oıramo peteı yvypora jepeojevyva Jehovape, ‘oı vy’a

˜Nandejara anhelkuera apytepe’

(Lucas 15:10). Ha ojepy’apygui hikuai˜

Nandejara siervo-kuerare, Jehova oiporu meme chupekuera omombarete haonangareko hagua umi ifielvare ko Yvy ape ari (Hebreos1:7, 14). Jahechata ko’aga mba’eichapa ojapo hikuai upeva.

5 Onehundıro guare umi siuda ana Sodoma ha Gomorra,peteı kuimba’e ihustova herava Lot ha itajyrakuera ojesalvamokoi anhel oguenohe rupi chupekuera upegui (Genesis19:15, 16). Heta ano ohasa rire ko mba’e, pe profetaDanielpe ojeity peteı yvykuape, oıhame umi leon, peromba’evete ndojehui chupe. Ha’e omombe’u mba’erepa

4. Mba’eichapa ohechauka la Biblia umi anhel ifielva ojepy’apyhayvyporakuera ojapovare?5. Mava mavapepa oipytyvova’ekue umi anhel, omombe’uhaicha laBiblia?

Mba’´

epa ikatu ojapo˜

nanderehe umi tekove espiritu´

al? 97

upeva: ‘˜

Nandejara omondo hi’anhel ha omboty umi leonjuru’ (Daniel 6:22). Pe sıglo primerope, peteı anhel ogueno-he apostol Pedrope karselgui (Hechos 12:6-11). Umi anheloipytyvo avei Jesuspe onepyruro guare oservi

˜Nandejarape

ko Yvy ape ari (Marcos 1:13). Ha omano mboyve, peteı an-hel ou hendape ‘omombarete hagua chupe’ (Lucas 22:43).Mba’eichaite piko oimene ko’a mba’e omombareteraka’eJesuspe pe oikoteveve jave!

6 Ko’aga rupi umi anhel ndojehechaukaveima˜

Nandejarasiervokuerape ko Yvy ape ari. Ndajahechairamo jepe chupe-kuera, umi anhel imbareteva onangareko gueteri

˜Nandejara

siervokuerare ani hagua oho vai espiritualmente. La Bibliahe’i: ‘Jehova anhel onemoı umi chugui okyhyjeva ypype,ha oguenohe chupekuera mba’e vaıgui’ (Salmo 34:7).Mba’erepa nanemombareteva’era ko’a ne’e? Oıgui umi es-pıritu ana nanehundiseva! Mavapa umıva? Mooguipa ouhikuai? Mba’eichapa ojapose nanderehe mba’e vai? Jaikuaahagua ko’a mba’e, jahechami mba’epa oikoraka’e yvypora-kuera onepyruro guare.

UMI ESP´IRITU NDAIJA’

´EIVA

˜NANDEREHE

7 Jahechahagueicha pe kapıtulo 3-pe, oıva’ekue peteı an-hel oporogovernaseva, ha upeicha ou onemoı

˜Nandejarare.

Upe rire ko anhelpe onehenoi Satanas el Diablo (Revelacion12:9). Ombotavy rire

´Evape, mil seiscientos ano aja Sata-

nas haimete omboykepaite yvyporakuerape˜

Nandejaragui.Mbovymi oıva’ekue ifielva, umıva apytepe Abel, Enoc haNoe (Hebreos 11:4, 5, 7).

8 Noe tiempope, oıveva’ekue umi anhel onemoıva Jeho-vare. Ha’ekuera oheja

˜Nandejara famılia yvagapegua, ou ko

6. a) Mba’eichapa onangareko umi anhel˜

Nandejara siervokuerareko’aga? b) Mba’e porandupa nambohovaita ko’aga?7. Mboypepa Satanas omboyke

˜Nandejaragui?

8. a) Mba’eichapa umi anhelgui oiko demonio? b) Mba’epa ojapo-raka’e umi demonio ani hagua onehundi pe Diluviope?

98 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

Yvy ape ari ha onembohete yvyporaicha. Mba’erapa? Ja-lee Genesis 6:2-pe: ‘

˜Nandejara anetegua ra’ykuera onepyru

omana kuimba’e rajykuerare, iporaha hikuai, ha onemoıoiporavo hembirekora, opa oipotava’. Umi anhel oja-poukava’ekue heta mba’e vai yvyporakuerape. Pero Jehovandohejai chupekuera ojapo are upeva. Ha’e ogueru pe di-luvio ha upeicha ohundipaite umi yvyporakuera inanavapeha oheja umi chupe ifielvape anonte (Genesis 7:17, 23).Upevare umi anhel rrevelde, tera demonio, ohejamante pehete ha oho jey yvagape espırituicha. Upeicha ha’ekueraonemoı Satanas ykere, ha oiko chugui ‘umi demonio ruvi-cha’ (Mateo 9:34).

‘˜

Nandej´

ara omondo hi’´

anhel haomboty umi le

´on juru.’ (Daniel

6:22)

Mba’´

epa ikatu ojapo˜

nanderehe umi tekove espiritu´

al? 99

9 Oho jeyramo guare yvagape umi anhel naine’e-renduiva,

˜Nandejara omboyke chupekuera ifamıliagui,

ojapohagueicha Satanas rehe (2 Pedro 2:4). Ko’aga ha’ekue-ra ndaikatuveima onembohete yvyporaicha; upeicharamojepe ojapouka gueteri heta mba’e vai yvyporakuerape. Haumi demonio ndive, Satanas ‘ogueraha vai hına opa yvy-porakuerape’ (Revelacion 12:9; 1 Juan 5:19). Mba’eichapaojapo upeva? Umi demonio oiporu heta mba’e ombotavyhagua yvyporakuerape (2 Corintios 2:11). Jahechami ko’a-ga umi mba’e.

MBA’´

EICHAPA OPOROMBOTAVY UMI DEM´

ONIO10 Ombotavy hagua hentekuerape, umi demonio oipo-

ru pe espiritısmo. Pe espiritısmo ha’e umi mba’e ojejapovaojejehe’a hagua umi demonio ndive, ha ikatu ojejapo he-ndivekuera voi tera peteı m

´edium rupive. La Biblia he’i pe

espiritısmo ivaiha ha jajeiva’eraha oimerae mba’e chuguiouvagui (Galatas 5:19-21). Pe espiritısmo ikatu nambojojape karnada oiporuvare umi peskador. Peteı peskador oiporuopaichagua karnada ojagarra hagua opaichagua pira. Upei-cha avei umi espıritu ana oiporu opaichagua espiritısmooguereko hagua ipoguype opaichagua hentepe.

11 Peteı karnada oiporuva umi demonio ha’e pe adivina-sion. Mba’epa upeva? Opa mba’e ojejapova ojekuaa haguaoikotava tenonderame tera umi mba’e ojekuaa’yva. Pe adi-vinasionpe oike astrolohıa, hor

´oscopo jelee, varaha jeporu

(pruevera), oleeva nande popyte (quiromancia), tera umiomombe’uva mba’epa he’ise nande kepe jahechava’ekue.Oıramo jepe heta oimo’ava pe adivinasion ndojapoihamba’eve nanderehe, la Biblia ohechauka umi ojapova ko’amba’e omba’apoha umi espıritu ana ndive. Upevare He-

9. a) Mba’epa oikoraka’e umi demoniore oho jeyramo guare yvaga-pe? b) Mba’epa jaikuaata ko’aga umi demoniogui?10. Mba’epa pe espiritısmo?11. Mba’epa pe adivinasion, ha mba’erepa jajeiva’era chugui?

100 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

chos 16:16-18-pe he’i ‘peteı demonio adivinasion rehegua’oikuaaukahague peteı mitakuname pe oikotava. Pero pe de-monio ose rire chugui ndaikatuveima ojapo upeva.

12 Umi demonio ombotavy avei hentekuerape omoky-re’yvo chupekuera one’e hagua umi omanova’ekue ndive.Umi onembyasyvape ihente omanohaguere, py’yi oje-gueroviauka japu umi omanova’ekuegui. Peteı m

´edium

espiritısta ikatu ome’e chupekuera informasion espe-sial tera one’e pe omanova’ekueicha. Upevare heta oıogueroviava umi omanova’ekue oikoveha, ha one’era-mo hendivekuera ikatutaha onenandu porave. Peroupeichagua konsuelo japu rei ha ikatu nanembyai. Mba’e-repa upeva? Porke umi demonio ikatu onemone’e umiomanova’ekueicha ha ome’e chuguikuera informasionumi m

´edium espiritıstape (1 Samuel 28:3-19). Avei,

jahechama pe kapıtulo 6-pe umi omanova’ekue ndoiko-veimaha (Salmo 115:17). Upeicharo, oimerae ‘oporanduva

12. Mba’erepa ikatu nanembyai naneha’aramo nane’e umi omano-va’ekue ndive?

Umi dem´

onio oiporu heta mba’e oporombotavy ha˜

gua

MBA’´

EICHAPA IKATURE

˜NEMO

˜I UMI ESP

´IRITU

A˜

N´

ARE

ˇ Rehundiva’er˜

a oimera˜

emba’e o

´uva pe espirit

´ıs-

mogui

ˇ Restudiava’er˜

a la Biblia

ˇ Re˜

nembo’eva’er˜

a˜

Nande-j

´arape

omanova’ekuepe’ ho’a umi espıritu ana poguype ha one-moı

˜Nandejarare (Deuteronomio 18:10, 11; Isaıas 8:19).

Upevare nanatende pora va’era ani hagua jaisu’u ko karna-da umi demonio oiporuva.

13 Umi espıritu ana ndaha’ei ombotavynteva he-ntekuerape, avei omongyhyje chupekuera. Satanas haidemoniokuera oikuaa mbykymaha pe tiempo oguereko-va omba’apo hagua, ha upevare ko’aga inanaventema(Revelacion 12:12, 17). Upeicharo jepe, hetaiterei hente oi-kova’ekue kyhyjehape ojei umi espıritu ana poguygui.Mba’eichapa ojapo hikuai upeva? Mba’eichapa ikatu peteıtapicha ojei umi demonio poguygui, oimeramo jepe oipo-ru oikovo pe espiritısmo?

IKATU˜

NA˜

NEMO˜I UMI ESP

´IRITU A

˜N

´ARE

14 La Biblia omombe’u mba’eichapa ikatu nanemoı umiespıritu anare ha jajei avei chuguikuera. Jahechata mba’e-pa ojaporaka’e pe primer sıglope umi kristiano oikova tava´Efesope. Oıva’ekue umi oiporuva espiritısmo oiko mboyvechuguikuera kristiano. Ha ojedesidıvo oheja pe espiritıs-mo, mba’epa ojapo hikuai? La Biblia he’i: ‘Heta umioiporuva’ekue mahia ombyaty ilivrokuera ha ohapy opava-ve renondepe’ (Hechos 19:19). Umi kristiano pyahu ohapyilivrokuera mahia rehegua ha upeicha ohechauka mba’e-pa ojapova’era ko’aga onemoıseva guive umi espıritu anare.Umi oserviseva Jehovape ohejava’era opa mba’e ouva pe es-piritısmogui. Umıva apytepe oı lıvro, rrevısta, pelıkula, fotoha musika oporomokyre’yva ojeporu hagua ha omoporavape espiritısmo. Ko’ava apytepe oı avei umi amuleto tera umimba’e ojeporuva onenangareko hagua mba’e vaıgui (1 Co-rintios 10:21).

13. Mba’epa ojapo heta hente oikova’ekue kyhyjehape umi demonio-gui?14. Mba’eichapa ikatu jajei umi espıritu anagui, ojapohagueicha umikristiano Efesoygua pe sıglo primerope?

Mba’´

epa ikatu ojapo˜

nanderehe umi tekove espiritu´

al? 103

15 Ha ndahetai ano ohundi rire ilivrokuera, pe apostol Pa-blo ohaiva’ekue umi kristiano Efesoyguape: ‘Jaguereko peteınorairo [...] umi espıritu ana ndive’ (Efesios 6:12). Ko’ape ja-hecha umi demonio ndopytu’uihague. Oneha’ava’ekuehikuai oguereko kristianokuerape ipoguype. Upevare,mba’epa tekoteveva’ekue ojapove umi kristiano? ‘Opamba’e ari’, he’i Pablo, ‘pejagarra pe eskudo guasu fe rehe-gua, upeva reheve ikatuta pembogue umi tata rendy opoıvapenderehe pe ana’, tera Satanas (Efesios 6:16). Imbareteve-ramo nande eskudo fe rehegua, nanemoı mbareteveta aveiumi espıritu anare (Mateo 17:20).

16 Upeicharo, mba’eichapa ikatu namombarete pe fe ja-guerekova? Jastudia rupi la Biblia. Peteı muralla imbaretehagua isimiento pora va’era. Upeicha avei, nande fe imbare-te hagua isimiento pora va’era, ha upeva hına jaikuaa pora˜Nandejara

˜Ne’e he’ıva. Jalee ha jastudiaramo la Biblia kada

dıa, nande jerovia imbareteveta ohovo. Ha peteı murallambareteicha, pe fe nanemo’ata umi mba’e vaıgui ojapo-va umi espıritu ana (1 Juan 5:5).

17 Mba’epa tekoteveva’ekue ojapo avei umi kristiano Efe-soygua? Ha’ekuera onenangarekoveva’era oikogui pe tavahenyhevape espiritısmogui. Upevare Pablo he’i chupekue-ra: ‘Opaichagua nembo’epe, penembo’e meme espıritupe’(Efesios 6:18).

˜Nande jaiko avei ko mundo henyhevape es-

piritısmogui, upevare tekoteve nanembo’e meme Jehovapenanepytyvo hagua nanemoıvo umi espıritu anare. Ha teko-teve jaiporu Jehova rera nane nembo’epe (Proverbios18:10). Avei jasegiva’era jajerure

˜Nandejarape ‘tanandepe’a

pe anagui’, Satanas el Diablo (Mateo 6:13). Peicha nane-mbo’eramo katuete Jehova ome’eta nandeve jajerureva(Salmo 145:19).

15. Mba’epa jajapova’era nanemoı hagua umi espıritu anare?16. Mba’eichapa ikatu namombarete nande fe?17. Mba’epa tekoteve jajapo nanemoı hagua umi espıritu anare?

104 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

18 Umi espıritu ana ikatu ojapo mba’e vai nanderehe.Pero natekotevei jakyhyje chuguikuera nanemoıramoSatanas rehe, ha nanemoagui

˜Nandejarare jajapo rupi ha’e

oipotava (Santiago 4:7, 8). Umi espıritu ana poder oguerekolımite. Noe tiempope ojekastigava’ekue chupekuera, haupe rire ohupytyta chupekuera pe huısio paha (Judas 6).˜Nanemandu’ava’era avei onangarekoha nanderehe Jehovaanhelkuera ipoderosova (2 Reyes 6:15-17). Ko’a anheloipotaiterei nagana nane norairo umi espıritu ana ndive.Anetehape, ha’ekuera nanemokyre’y jajapo hagua upeva.Upevare nanemoaguiva’era Jehova ha ifamılia espiritualifielva rehe. Avei jajeiva’era oimehaichagua espiritısmoguiha jajapo meme va’era

˜Nandejara

˜Ne’e he’ıva (1 Pedro

5:6, 7; 2 Pedro 2:9). Upeicha jajaporamo katuete naganatape norairo jaguerekova umi espıritu ana ndive.

19 Pero, mba’erepa oheja˜

Nandejara oı gueteri umi espıri-tu ana ha umi mba’e vai hetaitema oporombohasa asyva?Ko porandu nambohovaita pe kapıtulo ouvape.

18, 19. a) Mba’erepa ikatu jajerovia naganataha pe norairo jaguere-kova umi espıritu ana ndive? b) Mba’e porandupa nambohovaita pekapıtulo ouvape?

MBA’´EPA OMBO’E LA BIBLIA

ˇ Umi´anhel ifi

´elva oipytyv

˜o Jehov

´a siervoku

´e-

rape (Hebreos 1:7, 14).

ˇ Satan´as ha idemonioku

´era ombotavy yvy-

poraku´erape ha omboyke chupeku

´era

˜Nandej

´aragui (Revelaci

´on 12:9).

ˇ Jajap´

oramo˜

Nandej´ara oipot

´ava ha

˜na

˜ne-

mo˜ıramo Satan

´as rehe, ha’e

˜nanderej

´ata

(Santiago 4:7, 8).

Mba’´

epa ikatu ojapo˜

nanderehe umi tekove espiritu´

al? 105

PETE˜I tet

˜a oikohagu

´epe heta g

´erra, pete

˜ı

˜norair

˜o guas

´upe

ojejuka hetaiterei ku˜

na ha mit˜angu

´erape. Ko’

˜avape o

˜ne

˜no-

t˜ymba pete

˜ı yvykua guas

´upe, ha o

˜nemo

˜ı ijer

´ere heta

kurusu’i he’´ıva: “Mba’

´ere piko?”. K

´ova o

˜neporandumante

umi ohasa as´yva. O

˜neporandu up

´eva ohecha vove mba’

´ei-

chapa pete˜ı g

´erra, des

´astre, mba’asy t

´er

˜a jejuka oipe’a

chuguiku´era pete

˜ı ohayh

´uva, ohundi h

´oga t

´er

˜a ombohasa

asy chupeku´era ambue mba’

´epe. Up

´eicha jave oikuaase hi-

ku´ai mba’

´erepa ojehu chupeku

´era ko’

˜a mba’e vai.

2 Mba’´erepa oheja

˜Nandej

´ara o

˜ı pe jehasa asy? Oim

´e-

ramo ha’e ipu’akapa,˜

nanderayhu, i˜

narandu ha ih´

usto,mba’

´erepa ko m

´undo henyh

˜e joayhu’

˜y ha inhust

´ısiagui?

Re˜

neporand´

umapa ko’˜a mba’e?

3 O˜ı va

´ıpa

˜naporandu, mba’

´erepa

˜Nandej

´ara oheja ja-

hasa asy? O˜ı umi oimo’

˜ava oporand

´uramo ko’

˜a mba’e

ikangyha ijerovi´ape t

´er

˜a nomomba’eiha

˜Nandej

´arape.

P´ero, jale

´evo la Biblia, jatop

´ata

˜Nandej

´ara siervoku

´era

1, 2. Mba’e mba’epa nanembohasa asy ko’aga rupi, ha mba’epaoneporandu upevare heta nande rapicha?3, 4. a) Mba’epa ohechauka ndaivairiha naporandu mba’erepa˜Nandejara oheja oı pe jehasa asy? b) Mba’eichapa ohecha Jehovape ana ha jehasa asy?

KAP´ITULO 11

Mba’´erepa oheja

˜Nandej

´ara o

˜ı pe

jehasa asy?

O´

upa˜

Nandej´aragui pe jehasa asy o

˜ıva ko m

´undope?

Mba’e kuesti´

onpa o˜

nepyr˜

uraka’e pe hard´ın de Ed

´enpe?

Mba’´

eichapa˜

Nandej´ara omyatyr

˜ota opa

mba’e vai ojejapova’ekue?

ifi´elva o

˜neporanduhague avei ko’

˜a mba’e. P

´or eh

´emplo,

pe prof´eta Habacuc oporanduva’ekue Jehov

´ape: “Maer

˜a

piko rehechauka ch´eve jeiko asy ha

˜na

˜na? Monda ha je-

juka opa rupi ahecha,˜

norair˜

o opaichagua opa rupi oiko”(Habacuc 1:3, Sociedad B

´ıblica Paraguaya).

4 Oja’oparaka’e Jehov´a pe prof

´eta Habac

´ucpe oporandu-

hagu´ere ko’

˜a mba’e? Nah

´aniri. Up

´eva rangue,

˜Nandej

´ara

omo˜ıuka Habacuc he’iva’ekue la B

´ıbliape. Avei oipytyv

˜o

chupe ontende por˜ave ha

˜gua umi mba’e ha imbarete-

ve ha˜gua ijerovia. Jehov

´a ojapose avei up

´eicha

˜nanderehe.

Nemandu’ava’er˜a la Biblia he’iha ‘ha’e ojepy’apyha

˜nanderehe’ (1 Pedro 5:7). Ndaip

´ori

˜Nandej

´araicha ndai-

ja’´eiva pe a

˜na ha jehasa asy hendive o

´uvare (Isa

´ıas 55:8, 9).

Up´eichar

˜o, mba’

´erepa o

˜ı hetaite jehasa asy ko m

´undope?

MBA’´

EREPA O˜I HETAITE JEHASA ASY?

5 Heta h´ente opaichagua rrelihiongua oporandu umi

ma´estro ha umi rrelihi

´on omoak

˜avape mba’

´erepa jaha-

sa asyete. Ha’eku´era ombohov

´ai jepi chupeku

´era ha’eha˜

Nandej´ara volunta ha ha’e ym

´ama he’ihague opa mba’e

5. Mba’erepa oje’e jepi jahasa asyha, pero mba’epa he’i la Biblia?

Jehov´

a oipe’ait´

eta opaichagua jehasa asy

107

oik´

otava, umi desgr´asia jepe. Het

´ape he’i avei

˜Nandej

´ara

ojap´

ova ndaikatuiha jaikuaa, t´er

˜a oguerahaha henteku

´era

yv´agape o

˜ı ha

˜gua hendive, um

´ıva apyt

´epe mit

˜a jepe. P

´ero

nde reikua´ama Jehov

´a araka’eve ndojapoiha mba’eve iva

´ı-

va. La Biblia he’i: ‘Mombyry˜

Nandej´aragui pe mba’e vai

apo, ha pe Ipu’akap´avagui ojapo ha

˜gua inhust

´ısia!’ (Job

34:10).6 Nd

´epa reikuaa mba’

´erepa o

˜ı omboj

´ava

˜Nandej

´arare

opa jehasa asy o˜ıva ko m

´undope? Heta v

´ese oje’e up

´eva

o˜

neimo’˜agui ko m

´undo o

˜ıha

˜Nandej

´ara pogu

´ype. Ha’e-

ku´era ndoikua

´ai pe mba’e i

˜nimport

´anteva ombo’

´eva la

Biblia, ha jahechamava’ekue pe kap´ıtulo 3-pe. Up

´epe jahe-

chava’ekue Satan´as ogovernaha ko m

´undo.

7 La Biblia he’i por˜a: “Ko m

´undo o

˜ımbaite pe a

˜na

[Satan´as] pogu

´ype” (1 Juan 5:19). Ha

˜napens

´aramo, aj

´e-

pa up´eva omyesak

˜a umi mba’e oik

´ova? Ko m

´undo

ojapo pe esp´ıritu a

˜na oipot

´ava, pe “ogueraha va

´ıva h

´ına

[t´er

˜a ombotavyvah

´ına] opa yvyporaku

´erape” (Revelaci

´on

12:9). Satan´as ndaija’

´ei avav

´ere, oporombotavy ha ipy’a-

hat˜a. Up

´eicha rupi ko m

´undo o

˜ıva ipogu

´ype henyh

˜e avei

umi ndaija’´eivagui avav

´ere, oporombotav

´yva ha ipy’aha-

t˜avagui. Up

´eva ha’e pete

˜ı mba’e ohechauk

´ava mba’

´erepa

o˜ı hetaite jehasa asy.

8 P´ero o

˜ıve mba’

´erepa. Jahechahagu

´eicha pe kap

´ıtulo

3-pe, yvyporaku´era i

˜nimperf

´ekto ha ipekad

´or opu’

˜a ypy

guive˜

Nandej´arare pe hard

´ın de Ed

´enpe. Up

´evare umi yvy-

p´

ora o˜

neha’˜a ohupyty pod

´er ha up

´eva ogueru

˜norair

˜o,

jejopy ha jehasa asy (Eclesiast´es 4:1; 8:9). Ha ipah

´a-

pe, jahasa asy˜

nanderupyt´ygui enterov

´epe ‘pe ti

´empo ha

6. Mba’erepa oı heta ombojava˜

Nandejarare opa jehasa asy oıva komundope?7, 8. a) Mba’eichapa ojapo ko mundo igovernante oipotava?b) Mba’erepa pe imperfeksion ha ‘pe tiempo ha umi mba’e one-ha’aro’yva’ ogueru jehasa asy?

108 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

umi mba’e o˜

neha’ar˜

o’˜yva’ he’ih

´aicha la Biblia (Eclesiast

´es

9:11). Nogovern´ai rupi Jehov

´a ko m

´undo, ha’e ndojok

´oi

umi mba’e vai oik´

ova. Up´eicha rupi ikatu ojehu

˜nand

´eve

iva´ıva

˜naim

´eramo umi mba’e vai oikoh

´ape.

9˜

Nanembopy’aguapy jaikuaa rupi ndouiha˜

Nandej´ara-

gui pe jehasa asy. Ha’e ndoguer´

ui umi˜

norair˜

o, jejuka,jejopy vai t

´er

˜a umi des

´astre natur

´al oporombohasa asye-

t´eva. Up

´eichar

˜o jepe, tekotev

˜e gueteri jahecha mba’

´erepa

Jehov´a oheja o

˜ı pe jehasa asy. Ha’

´eramo pe Ipu’akap

´ava,

ikatu oipe’aite pe jehasa asy. Up´eichar

˜o, mba’

´erepa ndo-

jap´

oi up´eva?

˜Nande jaikua

´ama

˜Nandej

´ara

˜nanderayhuha,

up´eichar

˜o katuete ha’e oikuaa mba’

´erepa ndoipe’

´ai guete-

ri pe jehasa asy (1 Juan 4:8).

O˜

NEPYR˜

U PETE˜I KUESTI

´ON I

˜NIMPORT

´ANTEVA

10 Jaikuaa ha˜gua mba’

´erepa

˜Nandej

´ara oheja o

˜ı pe

jehasa asy, tekotev˜e jahecha mba’

´epa oikova’ekue opa pro-

vl´ema o

˜nepyr

˜ur

˜o guare. Satan

´as omo

˜ır

˜o guare Ad

´an ha´

Evape Jehov´a k

´ontrape, o

˜nepyr

˜u pete

˜ı kuesti

´on i

˜nimpor-

t´anteva. Satan

´as no

˜ne’

˜eva

´ıri Jehov

´a pu’ak

´agui, oikuaa rupi

ndaiporiha ojok´

ova Jehov´a pu’aka. Up

´eva rangue, Satan

´as

he’i Jehov´a ndoguerekoiha der

´echo ogoverna ha

˜gua. He’i˜

Nandej´ara ijapuha ha ojokoha ipor

˜ava umi o

˜ıvagui ipo-

gu´ype, up

´eicha Satan

´as he’i Jehov

´a ogoverna vaiha

(G´enesis 3:2-5). He’i avei yvyporaku

´era oiko por

˜aveta-

ha˜

Nandej´ara nogovern

´airamo chupeku

´era. K

´oicha otaky

Jehov´a soveran

´ıare, pe der

´echo oguerek

´ova ois

˜ambyhy ha-

˜gua.

11 Ad´an ha Eva o

˜nemo

˜ır

˜o guare Jehov

´are ha’ete he’

´ıva

hiku´ai: “Ore noroikotev

˜ei Jehov

´a oregoverna. Ikatu or

´ente

9. Mba’erepa ikatu ja’e Jehova oikuaa poraha mba’erepa ndoipe’aigueteri pe jehasa asy?10. Mba’erepa otakyva’ekue Satanas, ha mba’eichapa ojapo upeva?11. Mba’erepa Edenpe Jehova nohundiriva’ekue umi rreveldepe?

Mba’´

erepa oheja˜

Nandej´

ara o˜ı pe jehasa asy? 109

rodesidi orejehegui pe ipor˜ava ha iva

´ıva”. Mba’

´eichapa

ombohov´aita Jehov

´a ko mba’e? Mba’

´eichapa ohechauk

´a-

ta enterov´epe ojavyhague umi opu’

˜ava hese, ha ha’e

ojapoh´aicha opa mba’e ipor

˜aveha? O

˜ı he’

´ıva

˜Nandej

´a-

ra ohundiva’er˜amo’

˜a umi rrev

´eldepe ha o

˜nepyr

˜u jey. P

´ero

Jehov´a he’imava’ekue ko Yv

´ygui oikotaha pete

˜ı para

´ıso

henyh˜etava Ad

´an ha Eva familiaku

´eragui (G

´enesis 1:28).

Ha Jehov´a katuete ojapo he’ihagu

´eicha (Isa

´ıas 55:10, 11).

Avei, ohund´ırire umi rrev

´elde Ed

´enpe, nosolusionai-

va’er˜amo’

˜a pe oje’eva’ekue hese, ndoguerekoiha der

´echo

ogoverna ha˜gua.

12 Jahechami mba’´erepa ikatu

˜nambojoja. Pete

˜ı profes

´or

ombo’eh´ına i

˜nalumnoku

´erape mba’

´eichapa ikatu orresol-

ve pete˜ı provl

´ema has

´yva matem

´atikape. Upeichah

´agui

pete˜ı al

´umno i

˜nak

˜apor

˜ava p

´ero irrev

´eldeva os

˜e he’i

pe profes´

or ojavyha, ha up´eicha he’i nombo’ekuaai-

ha. He’i avei oikuaaha mba’´eichapa ikatu ojerresolve

12, 13. Mba’erepa ikatu nambojoja Jehova ohejahaguere Sata-naspe ogoverna ko mundo, ha mba’erepa oheja yvyporakuerapeonogoverna?

Ikatupyryv´

epa pe al´

umno iprofes´

orgui oporombo’e ha˜

gua?

por˜ave pe provl

´ema. O

˜ı umi al

´umno oguerovi

´ava chupe

ha o˜

nemborrev´elde avei. Mba’

´epa ikatu ojapo pe pro-

fes´

or? Ikatu omos˜e chupeku

´era pe kl

´asegui, p

´ero mba’

´epa

he’´ıta umi opyt

´ava? Ikatu oimo’

˜a hiku

´ai umi i

˜nir

˜ungu

´era

he’´ıva a

˜neteha. Umi opyt

´ava pe kl

´asepe ikatu ndorrespe-

tav´ei pe profes

´orpe oimo’

˜agui okyhyjeha ojehech

´ar

˜o

˜guar

˜a ojavyhague. P

´ero pe profes

´or ikatu oheja pe al

´umno

irrev´eldevape ohechauka mba’

´eichapa ha’e orresolv

´eta pe

provl´ema.

13 Jehov´a avei ojapo up

´eicha.

˜Nanemandu’ava’er

˜a Ed

´en-

pe umi rrev´elde no

˜ırihague ha’e

˜no. O

˜ıva’ekue millones

umi´anhel oma

˜navah

´ına (Job 38:7; Daniel 7:10). Pe Je-

hov´a ojap

´ova ombohov

´ai ha

˜gua pe

˜nepu’

˜a oikova’ekue

tuicha omba’ap´

ota umi anhelku´erare, ha ipah

´ape opa

hembiapokue i˜

narand´

uvare. Up´evare, mba’

´epa ojapova’e-

kue Jehov´a? Oheja Satan

´aspe ohechauka mba’

´eichapa

ogovern´ata yvyporaku

´erape.

˜Nandej

´ara oheja avei yvypo-

raku´erape o

˜nogoverna Satan

´as pogu

´ype.

14 Pe profes´

or˜

na˜

ne’˜ehague oikuaa pe irrev

´eldeva ha

umi i˜

nir˜

u ojavyha. P´ero oikuaa avei ou por

˜ataha pe

kl´asepe ohej

´aramo chupeku

´era o

˜neha’

˜a orresolve pe

provl´ema. Up

´eicha, ojehechauk

´avo umi rrev

´elde ojavyha,

umi al´

umno heko por˜ava ohechakua

´ata pe profes

´or a

˜noi-

te oporombo’eva’er˜aha. Ha’eku

´era ontend

´eta mba’

´erepa

up´ei pe profes

´or omos

˜e umi irreveld

´eva pe kl

´asegui. Up

´ei-

cha avei, Jehov´a oikuaa enterove

´anhel ha yvyp

´ora

ipy’apor˜avare ojapo por

˜ataha ohech

´avo Satan

´as ha umi

´anhel o

˜ıva hendive ojavyhague, ha yvyporaku

´era ndai-

katuiha o˜

nogoverna. Ha’eku´era oaprend

´eta a

˜neteha pe

prof´eta Jerem

´ıas he’iva’ekue: ‘Ha Jehov

´a, che niko aikuaa

por˜a yvyp

´ora rape ndaha’eiha imba’e. No

˜neme’

˜ei kui-

mba’´epe omboguata ha

˜gua hekove’ (Jerem

´ıas 10:23).

14. Mba’e mba’e porapa ojehupytyta Jehova ohejahaguere yvypo-rakuera onogoverna?

Mba’´

erepa oheja˜

Nandej´

ara o˜ı pe jehasa asy? 111

MBA’´EREPA OHEJA HETAITE

TI´EMPOMA OHASA?

15 P´ero, mba’

´erepa oheja Jehov

´a hetait

´ema ojehasa

asy? Ha mba’´erepa ndojok

´oi umi mba’e vai oik

´ova?

Ikatu jahecha mok˜

oi mba’e pe profes´

or˜

na˜

ne’˜eha-

gue ndojapomo’˜

aiva. Primero, ha’e ndojokomo’˜ai pe

al´

umno rrev´eldepe, ohej

´ata chupe ohechauka mba’

´ei-

chapa orresolv´eta pe provl

´ema. Segundo, pe profes

´or

noipytyv˜

omo’˜ai pe rrev

´eldepe. Up

´eicha avei, jahechami

mok˜

oi mba’e Jehov´a ndojapomo’

˜aiva. Primero, ha’e ndo-

jok´

oi Satan´as ha umi hendive o

˜ıvape, oheja chupeku

´era

ohechauka upe he’´ıva. Upear

˜a tekotev

˜e ohasa ti

´em-

po. Hetaiterei´a

˜norema yvyporaku

´era o

˜neha’

˜a o

˜negoverna

opaichagua govi´erno rupi. Ha ohupyty heta mba’e por

˜a pe

ciencia rupi, p´ero pe inhust

´ısia, mboriahu, jejuka ha

˜norair

˜o hetav

´ente oh

´ovo. Up

´eicha ojehechauka yvyp

´ora

govi´erno tuichaiterei ojavyha.

16 Segundo, Jehov´a noipytyv

˜oi Satan

´aspe ogoverna ha-

˜gua ko m

´undo.

˜Nandej

´ara ojok

´oramo umi jejuka ha mba’e

vai oik´

ova oipytyv˜

ota umi rrev´eldepe, aj

´epa? Ha up

´eicha

ojap´

oramo, ndaja’emo’˜aipa ikatuha ˜

na˜

nogoverna˜

nas˜e

vai’˜

yre? Ha Jehov´a ojap

´oramo up

´eicha, ijap

´uta avei. P

´ero

‘˜

Nandej´ara ndaikat

´ui ijapu’ (Hebreos 6:18).

17 P´ero, mba’

´epa ja’

´eta opa mba’e vai ojejapova’eku

´e-

re˜

Nandej´ara oheja rupi heta ti

´emporema o

˜nepu’

˜a

hese?˜

Nanemandu’ava’er˜a Jehov

´a ha’eha pe ipu’akap

´ava.

Up´eichar

˜o ha’e omyatyr

˜ombait

´eta umi mba’e vai. Jahe-

chamahagu´eicha, ko Yvy o

˜nemyatyr

˜ota ha oik

´ota chugui

pete˜ı para

´ıso. Ojerovi

´agui Jes

´us sakrif

´ısio rehe yvypo-

raku´erape ojepe’

´ata pe pek

´ado pogu

´ygui. Ha pe

˜nemano

15, 16. a) Mba’erepa oheja Jehova hetaitema ojehasa asy?b) Mba’erepa Jehova ndojokoi umi jejuka ha mba’e vai oikova?17, 18. Mba’epa ojapota Jehova umi mba’e vai ogueruva’ekuereyvypora govierno ha Satanas?

112 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

rangue o˜ıta

˜nemoingove jey. Up

´eicha,

˜Nandej

´ara oipor

´u-

ta Jes´

uspe ‘ombyai ha˜gua pe Diablo rembiapokue’ (1 Juan

3:8). Jehov´a ojap

´ota ko’

˜a mba’e hi’arait

´epe. Ha ikatu javy’a

ndogueruihagu´ere ymav

´ema ko’

˜a mba’e. Oha’ar

˜o rupi

˜na-

nde jaikuaa pe a˜

netegua ha jaservi chupe (2 Pedro 3:9, 10).Upe aja,

˜Nandej

´ara oheka meme umi a

˜neteh

´ape oadora-

s´eva chupe ha oipytyv

˜o chupeku

´era oaguanta ha

˜gua umi

jehasa asy o˜ıva ko m

´undope, henyh

˜eva provl

´emagui (Juan

4:23; 1 Corintios 10:13).18 Ikatu o

˜ı he’

´ıva ndojehasa’asyiva’er

˜amo’

˜a

˜Nandej

´a-

ra ojap´

orire Ad´an ha

´Evape ikatu’

˜y ha

˜gu

´aicha ojerrevela.

Jaikuaa ha˜gua mba’

´erepa ndojap

´oi up

´eva

˜nanemandu’a-

va’er˜a pe rreg

´alo por

˜ait

´ere Jehov

´a ome’

˜eva’ekue

˜nand

´eve.

MBA’´

EPA JAJAP´

OTA PE RREG´

ALO˜NANDEJ

´ARA OME’

˜EVA’EKU

´EGUI?

19 Jahechahagu´eicha pe kap

´ıtulo 5-pe, ojejap

´or

˜o gua-

re yvyporaku´erape o

˜neme’

˜e chupeku

´era liverta oiporavo

ha˜gua. Nd

´epa remomba’e ko rreg

´alo por

˜aite?

˜Nandej

´ara

ojapova’ekue avei hetaiterei mymbaku´era, p

´ero ko’

˜avape

ome’˜e pe instinto oiko ha

˜gua (Proverbios 30:24). Ha kui-

mba’eku´era avei ojapo umi m

´akina ojapo

ha˜gua ha’eku

´era oipot

´ava. Javy’ava’er

˜amo’

˜a˜

Nandej´ara

˜nandeap

´orire up

´eicha? Nah

´aniri,

javy’a jaguerekohagu´ere liverta jaiporavo ha-

˜gua mba’eichagua pers

´onapa jaipota oiko

˜nandehegui, mba’

´epa jajapose

˜nande reko-

v´egui, ha m

´avarepa jajehe’ase. Javy’aiterei

19. Mba’epa pe rregalo poraite Je-hova ome’eva’ekue nandeve, hamba’erepa namomba’eva’era?

˜Nandej

´ara nepytyv

˜ota reaguanta

ha˜

gua pe jehasa asy

Mba’´

erepa oheja˜

Nandej´

ara o˜ı pe jehasa asy? 113

o˜

neme’˜ehagu

´ere

˜nand

´eve ko liverta, ha

˜Nandej

´ara oipota

jaguereko up´eva.

20 Jehov´a ndoipot

´ai jaservi chupe mbaret

´epe (2 Corin-

tios 9:7). Epensami ko mba’´ere: Mba’

´epa ombovy’av

´eta

pete˜ı t

´uva t

´er

˜a pete

˜ı s

´ype, ifam

´ılia he’

´ıramo chupe ‘Rohay-

hu’ oje’´eguinte chupe he’i ha

˜gua, t

´er

˜a he’

´ıramo ipy’aite

guive? Up´eichar

˜o

˜na

˜neporanduva’er

˜a, mba’

´eichapa aipo-

r´

uta ko liverta Jehov´a ome’

˜eva ch

´eve? Satan

´as, ha avei

Ad´an ha Eva, oiporu vaieterei va’ekue pe liverta omboyke

rupi˜

Nandej´ara Jehov

´ape. Ha nde, mba’

´epa rejap

´ota?

21 Nde ikatu reiporu por˜ave pe rreg

´alo por

˜aite, pe

liverta jaiporavo ha˜gua. Remoir

˜ukuaa opa umi ojepyta-

s´

ovape Jehov´a yk

´ere. Ko’

˜a tapicha ombovy’a

˜Nandej

´arape

ohechauk´agui Satan

´as ijapu ha ogoverna vaietereiha (Pro-

verbios 27:11). Nde avei ikatu rejapo up´eva reiporav

´oramo

reiko pe ipor˜aveh

´aicha. Ko mba’e o

˜nemyesak

˜ata pe kap

´ı-

tulo o´

uvape.

20, 21. Mba’eichapa jaiporu poraveta pe rregalo, pe liverta jaipo-ravo hagua, ha mba’erepa jajaposeva’era upeva?

MBA’´EPA OMBO’E LA BIBLIA

ˇ˜

Nandej´aragui ndo

´ui umi mba’e vai oik

´ova

ko m´

undope (Job 34:10).

ˇ He’´ıvo

˜Nandej

´ara ijapuha ha ojokoha mba’e

por˜a umi o

˜ıvagui ipogu

´ype, Satan

´as otaky pe

der´echo Jehov

´a oguerek

´ovare ois

˜ambyhy ha-

˜gua (G

´enesis 3:2-5).

ˇ Jehov´a oipor

´uta Ita’

´yrape, ogovern

´atava pe

Rr´eino mesi

´aniko, oipe’a ha

˜gua pe jehasa

asy ha omyatyr˜

o umi mba’e vai o˜ıva o

˜ne-

pu’˜ahagu

´ere hese (1 Juan 3:8).

114 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

MBA’EICHAGUA tapich´apa nde reiporav

´one ne amigor

˜a?

Oim´ene rehek

´ata pete

˜ı opensa, ohayhu ha omomba’

´eva

umi mba’e nd´eve ipor

˜ava. Ha katuete reipot

´ata ne amigor

˜a

pete˜ı heko por

˜a, ipy’apot

˜ı ha hor

´yva.

2 Ymaite guive, o˜ıva’ekue yvyporaku

´era

˜Nandej

´ara oipo-

rav´

ova oiko ha˜gua chuguiku

´era i

˜namigoite. P

´or eh

´emplo,

Jehov´a he’iva’ekue ‘Abrah

´an ha’eha i

˜nam

´ıgo’ (Isa

´ıas 41:8;

Santiago 2:23).˜

Nandej´ara he’iva’ekue David ha’eha ‘pete

˜ı

kuimba’e oguerohor´yva ikoras

˜o’, ohayh

´ugui umichagu

´ape

(Hechos 13:22). Ha Jehov´ape

˜guar

˜a pe prof

´eta Daniel ha’e-

va’ekue ‘pete˜ı kuimba’e ojeguerohor

´yva’ (Daniel 9:23).

3 Mba’´erepa Jehov

´a he’iva’ekue Abrah

´an, David ha Daniel

rehe i˜

namigoha? Jehov´a he’i Abrah

´anpe: ‘Rehenduhagu

´e-

re che˜

ne’˜e’ (G

´enesis 22:18). Up

´eichar

˜o, Jehov

´a o

˜nemoa

˜gui

umi ojap´

ovare kyre’˜yme ha’e ojerur

´eva chuguiku

´era. ‘Pehe-

nd´

ukena che˜

ne’˜e —he’iva’ekue umi isrrael

´ıtape—, ha che

ha’´eta

˜Nandej

´ara pe

˜eme

˜guar

˜a, ha oik

´ota pendehegui che

pu´evlo.’ (Jerem

´ıas 7:23.) Rejap

´oramo Jehov

´a he’

´ıva ikatu

avei oiko ndehegui i˜

nam´ıgo.

1, 2. Mava mavapepa Jehova oiporavova’ekue inamigoiteramo?

3. Mba’erepa Jehova oiporavova’ekue yvyporakuera apytegui inami-gora?

KAP´ITULO 12

Jaiko˜

Nandej´ara oipotah

´aicha

Mba’´

eichapa ikatu oiko˜

nandehegui˜

Nandej´ara am

´ıgo?

Mba’´

eichapa˜

nanderupyty pe desaf´ıo ojapova’ekue Satan

´as?

Mba’eichagua tembiap´

opa Jehov´a ndoipot

´ai jajapo?

Mba’´

eichapa ikatu jaiko˜

Nandej´ara oipotah

´aicha?

JEHOV´

A OMOMBARETE I˜

NAMIGOKU´ERAPE

4 Epensami mba’´epa he’ise jaguereko

˜Nandej

´ara amis-

ta. La Biblia he’i Jehov´a ohekahah

´ına mba’

´eichapa

‘ohechauk´ata ipu’aka umi ipy’aite guive o

˜ıvape hendive’

(2 Cr´

onicas 16:9). Mba’´eichapa ikatu Jehov

´a ohechauka

ipu’aka˜

nandereheh´ape? Ojehecha up

´eva pe Salmo 32:8

he’´ıvare: ‘Che [Jehov

´a] ame’

˜eta nd

´eve techakuaa ha rohe-

kombo’´eta pe tape reguata ha

˜gu

´ame. A

˜nemo

˜ne’

˜eta nd

´eve

ajesarek´

ovo nderehe’.5 Mba’eichait

´epa Jehov

´a ojepy’apy

˜nanderehe! Ha’e

o˜

nemo˜

ne’˜eta

˜nand

´eve

˜naikotev

˜eh

´ape, ha jajap

´oramo pe

he’´ıva, o

˜nangarek

´ota

˜nanderehe.

˜Nandej

´ara

˜nanepytyv

˜o-

se˜

nambohov´ai por

˜a ha

˜gua umi pru

´eva ha jejopy

vai (Salmo 55:22). Jaserv´ıramo

˜Nandej

´arape

˜nandepy’ai-

te guive, ikat´

uta ja’e pe salm´ısta he’ihagu

´eicha: ‘Che amo

˜ı

meme Jehov´ape che renond

´epe. Ha’e o

˜ı rupi che der

´e-

chape, mba’eve nachembovavamo’˜ai’ (Salmo 16:8; 63:8).

Upeichaite, Jehov´a ikatu

˜nanepytyv

˜o jaiko ha

˜gua ha’e

oipotah´aicha. P

´ero jaikuaa avei o

˜ıha pete

˜ı o

˜nemo

˜ıva

˜Na-

ndej´arare ha ndoipot

´aiva jajapo up

´eva.

PE DESAF´IO SATAN

´AS OJAPOVA’EKUE

6 Pe kap´ıtulo 11-pe, jahech

´akuri mba’

´eichapa Satan

´as

o˜

nemo˜ıva’ekue

˜Nandej

´ara s

˜ambyh

´yre. Satan

´as he’iva’ekue˜

Nandej´ara ijapuhague ha i

˜ninhustoha ndohej

´aigui Ad

´an ha

Eva odesidi ijehegui pe ipor˜ava ha iva

´ıva. Ad

´an ha Eva ope-

ka rire ha henyh˜e rire ko Yvy ita’yraku

´eragui, Satan

´as o

˜ne’

˜e

vai yvyporaku´erare. Ha’ete ku he’

´ıva: ‘Yvyporaku

´era ndoser-

v´ıri

˜Nandej

´arape ohayh

´ugui chupe, ha ojehej

´aramo ch

´eve,

ikat´

uta oimera˜

evape amo˜ı

˜Nandej

´ara k

´ontrape’. Umi mba’e

oikova’ekue pete˜ı kuimba’e h

´erava Job rehe, ohechauka Sa-

tan´as ogueroviahague up

´eva. P

´ero, m

´avapa raka’e Job, ha

4, 5. Mba’eichapa Jehova ohechauka ipu’aka ipuevlo rehehape?6. Mba’epa he’i Satanas yvyporakuerare?

116 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

mba’´erepa ohupyty chupe avei pe desaf

´ıo ojapova’ekue Sa-

tan´as?

7 Job oikohague ojap´

oma tres mil seiscientos´a

˜no rupi.

Ha’e ipy’apor˜ava’ekue, ha Jehov

´a he’i hese: ‘Ndaip

´ori ni

pete˜ı ha’eichagua Yvy ape

´ari, pete

˜ı kuimba’e ipy’apot

˜ı

ha heko por˜ava, okyhyj

´eva

˜Nandej

´aragui ha ndojehe’

´aiva

mba’e va´ıre’ (Job 1:8). A

˜neteh

´ape, Job oikova’ekue

˜Nandej

´a-

ra oipotah´aicha.

8 Satan´as he’i Job ndoserviriha

˜Nandej

´arape ohayh

´ugui

chupe. He’i Jehov´ape: ‘Nd

´epa neremopu’

˜ai pete

˜ı m

´uro ije-

r´ere, h

´oga ha opa mba’e oguerek

´ovare? Opa mba’e ojap

´ova

revendesi ha hymbaku´era i

˜nas

˜ai op

´arupi. P

´ero epokom

´ına

opa mba’e oguerek´

ovare ha rehech´ata mba’

´eichapa nemal-

desi nde rovait´epe’ (Job 1:10, 11).

9 Satan´as he’iva’ekue Job oserviha

˜Nandej

´arape umi

mba’e ome’˜evare chupe. He’i avei ojejopy va

´ıramo J

´obpe

o˜

nemo˜ıtaha

˜Nandej

´arare. Mba’

´eichapa Jehov

´a ombohov

´ai

Satan´aspe odesafiahagu

´ere chupe? O

˜ne’

˜e vai hagu

´ere Job

rehe, Jehov´a oheja Satan

´as ojopy vai chupe. Up

´eicha oje-

kuaa por˜ata ohayh

´upa Job

˜Nandej

´arape.

MBA’´

EICHAPA OJEPROVA J´

OBPE?10 Satan

´as noha’ar

˜oi omo

˜ı ha

˜gua J

´obpe heta jejopy va

´ıpe.

Primero, o˜

nemonda chugui hymbaku´era, ha umi hemb

´y-

va katu ojejuka. Avei, haimete ojejukapa hembiguaiku´erape.

Ko’˜a mba’e haimete oheja chupe mba’eve’

˜yre. Upe rire, oiko

pete˜ı desgr

´asia, omano umi diez Job ra’yku

´era pete

˜ı torm

´e-

ntape. Up´eichar

˜o jepe, ‘Job ndopek

´ai, ha nde’

´ıri mba’eve

iva´ıva

˜Nandej

´arare’ (Job 1:22).

7, 8. a) Mba’erepa Job ndaijojahaiva’ekue yvyporakuera apytepe?b) Mba’eichapa Satanas one’e vai va’ekue Job rehe?9. Mba’eichapa Jehova ombohovai pe desafıo Satanas ojapova’ekue,ha mba’erepa?10. Mba’eichagua jejopy vaırepa ohasa Job, ha mba’epa ojapo?

Jaiko˜

Nandej´

ara oipotah´

aicha 117

J´

obpe o˜

neme’˜

eva’ekue hetamba’e por

˜a ojerovia meme

hagu´

ere˜

Nandej´

arare

11 Satan´as ndopytu’

´ui. Oim

´ene ha’e oimo’

˜a Job oguero-

pu’ak´aramo jepe ojepe’ahague chugui umi mba’e

oguerek´

ova, um´ıva apyt

´epe hembigu

´ai ha ita’yraku

´e-

ra, o˜

nemo˜ıtaha

˜Nandej

´arare o

´uramo hasy. Up

´evare, Jehov

´a

oheja Satan´as ombohasy J

´obpe pete

˜ı mba’asy ivai ha opo-

rombojeguar´

uvape. P´ero ni up

´eichar

˜o Job ndohej

´ai ijerovia˜

Nandej´arare. Up

´eva rangue, ha’e he’i por

˜a: ‘Amano meve

ndahejamo’˜ai che jerovia!’ (Job 27:5).

12 Job ndoikuaaiva’ekue umi mba’e vai ouha Satan´asgui.

Ndoikua´aigui umi mba’e Satan

´as he’iva’ekue odesafi

´ar

˜o

guare Jehov´ape, Job okyhyje o

´ur

˜o

˜guar

˜a

˜Nandej

´aragui umi

mba’e vai ohas´ava (Job 6:4; 16:11-14). Up

´eichar

˜o jepe, ha’e

ndohejaiva’ekue Jehov´ape, ojerovia meme va’ekue hese.

Up´eicha, ojehecha Satan

´as ijapuha he’

´ır

˜o guare hese oservi-

ha˜

Nandej´arape ome’

˜egui chupe heta mba’e.

13 Job jerovia rupive Jehov´a ikatuva’ekue ombohov

´ai por

˜a

pe desaf´ıo Satan

´as ojapova’ekue. Job a

˜neteh

´ape ha’eva’ekue

Jehov´a am

´ıgo ha up

´evare ovendesi chupe (Job 42:12-17).

MBA’´

EICHAPA˜

NANDERUPYTY PEDESAF

´IO SATAN

´AS OJAPOVA’EKUE

14 Pe Satan´as he’iva’ekue

˜Nandej

´arape Job jerovi

´are, nda-

ha’´ei hese a

˜n

´onte he’

´ıva.

˜Nand

´eve avei

˜nanderupyty. Ko

mba’e ojehecha por˜a Proverbios 27:11-pe: ‘Nearand

´ukena,

che ra’y, ha chembopy’arory, ikatu ha˜gua ambohov

´ai pe

cherehe o˜

nembohory va´ıvape’. Ko mba’e ojehai heta

´a

˜no

Job omano rir´ema, ha ohechauka Satan

´as o

˜nembohoryha

gueteri˜

Nandej´arare ha o

˜ne’

˜e vai isiervoku

´erare. Jaik

´oramo

Jehov´a oipotah

´aicha,

˜naipytyv

˜ota o

˜nembohov

´ai ha

˜gua umi

11. a) Mba’epa Satanas he’ive Job rehe, ha mba’epa Jehova ohejaSatanaspe ojapo? b) Mba’eichapa Job ombohovaiva’ekue imba’asyvaiete?12. Mba’eichapa Job ombohovai pe desafıo Satanas ojapova’ekue?13. Mba’epa oiko Job ojeroviahaguere Jehovare?14, 15. Mba’erepa ikatu ja’e pe desafıo ojapova’ekue Satanas ohupy-tyha opa yvyporakuerape ndaha’ei Jobpe anonte?

Jaiko˜

Nandej´

ara oipotah´

aicha 119

japu vai he’´ıva Satan

´as, ha up

´eicha

˜nambopy’aror

´yta

˜Na-

ndej´arape. Mba’

´epa nde ere ko mba’

´epe? Rekambi

´ataramo

jepe nde rekove, aj´epa ipor

˜aite va’er

˜a ikat

´uramo reipytyv

˜o

o˜

nembohov´ai ha

˜gua umi japu Satan

´as he’iva’ekue?

15 E˜

natendemi mba’´epa he’i Satan

´as: ‘Opa mba’e pete

˜ı

kuimba’e oguerek´

ova ome’˜eta hekove reheh

´ape’ (Job 2:4).

He’´ıvo ‘pete

˜ı kuimba’e’, Satan

´as ohechauka o

˜ne’

˜eha opa

yvyporaku´erare, ndaha’

´ei Job rehe a

˜n

´onte. Ko mba’e

i˜

nimport´ante

˜nanemandu’a. Satan

´as otaky pe jerovia nde re-

guerek´

ovare. Ha’e oipota˜

namboyke˜

Nandej´arape jahasa asy

jave ha jaheja pe tape por˜a. Mba’

´eichapa ojapo ko mba’e?

16 Jahechahagu´eicha pe kap

´ıtulo 10-pe, Satan

´as oiporu

heta mba’e omboyke ha˜gua yvyporaku

´erape

˜Nandej

´aragui.

Ha’e ikatu oataka ‘pete˜ı le

´on poch

´yicha, ohek

´ava omok

˜o

ha˜gua oimera

˜evape’ (1 Pedro 5:8). Up

´eva, jahecha o

˜ı vove

pete˜ı am

´ıgo,

˜nande rogaygua t

´er

˜a

´otro ndoipot

´aiva jastudia

la Biblia, ha jajapo pe˜

naaprend´eva (Juan 15:19, 20).� Avei,

Satan´as ‘oikoh

´ına pete

˜ı

´anhel omimbip

´avaramo’ (2 Corin-

tios 11:14). Up´eicha, pe Diablo ikatu oiporu heta mba’e

˜nanembotavy ha

˜gua ndoipot

´aigui jaiko

˜Nandej

´ara oipota-

h´aicha. Ha’e ikatu avei

˜nanemokangy, oimo’

˜auka rupi

˜nand

´eve ndaikatumo’

˜aiha

˜nambovy’a

˜Nandej

´arape (Prover-

bios 24:10). Oik´

oramo jepe chugui pete˜ı ‘le

´on pochy’ t

´er

˜a pe

‘´anhel omimbip

´ava’, Satan

´as desaf

´ıo nokambi

´ai: he’i jahasa

vove provl´ema t

´er

˜a tentasi

´on rehe, jahejataha

˜Nandej

´arape.

Mba’´eichapa ikatu

˜nambohov

´ai ko mba’e he’

´ıva ha jahe-

chauka jajeroviaha˜

Nandej´arare, Job ojapohagu

´eicha?

� Ko mba’e nde’isei umi onemoıva nderehe katuete oıha Satanaspoguype. Pero, Satanas ha’e ko sistema jaikoha jara, ha ko mundo oıipoguype (2 Corintios 4:4; 1 Juan 5:19). Upevare, jaikoramo

˜Nande-

jara oipotahaicha naenteroi ohecha porata, ha oıta umi onemoıvananderehe.

16. a) Mba’epa oiporu Satanas omboyke hagua hentekuerape˜

Na-ndejaragui? b) Mba’eichapa Satanas ikatu oiporu ko’a mba’enanderehe?

120 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

JAJAPO˜

NANDEJ´

ARA OJERUR´EVA

17 Ikatu˜

nambohov´ai pe desaf

´ıo Satan

´as ojapova’ekue jai-

k´

oramo˜

Nandej´ara oipotah

´aicha. Mba’

´eichapa ikatu jajapo

up´eva? La B

´ıbliape he’i: ‘Rehayhuva’er

˜a

˜Nandej

´ara Jehov

´ape

nde py’aite guive, ha opa ne´alma ha ne mbaretekue reheve’

(Deuteronomio 6:5). Jahayhuv´evo

˜Nandej

´arape, jajaposev

´e-

ta ha’e ojerur´eva

˜nandehegui. Pe ap

´ostol Juan ohaiva’ekue:

‘K´

ova he’ise pe˜

Nandej´arape jahayhu: jajapo umi mba’e

ojerur´eva’. Jahayh

´uramo Jehov

´ape

˜nande py’aite guive, ja-

hech´ata ‘umi mba’e ojerur

´eva ndaipohyiriha’ (1 Juan 5:3).

18 Mba’´epa Jehov

´a ojerure

˜nandehegui? Um

´ıva apyt

´epe o

˜ı

umi mba’e naipor˜aiva jajapo. P

´or eh

´emplo, pe rreku

´adro

“˜

Namboyke umi mba’e˜

Nandej´ara ndaija’

´eiva”, o

˜ıva p

´ahi-

na 122-pe o˜

ne’˜e ko’

˜a mba’

´egui. Up

´epe jatop

´ata heta mba’e

ojejap´

ova ha la Biblia he’´ıva ivaiha.

˜Nepyr

˜ur

˜a ikatu

˜nai-

mo’˜a naent

´eroi ivaiha. P

´ero jajepy’amongeta rire umi t

´eysto

he’´ıvare, jahechakua

´ata Jehov

´a l

´ei ipor

˜aveha.

˜Nakambia

˜na-

nde rekove ikatu ha’e pe mba’e hasyv´eva jajapo. P

´ero, jaiko˜

Nandej´ara oipotah

´aicha katuete

˜nanembovy’

´ata (Isa

´ıas 48:

17, 18). Ha up´eva

˜nande ikatu jahupyty. Mba’

´erepa ja’ekuaa

up´eva?19 Jehov

´a araka’eve ndojerur

´ei

˜nandehegui umi mba’e

ikatu’˜yva jajapo (Deuteronomio 30:11-14). Ha’e oikuaa po-

r˜ave

˜nandehegui mba’

´epa ikatu jajapo ha mo

˜oite pev

´epa

(Salmo 103: 14). Avei Jehov´a ikatu

˜nanemombarete jajapo

ha˜gua pe ha’e ojerur

´eva. Pe ap

´ostol Pablo ohaiva’ekue: ‘

˜Na-

ndej´ara ifi

´el, ha ndohejamo’

˜ai pe

˜netenta ikatu’

˜y ha

˜gu

´aicha

pendepu’aka, p´ero pe tentasi

´on reheve ome’

˜eta avei pe

˜eme

mbarete pendepu’aka ha˜gua hese’ (1 Corintios 10:13).

˜Naa-

guanta ha˜gua, Jehov

´a ikatu ome’

˜e

˜nand

´eve ‘pe pu’aka

17. Mba’epa nanemomyiva’era jajapo hagua Jehova ojerureva na-ndehegui?18, 19. a) Mba’e mba’epa Jehova ojerure nandehegui? (Ehecha perrekuadro oıva pahina 122-pe) b) Mba’eichapa jaikuaa

˜Nandejara

ndojerureiha nandehegui pe ikatu’yva jajapo?

Jaiko˜

Nandej´

ara oipotah´

aicha 121

ndo´

uiva˜

nandehegui’ (2 Corintios 4:7). Ohasa rire hetapru

´evare, Pablo he’iva’ekue: ‘Opa mba’er

˜a aguereko pu’aka

o˜ıgui pe chemombaret

´eva’ (Filipenses 4:13).

˜NAMOHE

˜N

´OI

˜NANDE REKOV

´EPE UMI

MBA’E POR˜

A˜

NANDEJ´

ARA OHAYH´

UVA20 Katuete jajapo ha

˜gua Jehov

´a oipot

´ava ndaha’eiva’er

˜a

˜namboyk

´enteva umi mba’e ha’e ndaija’

´eiva. Tekotev

˜e avei

20. Mba’epa˜

Nandejara oipota namohenoi nande rekovepe, hamba’erepa naikoteve ko’a mba’e?

˜NAMBOYKE UMI MBA’E JEHOV

´A NDAIJA’

´EIVA

Jejuka (´Exodo 20:13; 21:

22, 23).

Teko tie’˜y (Lev

´ıtico 20:10,

13, 15, 16; Romanos 1:24,26, 27, 32; 1 Corintios 6:9,10).

Espirit´ısmo (Deuterono-

mio 18:9-13; 1 Corintios 10:21, 22; G

´alatas 5:20, 21).

Ta’anga˜

nemomba’egua-su (1 Corintios 10:14).

Ka’u (1 Corintios 5:11).

Monda (Lev´ıtico 6:2, 4; Efe-

sios 4:28).

Japu (Proverbios 6:16, 19;Colosenses 3:9; Revelaci

´on

22:15).

Taryr´yi (1 Corintios 5:11).

Viol´

ensia (Salmo 11:5; Pro-verbios 22:24, 25; Mala-qu

´ıas 2:16; G

´alatas 5:

20, 21).˜

Ne’˜

e ky’a (Lev´ıtico 19:16;

Efesios 5:4; Colosenses3:8).

Tuguy jeporu vai (G´enesis

9:4; Hechos 15:20, 28, 29).

No˜

ne˜

nangarekos´

ei fam´ı-

liare (1 Timoteo 5:8).

Gerrah´ape jeho t

´er

˜a po-

l´ıtikape jeike (Isa

´ıas 2:4;

Juan 6:15; 17:16).

Pet˜y t

´er

˜a dr

´oga jeporu

(Marcos 15:23; 2 Corintios7:1).

122 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

jahayhu umi mba’e ha’e ohayh´

uva (Romanos 12:9). Aj´e-

pa javy’a umi opensa, ohayhu ha omomba’´eva ndive

˜nande

˜namomba’

´eva? Jehov

´a avei. Up

´eichar

˜o,

˜naaprende-

va’er˜a jahayhu umi mba’e Jehov

´a ohayh

´uva. Ko’

˜a mba’

´egui

o˜

ne˜

ne’˜e pe Salmo 15:1-5-pe, up

´epe he’i m

´avapepa

˜Nandej

´a-

ra oguereko i˜

nam´ıgoramo. La Biblia he’i Jehov

´a amigoku

´era

omohe˜

n´

oi umi mba’e o˜

nehen´

oiva “fruto del esp´ıritu”.

Um´ıva ha’e: ‘mborayhu, vy’a, py’aguapy,

˜neha’ar

˜okuaa,

mba’epor˜a, py’apor

˜a, jerovia, py’arory ha jejokokuaa’ (G

´ala-

tas 5:22, 23).

Jaiko˜

Nandej´

ara oipotah´

aicha 123

21 Jalee ha jastudia mem´eramo la Biblia

˜nanepytyv

˜ota

˜na-

mohe˜

n´

oi ha˜gua

˜nande rekov

´epe ko’

˜a mba’e por

˜a

˜Nandej

´ara

ohayh´

uva. Ha˜

naaprendev´evo

˜Nandej

´ara ojerur

´eva

˜nanepy-

tyv˜

ota˜

napensa ha˜gua Jehov

´a opensah

´aicha (Isa

´ıas 30:

20, 21). Jahayhuv´evo Jehov

´ape jaikosev

´eta ha’e oipotah

´ai-

cha.22 Jaiko ha

˜gua Jehov

´a oipotah

´aicha,

˜na

˜neha’

˜ava’er

˜a. La

Biblia he’i jajapo jave umi k´ambio

˜nande rekov

´epe ha’et

´evai-

cha jaipe’´ava

˜nande reko tuja ha

˜namonde pete

˜ı ipyah

´uva

(Colosenses 3:9, 10). P´ero umi mba’e Jehov

´a ojerur

´eva-

gui, pe salm´ısta ohaiva’ekue: ‘umi ojap

´ova ohupyt

´yta tuicha

mba’e por˜a’ (Salmo 19:11). Ha

˜nande jaik

´oramo

˜Nande-

j´ara oipotah

´aicha jahupyt

´yta avei heta mba’e por

˜a. Avei

˜nambohov

´aita pe desaf

´ıo Satan

´as ojapova’ekue ha

˜nambo-

vy’´ata Jehov

´ape.

21. Mba’epa nanepytyvota namohenoi hagua nande rekovepe umimba’e pora

˜Nandejara ohayhuva?

22. Mba’epa jahupytyta jaikoramo˜

Nandejara oipotahaicha?

MBA’´EPA OMBO’E LA BIBLIA

ˇ˜

Nandehegui ikatu oiko˜

Nandej´ara am

´ıgo

jajap´

oramo he’´ıva (Santiago 2:23).

ˇ Satan´as otaky yvyporaku

´era jerovi

´are (Job

1:8, 10, 11; 2:4; Proverbios 27:11).

ˇ˜

Namboykeva’er˜a umi mba’e

˜Nandej

´arape

naipor˜aiva (1 Corintios 6:9, 10).

ˇ˜

Nambovy’a ha˜gua Jehov

´ape na

˜nandeja’ei-

va’er˜a umi mba’e ha’e ndaija’

´eivare ha

jahayhuva’er˜a ha’e ohayh

´uva (Romanos

12:9).

124 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

‘JEHOV´

A ha’e a˜

neteh´ape

˜Nandej

´ara’ he’iva’ekue pe prof

´e-

ta Jerem´ıas. ‘Ha’e pe

˜Nandej

´ara oikov

´eva’ (Jerem

´ıas 10:10).

Avei,˜

Nandej´ara Jehov

´a ha’e opa mba’e oikov

´eva Apohare.

Umi oik´

ova yv´agape he’i chupe: ‘Nde rejap

´ogui opa mba’e,

ha nde reipot´agui oiko ha ojejapova’ekue’ (Revelaci

´on

[Apocalipsis] 4:11). Ha opurah´eir

˜o guare

˜Nandej

´arape, pe

rr´ei David he’iva’ekue: ‘Ndehegui pe tekove he

˜n

´oi’ (Salmo

36:9). Up´eichar

˜o, pe tekove ha’e pete

˜ı rreg

´alo o

´uva

˜Nande-

j´aragui.

2 Avei Jehov´a ome’

˜e opa mba’e o

˜nekotev

˜eva jaikove ha-

˜gua (Hechos 17:28). Ha’e ome’

˜e pe tembi’u ja’u ha

˜gua, pe

y jay’u ha˜gua, pe yvytu jarrespir

´ava ha avei ko Yvy jaikoha

(Hechos 14:15-17). Jehov´a ojapo ko’

˜a mba’e ikatu ha

˜gu

´ai-

cha jaiko vy’´ape. P

´ero jaiko ha

˜gua vy’

´ape, tekotev

˜e jaikuaa

mba’´epa he’i

˜Nandej

´ara l

´ei ha jajapo pe he’

´ıva (Isa

´ıas 48:

17, 18).˜

NAMOMBA’E˜

NANDE REKOVE3

˜Nandej

´ara oipota

˜namomba’e

˜nande rekove ha

˜nande

rapicha rekove avei. Jahechami pete˜ı eh

´emplo. Ca

´ın, Ad

´an

1. Mavapa ojapo opa mba’e oikoveva?2. Mba’epa ojapo

˜Nandejara jaikove hagua?

3. Mba’epa he’i˜

Nandejara ojejukahaguere Abelpe?

KAP´ITULO 13

Jahecha˜

nande rekove˜

Nandej´ara

ohechah´aicha

Mba’´

eichapa ohecha˜

Nandej´ara

˜nande rekove?

Mba’´

eichapa ohecha˜

Nandej´ara pe aborto t

´er

˜a

ojeityuka pete˜ı mit

˜a?

Mba’´

eichapa jahechauka˜

namomba’eha˜

nande rekove?

JAHECHAUKA˜

NAMOMBA’EHA PE TEKOVE

ˇ ndajajap´oivo pe

aborto

ˇ jaipe’´avo

˜nane

koras˜ogui pe

ja’e’˜y

˜nande

rapich´are

ˇ japo´ıvo umi

v´ısio ky’a

ha Eva fam´ılia, ipochyetereiva’ekue i

˜nerm

´ano imit

˜av

´eva

Abel ndive. Jehov´a he’i por

˜a Ca

´ınpe pe pochy ikatuha ogue-

raha chupe pete˜ı pek

´ado ivaiv

´evape, p

´ero Ca

´ın nohend

´ui.

Ha’e ‘opu’˜a i

˜nerm

´ano Abel rehe ha ojuka’ (G

´enesis 4:3-8).

Jehov´a okastiga Ca

´ınpe, ojukahagu

´ere i

˜nerm

´anope (G

´ene-

sis 4:9-11).4 Miles de

´a

˜no ohasa rire, Jehov

´a ome’

˜e Isra

´elpe umi l

´ei

oipytyv˜

otava chupeku´era oservi ha

˜gua chupe ha’e oipota-

h´aicha. Ko l

´ei o

˜neme’

˜eva’ekue pe prof

´eta Mois

´es rupive,

up´evare o

˜nehen

´oi jepi L

´ei mos

´aika. Ko l

´ei apyt

´epe o

˜ıva’e-

kue pete˜ı he’

´ıva: ‘Ani reporojuka’ (Deuteronomio 5:17).

Ko l´ei ohechaukava’ekue umi Israelgu

´ape

˜Nandej

´ara omo-

mba’eha yvyp´

ora rekove, ha enterove˜

namomba’eva’er˜aha

avei˜

nande rapichaku´era rekove.

5 Mba’´eichapa ohecha Jehov

´a pete

˜ı mit

˜a ne’

˜ırava onase?

Pe L´ei mos

´aika ohechaukava’ekue ivaiha ojejuka pete

˜ı mit

˜a

ne’˜ırava onase. Upeichaite, Jehov

´a omomba’e upe mit

˜a re-

kove jepe (´

Exodo 21:22, 23; Salmo 127:3). K´

ova ohechaukaivaiha pe aborto t

´er

˜a ojeityuka pete

˜ı mit

˜a.

6˜

Namomba’e pe tekove he’ise avei˜

namomba’eva’er˜aha

˜nande rapich

´ape. La Biblia he’i: ‘Opavave ndaija’

´eiva i

˜ner-

m´anore ha’e pete

˜ı oporojuk

´ava, ha pe

˜e peikuaa ni pete

˜ı

oporojuk´ava ndoguerekoiha ipype pe jeikove opa’

˜yva’ (1

Juan 3:15). Jaikos´eramo opa

´ara

˜guar

˜a, tekotev

˜e jaipe’aite

˜nane koras

˜ogui pe ja’e’

˜y

˜nande rapich

´are, up

´eva omohe-

˜n

´oigui opaichagua

˜norair

˜o (1 Juan 3:11, 12). Up

´evare

tekotev˜e

˜namohe

˜n

´oi pe mborayhu ojoapyt

´epe.

7 Ha mba’´epa ikatu ja’e

˜nande rekov

´egui?

˜Namomba’

´e-

pa? Avave nomanos´ei, p

´ero o

˜ı heta oapeligr

´ava hekove vy’a

4. Pe Lei mosaika rupive, mba’eichapa ohechauka˜

Nandejara jahe-chava’eraha nande rekove?5. Iporapa ojejapo pe aborto?6. Mba’erepa ivai nanandeja’ei nande rapichare?7. Mba’eichagua vısiopa ohechauka nonemomba’eiha pe tekove?

Jahecha˜

nande rekove˜

Nandej´

ara ohechah´

aicha 127

rapyku´eri. Um

´ıva apyt

´epe o

˜ı heta opit

´ava, oisu’

´uva pet

˜y t

´er

˜a

oipor´

uva dr´

oga ojapos´egui re

´ınte. Ko’

˜a mba’e ojapo vai

˜na-

nderehe ha ikatu˜

nandejuka. Up´eichar

˜o, upe oipor

´uva ko’

˜a

mba’e nomomba’´ei hekove.

˜Nandej

´arape

˜guar

˜a ko’

˜a v

´ısio

ivai t´er

˜a iky’a (Romanos 6:19; 12:1; 2 Corintios 7:1). Jaser-

vi ha˜gua

˜Nandej

´arape ha’e oipotah

´aicha, japoiva’er

˜a ko’

˜a

mba’e ky’´agui. Has

´yramo jepe japoi ko’

˜a mba’

´egui, Jehov

´a

ikatu˜

nanepytyv˜

o. Ha’e omomba’e oimera˜e mba’e jajap

´ova

jahech´agui

˜nande rekove pete

˜ı rreg

´alo ijojaha’

˜yvaicha.

8˜

Namomba’eramo nande rekove, jajepy’apy ha nana-ngareko memeta nandejehe. Ndajajapomo’ai mba’evenandeapeligrava vy’a rapykueri.

˜Nanangarekova’era nama-

neha jave nane mba’yruguata ha ani naha’a umi deporteimbarete ha ipeligrosova (Salmo 11:5).

˜Nandejara lei he’i-

va’ekue umi Israelguape: ‘Remopu’a vove peteı oga pyahu[itecho peva], rejapova’era peteı tapia karape pe techo ari,ani hagua remoı nde rogare kulpa tuguy nenohere oıra-mo ho’ava upegui’ (Deuteronomio 22:8). Ko lei nanembo’epeteı mba’e inimportanteva jajapo hagua. Oguerekoramoeskalera nande roga, kova oı pora va’era ani hagua avaveojupıva ho’a upegui ha onelastima vai. Jaguerekoramo pe-teı mba’yru, oiko pora va’era. Ani jaheja nande roga teranane mba’yruguata nandeapeligra nandeve tera nande ra-pichape.

9 Mba’´eichapa

˜Nandej

´ara ohecha mymbaku

´era rekove?

Ha’e omomba’eguasu avei.˜

Nandej´ara oheja jajuka mymba-

ku´era ja’u ha

˜gua,

˜na

˜nemonde t

´er

˜a

˜na

˜ne

˜nangareko ha

˜gua

oimera˜e pel

´ıgrogui (G

´enesis 3:21; 9:3;

´Exodo 21:28). P

´ero

o˜ı vai

˜na

˜nembosar

´ai t

´er

˜a jajuka rei mymbaku

´era, ha up

´eva

ohechauk´ata na

˜namomba’eiha pe tekove (Proverbios

12:10).

8. Mba’erepa jajepy’apy ha nanangareko meme va’era nandejehe?9. Mba’eichapa jaguerekota mymbakuerape namomba’eramo pe te-kove?

128 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

˜NAMOMBA’E PE TUGUY

10 Ca´ın ojuka rire i

˜nerm

´ano Ab

´elpe, Jehov

´a he’i chupe:

‘Ne erm´ano ruguy osapuk

´ai asy ch

´eve pe yvy guive’ (G

´e-

nesis 4:10). O˜

ne’˜evo

˜Nandej

´ara Abel rugu

´yre, o

˜ne’

˜e Abel

rekov´egui. Ca

´ın oipe’a chugui hekove, ha opagava’er

˜a up

´e-

vare. Ha’ete ku Abel ruguy, t´er

˜a hekove, osapuk

´ai as

´yva

h´ına Jehov

´ape ojerur

´evo hust

´ısia. Pe Dil

´uvio rire, ojehecha

jey pe tekove ha tuguy o˜ıha o

˜nondive. Pe Dil

´uvio mboy-

ve, yvyporaku´era ho’uva’ekue opaichagua yva ha verd

´ura.

P´ero pe dil

´uvio rire, Jehov

´a he’i No

´e ha ita’yraku

´erape:

‘Opaichagua mymba om´yi ha oikov

´eva ikatu pe’u. Umi

pl´antaicha avei, ame’

˜embaite pe

˜eme’. P

´ero

˜Nandej

´ara he’i

avei ndojapoiva’er˜aha hiku

´ai ko mba’e: ‘So’o hi’

´alma rehe-

ve [t´er

˜a hekove] —huguy reheve— a

˜noite ndape’uiva’er

˜a’

(G´enesis 1:29; 9:3, 4). Jahechah

´aicha, Jehov

´ape

˜guar

˜a pe te-

kove ha pe tuguy o˜ı o

˜nondive.

11 Jahechauka˜

namomba’eha pe tuguy ndaja’´

uiramo. PeL

´ei Jehov

´a ome’

˜eva’ekue Isra

´elpe he’i: ‘Oimera

˜e kuimba’e

[...] ojuk´aramo pete

˜ı mymba ka’aguy t

´er

˜a guyra ikat

´uva

oje’u, o˜

noh˜eva’er

˜a huguy ha ojaty yv

´ype. P

´orke [...] ha’e

Israel ra’yku´erape: “Ndape’uiva’er

˜a tuguy mba’eveichagua

to’´

ogui”’ (Lev´ıtico 17:13, 14). Ojapomava’ekue ochocientos

´a

˜no

˜Nandej

´ara he’ihague No

´epe ani ha

˜gua oje’u mymba

ruguy, ha umi Israelgua ojapova’er˜a gueteri up

´eva. Jehov

´a

he’i por˜a va’ekue: umi oserv

´ıva chupe ikatu ho’u so’o p

´ero

ndo’uiva’er˜a tuguy. Ha’eku

´era o

˜noh

˜eva’er

˜a yv

´ype pe tuguy,

ha up´eicha ha’ete ku ome’

˜e je

´yva

˜Nandej

´arape pe mymba

rekove.12 Koichagua l

´ei o

˜neme’

˜e avei kristianoku

´erape. Pe s

´ı-

glo prim´erope, umi ap

´ostol ha ambue kuimba’eku

´era

10. Mba’eichapa ohechaukava’ekue˜

Nandejara pe tekove ha pe tu-guy oıha onondive?11. Mba’eichapa ndojeporuiva’era pe tuguy Noe tiempo guive?12. Mba’epa he’i tuguygui pe lei oneme’eva’ekue espıritu santo ru-pive pe sıglo primerope, ha ojeporuva ko’aga peve?

Jahecha˜

nande rekove˜

Nandej´

ara ohechah´

aicha 129

omoak˜ava Jes

´us remimbo’eku

´erape, o

˜nembyaty odesidi ha-

˜gua mba’

´epa ojejapova’er

˜a opa kongregasi

´onpe. Ha’eku

´era

o˜guah

˜e ko

˜ne’

˜eme: ‘Pe esp

´ıritu s

´antope ha or

´eve avei ipor

˜a

norombojo’´ai pe

˜eme mba’eve ipoh

´yiva, ko’

˜a mba’e o

˜neko-

tev˜eva a

˜n

´onte: pejejoko umi mba’e o

˜nekuave’

˜evagui

ta’angaku´erape, ha tugu

´ygui, ha umi mba’e ojejuvyva’e-

ku´egui [umi mymba ojejuvyva’ekue ha ndojehuguy’

´oiva]

ha fornikasi´

ongui’ (Hechos 15:28, 29; 21:25). Up´eichar

˜o,

˜nande ‘jajejokova’er

˜a pe tugu

´ygui’.

˜Nandej

´arape

˜guar

˜a

i˜

nimport´ante ko mba’e, i

˜nimportanteh

´aicha jaheja umi

ta’anga˜

nemomba’e ha pe teko tie’˜y.

13 Upe l´ei he’iva’ekue jajejokova’er

˜aha tugu

´ygui. He’is

´epa

up´eva jajejokova’er

˜aha avei pe tuguy

˜nemo

˜ıgui? Jajejoko-

va’er˜a. Ikatu

˜nambojoja ko mba’

´ere: pete

˜ı dokt

´or he’

´ıramo

nd´eve rejejoko ha

˜gua pe vev

´ıdagui, he’is

´epa up

´eva ndaika-

tuiha re’u p´ero ikatuha remo

˜ı ne v

´enape? Nah

´aniri, aj

´epa?

Up´eicha avei, jajejoko pe tugu

´ygui he’ise na

˜namo

˜ıriha

mba’eveichav´er

˜o tuguy

˜nande retep

´ype. Up

´eichar

˜o, jajapo

ha˜gua pe l

´ei he’

´ıva ndajahejaiva’er

˜a o

˜nemo

˜ı tuguy

˜nande

retep´ype.

14 Mba’´epa oik

´ota pete

˜ı kristi

´ano hasyet

´eramo t

´er

˜a oiko-

tev˜eramo pete

˜ı operasi

´on tuich

´ava? Epensami umi dokt

´or

he’iha no˜

nemo˜ıriramo chupe tuguy omanotaha. Katue-

te pe kristi´ano nomanosemo’

˜ai. Ha omomba’

´egui hekove,

pe rreg´alo por

˜aite o

´uva

˜Nandej

´aragui, oipot

´ata ambue tra-

tami´ento ojeporu’

˜yh

´ape tuguy. Up

´evare ohek

´ata o

˜neme’

˜e

ha˜gua chupe umi tratami

´ento oiporu’

˜yva tuguy.

15 Omboyketapa peteı kristiano˜

Nandejara lei ombo-pukusevegui hekove ko sistemape? Jesus he’iva’ekue:‘Pe osalvaseva hi’alma (tera hekove), ohundıta, pero

13. Mba’erepa ikatu nambojoja jahechauka hagua pe lei he’ıva jaje-jokova’eraha tuguygui he’iseha avei nanamoıriva’eraha pe tuguy?14, 15. Umi doktor he’ıramo peteı kristianope omanotaha none-moıriramo chupe tuguy, mba’epa ojapova’era, ha mba’erepa?

130 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

pe ohundıva hi’alma che reheha-pe, oguereko jeyta’ (Mateo 16:25).˜Nande nanamanosei. Pero naneha’a-ramo ko’aga jaikove namboyke rupi˜Nandejara lei, ikatu ndajahupytyi petekove opa’yva. Upeicharo, naneara-ndu jagueroviaramo

˜Nandejara lei

iporaveha nandeve guara. Ha ikatujajerovia, namano sapy’aramo, pe te-kove Me’eha imandu’ataha nanderehepe nemoingove jeype, ha ome’e jey-ta nandeve pe rregalo poraite (Juan 5:28, 29; Hebreos 11:6).

16 Ko’´a

˜ga

˜Nandej

´ara siervoku

´era

ojedesidi ojapo ha’e he’´ıva pe tugu

´y-

gui. Up´evare ha’eku

´era mba’ev

´eichar

˜o

ndo’´

ui tuguy ha ndohej´ai o

˜nemo

˜ı

chupeku´era o

˜nepohano ha

˜gua.� Ha’e-

ku´era ojerovia pe tuguy Apohare

oikuaaha mba’´epa ipor

˜ave chupeku

´era

˜guar

˜a. Nd

´epa reguerovia avei up

´eva?

MBA’´

EICHA A˜

NOIT´EPA

OJEPORUVA’ER˜

A PE TUGUY?17 Pe L

´ei mos

´aika he’i por

˜a va’ekue mba’

´eicha a

˜noit

´epa

ojeporuva’er˜a pe tuguy. Jehov

´a ohechaukava’ekue mba’

´ei-

chapa umi Israelgua oadorava’er˜a chupe he’

´ıvo: ‘Pe

´alma

(t´er

˜a tekove) to’opegua o

˜ı pe tugu

´ype, ha che voi amo

˜ı pe

� Reikuaaseveramo umi tratamiento ojeporuvagui tuguy rekovia,ikatu rehecha pe folleto ¿C

´omo puede salvarle la vida la sangre?, pa-

hina 13-17, omosarambıva testigos de Jehova.

16. Mba’e desisionpa ojapo˜

Nandejara siervokuera pe tuguy jeporu-gui?17. Pe Israel ymaguarepe, mba’eicha anoitepa

˜Nandejara ohejava’e-

kue ojeporu pe tuguy?

Pete˜ı dokt

´or

he’´ıramo nd

´eve ani

ha˜

gua re’u vev´ıda,

remo˜ınepa nev

´enape?

Jahecha˜

nande rekove˜

Nandej´

ara ohechah´

aicha

alt´ar

´ari pe

˜eme opaga ha

˜gua pene

´almare, p

´orke pe tuguy

ha’e pe opag´ava pe

´alma rupi [ipype o

˜ıva]’ (Lev

´ıtico 17:11).

Umi Israelgua opek´aramo, ikatu o

˜neperdona chupeku

´era

oikuave’˜e vove pete

˜ı mymba ha omo

˜ı huguykue pe alt

´ar

´ari,

o˜ıva’ekue pe tavern

´akulope, ha upe rire

˜Nandej

´ara t

´emplo-

pe. Pe tuguy ojeporuva’er˜a upear

˜ante.

18 Kristi´ano a

˜netegua ndojapov

´eima pe L

´ei mos

´aika he’i-

va’ekue, ha up´evare ndosakrifik

´ai mymbaku

´era ha nomo

˜ıri

huguykue pete˜ı alt

´ar

´ari (Hebreos 10:1). Up

´eicharamo jepe,

pe tuguy ojeporuva’ekue ohechauka o˜ıtaha pete

˜ı sakrif

´ısio

ijojaha’˜yva, pe ome’

˜etava

˜Nandej

´ara Ra’y Jesucristo. Jahe-

chahagu´eicha pe kap

´ıtulo 5-pe, Jes

´us ome’

˜eva’ekue hekove

˜nandereheh

´ape, o

˜noh

˜evo huguy sakrif

´ısioramo. Upe rire

oho yv´agape ha ome’

˜e

˜Nandej

´arape pete

˜ı jave ha opa

´ara

18. Mba’e vendisionpa jahupyty Jesus ruguy onenoheva’ekue ru-pive?

Mba’´

eichapa ikatu jahechauka˜

namomba’ehape tekove ha pe tuguy?

132 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

˜guar

˜a, pe huguy o

˜noh

˜eva’ekue repykue (Hebreos 9:11, 12).

Ko mba’´ere ikatu o

˜neperdona

˜nande pek

´ado ha jahupyty

pe jeikove opa’˜yva (Mateo 20:28; Juan 3:16). Aj

´epa tui-

chaite mba’e ojeporuhague p´eicha pe tuguy! (1 Pedro 1:

18, 19). Jajeroviava’er˜a Jes

´us ruguy o

˜ne

˜noh

˜eva’eku

´ere, up

´ei-

cha a˜

noite ikat´

uta jajesalva.19 Jaagradesete

˜Nandej

´ara Jehov

´ape ome’

˜ehagu

´ere

˜na-

nd´eve

˜nande rekove! Ko mba’e

˜nanemokyre’

˜yva’er

˜a

˜na

˜ne’

˜e

ha˜gua

˜nande rapichaku

´erape pe tekove opa’

˜yvagui, ikat

´uta-

va ohupyty ojerovi´aramo Jes

´us sakrif

´ısiore. Up

´eva jajap

´ota

kyre’˜yme jahech

´aramo

˜nande rapicha rekove

˜Nandej

´ara

ohechah´aicha (Ezequiel 3:17-21). Jajapo por

˜aramo ko

mba’e, ikat´

uta ja’e pe ap´

ostol Pablo he’ihagu´eicha: ‘Chepo-

t˜ı opa kuimba’e rugu

´ygui, p

´orke ndajokoiva’ekue che

˜ne’

˜e

amombe’upaite ha˜gua pe

˜eme

˜Nandej

´ara he’

´ıva’ (Hechos

20:26, 27). Up´evare,

˜na

˜ne’

˜eramo

˜nande rapichaku

´erape˜

Nandej´ara ha pe ojap

´otavagui, jahechauka mba’eichait

´epa

˜namomba’e pe tekove ha pe tuguy.

19. Mba’epa jajapova’era ikatu hagua ‘nanepotı opa kuimba’e ruguy-gui’?

MBA’´EPA OMBO’E LA BIBLIA

ˇ Pe tekove ha’e pete˜ı rreg

´alo o

´uva

˜Nandej

´ara-

gui (Salmo 36:9; Revelaci´

on 4:11).

ˇ Ivai ojeityuka pete˜ı mit

˜a, tuicha mba’

´egui˜

Nandej´arape

˜guar

˜a pe mit

˜a ne’

˜ırava onase re-

kove (´

Exodo 21:22, 23; Salmo 127:3).

ˇ Jahechauka˜

namomba’eha˜

nande rekovendajajap

´oivo mba’eve ipeligr

´osova ha nda-

ja’´

uivo tuguy (Deuteronomio 5:17; Hechos15:28, 29).

Jahecha˜

nande rekove˜

Nandej´

ara ohechah´

aicha 133

˜NANDEJ

´ARA JEHOV

´A oipota javy’a nande rogapype. Upeva-

re Ine’e, la Biblia, ohechauka mba’epa ojapova’era umi oıvapeteı famıliape, ha omombe’u mba’epa oha’aro chuguikuera.Peteı famılia ojapova

˜Nandejara he’ıva ose porata katuete. Je-

sus he’ihagueicha: ‘Ovy’a [...] umi ohenduva˜

Nandejara ne’eha ojapova’ (Lucas 11:28).

2 Javy’a hagua nande rogapype, jahechakuaava’era Jehovaomonepyruhague pe famılia, ha Jesus voi he’iva’ekue heseha’eha nande “Ru” (Mateo 6:9). Anetehape opa famılia ko Yvyape ari oı nande Ru yvagapegua oipotahaguere, ha upevareha’e oikuaa mba’epa ombovy’a chupekuera (Efesios 3:14, 15).Upeicharo, mba’epa he’i la Biblia jajapova’eraha nande roga-pype?

˜NANDEJ

´ARA OMO

˜NEPYR

˜U PE FAM

´ILIA

3 Jehova ojapova’ekue umi yvypora ypykue, Adan ha´

Eva-pe, ha ombojoaju chupekuera mena ha tembirekoramo. Omoıchupekuera oiko hagua peteı paraıso iporavape, pe hardın de

1. Mba’epa jajapova’era javy’a hagua nande rogapype?2. Mba’epa jahechakuaava’era javy’a hagua nande rogapype?3. Mba’eichapa he’i la Biblia onepyruhague pe famılia, ha mba’ere-pa jaikuaa upeva aneteha?

KAP´ITULO 14

Mba’´eichapa ikatu revy’a nde

rogap´

ype?

Mba’´

epa o˜

neha’ar˜

o ojapo pete˜ı m

´ena hogap

´ype?

Mba’´

eichapa ikatu pete˜ı tembireko ojapo pe

o˜

neha’ar˜

ova chugui?

Mba’´

epa o˜

neha’ar˜

o tuvaku´

eragui?

Mba’´

eichapa ikatu ta’yraku´

era oipytyv˜

o o˜ı

ha˜

gua vy’a hogap´ype?

Edenpe, ha he’i chupekuera oguereko hagua mita. “Penemonaha penemboheta ha pemyenyhe ko yvy”, he’iva’ekue Jehova(Genesis 1:26-28; 2:18, 21-24). Kova ndaha’ei peteı je’e reınte.Jesus ohechaukava’ekue aneteha pe famılia onepyruhague Ge-nesis he’ihaicha (Mateo 19:4, 5).

˜Nambohovairamo jepe

ko’aga heta provlema ha ndajaikoi˜

Nandejara oipotahagueichainepyrume, jahechata ikatuha gueteri javy’a nande rogapype.

4 Enterove naimeva peteı famıliape naipytyvokuaa jaiko ha-gua vy’ape. Upeara jajoayhuva’era

˜Nandejara ojapohaicha

(Efesios 5:1, 2). Pero, mba’eichapa jajapota upeva ndaikatui-ramo jahecha chupe? Upeva anete, pero ikatu jaikuaa chupeombouhaguere Ita’yra ypykue ko Yvy ape ari (Juan 1:14, 18).Ko Ta’yra, Jesucristo, ojapova’ekue opa mba’e Ituvaicha. Upe-vare ojehecha ha onehendu vove Jesuspe ha’ete voi oneimevaJehova ndive (Juan 14:9). Upeicharo, naaprende rupi Jesusmborayhugui ha jajapo ha’eicha, naipytyvota nande rogapypeoıve hagua vy’a.

EH´

EMPLO MENAKU´ERAPE

˜GUAR

˜A

5 La Biblia he’i peteı mena oguerekova’eraha hembireko-pe Jesus oguerekohagueicha hemimbo’ekuerape. Jahechamila Biblia he’ıva: ‘Menakuera, pehayhu memeke pene rembi-rekope, Cristo ohayhuhagu

´eicha pe kongregasi

´on ha o

˜neme’

˜e

hese [...]. Koicha avei menakuera ohayhuva’era hembirekopeojehayhuhaicha ijupe voi. Ohayhuva hembirekope ojehayhuijupe voi, ndaiporigui araka’eve peteı ndaija’eiva hetere; omo-ngaru ha onangareko uvei hese, ojapoh

´aicha avei Cristo pe

kongregasi´

on rehe’ (Efesios 5:23, 25-29).6 Jesus ohayhuva’ekue ikongregasionpe tera hemimbo’e-

kuerape, ha upeva ha’e peteı ehemplo neporava menakuerape

4. a) Mba’eichapa ikatu naipytyvo oı hagua vy’a nande rogapype?b) Mba’erepa ipora jastudia Jesus rekove jaiko hagua vy’ape nande ro-gaygua ndive?5, 6. a) Mba’eichapa Jesus oguerekova’ekue hemimbo’ekuerape, haupeicha omoı peteı ehemplo menakuerape guara? b) Mba’epa jaja-pova’era

˜Nandejara operdona hagua nande pekado?

Mba’´

eichapa ikatu revy’a nde rogap´

ype? 135

guara. Ha inimperfektoramo jepe hikuai, Jesus ‘ohayhu chu-pekuera ipaha peve’, ome’e rupi hekove hesehapekuera (Juan13:1; 15:13). Upeicha avei, oje’e menakuerape: ‘Pehayhu me-m

´eke pene rembirekope ha ani pendepochy vai hendivekuera’

(Colosenses 3:19). Mba’epa oipytyvota peteı menape ojapo ha-gua ko’ape he’ıva, ha ko’yte oimeramo hembireko sapy’antendohechaukai inakaguapyha? Imandu’ava’era ha’e ojavyhaavei ha tekoteveha ojapo peteı mba’e

˜Nandejara operdona ha-

gua chupe. Ha mba’epa upeva? Ha’e operdona rae va’eraumi ojapovape mba’e vai hese, ha umıva apytepe oı hembire-ko. Ha katuete, hembireko ojapova’era avei upeicha (Mateo 6:12, 14, 15). Upevare oje’e: omendava oiko pora hagua oıva’eraonondive mokoi operdonakuaava.

7 Menaku´era ohechava’er

˜a avei mba’

´eichapa Jes

´us

imba’erechakuaava’ekue hemimbo’eku´era ndive. Ha’e ohecha-

kuaava’ekue mba’´epa ikatu ojapo hiku

´ai ha mba’

´epa oikotev

˜e.

Up´evare, ha’eku

´era ikane’

˜oramo guare he’i chupeku

´era: ‘Peju,

[...] pene a˜

n´

onte, ndaiporih´ape avave ha pepytu’umi’ (Marcos 6:

30- 32). Up´eicha avei ojehechakuaava’er

˜a tembirekoku

´erape. La

Biblia he’i heseku´era ha’eha ‘pete

˜ı v

´aso ikangyv

´eva’ ha mena-

ku´erape ojejerure ‘omomba’e’ ha

˜gua hembirek

´ope. Mba’

´erepa

up´eva? O

˜neme’

˜etagui mok

˜oiv

´epe, pe m

´ena ha tembirek

´ope, ‘pe

jeikove o˜

nemerese’˜

yva’ (1 Pedro 3:7). Menaku´era imandu’ava’e-

r˜a

˜Nandej

´ara

˜nanemomba’eha, ndaha’

´ei kuimba’e t

´er

˜a ku

˜na

hagu´ere, s

´ıno

˜nandefielhagu

´ere (Salmo 101:6).

8 La Biblia he’i pete˜ı m

´ena “ohayh

´uva hembirek

´ope ojehay-

huha ijupe voi”. Up´eicha, p

´orke ‘ndaha’ev

´eima mok

˜oi, s

´ıno

pete˜ı to’o a

˜n

´onte’, Jes

´us he’ihagu

´eicha (Mateo 19:6). Up

´evare

umi omend´ava noma

˜naiva’er

˜a

´otrore (Proverbios 5:15-21; He-

breos 13:4). Upear˜a, ha’eku

´era ojepy’apyva’er

˜a hembireko t

´er

˜a

im´ena oikotev

˜evare, ndaha’

´ei ijeh

´ente (1 Corintios 7:3-5). Ipor

˜a

7. Mba’epa Jesus ohechakuaava’ekue, ha mba’erepa upeva ehemplomenakuerape guara?8. a) Mba’erepa ja’ekuaa pe mena “ohayhuva hembirekope ojehay-huha ijupe voi”? b) Mba’epa he’ise pe mena ha tembireko ha’eha ‘pe-teı to’o anonte’?

136 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

˜nanemandu’a ko mba’

´ere: “ndaip

´ori araka’eve pete

˜ı ndaija’

´eiva

het´

ere; omongaru ha o˜

nangareko uvei hese”. Up´eichar

˜o, mena-

ku´era ohayhuva’er

˜a hembirek

´ope ojehayhuh

´aicha ijupe, ha

imandu’ava’er˜a o

˜ıtaha rrespons

´avle pe ojap

´ovare Jesucristo re-

nond´epe, pe omoak

˜ava chupeku

´era (Efesios 5:29; 1 Corintios

11:3).9 Pe apostol Pablo one’eva’ekue pe Jesucristo mborayhu ku-

nu’ugui (Filipenses 1:8). Oguerekogui koichagua mborayhuJesus oporomokunu’uva’ekue ha umi oıva hendive onenandupora. Umi kuna oıva hemimbo’ekuera apytepe ovy’ava’e-kue hendive otrata poragui chupekuera (Juan 20:1, 11-13, 16).Upeicha avei tembirekokuera oipota imena omokunu’u chu-pekuera.

EH´

EMPLO TEMBIREKOKU´ERAPE

˜GUAR

˜A

10 Pe famılia ojogua peteı organisasionpe, ha omba’apopora hagua oikoteve peteı omoakava. Jesus jepe oguereko pe-teı omoakava chupe ha onemoı ipoguype. ‘Crıstope omoaka˜Nandejara’, upeicha avei ‘pe kuname omoaka pe kuimba’e’(1 Corintios 11:3). Jesus oheja

˜Nandejara omoaka chupe, ha

upeva ha’e peteı ehemplo iporava, enterove jaguerekogui peteınanemoakava.

11 Inimperfekto rupi, menakuera ojavy ha py’yi nomoa-kaporai hogapy. Upeva oikoramo, mba’epa ojapova’era petembireko? Ha’e none’evaiva’erai imenare ha noneha’aiva’eraomoaka hogapy. Ipora pe tembireko imandu’a

˜Nandejara

omomba’eha pe akaguapy ha py’aguapy (1 Pedro 3:4). Ogue-rekoramo umi mba’e, ndahasymo’ai pe tembirekope onemoıimena poguype, ijetu’uveramo jepe. Avei la Biblia he’i: ‘Petembireko oguerekova’era tuicha rrespeto imenare’ (Efe-sios 5:33). Pero, mba’epa oikota pe mena ndohejairamo

9. Mba’eguipa one’e Filipenses 1:8, ha mba’erepa menakuera ohe-chaukava’era upeva?10. Mba’eichagua ehemplopa omoı Jesus tembirekokuerape?11. Mba’eichapa pe tembireko ohechava’era imenape, ha mba’epaikatu ohupyty upevare?

Mba’´

eichapa ikatu revy’a nde rogap´

ype? 137

Cristo omoaka chupe? La Biblia he’i tembirekokuerape:‘Penemoıva’era pene mena poguype, ikatu haguaicha oıronaine’erenduiva pe ne’eme, onegana chupekuera oje’e’yremba’eve pe hembireko ojapova rupi, ohechagui pende rekopotıha tuicha rresp

´eto reheve’ (1 Pedro 3:1, 2).

12 Sapy’ante ikatu pe tembireko noguahei peteı ne’emeimena ndive, ha’eramo jepe kristiano. Pero pe tembire-ko ndojapovaimo’ai he’ikuaaramo imenape mba’epa opensa.Pe he’ıva ikatu oı pora, ha ifamıliape guara iporata ime-na ohenduramo chupe. La Biblia omombe’u Sara he’ihagueAbrahanpe mba’eichapa ikatu osolusiona peteı provlema oıvahogapype. Jepe Abrahanpe ndogustai upe Sara he’ıva,

˜Nande-

jara he’i chupe: ‘Ehendu ine’e’ (Genesis 21:9-12). Pero, pemena odesidıramo peteı mba’e ndojoavyiva

˜Nandejara he’ıva

ndive, pe tembireko onemoı imena poguype ha ojapo pe he’ı-va (Hechos 5:29; Efesios 5:24).

13 Pe tembireko ojapova tuicha oipytyvo ifamılia oiko porahagua. La Biblia he’i umi kuna omendavape ‘ohayhu ha-gua imenape, ohayhu imembykuerape, inakaguapy, heko potı,omba’apo kyre’y hogape, ipy’apora ha onemoı hagua ime-na poguype’ (Tito 2:4, 5). Pe tembireko ha sy ojapova ko’amba’e ojehayhuta ha onemomba’eta hogapype (Proverbios31:10, 28). Pero, pe mena ha tembireko inimperfekto rupi, ika-tu oı umi situasion ijetu’uetereıva oguerahava pe separasiontera divorsiope.

˜Nandejara

˜Ne’e he’i mba’erepa ikatu sapy’ante

umi omendava ojopoi. Upeicharo jepe, pe separasion ndaha’eivyrorei. La Biblia he’i: ‘Pe tembireko ndohejaiva’era imena-pe; [...] ha pe mena ndohejaiva’era hembirekope’ (1 Corintios7:10, 11). Avei, la Bıbliape he’i oıramo pe nemoakaratı anoiteikatuha ojejapo divorsio (Mateo 19:9).

12. Mba’erepa ndojapovaimo’ai pe tembireko he’ikuaaramo imena-pe mba’epa opensa?

13. a) Mba’epa omokyre’y Tito 2:4, 5 ojapo hagua tembirekokuera?b) Mba’epa he’i la Biblia pe separasion ha divorsiogui?

138 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

PETE˜I EH

´EMPLO NEPOR

˜AVA

TUVAKU´ERAPE

˜GUAR

˜A

14 Jesus omoı tuvakuerape ehemplo neporava ohechau-kavo mba’eichapa oguerekova’era ita’yrakuerape. Oıro guareumi ndoipotaiva mitanguera onemoagui Jesus rehe, ha’e he’ichupekuera: ‘Peheja umi mita tou che rendape, ani pejoko-setei’. La Biblia omombe’u upero ha’e ‘ohupi umi mita ijyvaari ha onemoı ovendesi chupekuera omoıvo ipo hi’arikuera’(Marcos 10:13-16). Jesus ohasava’ekue tiempo umi mita ndi-ve. Upeicharo, naiporaipa rehasa avei tiempo ne famılia ndive?Ha’ekuera oikoteve reme’e chupekuera heta tiempo ndaha’eimichımınte. Tekoteveterei remboyke tiempo rembo’e haguachupekuera, upeva Jehova ojerure tuvakuerape (Deuterono-mio 6:4-9).

15 Ko mundo ivaive ohovo. Upevare mitanguera oikoteveituvakuera onangareko umi ojaposevagui mba’e vai hesekue-ra, umıva apytepe oı umi mba’e tie’y ojejapova mitare,

14. Mba’eichapa otratava’ekue Jesus mitanguerape, ha mba’epa oi-koteve umi mita ituvakueragui?15. Mba’epa ikatu tuvakuera ojapo onangareko hagua ita’yrakue-rare?

Mba’´

erepa Sara ha’eva’ekue pete˜ı eh

´emplo ipor

˜ava

tembirekoku´

erape˜

guar˜

a?

onehenoiva abuso sexual. Jesus onangarekova’ekue hemi-mbo’ekuerare, ha mborayhupe ohenoi chupekuera ‘chera’ykuera’. Ojejagarraramo guare Jesuspe, ha ojejuka mboyve-mi, ha’e ohechava’ekue hemimbo’ekuera ani hagua ojejagarraavei (Juan 13:33; 18:7-9). Ha pee tuvakuera, penatende-va’era opa mba’e Satanas oneha’avare ojapo ombyai haguapende ra’ykuerape. Pehechauka pora va’era chupekuera umimba’e vai ikatuva oiko hesekuera (1 Pedro 5:8).� Ne’ıravapeichaite peve ojeapeligra mitanguerape, fısiko, espiritual hamoralmente.

� Retopata mba’eichapa ikatu renangareko ne famıliare, pe lıvroheravape

˜Naaprende Mbo’eh

´ara Guas

´ugui, kapıtulo 32-pe, omosara-

mbıva testigos de Jehova.

Mba’´

epa ikatu oaprende tuvaku´

era oma˜

n´

avomba’

´eichapa Jes

´us otratava’ekue mit

˜angu

´erape?

140 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

16 Pe pyhare Jesus omano mboyve, hemimbo’ekuera ojo-diskutiva’ekue mavapa tuichave ijapytepekuera. Ipochyranguehendivekuera, Jesus mborayhupe ombo’e chupekuera pe he’ı-va ha ojapovare (Lucas 22:24-27; Juan 13:3-8). Ha ndereguerekoramo mita, mba’eichapa ikatu rejapo Jesus ojapo-hagueicha rekorrehi jave chupekuera? Anetehape, ha’ekueraoikoteve ojekorrehi, pero kova rejapova’era ‘onekoteveha peve’ha ani rejapo pochy reheve. Repensava’era rene’e mboyve,upeicha umi mba’e ereva ndoikutumo’ai chupekuera ‘peteı es-padaicha’ (Jeremıas 30:11; Proverbios 12:18). Rekorrehiva’erape mita ohechakuaa haguaicha onekotevehague upeva (Efe-sios 6:4; Hebreos 12:9-11).

PETE˜I EH

´EMPLO TA’YRAKU

´ERAPE

˜GUAR

˜A

17 Ikatupa ta’yrakuera oaprende Jesusgui? Ikatu. Inehemplorupi, Jesus ohechauka ta’yrakuerape ine’erenduva’eraha ituva-kuerape. He’iva’ekue: ‘Ane’e uvei che Ru chembo’ehagueicha[...], ajapogui katuete umi mba’e ombovy’ava chupe’ (Juan8:28, 29). Jesus ine’erenduhagueicha Ituva yvagapeguape, ta’y-rakuera avei ine’erenduva’era ituvakuerape. Upeva la Bibliahe’i chupekuera ojapo hagua (Efesios 6:1-3). Jesus ha’era-mo jepe peteı ta’yra perfekto, ine’erenduva’ekue ituvakuerape,Jose ha Marıa, ha ha’ekuera inimperfektova’ekue. Ko mba’ekatuete oipytyvoneraka’e oı hagua vy’a hogapype (Lucas 2:4,5, 51, 52).

18 Mba’epa ikatu ojapo ta’yrakuera ojoguave hagua Jesuspeha ombovy’a ituvakuerape? Ine’erendu chupekuera. Sapy’anteumi mita ikatu he’i ko mba’e ijetu’uha, pero

˜Nandejara ojeru-

re chuguikuera upeva (Proverbios 1:8; 6:20). Jesus ine’erendumeme va’ekue Ituva yvagapeguape, ojejopy vaiveramo jepe.Ojerureramo guare chupe

˜Nandejara ojapo hagua peteı mba’e

16. Mba’epa ombo’e tuvakuerape pe Jesus ojapova’ekue hemimbo’e-kuera ojavy jave?17. Mba’erepa Jesus ha’eva’ekue peteı ehemplo neporava ta’yrakue-rape guara?18. Mba’erepa Jesus ine’erendu meme va’ekue Ituva yvagapeguape,ha mavapepa ombovy’a ta’yrakuera ine’erenduva ituvakuerape?

Mba’´

eichapa ikatu revy’a nde rogap´

ype? 141

ijetu’uva, Jesus he’i: ‘Eipe’a chehegui ko kopa’. Upeicha ojerureItuvape oipe’a hagua chugui upe mba’e ojerureva’ekue chu-pe. Upeicharo jepe, Jesus ojapo pe

˜Nandejara ojerureva’ekue,

ohechakuaagui Ituva oikuaaha mba’epa iporave (Lucas 22:42).Ta’yrakuera ine’erenduva ombovy’aiterei ituvakuerape, haavei Jehovape, Ituva yvagapegua (Proverbios 23:22- 25).�

19 Satanas otentava’ekue Jesuspe, ha katuete otentata aveiumi imitavape ojapo hagua mba’e vai (Mateo 4:1-10). Upeara,Satanas ojevalekuaa umi mita irunguerare, oikuaagui upevahasyha onembohovai. Upevare umi mita ndojehe’aiva’eraumi mba’e vai ojapovare (1 Corintios 15:33). Dina, Jacob rajy,ojehe’ava’ekue umi Jehovape ndoadoraiva rehe, ha ko mba’eogueru heta provlema (Genesis 34:1, 2). Ndepa repensamamba’eichaitepa ombyasy peteı famılia oıramo ijapytepe ho’a-va pe inmoralida seysualpe, tera oguerekova rrelasion seysualomenda’yre? (Proverbios 17:21, 25).

� Peteı tuva ojerureramo ita’yrape ojapo hagua pe˜

Nandejara ndoi-potaiva, upeicharo anoite pe mita naine’erendu-

mo’ai ituvape (Hechos 5:29).

19. a) Mba’eichapa Satanas ote-nta umi imitavape? b) Mba’ei-chapa tuvakuera onenandu ifa-mılia ojaporamo mba’e vai?

Mba’´

erepaopensava’er

˜a umi

imit˜

ava o˜

netenta javechupeku

´era ojapo

ha˜

gua mba’e vai?

142 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

PE MBA’E I˜

NIMPORTANTEV´EVA

JAVY’A HA˜

GUA˜

NANDE ROGAP´YPE

20 Umi provlema jaguerekova nande rogapype nambo-hovai poraveta jajaporamo la Biblia he’ıva. Upeva ha’e pemba’e inimportanteveva javy’a hagua nande rogaygua ndi-ve. Upeicharo, menakuera pehayhuke pene rembirekope, hapeguereko chupekuera Jesus oguerekohagueicha ikongrega-sionpe. Tembirekokuera, penemoıke pene mena poguype, hapejapo pe tembireko katupyry ojapohagueicha, onemombe’u-va Proverbios 31:10-31 peve. Tuvakuera, pehekombo’ekepende ra’ykuerape (Proverbios 22:6). Pee tuva ‘pemoakava’e-ra hekope pora pende rogapy’ (1 Timoteo 3:4, 5; 5:8). Ha peeta’yrakuera penene’erenduke pende tuvakuerape (Colosenses3:20). Ndaiporigui ojavy’yva peteı famıliape naneumildeva’e-ra, ha jajerure perdon.

21 Anetehape, la Biblia he’i heta mba’e pora familiakue-rape guara. Avei, nanembo’e

˜Nandejara mundo pyahugui ha

pe Paraısogui. Upero ko Yvy henyheta umi ovy’a ha oadora-vagui Jehovape (Revelacion 21:3, 4). Ajepa iporaite umi mba’enanera’arova! Pero ko’agama voi, ikatu javy’a nande rogapypejajaporamo

˜Nandejara he’ıva.

20. Javy’a hagua nande rogaygua ndive, mba’epa jajapova’era ente-rove?21. Mba’epa nanera’aro, ha mba’eichapa ikatu javy’a nande rogapy-pe ko’agama voi?

MBA’´EPA OMBO’E LA BIBLIA

ˇ Pe m´ena ohayhuva’er

˜a hembirek

´ope ojehay-

huh´aicha ijupe voi (Efesios 5:25-29).

ˇ Pe tembireko ohayhuva’er˜a imembyku

´erape

ha omomba’eva’er˜a im

´enape (Tito 2:4, 5).

ˇ Tuvaku´era ohayhu, ombo’e ha o

˜nangareko-

va’er˜a ita’yraku

´erare (Deuteronomio 6:4-9).

ˇ Ta’yraku´era i

˜ne’

˜erenduva’er

˜a ituvaku

´erape

(Efesios 6:1-3).

Mba’´

eichapa ikatu revy’a nde rogap´

ype? 143

˜NANDEJ

´ARA JEHOV

´A

˜nanderayhueterei. Up

´evare, oipot

´a-

gui pe ipor˜av

´eva

˜nand

´eve

˜guar

˜a ohechauka mba’

´eichapa

jaikova’er˜a. Ha jaador

´aramo chupe ha’e oipotah

´aicha,

javy’´ata ha jajehek

´yita heta provl

´emagui. Avei ha’e

˜na-

nevendes´ıta ha

˜nanepytyv

˜ota (Isa

´ıas 48:17). Up

´eicharamo

jepe, o˜ı hetaiterei rrelihi

´on he’

´ıva ombo’eha pe a

˜netegua˜

Nandej´aragui. P

´ero tuicha ojoavy hiku

´ai ombo’

´evo m

´avapa˜

Nandej´ara ha mba’

´epa oha’ar

˜o

˜nandehegui.

2 Mba’´eichapa jaadorava’er

˜a

˜Nandej

´arape? Mba’

´eichapa

ikatu jaikuaa up´eva? Natekotev

˜ei jastudia ha

˜nambojoja

opa rrelihi´

on ombo’´eva.

˜Naikotev

˜e pete

˜ı mba’

´ente:

˜naapre-

nde mba’´epa a

˜neteh

´ape ombo’e la Biblia pe adorasi

´on

a˜

net´evagui.

˜Napensami ko mba’

´ere: heta tet

˜a rupi, pete

˜ı

provl´ema o

˜ıva ha’e pe pl

´ata falsifik

´ado. Ha ojejerur

´eramo

nd´eve reipe’a ha

˜gua pe pl

´ata falsifik

´ado umi ndaha’

´eivagui,

mba’´eichapa rejap

´ota up

´eva? Re

˜neha’

˜atapa reikuaapaite

mba’eichagu´apa umi pl

´ata falsifik

´ado? Nah

´aniri. Ipor

˜av

´e-

ta nd´eve

˜guar

˜a reikua

´aramo mba’eichagu

´apa pe pl

´ata

a˜

netet´

eva. Reikuaa por˜a rire up

´eva, ikat

´uta reikuaa pe pl

´a-

ta falsifik´adova. Up

´eicha avei, jaikua

´aramo mba’eichagu

´apa

pe rrelihi´

on a˜

netegua, jaikua´ata avei umi rrelihi

´on japu.

1. Mba’eichagua vendisionpa jahupytyta jaadoraramo˜

Nandejarapeha’e oipotahaicha?2. Mba’eichapa ikatu jaikuaa mba’eichagua adorasionpa Jehova oi-pota, ha mba’erepa ikatu nambojoja nantende hagua ko mba’e?

KAP´ITULO 15

Pe adorasi´

on˜

Nandej´ara

oguerohor´

yva

Oguerohor´ypa

˜Nandej

´ara opaichagua rrelihi

´on?

Mba’´

eichapa ikatu jaikuaa m´avapa pe rrelihi

´on a

˜netegua?

M´avapa umi a

˜neteh

´ape oador

´ava

˜Nandej

´arape ko Yvy ape

´ari?

3 Tekotev˜e jaadora Jehov

´ape ha’e oipotah

´aicha. Heta o

˜ı

oimo’˜ava

˜Nandej

´ara oguerohoryha opaichagua rrelihi

´on,

p´ero la Biblia nombo’

´ei up

´eva. Avei, ndaha’

´ei ja’ente-

va’er˜a

˜nandejehe kristianoha. Jes

´us he’iva’ekue: ‘Naent

´eroi

he’´ıva ch

´eve: “Se

˜n

´or, Se

˜n

´or”, oik

´eta pe rr

´eino yvaga-

pegu´ape, s

´ıno pe ojap

´ova Che Ru o

˜ıva yv

´agape oipot

´ava’.

Up´evare,

˜naime por

˜a ha

˜gua

˜Nandej

´ara renond

´epe, tekotev

˜e

jaikuaa mba’´epa ha’e ojerure

˜nandehegui ha jajapo

up´eva. Umi ndojap

´oivape

˜Nandej

´ara oipot

´ava, Jes

´us ohe-

noiva’ekue ‘mba’e vai apoha’ (Mateo 7:21-23). Pe pl´ata

falsifik´adoicha, pe rrelihi

´on japu ndoval

´ei mba’ever

˜a. Ha

ivaiveha katu, ojapo mba’e vai˜

nanderehe.4 Jehov

´a ome’

˜e enterov

´epe oportunida oguereko ha

˜gua

pe tekove opa’˜yva. P

´ero jaiko ha

˜gua pe Para

´ısope opa

´ara

˜guar

˜a, jaadorava’er

˜a chupe ha jaiko ha’e oipotah

´aicha.

˜Na-

mbyas´yramo jepe, heta o

˜ı ndojapos

´eiva up

´eva. Up

´evare

Jes´

us he’iva’ekue: ‘Peike pe ok˜e po’i rupi; ipe ha tuich

´agui

pe tape oporoguerah´ava

˜nehund

´ıpe, ha heta oike upe rupi;

p´ero ipo’i pe ok

˜e ha ipo’i pe tape oguerah

´ava tekov

´epe, ha

mbovy umi ojuh´

uva’ (Mateo 7:13, 14). Up´eichar

˜o, pe rre-

lihi´

on a˜

netegua oporogueraha pe tekove opa’˜yvape ha pe

rrelihi´

on japu oporogueraha˜

nehund´ıpe. P

´ero Jehov

´a ndoi-

pot´ai yvyporaku

´era o

˜nehundi. Up

´evare ome’

˜e oportunida

henteku´era op

´arupi o

˜ıvape oikuaa ha

˜gua chugui (2 Pedro

3:9). A˜

neteh´ape, pe adorasi

´on

˜name’

˜eva ikatu

˜nandeguera-

ha tekove t´er

˜a

˜neman

´ome.

MBA’´

EICHAPA IKATU JAIKUAA PERRELIHI

´ON A

˜NETEGUA?

5 Mba’´eichapa ikatu jatopa ‘pe tape oporoguerah

´ava te-

kov´epe’? Jes

´us he’iva’ekue jaikuaataha m

´avapa osegi pe

3. Jesus he’ihagueicha, mba’epa jajapova’era naime pora hagua˜

Na-ndejara renondepe?4. Mba’epa he’ise umi mokoi tape Jesus one’ehague, ha moopa opo-rogueraha?5. Mba’eichapa ikatu jaikuaa mavapa osegi pe rrelihion anetegua?

Pe adorasi´

on˜

Nandej´

ara oguerohor´

yva 145

rrelihi´

on a˜

netegua˜

nama˜

n´aramo pe ojap

´ovare. ‘Hi’

´are pei-

kua´ata chupeku

´era’, he’iva’ekue. ‘Opa yvyra m

´ata ipor

˜ava

hi’a por˜a’ (Mateo 7:16, 17). Up

´eichar

˜o, umi o

˜ıva pe rreli-

hi´

on a˜

netegu´ape ojekuaa umi mba’e oguerovi

´avare ha

ojap´

ovare. I˜

nimperf´ekto ha ojav

´yramo jepe, o

˜neha’

˜a o

˜no-

ndivepa ojapo˜

Nandej´ara oipot

´ava. Jahech

´ata seis mba’e

˜nanepytyv

˜otava jaikuaa ha

˜gua m

´avapa osegi pe rrelihi

´on

a˜

netegua.6 Umi oserv

´ıva

˜Nandej

´arape ombo’eva’er

˜a la Biblia he’

´ı-

va. La Biblia voi he’i: “Opavave Eskrit´

ura o˜ı inspir

´ada˜

Nandej´arare ha ipor

˜a

˜nambo’e ha

˜gua,

˜na

˜nemo

˜ne’

˜e mbare-

te ha˜gua,

˜namyatyr

˜o ha

˜gua o

˜nekotev

˜eh

´ape,

˜nadisiplina

ha˜gua hust

´ısiape, ikatu ha

˜gu

´aicha pe oserv

´ıva

˜Nandej

´a-

rape ikatupyrypaite, ha oguerekopaite pe oikotev˜eva

ojapo ha˜gua opaichagua mba’e por

˜a” (2 Timoteo 3:16, 17).

I˜

nir˜

ungu´era kristi

´anope, pe ap

´ostol Pablo ohaiva’ekue:

‘Oguah˜er

˜o guare pe

˜eme

˜Nandej

´ara

˜ne’

˜e, pehenduva’e-

kue orehegui, peguerohory, ndaha’´ei yvyp

´ora

˜ne’

˜eicha,

pehecha uvei ha’ehaichaite,˜

Nandej´ara

˜ne’

˜eicha’ (1 Tesa-

lonicenses 2:13). Up´eichar

˜o, umi mba’e ojeguerovi

´ava ha

ojejap´

ova pe rrelihi´

on a˜

netegu´ape ndo

´ui yvyp

´ora he’

´ıvagui

t´er

˜a pe tradisi

´ongui. Umi mba’e ou

˜Nandej

´ara

˜ne’

˜egui, la Bi-

blia.7 Jesucristo omo

˜ıva’ekue pe eh

´emplo, ombo’e rupi

˜Na-

ndej´ara

˜Ne’

˜eme o

˜ıva. O

˜nembo’

´evo It

´uva yvagapegu

´ape

he’iva’ekue: ‘Ne˜

ne’˜e ningo pe a

˜netegua’ (Juan 17:17). Je-

s´

us ogueroviava’ekue˜

Nandej´ara

˜Ne’

˜e he’

´ıva, ha pe

ombo’´eva ndojoavyiva’ekue la Biblia ndive. Jes

´us py’

˜yi

he’´ıvami: ‘P

´eicha ojehaiva’ekue’, ha up

´ei oiporu pete

˜ı

t´eysto

˜Nandej

´ara

˜Ne’

˜egui (Mateo 4:4, 7, 10). Up

´eicha avei,

umi oserv´ıva

˜Nandej

´arape nombo’

´ei ijehegui rei. Ha’e-

ku´era oguerovia la Biblia ha’eha

˜Nandej

´ara

˜Ne’

˜e, ha

ombo’e up´epe he’

´ıvante.

6, 7. Mba’epa he’i˜

Nandejara siervokuera la Bıbliare, ha mba’eehemplopa omoıva’ekue Jesus?

146 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

UMI OADOR´

AVA˜

NANDEJ´

ARA A˜

NETEGU´

APE

ˇ ombo’e la Biblia he’´ıva

ˇ oadora Jehov´ape a

˜noite ha oikuaauka H

´era

ˇ ojoayhu a˜

nete

ˇ oguerovia˜

Nandej´ara ikatuha oporosalva Jes

´us ru-

pive

ˇ ndojehe’´ai ko m

´undore

ˇ opredika˜

Nandej´ara Rr

´eino a

˜noite ha’eha yvypora-

ku´era esper

´ansa

8 Umi o˜ıva pe rrelihi

´on a

˜netegu

´ape oadora Jehov

´ape a

˜noi-

te ha oikuaauka H´

era. Jes´

us he’iva’ekue: ‘Jehov´a nde J

´arape

readorava’er˜a, ha chupe a

˜noite reserviva’er

˜a’ (Mateo 4:10).

Up´evare umi oserv

´ıva

˜Nandej

´arape oadora Jehov

´ape a

˜noite.

Ha up´eicha oador

´agui chupe, omombe’u hapichaku

´erape˜

Nandej´ara r

´era ha mba’eichagu

´apa ha’e. Salmo 83:18-pe

he’i: “Nde, nde r´erava Jehov

´a, nde a

˜noite ha’e pe Ijyvatev

´e-

va ko Yvy ape´ari”. Ha Jes

´us ojapova’ekue up

´eva, oipytyv

˜o

rupi umi h´entepe oikuaa ha

˜gua

˜Nandej

´arape. Up

´eva-

re o˜

nembo’eva’ekue It´

uvape: ‘Che aikuaauka nde r´era

umi kuimba’´epe reme’

˜eva’ekue ch

´eve ko m

´undogui’ (Juan

17:6). Up´eicha avei ko’

´a

˜ga, umi a

˜neteh

´ape oador

´ava

˜Na-

ndej´arape ombo’e hapichaku

´erape mba’

´eichapa H

´era, umi

mba’e ojap´

otava ha mba’eichagu´apa ha’e.

9 Umi oserv´ıva

˜Nandej

´arape ojoayhu a

˜nete. Jes

´us he’iva’e-

kue: ‘K´

ovape opavave oikua´ata pe

˜e ha’eha che remimbo’e,

o˜ır

˜o mborayhu pende apyt

´epe’ (Juan 13:35). Umi kristi

´ano

ymaguare ojoayhuva’ekue p´eicha. Ko mborayhu omboyke

pe joavy o˜ıva ojeguerek

´ogui

´otro rr

´asa, tet

˜a, t

´er

˜a o

˜ıgui

ipl´ata ha imboriah

´uva. Ha up

´evare oiko por

˜a hiku

´ai o

˜no-

ndive erm´ano ha erm

´ana te

´eicha (Colosenses 3:14). Umi

o˜ıva rrelihi

´on jap

´upe ndojoayh

´ui up

´eicha. Mba’

´erepa ja’e

up´eva? Ha’eku

´era ojojuka ndaha’

´eigui ojorr

´asa t

´er

˜a pete

˜ı te-

t˜amegua. Kristi

´ano a

˜netegua ndojagarr

´ai

´arma ojuka ha

˜gua

i˜

nermanoku´era t

´er

˜a oimera

˜evape. La Biblia he’i: ‘

˜Nandej

´ara

ra’yku´era ha pe Diablo ra’yku

´era ojekuaa ko mba’

´ere: Opa-

vave ndojap´

oiva hust´ısia ndo

´ui

˜Nandej

´aragui, avei pe

ndohayh´

uiva i˜

nerm´anope [...]

˜nande jajoayhuva’er

˜a; ani

Ca´ın ojapohagu

´eicha, ha’e ouva’ekue pe a

˜n

´agui ha ojuka

i˜

nerm´anope’ (1 Juan 3:10-12; 4:20, 21).

10 Upeichaite, pete˜ı oporohayh

´uva ndojuk

´ai hapich

´ape,

p´ero ndaha’

´ei up

´eva a

˜n

´onte. Umi kristi

´ano a

˜netegua oipo-

8. Mba’epa ojapova’era umi oadorava Jehovape?9, 10. Mba’eichapa umi kristiano anetegua ohechauka ojoayhuha?

148 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

ru kyre’˜yme iti

´empo, imbarete, imba’erepy o

˜nopytyv

˜o ha

o˜

nomokyre’˜y ha

˜gua (Hebreos 10:24, 25). Ha’eku

´era o

˜nopy-

tyv˜

o ojehasa asy jave, ha nombotav´yi hapich

´ape. Up

´eicha

ojapo la Biblia he’´ıva ‘ojapo rupi ipor

˜ava opavav

´epe

˜guar

˜a’

(G´alatas 6:10).11 Kristi

´ano a

˜netegua oguerovia

˜Nandej

´ara ikatuha oporo-

salva Jesucristo rupive. La Biblia he’i: ‘Ndaip´

ori salvasi´

onambue rupive, ndaip

´origui

´otro t

´era yvy ape

´ari o

˜neme’

˜e-

va’ekue kuimba’e apyt´epe jajesalva ha

˜gua’ (Hechos 4:12).

Jahechahagu´eicha pe kap

´ıtulo 5-pe, Jes

´us ome’

˜eva’ekue he-

kove orreskata ha˜gua yvyporaku

´era i

˜ne’

˜erend

´uvape (Mateo

20:28). Avei,˜

Nandej´ara oiporavo Jes

´uspe oiko ha

˜gua chugui

Rr´ei pe Rr

´eino yvagapegu

´ape ogovern

´atava ko Yvy.

˜Nande-

j´ara oipota

˜nane

˜ne’

˜erendu Jes

´uspe ha jajapo umi mba’e

ha’e ombo’eva’ekue, jaikos´eramo opa

´ara

˜guar

˜a. Up

´evare la

Biblia he’i: “Pe ojerovi´ava Ta’

´yra rehe oguereko pe tekove

opa’˜yva; pe nai

˜ne’

˜erend

´uiva Ta’

´yrape ndohechamo’

˜ai pe te-

kove” (Juan 3:36).12 Umi a

˜neteh

´ape oador

´ava

˜Nandej

´arape ndojehe’

´ai ko

m´

undore. O˜ır

˜o guare Pilato renond

´epe, Jes

´us he’iva’ekue:

‘Che rr´eino ndaha’

´ei ko mundopegua’ (Juan 18:36). Oime-

ra˜e tet

˜a oikoh

´ape, Jes

´us remimbo’eku

´era o

˜nemo

˜ı irr

´eino

yvagapegua pogu´ype. Up

´evare ndojehe’

´ai mba’eveichagua

pol´ıtika ko m

´undo oguerek

´ovare. Up

´eichar

˜o jepe, umi

oserv´ıva

˜Nandej

´arape ndojok

´oi umi oikes

´eva pete

˜ı part

´ıdo

pol´ıtikope, o

˜nemo

˜ıs

´eva kandid

´atoramo, t

´er

˜a umi ovotas

´e-

vape. Ha ndojehe’´airamo jepe pol

´ıtikare, ojapo pe l

´ei

he’´ıva. Mba’

´erepa up

´eva?

˜Nandej

´ara

˜Ne’

˜e he’

´ıgui chupe-

ku´era o

˜nemo

˜ı ha

˜gua ‘mburuvichaku

´era guasu pogu

´ype’,

t´er

˜a umi ogovern

´ava (Romanos 13:1). Pete

˜ı govi

´erno

ojerur´eramo pete

˜ı mba’e ojoav

´yva

˜Nandej

´ara he’

´ıva

ndive, umi oador´ava

˜Nandej

´arape ojap

´ota umi ap

´ostol

11. Mba’erepa jagueroviava’era˜

Nandejara ikatuha oporosalva Jesu-cristo rupive?12. Mba’epa he’ise ndajajehe’ai ko mundore?

Pe adorasi´

on˜

Nandej´

ara oguerohor´

yva 149

ojapohagu´eicha. Um

´ıva he’iva’ekue: ‘Ore rojapova’er

˜a˜

Nandej´ara he’

´ıva ore mburuvich

´aramo, rojaporangue kui-

mba’eku´era he’

´ıva’ (Hechos 5:29; Marcos 12:17).

13 Jes´

us remimbo’eku´

era opredika˜

Nandej´

ara Rr´

eino a˜

noi-te ha’eha yvyporaku

´era esper

´ansa. Jes

´us he’iva’ekue: “Ko’

˜a

marandu por˜a rr

´eino rehegua ojekuaaukava’er

˜a opa ojeiko-

13. Mba’eichapa ohecha Jesus remimbo’ekuera˜

Nandejara Rreino,ha upevare, mba’epa ojapo hikuai?

Jaserv´ıramo Jehov

´ape isiervoku

´era ndive,

mombyry˜

nagan´

ata

150 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

ha rupi testimonior˜a opa tet

˜angu

´erape; ha upe rire

o˜guah

˜eta pe f

´ın” (Mateo 24:14). Jesucristo remi-

mbo’eku´era omombe’u

˜Nandej

´ara Rr

´eino yvagapegua

a˜

noite ha’eha yvyporaku´era esper

´ansa. Ha’eku

´era nomo-

kyre’˜yi hapichaku

´erape oguerovia ha

˜gua umi govern

´ante

omyatyr˜

otaha umi provl´ema o

˜ıva (Salmo 146:3). Jes

´us

˜na-

nembo’eva’ekue jajerure ha˜gua pe govi

´erno ijojaha’

˜yvare

he’´ır

˜o guare: “Tou ne rr

´eino. Tojejapo ne rembipota, yva-

gapegu´aicha, ko Yvy ape

´ari avei” (Mateo 6:10).

˜Nandej

´ara˜

Ne’˜e he’iva’ekue ko Rr

´eino yvagapegu

´are ‘omongu’

´ıta ha

ohundipataha ko’˜a rr

´einope [umi o

˜ıva ko’

´a

˜ga], ha opy-

tataha opa´ara peve’ (Daniel 2:44).

14 Jahecha rire ko’˜a mba’e, e

˜neporandumi: ‘Mba’e rreli-

hi´

onpa ombo’e la B´ıbliape o

˜ıvante, ha oikuaauka˜

Nandej´ara heraha Jehov

´a? Mba’e rrelihi

´onpa ohechau-

ka ojoayhuha˜

Nandej´ara oipotah

´aicha, ojerovia Jes

´us rehe,

ndojehe’´ai ko m

´undore, ha opredika

˜Nandej

´ara Rr

´eino

a˜

noite ha’eha yvyporaku´era esper

´ansa? Opa rrelihi

´on o

˜ıva-

gui ko Yvy ape´ari, m

´ava a

˜noit

´epa ojapo ko’

˜a mba’e?’. Umi

mba’e ojap´

ovare jahecha por˜a ha’eha umi testigos de Jeho-

v´a (Isa

´ıas 43:10-12).

MBA’´

EPA NDE REJAP´

OTA?15

˜Nambovy’a ha

˜gua

˜Nandej

´arape, ndaha’eiva’er

˜a jague-

rovi´anteva ha’e o

˜ıha. La Biblia he’i umi dem

´onio jepe

oguerovia o˜ıha

˜Nandej

´ara (Santiago 2:19). P

´ero, ha’eku

´era

ndojap´

oi˜

Nandej´ara oipot

´ava ha o

˜ı vai henond

´epe.

˜Naime

por˜a ha

˜gua

˜Nandej

´ara renond

´epe, ndaha’

´ei jagueroviante-

va’er˜a ha’e o

˜ıha, jajapova’er

˜a avei pe oipot

´ava. Avei tekotev

˜e

˜nas

˜e pe rrelihi

´on jap

´ugui ha

˜na

˜nakarama pe adorasi

´on

a˜

netegu´are.

14. Mba’e rrelihionpa ojapo pe adorasion anetegua ojerureva?15. Mba’epa ojerure avei

˜Nandejara nandehegui jagueroviaramo jepe

ha’e oıha?

Pe adorasi´

on˜

Nandej´

ara oguerohor´

yva 151

16 Pe ap´

ostol Pablo ohechaukava’ekue ndajajehe’aiva’e-r

˜aha pe adorasi

´on a

˜nete’

˜yvare. Ha’e ohaiva’ekue: ‘“Pes

˜e

ijapyt´egui, ha peje

´ıke —he’i Jehov

´a—, ha anive pepoko pe

mba’e ky’´are”; “ha che poromo

˜guah

˜eta” ’ (2 Corintios 6:17;

Isa´ıas 52:11). Up

´evare umi kristi

´ano a

˜netegua oheja opa

mba’e o´

uva pe rrelihi´

on jap´

ugui.17 La Biblia ombo’e opaichagua rrelihi

´on japu o

˜ıha

‘Babilonia Guas´

upe’� (Revelaci´

on 17:5). Ko t´era

˜nanemo-

mandu’a pete˜ı t

´ava guas

´ure, o

˜ıva’ekue yma ha h

´erava

Babilonia. Up´epe o

˜nepyr

˜uva’ekue pe rrelihi

´on japu oiko

rire pe Dil´

uvio No´e ti

´empope. Heta mba’e o

˜nembo’

´eva

ha ojejap´

ova ko’´a

˜ga umi rrelihi

´on jap

´upe ojejapomava’e-

kue yma Babil´

oniape. Up´eva ikatu jahecha umi oik

´ovare

up´epe, ha’eku

´era oador

´ami umi trinida t

´er

˜a mbohapy

di´

os o˜ıva pete

˜ıme. Ha ko’

´a

˜ga pe doktr

´ına tuichav

´eva

heta rrelihi´

onpe ha’e pe Trinidad. P´ero la Biblia ombo’e

por˜a pete

˜ınteha

˜Nandej

´ara a

˜netegua, Jehov

´a, ha Jesucristo

ha’eha Ita’´

yra (Juan 17:3). Umi Babiloniaygua ogue-roviava’ekue avei jaguerekoha pete

˜ı

´alma omano’

˜yva ha

ikat´

uva ohasa asy pete˜ı lug

´ar va

´ıpe

˜namano rire. Ko’

´a

˜ga

rupi, o˜ı hetave rrelihi

´on ombo’

´eva jaguerekoha pete

˜ı

´alma

t´er

˜a esp

´ıritu omano’

˜yva, ikat

´uva ohasa asy pe infi

´ernope.

18 Pe rrelihi´

on ojeguerekova’ekue Babilonia ymaguar´epe

isarambiva’ekue op´arupi ko Yvy ape

´ari. Up

´evare avei ikatu

ja’e pe Babilonia Guasu ko’a˜gagua ha’eha pe imp

´erio gua-

su rrelihi´

on f´alsa rehegua. Ha

˜Nandej

´ara he’ihagu

´eicha ko

imp´erio o

˜nehund

´ıta o

˜neimo’

˜a’

˜yve jave (Revelaci

´on 18:8).

Nd´epa rehechakuaa mba’

´erepa tekotev

˜e rejeiete Babilo-

� Oıve informasion reikuaave hagua mba’erepa Babilonia Guasuha’e pe imperio guasu rrelihion falsa rehegua, pahina 219, 220-pe.

16. Mba’epa jajapova’era ani hagua jajehe’a pe rrelihion japure?17, 18. Mba’epa pe ‘Babilonia Guasu’, ha mba’erepa tekoteve ‘one-se chugui’ pya’e pora?

152 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

nia Guas´

ugui?˜

Nandej´ara Jehov

´a oipota ‘res

˜e chugui’ pya’e

por˜a, o

˜ı reheve ti

´empo (Revelaci

´on 18:4).

19 Jajedesidihagu´ere jaheja pe rrelihi

´on japu, ikatu o

˜ı

umi ndojehe’asev´eimava

˜nanderehe. P

´ero jaserv

´ıramo Je-

hov´ape isiervoku

´era ndive, mombyry

˜nagan

´ata. Umi Jes

´us

remimbo’e ymaguare ohejava’ekue heta mba’e osegi ha˜gua

chupe, p´ero ha’eku

´eraicha avei jaguerek

´ota heta erm

´a-

no ha erm´ana espiritu

´al.

˜Naim

´eta umi kristi

´ano a

˜netegua

fam´ılia guas

´upe, o

˜ıva op

´arupi, ha

˜nanderayh

´utava a

˜nete-

h´ape. Ha jaguerek

´ota pe esper

´ansa por

˜aite jaiko ha

˜gua

opa´ara

˜guar

˜a “pe sist

´ema o

´utavape” (Marcos 10:28-30). Ika-

tu avei, umi ndojehe’aseveimava’ekue˜

nanderehe, oikuaaseupe rire la Biblia ombo’

´eva ha oadora Jehov

´ape.

20 La Biblia ombo’e˜

Nandej´ara ohundipotaitemaha ko

m´

undo a˜

na, ha omo˜ıtaha hekovia pete

˜ı m

´undo pyahu ogo-

vern´atava Irr

´eino hust

´ısiape (2 Pedro 3:9, 13). Mba’eichaite

piko ipor˜ata pe m

´undo pyahu! Ha pe m

´undo pyah

´upe o

˜ıta

pete˜ı rrelihi

´on a

˜n

´onte, pe adorasi

´on a

˜netegua. Aj

´epa ipo-

r˜ata jajehe’

´aramo ko’

´a

˜gama voi umi

˜Nandej

´arape oador

´ava

ndive?

19. Mba’epa naganata jaservıramo Jehovape?20. Mba’epa oha’aro umi ojapovape pe rrelihion aneteguaombo’eva?

MBA’´EPA OMBO’E LA BIBLIA

ˇ Pete˜ınte o

˜ı pe rrelihi

´on a

˜netegua (Mateo

7:13, 14).

ˇ Pe rrelihi´

on a˜

netegua ojekuaa umi mba’eombo’e ha ojap

´ovare (Mateo 7:16, 17).

ˇ Testigos de Jehov´a oadora

˜Nandej

´ara oipota-

h´aicha (Isa

´ıas 43:10).

Pe adorasi´

on˜

Nandej´

ara oguerohor´

yva 153

EPENSAMI reikuaaha o˜

nemomboha˜

nemih´ape ven

´eno

nde r´

oga yp´ype. Pe ven

´eno ojagarrapa nde r

´oga jere, ha

ipeligr´

osoma reiko up´epe. Mba’

´epa rejap

´ota? Katuete re-

v´ane up

´egui. P

´ero rev

´aramo jepe up

´egui, re

˜neporand

´uta

gueteri: “Oim´enepa che avei a

˜nenvenen

´amara’e?”.

2 Ko mba’e ikatu˜

nambojoja pe rrelihi´

on jap´

upe oik´

o-vare. La Biblia he’i hese o

˜nekontaminaha umi mba’e

ombo’e ha ojap´

ovare, ojogu´ava ven

´enope (2 Corintios

6:17). Up´evare, tekotev

˜e res

˜e ‘Babilonia Guas

´ugui’, ha’

´e-

va pe imp´erio guasu rrelihi

´on f

´alsa rehegua (Revelaci

´on

18:2, 4). Rejap´

omapa nde up´eva? Up

´eichar

˜o rovy’a

nendive. P´ero ndaha’eiva’er

˜a res

˜e t

´er

˜a rejerur

´enteva re-

jei ha˜gua upe rrelihi

´ongui. Avei tekotev

˜e re

˜neporandu:

“Ajap´

opa gueteri umi mba’e o´

uva pe adorasi´

on jap´

u-gui?”. Jahechami mba’

´epa ikatu o

˜ı um

´ıva apyt

´epe.

UMI TA’ANGA HA OMANOVA’EKUE˜NEMOMBA’EGUASU

3 O˜ı umi tapicha oguerek

´ova h

´ogape umi ta’anga t

´er

˜a

1, 2. Mba’´epa re

˜neporanduva’er

˜a res

˜e rire pe rrelihi

´on jap

´ugui, ha

mba’´erepa tekotev

˜e rejapo ko mba’e?

3. a) Mba’´epa he’i la Biblia umi ta’ang

´are, ha mba’

´erepa o

˜ı umi

ndaikat´

uiva ontende pe˜

Nandej´ara he’

´ıva ko’

˜a mba’

´ere? b) Mba’

´epa

rejapova’er˜a reguerek

´oramo oimera

˜e mba’e o

´uva pe adorasi

´on jap

´u-

gui?

KAP´ITULO 16

˜Na

˜nemo

˜ı pe adorasi

´on

a˜

netegua yk´ere

Ombo’´

epa la Biblia jaiporuva’er˜aha umi ta’anga?

Mba’´

eichapa ohecha kristianoku´

era umi fi´

esta rrelihi´

osa?

Mba’´

eichapa ikatu remombe’u umi mba’e reguerovi´ava

rembopochy’˜yre avav

´epe?

n´ıcho heta

´a

˜norema. Nd

´epa reguereko avei um

´ıva? Oi-

m´eramo up

´eicha, ikatu reimo’

˜a no

˜ıpor

˜aiha

˜na

˜nembo’e˜

Nandej´arape ndajaipor

´uiramo pete

˜ı ta’anga. Ha ko’

˜a ta’a-

nga apyt´epe ikatu o

˜ı umi rehayhuv

´eva. P

´ero

˜Nandej

´ara

ha’e pe he’iva’er˜a mba’

´eichapa oipota jaadora chupe, ha la

Biblia ombo’e Ha’e ndoipotaiha jaiporu umi ta’anga (´

Exo-do 20:4, 5; Salmo 115:4-8; Isa

´ıas 42:8; 1 Juan 5:21).

Up´eichar

˜o, re

˜nemo

˜ı ha

˜gua pe adorasi

´on a

˜netegua yk

´ere,

rehundiva’er˜a oimera

˜e mba’e o

´uva pe adorasi

´on jap

´ugui.

E˜

neha’˜a rehecha ko’

˜a mba’e Jehov

´a ohechah

´aicha: pete

˜ı

mba’e ‘oporombojeguar´

uvaramo’ (Deuteronomio 27:15).4 Heta rrelihi

´on jap

´upe o

˜nemomba’eguasu avei umi

omanova’eku´epe. Oikuaa mboyve pe a

˜netegua la B

´ı-

bliagui, o˜ı umi ogueroviava’ekue oman

´ova oikoha umi

esp´ıritu o

˜ıh

´ame ha ikatuha

˜nanepytyv

˜o t

´er

˜a ojapo mba’e

vai˜

nanderehe. Ikatu nde voi heta re˜

neha’˜araka’e re-

˜nemo

˜ı por

˜a umi nde ypykue omanova’ekue ndive. P

´ero

4. a) Mba’´erepa jaikuaa

˜namomba’eguasu reiha umi omanova’eku

´e-

pe? b) Mba’´erepa Jehov

´a ndohejaiva’ekue hembiguaiku

´era ojapo

oimera˜e mba’e espirit

´ısmo rehegua?

155

reaprendehagu´eicha pe kap

´ıtulo 6-pe, umi omanova’ekue

ndoikov´eima mamove hend

´ape. Up

´evare re

˜neha’

˜a re

´ı-

ta re˜

ne’˜e hendiveku

´era. Oimera

˜e mba’e

˜naimo’

˜ava ouha

umi jahayh´

uva omanova’eku´egui, a

˜neteh

´ape ou umi de-

m´

oniogui. Up´evare Jehov

´a ndohejaiva’ekue umi Israelgua

o˜

neha’˜a o

˜ne’

˜e umi omanova’ekue ndive, t

´er

˜a ojapo oime-

ra˜e mba’e espirit

´ısmo rehegua (Deuteronomio 18:10-12).

5 Mba’´epa ikatu rejapo pe rrelihi

´on reguerek

´ovape o

˜ne-

momba’eguas´

uramo umi ta’anga t´er

˜a omanova’eku

´epe?

Relee por˜a va’er

˜a la Biblia he’

´ıva rehecha ha

˜gua mba’

´e-

pa he’i˜

Nandej´ara ko’

˜a mba’

´ere. Re

˜nembo’eva’er

˜a k

´ada

d´ıa Jehov

´ape. Emombe’u chupe re

˜nemo

˜ıseha pe adora-

si´

on a˜

netegua yk´ere ha ejerure chupe tanepytyv

˜o repensa

ha˜gua ha’

´eicha (Isa

´ıas 55:9).

UMI KRISTI´

ANO YMAGUARENDOFESTEHAIVA’EKUE PE NAVIDAD

6˜

Nande adorasi´

on ikatu o˜

nemongy’a pe relihi´

on jap´

u-re jafesteh

´aramo umi arete ojejap

´ova op

´arupi. Jahechami

pe Navidad. K´

ova ojejapo henteku´era imandu’a ha

˜gua Je-

s´

us nasimi´entore, ha haimete opa rrelihi

´on o

˜nehen

´oiva

kristi´ano ofesteha. P

´ero ndaip

´ori mba’eve ohechauk

´ava Je-

s´

us remimbo’eku´era pe primer s

´ıglope ojapohague up

´eva.

Pe l´ıvro h

´erava Los or

´ıgenes sagrados de las cosas profundas

he’i: ‘Umi doscientos´a

˜no ohasava’eku

´epe, Cristo onase

rire, avave ndoikuaaiva’ekue araka’´epa ha’e onase, ha nda-

het´aipe oipy’apy up

´eva’.

7 Ha oim´eramo Jes

´us remimbo’eku

´era oikuaa araka’

´e-

pa ha’e onaseva’ekue, ofestehaneparaka’e ikumple´a

˜no?

Nah´aniri. P

´orke umi kristi

´ano ymaguare “ohechava’ekue

5. Mba’´epa ikatu rejapo remomba’eguas

´uramo ta’anga t

´er

˜a umi oma-

nova’eku´epe?

6, 7. a) Mba’´erepa ojefesteha pe Navidad, ha ojapoparaka’e up

´eva

umi kristi´ano pe s

´ıglo prim

´erope? b) M

´avapa ofestehava’ekue kum-

ple´a

˜no yma Jes

´us remimbo’eku

´era ti

´empope?

156 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

ko’˜a fi

´esta [...] ouha umi pag

´ano ojap

´ovagui” (Las cosas

nuestras de cada d´ıa). La Biblia o

˜ne’

˜e mok

˜oi mburu-

vicha kumple´a

˜nore a

˜n

´onte, ha um

´ıva ndoadoraiva’ekue

Jehov´ape (G

´enesis 40:20; Marcos 6:21). Avei ko’

˜a fi

´esta oje-

japova’ekue umi di´

os pag´ano r

´erape. Up

´eva ikatu jahecha

ko mba’´ere: pe 24 de mayo umi Romaygua ofestehava’e-

kue pe di´

osa Diana kumple´a

˜no. Ha pe 25 de mayo katu

ofesteha hiku´ai Apolo kumple

´a

˜no, pe kuarahy j

´ara. Jahe-

chah´aicha, umi kristi

´ano ndofestehaiva’ekue kumple

´a

˜no,

s´ıno umi pag

´ano.

8 Umi kristi´ano s

´ıglo prim

´erope guare ndofestehai-

va’ekue avei Jes´

us kumple´a

˜no ko mba’

´ere: oim

´ene

oikuaaraka’e hiku´ai pe kumple

´a

˜no ojehe’aha avei pe

superstisi´

on ndive. Heta gri´ego ha rrom

´ano oguerovia-

va’ekue k´ada tapicha oguerekoha pete

˜ı esp

´ıritu o

˜ıva’ekue

onas´er

˜o guare ha o

˜nangarek

´ova hese oikove aja. ‘Ko esp

´ı-

ritu oguerekova’ekue pete˜ı rrelasi

´on imisterios

´ova pe di

´os

hi’´ara mbot

´yva ndive pe tapicha onase jave,’ (The Lore

of Birthdays [Pe kumple´a

˜no apo rehegua].) Jehov

´a katuete

ndoguerohorymo’˜ai pete

˜ı fi

´esta ombojehe’

´ava Jes

´uspe pe

superstisi´

on ndive (Isa´ıas 65:11, 12). Up

´eichar

˜o, mba’

´erepa

o˜ı hetaite ofesteh

´ava pe Navidad?

MBA’´

EICHAPA O˜

NEPYR˜

UVA’EKUE PE NAVIDAD9 Heta s

´ıglo Jes

´us ou rire ko Yvy ape

´ari, ojeporavo pe

25 de diciembre ojefesteha ha˜gua inasimi

´ento. P

´ero Je-

s´

us nonaseiva’ekue upe´arape, onas

´enera’e octubre rupi.�

Up´eichar

˜o, mba’

´erepa ojeporavo pe 25 de diciembre? Oi-

m´ene umi he’

´ıva ijehe kristianoha omo

˜ıse ‘umi fi

´esta

� Oıve informasion, pahina 221, 222-pe.

8. Emyesak˜ami mba’

´erepa pe kumple

´a

˜no ojehe’a pe superstisi

´on

ndive?9. Mba’

´eicha rup

´ıpa ojeporavo pe 25 de diciembre ojefesteha ha

˜gua

Jes´

us nasimi´ento?

˜Na

˜nemo

˜ı pe adorasi

´on a

˜netegua yk

´ere 157

pag´ana rekovia umi fi

´esta kristi

´ana. [...] Ha R

´omape

umi pag´ano ofestehava’ekue 25 de diciembre pe “Kuara-

hy ipu’akap´ava”

´ara’ (Enciclopedia de la Religi

´on Cat

´olica).

Ro’y ti´empope, pe Kuarahy ikangyve jave, umi pag

´ano oja-

pova’ekue heta mba’e pe Kuarahy ombyaku ha ohesap´eva

chupeku´era, ou jey ha

˜gua iviahe puk

´ugui. O

˜neimo’

˜ava’e-

kue pe Kuarahy o˜

nepyr˜

uha ou jey pe 25 de diciembre. Hao

˜neha’

˜avo ojapo kristi

´ano umi pag

´anogui, umi rrelihi

´on

omoak˜ava ojapo ko mba’

´egui pete

˜ı fi

´esta ‘kristi

´ana’.�

10 Yma guiv´ema ojekuaa pe Navidad ouha umi pag

´ano

ojapova’eku´egui. Ha no

˜ırigui la B

´ıbliape, ko fi

´esta ndo-

jehejaiva’ekue ojejapo Inglat´errape ha heta kol

´onia o

˜ıva

Norteam´ericape s

´ıglo XVII-pe. Oimera

˜e ndoh

´oiva omba’a-

po opyta ha˜gua h

´ogape pe Navidad

´arape opagava’ekue

pete˜ı m

´ulta. Up

´eichar

˜o jepe, upe ri-

rem´ınte ojejapo jey umi kost

´umbre

ymaguare, ha o˜

nembojoapy hetavemba’e. Pe Navid

´adgui oiko jey pete

˜ı

arete guasu, ha up´eicha ko’

´a

˜ga peve

heta tet˜a rupi. P

´ero o

´ugui pe rrelihi

´on

jap´

ugui, umi ombovy’as´eva

˜Nandej

´a-

rape ndofesteh´ai pe Navidad t

´er

˜a

oimera˜e arete o

´uva umi pag

´anogui.�

� Ojeporavo avei pe 25 de diciembre umifiesta onehenoiva saturnales rupi. Ko’avapeonemomba’eva’ekue pe dios rromano nemi-ty reheguape, ha ohova’ekue 17 guive 24 dediciembre peve. Ko’a fiestape ojejapova’ekuekaru guasu, ojevy’a ha oneme’e rregalo.� Oıve informasion omyesakava mba’ei-

chapa kristiano anetegua ohecha umi areteojejapova oparupi, pahina 222, 223-pe.

10. Mba’´erepa yma o

˜ıva’ekue umi ndofeste-

h´aiva pe Navidad?

Rehup´ıtapa

pete˜ı karam

´elo y

ky’´

agui re’uha

˜gua?

158 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

I˜

NIMPORT´

ANTE JAIKUAA MO˜

OGUIPAOUVA’EKUE UMI ARETE?

11 O˜ı umi oikua

´ava o

˜ıha arete o

´uva umi pag

´ano oja-

p´

ovagui, um´ıva apyt

´epe pe Navidad, up

´eichar

˜o jepe

oimo’˜a hiku

´ai ndaivairiha ojefesteha. Ha’eku

´era he’i

heta nopensaiha ojehe’aha pe rrelihi´

on jap´

ure, ha upejave heta fam

´ılia o

˜nembyatyha ovy’a ha

˜gua o

˜nondive.

Nd´epa repensa avei up

´eicha? Up

´eichar

˜o, oim

´ene rei-

mo’˜a hasytaha nd

´eve re

˜nemo

˜ı pe adorasi

´on a

˜netegua

yk´ere. Up

´eva up

´eichata rehayh

´ugui ne fam

´ılia, nda-

ha’´ei rehayh

´ugui pe rrelihi

´on japu. Ha nemandu’ava’er

˜a

Jehov´a, pe fam

´ılia omo

˜nepyr

˜uva’ekue, oipotaha rejegue-

raha por˜a nde rogaygua ndive (Efesios 3:14, 15). P

´ero

ikatu remombarete ne mborayhu heseku´era

˜Nandej

´a-

ra oipotah´aicha. Pe ap

´ostol Pablo ohechaukava’ekue

mba’´epa i

˜nimportanteveva’er

˜a

˜nand

´eve

˜guar

˜a he’

´ıvo:

‘Pe˜

neha’˜ake peikuaa por

˜a mba’

´epa oguerohory’

˜Nande-

j´ara (Efesios 5:10).

12 Ikatu reimo’˜a umi arete ko’a

˜gagua ndojefestehavei-

maha umi mba’e yma ojejapova’eku´ere. I

˜nimport

´antepa

jaikuaa mba’´eichapa o

˜nepyr

˜uraka’e umi arete? I

˜nim-

port´ante! Ikatu

˜nambojoja ko mba’

´ere: reimo’

˜ami

rehechaha pete˜ı karam

´elo y ky’a osyryh

´ape. Rehu-

p´ıtapa ha re’u? Nah

´aniri! Pe karam

´elo ningo iky’a.

Up´eicha avei, umi fi

´esta ha’ete ipor

˜ava, p

´ero ou umi lu-

g´ar ky’

´agui. Ha

˜na

˜nemo

˜ı ha

˜gua pe adorasi

´on a

˜netegua

yk´ere, tekotev

˜e jahecha ko’

˜a mba’e pe prof

´eta Isa

´ıas

ohechahagu´eicha. Ha’e he’iva’ekue umi

˜Nandej

´ara re-

mbiguaiku´erape: ‘An

´ıke pepoko mba’eve iky’

´ava rehe’

(Isa´ıas 52:11).

11. Mba’´erepa o

˜ı ofesteh

´ava umi arete, ha mba’

´epa i

˜nimportanteve-

va’er˜a

˜nand

´eve

˜guar

˜a?

12. Mba’´erepa ikatu

˜nambojoja tekotev

˜eha jaheja umi kost

´umbre ha

fest´eho o

´uva umi lug

´ar ky’

´agui?

˜Na

˜nemo

˜ı pe adorasi

´on a

˜netegua yk

´ere 159

˜NAMOMBE’UKUAAVA’ER

˜A UMI

MBA’E JAGUEROVI´

AVA13 Ikatu o

˜ı provl

´ema rejedesidi vove nderefestehav

´ei umi

arete. Ikatu umi omba’ap´

ova nendive o˜

neporandu mba’´e-

repa nereim´ei hendiveku

´era ojefesteha jave umi arete.

Mba’´epa rejap

´ota o

˜neme’

˜eramo nd

´eve pete

˜ı rreg

´alo Na-

vidad rehe? O˜ı va

´ıtapa rejagarr

´aramo? Mba’

´epa rejap

´ota

ne m´ena t

´er

˜a ne rembireko ndoguerovi

´airamo umi mba’e

nde reguerovi´ava? Mba’

´epa ikatu rejapo ani ha

˜gua ne fa-

miliaku´era ombyasy ndapefestehaihagu

´ere umi arete?

14˜

Naneak˜aguapyva’er

˜a jahechakuaa ha

˜gua mba’

´epa

ipor˜ave jajapo um

´ıcha jave. Ha o

˜ıramo ndefelisit

´ava pe

aret´ere, ikatu reagrades

´ente chupe. P

´ero rehecha mem

´era-

mo ko nde rapich´ape, t

´er

˜a remba’apo voi hendive, ikatu

re˜

ne’˜eseve chupe. Op

´aichante, tekotev

˜e re

˜nangareko re-

˜ne’

˜e ha

˜gua. La Biblia he’i por

˜a: ‘Pene

˜ne’

˜e ipor

˜a ha

ijukyva’er˜a, peikuaa ha

˜gua mba’

´eichapa ikatu pemboho-

v´ai oimera

˜evape’ (Colosenses 4:6). Remombe’ukuaava’er

˜a

mba’´erepa nderejap

´oi umi mba’e ha re

˜neha’

˜ava’er

˜a ani re-

mbopochy avav´epe. Rehechauka chupeku

´era nd

´eve

˜guar

˜a

ndaivairiha o˜

neme’˜e umi rreg

´alo t

´er

˜a o

˜nembyaty hiku

´ai,

p´ero nde rejaposeha

´otro d

´ıa ko’

˜a mba’e.

15 Ha mba’´epa rejap

´ota o

˜ıramo ome’

˜es

´eva nd

´eve pete

˜ı

rreg´alo? Up

´eicha jave, ikatu repensami ko’

˜a mba’

´ere: Pe

ome’˜eva ikatu he’i: “Che aikuaa nde nderefestahaiha ko

arete. Up´eichar

˜o jepe, ame’

˜ese nd

´eve ko rreg

´alo”. Ikatu

nd´eve

˜guar

˜a rejagarra pe rreg

´alo nde’is

´ei refestehaha pe

arete. P´ero pe tapicha ndoikua

´airamo mba’

´epa reguerovia,

ikatu remombe’u chupe nderefestehaiha pe arete. Up´e-

va oipytyv˜

ota chupe ontende ha˜gua mba’

´erepa rejagarra

13. Mba’e provl´emapa ikatu reguereko nderefestehaihagu

´ere umi

arete?14, 15. Mba’

´epa ikatu rejapo o

˜ıramo ndefelisit

´ava pete

˜ı aret

´ere, t

´er

˜a

ome’˜es

´eramo nd

´eve pete

˜ı rreg

´alo?

160 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

pe rreg´alo, p

´ero nereme’

˜ei chupe mba’eve hekovia. P

´ero,

ipor˜ata nderejagarr

´ai pe rreg

´alo o

´uramo pete

˜ı ohechauka-

s´evagui nekangyha nde jerovi

´ape, t

´er

˜a remboykeha nde

jerovia reipot´agui pe rreg

´alo.

MBA’´

EPA ER´

ETA UMI NDE ROGAYGU´

APE?16 Mba’

´epa rejap

´ota umi nde rogaygua nomopor

˜aira-

mo nde reguerovi´ava? Up

´eichar

˜o avei, re

˜nangarekova’er

˜a

re˜

ne’˜e ha

˜gua. Natekotev

˜ei rediskuti opa kost

´umbre ha’e-

ku´era osegis

´eva t

´er

˜a opa arete ofestehas

´eva. Up

´eva rangue,

rerrespetava’er˜a ha’eku

´era oguerovi

´ava, reipotah

´aicha avei

nderrespeta hiku´ai (Mateo 7:12). P

´ero ani rejapo mba’eve

rejehe’a ha˜gua hendiveku

´era pe fi

´estape. P

´ero ndaha’

´eira-

mo refesteha ha˜gua pe arete, nde voi rehechakuaava’er

˜a

mba’´epa ikatu rejapo. Up

´eichar

˜o, opa mba’e rejap

´ovape

re˜

neha’˜ava’er

˜a repyta konsi

´ensia pot

˜ı reheve (1 Timoteo

1:18, 19).17 Mba’

´epa ikatu rejapo ani ha

˜gua ne fam

´ılia ombyasy

ndapefestehaihagu´ere umi arete la Biblia he’

´ıva o

˜ı vaiha?

Up´eva odepende umi mba’e pejap

´ovare pe

´a

˜no pukukue

aja. O˜ı tuvaku

´era o

˜neha’

˜ava ome’

˜e rreg

´alo ifamiliaku

´era-

pe oimeha´arape. Ha umi rreg

´alo ipor

˜av

´eva apyt

´epe o

˜ı ne

mborayhu ha reime hendiveku´era.

EJAPO PE ADORASI´

ON A˜

NETEGUA OJERUR´EVA

18 Rembovy’a ha˜gua

˜Nandej

´arape, rejeiva’er

˜a pe adora-

si´

on jap´

ugui, ha re˜

nemo˜ıva’er

˜a pe adorasi

´on a

˜netegua

yk´ere. Mba’

´eichapa ikatu rejapo up

´eva? La Biblia he’i:

‘˜

Na˜

neha’˜akena ojuehe

˜na

˜nomokyre’

˜y ha

˜gua mborayhu

ha tembiapo ipor˜avape, jaheja’

˜yre umi rreuni

´on, o

˜ıh

´aicha

16. Mba’´epa ikatu rejapo ojefesteha jave umi arete?

17. Mba’´epa ikatu rejapo ani ha

˜gua ne fam

´ılia ombyasy ndapefeste-

haihagu´ere umi arete?

18. Mba’´eichapa umi rreuni

´on nepytyv

˜ota re

˜nemo

˜ı ha

˜gua pe adora-

si´

on a˜

netegua yk´ere?

˜Na

˜nemo

˜ı pe adorasi

´on a

˜netegua yk

´ere 161

umi p´eicha ojepokua

´ava, ha

˜na

˜nomokyre’

˜y uvei, ko’

´y-

te ko’´a

˜ga pehech

´amar

˜o hi’a

˜guimaha upe

´ara’ (Hebreos

10:24, 25). Umi rreuni´

onpe javy’a ha jaadora˜

Nandej´arape

ha’e oipotah´aicha (Salmo 22:22; 122:1). Up

´epe ‘

˜na

˜nomo-

kyre’˜

y’ kristi´ano ifi

´elva apyt

´epe (Romanos 1:12).

19 Re˜

nemo˜ıta avei pe adorasi

´on a

˜netegua yk

´ere re

˜ne’

˜era-

mo nde rapichaku´erape umi mba’e reikua

´avagui restudia

rupi la Biblia testigos de Jehov´a ndive. Heta o

˜ı ‘ipyah

˜eva’

umi mba’e vai oik´

ovare ko m´

undope (Ezequiel 9:4). Ikatureikuaa umi tapicha up

´eicha o

˜ne

˜nand

´uva. Mba’

´erepa ne-

remombe’´

ui chupeku´era pe esper

´ansa ome’

˜eva nd

´eve la

Biblia? Rejehe’ava’er˜a umi kristi

´ano a

˜netegua ndive ha

remombe’u umi mba’e por˜a reikua

´ava la B

´ıbliagui. Up

´ei-

cha rejap´

oramo, mbeguekat´

upe nderejaposemo’˜av

´ei umi

mba’e o´

uva pe adorasi´

on jap´

ugui. Katuete re˜

nemo˜ıramo

pe adorasi´

on a˜

netegua yk´ere, revy’

´ata ha rehupyt

´yta heta

mba’e por˜a (Malaqu

´ıas 3:10).

19. Mba’´erepa tekotev

˜e remombe’u nde rapich

´ape umi mba’e rei-

kua´ava la B

´ıbliagui?

MBA’´EPA OMBO’E LA BIBLIA

ˇ Pe adorasi´

on a˜

netegu´ape ndojepor

´ui

ta’anga ha no˜

nemomba’eguas´

ui umi oma-nova’eku

´epe (

´Exodo 20:4, 5; Deuteronomio

18:10-12).

ˇ˜

Nandej´arape

˜guar

˜a naipor

˜ai jafesteha umi

arete o´

uva umi paganoku´eragui (Efesios

5:10).

ˇ Kristi´ano a

˜netegua omombe’ukuaava’er

˜a

umi mba’e oguerovi´ava (Colosenses 4:6).

162 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

Rejap´

oramo pe adorasi´

ona

˜netegua ojerur

´eva,

a˜

neteh´

ape revy’´

ata

˜NAMBOJOJ

´ARAMO pe univ

´erso tuichait

´evare, ko Yvy

mich˜ıeterei. Ha Jehov

´ape

˜guar

˜a ‘pe yv

´aga ha yvy Apo-

hare’, umi tet˜angu

´era ha’ete pete

˜ı y resa otyk

´yva pete

˜ı

v´aldepe (Salmo 115:15; Isa

´ıas 40:15). Up

´eichar

˜o jepe, la

Biblia he’i: ‘Jehov´a o

˜ı opa umi chupe ohen

´oiva yp

´ype,

umi ohen´

oiva chupe a˜

netegua reheve. Umi okyhyj´eva

chugui rembipota ojap´

ota, ha ohend´

uta chupeku´era osa-

puk´ai asy jave’ (Salmo 145:18, 19). Epensami mba’

´epa

he’ise ko’˜a mba’e.

˜Nande Apohare ipu’akap

´ava o

˜ı

˜nande

yp´

ype ha˜

nanerend´

uta ‘˜

nahen´

oiramo chupe a˜

netegua re-heve’. Aj

´epa tuichaite mba’e

˜na

˜nembo’e

˜Nandej

´arape!

2 P´ero, jaipot

´aramo Jehov

´a

˜nanerendu,

˜na

˜nembo’e-

va’er˜a chupe ha’e oipotah

´aicha. Ha mba’

´eichapa jajap

´ota

ko mba’e ndajaikua´airamo mba’

´epa he’i la Biblia pe

˜nembo’

´egui? Jaikuaava’er

˜a up

´eva, p

´orke pe

˜nembo’e

˜na-

nepytyv˜

o˜

na˜

nemoa˜gui ha

˜gua Jehov

´are.

MBA’´EREPA

˜NA

˜NEMBO’EVA’ER

˜A JEHOV

´APE?

3 I˜

nimport´ante

˜na

˜nembo’e Jehov

´a voi ojerur

´egui

˜na-

1, 2. Mba’erepa tuichaite mba’e pe nembo’e, ha mba’erepa tekote-ve jaikuaa la Biblia ombo’eva chugui?3. Mba’erepa inimportante nanembo’e Jehovape?

KAP´ITULO 17

˜Na

˜nemoa

˜gui

˜Nandej

´arare

˜nembo’

´epe

Mba’´

erepa˜

na˜

nembo’eva’er˜a?

Mba’´

epa jajapova’er˜a

˜Nandej

´ara

˜nanerendu ha

˜gua?

Mba’´

eichapa ombohov´ai

˜Nandej

´ara

˜nane

˜nembo’e?

nd´eve jajapo ha

˜gua up

´eva. I

˜ne’

˜eme

˜nanemokyre’

˜y k

´oi-

cha: ‘Ani pejepy’apy mba’ev´ere, up

´eva rangue, opa

mba’´epe,

˜nembo’e ha jerure asy agradesimi

´ento reheve,

peikuaauka˜

Nandej´arape peikotev

˜eva; ha

˜Nandej

´ara

py’aguapy tuichav´eva opa mba’e o

˜neimo’

˜avagui o

˜nanga-

rek´

ota pene koras˜

o ha pene pensami´entore Cristo Jes

´us

rupive’ (Filipenses 4:6, 7). Katuete na˜

namboykesemo’˜ai

ko invitasi´

on por˜aite ojap

´ova

˜nand

´eve pe Mburuvicha

Tuichav´eva ko univ

´ersope.

4 I˜

nimport´ante avei

˜na

˜nembo’e p

´orke jajapo me-

m´eramo up

´eva

˜na

˜nemoa

˜guiv

´eta Jehov

´are. Umi

o˜

noamigoit´eva no

˜ne’

˜ei o

˜nondive oikotev

˜e jav

´ente, up

´e-

va rangue oimeha´arape o

˜ne’

˜e hiku

´ai oikuaas

´egui

ojuehegui. Ha pe amista imbaretev´eta omombe’

´uramo

ojupe umi mba’e opens´ava, oipy’ap

´yva ha o

˜nand

´uva

hiku´ai. Up

´eicha avei pe amista jaguerek

´ova

˜Nandej

´a-

ra Jehov´a ndive. Ko l

´ıvro rupive reikua

´ama heta mba’e

la Biblia ombo’´eva Jehov

´agui, mba’eichagu

´apa ha’e ha

4. Mba’eichapa pe amista jaguerekova Jehova ndive imbareteveta na-nembo’e memeramo chupe?

‘Pe Ojapova’ekue yv´

agaha yvy’ ohenduse

˜nane

˜nembo’e

165

mba’´epa ojap

´ota. Avei reikua

´ama chupe pete

˜ı pers

´onai-

cha. Ha pe˜

nembo’e rupive ikatu remombe’u nde Ruyvagapegu

´ape repens

´ava ha re

˜nand

´uva nde py’ap

´ype. Ha

up´eicha, re

˜nemoa

˜guiv

´eta Jehov

´are (Santiago 4:8).

MBA’´EPA OJEJERURE

˜NANDEHEGUI?

5 Ohend´

upa Jehov´a opa

˜nembo’e ojejap

´ova? Jahecha-

mi mba’´epa he’iva’ekue umi Israelgua irrev

´eldevape pe

prof´eta Isa

´ıas rupive: ‘Pe

˜nembo’ev

´eramo jepe nahe-

nd´

ui; pende po henyh˜e tuguy

˜ne

˜noh

˜egui’ (Isa

´ıas 1:15).

Up´eichar

˜o, jajap

´oramo pe

˜Nandej

´ara ndoipot

´aiva, ha’e

nohendumo’˜ai

˜nane

˜nembo’e. P

´ero ohend

´uta jajap

´ora-

mo ojerur´eva

˜nandehegui.

6 Pete˜ı mba’e ojejerure ra

˜eva

˜nandehegui ha’e pe

jerovia (Marcos 11:24). Pe ap´

ostol Pablo ohaiva’ekue: ‘Je-rovia’

˜yre ndaikat

´ui o

˜nembovy’a [

˜Nandej

´arape], pe

o˜

nemoa˜gu

´ıva

˜Nandej

´arare ogueroviava’er

˜a ha’e o

˜ıha ha

omyengoviaha umi chupe oheka mem´evape’ (Hebreos

11:6). P´ero jajerovia a

˜nete ha

˜gua

˜Nandej

´arare ndaha’ei-

va’er˜a jaikua

´anteva o

˜ıha, ohendu ha okontestaha

˜nane

˜nembo’e. Pe jerovia ojehechakuaava’er

˜a umi mba’e oje-

jap´

ovare. Jahechauka por˜a va’er

˜a

˜nande jerovia umi

mba’e jajap´

ovare (Santiago 2:26).7 Jehov

´a ojerure avei

˜nandehegui

˜naneum

´ılde ha

˜na-

nesins´ero ha

˜gua

˜na

˜nembo’

´evo chupe. Ha heta mba’e

jaguereko˜

naneum´ılde ha

˜gua

˜na

˜ne’

˜e jave Jehov

´ape, aj

´e-

pa? O˜

ne˜

ne’˜e jave pete

˜ı rr

´ei t

´er

˜a presid

´ente ndive, ojejapo

jepi tuicha rresp´eto reheve, o

˜nemomba’

´egui pe posisi

´on

5. Mba’erepa jaikuaa Jehova nohenduiha opa nembo’e ojejapova?6.

˜Nandejara ohendu hagua nane nembo’e, mba’e raepa ojejerure

nandehegui, ha mba’eichapa ikatu jahechauka jaguerekoha?7. a) Mba’erepa nanembo’eva’era Jehovape rrespeto reheve?b) Mba’eichapa jahechauka naneumılde ha nanesinseroha nane-mbo’evo?

166 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

oguerek´

ova. Up´eichar

˜o, mba’eichait

´epa

˜namomba’eve-

va’er˜a

˜na

˜ne’

˜e jave Jehov

´a ndive (Salmo 138:6). Ha

up´eicha va’er

˜a ha’

´egui pe ‘

˜Nandej

´ara Ipu’akap

´ava’ (G

´e-

nesis 17:1).˜

Nane˜

nembo’e ohechaukava’er˜a jaikuaaha

mba’eichait´epa

˜nanemich

˜ı henond

´epe. Pe umilda

˜nane-

mom´

yita˜

na˜

nembo’e ha˜gua chupe

˜nande py’aite guive,

jarrepeti meme rangue pe ja’´eva (Mateo 6:7, 8).

8 Ohendu ha˜gua

˜nane

˜nembo’e

˜Nandej

´ara ojerure avei

˜namba’apo mbarete ha

˜gua umi mba’e jajerur

´evare. P

´or

eh´emplo, jajerur

´eramo Jehov

´ape: ‘Eme’

˜e or

´eve ore re-

mbi’ur˜a ko

´arape

˜guar

˜a’,

˜namba’apo mbarete va’er

˜a

oimera˜e tembiapo jatop

´avape (Mateo 6:11; 2 Tesaloni-

censes 3:10). Up´eicha avei, jajerur

´eramo

˜nanepytyv

˜o

ha˜gua pete

˜ı mba’e

˜nanekangyh

´ape, jajehekyiva’er

˜a umi

mba’e ikat´

uvagui˜

nandereity (Colosenses 3:5). Jaikuaarire ko’

˜a mba’e o

˜nekotev

˜eva

˜na

˜nembo’e ha

˜gua, o

˜ı avei

porandu˜

nembo’e rehegua˜

nambohovaiva’er˜a.

PORANDU OJEJAP´

OVA PE˜

NEMBO’´EGUI

9 M´

avapepa˜

na˜

nembo’eva’er˜

a? Jes´

us ombo’eva’ekueidisipuloku

´erape o

˜nembo’e ha

˜gua k

´oicha: “Ore Ru yv

´a-

gape reim´eva” (Mateo 6:9). Up

´eichar

˜o,

˜na

˜nembo’eva’er

˜a˜

Nandej´ara Jehov

´ape a

˜noite. P

´ero Jehov

´a oipota avei

jahechakuaa pe posisi´

on oguerek´

ova pe Ita’´

yra pete˜ı, Je-

sucristo. Jahechahagu´eicha pe kap

´ıtulo 5-pe, Jehov

´a

ombouva’ekue Jes´

uspe ko Yvy ape´ari,

˜nandepe’a ha

˜gua

pe pek´ado ha

˜nemano pogu

´ygui (Juan 3:16; Romanos

5:12). Avei, oiporavo chupe ha’e ha˜gua Saserd

´ote Gua-

su ha Hu´es (Juan 5:22; Hebreos 6:20). Up

´evare, la Biblia

he’i˜

na˜

nembo’eva’er˜aha Jes

´us rupive. Ha’e voi he’iva’e-

kue: ‘Che h´ına pe tape, pe a

˜nete ha pe tekove. Ndaip

´ori

8. Mba’eichapa ikatu namba’apo umi mba’e jajerurevare?9. Mavapepa nanembo’eva’era, ha mava rupivepa?

˜Na

˜nemo’a

˜gui

˜Nandej

´arare

˜nembo’

´epe 167

o˜guah

˜eva che Ru rend

´ape ndaha’

´eiramo che rupive’

(Juan 14:6).˜

Nane˜

nembo’e o˜

nehendu ha˜gua,

˜na

˜ne-

mbo’eva’er˜a Jehov

´ape a

˜noite ha Ita’

´yra rupive.

10 Mba’´

eichapa˜

na˜

nemo˜ıva’er

˜a

˜na

˜nembo’e ha

˜gua? Jeho-

v´a nde’

´ıri mba’

´eichapa

˜namo

˜ıva’er

˜a

˜nande po t

´er

˜a

˜nande rete

˜na

˜nembo’e ha

˜gua. La Biblia he’i ikatu-

ha˜

na˜

nemo˜ı heta hend

´aicha

˜na

˜nembo’e ha

˜gua. Ko’

˜ava

apyt´epe ikatu: jaguapy,

˜na

˜nak

˜aity,

˜na

˜nes

˜u t

´er

˜a

˜na

˜ne-

mbo’y (1 Cr´

onicas 17:16; Nehem´ıas 8:6; Daniel 6:10;

Marcos 11:25). Pe mba’e i˜

nimportantev´eva, ndaha’

´ei

mba’´eichapa

˜na

˜nemo

˜ı

˜nanderecha ha

˜gua

˜nande rapicha,

s´ıno pe jaguerek

´ova

˜nane koras

˜ome. Up

´eichar

˜o, ikatu

˜na

˜nembo’e kirir

˜ıh

´ape ha oimeh

´ape, jajapo jave

˜nane re-

mbiapo t´er

˜a oiko jave pete

˜ı mba’e

˜naha’ar

˜o’

˜yva. Ha avave

ndohechakua´airamo jepe

˜na

˜nembo’eha Jehov

´a

˜nanere-

ndu (Nehem´ıas 2:1-6).

11 Mba’e mba’´

erepa ikatu˜

na˜

nembo’e? La Biblia he’i:‘Taha’e ha’

´eva pe jajerur

´eva, o

˜ıma guive oipotah

´ai-

cha, [Jehov´a]

˜nanerendu’ (1 Juan 5:14). Up

´eichar

˜o,

ikatu˜

na˜

nembo’e oimera˜e mba’e ipor

˜avare

˜Nandej

´arape.

Ha oipot´apa ha’e

˜na

˜nembo’e umi mba’e

˜nandepy’a-

p´

yvare? Katuete oipota!˜

Na˜

nembo’e Jehov´ape ha’ete pe

˜na

˜ne’

˜eramogu

´aicha pete

˜ı

˜nane amigoite ndive. Ikatu

‘˜

na˜

noh˜e

˜nane koras

˜o’

˜Nandej

´arape, up

´eva he’ise

˜na-

mombe’upaite chupe˜

na˜

nand´

uva (Salmo 62:8). Aveiipor

˜a jajerure chupe esp

´ıritu s

´anto,

˜nanepytyv

˜otagui ja-

japo ha˜gua ipor

˜ava (Lucas 11:13). Ikatu jajerure avei

ohechauka ha˜gua

˜nand

´eve mba’

´epa ipor

˜ave jajapo, ha

˜nanemombarete ha

˜gua

˜nambohov

´ai jave umi provl

´ema

(Santiago 1:5). Ha japek´aramo, jajerureva’er

˜a

˜Nandej

´ara-

10. Mba’erepa natekotevei nanemoı peteı hendaicha nanembo’e ha-gua?11. Mba’e mba’e nandepy’apyva rehepa ikatu nanembo’e?

168 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

pe perd´

on Jesucristo sakrif´ısio rupive (Efesios 1:3, 7). P

´ero

na˜

na˜

nembo’eiva’er˜a

˜nandejeh

´ente.

˜Na

˜nembo’eva’er

˜a

avei˜

nande rapich´are, umi

˜nande rogaygua ha

˜nane er-

manoku´erare (Hechos 12:5; Colosenses 4:12).

12˜

Na˜

nembo’´evo

˜namotenondeva’er

˜a Jehov

´ape. Ha’e

imba’epor˜aiterei

˜nanendive, up

´evare

˜namomba’egua-

su ha jaagradese chupe˜

nandepy’aite guive (1 Cr´

onicas29:10-13). Mateo 6:9-13-pe jatopa pe

˜nembo’e Jes

´us ohe-

java’ekue jaikuaa ha˜gua mba’

´eichapa

˜na

˜nembo’eva’er

˜a.

Up´epe ha’e ombo’e jajerure ha

˜gua to

˜nemomarangatu˜

Nandej´ara r

´era, t

´er

˜a tojeguereko tuicha mba’

´eramo. Upe

rire ojejerure ou ha˜gua

˜Nandej

´ara Rr

´eino ha ojeja-

po ha˜gua hembipota yvy ape

´ari yvagapegu

´aicha. Ha

Jes´

us o˜

ne’˜e rire ko’

˜a mba’

´egui omotenond

´eva Jehov

´a-

pe, imandu’a umi mba’e˜

nandepy’ap´

yvare.˜

Nande avei,˜

namotenond´eramo

˜Nandej

´arape

˜nane

˜nembo’

´epe, jahe-

chauk´ata jajepy’apyha ndaha’

´ei

˜nandejehe a

˜n

´onte.

13 Ipukuva’er˜

apa˜

nane˜

nembo’e? La Biblia nde’´ıri

mba’eichait´epa ipukuva’er

˜a

˜nane

˜nembo’e, taha’e umi

jajap´

ova˜

nanea˜

no t´er

˜a atyh

´ape. Ikatu mbykyve

˜na-

˜nembo’

´evo jakaru ha

˜gua, ha ipukuve

˜nanea

˜noh

´ape

˜namombe’u jave Jehov

´ape o

˜ıva

˜nane koras

˜ome (1 Sa-

muel 1:12, 15). P´ero Jes

´us okondenava’ekue umi

o˜

nemomba’eguas´

uvape ha o˜

nembo’e puk´

uva ojehe-chauka ha

˜gu

´ante (Lucas 20:46, 47). Ko’

˜aichagua

˜nembo’e Jehov

´a nomomba’

´ei. Up

´evare i

˜nimport

´ante

˜na

˜nembo’e

˜nande py’aite guive. Up

´eicha jahecha tekote-

v˜eramo

˜nane

˜nembo’e ikatuha ipuku t

´er

˜a mbykyve.

12. Mba’eichapa jahechaukata namotenondeha˜

Nandejarape nane-mbo’e jave?

13. Ohechaukapa la Biblia mba’eichaitepa ipukuva’era nane ne-mbo’e?

˜Na

˜nemo’a

˜gui

˜Nandej

´arare

˜nembo’

´epe 169

14 Mboy v´

esepa˜

na˜

nembo’eva’er˜

a? La Biblia he’i: ‘pe˜

ne-mbo’e mem

´eke’, ‘pe

˜nembo’e mant

´eke’ ha ‘pe

˜nembo’

´eke

opa´arape’ (Mateo 26:41; Romanos 12:12, 1 Tesaloni-

censes 5:17). Ko mba’e nde’is´ei

˜na

˜nembo’etaha

´ara ha

pyhare japytu’u’˜

yre. He’ise uvei,˜

na˜

nembo’eva’er˜aha opa

´arape jaagradese ha

˜gua Jehov

´ape ipy’apor

˜a rehe

˜nanendi-

ve, ha jajerure chupe tohechauka˜

nand´eve

˜nande raper

˜a,

tome’˜e

˜nand

´eve py’aguapy ha mbarete. Jehov

´a oipota

˜na

˜nembo’e chupe

˜naikotev

˜e jave ha jaipotah

´aicha. Aj

´e-

pa ipor˜aite ko mba’e! Ha

˜namomba’

´eramo pe

˜nembo’e,

jatop´ata heta oportunida

˜na

˜ne’

˜e ha

˜gua

˜nande Ru yvaga-

pegu´ape.

15 Mba’´

erepa ja’eva’er˜

a “Am´

en”˜

na˜

nembo’ep´

avo? Pe˜

ne’˜e “Am

´en” he’ise “taup

´eicha”, “a

˜nete”. La Biblia

ohechauka ipor˜aha ja’e “am

´en”

˜na

˜nembo’ep

´avo, taha’e

˜nanea

˜no t

´er

˜a atyh

´ape (1 Cr

´onicas 16:36; Salmo 41:13).

Ja’´eramo “am

´en”

˜na

˜nembo’ep

´avo

˜nanea

˜noh

´ape, ja-

hechauka˜

na˜

ne’˜ehague

˜nande py’aite guive. Ha ja’

´evo

“am´en” pete

˜ı atyh

´ape, taha’e

˜nande py’ap

´ype t

´er

˜a

o˜

nehendu ha˜gu

´aicha, jahechauka jaguerohoryha pe

oje’eva’ekue (1 Corintios 14:16).

MBA’´EICHAPA OMBOHOV

´AI˜

NANDEJ´

ARA˜

NANE˜

NEMBO’E?16 A

˜neteh

´apepa Jehov

´a ombohov

´ai

˜nane

˜nembo’e? Ka-

tuete ojapo up´eva! Heta mba’

´ere ikatu jajerovia pe

‘˜

nembo’e Renduha’ ombohovaiha umi˜

nembo’e ojap´

ovaipy’aite guive millones yvyporaku

´era (Salmo 65:2). Jeho-

v´a ombohov

´ai

˜nane

˜nembo’e heta hend

´aicha.

14. Mba’epa he’ise la Biblia nanemokyre’yvo ‘penembo’e memeke’,ha mba’erepa iporaite ko mba’e?15. Mba’erepa ja’eva’era “Amen” nanembo’epavo, taha’e naneanotera atyhape?16. Mba’epa ikatu naha’aro nanembo’evo

˜Nandejarape?

170 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

17 Jehov´a oiporu umi

´anhel ha umi yvyp

´ora chu-

pe oserv´ıva ombohov

´ai ha

˜gua

˜nane

˜nembo’e (Hebreos

1:13, 14). O˜ı heta o

˜nembo’eva’ekue

˜Nandej

´arape onte-

nde ha˜gua la Biblia ha upe rirem

´ınte otop

´ama heseku

´era˜

Nandej´ara rembigu

´ai. Ko’

˜a mba’e ohechauka umi

´anhel omoak

˜aha pe predikasi

´on (Revelaci

´on 14:6).

Ha okontesta ha˜gua

˜nane

˜nembo’e

˜naikotev

˜e jave, Je-

hov´a omomyikuaa pete

˜ı kristi

´anope

˜nanepytyv

˜o ha

˜gua

17. Mba’erepa ikatu ja’e Jehova oiporuha umi anhel ha yvyporapeombohovai hagua nane nembo’e?

˜Nandej

´ara ohendu

˜nane

˜nembo’e oimeha

´arape

˜Na

˜nemo’a

˜gui

˜Nandej

´arare

˜nembo’

´epe 171

(Proverbios 12:25; Sa-ntiago 2:16).

18 Jehov´a oiporu avei

ijesp´ıritu s

´anto ha I

˜ne’

˜e,

la Biblia, ombohov´ai

ha˜gua hembiguaiku

´e-

ra˜

nembo’e. Jajerur´evo

chupe˜

nanepytyv˜

o ha-˜gua pete

˜ı provl

´emape,

Ha’e ikatu ohechauka˜

nand´eve pe tape ha

˜na-

nemombarete ijesp´ıritu s

´anto rupive (2 Corintios 4:7). Ha

jajerur´evo chupe pytyv

˜o jaiporavokuaa ha

˜gua, py’

˜yi oko-

ntesta˜

nand´eve la Biblia rupive. Ikatu jatopa umi t

´eysto

˜nanepytyv

˜otava jastudia jave la Biblia

˜nanea

˜no, t

´er

˜a jalee

jave umi puvlikasi´

on kristi´ana, um

´ıva apyt

´epe ko l

´ıvro.

Avei umi kons´eho

˜naikotev

˜eva ikatu

˜nahendu rreunion-

h´ape, t

´er

˜a o

˜nemo

˜ne’

˜e jave

˜nand

´eve pete

˜ı ansi

´ano

ojepy’ap´

yva˜

nanderehe (G´alatas 6:1).

19 Sapy’´ante ikatu

˜naimo’

˜a Jehov

´a imbegueha oko-

ntesta ha˜gua

˜nane

˜nembo’e, p

´ero up

´eva nde’is

´ei

ha’e ndaikatuiha okontesta.˜

Nanemandu’ava’er˜a Jeho-

v´a ombohovaiha

˜nane

˜nembo’e ha’e oipotah

´aicha ha

ipor˜ave jave. Ha’e oikuaa por

˜ave

˜nandehegui mba’

´epa

˜naikotev

˜e ha mba’

´eichapa ome’

˜eta

˜nand

´eve um

´ıva.

Ha’e oheja jepi˜

nande ‘jajerure’, ‘jaheka’ ha ‘˜

nambota’

18. Mba’eichapa oiporu Jehova ijespıritu santo ha Ine’e ombohovaihagua hembiguaikuera nembo’e?19. Mba’erepa nanemandu’ava’era naimo’aramo nane nembo’e no-nekontestaiha?

Ombohov´

ai ha˜

gua˜

nane˜

nembo’e, Jehov´

a ikatuomom

´yi pete

˜ı kristi

´anope

˜nanepytyv

˜o ha

˜gua

meme (Lucas 11:5-10). Up´eicha ja-

jap´

oramo, jahechauka˜

Nandej´arape

mba’eichait´epa jaipota pe jajerur

´eva, ha

˜nande jerovia a

˜neteha. Avei, Jehov

´a ikatu

okontesta˜

nand´eve ha ndajahechakua

´ai

up´eva. P

´or eh

´emplo,

˜na

˜nembo’

´evo chu-

pe pete˜ı provl

´emare, ikatu ha’e ndoipe’

´ai

pe provl´ema, p

´ero

˜nanemombarete

˜naa-

guanta ha˜gua (Filipenses 4:13).

20 Mba’eichait´epa jaagradese ko uni-

v´erso guasuete Apohar

´epe o

˜ıhagu

´ere

˜nande yp

´ype, ent

´ero

˜nande

˜na

˜nembo’

´e-

va chupe ha’e oipotah´aicha (Salmo

145:18). Jaiporu por˜a va’er

˜a ko mba’e

ijojaha’˜

yva: pe˜

nembo’e. Up´eva jajap

´o-

ramo, javy’´ata

˜na

˜nemoa

˜guiv

´evo Jehov

´are, pe

˜nembo’e

Renduha.

20. Mba’erepa jaiporu pora va’era pe mba’e ijojaha’yva: pe nembo’e?

MBA’´EPA OMBO’E LA BIBLIA

ˇ˜

Na˜

nembo’e mem´eramo Jehov

´ape,

˜na

˜nemoa-

˜guiv

´eta hese (Santiago 4:8).

ˇ˜

Nanerendu ha˜gua

˜Nandej

´ara, jajerovia,

˜na-

neum´ılde ha

˜nanesinserova’er

˜a (Marcos

11:24).

ˇ˜

Na˜

nembo’eva’er˜a Jehov

´ape a

˜noite Ita’

´yra ru-

pive (Mateo 6:9; Juan 14:6).

ˇ Jehov´a, pe ‘

˜nembo’e Renduha’, oiporu umi

´anhel, umi yvyp

´ora chupe oserv

´ıva, ijesp

´ıri-

tu s´anto ha I

˜ne’

˜e ombohov

´ai ha

˜gua

˜nane

˜nembo’e (Salmo 65:2).

173

‘P´

EINA! Ko’´ape niko o

˜ı y; mba’

´eiko chejoko ajevauti-

sa ha˜gua?’. Ko mba’e oporanduva’ekue pete

˜ı kuimba’e

Etiopiaygua omba’ap´

ova pe govi´ernope

˜guar

˜a, pe s

´ı-

glo prim´erope. Pete

˜ı kristi

´ano h

´erava Felipe ohechauka

chupe Jes´

us ha’ehague pe Mes´ıas o

˜neprometeva’ekue.

1. Mba’erepa ojerureva’ekue ojevauti-sa hagua peteı kuimba’e Etiopiaygua?

KAP´ITULO 18

Pe vaut´ısmo

˜nanemoa

˜gui˜

Nandej´arare

Mba’´

eichapa ojejapo pe vaut´ısmo kristi

´ano?

Mba’´

epa tekotev˜

e jajapo jajevautisa ha˜

gua?

Mba’´

eichapa pete˜ı tapicha ojededika t

´er

˜a o

˜neme’

˜e˜

Nandej´arape?

Mba’´

erepa tekotev˜

e jajevautisa?

Ha opok´

ogui hese pe oaprendeva’ekue, ko kuimba’e oje-rure ojevautisa ha

˜gua! (Hechos 8:26-36).

2 Restudia por˜a rire umi kap

´ıtulo o

˜ıva ko l

´ıvrope pe-

te˜ı testigo de Jehov

´a ndive, nde ikatu re

˜neporandu avei:

“Mba’´epa chejoko ajevautisa ha

˜gua?”. Ko’

´a

˜ga

˜guar

˜a nde

reikua´ama la Biblia he’iha jaikotaha opa

´arare pete

˜ı Pa-

ra´ısope (Lucas 23:43; Revelaci

´on 21:3, 4). Reikua

´ama

avei mba’´eichapa o

˜ı umi omanova’ekue ha pe esper

´ansa

o˜

nemoingove jeytaha (Eclesiast´es 9:5; Juan 5:28, 29). Oi-

m´ene reh

´omava testigos de Jehov

´a rreunionh

´ape ha

rehecha mba’´eichapa ojapo hiku

´ai pe rrelihi

´on a

˜netegua

ojerur´eva (Juan 13:35). Ha ipor

˜aveha, oim

´ene re

˜nepy-

r˜

uma rejapo umi mba’e o˜

nekotev˜eva reime por

˜a ha

˜gua˜

Nandej´ara Jehov

´a ndive.

3 Mba’´eichapa ikatu rehechauka reserviseha

˜Nandej

´a-

rape? Jes´

us he’iva’ekue hemimbo’eku´erape: ‘Tapeho [...]

ha pejapo temimbo’e tapichaku´eragui o

˜ıva opa tet

˜a rupi,

ha pevautisa’ (Mateo 28:19). Ha Jes´

us voi oheja peeh

´emplo ojevautisa rupi

´ype. P

´ero ndaha’eiva’ekue oje-

hyp´

yinteva´

ype t´er

˜a o

˜ne

˜noh

˜eva i

˜nak

˜are (Mateo 3:16).

Vaut´ısmo ou pe gri

´ego

˜ne’

˜egui ha he’ise “

˜napymi”.

Up´eichar

˜o, pe vaut

´ısmo kristi

´ano ojejapo o

˜nemo

˜napy-

m´ıvo t

´er

˜a o

˜nemoingepait

´evo

´ype pete

˜ı tapich

´ape.

4 Opavave o˜ı por

˜as

´eva Jehov

´a ndive ojevautisava’er

˜a.

Jajevautis´avo jahechauka enterov

´epe jaserviseha

˜Nande-

j´arape ha javy’aha jajap

´ogui ha’e oipot

´ava (Salmo 40:

7, 8). P´ero jajevautisa ha

˜gua, o

˜ı umi mba’e tekotev

˜eva ja-

japo.

2. Mba’erepa repensa pora va’era pe vautısmo rehe?3. a) Mba’epa he’iva’ekue Jesus hemimbo’ekuerape ojapo hagua?b) Mba’eichapa ojejapo pe vautısmo kristiano?4. Mba’epa jahechauka jajevautisavo?

Pe vaut´ısmo

˜nanemoa

˜gui

˜Nandej

´arare 175

O˜

NEKOTEV˜E KONOSIMI

´ENTO HA JEROVIA

5 Nde re˜

nepyr˜

uma rejapo pete˜ı mba’e o

˜nekotev

˜eva.

Mba’´epa up

´eva? Reguereko konosimi

´ento t

´er

˜a reikuaa˜

Nandej´ara Jehov

´a ha Jes

´uspe restudia rupi la Bi-

blia (Juan 17:3). P´ero reikuaav

´eta gueteri hetave mba’e.

Kristianoku´era oipota

˜Nandej

´ara omyenyh

˜e chupeku

´e-

ra ‘pe konosimi´ento ha’e ojap

´otavagui’ (Colosenses 1:9).

Ko mba’´epe tuicha nepytyv

˜ota umi rreuni

´on ojap

´o-

va testigos de Jehov´a. Up

´evare nderejavyiva’er

˜a ni pete

˜ı

rreuni´

on (Hebreos 10:24, 25). Reho mem´eramo umi

rreuni´

onpe reikuaav´eta

˜Nandej

´arape.

6 Natekotev˜ei reikuaapaite o

˜ıva la B

´ıbliape rejevautisa

ha˜gua. Nemandu’ava’er

˜a pe kuimba’e Etiopiaygua rehe.

O˜ıramo jepe umi mba’e ha’e oikua

´ava, oikotev

˜eva’ekue

o˜

nepytyv˜

o chupe oikuaa por˜ave ha

˜gua

˜Nandej

´ara

˜Ne’

˜e

(Hechos 8:30, 31). Up´eicha avei, nde reikua

´ata gueteri

heta mba’e. Ha araka’eve ndereikuaapamo’˜ai

˜Nandej

´a-

ragui (Eclesiast´es 3:11). P

´ero rejevautisa ha

˜gua, tekotev

˜e

reikuaa ha reguerovia umi mba’e tenondegua la Bibliaombo’

´eva (Hebreos 5:12). Um

´ıva apyt

´epe o

˜ı pe a

˜netegua

umi omanova’eku´egui ha mba’

´erepa o

˜nemomba’eva’e-

r˜a

˜Nandej

´ara r

´era ha Irr

´eino.

7 Ndaha’´ei pe konosimi

´ento a

˜no o

˜nekotev

˜eva, p

´orke

‘jerovia’˜

yre ndaikat´

ui o˜

nembovy’a [˜

Nandej´arape]’ (He-

breos 11:6). La Biblia omombe’u umi h´ente oikova’ekue

yma pe t´ava Cor

´ıntope, ohend

´uvo umi kristi

´ano he’

´ıva,

‘oguerovia ha ojevautisahague’ (Hechos 18:8). Up´eicha

avei, nde restudia rupi rejerovia mbaret´eta la Biblia ha’e-

ha˜

Nandej´ara

˜Ne’

˜e. Ko estudio avei nepytyv

˜ota rejerovia

5. a) Mba’epa rejapo rae va’era rejevautisa hagua? b) Mba’erepainimportante umi rreunion?6. Reikuaapava’erapa la Bıbliape oıva rejevautisa hagua?7. Mba’epa reguerekova’era restudia rupi la Biblia?

176 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

ha˜gua

˜Nandej

´ara prom

´esare, ha ha’e ikatuha ndesalva

Jes´

us sakrif´ısio rupi (Josu

´e 23:14; Hechos 4:12; 2 Timo-

teo 3:16, 17).

EMOMBE’U NDE RAPICH´

APEMBA’

´EPA OMBO’E LA BIBLIA

8 Nde jerovia imbaretev´evo hasyv

´eta nd

´eve reguero-

kirir˜ı umi mba’e reikua

´ava (Jerem

´ıas 20:9). Ko mba’e

nemom´

yita re˜

ne’˜ese ha

˜gua nde rapichaku

´erape

˜Nande-

j´aragui ha umi mba’e ha’e ojap

´otavagui (2 Corintios

4:13).9 Re

˜nepyr

˜u ha

˜gua,

˜ne’

˜ekua

´ape ikatu remombe’u pe

a˜

netegua o˜ıva la B

´ıbliape ne pari

´ente, ne am

´ıgo, ne ve-

s´ıno t

´er

˜a umi omba’ap

´ovape nendive. Upe rire, katuete

repredikas´eta avei testigos de Jehov

´a ndive. Rejapo-

se vove up´eva, re

˜ne’

˜eva’er

˜a pe test

´ıgo nembo’

´eva ndive.

Ha ohech´aramo nde ikatumaha res

˜e repredika, pe

˜ne-

mbyat´

yta pe˜

ne’˜e ha

˜gua mok

˜oi ansi

´ano ndive.

10 Ko mba’e nepytyv˜

ota reikuaave ha˜gua umi ansi

´a-

nope, o˜

nangarek´

ova˜

Nandej´ara ovecha at

´yre (Hechos

20:28; 1 Pedro 5:2, 3). Umi ansi´ano ohech

´ata rentende

ha reguerovi´apa la Biblia he’

´ıva, reikopare

´ına

˜Nandej

´ara

oipotah´aicha ha reipot

´apa oiko ndehegui testigo de Je-

hov´a. Up

´eichar

˜o, oje’

´eta nd

´eve ikatumaha res

˜e repredika

pe not´ısia por

˜a pete

˜ı puvlikad

´or ojevautisa’

˜yvaramo.

11 P´ero umi ansi

´ano ikatu ohecha o

˜ıha gueteri umi

mba’e tekotev˜eva rejapo res

˜e ha

˜gua repredika. Ko’

˜a-

va apyt´epe ikatu o

˜ı umi mba’e ojejap

´ova

˜nemih

´ape ha

tekotev˜eva ojeheja. Up

´evare, rejerure mboyve res

˜e

8. Mba’epa nemomyita rene’ese hagua umi mba’e reikuaavagui?9, 10. a) Mavapepa ikatu renepyru remombe’u umi mba’e oıva la Bı-bliape? b) Mba’epa rejapova’era repredikaseramo testigos de Jehovandive?11. Mba’epa ojapo rae va’era umi oseseva opredika?

Pe vaut´ısmo

˜nanemoa

˜gui

˜Nandej

´arare 177

ha˜gua repredika pete

˜ı puvlikad

´or ojevautisa’

˜yvaramo, te-

kotev˜e rehejapaite umi pek

´ado vai, um

´ıva apyt

´epe pe

inmoralida seysu´al t

´er

˜a teko vai, ka’u ha dr

´oga jeporu

(1 Corintios 6:9, 10; G´alatas 5:19-21).

˜NA

˜NEMBYASY HA JAJEVY

12 Rejevautisa ha˜gua, o

˜ıve umi mba’e rejapova’er

˜a.

Pe ap´

ostol Pedro he’iva’ekue: ‘Pe˜

nembyas´

yke [...] ha pe-jevy ojeheja rei ha

˜gua pe

˜eme pende pek

´ado’ (Hechos

3:19). Pe˜

nembyasy he’ise re˜

ne˜

nandu vai umi mba’erejapova’eku

´ere. Pete

˜ı heko vai va’ekue o

˜nembyasyva’e-

r˜

a oikohagu´ere p

´eicha, p

´ero umi heko pot

˜ıva jepe

tekotev˜e o

˜nembyasy avei. Mba’

´erepa up

´eva? Ndaip

´ori-

gui yvyp´

ora opeka’˜

yva ha up´evare

˜naikotev

˜e

˜Nandej

´ara

˜naneperdona (Romanos 3:23; 5:12). Restudia mboyvela Biblia, ndereikuaaiva’ekue

˜Nandej

´ara oipot

´ava. Up

´e-

vare ndaikatuiva’ekue reiko ha’e oipotahaichaite, aj´epa?

Up´eicha rehecha por

˜a tekotev

˜eha re

˜nembyasy.

13 Re˜

nembyasy rire, rejevyva’er˜

a. Up´eva he’ise reje-

vy nde rape tuj´agui. Ndaha’eiva’er

˜a rembyas

´ynteva pe

rejapova’ekue, rehejaiteva’er˜a katu um

´ıva. Ha rejedesidi-

va’er˜a rejapo ipor

˜ava ko’

´a

˜ga guive. Rejevautisa mboyve

tekotev˜e rejapo mok

˜oi mba’e: re

˜nembyasy ha rejevy.

JAJEDEDIKA T´ER

˜A

˜NA

˜NEME’

˜E

˜NANDEJ

´ARAPE

14 O˜ıve pete

˜ı mba’e tekotev

˜eva rejapo rejevautisa

mboyve: rejededika t´er

˜a re

˜neme’

˜e

˜Nandej

´ara Jehov

´ape.

15 Rejededika Jehov´ape he’ise reprometeha pete

˜ı

˜nembo’e rupi readorataha chupe a

˜noite opa

´arare (Deu-

12. Mba’erepa tekoteve nanembyasy?13. Mba’epa he’ise jajevy?14. Mba’epa tekoteve avei rejapo rejevautisa mboyve?15, 16. Mba’epa he’ise jajededika

˜Nandejarape, ha mba’erepa jajapo-

seta upeva?

178 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

teronomio 6:15). Mba’´erepa rejaposeva’er

˜a ko mba’e?

Reikuaa ha˜gua ikatu repensa ko mba’

´ere: pete

˜ı karia’y

o˜

nepyr˜

u omongeta pete˜ı ku

˜nata

˜ıme. Oikuaav

´evo chu-

pe ha ohecha mba’eichagu´apa ha’e, ko karia’y ohayhuve

pe ku˜

nata˜ıme. Ha upe rire, pe karia’y katuete ojeru-

r´eta chupe omenda ha

˜gua hese. A

˜neteh

´ape, omend

´avo

oguerek´

ota hetave rresponsavilida. P´ero ohayh

´ugui pe

ku˜

nata˜ıme ojap

´ota ko mba’e i

˜nimport

´anteva.

16 Jaikua´avo Jehov

´ape ha jahayh

´uvo chupe, jajapose

opa mba’e he’´ıva ha ndajahej

´ai mba’eve

˜nandejoko jaa-

dora ha˜gua chupe. Oimera

˜e osegis

´eva

˜Nandej

´ara Ra’y

Jesucr´ıstope, ‘ndoikoveimava’er

˜a ijupe

˜guar

˜a’ (Marcos

8:34). Jajapo up´eva ndajahej

´aivo umi mba’e jajapos

´e-

va t´er

˜a jahupytys

´eva

˜nandejoko jajapo ha

˜gua

˜Nandej

´ara

oipot´ava. Up

´eichar

˜o, rejevautisa mboyve,

˜Nandej

´ara re-

mbipota ha’eva’er˜a pe i

˜nimportantev

´eva nde rekov

´epe

(1 Pedro 4:2).

ANI JAKYHYJE JAJAV´YRAMO

˜GUAR

˜A

17 O˜ı ndojededik

´aiva Jehov

´ape okyhyj

´egui ojapo ha-

˜gua ko mba’e guasu. Ikatu okyhyje opensa rupi o

˜ıtaha˜

Nandej´ara renond

´epe umi mba’e ojapova’eku

´ere, ha’

´e-

gui pete˜ı kristi

´ano ojededikamava’ekue. Ha’eku

´era

okyhyje ojav´

yramo˜guar

˜a ha opyta vai Jehov

´a ndive, ha

up´evare ipor

˜aveha ndojededik

´ai chupe.

18 Rehayhuv´evo Jehov

´ape, hi’

˜ata nd

´eve rejededika

chupe ha re˜

neha’˜ambait

´eta rejapo upe ojerur

´eva nde-

hegui (Eclesiast´es 5:4). Rejededika rire chupe, katuete

reikos´eta ‘Jehov

´a oipotah

´aicha rembovy’a ha

˜gua chupe

opa mba’´epe’ (Colosenses 1:10). Rehayh

´ugui

˜Nandej

´ara-

pe, ndahasymo’˜ai nd

´eve rejapo pe ha’e oipot

´ava.

17. Mba’erepa oı umi ndojededikaiva˜

Nandejarape?18. Mba’epa nemomyiva’era rejededika hagua Jehovape?

Pe vaut´ısmo

˜nanemoa

˜gui

˜Nandej

´arare 179

Ha katuete ipor˜ata nd

´eve pe

ap´

ostol Juan he’iva’ekue:‘K

´ova he’ise pe

˜Nandej

´arape jahayhu: jajapo umi mba’e

ojerur´eva; ha umi mba’e ojerur

´eva ndaipoh

´yiri’ (1 Juan

5:3).

19 Natekotev˜ei

˜nandeperf

´ekto jajededika ha

˜gua

˜Nande-

j´arape. Ha’e oikuaa mba’

´epa ikatu jajapo ha ndojerur

´ei

˜nandehegui pe ikatu’

˜yva (Salmo 103:14). Ha’e oipo-

ta˜

nas˜e por

˜a ha

˜nanepytyv

˜ota upear

˜a (Isa

´ıas 41:10).

Ha katuete jajerovi´aramo hese

˜nandepy’aite guive, ha’e

‘omopor˜ata umi

˜nande rape’ (Proverbios 3:5, 6).

19. Mba’erepa ndajakyhyjeiva’era jajededika hagua˜

Nandejarape?

Jajevautisa ha˜

gua jaikuaapor

˜a va’er

˜a

˜Nandej

´ara˜

Ne’˜

e he’´ıva

Pe jerovia jaguerek´

ova˜

nanemom´

yita japredikaha

˜gua

˜nande rapich

´ape

EHECHAUKA REJEDEDIKAHAGUE˜NANDEJ

´ARAPE REJEVAUTIS

´AVO

20 Repens´aramo umi mba’e jahechava’eku

´ere, ikatu

nemom´

yi rejededika ha˜gua Jehov

´ape re

˜nembo’

´evo chu-

pe nea˜

noh´ape. P

´ero opa ohayhu a

˜net

´eva

˜Nandej

´arape

ojapova’er˜a avei ko mba’e ojesalva ha

˜gua: omombe’u

opavav´epe ijerovia (Romanos 10:10). Mba’

´eichapa ojeja-

po ko mba’e?

20. Rejededika rire Jehovape, mba’epa rejapova’era avei?

Nd´

epa re˜

nembo’´

ema˜Nandej

´arape

rejededika ha˜

guachupe?

Pe vaut´ısmo he’ise

“˜

namanoha”, t´

er˜

andajaikoveimahaymaguar

´eicha ha

jaikomaha jajapo ha˜

gua˜Nandej

´ara oipot

´ava

Pe vaut´ısmo

˜nanemoa

˜gui

˜Nandej

´arare 181

21 Remombe’uva’er˜a pe coordinador del cuerpo de

ancianos-pe o˜ıva ne kongregasi

´onpe rejevautisaseha.

Ha’e ohech´ata umi ansi

´ano o

˜ıva orrepasa ha

˜gua nendive

umi porandu la Biblia ombo’´evagui. Ko’

˜a ansi

´ano ohe-

ch´aramo reimemaha rejevautisa ha

˜gu

´aicha, he’

´ıta

nd´eve ikatutaha rejevautisa pe asambl

´ea o

´utavape.� Upe

jave o˜

neme’˜e jepi pete

˜ı disk

´urso ohechauka je

´yva mba’

´e-

pa he’ise pe vaut´ısmo. Omohu’

˜avo ko disk

´urso, pe

o˜

ne’˜eva ojapo mok

˜oi porandu umi ojevautis

´atavape ha

ha’eku´era ombohov

´ai o

˜nehendu ha

˜gu

´aicha. Up

´eicha

omombe’u opavav´epe ijerovia.

22 Pe vaut´ısmo ohechauka enterov

´epe rejededikama-

hague˜

Nandej´arape ha oikomaha ndehegui pete

˜ı testigo

de Jehov´a. Umi ojevautis

´avape o

˜nemo

˜napymimbaite

´ype ojehechauka ha

˜gua enterov

´epe ojededikamahague

Jehov´ape.

MBA’´EPA HE’ISE NDE VAUT

´ISMO

23 Jes´

us he’iva’ekue hemimbo’eku´era ojevautisava’e-

r˜aha ‘T

´uva, Ta’

´yra ha esp

´ıritu s

´anto r

´erape’ (Mateo

28:19). K´

ova he’ise umi ojevautis´atava ohechakuaaha

pe autorida oguerek´

ova˜

Nandej´ara Jehov

´a ha Jesucristo

(Salmo 83:18; Mateo 28:18). Ohechakuaa avei mba’´epa

ojapo˜

Nandej´ara esp

´ıritu s

´anto (G

´alatas 5:22, 23; 2 Pedro

1:21).24 P

´ero pe vaut

´ısmo ndaha’

´ei pete

˜ı

˜nemo

˜napymi

re´ınte. Ohechauka pete

˜ı mba’e i

˜nimportantetere

´ıva.

� Pe vautısmo ojejapo umi asambleape oguerekova testigos de Je-hova kada ano.

21, 22. Mba’eichapa ikatu remombe’u opavavepe nde jerovia?23. Mba’epa he’ise jajevautisa ‘Tuva, Ta’yra ha espıritu santo rerape’?24, 25. a) Mba’epa ohechauka pe vautısmo? b) Mba’e porandupa na-mbohovaiva’era?

182 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

Re˜

napym´ıvo pe

´ype he’ise “remanoha” t

´er

˜a ndereikovei-

maha ymaguar´eicha. Ha res

˜evo pe

´ygui rehechauka upe

guive reikotaha rejapo ha˜gua

˜Nandej

´ara oipot

´ava. Nema-

ndu’ava’er˜a avei rejededikahague

˜Nandej

´ara Jehov

´ape,

ndaha’´ei pete

˜ı tembiapo, pete

˜ı yvyp

´ora t

´er

˜a pete

˜ı orga-

nisasi´

onpe. Rejededik´avo

˜Nandej

´arape ha rejevautis

´avo

re˜

nepyr˜

u pete˜ı amista ipor

˜aitere

´ıva hendive ha nemoa-

˜guiv

´etava chugui (Salmo 25:14).

25 P´ero pe vaut

´ısmo nde’is

´ei jajesalvataha katuete. Pe

ap´

ostol Pablo he’iva’ekue: ‘pemba’apo mem´eke pene

salvasi´

on rehe kyhyje ha ryr´

yi p´

ope’ (Filipenses 2:12). Pevaut

´ısmo ha’e

˜na

˜nepyr

˜u ha

˜gu

´ante. Up

´eichar

˜o,

˜na

˜nepo-

randu: mba’´eichapa ikatu jaiko

˜Nandej

´ara mborayh

´upe?

Pe kap´ıtulo omohu’

˜ava ko l

´ıvro ohechauk

´ata

˜nand

´eve

up´eva.

MBA’´EPA OMBO’E LA BIBLIA

ˇ Pe vaut´ısmo kristi

´ano ojejapo o

˜nemo

˜na-

pymimbaite rupi´ype pete

˜ı tapich

´ape,

ndaha’´ei ojehyp

´yinteva (Mateo 3:16).

ˇ Jajevautisa ha˜gua, tekotev

˜e jaikuaa ra

˜e

˜Na-

ndej´arape ha jajerovia hese, ha upe rire

˜na

˜nembyasy, jajevy ha jajededika chupe

(Juan 17:3; Hechos 3:19; 18:8).

ˇ Jajededika ha˜gua Jehov

´ape, ndajaikoveima-

va’er˜a

˜nandejupe

˜guar

˜a, ojapohagu

´eicha

umi Jes´

us remimbo’eku´era (Marcos 8:34).

ˇ Pe vaut´ısmo he’ise “

˜namanoha”, t

´er

˜a nda-

jaikoveimaha ymaguar´eicha, ha upe guive

jaikoha jajapo ha˜gua

˜Nandej

´ara oipot

´ava

(1 Pedro 4:2).

Pe vaut´ısmo

˜nanemoa

˜gui

˜Nandej

´arare 183

EPENSAMI reseha reguata neano ha pe araonepyru sapy’a inypytumba. Upeichahagui-nte overa ha tuichaicha osunu, ha upei okytuichaiterei. Nde redispara ha reheka moopaikatu renemo’a pe amagui. Ha upepe rehe-cha pe tape ykepe peteı oga’i. Ndotykyi haha’ete imbarete porava. Ajepa revy’aite reto-pahaguere peteı lugar koichagua!

2 Ko’aga jaikonaına umi tiempo ijetu’uva-pe. Umi mba’e oikova ko mundope ivaiveohovo. Pero oı peteı lugar ikatuhape na-nemo’a ani hagua oiko nanderehe mba’eveivaietereıva. Moopa oı upeva? Jahechamba’epa ombo’e la Biblia: ‘Che ha’eta Jeho-vape: “Nde hına pe chemo’ava ha pe lugarajeroviaha, che Jara, nderehe ajeroviata”’(Salmo 91:2).

3 Epensami upevare! Jehova, nande Apo-hare ha ko universo Mburuvicha, ikatuonangareko nanderehe. Ha’e tuicha ipu’aka-ve oimerae ojaposevagui mba’e vainanderehe. Ojehuramo jepe nandeve mba’e

1, 2. Moopa ikatu jatopa ko’aga peteı lugar nane-mo’a hagua?3. Mba’epa ikatu jajapo Jehova nanemo’a hagua?

KAP´ITULO 19

Jaiko˜

Nandej´ara mborayh

´upe

Mba’´

epa he’ise jahayhu˜

Nandej´arape?

Mba’´

eichapa ikatu jaiko˜

Nandej´ara mborayh

´upe?

Mba’´

epa ome’˜

eta Jehov´a umi oik

´ovape imborayh

´upe?

Nd´

eparehek

´ata

Jehov´

apenemo’

˜a ha

˜gua

ko’˜

a ti´

empoijetu’

´uvape?

vai, Jehova ikatu omyatyrombaite. Mba’epa ikatu jaja-po Jehova nanemo’a hagua? Tekoteve jajerovia hese.Avei

˜Nandejara

˜Ne’e he’i nandeve: ‘Peikokena

˜Nandejara

mborayhupe’ (Judas 21). Anetehape, jaikova’era˜

Nandeja-ra mborayhupe; jaguerekova’era peteı amista iporava nandeRu yvagapegua ndive. Upeicha jajaporamo katuete ha’e ona-ngarekota nanderehe. Pero, mba’eichapa ikatu jaguereko peamista

˜Nandejara ndive?

JAHECHAKUAA˜

NANDEJ´

ARA˜NANDERAYHUHA HA

˜NAMOMBA’E UP

´EVA

4 Jaiko hagua˜

Nandejara mborayhupe, tekoteve jahecha-kuaa mba’eichapa ha’e ohechauka nandeve imborayhu.˜Napensami umi mba’e la Biblia ombo’evare ha naaprende-va’ekue ko lıvrope.

˜Nande Apohare Jehova ome’e nandeve

ko Yvy jaiko hagua vy’ape. Omyenyhe nandeve tembi’ugui,y, hetaiterei mba’e jaiporukuaava ko yvygui, mymbakuera ja-hecharamova ha umi lugar iporamba jepevagui.

˜Nandejara

avei ojapouka la Biblia ha omombe’u pype mba’eichapa heraha mba’eichaguapa ha’e. Avei, la Biblia he’i ombouhagueIta’yra ohayhueteva ko Yvy ari, ha ohejahague ohasa asy haomano nanderehehape (Juan 3:16). Upeicha ome’e nandevepeteı rregalo tuichaitereıva, peteı esperansa ijojaha’yva nanerenonderame guara.

5 Ko esperansa odepende avei peteı mba’e˜

Nandejara oja-pova’ekuegui. Jehova omoıma yvagape peteı govierno, peRreino mesianiko. Ko Rreino oipe’apotaitema opa jehasa asyha ojapota ko Yvygui peteı paraıso. Ajepa iporaite ko mba’e!Ikatuta jaiko py’aguapy ha vy’ape opa ara guara (Salmo37:29). Upe aja,

˜Nandejara nanehekombo’e jaiko porave ha-

gua ko’agama voi. Ha’e ome’e avei nandeve ambue rregalo:pe nembo’e, ikatu hagua nane’e hendive opa arape ha oi-mehape. Ko’a mba’e oı umi ohechaukava apytepe

˜Nandejara

ohayhuha yvyporakuerape ha nandeve avei.

4, 5. Mba’eichapa ohechauka˜

Nandejara nanderayhuha?

Jaiko˜

Nandej´

ara mborayh´

upe 185

6 Ko’aga tekoteveterei na-neporandu: “Mba’eichapa

ahechaukata amomba’eha Je-hova mborayhu?”. Heta oı

he’ıtava: “Ha tekoteve ahayhuavei Jehovape”. Ndepa repensa

avei upeicha? Jesus he’iva’ekuepe mandamiento tuichaveva ha’eha kova:

‘Rehayhuva’era Jehova nde Jarape nde py’aite guive, ne almaruguaite guive ha ne apytu’u mbytete guive’ (Mateo 22:37).Anetehape, heta mba’ere jahayhu

˜Nandejara Jehovape. Pero

he’isepa jahayhu Jehovape nande py’aite guive, nane almaha nane apytu’u reheve

˜na

˜nandunteha ko mborayhu hese?

7 La Biblia he’ihaicha, jahayhu˜

Nandejarape ndaha’ei pe-teı mba’e nanandunteva. Ha tekoteveramo jepe nananduko mborayhu Jehovare, upeva omonepyrunte pe mborayhuanetehape nananduva’era hese. Hesakave hagua nandeve,ikatu nambojoja ko mba’ere: ja’useramo peteı mansana, ja-vy’anepa oneme’eramo nandeve ha’yinguente? Nahaniri,ajepa? Ha onekoteveramo jepe pe ha’yingue opu’a haguapeteı mansana mata, nande jaipota pe hi’akue. Upeicha avei,pe mborayhu nananduva Jehovare: pe yva ra’yicha henoi,okakuaa ha hi’ava’era. La Biblia he’i: ‘Kova he’ise pe

˜Nande-

jarape jahayhu: jajapo umi mba’e ojerureva; ha umi mba’eojerureva ndaipohyiri’ (1 Juan 5:3). Upeicha pe mborayhuanetegua

˜Nandejarare hi’a pora va’era, ojekuaava’era umi

mba’e jajapovare (Mateo 7:16-20).8 Jahechauka jahayhuha

˜Nandejarape jajaporamo he’ıva

ilei ha umi konseho ha’e ome’eva. Ko’a mba’e ndahasyi ja-japo hagua. Ipohyirangue nandeve, Jehova lei nanepytyvo

6. Mba’eichapa ikatu jahechauka namomba’eha Jehova mborayhu?7. Ja’eramo jahayhuha

˜Nandejarape, ha’epa upeva peteı mba’e nana-

nduvante? Emyesakami.8, 9. Mba’eichapa ikatu jahechauka jahayhu ha jaagradeseha

˜Na-

ndejarape?

Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

jaiko hagua vy’ape (Isaıas 48:17, 18). Jaikoramo Jeho-va he’ihaicha, jahechauka anetehape namomba’eha opamba’e ojapova’ekue nanderehe. Ha nambyasyramo jepe, komundope ndahetai oı ojapova upeva.

˜Nande jaagradese oje-

japova nanderehe, ndaha’ei umi oikova’ekueicha Jesus oıroguare ko Yvy ape ari. Peteı jave ha’e omonguerava’ekue diezleprosope, pero pete

˜ınte ojevy oagradese chupe (Lucas 17:

12-17). Katuete jajoguase kovape, ndaha’ei umi nueve ndoa-gradeseiva’ekuepe!

9 Upeicharo, mba’e mandamiento Jehova ome’evapa te-koteve jajapo? Jahechamakuri ko lıvrope. Pero jahecha jeytambovymi nanepytyvotagui jajapo hagua

˜Nandejara he’ıva,

ha jaiko hagua imborayhupe.˜

NA˜

NEMOA˜

GUIVE JEHOV´

ARE10 Jaikuaa por

˜a Jehov

´ape i

˜nimportanteterei

˜na

˜nemoa-

10. Mba’erepa tekoteve jaguerekove konosimiento˜Nandejara Jehovagui?

Pe tata oikotev˜

eh´

aicha o˜

ne˜

nangarekoani ha

˜gua ogue, up

´eicha avei

˜nane

mborayhu Jehov´

are oikotev˜

e˜

na˜

nangareko ani ha˜

gua ogue

Jaiko˜

Nandej´

ara mborayh´

upe 187

˜guive ha

˜gua hese. Ko mba’e ndopamo’

˜ai araka’eve.

˜Na-

pensami˜

naimeha ka’agu´

ype, pete˜ı pyhare ro’yeterei jave,

ha jajatapyha jajepe’e ha˜gua. Jahej

´atapa ogue oh

´ovo pe

tata opaite peve? Nah´aniri. Katuetei

˜namo

˜ıta jepi jepe’a

pe tat´ape ani ha

˜gua ogue. Ndajajap

´oiramo up

´eva ikatu

˜na-

nerat˜a! O

˜nekotev

˜eh

´aicha pe jepe’

´are hendy por

˜a ha

˜gua pe

tata, up´eicha avei o

˜nekotev

˜e pe ‘konosimi

´ento

˜Nandej

´ara-

gui’ imbarete ha˜gua

˜nane mborayhu Jehov

´are (Proverbios

2:1-5).11 Jesus oipotava’ekue hemimbo’ekuera ohayhu meme Je-

hovape ha Ine’eme, la Biblia. Onemoingove jey rire, Jesusomyesakava’ekue mokoi hemimbo’epe umi profesıa oıva˜Nandejara

˜Ne’eme, ha onekumplıva hese. Ha mba’eichapa

onenandu hikuai? Upe rire, ha’ekuera he’i: ‘Nanananduipiko ra’e nane koraso hendytaroguaicha ha’e one’ero guarenandeve pe tapere, omyesakambaitevo nandeve

˜Nandejara˜

Ne’e?’ (Lucas 24:32).12

˜Nanepyruro guare jaikuaa mba’epa anetehape ombo’e

la Biblia, ajepa nananduva’ekue avei nane koraso he-ndytaroguaicha henyhe rupi vy’a, kyre’y ha mborayhugui˜Nandejarare? Katuete upeicha va’ekue. Ha heta onenandu-va’ekue avei upeicha. Ko’aga pe ijetu’uveva ha’e jaguerekomeme pe mborayhu ha namombareteve.

˜Nande ndajaikosei

ko mundope ojeikohaicha. Jesus he’imava’ekue: “Hetaguipe mborayhu ikangy va’era” (Mateo 24:12, Marandu Por

˜a).

Mba’epa ikatu jajapo ani hagua ikangy nane mborayhu Jeho-vare ha pe anetegua la Bıbliape oıvare?

13 Jaikuaaveva’era˜

Nandejara Jehova ha Jesucrıstogui (Juan17:3). Jajepy’amongetava’era umi mba’e jaleevare

˜Nandejara˜

Ne’egui, ha naneporandu: “Mba’epa kova chembo’e Jeho-

11. Mba’eichapa onenanduva’ekue Jesus remimbo’ekuera ohendu-vo chupe?12, 13. a) Mba’epa oiko pe mborayhugui ojeguerekova

˜Nandejara

ha la Bıbliare? b) Mba’epa ikatu jajapo ani hagua ikangy nane mbo-rayhu?

188 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

vagui? Mba’erepa ahayhuveva’era˜

Nandejarape che py’aiteguive, che apytu’u ha che alma reheve?” (1 Timoteo 4:15).Peicha jajepy’amongetaramo, nane mborayhu Jehovare ndo-guemo’ai araka’eve.

14˜

Nane mborayhu Jehovare imbareteve avei nanembo’ememeramo chupe (1 Tesalonicenses 5:17). Pe kapıtulo 17-pe,jahechakuri pe nembo’e ha’eha peteı rregalo ijojaha’y-va ouva

˜Nandejaragui. Jahayhuveta nande rapichape nane’e

memeramo hendive opa mba’egui. Upeicha avei nane mbo-rayhu Jehovare imbareteveta nanembo’e memeramo chupe.˜Naneha’ava’era nane’e chupe nande py’aite guive, ani jarre-petınte pe ja’eva nanandu’yre.

˜Nane’eva’era Jehova ndive,

peteı mita one’ehaicha ituva ohayhueteva ndive. Ha katue-te nane’eseta chupe rrespeto reheve, pero ndajakyhyjemo’ainane’e hagua chupe nande py’aite guive (Salmo 62:8). Upei-cha, jaadora hagua

˜Nandejarape tekoteve jastudia la Biblia

naneano ha nanembo’e chupe nande py’aite guive. Ko’amba’e nanepytyvota jaiko hagua

˜Nandejara mborayhupe.

JAADORA˜

NANDEJ´

ARAPE˜

NANEMBOVY’A15 Jaadora hagua

˜Nandejarape jastudia la Biblia ha na-

nembo’eva’era, ko’a mba’e jajapo jepi naneanohape. Pero,ko’aga jahechata peteı mba’e jajapova naime jave nande rapi-chakuera ndive: nane’e umi mba’e jagueroviavagui. Ndeparene’ema la Biblia ombo’evagui nde rapichakuera ndive?Upeicharo, rejapoma peteı mba’e iporaitereıva (Lucas 1:74).˜Namombe’uvo jaikuaava

˜Nandejara Jehovagui, jajaponaı-

na peteı tembiapo inimportantetereıva oneme’eva’ekue opakristiano aneteguape: japredika pe marandu pora

˜Nandejara

Rreino rehegua (Mateo 24:14; 28:19, 20).16 Pe apostol Pablo omomba’etereıgui ohenoi ko

14. Mba’eichapa pe nembo’e nanepytyvo imbareteve hagua nanemborayhu Jehovare?15, 16. Mba’erepa namomba’eva’era pe predikasion Rreino reheguapeteı tesoroicha?

Jaiko˜

Nandej´

ara mborayh´

upe 189

tembiapope peteı tesoro (2 Corintios 4:7).˜

Nane’e nande ra-pichape

˜Nandejara Jehova ha ipropositogui iporave oimerae

tembiapogui. Upeicha, namba’apo rupi pe Patron ijojaha’y-vape guara, ha ome’e rupi nandeve umi mba’e iporaveva.Japredikavo naipytyvo umi hente ipy’apotıvape onemoagui

Jehov´

a oipota rehupyty‘pe tekove a

˜netet

´eva’.

Rehupyt´

ynepa?

190 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

hagua nande Ru yvagapeguare, ha oike hagua pe tapeoporoguerahavape jeikove opa’yvape. Oınepa peteı tembia-po nanembovy’aveva? Avei, nane’evo Jehova ha Ine’egui,imbareteve nande jerovia ha nane mborayhu hese. Ha Jeho-va oguerohory umi mba’e naneha’ava jajapo (Hebreos 6:10).Upeicharo, namba’apo meme ko tembiapope nanepytyvojaiko hagua

˜Nandejara mborayhupe (1 Corintios 15:58).

17 Tekoteve nanemandu’a pe predikasion Rreino reheguaojejapova’eraha oneha’aro’yre. La Biblia he’i: ‘Epredika pene’e, anıke reha’aro’ (2 Timoteo 4:2). Mba’erepa ojejapova’e-ra ko tembiapo oneha’aro’yre ko’agama voi?

˜Nandejara

˜Ne’e

he’ıgui nandeve: ‘Hi’aguıma Jehova ara guasu. Hi’aguıma,ha pya’eterei ouhına’ (Sofonıas 1:14). Upeichaite, hi’agui-mbaitema pe ara Jehova ohundipa hagua ko sistema jaikoha.Yvyporakuera oikoteve oikuaa ko mba’e! Ohechakuaava’erako’agama voi onemoıva’eraha Jehova poguype. Pe fın ‘ndo-tardamo’ai’ (Habacuc 2:3).

18 Jehova oipota ojehecha jaadoraha chupe umi kristianoanetegua ndive. Upevare Ine’eme he’i: “

˜Naneha’akena ojue-

he nanomokyre’y hagua mborayhu ha tembiapo iporavape,jaheja’yre nane rreunion, oıhaicha umi peicha ojepokuaava,nanomokyre’y uvei, ko’yte ko’aga pehechamaro hi’aguima-ha upe ara” (Hebreos 10:24, 25).

˜Nanembyaty vove nane

irunguera ndive umi rreunionhape, ikatu namomba’eguasuha jaadora

˜Nandejara jahayhuetevape. Avei nanomombarete

ha nanomokyre’y.19 Jajehe’avo umi Jehovape oadorava ndive, namombare-

te pe mborayhu ha pe amista oıva pe kongregasionpe.Tekoteve jahecha pe iporava nande rapichakuerare, Jeho-va ojapohaicha nanderehe. Ani naimo’a nane ermanokuera

17. Mba’erepa ojepredikava’era oneha’aro’yre?18. Mba’erepa ojehechava’era jaadoraha Jehovape umi kristiano ane-tegua ndive?19. Mba’epa ikatu jajapo namombarete hagua pe mborayhu oıva ko-ngregasionpe?

Jaiko˜

Nandej´

ara mborayh´

upe 191

ndojavymo’aiha.˜

Nanemandu’ava’era jakakuaa joavyha es-piritualmente, ha enterove jajavyha (Colosenses 3:13).Jahekava’era nane amigora umi anetehape ohayhuvaJehovape, ha jahechata mba’eichaitepa jakakuaa espiritual-mente. Upeicha, jaadora Jehovape nane ermano ha ermanaespiritual ndive nanepytyvota jaiko hagua

˜Nandejara mbo-

rayhupe. Jahechata ko’aga mba’epa Jehova ome’e umioadora memevape chupe ha oikova imborayhupe.

˜NA

˜NEHA’

˜A JAHUPYTY PE ‘TEKOVE A

˜NETET

´EVA’

20 Jehova ome’e tekove umi oservi memevape chupe, peromba’eichaguapa upe tekove? Opavave nunga ja’eta jaikove-ha, ikatugui jarrespira, jakaru ha jay’u. Ha javy’a jave ikatuvoi ja’e, “koicha katu jaiko pora!”. Pero la Biblia ohechaukamba’erepa ikatu ja’e ko’aga ndaiporiha ni peteı a

˜neteh

´ape oi-

koveva.21

˜Nandejara

˜Ne’e he’i pora nandeve ‘nanakarama hata

hagua pe tekove anetetevare’ (1 Timoteo 6:19). Ko’ape ‘pe te-kove aneteteva’ he’ise pe tekove naha’arova.

˜Nandeperfekto

vove, jaikoveta anetehape, jaikotagui˜

Nandejara oipotaha-gueicha inepyrume. Jaiko vove pe paraısope tesaime,py’aguapy ha vy’ape, jaguerekota ‘pe tekove aneteteva’, pejeikove opa’yva (1 Timoteo 6:12). Ajepa iporaite ko’a mba’enanera’arova?

22 Mba’eichapa ikatu ‘nanakarama hata pe tekove anetete-vare’? One’e mboyve upevare, pe apostol Pablo he’iva’ekueumi kristianope ‘tomba’apo iporavape’ ha ‘toguereko hetamba’e pe tembiapo porame’ (1 Timoteo 6:18). Upeicharo,jahecha tekoteveha jajapo umi mba’e jaikuaava la Bıblia-gui. Pero, he’ıpara’e Pablo

˜naganaha ‘pe tekove aneteteva’

jajapohaguere iporava? Nahaniri, ko mba’e pora ojehupyty

20, 21. Mba’epa ‘pe tekove aneteteva’, ha mba’erepa iporaite komba’e nanera’arova?22. Mba’eichapa ikatu ‘nanakarama hata pe tekove anetetevare’?

192 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

˜Nandejara ‘py’apora onemerese’yva’ rupive (Romanos 5:15).Upeicharamo jepe, Jehova ome’eseterei ko mba’e pora umioservi memevape chupe. Ha’e oipota jaguereko ‘pe tekoveaneteteva’, pe tekove opa’yva, vy’a ha py’aguapype. Peicha-gua tekove ohupytyta opa oikova

˜Nandejara mborayhupe.

23 Ipora naneporandu: “Aadorapa Jehovape la Biblia he’i-haicha?”. Jajaporamo upeva kada dıa, jaguata pora naına.Ha jajeroviakuaa Jehova onangarekotaha nanderehe. Ha’eonangarekota ipuevlore oservıva chupe ko’a ara paha ijetu’u-vape. Avei Jehova ko’eroite nanemoingeta imundo pyahuiporaitevape. Mba’eichaitepa javy’ata jahecha vove oiko ko’amba’e! Ha javy’aiteta avei jaiporavo pora haguere ko’a ara pa-hape! Nde avei reiporavo poraramo ko’aga, rehupytyta ‘petekove aneteteva’, pe jeikove opa’yva Jehova oipotava’ekuejaguereko.

23. Mba’erepa tekoteveterei jaiko˜

Nandejara mborayhupe?

MBA’´EPA OMBO’E LA BIBLIA

ˇ Jahechauka jahayhu a˜

neteha˜

Nandej´arape ja-

jap´

oramo pe ha’e ojerur´eva ha umi kons

´eho

ome’˜eva (1 Juan 5:3).

ˇ Jaiko ha˜gua

˜Nandej

´ara mborayh

´upe tekotev

˜e

jastudia˜

Nandej´ara

˜Ne’

˜e,

˜na

˜nembo’e

˜nande

py’aite guive,˜

nambo’e˜

nande rapich´ape m

´a-

vapa Ha’e ha jaadora chupe umi rreunion-h

´ape (Mateo 24:14; 28:19, 20; Juan 17:3; 1

Tesalonicenses 5:17; Hebreos 10:24, 25).

ˇ Umi oik´

ova˜

Nandej´ara mborayh

´upe ohu-

pyt´yta ‘pe tekove a

˜netet

´eva’ (1 Timoteo

6:12, 19; Judas 21).

Jaiko˜

Nandej´

ara mborayh´

upe 193

T´ITULO P

´AHINA

˜Nandejara rera: Mba’eichapa ojeporu ha mba’epa he’ise � � � 195

Pe profesıa ohaiva’ekue Daniel he’i pe Mesıas oguahetaha � � 197

Jesucristo, pe Mesıas oneprometeva’ekue � � � � � � � � � � � � � � � 199

Pe anetegua Tuva, Ta’yra ha espıritu santogui � � � � � � � � � � � � 201

Oipuruva’erapa kristianokuera pe kurusu? � � � � � � � � � � � � � � 204

Cena del Senor: Pe mandu’a omomba’eguasuva˜

Nandejarape � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 206

“´

Alma” ha “Espıritu” Mba’epa anetehape he’iseko’a mba’e? � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 208

Mba’epa pe Seol ha Hades? � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 212

Mba’epa pe Huısio´

Ara? � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 213

1914: Peteı ano inimportanteva pe profesıape � � � � � � � � � � � � 215

Mavapa pe arkanhel Miguel? � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 218

Mba’epa pe “Babilonia Guasu”? � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 219

Onaseparaka’e Jesus diciembrepe? � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 221

Jafestehava’erapa umi arete? � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � � 222

INFORMASI´

ON O˜IV

´EVA

IKATU rehekami nde Bıbliape Salmo 83:18 (ikatu oı 82:19-pe).Mba’epa he’i upepe? Pe Traducci

´on del Nuevo Mundo de las

Santas Escrituras he’i: “Yvyporakuera oikuaa hagua nde, ndererava Jehova, nde anoite ha’eha pe Ijyvateveva ko yvy apeari”. Oı umi Biblia he’ıva avei peicha. Pero heta oı ndoipurui-va pe tera Jehov

´a, ha oiporu hekovia umi tıtulo “Senor” tera

“Eterno”. Upeicharo, mba’epa ojeporuva’era ko versıkulope?Peteı tıtulo tera pe tera Jehov

´a?

Ko versıkulo one’e peteı teragui. Heta hendape la Bibliaojehai ypy va’ekue evreope, ha ko’apeonemoı peteı tera tee ijojaha’yva. Evreone’eme ojehai koicha: ˘˙˘˝ (YHWH).Ha guaranıme oje’e jepi “Jehova” ha sa-py’ante ojeporu avei “Jahve”. Oıpa kotera peteı hendape anonte la Bıbliape?Nahaniri. Haimete siete mil hendapeojehaiva’ekue evreo ne’eme.

Inimportantepa˜

Nandejara rera? Jahechami pe Padrenues-tro, pe nembo’e Jesucristo ohejava’ekue nandeve. Onepyrukoicha: ‘Ore Ru yvagape reimeva, tonemomarangatu nde rera’(Mateo 6:9). Upe rire, Jesus onembo’eva’ekue

˜Nandejarape:

‘Che Ru, emomba’eguasu nde rera’. Ha˜

Nandejara ombohovaiyvaga guive: ‘Amomba’eguasuma ha amomba’eguasu jeyta’(Juan 12:28). Upeicha jahecha pora

˜Nandejara rera ha’eha pe

inimportanteveva. Upeicharo, mba’erepa oı oipe’ava ko teraumi Biblia otradusıvagui ha omoı hekovia umi tıtulo?

Ikatu ojapo upeva mokoi mba’ere. Primero: heta oı he’ıvandojeporuiva’eraha

˜Nandejara rera ndojekuaaigui mba’eicha-

pa oje’eva’ekue yma. Pe evreo ymaguare ojehaiva’ekue umivokal’yre. Upevare, ndaipori oikuaa porava mba’eichapa la Bi-blia ojehaıro guare onemone’eva’ekue ko’a letra YHWH. Pero,he’isepa upeva ndajaiporuiva’eraha

˜Nandejara rera? La Bi-

blia ojehaıro guare, pe tera Jes´

us oimene oje’era’e Yeshua tera

˜Nandej

´ara r

´era: Mba’

´eichapa ojeporu

ha mba’´epa he’ise

˘˙˘˝˜

Nandej´

ara r´

eraevr

´eo

˜ne’

˜eme

195

Yehoshua, ndaipori oikuaa porava. Upeicharo jepe, oparupiko mundope pe tera Jes

´us onemone’e heta hendaicha, ojepo-

kuaahaicha kada ne’eme. Ndojekuaairamo jepe mba’eichapaoje’eva’ekue pe tera pe sıglo primerope, enterove oiporu.Upeicha avei, rehoramo ambue tetame, retopata nde rera ndo-je’eiha nde rejepokuaahaicha. Upevare, ndajaikuaairamo jepemba’eichapa oje’eva’ekue yma

˜Nandejara rera, ndajahejaiva’e-

ra upeva nandejoko jaiporu hagua.

Segundo: ojepe’a jepi la Bıbliagui˜

Nandejara rera ojese-gi rupi peteı tradision umi hudıo oguerekova’ekue yma. Hetaoimo’a

˜Nandejara rera ndoje’eiva’eraha araka’eve. Ko mba’e

ojeguerovia onentende vaıgui pe mandamiento he’ıva: ‘Anireiporu Jehova nde Jara rera mba’everamoguaicha, porke Jeho-va ndohejareimo’ai pe hera nomomba’eivape’ (

´Exodo 20:7).

Ko lei ndohejai ojeporu vai˜

Nandejara rera. Pero, he’isepaupeva ndaikatuiha ojeporu pe tera rrespeto reheve? Nahaniri.Entero umi oha’iva’ekue la Biblia evreo ne’eme (onehenoi-va “Antiguo Testamento”) ifielva’ekue ha oiko

˜Nandejara Lei

he’ihaicha, pe oneme’eva’ekue umi isrraelıtape. Ha mba’epaojaporaka’e hikuai

˜Nandejara rerare? Oiporu meme va’ekue.

Upeva jahecha omoıgui hikuai heta vese pe tera umi salmo-pe opuraheiva’ekue umi aty ohova oadora hagua

˜Nandejarape.

Ha Jehova voi he’iva’ekue isiervokuerape ohenoi hagua chupehera rupi, ha umi ifielva ine’erendu chupe (Joel 2:32; Hechos2:21). Upevare, kristianokuera ko’agagua namomba’e

˜Nande-

jara rera ha jaiporu meme, Jesus ojapohagueicha (Juan 17:26).

Omoıvo˜

Nandejara rera rekovia umi tıtulo, umi otradusı-va la Biblia tuicha ojavy. Ojapovo upeicha, ha’ete

˜Nandejara

mombyryveva nandehegui. La Biblia katu he’i nandeve nane-ha’ava’eraha nanemoagui Jehovare (Salmo 25:14). Epensamipeteı ne amigoitere. Mba’eichapa ne amigoiteta ndereikuaaira-mo hera jepe? Upeicha avei, ndajaikuaairamo

˜Nandejara rera,

Jehova, mba’eichapa ikatuta nanemoagui hese? Avei, umindoiporuiva ko tera, ndoikuaai umi mba’e pora ko tera he’ise-va. Ha mba’epa he’ise

˜Nandejara rera?

˜Nandejara voi omombe’uva’ekue hembiguai Moisespe

mba’epa he’ise. Oporanduro guare chupe herare, Jehova he’i

196 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

Moisespe: ‘Chehegui oikota pe oikotava’ (´

Exodo 3:14). Tera petraduksion oıva inglespe ojapova’ekue Rotherham he’ihaicha:‘Chehegui oikota pe che aipotava’. Upeicharo, Jehovagui ikatuoiko oimerae mba’e onekoteveva okumpli hagua iproposito.

Epensami ndehegui ikatuha oiko oimerae mba’e nde rei-potava. Mba’epa rejapone ne amigokuerare? Oıramo peteıhasyeteva, ikatu oiko ndehegui peteı doktor ivaletereıva ha re-monguera chupe. Ha otro opytaramo mba’eve’yre, ikatu oikondehegui peteı iplata hetava ha reipytyvo chupe. Anete, ndendaikatui rejapo ndehegui opa reipotava, ha upevape enterovejajojogua. Pero resegıvo restudia la Biblia, rehechata mba’ei-chapa Jehova ikatu ojapo oimera

˜e mba’e onekoteveva ojapo

hagua pe ha’e oipotava. Ha oiporuseha ipoder umi chupeohayhuva rehehape (2 Cronicas 16:9). Umi ndoikuaaiva

˜Na-

ndejara rera ndaikatui oikuaa ko’a mba’e pora Jehovagui.

Jahecha pora upeicha, pe tera Jehova oıva’eraha la Bıbliape.Jaikuaavo mba’epa he’ise ko tera ha jaiporu meme nane ado-rasionpe, nanepytyvo nanemoagui hagua Jehovare, nande Ruyvagapegua.�

� Retopaveta informasion˜

Nandejara reragui, mba’epa he’ise ha mba’e-repa jaiporuva’era jaadoravo chupe, pe folleto heravape El nombre divi-no que durar

´a para siempre, omosarambıva testigos de Jehova.

Informasi´

on o˜ıv

´eva 197

JES´

US onas´er

˜o guare ohas

´ama quinientos

´a

˜no pe prof

´eta Da-

niel oikohague. Up´eichar

˜o jepe, Jehov

´a he’iva’ekue Dani

´elpe

mba’´eichapa ikat

´uta ojekuaa araka’et

´epa oik

´ota Jes

´usgui pe

Mes´ıas t

´er

˜a Cristo. Dani

´elpe oje’eva’ekue: ‘Reikuaa ha rehecha-

kuaava’er˜a ko mba’e, os

˜e guive pe

˜ne’

˜e o

˜nemyatyr

˜o ha

o˜

nemopu’˜a jey ha

˜gua Jerusal

´en o

˜guah

˜e meve pe Mes

´ıas pe

Pe profes´ıa ohaiva’ekue Daniel he’i peMes

´ıas o

˜guah

˜etaha

Caudillo, o˜ıta siete sem

´ana, avei sesenta y dos sem

´ana’ (Daniel

9:25).

Jahechami mba’´eichapa ikatu jaikuaa araka’et

´epa o

˜guah

˜e-

va’er˜a pe Mes

´ıas. Upear

˜a, tekotev

˜e jaikuaa ra

˜e araka’e guiv

´epa

o˜

nepyr˜

u ojepapa pe ti´empo ohas

´atava ha’e o

˜guah

˜e meve. Pe

profes´ıa he’i ‘os

˜e guive pe

˜ne’

˜e o

˜nemyatyr

˜o ha o

˜nemopu’

˜a jey

ha˜gua Jerusal

´en’. Araka’

´epa ‘os

˜e pe

˜ne’

˜e’? Pete

˜ı ohaiva’ekue la

Biblia, h´erava Nehem

´ıas, he’i pe

˜ne’

˜e t

´er

˜a pe

´orden o

˜nemopu’

˜a

jey ha˜gua Jerusal

´en mur

´alla os

˜ehague pe rr

´ei Artajerjes ois

˜a-

mbyh´

yvo veinte a˜

noh´ape (Nehem

´ıas 2:1, 5-8). Heta istoriad

´or

he’i pe primer´a

˜no pe rr

´ei Artajerjes ogovernahague ha’eha pe

198 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

‘UMI SETENTA SEM´

ANA’

490´a

˜no

7sem

´ana

(49´a

˜no)

62 sem´ana

(434´a

˜no)

1sem

´ana

(7´a

˜no)

455 406&

˜Nande

´ara mboyve

˜Nande´ara ) 29 33 36

‘Pe˜

ne’˜

eo

˜nemopu’

˜a

jey ha˜

gua...Jerusal

´en’

Jerusal´

eno

˜nemopu’

˜a jey

O˜

guah˜

epe Mes

´ıas

‘Ojejuka’ peMes

´ıas

O˜

guah˜

ehu’

˜ame umi

‘setentasem

´ana’

´a

˜no 474,

˜nande

´ara mboyve. Up

´eichar

˜o, pe

´a

˜no veinte ogoverna-

ha ha’eva’ekue pe´a

˜no 455. Up

´eicha jahecha pe profes

´ıa Daniel

ohaiva’ekue o˜

nepyr˜

uhague o˜

nekumpli pe´a

˜no 455-pe,

˜nande

´ara mboyve.

Daniel he’iva’ekue mboy ti´empopa ohasava’er

˜a ko mba’e

oiko rire ou peve ‘Mes´ıas pe Caudillo’. Pe profes

´ıa he’iva’ekue

‘siete sem´ana, avei sesenta y dos sem

´ana’, up

´eicha jaguereko 69

sem´ana. Mba’

´eichapa jaipapava’er

˜a pe ti

´empo? He’ih

´aicha heta

B´ıbliape, ko’

˜ava ndaha’

´ei sem

´ana oguerek

´ova siete d

´ıa, s

´ıno se-

m´ana

´a

˜no rehegua. Up

´eva he’ise k

´ada sem

´ana oguerekoha

siete´a

˜no. Umi hud

´ıo ymaguare oikuaa por

˜a va’ekue ko’

˜aicha-

gua sem´ana

´a

˜no rehegua, oguerek

´ova siete

´a

˜no. Up

´eva jahecha,

oguerekohagu´ere hiku

´ai pete

˜ı

´a

˜no sab

´atico k

´ada siete

´a

˜no (

´Exo-

do 23:10, 11). Up´eichar

˜o, umi 69 sem

´ana he’

´ıva pe profes

´ıa ha’e

69 sem´ana oguerek

´ova 7

´a

˜no k

´ada uno, ha up

´eicha ohupyty 483

´a

˜no.

Ko’´a

˜ga ikatu jahecha mbo

´ypepa os

˜e. Jaipap

´aramo 483

´a

˜no

˜na-

˜nepyr

˜uvo pe

´a

˜no 455

˜nande

´ara mboyve guive,

˜nandegueraha

pe´a

˜no 29

˜nande

´arape. Ha upe

´a

˜nope Jes

´us ojevautisava’ekue

ha oiko chugui pe Mes´ıas (Lucas 3:1, 2, 21, 22).� Aj

´epa ko profe-

s´ıa o

˜ıva la B

´ıbliape o

˜nekumpli upeichaite?

� Pe´a

˜no 455

˜nande

´ara mboyve guive, pe

´a

˜no 1 peve, jaguereko 454

´a

˜no. Ha pe

´a

˜no 1

˜nande

´ara mboyve guive, pe

´a

˜no 1

˜nande

´ara peve, jaguereko un

´a

˜nonte

(ndaip´

origui pe´a

˜no cero). Ha pe

´a

˜no 1

˜nande

´ara guive, pe

´a

˜no 29 peve, jaguere-

ko 28´a

˜no. Ha

˜nasum

´aramo ko’

˜a mbohapy n

´umero os

˜eva’ekue jaguereko 483

´a

˜no.

Jes´

uspe ojejuka pe´a

˜no 33-pe, up

´eva oiko o

˜nekumpli aja pe 70 sem

´ana

´a

˜no rehe-

gua (Daniel 9:24, 26). Reikuaasev´eramo ko mba’

´egui ikatu rehecha pe l

´ıvro Pres-

temos atenci´

on a las profec´ıas de Daniel kap

´ıtulo 11, ha Perspicacia para entender

las Escrituras, vol´

umen 2, p´ahina 1014-1017 peve. Ko’

˜a l

´ıvro omosarambi testigos

de Jehov´a.

JAIKUAA hagua mavapa pe Mesıas,˜

Nandejara Jehova oi-kuaaukava’ekue umi iprofetape heta mba’e pe Mesıasgui,pe livertador oneprometeva’ekue. Omombe’u mba’eichapaonaseta, mba’epa ojapota, ha mba’eichapa omanota. Ko’a

Jesucristo,pe Mes

´ıas o

˜neprometeva’ekue

Informasi´

on o˜ıv

´eva 199

profesıa onekumplipaite Jesucrıstore, ha ndojavyi nimichımi. Upeva jahechakuaa umi profesıa one’eva Jesus na-simientore ha umi mba’e ohasava’ekuere imitame.

Pe profeta Isaıas he’iva’ekue pe Mesıas ouva’eraha pe RreiDavid famıliagui (Isaıas 9:7). Ha upeichaite, Jesus ouva’ekueDavid famıliagui (Mateo 1:1, 6-17).

UMI PROFES´IA O

˜NE’

˜EVA PE MES

´IASGUI

PE OIKOVA’EKUE PROFES´IA MBA’

´EICHAPA

O˜

NEKUMPLI

Onase Jud´a tr

´ıvupe G

´enesis 49:10 Lucas 3:23-33

Onase pete˜ı v

´ırhengui Isa

´ıas 7:14 Mateo 1:18-25

Ou pe Rr´ei David fam

´ıliagui Isa

´ıas 9:7 Mateo 1:1, 6-17

Jehov´a he’i hese Ita’yraha Salmo 2:7 Mateo 3:17

Ndoguerovi´ai chupe hiku

´ai Isa

´ıas 53:1 Juan 12:37, 38

Oike Jerusal´enpe pete

˜ı v

´urro

´ari Zacar

´ıas 9:9 Mateo 21:1-9

Otraisiona chupe pete˜ı i

˜nir

˜u Salmo 41:9 Juan 13:18, 21-30

O˜

netraisiona 30 mon´eda de pl

´atare Zacar

´ıas 11:12 Mateo 26:14-16

Okirir˜ı umi o

˜ne’

˜e va

´ıva hese renond

´epe Isa

´ıas 53:7 Mateo 27:11-14

O˜

nemboja’o hiku´ai ija

´ore Salmo 22:18 Mateo 27:35

O˜

nembohory hese hiku´ai o

˜ı aja pe yvyr

´are Salmo 22:7, 8 Mateo 27:39-43

No˜

nemop˜ei ni pete

˜ı ikangue Salmo 34:20 Juan 19:33, 36

O˜

ne˜

not˜y umi iviru het

´ava apyt

´epe Isa

´ıas 53:9 Mateo 27:57-60

Hete o˜

nembyai mboyve, o˜

nemoingove jey Salmo 16:10 Hechos 2:24, 27

˜Nandej

´ara omboguapy chupe ider

´echape Salmo 110:1 Hechos 7:56

200 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

Miqueas,˜

Nandejara profeta avei, he’iva’ekue ko mitaonaseva’eraha ‘Belen Efratape’ ha oikotaha chugui peteımburuvicha (Miqueas 5:2). Jesus onasero guare, oıva’ekuemokoi tava Israelpe herava Belen. Peteı opytava’ekue nortegotyo, Nazaret ypype, ha pe otro katu Judape, Jerusalen ypy-pe. Pe opytava Jerusalen ypype onehenoiva’ekue ymaEfrata. Ha Jesus onase upe tavape, pe profesıa he’ihaguei-chaite (Mateo 2:1).

Avei peteı profesıa he’iva’ekue˜

Nandejara ohenoitahaIta’yrape ‘Egıptogui’. Imitaro guare, Jesuspe ojeguerahava’e-kue Egıptope ha ojegueru jey chupe Herodes omano rire.Upeicha onekumpli pe profesıa (Oseas 11:1; Mateo 2:15).

Pe pahina 200-pe, retopata he’iha “Profesıa”, ha upepeonemoı umi teysto omombe’uva heta mba’e pe Mesıas-gui. Ikatu rembojoja ko’a teysto umi oıva ndive pe he’ihape“Mba’eichapa onekumpli”. Upeicha rejaporamo reguerovia-veta

˜Nandejara

˜Ne’e ha’eha pe anetegua.

˜Nahesa’yijo vove ko’a teysto, nanemandu’ava’era ko’a

profesıa ojehaihague heta sıglo Jesus onase mboyve. Ha Je-sus he’iva’ekue: ‘Opa mba’e ojehaiva’ekue chehegui Moisesleipe ha umi Profetape ha umi Salmope onekumpliva’era’(Lucas 24:44). Ha rehechahaicha nde Bıbliape, umi mba’eojehaiva’ekue onekumplipaite.

UMI ogueroviava pe Trinidad, he’i˜

Nandejara ha’eha mbo-hapy persona: Tuva, Ta’yra ha Espıritu Santo. He’i avei ko’ambohapy persona ha’eha peteıcha, ipu’akapaha ha ndogue-rekoihague nepyru. Pe doktrına Trinidad rehegua ombo’e peTuva ha’eha

˜Nandejara, pe Ta’yra ha’eha

˜Nandejara ha pe

Espıritu Santo ha’eha˜

Nandejara, ha upeicharo jepe˜

Nandejaraha’eha peteınte.

Pe a˜

netegua T´

uva, Ta’´

yra haesp

´ıritu s

´antogui

Informasi´

on o˜ıv

´eva 201

202 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

Heta umi ogueroviava pe Trinidad ohechakuaa ha’ekuerandaikatuiha omyesaka pora ko mba’e. Upeicharamo jepe, ika-tu oimo’a hikuai la Biblia ombo’eha. Pero ipora ja’e pe ne’eTrinidad ndaiporiha ni peteı hendape la Bıbliape. Upeichara-mo jepe, ikatupa jatopa la Bıbliape peteı versıkulo one’eva peTrinidad rehe?

˜Nambohovai hagua ko porandu, jahechamıta

peteı versıkulo oiporu memeva umi ogueroviava pe Trinidad.

“PE˜

NE’˜E

˜NANDEJ

´ARA VOI”

Juan 1:1-pe he’i: “Inepyrumbype upe˜

Ne’e oıma va’ekue hape

˜Ne’e oı

˜Nandejara ndive ha pe

˜Ne’e

˜Nandejara voi” (Versi

´on

Jesucristo Marandu Por˜

a [JMP]). Upe rire pe kapıtulope, pe apos-tol Juan ohechauka pora “pe

˜Ne’e” ha’eha Jesus (Juan 1:14).

He’ihaguere pe teystope “pe˜

Ne’e˜

Nandejara voi”, oı he’ıva peTa’yra ha Ituva peteınteha.

˜Nanemandu’ava’era ko partepe la Biblia ojehaihague griego-

pe ha upe rire onembohasa ambue ne’eme. Oıramo jepeumi traduktor omoıva “pe

˜Ne’e

˜Nandejara voi”, oı avei umi

nomoıriva upeicha. Mba’erepa upeva? Ostudia rupi pe grie-go ojeporuva’ekue, ohechakuaa hikuai pe parte ojetradusıva“pe

˜Ne’e

˜Nandejara voi” noıriha hendape pora. Jahechami umi

ehemplo oıva: “Pe [˜

Ne’e] ha’eva’ekue nandejara rehegua”; “Pene’e ha’eva’ekue peteı nandejara”; “Pe

˜Ne’e oıva’ekue

˜Nande-

jara ndive ha ha’eva’ekue ojuehegua” (A New Translation of theBible; The New Testament in an Improved Version; The Transla-tor’s New Testament). Ko’a traduksionpe jahecha, pe

˜Ne’e

ndaha’eiha˜

Nandejara.� Upeva rangue, pe versıkulo ohechaukape

˜Ne’e oguerekoha peteı posision ijyvateveva Jehova ra’ykue-

ra apytepe, ha upevare oje’e hese ha’eha peteı “nandejara”.Ko’ape pe tıtulo “nandejara”, ojehai letra michıvevape, ha he’i-se “peteı ipoderosova”.

JAHECHA INFORMASI´

ON O˜IV

´EVA

Haimete avave ndoikuaai pe griego ne’e ojeporuva’ekuela Biblia ojehai hagua. Upeicharo, mba’eichapa ikatu jaikuaa

� Reikuaaseramo mba’epa he’ise Juan 1:1 ehecha La Atalaya 1 de no-viembre de 2008. Ko rrevısta ojapo testigos de Jehova.

Informasi´

on o˜ıv

´eva 203

mba’epa anetehape he’iseva’ekue pe apostol Juan?˜

Napensamiko mba’ere: peteı maestro ombo’e peteı mba’e inalumno-kuerape. Upe rire, umi alumno ontende joavypa pe ombo’evachupekuera. Mba’epa ikatu ojapo hikuai ontende pora haguako mba’e? Ikatu ojerure imaestrope omyesakave hagua chupe-kuera. Upeicharo ontendeveta hikuai. Upeicha avei, nantendepora hagua mba’epa he’ise Juan 1:1, ikatu jaheka la Bıbliapepe lıvro herava Juan, jaikuaa hagua mba’e posisionpa oguerekoJesus. Jajaporamo upeicha, nantende poraveta.

Por ehemplo, jahechami mba’epa Juan ohai avei pe kapıtulo1, versıkulo 18-pe: “Araka’eve avave ndohechai [

˜Nandejara-

pe]”. Pero heta oı ohechava’ekue Jesuspe, pe˜

Nandejara Ra’y.Upevare Juan he’i: “Pe

˜Ne’egui [Jesus] oiko yvypora, ou va’e-

kue ha oiko nande apytepe” (Juan 1:14, JMP). Upeicharo,mba’eichapa pe Ta’yra ha’e avei peteı parte

˜Nandejara Ipu’a-

kapavagui? Juan he’i avei pe˜

Ne’e oıhague “˜

Nandejara ndive”.Pero, mba’eichapa ikatuta ja’e peteı persona oıha otro ndive,oimeramo ha’e voi pe otro? Avei, Juan 17:3-pe, Jesus ohechau-ka pora va’ekue mavapa ha’e, ha mavapa Ituva yvagapegua.Ha’e ohenoi Ituvape “

˜Nandejara anetegua peteıeteva”. Opa

mboyvemi pe lıvro ohaiva’ekue, Juan omyesakave ko mba’ehe’ıvo: ‘Ko’ava ojehaiva’ekue peguerovia hagua Jesus ha’ehape Cristo

˜Nandejara Ra’y’ (Juan 20:31). Ko’ape jahecha Jesus-

pe nonehenoiriha˜

Nandejara, sıno˜

Nandejara Ra’y. Ko’a mba’eJuan ohaiva’ekue avei ohechauka mba’eichapa onentendeva’e-ra Juan 1:1. Jesus, pe

˜Ne’e, ha’e peteı “nandejara” oguerekogui

peteı posision ijyvateva, pero ndaha’ei peteıcha˜

NandejaraIpu’akapava ndive.

JAHECHA A˜

NET´EPA UMI MBA’E

˜Napensami jey pe maestro ha umi alumnore. Ikatu oı

umi alumno apytepe nontendepaiva’ekue pe maestro omyesa-kaveva’ekue. Mba’epa ikatu ojapove hikuai? Ha’ekuera ikatuoporandu avei otro maestrope. Kova ohechaukaramo chupe-kuera pe maestro ombo’eva oı poraha, hetavepema hesakatape mba’e. Upeicha avei, nanantendeporairamo pe apostol Juanohaiva’ekue Jesus ha

˜Nandejara Ipu’akapavagui, ikatu jahecha

204 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

mba’epa he’i avei otro ohaiva’ekue la Biblia. Jahechami mba’e-pa he’iva’ekue Mateo. Ha’e ohai ko ne’e Jesus he’iva’ekue:‘Upe ara ha upe oragui [ko sistema jaikoha nehundıgui] ava-ve ndoikuaai, ni umi anhel oıva yvagape ni pe Ta’yra, sıno peTuva anonte’ (Mateo 24:36). Mba’eichapa ko’ape jahecha poraJesus ndaha’eiha pe

˜Nandejara Ipu’akapava?

Jesus he’i pe Tuva oikuaaha hetave mba’e pe Ta’yragui.Pero oimeramo Jesus ha’e peteı parte

˜Nandejara Ipu’akapava-

gui, oikuaava’era Ituva oikuaava. Upeicharo, jahecha pe Ta’yraha pe Tuva ndaha’eiha peteıcha. Upeicharo jepe, ikatu oı he’ı-va: ‘Jesus ha’eva’ekue:

˜Nandejara ha yvypora, ha ko’ape ha’e

one’e peteı yvyporaicha’. Ha upeva aneteramo, mba’epa ikatuja’e pe espıritu santogui? Oimeramo pe espıritu ha’e avei parte˜Nandejaragui, mba’erepa Jesus nde’ıri pe espıritu oikuaaha peTuva oikuaava?

Restudiavevo la Biblia, rehechata heta hendape one’eha komba’egui. Ko’ava ohechauka pora pe anetegua naikoteveva jai-kuaa Tuva, Ta’yra, ha espıritu santogui (Salmo 90:2; Hechos7:55; Colosenses 1:15).

O˜I MILLONES tapicha ohayhu ha omomba’eva pe kurusu. Pe En-

ciclopedia Hisp´

anica he’i hese ha’eha “pe sımbolo oguerekova perrelihion kristiana”. Pero, oipuruva’erapa kristianokuera pe ku-rusu?

Primero, jaikuaava’era ko mba’e inimportanteva: Jesucristo no-manoiva’ekue peteı kurusure. Pe ne’e griegogui ojetradusıva“kurusu” ha’e staur

´os, ha he’ise “peteı poste tera yvyra one-

mbo’yva”. Avei pe ne’e “[Staur´

os] araka’eve nde’isei mokoi yvyraojuasava oimehaicha rei... Pe griegope, ojeporuva [pe NuevoTesta-mentope], ndaipori mba’eve ohechaukava he’iseha mokoi yvyra”(The Companion Bible).

Avei, heta teystope, umi ohaiva’ekue la Biblia ndoiporui stau-

Oipuruva’er˜apa kristianoku

´era

pe kurusu?

Informasi´

on o˜ıv

´eva 205

r´

os one’e jave pe mba’e ojeporuva’ekuere ojejuka hagua Jesuspe.Upeva rangue oiporu x

´ylon, griegope he’iseva “yvyra” ha “jepe’a,

garrote tera peteı yvyra rei” (Hechos 5:30; 10:39; 13:29; Galatas3:13; 1 Pedro 2:24).

Peteı karai katupyry herava Hermann Fulda one’evo mba’ere-pa py’yi ojeporuva’ekue peteı yvyrante ojeporojuka hagua, he’i:“Namemei oıva’ekue yvyra mata umi lugar ojeporavovape ojepo-rojuka hagua. Upevare pe yvyre ojekutumi peteı yvyra. Ko yvyrare,umi mba’e vai apoha onenapytı tera ojeklavami ipogui, yvategotyo, ha py’yi avei ipygui” (Das Kreuz und die Kreuzigung [Pe Ku-rusu ha Kurusure nemoı]).

Pero pe prueva tuichaveva ou˜

Nandejara˜

Ne’egui. Pe apostol Pa-blo he’i: ‘Cristo nandejogua ha nandepe’a pe Lei maldisiongui, hachugui oiko peteı maldision nanderehehape, ojehaıgui: “Maldıtooimerae onemosaingova peteı yvyrare” ‘, tera peteı “yvyra matarehe”, he’ihaicha Buenas Nuevas para el Paraguay (Galatas 3:13).Ko’ape Pablo imandu’a Deuteronomio 21:22, 23-pe he’ıvagui,one’eva peteı yvyragui, ndaha’ei peteı kurusugui. Peicha, pe yvy-rare ojejukavagui oiko ‘peteı maldision’. Upevare, naiporai peteıkristiano oguereko hogape Jesus ra’anga pe yvyrare.

Umi prueva oıva ohechauka Jesus omano rire, trescientos anorupi, umi he’ıva kristianoha ndoiporuihague pe kurusu oado-ra hagua. Pero pe sıglo IV-pe, pe emperador pagano Constantinooike pe kristianısmo gua’upe, ha onepyru oiporu pe kurusu orre-presenta hagua pe rrelihion. Ndojekuaai mba’erepa Constantinoojapo upeva, pero pe kurusu ndouiva’ekue Jesucrıstogui, ou uveiumi paganogui. Peteı lıvro katoliko he’i: ‘Pe kurusu oımava’ekueumi kristiano mboyve ha umi kristiano’yva apytepe’ (New Catho-lic Encyclopedia). Avei umi inaranduva ko’a mba’epe he’i pekurusu ojeporuhague ojeadora hagua pe naturalesape, ha umikostumbre tie’yme oguerekova’ekue umi pagano.

Up´eichar

˜o, mba’

´erepa osegi ojeporu ko s

´ımbolo pag

´ano?

Ikat´

utagui up´eicha umi pag

´ano oike pya’eve pe “kristian

´ısmo-

pe”. P´ero la Biblia he’i por

˜a ivaiha ojeadora oimera

˜e mba’e

o´

uva umi rrelihi´

on pag´anogui (2 Corintios 6:14-18). Ha

he’i avei ivaiha ojeadora oimehaichagua ta’anga (´

Exodo 20:4, 5; 1 Corintios 10:14). Jahecha, up

´eichar

˜o, mba’

´erepa umi

kristi´ano a

˜netegua ndoipor

´ui pe kurusu oadora ha

˜gua

˜Nande-

j´arape.�

� Retopaveta informasion kurusu rehegua, pe lıvro Razonamiento apartir de las Escrituras, pahina 91-95-pe, omosarambıva testigos de Je-hova.

206 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

KRISTIANOKU´

ERAPE ojejerure ojapo hagua pe Conmemo-racion Cristo nemanogui. Kovape onehenoi avei “cena delSenor” (1 Corintios 11:20). Mba’erepa inimportantete komba’e? Araka’epa ha mba’eichapa ojejapova’era?

Jesucristo omonepyruva’ekue ko mba’e pe Pascua hudıapyharepe, ano 33-pe. Pe Pascua ojejapova’ekue peteı javente,pe catorce de Nisan, ha’eva peteı mes hudıo. Oikuaa haguahikuai araka’epa onepyru pe mes, umi hudıo oha’arova’e-ra primaverape, pe ara oguereko jave 12 ora kuarahy ha 12ora pytumby. Ha ko ara rire, onepyruvo pe jasy ra’yonepyru avei pe mes herava Nisan. Ha catorce dıahaguepe ho’a pe Pascua, pe kuarahy oike rire.

Upe pyhare, Jesus ofestehava’ekue pe Pascuaijapostolkuera ndive, ha ose rire Judas Iscariote,omonepyru pe Cena del Senor. Ko sena opyta pePascua hudıa rekovia, ha upevare ojejapova’erakada ano peteı javente.

Pe lıvro herava Mateo omombe’u: ‘Jesus ojaga-rra peteı pan, ha onembo’e rire, omboja’o ha ome’evohembiguaikuerape he’i: “Pejagarra, pe’u. Kova he’iseche rete”. Avei ojagarra pe-teı kopa, ha onembo’e rire,ome’e chupekuera, he’ıvo:“Pe’u chugui, opavave; porkekova he’ise ‘che ruguy pe pakto re-

Cena del Se˜

nor: Pe mandu’aomomba’eguas

´uva

˜Nandej

´arape

Informasi´

on o˜ıv

´eva 207

hegua’, onenohetava heta rehehape oneperdona hagua umipekado” ’ (Mateo 26:26-28).

Oı oimo’ava Jesus ojapohague pe pangui ho’o, ha pe vı-nogui huguy. Pero Jesus retepe ndojehuiva’ekue mba’eveome’ero guare pe pan. Upeicharo, ho’uparaka’e umi apostolJesus ro’o ha huguy avei? Nahaniri, upeva ha’eva’eramo’acanibalismo (ho’uva yvypora ro’o), peteı mba’e

˜Nandejara

lei okondenava (Genesis 9:3,4; Levıtico 17:10). Lucas22:20-pe, Jesus he’iva’ekue: ‘Ko kopa he’ise pe pakto pyahuojejapova che ruguy rupive, onenohetava pende reheha-pe’. Oikopa anetehape pe kopagui ‘pe pakto pyahu’? Upevandaikatui, pe pakto ha’e peteı akuerdo, ndaha’ei peteı mba’eikatuva japoko.

Upevare pe pan ha pe vıno ojeporunte onerrepresenta ha-gua peteı mba’e. Pe pan orrepresenta Cristo rete iperfektova.Jesus oiporu peteı pan hembyva’ekue pe Pascuagui, ha oje-japova levadura’yre (

´Exodo 12:8). La Bıbliape pe levadura

ojeporu orrepresenta hagua pe pekado. Upevare pe pan he’i-se Jesus retekue iperfektova, ome’eva’ekue nanderehehape.Pe hete ndoguerekoiva’ekue pekado (Mateo 16:11, 12; 1 Co-rintios 5:6, 7; 1 Pedro 2:22; 1 Juan 2:1, 2).

Pe vıno tınto orrepresenta Jesus ruguy, oneme’eva’ekueojejapo hagua pe pakto pyahu. Jesus he’iva’ekue onoheta-ha huguy ‘oneperdona hagua umi pekado’. Upeicha rupi,oı yvyporakuera ipotıva

˜Nandejara renondepe ha oikeva he-

ndive pe pakto pyahupe (Hebreos 9:14; 10:16, 17). Ko paktotera kontrato rupi umi 144.000 kristiano ifielva ikatu ohoyvagape. Upepe chuguikuera oikota rrei ha saserdote ome’ehagua opa mba’e pora yvyporakuerape (Genesis 22:18; Jere-mıas 31:31-33; 1 Pedro 2:9; Revelacion 5:9, 10; 14:1-3).

Mavapa ho’uva’era pe pan ha pe vıno ojeporuva pe Con-memoracionpe? Umi oıva pe pakto pyahupe anoite, umioha’arova oho yvagape.

˜Nandejara espıritu santo rupive oi-

kuaa pora hikuai ojeporavohague oiko hagua chuguikuerarrei yvagape (Romanos 8:16). Ha’ekuera oı avei pe paktoRreinope guara Jesus ndive (Lucas 22:29).

208 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

Ha mba’epa ojapo umi oha’arova oiko opa ara guara pe-teı paraısope ko Yvy ape ari? Jesus ojerurehagueicha, ohohikuai pe Cena del Senor ojejapohape ohendu hagua-nte, ndaha’ei ho’u hagua pe pan ha pe vıno. Kada ano pe14 de Nisan, kuarahy oike rire, testigos de Jehova ojapo peCena del Senor. Ndahetairamo jepe ko mundope umi he’ıvaohotaha yvagape, ko mba’e inimportanteterei enterovekristianokuerape guara. Upe jave ipora jajepy’amongeta

˜Na-

ndejara Jehova ha Jesucristo mborayhu tuichaitevare (Juan3:16).

˜NAHEND

´UVO o

˜ne

˜ne’

˜e

´alma ha esp

´ıritugui, mba’

´epa ou

˜nane ak

˜ame? Heta o

˜ı oguerovi

´ava ko’

˜a

˜ne’

˜e he’iseha pe-

te˜ı mba’e ojehecha’

˜yva ha noman

´oiva jaguerek

´ova

˜nande

pype. Ha’eku´era oimo’

˜a

˜namano vove ko p

´arte ojehe-

cha’˜

yva os˜eha

˜nande ret

´egui ha ohoha oiko

´otro hend

´ape.

Op´arupi ojeguerovia ko mba’e, up

´evare heta o

˜ı omomba’e-

tere´ıva oikua

´avo la Biblia nombo’eiha up

´eva. Up

´eichar

˜o,

mba’´epa ombo’e la Biblia pe

´alma ha esp

´ıritugui?

MBA’´EPA HE’ISE PE “

´ALMA” LA B

´IBLIAPE?

Jahecha ra˜eta mba’

´epa he’ise

´alma.

˜Nanemandu’ava’er

˜a

la Biblia ojehai ha˜gua ojeporuvehague umi idi

´oma evr

´eo

ha gri´ego. O

˜ne’

˜evo pe

´almagui, umi ohaiva’ekue la Biblia

oiporu pe evr´eo

˜ne’

˜e n

´e·fesch ha pe gri

´ego psy·kj

´e. Ko’

˜a mo-

k˜

oi˜

ne’˜e ojeporu la B

´ıbliape ochocientos henda rupi, ha

pe Traducci´

on del Nuevo Mundo oiporu katuete “´alma” opa

hend´ape. Mba’

´epa he’ise “

´alma” la B

´ıbliape? He’ise jepi:

1) yvyporaku´era, 2) mymbaku

´era, t

´er

˜a 3) yvyp

´ora ha my-

“´

Alma” ha “Esp´ıritu”

Mba’´epa a

˜neteh

´ape he’ise ko’

˜a mba’e?

Informasi´

on o˜ıv

´eva 209

mbaku´era rekove. Jahechami ko’

´a

˜ga umi t

´eysto o

˜ne’

˜eva

ko’˜a mbohapy mba’

´egui.

Yvyporaku´

era. ‘No´e oikoveha

´arape, [...] mbovymi h

´ente,

ocho´alma, ojesalvava’ekue pe

´ygui’ (1 Pedro 3:20). Ko’

´ape

“´alma” he’ise yvyp

´ora: No

´e, hembireko, mbohapy ita’

´yra

hembirekoku´era ndive. Avei

´Exodo 16:16-pe he’i mba’

´ei-

chapa umi Israelgua ombyatyva’er˜a pe man

´a: ‘Pembyaty

[pe man´a] [...] oikotev

˜eh

´aicha k

´ada

´alma o

˜ıva nendive nde

r´

oga k´arpape’. Up

´eva he’ise k

´ada fam

´ılia ombyatyva’er

˜aha

pe man´a hetah

´aicha hiku

´ai. Pe

˜ne’

˜e “

´alma” he’ise avei he-

nteku´era ko’

˜a t

´eystope: G

´enesis 46:18; Josu

´e 11:11; Hechos

27:37; ha Romanos 13:1.Mymbaku

´era. ‘Ha upe rire

˜Nandej

´ara he’i: “

´Ygui tahe

˜noi-

mba umi´alma oikov

´eva, ha toveve mymbaku

´era ovev

´eva

yvy´ari pe yv

´aga i

˜nas

˜aivare”. Ha upe rire

˜Nandej

´ara he’i:

“Tomohe˜

n´

oi pe yvy´alma oikov

´eva ha’

´eva ojuehegua, my-

mba ogaha rupi oik´

ova ha mymba om´

yiva ha mymbaka’aguy ha’

´eva ojuehegua”. Ha oiko up

´eicha’ (G

´enesis 1:

20, 24). Ko’´ape umi pira, mymba ogaha rupi oik

´ova ha avei

umi mymba ka’aguy o˜

nehen´

oi “´alma”. Avei umi guyra ha

ambue mymbaku´erape o

˜nehen

´oi

´alma ko’

˜a t

´eystope: G

´e-

nesis 9:10; Lev´ıtico 11:46; ha N

´umeros 31:28.

Yvyp´

ora rekove. Sapy’´ante “

´alma” he’ise pete

˜ı tapicha re-

kove. Jehov´a he’iva’ekue Mois

´espe: ‘omanomb

´ama umi

kuimba’e ohekava’ekue ne´alma’ (

´Exodo 4:19). Mba’

´epa

ohekava’ekue Mois´es enemigoku

´era? Ha’eku

´era oheka-

va’ekue Mois´espe, ojuka ha

˜gua chupe. Ha jalee avei, ymave

Raquel oguerek´

or˜

o guare imemby Benjam´ınpe, ‘os

˜e chugui

hi’´alma (omano rupi)’ (G

´enesis 35:16-19). Upe jave os

˜e Ra-

qu´elgui hekove. Jahechami avei mba’

´epa Jes

´us he’iva’ekue:

‘Che h´ına pe past

´or imba’epor

˜ava; pe past

´or imba’epor

˜ava

ome’˜e hi’

´alma ovechaku

´era reheh

´ape’ (Juan 10:11). Jes

´us

ome’˜e hi’

´alma t

´er

˜a hekove yvyporaku

´era reheh

´ape. La B

´ı-

bliape ko’˜a hend

´ape “

´alma” he’ise pete

˜ı tapicha rekove.

Jatopav´eta “

´alma” ojeporuha k

´oicha ko’

˜a t

´eystope: 1 Reyes

17:17-23; Mateo 10:39; Juan 15:13 ha Hechos 20:10.

210 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

Jastudiav´evo la Biblia jahech

´ata o

˜ne

˜ne’

˜e jave pe “

´alma”

rehe ndojeporuiha hendive pe˜

ne’˜e “omano’

˜yva” t

´er

˜a

“opa’˜

yva”. Up´eva rangue,

˜Nandej

´ara

˜Ne’

˜e he’i pe

´alma

omanoha (Ezequiel 18:4, 20). Up´evare, pete

˜ı omanova’e-

ku´ere la Biblia he’i ‘

´alma omanova’ekue’ (Lev

´ıtico 21:11).

MBA’´EPA PE “ESP

´IRITU”?

Ko’´a

˜ga jahech

´ata mba’

´epa he’ise la B

´ıbliape pe “esp

´ıri-

tu”. O˜ı oimo’

˜ava “esp

´ıritu” ha “

´alma” ha’eha pete

˜ı

mba’´ente. P

´ero ndaha’

´ei up

´eicha. La Biblia ohechau-

ka por˜a pe “esp

´ıritu” ha pe “

´alma” ha’eha mok

˜oi mba’e.

Mba’´epepa ojoavy?

Umi ohaiva’ekue la Biblia o˜

ne’˜evo pe “esp

´ıritugui”

oiporu pe evr´eo

˜ne’

˜e r

´u·aj ha pe gri

´ego pn

´eu·ma.

˜Nande-

j´ara

˜Ne’

˜e voi ohechauka mba’

´epa he’ise ko’

˜a mba’e. P

´or

eh´emplo, Salmo 104:29 he’i Jehov

´are: ‘Reipe’

´aramo chu-

guiku´era ijesp

´ıritu [r

´u·aj], ha’eku

´era omano, ha ojevy pe

yv´

ype’. Ha Santiago 2:26 omombe’u ‘˜

nande rete omano-ha ndoguerek

´oiramo esp

´ıritu [pn

´eu·ma]’. Ko’

˜a vers

´ıkulope,

“esp´ıritu” he’ise pe mba’e omoingov

´eva

˜nande rete, ha

pe espiritu’˜

yre˜

namano. Up´evare, la B

´ıbliape pe

˜ne’

˜e r

´u·aj

ojetradusi “esp´ıritu”, p

´ero avei ‘pytu’ t

´er

˜a pe pytu tekove

rehegua. Jahechami mba’´epa No

´e oikoha

´arape

˜Nandej

´a-

ra he’iva’ekue pe Dil´

uviore: ‘Aguer´

uta pete˜ı ama guasu ko

yvy´ari ahundi ha

˜gua opaichagua to’o oguerek

´ova ipype pe

pytu tekove rehegua [r´

u·aj ] ko yv´aga gu

´ype’ (G

´enesis 6:17;

7:15, 22). Up´eichar

˜o pe “esp

´ıritu” ha’e pe pytu ojehecha’

˜y-

va omoingov´eva opaichagua tekov

´epe.

Pe´alma ndaha’

´ei pe esp

´ıritu.

˜Nande rete oikotev

˜e pe

esp´ıritu oikove ha

˜gua, pete

˜ı rr

´adio oikotev

˜eh

´aicha elektri-

sida ipu ha˜gua. Jahecha por

˜a ha

˜gua ko mba’e,

˜napensami

pete˜ı rr

´adio p

´ıla oipor

´uvare.

˜Namo

˜ı vove p

´ıla pe rr

´adiope

ha˜

nambopu, pe elektrisida o˜ıva umi p

´ılape omomba’a-

po pe rr´adio. P

´ero pila’

˜yre pe rr

´adio ndoikomo’

˜ai. Avei

umi rr´adio oipor

´uva elektrisida ndoikomo’

˜ai jaipe’

´aramo

Informasi´

on o˜ıv

´eva 211

pe ench´

ufegui. Up´eicha avei, pe esp

´ıritu ha’e pe pytu

omoingov´eva

˜nande rete. Ha pe elektrisid

´aicha, pe esp

´ıritu

no˜

nand´

ui ha ndaikat´

ui opensa. Up´eicharamo, pe esp

´ıritu

ha’e pete˜ı pytu re

´ınte. P

´ero

˜nande rete ndoguerek

´oiramo

ko esp´ıritu, t

´er

˜a pe pytu tekove rehegua, ‘

˜namano ha jajevy

pe yv´

ype’, he’ihagu´eicha pe salm

´ısta.

O˜

ne’˜evo yvyporaku

´era

˜neman

´ogui, Eclesiast

´es 12:7 he’i:

‘Pe yvytimbo [retekue] ojevy pe yv´

ype, o˜ıhagu

´eicha, ha pe

esp´ıritu ojevy

˜Nandej

´ara [a

˜netegua] ome’

˜eva’eku

´epe’. Pe

esp´ıritu t

´er

˜a pe pytu tekove rehegua, oheja vove

˜nande rete,

˜nande rete omano ha oiko jey chugui yvy. Up

´eicha avei

pe pytu tekove rehegua oho jey ouhagu´egui:

˜Nandej

´ara-

gui (Job 34:14, 15; Salmo 36:9). P´ero ko mba’e nde’is

´ei pe

pytu tekove rehegua ohoha katuete yv´agape. Up

´eva rangue

he’ise pete˜ı tapicha omano vove, opytamaha Jehov

´a p

´ope

omoingove jey chupe. Pe˜

Nandej´ara pu’aka rupi a

˜noite ika-

tu o˜

neme’˜e jey pe esp

´ıritu, t

´er

˜a pe pytu tekove rehegua, pe

tapicha oikove jey ha˜gua.

Mba’eichait´epa

˜nanembopy’aguapy jaikuaa

˜Nandej

´ara

ojapotaha up´eva umi ‘yvygu

´ype’ o

˜ıvare! (Juan 5:28, 29.) Pe

˜nemoingove jey oiko vove, Jehov

´a ojapo je

´yta chupeku

´era

heter˜a ha omoingove je

´yta omo

˜ıvo ipype pe esp

´ıritu, t

´er

˜a

pe pytu tekove rehegua. Javy’ait´eta upe

´ara o

˜guah

˜e vove!

Reikuaasev´eramo mba’

´eichapa ojeporu la B

´ıbliape

umi˜

ne’˜e “

´alma” ha “esp

´ıritu”, retopav

´eta informa-

si´

on pe foll´eto h

´eravape

¿Qu´

e nos sucede cuandomorimos? ha pe l

´ıvro Ra-

zonamiento a partir de lasEscrituras, p

´ahina 32-36

ha 136-140, omosaramb´ıva

testigos de Jehov´a.

UMI idioma ojehaihaguepe la Biblia, ojeporu setenta hendarupi pe evreo ne’e sche�

´ohl ha griego h

´ai’des. Ko’ava ojeporu

onene’e jave pe nemanore. Oı Biblia guaranıme otradusıvako’a ne’e “omanova’ekue oıha”, “anareta” tera “omano-va’ekue renda”. Pero heta idiomape ndaikatui onembohasapora ko’a evreo ha griego ne’e he’iseva. Upevare, pe Traduc-ci

´on del Nuevo Mundo oiporu umi ne’e “Seol” ha “Hades”.

Mba’epa he’ise ko’a mba’e? Jahechami mba’eichapa ojepo-ru la Bıbliape heta hendape.

Eclesiastes 9:10-pe he’i: ‘ndaipori Seolpe, pe rehohape,tembiapo tera ojejaposeva tera konosimiento tera ara-ndu’. Upeicharo, ha’epa Seol kada sepultura onenotyhapepeteı omanova’ekue? Ndaha’ei. La Biblia one’evo peteı se-pulturagui, ndoiporui pe ne’e sche�

´ohl tera h

´ai’des (Genesis

23:7-9; Mateo 28:1). Avei, la Biblia ndoiporui “Seol” one’ehagua umi panteongui onemoıhape heta omanova’ekueha oguerekohaicha heta famılia, tera peteı yvykua guasu-gui onenotyhape onondivepa heta omanova’ekue (Genesis49:30, 31).

Upeicharo, mba’epa he’ise la Bıbliape “Seol” ha “Ha-des”? He’ise peteı mba’e tuichaveva pe yvykua guasugui. Porehemplo, Isaıas 5:14-pe he’i Seol ha’eha peteı lugar ipyrusu-va ‘tuicha ojurupe’ava, ikatu’yha peve’. Upeicha ja’ekuaa peSeol omokomahague hetaiterei omanova’ekuepe, ha omo-kosevente oikovo (Proverbios 30:15, 16). Ndaha’ei umisementerio jaikuaavaicha, umıva henyhekuaa, pero ‘pe Seolnahyguatai’ (Proverbios 27:20). Anetehape, pe Seol tera Ha-des nahenyhei araka’eve ha ndaijapyrai. Upeicharo, pe Seoltera Hades ndaha’ei peteı lugar oıva peteı hendape tera ika-tuva jahecha. Ha’e uvei peteı mba’e orrepresentava umiomanova’ekue oıha, opytu’uhape enterove nunga omano-va’ekue.

Jaikuaavo la Biblia ombo’eva pe nemoingove jeygui na-ntende porave mba’epa he’ise pe Seol tera Hades.

˜Nandejara˜

Ne’e oiporu Seol ha Hades one’evo umi omanova’ekue

Mba’´epa pe Seol ha Hades?

212

Informasi´

on o˜ıv

´eva 213

onemoingove jeytavagui� (Job 14:13; Hechos 2:31; Revela-cion 20:13). Ohechauka avei pe Seol tera Hadespe oıhaumi oserviva’ekue Jehovape, ha heta ndojapoiva’ekue upe-va (Genesis 37:35; Salmo 55:15). Upevare, la Biblia ombo’eoıtaha “nemoingove jey hekojoja ha hekojoja’yvagui” (He-chos 24:15).

� Pero la Biblia ombo’e umi nonemoingovejeymo’aiva noıriha pe Seoltera Hadespe, sıno “Gehenape”, ndaha’eiva avei peteı lugar ikatuva jahe-cha tera japoko (Mateo 5:30; 10:28; 23:33).

MBA’´

EPA nde reimo’˜a oikotaha pe Hu

´ısio

´Arape? Heta o

˜ı oi-

mo’˜ava umi

´alma, miles de millones, ojeguerahataha pete

˜ıte

˜ı˜

Nandej´ara tr

´ono renond

´epe ojekuaa ha

˜gua mba’

´epa oik

´ota chu-

guiku´era. Oimo’

˜a avei hiku

´ai o

˜ıtaha umi oh

´ova oiko yv

´agape,

ha umi oh´

otava ohasa asy ha˜gu

´ame opa

´arare. P

´ero la Biblia

nde’iriete upeichataha. Ndaha’emo’˜ai pete

˜ı ti

´empo jakyhyje ha-

˜gua, s

´ıno ome’

˜eva esper

´ansa ha o

˜nemyatyr

˜o ha

˜gua opa mba’e.

Revelaci´

on 20:11, 12-pe, pe ap´

ostol Juan he’i mba’´eichata-

pa pe Hu´ısio

´Ara: ‘Ahecha pete

˜ı tr

´ono morot

˜ı tuich

´ava ha

pe oguap´

yva hi’´ari. Ha henond

´egui oka

˜ny pe yvy ha yv

´aga,

ha ndojetop´ai chupeku

´era henda

˜gua. Ha ahecha umi oma-

nova’eku´epe, tuich

´ava ha mich

˜ıvape, o

˜nembo’

´yva pe tr

´ono

renond´epe, ha ojepe’a umi kuatia

˜ne’

˜e. P

´ero ojepe’a avei ambue

kuatia˜

ne’˜e; pe kuatia

˜ne’

˜e jeikove rehegua. Ha umi omanova’e-

kue ojehusga umi kuatia˜

ne’˜eme ojeha

´ıvare ha hembiapoku

´ere’.

M´avapa pe Hu

´es oguap

´yva pe tr

´onope?

˜Nandej

´ara Jehov

´a h

´ına pe Hu

´es tuichav

´eva yvyporaku

´era-

pe˜guar

˜a. Up

´eichar

˜o jepe, ha’e oheja

´otrope ojapo pe hu

´ısio.

Hechos 17:31-pe, pe ap´

ostol Pablo he’iva’ekue˜

Nandej´ara ‘omo

˜ı-

mahague pete˜ı

´ara ohusga ha

˜gua ko yvy hust

´ısia reheve pete

˜ı

kuimba’e ha’e omo˜ıva’ekue rupive’. Ha ko Hu

´es h

´ına Jesucristo

o˜

nemoingove jey va’ekue (Juan 5:22). P´ero, araka’

´epa o

˜nepyr

˜u-

ta pe Hu´ısio

´Ara, ha mba’eichait

´epa ipuk

´uta?

Mba’´epa pe Hu

´ısio

´Ara?

214 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

Pe l´ıvro h

´erava Revelaci

´on ohechauka pe Hu

´ısio

´Ara o

˜nepy-

r˜

utaha pe Armaged´

on˜

norair˜

o opa rire, ohund´ıtava ko m

´undo

o˜ıva Satan

´as pogu

´ype� (Revelaci

´on 16:14, 16; 19:19-20:3). Pe

Armaged´

on rire, Satan´as ha idemonioku

´erape o

˜nembot

´yta mil

´a

˜no aja pete

˜ı ‘yvykua pypuk

´upe’. Upe ti

´empo aja, umi 144.000

o˜ıva yv

´agape ohusg

´ata henteku

´erape ha ois

˜ambyh

´yta ‘rr

´eicha

Cristo ndive mil´a

˜no rehe’ (Revelaci

´on 14:1-3; 20:1-4; Romanos

8:17). Up´eichar

˜o, pe Hu

´ısio

´Ara ndaipukumo’

˜ai 24

´ora s

´ıno mil

´a

˜no.

Umi mil´a

˜no aja, Jesucristo ‘ohusg

´ata umi oikov

´eva ha

omanova’eku´epe’ (2 Timoteo 4:1). ‘Umi oikov

´eva’ ha’e yvy-

poraku´era o

˜ıva pe ‘aty guas

´upe’, ohas

´atava pe Armaged

´on

omano’˜

yre (Revelaci´

on 7:9-17). Pe ap´

ostol Juan ohechava’ekueavei ‘umi omanova’eku

´epe [...] o

˜nembo’

´yva pe tr

´ono renond

´e-

pe’ ojehusga ha˜gua. Ha Jes

´us oprometehagu

´eicha, umi ‘o

˜ıva

yvygu´

ype ohend´

uta i˜

ne’˜e ha os

˜eta’, o

˜nemoingove je

´yvo chupe-

ku´era (Juan 5:28, 29; Hechos 24:15). P

´ero, mba’

´epa ojehech

´ata

ojehusga ha˜gua chupeku

´era?

Pe ap´

ostol Juan ohechava’ekue mba’´eichapa ‘ojepe’a umi

kuatia˜

ne’˜e’, ha ‘umi omanova’ekue ojehusga umi kuatia

˜ne’

˜e-

me ojeha´ıvare ha hembiapoku

´ere’. O

˜ıpa ko’

˜a kuatia

˜ne’

˜eme opa

mba’e umi h´ente ojapova’ekue yma? Ndaip

´ori. Pe hu

´ısio ndo-

jejapomo’˜ai umi mba’e ojapova’eku

´ere hiku

´ai omano mboyve.

Mba’´eichapa jaikuaa up

´eva? La Biblia he’i: ‘Pe omanova’ekue

is˜as

´oma ipek

´adogui’ (Romanos 6:7). Up

´eichar

˜o, ikatu ja’e umi

o˜

nemoingove je´

yva opu’˜ataha pekado’

˜yre. Up

´evare umi kuatia-

˜ne’

˜e he’ise o

˜ıtaha umi mba’e

˜Nandej

´ara ojerure pyah

´uva

˜nandehegui. Oiko ha

˜gua opa

´ara

˜guar

˜a, umi o

˜nemoingove je

´y-

va ha umi ohas´ava omano’

˜yre Armaged

´on ojapova’er

˜a umi

mba’e˜

Nandej´ara ojerur

´eva. Ko’

˜ava apyt

´epe o

˜ıta umi mba’e Je-

hov´a oikuaauk

´atava pe mil

´a

˜no aja. Up

´eichar

˜o, ojehusg

´ata

yvyporaku´erape umi mba’e ojap

´ovare pe Hu

´ısio

´Ara aja.

� Retopaveta informasion Armagedongui, pe lıvro heravape Perspica-cia para comprender las Escrituras, volumen 1, pahina 680, 681, 1086,1087, ha pe lıvro Adoremos al

´unico Dios verdadero kapıtulo 20-pe, omo-

sarambıva testigos de Jehova.

Informasi´

on o˜ıv

´eva 215

Pe Hu´ısio

´Ara aja, hetaiterei yvyp

´ora, miles de millones, oi-

kuaa˜

nepyr˜

uta mba’´epa

˜Nandej

´ara ojerure ha ikat

´uta ojapo

hiku´ai. K

´ova he’ise o

˜ıtaha pete

˜ı tembiapo kakuaa o

˜nembo’e ha-

˜gua opavav

´epe. Upeichaite, ‘oikua

´a[ta] mba’

´epa pe hust

´ısia umi

oik´

ova ko yvy por˜ame’ (Isa

´ıas 26:9). P

´ero, naent

´eroi ojapos

´eta˜

Nandej´ara he’

´ıva. Isa

´ıas 26:10-pe he’i: ‘Ojeporiahuverek

´oramo

jepe pe i˜

na˜

n´avape, ndoikuaasemo’

˜ai pe hust

´ısiagui. Pe yvy oje-

japoh´ape ipor

˜ava ha’e hembiapo va

´ıta, ha ndohechakuaamo’

˜ai

Jehov´a tuichaha’. Ko’

˜a i

˜na

˜n

´avape o

˜nehundiet

´eta pe Hu

´ısio

´Ara

aja (Isa´ıas 65:20).

Op´avo pe Hu

´ısio

´Ara, umi yvyporaku

´era opyt

´ava ‘oikov

´eta’

t´er

˜a ohupyt

´yta pe perfeksi

´on (Revelaci

´on 20:5). Up

´eichar

˜o, pe

Hu´ısio

´Ara aja, yvyporaku

´era ohupyty je

´yta pe perfeksi

´on ogue-

rekova’ekue i˜

nepyr˜

ume (1 Corintios 15:24-28). Ha upe rire o˜ıta

pete˜ı pru

´eva paha. Ojepo

´ıta Satan

´aspe o

˜ıhagui, ha o

˜nehundi

mboyve, ojehej´ata chupe o

˜neha’

˜a ogueraha vai yvyporaku

´erape

(Revelaci´

on 20:3, 7-10). Umi o˜

nemo˜ıva hese ohech

´ata mba’ei-

chait´epa o

˜nekumpli la Biblia he’

´ıva ko’

´ape: “Umi hekojoj

´ava

oguerek´

ota ko yvy, ha oik´

ota ipype opa´ara

˜guar

˜a” (Salmo

37:29). A˜

neteh´ape, pe Hu

´ısio

´Ara ipor

˜aitere

´ıta opa yvyporaku

´era

ijeroviap´

yvape˜guar

˜a!

HETA´a

˜no o

˜guah

˜e mboyve 1914, o

˜ıva’ekue pete

˜ı aty ostudi

´ava

la Biblia he’iva’ekue upe´a

˜nope oikova’er

˜aha heta mba’eguasu.

Mba’´epa raka’e um

´ıva? Mba’

´epa ohechauka pe

´a

˜no 1914 i

˜nim-

portantehague?

Jes´

us he’iva’ekue Lucas 21:24-pe: ‘Jerusal´en rehe umi tet

˜a-

ngu´era opyr

˜umb

´ata, o

˜guah

˜e meve pe ti

´empo o

˜neme’

˜eva’ekue

tet˜angu

´erape’, t

´er

˜a ‘umi Gentil

´ara’, he’ih

´aicha pe Biblia

Reina-Valera 1865-pe guare. Jerusal´en ha’eva’ekue umi hud

´ıo

ret˜a kapit

´al, ha up

´egui ois

˜ambyhyva’ekue umi rr

´ei o

´uva Da-

vid fam´ıliagui (Salmo 48:1, 2). P

´ero, ko’

˜a rr

´ei ndaha’eiva’ekue

1914: Pete˜ı

´a

˜no i

˜nimport

´anteva

pe profes´ıape

216 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

umi tet˜angu

´era oguerek

´ovaicha. Ha’eku

´era oguapyva’ekue ‘Jeho-

v´a tr

´onope’, t

´er

˜a ois

˜ambyhyva’ekue

˜Nandej

´ara rer

´ape (1 Cr

´onicas

29:23). Up´eichar

˜o, Jerusal

´en orrepresentava’ekue Jehov

´a s

˜a-

mbyhy.

Mba’´eichapa ha araka’

´epa, o

˜nepyr

˜uraka’e umi tet

˜angu

´era

opyr˜

umba˜

Nandej´ara s

˜ambyh

´yre? Ko mba’e oikova’ekue pe

´a

˜no 607-pe

˜nande

´ara mboyve, Jerusal

´en ho’

´ar

˜o guare Babi-

lonia pogu´

ype. Pe ‘Jehov´a tr

´ono’ opytava’ekue nandi, ha opa

umi rr´ei o

´uva David fam

´ıliagui (2 Reyes 25:1-26). ‘O

˜nepy-

r˜

utapa’ Jerusal´en rehe opa

´arare? Nah

´aniri. Pe profes

´ıa o

˜ıva

Ezequi´elpe omombe’u oje’ehague Sedequ

´ıaspe, pe

´ultimo

rr´ei o

˜ıva Jerusal

´enpe: ‘Tojepe’a pe ak

˜a rehegua, ha tojei pe

kor´

ona. K´

ova [...] no˜

neme’˜emo’

˜ai avav

´epe ou peve pe ogue-

rek´

ova der´echo leg

´al ha ame’

˜eva’er

˜a [k

´ova] chupe’ (Ezequiel

21:26, 27). Jesucristo ha’e pe oguerek´

ova ‘der´echo leg

´al’ o

˜ne-

UMI ‘SIETE TI´EMPO’

2,520´a

˜no

606´a

˜no ha tres m

´ese

octubre pe´a

˜no 607

˜nande

´ara

mboyve guive, 31 de diciembre pe´a

˜no 1

˜nande

´ara mboyve peve

1913´a

˜no ha 9 m

´ese

1 de enero pe´a

˜no 1

˜nande

´ara

guive, octubre 1914 peve

607 &˜

Nande´ara mboyve

˜Nande

´ara ) 1914

‘Jerusal´

en rehe umitet

˜angu

´era

opyr˜

umb´

ata’

‘Ou peve pe oguerek´

ovader

´echo leg

´al’

Informasi´

on o˜ıv

´eva 217

me’˜e ha

˜gua chupe David kor

´ona (Lucas 1:32, 33). Up

´eichar

˜o,

umi tet˜angu

´era ‘opyr

˜uta’ Jerusal

´en rehe oiko peve Jes

´usgui

Rr´ei.Araka’

´epa oikova’er

˜a ko mba’eguasu? Jes

´us ohechaukava’ekue

umi gentil (t´er

˜a umi ndaha’

´eiva hud

´ıo) ogovernava’er

˜aha pete

˜ı

ti´empore. Daniel kap

´ıtulo cuatro ohechauka araka’

´epa opava’er

˜a

ko ti´empo. Up

´epe o

˜nemombe’u pete

˜ı rr

´ei Babiloniaygua, h

´era-

va Nabucodonosor, ohechahague ik´epe umi mba’e oik

´otava. Ha’e

ohecha mba’´eichapa ojeity pete

˜ı yvyra m

´ata kakuaa. Ha imatakue

ojejokua i´erro ha k

´ovrepe ani ha

˜gua hoky jey. Upe rire pete

˜ı

´anhel

he’iva’ekue: ‘Tohasa hi’´ari siete ti

´empo’ (Daniel 4:10-16).

La B´ıbliape sapy’

´ante ojeporu umi yvyra m

´ata o

˜ne

˜ne’

˜e ha

˜gua

umi govi´ernore (Ezequiel 17:22-24; 31:2-5). Up

´eichar

˜o, ojeity pe

yvyra m´ata he’ise ojepe’ataha

˜Nandej

´ara s

˜ambyhy, t

´er

˜a umi rr

´ei

o˜ıva Jerusal

´enpe ha ogovern

´ava

˜Nandej

´ara r

´erape. P

´ero ko mba’e

ohechava’ekue pe rr´ei ik

´epe ohechaukava’ekue avei umi tet

˜a-

ngu´era nopyr

˜umo’

˜aiha Jerusal

´en rehe opa

´arare, hi’aretaha uvei

‘siete ti´empo’. Mbo

´ypa ipuku ko’

˜a ti

´empo?

Revelaci´

on 12:6, 14 ohechauka tres tiempos y medio ha’eha‘mil doscientos sesenta d

´ıa’. Up

´eichar

˜o, ‘siete ti

´empo’ ipuk

´u-

ta 2.520 d´ıa. P

´ero Jerusal

´en ho’a rire, umi tet

˜angu

´era nopyr

˜ui˜

Nandej´ara s

˜ambyh

´yre 2.520 d

´ıa aj

´ante. Up

´eicha jahecha ko

profes´ıa o

˜ne’

˜ehague hetave ti

´empogui. Jahek

´aramo N

´umeros

14:34 ha Ezequiel 4:6, jahech´ata ko’

˜a mok

˜oi hend

´ape o

˜ne-

˜ne’

˜eha ‘pete

˜ı d

´ıa pete

˜ı

´a

˜nore’. Up

´eichar

˜o umi siete ti

´empo

ipuku 2.520´

a˜

no.Umi 2520

´a

˜no o

˜nepyr

˜uva’ekue oct

´ubrepe, pe

´a

˜no 607-pe

˜na-

nde´ara mboyve. Up

´eramo Jerusal

´en ho’a Babilonia pogu

´ype,

ha oipe’a hiku´ai pe rr

´ei o

´uva David fam

´ıliagui. Ha pe ti

´empo

opa octubre 1914-pe. Up´er

˜o, opa ‘pe ti

´empo o

˜neme’

˜eva’ekue tet

˜a-

ngu´erape’, ha

˜Nandej

´ara ojapo Jesucr

´ıstogui Rr

´ei yv

´agape�

(Salmo 2:1-6; Daniel 7:13, 14).

� Jaipaparamo octubre pe ano 607 nande ara mboyve guive pe ano 1 peve,ohasa 606 ano.

˜Nanemandu’ava’era ndaiporiha pe ano cero. Upevare, octubre

pe ano 1 nande ara mboyve guive, octubre pe ano 1914 nande ara peve, oha-sa 1914 ano.

˜Nasumaramo 606 ha 1914 jaguereko 2.520 ano. Reikuaave hagua

Jerusalen nehundıgui, pe ano 607-pe nande ara mboyve, ikatu rehecha he’iha-pe “Cronologıa” pe lıvro heravape Perspicacia para comprender las Escrituras,omosarambıva testigos de Jehova.

218 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

Jes´

us he’iva’ekue ogoverna jave yv´agape ‘ipres

´ensia’ aja, oi-

kotaha heta mba’eguasu ko m´

undope, um´ıva apyt

´epe

˜norair

˜o,

˜nembyah

´yi, yvyryr

´yi ha p

´este (Mateo 24:3-8; Lucas 21:11). Ha

upeichaite oiko. Ko’˜a mba’e oik

´ovare jaikuaa por

˜a pe

´a

˜no 1914-pe

˜Nandej

´ara Rr

´eino yvagapegua o

˜nepyr

˜uhague ois

˜ambyhy, ha o

˜ne-

pyr˜

uhague pe ‘´ara paha’ ko m

´undo a

˜n

´ame (2 Timoteo 3:1-5).

LA B´IBLIAPE sa’i o

˜ne

˜ne’

˜e pe esp

´ıritu h

´erava Migu

´elgui. P

´ero

o˜

ne˜

ne’˜e jave chugui, katuete ojapoh

´ına pete

˜ı mba’e. Pe

l´ıvro h

´erava Dani

´elpe, Miguel o

˜norair

˜oh

´ına umi

´anhel a

˜n

´a-

ndi; Judas kuatia˜

ne’˜eme, ha’e ojodiskutih

´ına Satan

´as ndive,

ha Revelaci´

onpe katu o˜

norair˜

oh´ına Satan

´as ha idemonio-

ku´era ndive. Odefende rupi Jehov

´a s

˜ambyhy ha o

˜norair

˜o

rupi umi˜

Nandej´arare o

˜nemo

˜ıva ndive, ojapo pe h

´era he’i-

s´eva: “M

´avapa

˜Nandej

´araicha?”. P

´ero, m

´avapa Miguel?

Sapy’´ante, o

˜ı umi tapicha ojekua

´ava heta t

´era rupi. P

´or

eh´emplo, Jacob, omoak

˜ava’ekue pete

˜ı fam

´ılia tuich

´ava,

o˜

nehenoiva’ekue avei Israel, ha pe ap´

ostol P´edrope, Sim

´on

(G´enesis 49:1, 2; Mateo 10:2). Up

´eicha avei, la Biblia ohe-

chauka Miguel ha’eha avei Jesucristo r´era, ou mboyve ko

Yvy ape´ari ha oho jey rire yv

´agape. Jahech

´ata la B

´ıbliape

mba’´erepa ja’ekuaa ko mba’e.

Ark´

anhel.˜

Nandej´ara

˜Ne’

˜e ohen

´oi Migu

´elpe ‘pe ark

´anhel’

(Judas 9). Ko˜

ne’˜e he’ise ‘umi

´anhel ruvicha’. Ha o

˜nehen

´oi

rupi Migu´elpe pe ark

´anhel, jahechakuaa upeichagua

´an-

hel o˜ıha pete

˜ınte. Up

´evare, la Biblia oiporu jave ‘ark

´anhel’

o˜

ne’˜e pete

˜ıguinte, ndaha’

´ei het

´agui. Avei, ohechauka Jes

´us

ojapoha pe ark´anhel rembiapo. Ha Jesucr

´ıstogui o

˜nemoi-

ngove jey rire, 1 Tesalonicenses 4:16 he’i: ‘oguej´yta rupi pe

Karai yv´agagui mburuvicha

˜ne’

˜e reheve, pe ark

´anhel

˜ne’

˜e

reheve’. Ko’´ape jahecha Jes

´us o

˜ne’

˜eha pete

˜ı ark

´anhel

˜ne’

˜e

M´avapa pe ark

´anhel Miguel?

reheve. Up´evare ja’ekuaa Jes

´us voi ha’eha pe ark

´anhel Mi-

guel.

Omoak˜

a pete˜ı eh

´ersito. La Biblia he’i: ‘Miguel ha hi’an-

helku´

era o˜

norair˜

o pe drag´

on [...] ha hi’anhelku´era ndive’

(Revelaci´

on 12:7). Up´eichar

˜o, Miguel omoak

˜a pete

˜ı eh

´ersi-

to umi´anhel jeroviap

´ygui. Pe l

´ıvro h

´erava Revelaci

´on

he’i avei Jes´

us omoak˜aha pete

˜ı eh

´ersito umi

´anhel jero-

viap´ygui (Revelaci

´on 19:14-16). Ha pe ap

´ostol Pablo o

˜ne’

˜e

pe ‘Karai Jes´

us’ ha ‘hi’anhelku´era ipoder

´osova’ rehe (2 Te-

salonicenses 1:7). Up´eichar

˜o, la Biblia o

˜ne’

˜e Miguel ha

‘hi’anhelku´eragui’ ha avei Jes

´us ha ‘hi’anhelku

´eragui’ (Ma-

teo 13:41; 16:27; 24:31; 1 Pedro 3:22).˜

Nandej´ara

˜Ne’

˜e

nde’´ıri o

˜ıha mok

˜oi eh

´ersito umi

´anhel jeroviap

´ygui, pete

˜ı

omoak˜ava Miguel ha ambue Jes

´us. Up

´evare ja’ekuaa Miguel

ha’eha Jesucristo ojap´

ovo hembiapo yv´agape.�

� Retopaveta informasion ohechaukava onehenoiha Miguel˜

Nandeja-ra Ra’ype pe lıvro Perspicacia para comprender las Escrituras, volumen 2,pahina 386, 387-pe, omosarambıva testigos de Jehova.

PE L´IVRO h

´erava Revelaci

´on, t

´er

˜a Apocalipsis, he’i heta

mba’e na˜

nantendeiva’er˜a he’ihaichaite (Revelaci

´on 1:1). P

´or

eh´emplo, o

˜ne’

˜e pete

˜ı ku

˜na reko va

´ıgui oguerek

´ova isyv

´are

pe t´era “Babilonia Guasu”. He’i avei oguapyha ‘umi aty ha

tet˜angu

´era’

´ari (Revelaci

´on 17:1, 5, 15). Ndaip

´ori pete

˜ı ku

˜na

ikatuva’er˜a ojapo ko mba’e, up

´evare Babilonia Guasu ojepo-

r´

unte orrepresenta ha˜gua pete

˜ı mba’e. Up

´eichar

˜o, mba’

´epa

orrepresenta ko ku˜

na reko vai?

Revelaci´

on 17:18-pe oje’e ko ku˜

na ha’eha ‘pe t´ava gua-

su ois˜ambyh

´yva umi rr

´ei o

˜ıva ko Yvy ape

´ari’. Ko’

´ape ‘t

´ava’

he’ise pete˜ı h

´ente aty o

˜ıva organis

´ado. Avei, ko ‘t

´ava guasu’

Mba’´epa pe “Babilonia Guasu”?

Informasi´

on o˜ıv

´eva 219

220 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

oguereko ipogu´

ype ‘umi rr´ei o

˜ıva ko Yvy ape

´ari’. Up

´eva-

re Babilonia Guasu ha’eva’er˜a pete

˜ı organisasi

´on oguerek

´ova

tuicha pod´er op

´arupi. Up

´eichar

˜o ikatu ja’e hese ha’eha

pete˜ı imp

´erio guasu, he’is

´eva oguerekoha het

´ape ipogu

´ype.

Mba’eichagua imp´eriopa? Pete

˜ı imp

´erio rrelihi

´oso. Jahecha-

mi mba’´eichapa Revelaci

´on ohechauka upeichaha.

Ikatu o˜ı imp

´erio pol

´ıtiko, komersi

´al, t

´er

˜a rrelihi

´oso.

˜Na-

ndej´ara

˜Ne’

˜e ohechauka ko ku

˜na h

´erava Babilonia Guasu

ndaha’eiha pete˜ı imp

´erio pol

´ıtiko. Up

´eva jahecha he’

´ıgui

‘umi rr´ei yvy arigua’ [umi govi

´erno pol

´ıtiko] ojehe’a-

ha hendive heko va´ıpe. Up

´eva he’ise avei ojehe’aha umi

governanteku´era ndive, ha up

´evare jahecha mba’

´erepa o

˜ne-

hen´

oi chupe ‘pe ku˜

na reko vai’ (Revelaci´

on 17:1, 2; Santiago4:4).

Babilonia Guasu ndaha’´ei avei pete

˜ı imp

´erio komersi

´al.

Up´eva jahecha oje’

´egui umi ‘komersi

´ante yvy arigua’ oja-

he’oha hese o˜

nehundi vove. Avei umi t´eysto he’i umi rr

´ei ha

komersianteku´era opytaha oma

˜na mombyry guive Babilonia

Guas´

ure (Revelaci´

on 18:3, 9, 10, 15-17). Up´evare, ikatu ja’e

Babilonia Guasu ndaha’eiha pete˜ı imp

´erio pol

´ıtiko t

´er

˜a ko-

mersi´al, s

´ıno rrelihi

´oso.

Jaikuaa avei Babilonia Guasu ha’eha pete˜ı imp

´erio rreli-

hi´

oso ko mba’´ere: oje’e hese ombotavyha opa tet

˜angu

´erape

umi paje t´er

˜a espirit

´ısmo ojap

´ovare (Revelaci

´on 18:23). Opai-

chagua espirit´ısmo o

˜ıva ou rrelihi

´ongui ha umi dem

´oniogui.

Up´evare ndajahecharam

´oi la Biblia ohenoiha Babilonia

Guas´

upe ‘umi demonioku´era o

˜ıha’ (Revelaci

´on 18:2; Deu-

teronomio 18:10-12). Avei jahecha mba’´eichapa ko imp

´erio

o˜

nemo˜ı mbarete pe rrelihi

´on a

˜netegu

´are, opersegi rupi ‘umi

prof´eta ha umi s

´anto’ (Revelaci

´on 18:24). A

˜neteh

´ape, Babilo-

nia Guasu ndaija’´ei pe rrelihi

´on a

˜netegu

´are, up

´evare opersegi

mbarete ha ojuka avei ‘Jes´

us testigoku´erape’ (Revelaci

´on

17:6). Up´eichar

˜o, jahecha por

˜a Babilonia Guasu ha’eha pe

imp´erio guasu rrelihi

´on f

´alsa rehegua, ha up

´epe oike opai-

chagua rrelihi´

on o˜

nemo˜ıva

˜Nandej

´ara Jehov

´are.

LA BIBLIA nomombe’´

ui araka’et´epa onaseva’ekue Jes

´us.

P´ero, umi mba’e omombe’

´uvare ikatu ja’e por

˜a ha’e nonasei-

hague dici´embrepe.

Jahechami mba’eichagua ti´empopa ojeguereko diciembre

jave Bel´enpe, Jes

´us onasehague. Umi hud

´ıo oguereko pe-

te˜ı m

´es h

´erava kislev, ho’

´ava noviembre ha dici

´embrepe.

Upe jave ro’y ha oky mante. Up´ei ou pe m

´es h

´erava tebet,

diciembre ha en´erope. Ko m

´es h

´ına pe ro’yveha ha sapy’

´a-

nte ho’a ni´eve umi lug

´ar ijyvateha rupi. Jahechami mba’

´epa

omombe’u la Biblia pe ti´empo ojeguerek

´ovagui up

´erupi.

Pete˜ı ohaiva’ekue la Biblia, h

´erava Esdras, ohechauka kis-

lev ha’ehague pete˜ı m

´es ro’y ha oky mant

´eva. He’i ‘pe m

´es

nueveh´ape [kislev], veinte d

´ıa hagu

´epe’, o

˜nembyaty Jerusa-

l´enpe pete

˜ı aty guasu ha ‘oryr

´yi hiku

´ai [...] okyetere

´ıgui’. Umi

o˜

nembyatyva’ekue he’i pe ti´empore: ‘k

´ova h

´ına pe ti

´empo

okyetereiha, ha ndaikat´

ui˜

naime ok´ape’ (Esdras 10:9, 13; Jere-

m´ıas 36:22). Up

´evare, o

˜nemoa

˜gui vove diciembre, umi past

´or

Onaseparaka’e Jes´

us dici´embrepe?

Jes´

us onas´

er˜

o guare, o˜ıva’ekue

˜n

´ure umi past

´or o

˜nangarek

´ova

pyharekue ijovechaku´

erare

221

222 Mba’´

epa a˜

neteh´

ape ombo’e la Biblia?

oik´

ova up´erupi ombyaty ijovechaku

´era ani ha

˜gua ohasa py-

harekue ok´ape.

P´ero la Biblia he’i pe pyhare Jes

´us onas

´er

˜o guare umi pas-

t´

or o˜ıhague ijovechaku

´era reheve pe

˜n

´ure. Ha Lucas, pete

˜ı

ohaiva’ekue la Biblia, omombe’u Bel´en yp

´ype o

˜ıhague umi

ovecha rerekua ‘oik´

ova˜

n´

ure ha o˜

nangarek´

ova pyharekue ijo-vechaku

´erare’ (Lucas 2:8-12). Ko’

´ape jahecha umi past

´or

ndaha’´ei oh

´onteva araku

´epe pe

˜n

´ure, s

´ıno oiko voi up

´epe.

Oguereko ijovechaku´era pe

˜n

´ure pyharekue. Oim

´eramo Be-

l´enpe ro’y ha oky mante diciembre aja, opyt

´atapa oiko hiku

´ai

pe˜

n´

ume? Katuete ndopytamo’˜ai. Up

´eichar

˜o, umi mba’e oi-

kova’ekue Jes´

us onas´er

˜o guare ohechauka ha’e nonaseihague

dici´embrepe.�˜

Nandej´ara

˜Ne’

˜e omombe’u por

˜a araka’et

´epa Jes

´us oma-

nova’ekue, p´ero nde’iguas

´ui mba’eve onasehague

´aragui.

Ko mba’e˜

nanemomandu’a pe rr´ei Salom

´on he’iva’eku

´e-

re: ‘Ipor˜ave pete

˜ı t

´era pe as

´eite por

˜agui, ha o

˜nemanoha

´ara o

˜nenaseha

´aragui’ (Eclesiast

´es 7:1). Up

´evare, jahechakuaa

mba’´erepa la Biblia omombe’u hetaite mba’e Jes

´us ojapo-

va’eku´egui ha avei i

˜neman

´ogui, p

´ero sa’ieterei omombe’u

inasimi´entogui.

� Reikuaaseveramo ko mba’egui, ikatu rehecha pe lıvro Razonamientoa partir de las Escrituras, pahina 111-114-pe, omosarambıva testigos deJehova.

UMI arete guasu oıva ko mundope ha ojefestehava heta he-nda rupi ndoui la Bıbliagui. Upeicharo, mooguipa ou ko’a fiesta?Rehekaramo umi lıvro one’eva ko’a mba’egui, retopata omo-mbe’uha heta mba’e ndereikuaaiva umi arete ojefestahavagui pende reikoha rupi. Jahechami ko’a ehemplo.

Semana Santa. Oje’eramo jepe ko arete ojejapoha Jesus ne-mano ha nemoingove jeyre, heta mba’e ojejapova upepe ouumi paganogui. Umıva apytepe oı umi prosesion ojejapova umi

Jafestehava’er˜apa umi arete?

ta’angape. Pe lıvro herava Las Grandes Religiones Ilustradashe’i, heta tiempo Jesus ou mboyve, umi Babiloniaygua “ombo-jeroviaitereiva’ekue umi ta’anga oadorava [...]. Omonde pora, haombojeguaka hagua omoı hese kollar, kuairu ha ijyva rehegua;onemoı peteı lugar iporaitereıvape ha onemboguata prosesion-pe”. Avei heta tetame onemomba’e ha ojeporu pe “conejo dePascua”. Pe Encyclopedia Cat

´olica he’i: “Pe tapiti ha’e peteı sı-

mbolo pagano, ha ojeporu ymaiterei guive orrepresenta hagua penemona pya’e [fertilidad]”.

A˜

no Nuevo. Pe ara ha umi mba’e ojejapova ojefesteha hagua peAno Nuevo napeteıchai opa teta rupi. Ko fiesta nepyrugui oje’e:“Pe mburuvicha Romaygua Julio Cesar omoıva’ekue pe 1 de eneroAno Nuevo araramo, pe ano 46-pe, nande ara mboyve. Umi rroma-no odedikava’ekue ko ara Janope, ha’eva’ekue pe dios umi oke haopa mba’e onemonepyruvape. Pe mes enero [latınpe Januarius]onembohera upeicha onemomba’e hagua Janope, ha’e mokoihova va’ekue: peteı oma’eva henonde gotyo ha pe otro hapy-kue gotyo” (The World Book Encyclopedia). Upeicharo, umi mba’eojejapova ojefesteha hagua pe Ano Nuevo ou umi pagano ojapo-va’ekuegui.

Noche de Brujas (Halloween). “Umi mba’e ojejapova ojefes-teha hagua pe Noche de Brujas ou umi druida [umi celtaymaguare saserdote] ojapova’ekuegui kristianokuera ara mboyve.Umi celta ojapova’ekue fiesta mokoi idioskuera tuichavevape: peKuarahy jara ha umi omanova’ekue jarape guara [...]. Ko ultimopeonemboareteva’ekue pe 1 de noviembre, upe arape onepyru umicelta

´Ano Pyahu. Ko arete ojejapova umi omanova’ekuepe guara

oike mbeguekatupe umi kristianokuera kostumbrepe.” (The Ency-clopedia Americana.)

Umi arete ojefesteh´

ava avei. Ndaikatui nane’e opa areteko mundope ojefestehavagui. Pero, Jehovape guara naiporai umiarete ojejapova onemomba’e hagua peteı kuimba’epe tera yvy-porakuera organisasionpe (Jeremıas 17:5-7; Hechos 10:25, 26).Jaikuaa hagua avei iporapa

˜Nandejarape peteı fiesta rrelihiosa ja-

hechava’era mooguipa ou (Isaıas 52:11; Revelacion [Apocalipsis]18:4). La Biblia he’ıva ko’a mba’ere ko lıvro kapıtulo 16-pe, ne-pytyvota reikuaa hagua mba’eichapa ohecha

˜Nandejara jafesteha

umi arete ndouiva umi rrelihiongui.

Informasi´

on o˜ıv

´eva 223

Reikuaasevepa ko�a mba�e?Upeicharo ikatu reike ko direksionpe: www.watchtower.org

Ha ejerure testigos de Jehovape tandevisita.