Copernicus Institute of Sustainable Development · 2018-04-03 · Copernicus Institute of...

Copernicus Institute of Sustainable Development


Koe en klimaat

Dr. Jerry van DijkDr. Karin Rebel




Inhoud presentatie• Hoe zat het ook al weer met

klimaatverandering?• Broeikasgasemissies in Nederland• Klimaatbeleid en melkveehouderij• Blik naar de toekomst


Energiebalans van de aarde


Belangrijkste broeikasgassen

Totaal maar ongeveer 0,5% van de atmosfeer

Maar goed voor 33°C hogere temperatuur

Gas Belangrijkste bronnen % atmosfeerH2O Natuurlijk 0,1-7%CO2 Vulkanisme, fossiele

brandstoffen, landgebruik0,04%

CH4 Veeteelt, wetlands 0,0002%N2O Veeteelt 0,00005%CFK Industrie n.a.


Bijdrage aan opwarming verschilt

gas Verblijftijd GWP 20 yr GWP 100 yrCO2 100 jaar 1 1CH4 12 jaar 84 (86) 28 (34)N2O 121 jaar 264 (268) 265 (298)

• Global Warming Potential (GWP): bijdrageaan opwarming vergeleken met CO2

• Afhankelijk van tijdperiode, want verblijftijd in atmosfeer verschilt

IPCC (2013)


Trends van de belangrijkste broeikasgassen

NOAA (2017)

Updated to 2012


Trends van de belangrijkste broeikasgassen

NOAA (2017)


Gevolgen• Opwarming• ...


Gevolgen• Opwarming• Zeespiegelstijging• Verandering in luchtcirculatiepatronen• Andere neerslagpatronen

• NL: nattere winters, drogere zomers• NL: extremere buien


Gevolgen• Opwarming


Gevolgen• Versterking bodemdaling veenweidegebied

Woestenburg (2009)


Emissies van broeikasgassen


Bronnen Nederland


Bronnen Nederland


Bronnen Nederland


Bronnen landbouw Nederland

RIVM (2017)

bodemmestpens/darm


Beleidsopgaven• Kyoto protocol• Reductie van 6% uitstoot in 2012 t.o.v.

1990


Beleidsopgaven• Vervolgafspraken EU (bindend!)• Reductie van 20% uitstoot in 2020 t.o.v.

1990• Zuivelsector draagt hieraan bij via

convenant met de overheid• Doelstellingen:

• 20% reductie in 2020 (t.o.v. 1990)• Groei t.o.v. 2011 klimaatneutraal


Doelmonitoring: emissieregistratie• Op sectorniveau: alleen die uitstoot die

door landbouwactiviteit plaatsvindt, teltmee voor landbouw

• Energiegebruik telt voor energiesector• Kunstmest telt voor industriesector• Brandstof voor transportsector, etc.


DoelmonitoringDuurzame Zuivelketen

• Hele keten (van grondstoffen tot eindproduct)

• Dus hogere getallen dan nationaleemissieregistratie

• Biedt veel meer inzicht in waar winst te halen is


Resultaten tot nu toe• Hoeveelheid uitstoot per kg product

neemt (licht) af …

Doornewaard et al. (2017)


Resultaten tot nu toe• … maar totale uitstoot neemt toe!



Oorzaken?• Hogere melkproductie (+23 %)• Toename dieren, toename voer

CBS (2017)


Toekomstig beleid

• Klimaatakkoord Parijs: voldoendereductie om opwarming te beperken tot 1,5 - 2ºC in 2030

• Regeerakkoord: reductie nodig van 49% in 2030

• 3,5 Mton CO2-eq reductie voor landbouwin 2030 (= reductie van 14%)

• Emissies ontwatering veenbodems?• 6,16 Mton CO2 (bijna 30% van uitstoot melkveesector)


De weg naar ‘Parijs’


Opties (1)• Verder verlagen van de uitstoot/kg melk• Benodigde efficientieslag om doelstelling

2020 te halen is afhankelijk van melkproductie

• Bij gelijkblijvende productie moet de uitstoot omlaag van 1,15 naar 0,98 kg CO2-eq / kg melk

• Dat is bijna 2 keer zo veel als de efficientieverbetering in de afgelopen 8 jaar!



Opties (2)• Verminderen van het aantal koeien en de

melkproductie


Noodzaak tot verwaardingmilieuprestaties en andere aanpak

CBS, bewerking Copernicus Instituut (2017)


1. Dominante praktijk geniet van “increasing returns to scale” tov concurrerende aanpak Schaalvoordelen Leereffecten

2. Co-evolutie van het systeem met private partijen (banken, kennisinstellingen, ketenpartijen)

3. Ontstaan van overheidsorganisaties en -regels

Substantieel andere aanpak lastig


Copernicus Institute of Sustainable D l t

Lastig, maar niet onmogelijk

• Zeven systeem functies bepalen mate van succes van innovaties

1. Experimenteren door ondernemers2. Kennisontwikkeling3. Kennisuitwisseling4. Richting geven aan het zoekproces5. Marktvorming6. Mobiliseren van middelen7. Tegengaan van weerstand

Hekkert et al. (2007)


Voorbeeld buitenland

• Samenwerking overheid, boeren, ketenpartijen, retailers en horeca

• Ambitie om duurzaamste voedselexporteurter wereld te worden


Origin Green• Inmiddels 95% vd export• Zichtbaar maken en actief vermarkten

duurzaamheid• Geen extra regels, maar actief

ondersteunen verduurzaming• 1e jaar: verlaging uitstoot van 1,18 naar

1,14 kg CO2/kg melk (Nederland nu 1,15 kg CO2/kg melk)


Wat voor toekomst willen we voor de Nederlandse landbouw?

Foto: B. Neeleman


Bedankt voor jullie aandacht!

Date post:	16-Feb-2020
Category:	Documents
Upload:	others
View:	3 times
Download:	0 times

Copernicus Institute of Sustainable Development · 2018-04-03 · Copernicus Institute of...

Documents