Ch−¬ng 4

1

11.. LýLý thuyÕtthuyÕt vÒvÒ lîilîi ÝchÝch

22.. LùaLùa chänchän tiªutiªu dïngdïng tèitèi −−uu tiÕptiÕp cËncËn tõtõ

2

®−®−êngêng ng©nng©n s¸chs¸ch vµvµ ®−®−êngêng bµngbµng

quanquan

LîiLîi ÝchÝch tiªutiªu dïngdïng (U)(U) lµlµ sùsù hµihµi lßnglßng,, thotho¶¶ m·nm·n dodo tiªutiªudïngdïng hµnghµng ho¸ho¸ hoÆchoÆc dÞchdÞch vôvô mangmang l¹il¹i..

1. Lý thuyÕt vÒ lîi Ých1. Lý thuyÕt vÒ lîi Ých

Tæng lîi Ých (TU) lµ tæng thÓ sù hµi lßng, tho¶ m·n do tiªudïng c¸c ®¬n vÞ cña mét lo¹i hµng ho¸ hoÆc c¸c hµng ho¸

3

dïng c¸c ®¬n vÞ cña mét lo¹i hµng ho¸ hoÆc c¸c hµng ho¸vµ dÞch vô mang l¹i.

Lîi Ých cËn biªn (MU) lµ møc thay ®æi cña tæng lîi Ých khitiªu dïng thªm mét ®¬n vÞ hµng ho¸ hoÆc dÞch vô nµo ®ã.Cã nghÜa lµ møc ®é tho¶ m·n vµ hµi lßng do tiªu dïngthªm mét ®¬n vÞ hµng ho¸ hoÆc dÞch vô mang l¹i.

1. Lý thuyÕt vÒ lîi Ých1. Lý thuyÕt vÒ lîi Ých

Tæng lîi Ých (TU)

C«ng thøc tÝnh:

a) Đèi víi mét lo¹i hµng ho¸ hoÆc dÞch vô:

∑n

4

∑=

n

1iiTU

TUi =

b) Đèi víi nhiÒu lo¹i hµng ho¸ hoÆc dÞch vô:

TU = TUX + TUY + TUZ ... =

∑=

n

1iiTU

1. Lý thuyÕt vÒ lîi Ých1. Lý thuyÕt vÒ lîi Ých

Lîi Ých cËn biªn (MU)

∆TU Sù thay ®æi vÒ tæng lîi ÝchMU = ------ = ----------------------------------------

∆Q Sù thay ®æi vÒ l−îng hµng tiªu dïng

5

Tr−êng hîp tiªu dïng hai lo¹i hµng ho¸, tæng lîi Ých ®−îc cho d−íid¹ng hµm sè: TUX,Y = f(X.Y) th× lîi Ých cËn biªn (MU) lµ ®¹o hµmbËc nhÊt cña hµm tæng lîi Ých (TU).

XX TU'dX

dTUMU ==

YY TU'dY

dTUMU ==

C«ng thøc tÝnh:

1. 1. LýLý thuyÕtthuyÕt vÒvÒ lîilîi ÝchÝch

Néi dung: Lîi Ých cËn biªn cña viÖc tiªu dïng mét hµng ho¸ hoÆc dÞch vô nµo ®ã

cã xu h−íng gi¶m ®i khi l−îng hµng ho¸ hoÆc dÞch vô ®ã ®−îc tiªu dïng nhiÒu

h¬n trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh.

ý nghÜa cña quy luËt: kh«ng nªn tiªu dïng qu¸ nhiÒu mét mÆt hµng nµo ®ã trong

ng¾n h¹n.

VÝ dô: mét ng−êi tiªu dïng QA(cèc bia) TUA (®vli) MUA (§vli)

6

§iÒu kiÖn vËn dông: ChØ xÐt ®èi víi mét lo¹i hµng ho¸; Sè l−îng s¶n phÈm hay

hµng ho¸ kh¸c ®−îc gi÷ nguyªn; Thêi gian ng¾n.

VÝ dô: mét ng−êi tiªu dïng muèn tho¶ mOn c¬n kh¸t cña m×nh b»ng c¸ch uèng bia trong mét tuÇn. Tæng lîi Ých vµ lîi Ých cËn biªn cña ng−êi nµy ®−îc tæng hîp trong b¶ng sau:

1

2

3

4

5

6

4

7

9

10

10

9

4

3

2

1

0

-1

1. Lý thuyÕt vÒ lîi Ých1. Lý thuyÕt vÒ lîi Ých

910

TU

TU

Tæng lîi Ých:

Mèi quan hÖ gi÷a: TU vµ MU

7

QX

MUX

4

3

2

1

QXMU

Lîi Ých cËn biªn:

Mèi quan hÖ gi÷a: TU vµ MU

-MU > 0 th× TU t¨ng

- MU < 0 th× TU gi¶m

-MU = 0 th× TU max1 2 3 4 5

1. 1. LýLý thuyÕtthuyÕt vÒvÒ lîilîi ÝchÝch

MU

MU P

CS

P0

D ≅≅≅≅MU

A

B

8

MU D ≅≅≅≅MU

QQ

H×nh d¸ng cña ®−êng lîi Ých cËn biªn vµ ®−êng cÇu

Giải thích: mối quan hệ giữa MU và DLợi ích cận biên càng cao thì người tiêu dùng sãn sàng trả giá càng lơn. Màlợi ích cận biên luôn có xu hướng giảm dần khi tăng tiêu dùng. Chính vì vậy,mức giá mà người tiêu dùng sẵn sàng trả cũng có xu hướng giảm dần khităng tiêu dùng.Từ đó thấy được mối quan hệ nghịch biến giữa giá và lượng cầu.

⇒Đường cầu là đường dốc xuống.

1.3. Lîi Ých cËn biªn vµ ®−êng cÇu� ThÆng d− tiªu dïng: Tõ viÖc ph©n tÝch quy luËt lîi Ých cËn

biªn gi¶m dÇn cã thÓ thÊy râ b¶n chÊt cña kh¸i niÖm thÆngd− tiªu dïng.

� ThÆng d− tiªu dïng (CS) lµ phÇn chªnh lÖch gi÷a lîi Ých cËnbiªn (MU) nhËn ®−îc tõ viÖc tiªu dïng thªm mét ®¬n vÞbiªn (MU) nhËn ®−îc tõ viÖc tiªu dïng thªm mét ®¬n vÞhµng ho¸ hoÆc dÞch vô vµ gi¸ thùc tÕ mµ ng−êi tiªu dïng ph¶itr¶ khi mua ®¬n vÞ hµng ho¸ hoÆc dÞch vô ®ã, tøc lµ chªnhlÖch gi÷a gi¸ s½n sµng mua vµ gi¸ thÞ tr−êng.

� Tæng thÆng d− tiªu dïng chÝnh lµ tæng hîp tÊt c¶ c¸c kho¶nchªnh lÖch ®ã vµ ®−îc biÓu thÞ b»ng diÖn tÝch h×nh tam gi¸cBP0A.

9

1. 1. LýLý thuyÕtthuyÕt vÒvÒ lîilîi ÝchÝch

�C¬ së ®Ó gi¶i thÝch sù lùa chän hµng ho¸ cña ng−êi tiªu dïng lµ lýthuyÕt vÒ lîi Ých vµ quy luËt cña cÇu.

�Trªn thùc tÕ : nguyªn t¾c lùa chän hµng ho¸ tiªu dïng tèi −u th−êng®−îc vËn dông vµ gi¶i quyÕt c¸c bµi to¸n lµ : Mua thø hµng ho¸ cã

10

®−îc vËn dông vµ gi¶i quyÕt c¸c bµi to¸n lµ : Mua thø hµng ho¸ cãMU lín nhÊt tÝnh trªn mét ®ång gi¸ c¶, nghÜa lµ:

MU = (MUi /Pi)max

Trong ®ã :- MUi lµ lîi Ých cËn biªn cña hµng ho¸ i- Pi lµ gi¸ c¶ cña hµng ho¸ i.

1. Lý thuyÕt vÒ lîi Ých1. Lý thuyÕt vÒ lîi Ých

�Nguyªn t¾c chung nhÊt cña sù lùa chän hµng ho¸ tiªu dïng tèi −u(tèi ®a ho¸ lîi Ých) lµ dõng l¹i ë ®¬n vÞ hµng ho¸ cuèi cïng khi mµ tûsè lîi Ých cËn biªn cña hµng ho¸ b»ng tû sè gi¸ cña nã (MU1/MU2 =P /P ) vµ ph¶i ®¶m b¶o MU ≥ O.

11

P1/P2) vµ ph¶i ®¶m b¶o MU ≥ O.

�§iÒu kiÖn ®Ó tèi ®a ho¸ tæng lîi Ých lµ : Lîi Ých cËn biªn tÝnh trªnmét ®ång gi¸ c¶ cña hµng ho¸ nµy ph¶i b»ng lîi Ých cËn biªn tÝnhtrªn mét ®ång gi¸ c¶ cña hµng ho¸ kh¸c vµ b»ng lîi Ých cËn biªntÝnh trªn mét ®ång gi¸ c¶ cña bÊt kú hµng ho¸ nµo kh¸c. Cã nghÜa lµ:

MUP

MU

P

MU

P

MU

Z

Z

Y

Y

X

X ==== ......Trªn mét ®ång thu nhËp

1. Lý thuyÕt vÒ lîi Ých1. Lý thuyÕt vÒ lîi Ých

VÝ dô: Mét ng−êi tiªu dïng sö dông hÕt sè tiÒn I = 240 USD ®Ó mua 2 hµngho¸ X vµ Y víi gi¸: PX = 30 USD vµ PY = 25USD. Tæng lîi Ých thu ®−îc khitiªu dïng c¸c hµng ho¸ ®−îc tæng hîp ë b¶ng 3.2 sau:

12

Sè l−îng h2 X,Y 1 2 3 4 5 6 7

TU

TUX 48 90 126 156 180 198 210

TUY 50 96 138 176 210 240 266

1. 1. LýLý thuyÕtthuyÕt vÒvÒ lîilîi ÝchÝch

®Ó xem ng−êi tiªu dïng nµy sÏ ph©n bæ sè tiÒn hiÖn cã I = 240 USDcho viÖc chi mua hµng ho¸ X vµ Y nh− thÕ nµo ®Ó tèi ®a ho¸ lîi Ých, vµtæng lîi Ých tèi ®a lµ bao nhiªu? chóng ta hOy lËp b¶ng tÝnh sau:

X TUX MUX MUX/PX Y TUY MUY MUY/PY

13

1

2

3

4

5

6

7

48

90

126

156

180

198

210

48

42

36

30

24

18

12

1,6

1,4

1,2

1,0

0,8

0,6

0,4

1

2

3

4

5

6

7

50

96

138

176

210

240

266

50

46

42

38

34

30

26

2,00

1,84

1,68

1,52

1,36

1,20

1,04

1. Lý thuyÕt vÒ lîi Ých1. Lý thuyÕt vÒ lîi Ých

Dùa vµo sè liÖu cña b¶ng tÝnh trªn, ®Ó lùa chän hµng ho¸ tiªu dïng tèi−u, ta cã thÓ sö dông nguyªn t¾c:

MUX MUY

=

14

=

PX PY

Vµ ta nhËn thÊy :MUX MUY

= = 1,2PX PY

Suy ra : víi tËp hîp tiªu dïng hai hµng ho¸ ( X*,Y*) = (3;6), th× :

TUmax = 126 + 240 = 366.

2. 2. lùalùa chänchän tiªutiªu dïngdïng tèitèi −u −u tiÕptiÕp cËncËn tõtõ®−®−êngêng ng©nng©n s¸chs¸ch vµ ®−vµ ®−êngêng bµngbµng quanquan

� Gi¶ thiÕt 1: Së thÝch lµ hoµn chØnh, cã nghÜa lµ ng−êi tiªu dïng cã thÓ

so s¸nh vµ xÕp h¹ng tÊt c¶ c¸c giá hµng ho¸. Tuy nhiªn, cÇn l−u ý

r»ng së thÝch hoµn toµn kh«ng tÝnh ®Õn chi phÝ.

� Gi¶ thiÕt 2: Së thÝch cã tÝnh b¾c cÇu, nghÜa lµ nÕu mét ng−êi tiªu dïng

15

� Gi¶ thiÕt 2: Së thÝch cã tÝnh b¾c cÇu, nghÜa lµ nÕu mét ng−êi tiªu dïng

nµo ®ã thÝch giá hµng ho¸ A h¬n giá hµng ho¸ B vµ thÝch giá hµng

ho¸ B h¬n giá hµng ho¸ C th× ng−êi tiªu dïng nµy còng thÝch giá hµng

ho¸ A h¬n C.

� Gi¶ thiÕt 3: Mäi hµng ho¸ ®Òu tèt, ®iÒu nµy cã nghÜa lµ nÕu bá qua

chi phÝ th× ng−êi tiªu dïng lu«n lu«n thÝch nhiÒu hµng ho¸ h¬n lµ Ýt.

2. lùa chän tiªu dïng tèi −u tiÕp cËn tõ ®−êng ng©n 2. lùa chän tiªu dïng tèi −u tiÕp cËn tõ ®−êng ng©n s¸ch vµ ®−êng bµng quans¸ch vµ ®−êng bµng quan

§−êng bµng quan biÓu thÞ c¸c kÕt hîp hµng ho¸ kh¸c nhau nh−ng cãmøc tho¶ mOn nh− nhau ®èi víi ng−êi tiªu dïng.

VÝ dô : Gi¶ sö cã c¸c giá hµng ho¸ gåm : quÇn ¸o vµ nh÷ng l−¬ng thùckh¸c nhau ®−îc tËp hîp trong b¶ng sau:

16

kh¸c nhau ®−îc tËp hîp trong b¶ng sau:

Giá HH QuÇn ¸o (®v)- X L−¬ng thùc (®v) Y

A 1 7

B 9 3

C 15 2

D 23 1

2. lùa chän tiªu dïng tèi −u tiÕp cËn tõ ®−êng ng©n 2. lùa chän tiªu dïng tèi −u tiÕp cËn tõ ®−êng ng©n s¸ch vµ ®−êng bµng quans¸ch vµ ®−êng bµng quan

A

B

7

4

3

Y

17

Së thÝch cña ng−êi tiªu dïng cã thÓ ®−îc m« t¶ b»ng mét tËp hîp c¸c ®−êng bµngquan t−¬ng øng víi c¸c møc tho¶ mOn kh¸c nhau (vÝ dô ®−êng U0, U1…). C¸c ®−êngbµng quan cµng xa gèc to¹ ®é th× møc tho¶ mOn cµng cao (møc tho¶ mOn trªn ®−êngU1 sÏ cao h¬n møc tho¶ mOn trªn ®−êng U0).

C

DU0

X

2

1

1 9 15 23

U1

U2

§−êng bµng quan

2. 2. lùalùa chänchän tiªutiªu dïngdïng tèitèi −u −u tiÕptiÕp cËncËn tõtõ ®−®−êngêng ng©nng©ns¸chs¸ch vµ ®−vµ ®−êngêng bµngbµng quanquan

TÝnh chÊt cña ®−êng bµng quan:

TÝnh chÊt 1: C¸c ®−êng bµng quan cao h¬n ®−îc −a thÝch h¬n

TÝnh chÊt 2: C¸c ®−êng bµng quan dèc xuèng

TÝnh chÊt 3: C¸c ®−êng bµng quan kh«ng c¾t nhau

TÝnh chÊt 4: C¸c ®−êng bµng quan lµ ®−êng cong låi vÒ phÝa gèc to¹ ®é.

18

TÝnh chÊt 4: C¸c ®−êng bµng quan lµ ®−êng cong låi vÒ phÝa gèc to¹ ®é.

Tû lÖ thay thÕ biªn:

Lµ tû lÖ cho biÕt cÇn phải ®¸nh ®æi bao nhiªu ®¬n vÞ hµng ho¸ nµy ®Ó cã thªm mét®¬n vÞ hµng ho¸ kia mµ kh«ng lµm thay ®æi møc lîi Ých ®¹t ®−îc.

∆YMRSX,Y = - ---------

∆X

Tû lÖ thay thÕ biªn cña hµng ho¸ X cho hµng ho¸ Y (MRS) lµ sè ®¬n vÞ hµng ho¸ YcÇn ph¶i tõ bá khi t¨ng thªm 1 ®¬n vÞ hµng ho¸ X, ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:

Mèi quan hÖ gi÷a MRSXY víi MUX vµ MUY

�V× mäi ®iÓm n»m trªn ®−êng bµng quan ®Òu t¹o ra mét lîi Ých cËn biªn nh− nhau,nªn tæng lîi Ých gia t¨ng do viÖc t¨ng tiªu dïng hµng ho¸ X [MUX (∆X)] ph¶i b»ngtæng lîi Ých mÊt ®i do gi¶m tiªu dïng hµng ho¸ Y [MUY (∆Y)] . BiÓu diÔn b»ng c«ngthøc ta cã:

MUX (∆X) + MUY(∆Y) = 0- ( ∆Y/∆X) = MUX/MUY

� V× - ( ∆Y/∆X) lµ tû lÖ thay thÕ biªn cña hµng ho¸ X cho hµng ho¸ Y nªn ta suy ra®−îc MRSX/Y chÝnh lµ sè d−¬ng cña ®é dèc cña ®−êng bµng quan trªn ®å thÞ.

19

®−îc MRSX/Y chÝnh lµ sè d−¬ng cña ®é dèc cña ®−êng bµng quan trªn ®å thÞ.

�Trªn ®å thÞ ®−êng bµng quan ng−êi tiªu dïng chuyÓn tõ:

�§iÓm B ®Õn ®iÓm C: ng−êi tiªu dïng tõ bá 1 ®¬n vÞ hµng ho¸ Y ®Ó cã thªm 6 ®¬n vÞhµng ho¸ X : MRS lµ 6 ®¬n vÞ hµng ho¸ X trªn 1 ®¬n vÞ hµng ho¸ Y. Nãi c¸ch kh¸c,tû lÖ thay thÕ cËn biªn cña hµng ho¸ Y trªn hµng ho¸ X lµ 1/6.

�§iÓm C ®Õn ®iÓm D: ng−êi tiªu dïng tõ bá 1 ®¬n vÞ hµng ho¸ Y ®Ó cã thªm 8 ®¬n vÞhµng ho¸ X vµ MRS lµ 8 ®¬n vÞ hµng ho¸ X trªn 1 ®¬n vÞ hµng ho¸ Y. Nãi c¸ch kh¸c,tû lÖ thay thÕ cËn biªn cña hµng ho¸ Y trªn hµng ho¸ X lµ 1/8.

2. lùa chän tiªu dïng tèi −u tiÕp cËn tõ ®−êng ng©n 2. lùa chän tiªu dïng tèi −u tiÕp cËn tõ ®−êng ng©n s¸ch vµ ®−êng bµng quans¸ch vµ ®−êng bµng quan

YY

Y2 U

U0 U1

Y

20

XX1

X

Y2

X2

U0

U1

Bæ sung hoµn h¶oThay thÕ hoµn h¶o

Y1

X1

Y2

Y1

X2

2. lùa chän tiªu dïng tèi −u tiÕp cËn tõ ®−êng ng©n 2. lùa chän tiªu dïng tèi −u tiÕp cËn tõ ®−êng ng©n s¸ch vµ ®−êng bµng quans¸ch vµ ®−êng bµng quan

� §−êng ng©n s¸ch m« t¶ c¸c kÕt hîp hµng tiªu dïng kh¸c nhau mµ ng−êi tiªudïng cã thÓ mua ®−îc víi cïng mét møc ng©n s¸ch.

� Ph−¬ng tr×nh ®−êng ng©n s¸ch, nÕu chØ xÐt hai hµng ho¸ X vµ Y th× ph−¬ngtr×nh cña ®−êng ng©n s¸ch cã d¹ng:

I P

21

I PX

I = X.PX + Y.PY ⇒ Y = - XPY PY

Trong ®ã :X, Y lµ hai hµng ho¸PX vµ PY t−¬ng øng lµ gi¸ c¶ hµng ho¸ X vµ YI lµ thu nhËp cña ng−êi tiªu dïng(- PX /PY) lµ ®é dèc cña ®−êng ng©n s¸ch

2. lùa chän tiªu dïng tèi −u tiÕp cËn tõ ®−êng ng©n 2. lùa chän tiªu dïng tèi −u tiÕp cËn tõ ®−êng ng©n s¸ch vµ ®−êng bµng quans¸ch vµ ®−êng bµng quan

Y

§−êng ng©n s¸ch (BL)I/PY

A

22

I/PX

§−êng ng©n s¸ch (Budget Line)

XB

2. lùa chän tiªu dïng tèi −u tiÕp cËn tõ ®−êng ng©n 2. lùa chän tiªu dïng tèi −u tiÕp cËn tõ ®−êng ng©n s¸ch vµ ®−êng bµng quans¸ch vµ ®−êng bµng quan

I/PY

1

Y Y

I/PY A§−êng ng©n s¸ch ban ®Çu

T¸c ®éng cña thay ®æi thu nhËp T¸c ®éng cña thay ®æi gi¸ c¶

23

DÞch chuyÓn ®−êng ng©n s¸ch

I/PX2 I/PX0 I/PX1I/PX1 I/PX2

I/PY0

I/PY2

XB C X

®Çu

Khi thu nhËp t¨ng

Khi thu nhËp gi¶m

�ĐiÓm tiªu dïng tèi −u : Ng−êi tiªu dïng lùa chän ®iÓm n»m trªn®−êng giíi ng©n s¸ch cña m×nh vµ ®−êng bµng quan cao nhÊt cãthÓ ®−îc. T¹i ®iÓm nµy tû lÖ thay thÕ biªn b»ng gi¸ t−¬ng ®èi cña haihµng ho¸.

�ĐiÒu kiÖn tèi −u cña ng−êi tiªu dïng lµ: T¹i ®iÓm tiªu dïng tèi −u,

®é dèc cña ®−êng ng©n s¸ch b»ng ®é dèc cña ®−êng bµng quan.

24

X¸c ®Þnh tiªu dïng tèi −u dùa vµo®é dèc cña ®−êng ng©n s¸ch vµ®−êng bµng quan.

®é dèc cña ®−êng ng©n s¸ch b»ng ®é dèc cña ®−êng bµng quan.

E

U0

I/PY

Y0

Y

X0 I/PX

X