energokompaniebis saqmianobis organizacia da menejmentipublishhouse.gtu.ge/book4/amkoladze,...

g. amyolaZe, n. lorTqifaniZe,

g. kiknaveliZe, m. qobalia

energokompaniebis saqmianobis

organizacia da menejmenti

`teqnikuri universiteti”@

saqarTvelos teqnikuri universiteti

g. amyolaZe, n. lorTqifaniZe,

g. kiknaveliZe, m. qobalia

energokompaniebis saqmianobis

organizacia da menejmenti

registrirebulia stu-s

saredaqcio-sagamomcemlo sabWos

mier. 02.07.2009, oqmi #6

Tbilisi

2009

uak 621.31(075.8)

ganxilulia energokompaniebis saqmianobis mimarTulebebi

da sakiTxebi, energokompaniebis marTvis organizaciis Tavise-

burebebi, sqemebi da struqturebi. sainvesticio politika

energokompaniebSi. menejmentis roli energokompaniebis efeq-

tianad marTvis saqmeSi.

energetikis fakultetis studentebisa da magistran-

tebis, aseve specialistebisaTvis, romelTa saqmianoba dakav-

Sirebulia qveynis ekonomikis eleqtroenergetikuli seqto-

ris obieqtebTan da maT energetikul meurneobasTan.

recenzentebi: prof. g. maCabeli,

prof. d. laoSvili

© sagamomcemlo saxli ,,teqnikuri universiteti’’, 2009

ISBN 978-9941-14-730-2 http://www.gtu.ge/publishinghouse/

yvela ufleba daculia. am wignis arc erTi nawili (iqneba es teqsti, foto,

ilustracia Tu sxva) aranairi formiT da saSualebiT (iqneba es eleqtronuli Tu

meqanikuri), ar SeiZleba gamoyenebul iqnas gamomcemlis werilobiTi nebarTvis

gareSe.

saavtoro uflebebis darRveva isjeba kanoniT.

3

sarCevi

1. Sesavali --------------------------------------------------- 6

Tavi 1. saqarTvelos eleqtroenergetikis ganviTareba - 9

$1.1. saqarTvelos eleqtroenergetikuli sistemis

daxasiaTeba --------------------------------------------- 9

$1.2. restruqturuzaciis procesi _ eleqtroener-

getikis ganviTarebis faqtori -------------------- 13

$1.3. privatizacia da misi roli eleqtroenergetikis

ganviTarebis saqmeSi --------------------------------- 27

Tavi 2. eleqtroenergetikuli sistemisa da energokompa-

niebis marTvis struqturebis daxasiaTeba -------- 36

$.2.1. eleqtroenergetikis sistemis marTva ---------- 36

$2.2. energokompaniebis ZiriTadi daniSnuleba da

Tvisebebi ----------------------------------------------- 41

$2.3. energokompaniebis menejmentisa da saqmianobis

daxasiaTeba --------------------------------------------- 50

$2.4. marTvis struqturis efeqtianoba s.s.

`TelasSi~---------------------------------------------- 70

$2.5. energokompaniebSi mmarTvelobiTi gadawyveti-

lebis miRebis efeqtianobis Sedegebi ---------- 95

$.2.6. hesis marTvis organizaciuli struqtura --- 105

$2.7. Tboeleqtrosadguris marTvis organizaciuli

struqtura ----------------------------------------- 109

Tavi 3. energokompaniebSi safinanso saqmis organizacia,

saqmianobaTa mimarTulebis biujetebi, mogeba da

rentabeloba ---------------------------------------------- 112

$3.1. energokompaniebis da energosawarmoTa safinanso

saxsrebi --------------------------------------------- 112

$.3.2. energokompaniebSi saqmianobis mimarTulebaTa

krebsiTi gegmiuri balansi -------------------- 115

$3.3. energokompaniebis mogeba da rentabeloba -- 119

4

$.3.4. energokompaniebSi samianobis Sefasebis

Taviseburebebi -------------------------------------- 125

Tavi 4. eleqtroenergiisa da simZlavris balansebi da

hesebze elenergiis TviTRirebulebis

gaangariSeba ------------------------------------------------ 134

$.4.1. energosistemaSi energiisa da simZlavris

balansebi ------------------------------------------------ 134

$.4.2. warmoebis xarjebis gaangariSeba hidroeleqtro-

sadgurebze --------------------------------------------- 141

$.4.3. hesebze warmoebuli eleqtroenergiis TviTRire-

bulebaze moqmedi faqtorebi --------------------- 145

$.4.4. momsaxure personalis raodenobis dagegmva

hesebze -------------------------------------------------- 147

Tavi 5. biznes-gegmis ekonomikuri mniSvneloba energo-

sitemisa da hesebis daproeqtebis saqmeSi ----- 152

$5.1. daproeqtebis Taviseburebebis arsi, sazRvrebi - 152

$5.2. energosistemebis daproeqtebis safuZvlebi ---- 161

$5.3. energetikaSi hesebis daproeqtebis procesSi

saxelmwifo regulirebis sakiTxebi ----------- 163

$5.4. biznes-gegmis ekonomikuri mniSvneloba

energoobieqtebis daproeqtebis saqmeSi ------ 167

$.5.5. biznes-gegma da Taviseburebani -------------------- 172

$5.6. biznes-gegmis momzadeba da gamoyeneba ----------- 165

$5.7. hesebis daproeqtebis da biznes-gegmiT gaTvlili

gamoyenebuli investiciebis efeqtianoba ----- 180

$5.8. hesebSi inovaciuri procesebis efeqtianoba --- 183

Tavi 6. energomeurneobis struqtura. sawarmoo

procesis organizacia da remontebis marTva

energokompaniebSi ---------------------------------------- 191

$6.1. energosawarmoebSi sawarmoo procesis

organizacia --------------------------------------------- 191

5

$6.2. energokompaniebSi Semavali energosawarmoebis

sawarmoo struqtura --------------------------------- 184

$6.3. energetikuli danadgarebis remontis

organizacia ---------------------------------------------- 196

$6.4. remontebis klasifikacia da energosaremonto

warmoebis ekonomikuri maCveneblebi -------------- 202

$6.5. remontebze danaxarjebisa da saremonto

samuSaoebis TviTRirebuleba ------------------------ 206

$6.6. ZiriTadi faqtorebi, romlebic gavlenas axdenen

energodanadgarebis remontis ekonomiurobaze -- 210

$6.7. saremonto samuSaoebis vadebis, moculobisa da

TviTRirebulebis dagegma -----------------------------213

$6.8. energodanadgarebisa da qselebis remontis

xangrZlivobis aRricxva da dagegma -------------- 219

literatura -------------------------------------------------------- 242

6

Sesavali

saqarTvelos energetikis ganviTarebis saqmeSi udides

rols asruleben energokompaniebi, romelTa ZiriTad saqmia-

nobas miekuTvneba eleqtro da Tburi energiebis warmoeba,

eletqroenergiis gadacema, dispetCireba, ganawileba da

mimarTulia qveynis ekonomikis, biznesobieqtebisa da

mosaxleobis mier moTxovnili eleqtroenergiiT uzrunvel-

yofasa da miwodebaze im raodenobiT, im periodSi, rodesac

amis saWiroeba aris. mniSvnelovani roli Seasrula

energokompaniebis saqmianobis organizebasa da menejmentis

warmoebaSi saqarTvelos kanonma èleqtroenergetikisa da

bunebrivi gazis~ Sesaxeb, romelmac daaregulira energo-

obieqtebis saqmianobaTa mimarTulebebi.

mocemuli kanonis safuZvelze konkretulad energeti-

kis sferosaTvis dakanonda energetikuli sawarmo-kvalifika-

ciuri sawarmo, romelsac warmoadgens warmoebisa da

ganawilebis licenziantebi, pirdapiri momxmarebeli, impor-

tiori, eqsportiori, sistemis komerciuli operatori,

mcire simZlavris eleqtrosadguri (10 mgvt-mde) da maT

ufleba aqvT monawileoba miiRon eleqtroenergiiT sabiTumo

vaWrobaSi.

kvalificiuri sawarmos es ganmarteba araviTar

dapirispirebaSi ar modis saqarTvelos kanonebTan `mewarmeTa

Sesaxeb~ da `samoqalaqo kodeqsis~ mimarT, sadac gansazR-

vrulia saqarTveloSi moqmedi samewarmeo da arasaxelmwifo

sazogadoebrivi organizaciebis uflebebi. Tumca kvalifi-

ciuri sawarmo aucileblad unda warmoadgendes saqarTve-

los kanonis `mewarmeTa Sesaxeb~ muxli 2. Camoyalibebul

sawarmoTa organizaciul-samarTlebrivi formebis Sesatyvis

organizacias, romlis valdebulebebi da pasuxismgebloba

samarTlebrivad eqvemdebareba sajaro an kerZo samarTals.

7

energokompaniebis saqmianobis mravali saxeoba, misi

specifikuri xasiaTi, eleqtroenergiis warmoebisa da

moxmarebis droSi praqtikuli Tanxvedra, wina planze ayenebs

saqmianobis moqnilad organizacias da efeqtiani menejmentis

arsebobas.

warmodgenili saxelmZRvanelo ènergokompaniebis saq-

mianobis organizacia da menejmenti~ warmoadgens pirvel

mcdelobas konkretulad warmodgeniliyo energetikis sami-

nistrosa da zogierTi energokompaniis marTvis struqtu-

ruli sqemebi menejmentis mimarTulebaTa aspeqtSi, saqmiano-

bis organizacia, energokompaniaTa amocanebi da problemebi,

romelTa warmatebul gadaWras mivyavvarT saerTod energe-

tikis ganviTarebamde da Sesabamisad qveynis ekonomikis

zrdasa da mosaxleobis socialuri politikis gaumjobese-

bamde.

damxmare saxelmZRvaneloSi ganxilulia energokompa-

niebis saqmianobis organizacia, menejmenti, mniSvneloba,

saqmianobis mimarTulebebis gegmiuri biujetebi, safinanso

menejmenti, mogeba, rentabeloba, TviTRirebuleba, persona-

lis SerCeva, daproeqtebis sakiTxebi, biznes-gegmis

Taviseburebebi da sxva sakiTxebi.

damxmare saxelmZRvanelos SeqmnisaTvis gamoyenebulia

energetikis saministrosa da energokompaniebidan miRebuli

masalebi, Cvens mier moZiebuli da damuSavebuli informacia

da samecniero Sromebi, aseve d. ComaxiZis, d. laoSvilis,

g. arabiZis, g. CigovaZis, n. samsonias, r. arvelZis, arC.

frangiSvilis, n. WiTanavas, d. jafariZis, m. gudiaSvilis, l.

boWoriSvilis da sxva naSromebi. saqarTvelos statistikis

departamentis masalebi, saqarTvelos kanonebi da sxva.

damxmare saxelmZRvanelo Seqmnilia avtorTa jgufis

mier da TiToeulma Seasrula Semdegi paragrafebi:

8

prof. guram amyolaZe: Sesavali, Tavi 2 (garda $2.1,

$2.3, $2.5) Tavi 6 (garda $6.1, $6.2, $6.8), $2.4. m.

qobaliasTan erTad.

prof. nino lorTqifaniZe $2.5, Tavi 3 (garda $3.1),

$6.1, $6.2.

prof. goderZi kiknaveliZe Tavi 5: (5.1, 5.2, 5.3), Tavi 1

($1.1); Tavi 4 ($4.2, $4.3).

prof. mamuka qobalia $2.1, $2.3, Tavi 5 ($5.4, $5.6,

$5.8), $6.8. $2.4. g. amyolaZesTan erTad.

maT garda saxelmZRvanelos calkeuli paragrafebi

damuSavebulia Semdegi doqtorantebis mier:

$5.7. maia lomsaZe-kuWava (xelmZRv. prof. n. samsonia)

$4.1. nino giorgiSvili (xelmZRv. prof. d. jafariZe).

$3.1. arCil nonikaSvili (xelmZR. prof. n. samsonia)

$5.5. ioseb amyolaZe (xelmZR. prof. n. WiTanava)

$1.2. mixeil xaCiZe (xelmZR. prof. g. amyolaZe)

$4.4 daviT bokuCava (xelmZR. prof. g. amyolaZe)

$1.3. daviT baqaniZe (xelmZRv. prof. g. amyolaZe

saxelmZRvanelos pirveli, meore da mesame Tavebis

dasamuSaveblad masalebis momzadebaSi gvexmarebodnen

magistrantebi da magistrebi daviT rusiSvili, eka amyolaZe,

ediSer qardava, nato javaxiSvili, Tengiz maRraZe.

avtorTa jgufi iTvaliswinebs im garemoebas, rom aseTi

Sinaarsisa da struqturis saxelmZRvanelo, pirvelad

Sesrulda da SesaZlebelia mas gaanCndes naklovanebebi,

amitom yvela mkiTxvels gTxovT, guliT gagvigoT da

mogvawodoT SeniSvnebi da winadadebebi, romlebic Cvens mier

gulTbilad miRebuli da gaTvalswinebuli iqneba Semdgom

SromebSi.

9

Tavi I. saqarTvelos eleqtroenergetikis

ganviTareba

$1.1. saqarTvelos eleqtroenergetikuli sistemis

daxasiaTeba

saqarTveloSi eleqtroenergiis gamoyeneba jer kidev

me-19 saukunis 80-iani wlebidan daiwyo, roca 1887 wels

pirvelad eleqtruli deni ganaTebisTvis miewoda Tbilisis

dramatul Teatrs. 1898 wels pirveli hidroeleqtro-

sadguri 290 cx.Z simZlavriT aSenda q. borjomSi. 1913

wlisTvis saqarTveloSi ukve muSaobda 8000 kvt. jamuri

simZlavris 70-mde eleqtrosadguri, maT Soris 7 hesi.

meore msoflio omamde (1940w.) saqarTveloSi

eqspluataciaSi iqna Seyvanili ramdenime eleqtrosadguri

jamuri dadgmuli simZlavriT 143 mgvt, maT Soris

zahesi (1927w.) rionhesi (1934w.) da sxv.

1990 wlisaTvis saqarTvelos eleqtrosadgurebis

dadgmulma simZlavrem 4700 mgvt-s miaRwia, maT Soris

hesebis 2700 da Tbosadgurebis 2000 mgvt-mde. eleqtro-

energiis gamomuSavebam 1989 wels 15 mlrd kvtsT-s

gadaaWarba, maT Soris hesebze 8,7 da Tbosadgurebze 6,3

mlrd kvtsT.

intensiurad ganviTarda eleqtrosadgurebis mSenebloba

60-iani wlebis dasawyisidan. aSenda da eqspluataciaSi

Sevida: 1961 wels _ orTaWalhesi, 1963 wels-Tbilisis

saxelmwifo raionuli Tboeleqtro sadguri (sresi) 1240

mvt da xramhesi II, 1962 wlis bolos rusTavis metalur-

giuli qarxnis Tboeleqtrocentralis meeqvse agregati,

1971-1980 – wlebSi enguris kaskadis hidroeleqtro-

sadgurebi, 1977-1980 wlebSi varcixis hesis sami safexuri,

axali agregatebi tyvarCelis saxelmwifo raionul

10

Tboeleqtrosadgurisa (1977w.) da baTumis navTob-gadamamu-

Savebeli qarxnis TboeleqtrocentralSi (1977-1978 ww.).

ukve 1970 wels eleqtrosadgurebis jamurma simZlavrem 2

milion kvt-s gadaaWarba. 1980 wlis bolos saqarTveloSi

yvela saxis eleqtrosadguris dadgmulma simZlavrem 4155

aTas kvt-s, xolo eleqtroenergiis gamomuSavebam 14687,4

mln.kvt. sT-s miaRwia. TbilisSi axali me-9 bloki 300

aTasi kvt. simZlavriT eqspluataciaSi Sevida 1990 wlis

noemberSi.

saqarTvelos eleqtroenergetika viTardeboda hidrore-

sursebis aTvisebis xarjze, 1961 wlidan energosistemaSi

wamyvani adgili daiWira Tboeleqtrosadgurebma. saerTo

simZlavreSi maTi wili Seadgenda 50,9%-s. daiwyo

eleqtroenergiis eqsporti. eleqtroenergiis namatma ki

Tavis maqsimums 1980 wels miaRwia (1743,8 mln.kvt.sT). am

dros saerTo simZlavridan TbosimZlavreebs eWira 38,4 %,

xolo hidroeleqtrosadgurebs - 61,6%. eleqtroenergiis

gamomuSaveba Sesabamisad hesebze 43,6 %, Tbosadgurebze –

56,4 %.

eleqtrosadgurebis eqspluataciaSi Seyvanis parale-

lurad Sendeboda sahaero eleqtrogadacemi xazebi. rion-

hesis pirveli rigis gaSvebasTan (1932w.) erTad para-

lelur muSaobaSi CairTo zemo avWalisa da rionis

hidrosadgurebi. aRniSnuli xazis eqspluataciaSi Ses-

vliT Seiqmna saqarTvelos energetikuli sistema. mis Sem-

deg aSenda mTeli rigi 110, 220 da 500 kv Zabvis

eleqtrogadacemis xazebi. pirveli 220 kv Zabvis

eleqtrogadamcemi xazi aSenda 1954 wels ,,navTluRi-

tyvarCelsresi’’, xolo 1968 wels pirveli 500kv Zabvis

eleqtrogadamcemi xazi ,,Tbilsresi-zestafoni’’, 1990 wlis

monacemebiT 110-500 kv Zabvis eleqtrogadamcemi xazebis

sigrZe Seadgens: 110 kv 4940 km; 220 kv 1456 km; 330kv

11

21 km; 500kv 572 km; 35 kv-ze 3502 km; 10 kv-ze 2037 km;

0,4-6 kv-ze 67399 km. amis garda sakabelo xazebis sigrZe

1750 m-s Seadgenda [5].

gasuli saukunis bolo aTwleulSi saqarTveloSi

ganviTarebuli movlenebis Sedegad energosistemis zemoT

aRniSnuli parametrebi mkveTrad Semcirda da qveyanis

energetikuli seqtori ocdameerTe saukunis dasawyisisTvis

mZime krizisul situaciaSi aRmoCnda. kerZod 2005 w.

eleqtrosadgurebis jamuri muSa simZlavre ar aRemateba

1700-1800 mgvt-s, xolo eleqtroenergiis wliuri

gamomuSaveba ki Seadgenda 7,1 mlrd kvtsT-s. maT Soris

hesebze 6,07 mlrd kvtsT, xolo Tbosadgurebze 1,03

kvtsT.

saqarTvelos energetikul kompleqss SeuZlia Seasru-

los energoresursebis energoderefnis funqcia da gamo-

kveTos Tavisi gansakuTrebuli roli kavkasiis regionis

energetikuli integraciis procesSi, eleqtroenergiis ga-

momuSavebis potencialis optimaluri aTvisebisa da ro-

gorc Sigasasistemo, aseve mezobeli qveynebis energosis-

temebTan damakavSirebeli maRali gamtarunarianobis mqone

zemaRali Zabvis eleqtrogadacemis xazebis mSeneblobisa

da Sesabamisad, eleqtroenergiis eqsport-importisa da

satranzito gadacemis ganxorcielebis gziT.

Tanamedrove etapze adamianTa saqmianobis nebismieri

sfero mWidro kavSirSia eleqtruli energiis warmoeba,

gadacema da ganawileba, romelsac emsaxureba eleqtroenerge-

tikuli (eleqtruli) sistema, romlis struqturul

SemadgenlobaSi Sedis eleqtruli sadgurebi, sahaero da

sakabelo eleqtrogadacemis xazebi da satransformatoro

qvesadgurebi.

eleqtruli energiis warmoeba-gadacemis process

axasiaTebs mniSvnelovani teqnikuri Taviseburebani, riTac

12

eleqtruli sistema mkveTrad gansxvavdeba meurneobis sxva

dargebisgan. am TaviseburebaTa ricxvs miekuTneba:

a) eleqtroenergiis warmoeba, misi gadacema da

moxmareba xorcieldeba praqtikulad drois erTi da imave

momentSi da amitom eleqtrul sistemas mudam unda hqondes

aqtiur da reaqtiul simZlavreTa zusti balansi. sistemis

mdgradi muSaobis uzrunvelsayofad saWiroa simZlavris

saTanado rezervi da Sesabamisi maregulirebeli mowyobi-

lebebi;

b) eleqtrul sistemaSi gardamavali procesebi

mimdinareobs Zalian swrafad, normaluri funqcionire-

bisTvis saWiroa swrafmoqmedi specialuri avtomaturi

mowyobilobebi, romelTa daxmarebiT Tavidan avicilebT

warmoqmnili avariebis damangrevel ganviTarebas:

g) eleqtruli sistema mWidro kavSirSia meurneobis

yvela dargTan sistemis funqcionirebaSi umniSvnelo

xarvezic ki mtkivneulad SeigrZnoba momxmarebelTa mxridan.

amitom maRali unda iyos saimedooba, rac Tavis mxriv

moiTxovs ekonomikurad gaTvlil rezervs energiis warmoeba-

gadacema-ganawilebis yvela rgolSi.

saqmianobis teqnikuri da teqnologiuri xasiaTi da

sistemaSi moqmedi mravalsaxa energodanadgarebisa da

qselebis saeqspluatacio Taviseburebebi, maTi muSaobis

saimedoobisa da momxmarebelTa uwyveti da saimedo

eleqtromomaragebis moTxovna, gansakuTrebuli simwvaviT

gamokveTavs energosistemebis aucilebeli da saWiro

maRalprofesiuli kvalificiuri specialistebisa da maRali

donis menejeruli kadrebis mozidvisa da dasaqmebis

problemas.

energomomxmarebelTa kvebis saimedoobis done calsaxa-

daa damokidebuli energetikuli warmoebis racionalur da

eleqtruli qselis elementebis eqspluataciis srulyofis

13

amocanebze, Tvisobrivad gansxvavebuli gaxda saqarTvelos

energosistema mis mier warmoebuli eleqtroenergiis Ziri-

Tad momxmareblad gadaiqca (ukve wlebis manZilze) mosax-

leoba da ara mrewveloba da saxalxo meurneobis sxva

dargebi, mniSvnelovnad gaizarda eleqtroenergiis danaxar-

jebis sidide, Semcirda warmoeba, ukanaskneli 3-5 wlis

ganmavlobaSi danakargebis sidide TandaTan Semcirda, rac

energetikaSi gatarebuli RonisZiebebis Sedegia, Tanac

gaizarda eleqtroenergiis eqsportis moculoba, izrdeba

investorTa daintereseba mcire da saSualo hidroeleqtru-

li sadgurebis mSeneblobis mimarT, gaumjobesebulia

eleqtroenergetikis regulireba, ufro moqnili gaxda

energosistemis marTva.

$1.2. restruqturuzaciis procesi _ eleqtroener-

getikis ganviTarebis faqtori

msoflios industriulad ganviTarebuli qveynebis maT

Soris saqarTvelos mTavrobebi da regulatorebi ganixila-

ven elqtroenergetkuli industriis restruqturizaciis da

privatizaciis sakiTxs. ZiriTadad maTi mizania qveynis

energoefeqtianobis gazrda ukeTesi sainvesticio gadawyve-

tilebebis saSualebiT, arsebuli eleqrosadgurebis efeqtia-

nad gamoyenebisa da moqnili menejmentis gziT.

saqarTvelos energetikul kompleqsSi, kerZod,

eleqtroenergetikaSi restruqturizacias safuZveli daudo

saqarTvelos prezidentis 1996 wlis 4 ivlisis #437

brZanebulebam “eleqtroenergetikuli seqtoris restruqtu-

rizaciis Sesaxeb”. masSi gamokveTilia qveynisaTvis

energetikis gansakuTrebuli ekonomikuri da socialuri

mniSvneloba.

14

saqarTveloSi restruqturizacia viTardeboda Semdegi

etapebisa da sqemebis mixedviT.

sqema #1

saqarTvelos eleqtroenergetikis seqtoris

restruqturizaciiis sqema

1994 weli

am brZanebulebis Sesabamisad departamenti “saqenergo”

daiSala sam damoukidebel qveseqtorad _ “saqenergogene-

raciad” (eleqtroenergiis warmoeba), “saqeleqtrogadacemad”

(eleqtroenergiis gadacema maRali Zabvis qselebiT) da

“saqenergod” (eleqtroenergiis dispetCerizacia da realiza-

cia), xolo rac Seexeba energokompaniebs (eleqtroenergiis

ganawileba), isini jer kidev 1994 wels gadaecaT

municipalur mmarTvelobaSi. amasTan, generaciisa da

ganawilebis qveseqtorebSi dafuZnebul iqna saaqcio da

SezRuduli pasuxismgeblobis sazogadoebebi.

“saqenergos” daSla jer kidev erTi wliT adre, 1995

wels ministrTa kabinetis #29 dadgenilebiT daiwyo,

romliTac “saqenergodan” 04-6-10 kv. eleqtrosaqselo

obieqtebi gadaecaT adgilobrivi mmarTvelobis organoebs.

“saqenergos” mieca ufleba Seewyvita eleqtroenergiis

15

miwodeba safasuris gadaxdis dadgenili wesis darRvevis

SemTxvevaSi.

sqema #2



1995 weli

rogorc viciT 1996 wlis Sua periodSi, “saqenergo”

gaiyo sam saxelmwifo kompaniad: “saqenergogeneraciad” (mwar-

moebeli), “saqeleqtrogadacemad” da “saqenergod” (mimwode-

beli), “saqenergos” daekisra energosistemis marTvis fun-

qciebic. Aam etaps win uswrebda saTbob-energetikis saminis-

tros Camoyalbeba..

reformis Semdgom etapze "saqenergoSi" Semavali saqse-

lo filialebi daiyo saqselo da realizaciis direqciebad.

am ukanasknels gadaeca dispetCeruli marTvis uflebebi

eleqtroenergiis moxmarebis marTvisa da Tanxebis amoRebis

gaumjobesebis mizniT.

16

sqema #3



1996 weli

aseve am periodSi Seiqmna saxazino sawarmo "saqru-

senergo", romelsac daekisra maRali Zabvis 500 kv sistema-

TaSoriso eleqtrogadamcemi xazebis eqspluatacia.

restruqturizaciis procesis umniSvnelovanesi nabiji

iyo eleqtroenergetikis maregulirebeli komisiis Camoyali-

beba. komisias sawyis etapze daevala eleqtroenergiis

sacalo da sabiTumo tarifebis regulireba. komisia Tavda-

pirvelad prezidentis brZanebulebiT ekonomikis saministro-

sTan Camoyalibda. aseTi samsaxuris Seqmna, pirvel rigSi,

ekonomikis sabazro urTierTobebis principze gadasvlis

aucileblobidan gamomdinareobda. komisia erTi wlis

ganmavlobaSi saqmianobda ekonomikis saministros Semadgen-

lobaSi, xolo 1997 wlis 1 agvistodan – mas Semdeg, rac

miRebuli iqna saqarTvelos kanoni “eleqtroenergetikis

Sesaxeb” Camoyalibda damoukidebel organod.

am kanoniT saqarTvelos eleqtroenergetikis mareguli-

rebel erovnul komisias (semek) mieniWa sakmaod maRali

damoukideblobis statusi. ufro zustad komisia warmoad-

17

gens mudmivmoqmed sajaro samarTlis iuridiul pirs,

romelic Tavis saqmianobaSi ar eqvemdebareba arc erT sxva

saxelmwifo uwyebasa da organizacias.

1999 wels miRebuli kanonis “eleqtroenergetikis da

bunebrivi gazis Sesaxeb” mixedviT komisis ewoda saqarTve-

los energetikis maregulirebeli erovnuli komisia (Semde-

gSi semeki). axali kanonis Tanaxmad semek-s mieniWa saqarTve-

los energetikisa da bunebrivi gazis seqtorSi licenziebis

gacemisa da tarifebis regulirebis ufleba. mniSvnelovnad

Seicvala da gafarTovda komisiis funqciebi. kerZod semekis

funqciebia:

sqema #4



1997 weli

18

sqema #5

1998 weli

a) eleqtroenergiis warmoebis, gadacemis, dispetCeri-

zaciis, ganawilebis, agreTve bunebrivi gazis tranportire-

bisa da ganawilebis licenzirebis wesebisa da pirobebis

dadgena, agreTve licenziebis gacema, maTSi cvlilebebis

Setana da maTi gauqmeba, “licenziebisa da nebarTvebis

Sesaxeb” saqarTvelos kanonis, “eleqtroenergetikisa da

bunebrivi gazis Sesaxeb” saqarTvelos kanonis da

licenzirebis wesebis Sesabamisad.

b) eleqtroenergiis warmoebis, gadacemis, dispetCeri-

zaciis, ganawilebis, importisa da moxmarebis, agreTve

bunebrivi gazis tranportirebis, ganawilebis, miwodebisa da

moxmarebis tarifebis dadgena da regulireba saqarTvelos

kanonis “eleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis Sesaxeb”

energetikis seqtorSi saxelmwifo politikis ZiriTadi

mimarTulebebis, maT safuZvelze miRebuli normatiuli

administraciul-samarTlebrivi aqtebisa da dadgenili

meTodologiis Sesabamisad.

g) licenziatebs, importiorebs, eqsportiorebs,

mimwodeblebsa da momxmareblebs Soris warmoqmnili sadao

sakiTxebis gadawyveta Tavisi kompetenciis farglebSi.

19

d) eleqtroenergetikis da bunebrivi gazis seqtorSi

licenziis pirobebis dacvis kontroli da darRvevisTvis

kanoniT gaTvaliswinebuli RonisZiebebis gatareba.

e) energetikaSi sertifikaciis samuSaoTa organizeba da

koordinacia.

semeki Sedgeba sami wevrisagan, romelTac eqvsi wlis

vadiT niSnavs saqarTvelos prezidenti. semekis erT-erT

wevrs saqarTvelos prezidenti niSnavs Tavmjdomared. misi

struqtura Semdegi saxisaa (sqema #6).

1998 wlis dasawyisSi "saqenergo" gaiyo or saxel-

mwifo kompaniad: "saqenergod" da "eleqtrogadacemad". "saq-

energos" funqciebSi dispetCeruli marTva da realizacia

darCa, "eleqtrogadacema" ki daekisra gadacemis licenziis

safuZvelze. eleqtroenergiis gadacema mwarmoblidan munici-

palur energokompaniamde da sxva pirdapir momxmareblamde

20-mde saqselo direqciisa da sawarmos saSualebiT. amave

periodSi restruqturizaciis procesis farglebSi gauqmda

"energozedamxedveloba".

sqema #6

20

Zalzed mniSvnelovani iyo am periodSi eleqtroenergiis

sabiTumo bazris Camoyalibeba da mas ukavSirdeba eleqtro-

energetikaSi ekonomikuri reformebi. saqarTvelos preziden-

tis 1998 wlis 2 ivlisis #421 brZanebulebiT “saqarTve-

los eleqtroenergiis sabiTumo bazris (SemdegSi sesb)

Camoyalibebis ZiriTadi principebis Sesaxeb" momzadda eleq-

troenergiis sabiTumo bazris Camoyalibebis safuZvlebi da

daisaxa strategia dargSi sabazro wesebis danergvisaTvis.

eleqtroenergiis sabiTumo bazarma funqcionireba

daiwyo 1999 wlis 1 ivlisidan. saqarTvelos eleqtroene-

rgiis sabiTumo bazris wevri unda gamxdariyo saqarTveloSi

registrirebuli yvela iuridiuli piri, romelic mierTebu-

lia gadacemis qselTan an SeuZlia masTan mierTeba masTan

eleqtroenergiis miwodebis mizniT.

sqema #7



1999 weli

21

sqema #8

2000 weli

saqarTvelos eleqtroenergiis sabiTumo bazris mizani

iyo, saqarTvelos eleqtroenergetikul seqtorSi sabazro

urTierTobis damkvidreba, eleqtroenergiis warmoebis, gada-

cemis, dispetCerizaciis, ganawilebis, importis, eqsportis

da moxmarebis sferoebSi efeqtianobis amaRleba da konkure-

nciis etapobrivi ganviTareba, seqtorSi xelsayreli sainves-

ticio garemos Seqmna, licenziantebs Soris saimedo, samarT-

liani da stabiluri urTierTobebis Camoyalibeba, erTiani

energosistemis mdgradi struqturis SenarCuneba.

sesb-is wevrebis mier xdeboda eleqtruli simZlav-

reebisa da eleqtroenergiis yidva-gayidva sesb-is saSuale-

biT, im simZlavreebis gamoklebiT, romelic Sesyiduli an

gayiduli iqneba pirdapiri xelSekrulebis saSualebiT.

eleqtrobazars unda uzrunveleyo:

a) eleqtroenergetikul seqtorSi ganxorcielebuli da

mimdinare restruqturizaciis procesis adekvaturi safinan-

so saangariSsworebo sistemis danergva.

22

b) eleqtroenergiis sabiTumo bazris marTvis damouki-

debeli, demokratiuli sistemis Camoyalibeba.

xolo misi funqcionirebis ZiriTadi principebi iyo:

damoukidebloba

ekonomikuri mizanSewoniloba da samarTlianoba

garantirebuli da Tavisdrouli angariSsworeba

bazris wevrTa Tanasworuflebianoba

gamWvirvaloba

2002 wlis 12 Tebervals saqarTvelos eleqtroene-

rgiis sabiTumo bazari oTx wliani marTvis xelSekrulebis

safuZvelze gadaeca saerTaSoriso konsorciums “IBERDRO-LA“, romelSic Sedioda didi britaneTis energetikis

seqtorSi moqmedi sakonsultacio firma “IPA” da espanuri

bazris operatori “OMEL”. reformis Semdgom etapze Seiqmna “saqenergogeneracia “,

rogorc sajaro samarTlis iuridiuli piri, “saqenergo”

daiSala èleqtro-dispetCerizacia-2000” da “saqenergo-

2000“-ad. “eleqtrodispetCerizacia-2000”-s daekisra ener-

gosistemis dispetCeruli marTva 17-mde zonalur sadispet-

CeroebTan erTad, xolo “saqenergo- 2000“ gaxda “saqene-

rgos” samarTalmemkvidre da daekisra misi debitoruli da

kreditoruli valebis momsaxureba. amavdroulad gauqmda

realizaciisa da dispetCerizaciis direqciebi.

sabiTumo bazris gauqmebis Semdeg, 2006 wlis 7

agvistos “eleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis Sesaxeb”

kanonSi Setanili cvlilebebis safuZvelze daarsda da 1

seqtembridan funqcionireba daiwyo “eleqtroenergetikuli

seqtoris komerciulma operatorma” (SemdegSi esko).

esko kerZo samarTlis samewarmeo iuridiuli piria,

misi organizaciul-samarTlebrivi forma SezRuduli pasuxi-

smgeblobis sazogadoebaa, eskos 100 %-iani wilis mflobeli

saxlmwifoa, ekonomikuri ganviTarebis saministros saxiT.

23

eskos wili SemdgomSi energetikis seqtoris licenziatebze

gadanawildeba. 30%-is mflobelebi gaxdebian gamanawilebeli

kompaniebi da pirdapiri momxmareblebi, 35%-is _ eleqtro-

energiis mwarmoebeli organizaciebi, darCenili 35%-is ki

dispetCerizaciis licenzianti organizacia. eleqtroenerge-

tikuli sistemis komerciuli operatori dakmayofilebis

(dabalansebis) uzrunvelyofis mizniT yidulobs da yidis

sabalanso eleqtroenergias da sarezervo simZlavres.

sistemis komerciuli operatoris funqciebia:

sabalanso eleqtroenergiis (simZlavris) yidva-gayidva

(maT Soris importsa da eqsportze saSualo da

grZelvadiani xelSekrulebis gaformebis gziT)

saqarTvelos erTian eleqtroenergetikul sistemaSi

eleqtroenergiisa da simZlavris miwodeba-moxmarebis

dagegmvis mizniT dispetCerizaciis licenziatisaTvis

Sesabamisi informaciis wardgena.

sabiTumo yidva-gayidvis Sesaxeb erTiani bazis, maT

Soris, aRricxvianobis erTiani reestris Seqmna da

warmoeba.

eleqtroenergetikuli sistemis sarezervo simZlavriT

uzrunvelyofa kanoniTa da “eleqtroenergiis (simZlav-

ris) bazris wesebiT” gansazRvruli wesiT.

eleqtroenergiis gamyidvelebis, myidvelebis, maT mier

gayiduli da Sesyiduli eleqtroenergiis raodenobrivi

gansazRvra da angariSsworebisaTvis informaciis

wardgena.

eskos struqtura Semdegi saxisaa (sqema #9).

energetikis sferoSi restruqturizaciis

ganxorcielebis mizani iyo:

_ racionaluri saxelmwifo politikis gatareba,

regulirebis funqciisa da komerciuli saqmianobis gamijvna.

24

_ saxelmwifo monopoliis etapobrivad likvidacia;

sakuTrebis mravalferovnebis damkvidreba; konkurentuli

garemos Seqmna da ucxouri investiciebis mozidva;

_ eleqtroenergiis miwodebis gaumjobeseba da saqarT-

velos ekonomikis ganviTarebisaTvis eleqtroenergetikis

seqtorSi deficitis Semcireba;

sqema #9

eleqtroenergetikis komerciuli operatoris struqtura

25

_ eleqtroenergetikis seqtorSi warmoebis gazrda da

misi efeqtianobis amaRleba, safinanso disciplinis dacva,

eleqtroenergiis momxmareblebze momsaxurebis gaumjobeseba;

_ eleqtroenergiis mudmivi miwodebiT sawarmoebisa da

kompaniebis mogebis zrda da energetikuli sistemis

teqnikuri da mmarTvelobiTi donis gaumjobeseba;

restruqturizaciis Sedegad, ukanasknel wlebSi

qveyanaSi daZleuli energetikuli krizisi, gansakuTrebiT es

exeba 2006 wlis Semdgom periods. magaliTad, ukve 2005-

2007 wlebSi saqarTvelos eleqtroenergetikaSi iseTi

samuSaoebi ganxorcielda, romlis Sedegadac energosistema,

wina wlebTan SedarebiT mdgradi iyo. gaizarda eleqtroene-

rgiis warmoeba hidroeleqtrosadgurebSi da eqsporti,

mniSvnelovani Sedegebia miRweuli energetikuli obieqtebis

menejmentSi.

eleqtroenergiis warmoeba saqarTvelos ZiriTad hidroeleq-

trosadgurebSi 2001-2009 wlebSi (mln.kvt.sT.)

wlebi # hesebis dasaxeleba

2001 2003 2005

1 enguri 2344,2 3066,1 2578,9

2 vardnili 457,3 356,0 425,0

3 xrami-I 158,8 313,0 296,0

4 xrami-II 239,8 104,0 126,6

5 Saori 90,4 138,0 109,4

6 Jinvali 362,2 353,0 402,0

7 lajanuri 186,7 216,0 125,3

8 gumaTi 184,4 181,2 203,0

9 varcixe 657,1 738,0 674,0

saTbob-energetikis saministros menejmenti arsebuli

mdgomareobis gaTvaliswinebiT amuSavebda saqarTvelos eleq-

troenergetikuli seqtoris normaluri funqcionirebis

26

optimalur variantebs, romelTagan gamovkveTavdiT eleqtro-

energiis iseTi struqturas, rodesac Tbosadgurebze gamomu-

Savebuli eleqtroenergiis wili saerTo gamomuSavebaSi ar

iqneboda 15%-ze meti, xolo eleqtroenergiis importis

moculoba SeizRudeboda 1-2%-mde. sxva Tanafardobis

pirobebSi saeqspluatacio xarjebi 100%-iani Semosavlebis

drosac ar daifareboda da dargi wamgebiani iqmneboda. meore

mxriv, Tboeleqtrosadgurebis 15%-ian wilze naklebobis

SemTxvevaSi faqtiurad gamoricxuli iyo saqarTvelos

energosistemisaTvis aucilebeli simZlavreebis optimizaciis

sakiTxis iseTi gadawyveta, rom maregulirebel wyalsaca-

vebSi Semodgoma-zamTris periodisaTvis SenarCunebuli

yofiliyo maqsimaluri wylis maragi. Sesabamisi RonisZie-

bebis gatarebiTa da menejmentis gaaqtiurebiT napovni iqna

iseTi varianti, romlis amoqmedebis Sedegad saqarTvelos

eleqtroenergetikuli seqtori dRevandel pirobebSi

warmatebulad saqmianobs [5].

saTbob-energetikis saministros menejmentis kidev erT

warmatebul RonisZiebas warmoadgens sabiTumo bazris

gardaqmna. Tavis droze sabiTumo bazarma ra Tqma unda

Tavisi gavlena iqonia elqtroenergetikuli dargis ganviTa-

rebis sakiTxSi, man Tavis arsebobis manZilze garkveuli

sawyisebi da gamocdileba Seqmna, Tu rogor unda imuSavos

da/an ar imuSavos misi tipis kompaniam.. saerTo jamSi

sabiTumo bazarma ver SeZlo im Sedegebis miRweva, romeli-

sTvisac mas unda mieRwia. pirvel rigSi es exeba

moxmarebuli eleqtroenergiis safasuris amoRebis sakiTxs.

am mxriv misi muSaoba mxolod aradamakmayofileblad

SeiZleba Sefasdes.

moxmarebuli eleqtroenergiis safasuris amoRebis

dabalma donem gamoiwvia is, rom eleqtrosadgurebi, gadacema

27

-dispetCerizaciis sawarmoebi ver iRebdnen funqcionirebi-

saTvis saWiro elementarul Tanxebsac ki.

Sesabamisad aucilebeli gaxada sabiTumo bazris gauqmeba

da mis adgilas misi msgavsi alternatiuli kompaniis

Camoyalibeba, rac ganxorcielda kidevac 2006 wlis 1

seqtembers, roca funqcionireba daiwyo “eleqtroenergeti-

kuli seqtoris komerciulma operatorma”, “eleqtroener-

getikisa da bunebrivi gazis Sesaxeb” kanonSi Setanili

cvlilebebis safuZvelze.

“esko” saxelmwifo kompaniaa, romelic yidulobs da

yidis sabalanso eleqtroenergias. mis winaSe dgas TiTqmis

igive amocana rac hqonda sabiTumo bazars.

saqarTvelos eelqtroenergetikis seqtorSi Catarebu-

lma restruqturizaciam gavlena iqonia energetikis ganviTa-

rebaze. restruqturizaciis process mohyva rogorc dadebi-

Ti ise uaryofiTi Sedegebi. igi swrafi tempiT ganxocielda

da Zalzed mravalferovani procesisTvis energetikis dargi

moumzadebeli aRmoCnda. swored am mizeziT dasWirda 10-12

weli im Sedegis misaRwevad rac amJamad gvaqvs. restruqtu-

rizacia rom yofiliyo droSi gaTvlili, gaangariSebuli da

sworad dagegmili dRevandeli eleqtroenergetikuli seqto-

ri ganviTarebis ukeTes safexurze iqneboda.

$1.3. privatizacia da misi roli energetikis

ganviTarebis saqmeSi

saqarTvelos energetikaSi saxelmwifo qonebis priva-

tizacia 1992 wels daiwyo mcire hesebis gayidviT. ukve

1995 wlis 1 ivlisis mdgomareobiT, saqarTveloSi privati-

zebuli iyo 14 mcire hesi: sioni, tirifoni, misaqcieli,

igoeTi, dmanisi, xerTvisi, kaxareTi, sacxenihesi, CiTaxevi,

28

daSbaSi, bJuJa, kabali, martyofi, TeTrixevi. maTi saerTo

dadgmuli simZlavre Seadgenda respublikis energosistemis

mTliani simZlavris 2%-s, gamomuSavebuli eleqtroenergia _

1.85%-s, xolo ZiriTadi sawarmoo fondebis Rirebuleba _

1%-s.

mcire hesebis privatizebis dros gamoyenebuli iyo

privatizaciis sxvadasxva forma: sakonkurso gayidva, auqci-

oni, saaqcio szogadoebis Camoyalibeba da pirdapiri miyidva.

privatizaciis aRniSnuli formebidan, ZiriTadad, Warbobda

sakonkurso gayidva. SemdgomSi es forma uaryofili iqna.

maSin saaqcio sazogadoebad gardaiqmna CiTaxevhesi da bJuJa-

hesi, xolo pirdapiri miyidva ganxorcielda TeTrixevihesze.

Catarebuli analizi gviCvenebs, rom privatizaciis

Semdeg aRniSnul obieqtTa umravlesobam muSaoba gaaumjo-

besa. zogierTma romelic privatizebamde saerTod

gaCerebuli iyo privatizaciis Semdeg muSaoba gaaqtiura.

mcire privatizaciis Semdeg 1998 wels daiwyo

saqarTvelos energetikuli obieqtebis farTo masStabiani

privatizaciis procesi. rac saqarTvelos prezidentis

brZanebiT damtkicda saqarTvelos energosistemis kompaniebis

privatizaciis strategia (5.07 1998 w #403).

saqarTvelos mTavrobis mrCevlad privatizaciis

sakiTxebSi mowveuli iqna cnobili sainovacio kompania

`meril lanCi~ (aSS) romelTanac erTad Caatara q. Tbilisis

gamanawilebeli energokompaniis “Telasi”-is privatizaciis

saerTaSoriso tenderi da gamarjvebulad gamovlinda

kompania AES. (aSS) romelTanac 1998 wlis bolos gaformda

“Telasi”-s aqciaTa 75%-is nasyidobis xelSekruleba

danarCeni 25% darCa q. Tbilisis meriis sakuTrebaSi.

kompania AES-Tan dadebuli xelSekrulebis erT-erTi

mniSvnelovani sakiTxi iyo eleqtroenergiis ganawilebis

29

tarifis 4 wlis ganmavlobaSi etapobrivi zrdisa da

grZelvadiani periodiT (10 weli) misi damtkiceba.

2000 w. aprilSi kompania “ei-i-es”-ma SeiZina gardabnis

Tboeleqtrosadguris me-9 da me-10 energoblokebi, razedac

privatizaciasTan dakavSirebiT gaformda nasyidobis

xelSekruleba.

amave periodSi “ei-i-es”-Tan daido xelSekruleba

“xrami I” da “xrami II”-is hidroeleqtrosadgurebis 25

wliani periodiT marTvis uflebiT gadacemaze.

s.s. èi-i-es~-ma valdebuleba aiRo me-9 da me-10

energoblokebis sareabilitaciod ganaxorcielos 28.7 mln.

aSS dolaris investicia. aseve ss “xramhesi I”-isa da

“xramhesi II”-is aqciaTa marTvis uflebisaTvis kompaniam

gadaixada Sesabamisad 2.5 da 3.5 mln. aSS dolari. kompaniam

valdebuleba aiRo daefara orive hesis vali 1.5 mln. aSS

dolaris ganaxorcielos “xramhesi I”-Si 9.65 mln-is, xolo

“xramhesi II”-Si 18.2 mln. aSS dolaris investicia.

2001 wlis 1 aprilis mdgomareobiT, kompania “ei-i-

es”-ma mier saqarTvelos energetikaSi Cadebuli hqonda 555

mln larze meti Tanxa. kompaniis mier TbilisSi 1 wlis

ganmavlobaSi damontaJda 190 aTasze meti mricxveli da

marTvis pulti.

Catarebulma RonisZiebebma xeli Seuwyo marTvis

Tanamedrove meTodebis danergvasa da dargSi privatizaciis

ganxorcielebas.

2006 wels ganxorcielda energetikuli obieqtebis

privatizaciis Semdegi etapi, romlis mTavari mizani iyo

energoseqtoris mdgomareobisa da usafrTxoebis gaumjo-

beseba. saprivatizaciod SeTavazebuli iyo Semdegi obieqtebis

nusxa:

I. sadistribucio kompaniebi

1. “saqarTvelo gaerTianebuli sadistribucio

30

energokompania” maxasiaTeblebiT:

2005 wels eleqtroenergiis moxmarebam Sedgina 2.1

mlrd.kvt.sT

abonentTa raodenoba: individualuri _ 670 aTasi,

komerciuli _ 24.3 aTasi.

sawyisi fasi 30.0 aTasi aSS dolaris eqvivalenti

larebSi

2. “aWaris energokompania”

2005 wels eleqtroenergiis moxmarebam Sedgina 275.6

mln.kvt.sT

abonentTa raodenoba: individualuri _ 95.5 aTasi,


sawyisi fasi 5 mln. aSS dolaris eqvivalenti

larebSi

3. “kaxeTis energodistribucia”

2005 wels eleqtroenergiis moxmarebam Sedgina

154.1 mln.kvt.sT

abonentTa raodenoba: individualuri _ 107.5 aTasi,


sawyisi fasi 2 mln. aSS dolaris eqvivalenti

larebSi

II. hesebi: sul dadgmuli simZlavre _ 361.4 mvt.

1. lajanurhesi

dadgmuli simZlavre _ 112.5 mvt.

sawysi fasi 26 mln aSS dolaris eqvivalenti

larSi

2. rionhesi

dadgmuli simZlavre _ 48 mvt.


larSi

3. gumaThesebis kaskadi

dadgmuli simZlavre _ 66.5 mvt.

31


larSi

4. Saorihesi



larSi

5. Zevrulahesi



larSi

6. awhesi

dadgmuli simZlavre _ 48mvt.


larSi

saqarTvelos energetikis zemoT aRniSnuli unsxvilesi

obieqtebis saprivatizacio konkursSi monawileoba miiRo

msoflios sxvadasxva qveynis 8 kompaniam. eseni iyvnen

rusuli Интер РАО ЕЭС, qarTuli TBS+Energy da GEO Steal, espanuri Laxtrol, Cexuri Energo Pro da Falkon Capital, agreTve ofSeruli Unitrade Service LLD da SB Eenergy. tenderSi gamarjvebuli aRmoCnda Cexuri kompania

Energo Pro, romelmac Seisyida yvela saprivatizacio

obieqti, garda “kaxeTis energokompaniisa”. es ukanaskneli ki

SeiZina qarTulma TBS+Energy-im 5.1 mln. aSS dolarad. anu

mis mier gadaxdil iqna sawyis fasze 2.55-jer meti.

mTlianad ki yvela energetkuli obieqti gaiyida 317.45 mln

aSS dolarad, romelic winaswar gamocxadebul jamur

sakonkurso fass (119 mln) 2.67_jer aRemateba.

oficialur versiiT, gamarjvebuli Cexuri kompania

Energo Pro, garda Tavis qveynisa saqmianobs, bulgareTsa da

TurqeTSi, sadac igi aSenebs 2 hidroeleqtrosadgurs. rac

Seexeba qarTul kompanias TBS+Energy igi eneretikul

32

bazarze axalia. axalma investorebma, sakonkurso pirobebis

Tanaxmad, Tanxis 50% unda gadaixadon gamarjvebidan 1 Tvis

ganmavlobaSi, xolo danarCeni Tanxa 2006 wlis 1

dekembramde.

miuxedavad imisa, rom saqarTvelos energetikuli

obieqtebis privatizebis Sedegad miRebulia dadebiTi

Sedegebi, dargSi am ATvalsazrisiT, mainc arsebobs

mniSvnelovni problemebi. pirveli aseTi problema mWidrodaa

dakavSirebuli eleqtroenergiis safasuris anazRaurebasTan,

radgan es maCvenebili qveyanaSi jer-jerobiT yvlaze dabal

donezea. saWiro saxsrebis uqonlobis gamo ver mimdinareobs

eleqtrosadgurebis saremonto samuSaoebi, gaZnelebulia

maTi maTi maragnawilebiT momarageba; ver xerxdeba arsebuli

simZlavreebis sruli gamoyeneba da Tbosadgurebis sawvaviT

uzrunvelyofa.

- mcire biznesis ganviTareba da mTlianad ekonomikis

reanimacia, misi gamoyvana gaWianurebuli krizisidan,

produqciis da momsaxurebis xarisxis amaRleba.

- qveynis finansuri mdgomareobis gaumjobeseba.

- ararentabeluri sawarmoebis didi nawilis priva-

tizebiT saxelmwifo biujetis gamonTavisufleba maTi

dotaciisagan.

- sakuTrebis mravalferovnebis damkvidrebiT materi-

aluri warmoebisa da momsaxurebis sferoSi reluri

meurneobis Camoyalibeba.

- ucxouri investiciebis mozidva.

energetikuli resursebi mniSvnelovan rols TamaSobs

msoflio politikaSi, aqedan gamomdinare nebismieri qveyana

Tavis energetikas da energetikul politikas ZiriTadad

agebs energetikuli resursebis gaTavaliswinebiT.

saqarTveloSi privatizaciis procesi metad rTul

politikur, ekonomikur da socialur viTarebaSi daiwyo,

33

rodesac mrewveloba gaCerebulia, ekonomikuri krizisi

mwvavea, safinanso-sakredito sistema moSlilia. am

garemoebam uaryofiTi gavlena moaxdina privatizebis

processzec. am procesSi momxdarma darRvevebma da

naklovnebebma uaryofiTi imiji Seuqmna sazogadoebaSi

saxelmwifo qonebis privatizaciis process.

saqarTvelos eleqtroenergetikaSi privatizaciis Ziri-

Tad mizans warmoadgenda sistemis aRdgena, misi Semdgomi

srulyofa, saimedo, uwyveti da umciresi danaxarjebiT

maRalxarisxiani eleqtromomaragebis ganxorcieleba. priva-

tizaciis saxelmwifo programa damuSavebuli iyo saerTaSo-

riso gamocdilebis gaTavaliswinebiT da gansazRvravda

privatizaciis miznebs, amocanebs, SeRavaTebsa da SezRudvebs,

aseve dargobriv da teritoriul prioritetebs.

saqarTvelos energetikaSi privatizaciis procesi 15

wlis win daiwyo da dResac mimdinareobs. man mniSvnelovnad

imoqmeda da Secvala dargis ganviTarebis procesi da

tempebi, xolo is negatiuri movlenebi, rac moyva

privatizacias, es mxolod daSvebulma Secdomebma gamoiwvia.

kerZod:

pirveli da Zalian mniSvnelovani, unda iTqvas rom

saqarTveloSi energoobieqtrebis privatizacia daiwyo abso-

luturad moumzadebeli pirobebis fonze, igulisxmeba

sakanonmdeblo bazisa da privatizaciis pocesSi sakmarisi

gamocdilebis ar qona, saerTod qveyanaSi arastabiluri po-

litikuri da ekonomiukuri situacia iyo. Tanac im periodi-

saTvis arsebuli krizisis dasaZlevad erTaderT gzad

miCneul iqna swored privatizaciis procesi, rac araswori

midgomaa, radgan privatizaciis gareSec SesaZlebelia

problemebis gadaWra. amis saerTaSoriso gamocdileba

arsebobs, kerZod safrangeTSi energoseqtori mTlianad

34

saxelmwifo sakuTerebaSia da es sqema iq SesaniSnavad

muSaobs.

aRniSnul periodSi am sakiTxze momuSave speciali-

stebma ver, Tu ar gaacnobieres, rom arsebuli finansuri

problemebis daZleva Tavisuflad iqneboda SesaZlebeli

gaxarjuli eleqtroenergiis safasuris daaxloebiT 80%-

iani amoRebis miRwevis SemTxvevaSi. anu is gaxarjuli

kreditebi moxmarebuli unda yofiliyo aRricxvis da

Tanxebis amoRebis gazrdis mimarTulebiT. Tu davuSvebT,

rom Semosavali iqneboda daaxloebiT 650 mln. lari. aqedan

Tesze warmoebuli iqneboda 4-4.5 mlrd. kvt.sT, misTvis

saWiro saTbobis Rirebuleba im droisTvis daaxloebiT

iqneboda:

15 mln. t. * 60=90-100 mln. dolars an 200 mln lars

danarCeni 450 mln lari savsebiT daakmayofilebda

eleqtrosadgurebis, eleqtroqselebis, maRali Zabvis qseli-

sa da dispetCerizaciis saeqspluatacio xarjebs.

misi ganxorcielebis SemTxvevaSi aucileblad dadgeboda

dadebiTi Sedegi. am mosazrebis utyuaroba dadasturda

bolo periodSi. rogorc ki saqarTvelos masStabiT umetes

raionebSi damontaJebul iqna individualuri mricxvelebi,

miRweul iqna safasuris amoRebis maRali maCvenebeli da

dRes Cven saxeze gvaqvs progresirebadi procesi dargSi.

meore sakiTxi Seexeba isev da isev saerTaSoriso

gamocdilebis ar gaTvaliswinebas. evrokavSiris energoseqto-

rebis ganviTarebis strategiaSi umTavresi adgili uWiravs

rekomendacias imis Sesaxeb, rom privatizaciis sawyis etapze

aucileblad unda moxdes gamanawilebeli qselis optimi-

zacia da privatizeba. gamanawilebeli qselis privatizebis

Semdeg, roca moxdeba moxmarebuli eleqtroenergiis

safasuris amoRebis mowesrigeba da is gautoldeba

optimalur maCvenebels, romlis SemTxvevaSi dargi

35

rentabeluri iqneba, mxolod amis Semdeg unda moxdes

generaciis obieqtebis privatizeba. samwuxarod saqarTveloSi

es procesi Sebrunebulad ganxorcielda. generaciis

obieqtebis kerZod mcire hesebis privatizebidan 4-5 wlis

Semdeg iqna gayiduli Tbilisis gamanawilebeli qseli, xolo

daaxloebiT 12 wlis Semdeg danarCeni gamanawilebeli

kompaniebi. (gaerTianebuli sadistribucio energokompania,

aWaris energokompania, kaxeTis energokompania).

swored am faqtorebis gamo ver miiRo is Sedegebi

eleqtroenergetikulma dargma, romelic privatizaciis

process unda mohyoloda. Tumca man gavlena mainc moxadina

saqrTvelos energetikis ganviTarebaze.

aseve dadebiTi Sedegad unda CavTvaloT is, rom

privatizebis Semdeg zogierTma hesma gazarda gamomuSaveba.

36

Tavi II. eleqtroenergetikuli sistemisa da

energokompaniebis marTvis struqturebis

daxasiaTeba

$2.1. eleqtroenergetikis sistemis marTva

saqarTveloSi energetikis marTvis umaRles organos

warmoadgens saqarTvelos energetikis saministro, romelic

pasuxismgebelia qveyanaSi energetikis samTavrobo politikisa

da programis gatarebaze, dargis ekonomikuri, teqnolo-

giuri safinanso da socialuri mdgomareobis ganviTarebasa

da gaumjobesebaze, qveynebis energosistemebTan TanamSrom-

lobis urTierTsargeblian urTierTobebis damyarebaze da

Sesrulebaze, eleqtroenergetikaSi sainvesticio, sainovacio,

samewarmeo garemos Seqmnasa da xelSewyobaze, saxelmwifo

sakuTrebis energoobieqtebSi teqnikuri mdgomareobis

gaumjobesebaze, qveynis ekonomikis, mosaxleobisa da biznes

obieqtebis mier moTxovnili eleqtroenergiiT droulad

dakmayofilebaze, energetikaSi konkurentunariani momsauxre-

bisa da konkurentuli urTierTobebis xelSewyoba da

ganviTareba.

saqarTvelos eleqtroenergetikis sistemis marTvas

saxelmwifo doneze axorcielebs energetikis saministro

nax. 2.1. gamosaxulia marTvis struqtura. saministroSi

marTva xorcieldeba sam doniani sistemiT:

ministri-ministris moadgileebi.

departamentebi: administraciuli, iuridiuli, energe-

tikuli, samarTlebrivi uzrunvelyofisa da saerTaSoriso

urTierTobaTa da sainvesticio-proeqtebis departamentebi.

37

nax.2.1. energetikis saministros marTvis struqtura

departamentSi Semavali sammarTveloebi:

safinanso, saxelmwifo Sesyidvebisa da materialuri

uzrunvelyofis, saqmis warmoebis, energoresursebis,

teqnikuri monitoringis, saerTaSoriso urTierTobebis,

sainvesticio proeqtebis.

energetikis saministros saqmianobis mimarTulebebs

xelmZRvanelobs ministris moadgileebi, romlebsac eqvemde-

bareba Sesabamisi mimarTulebis departamentebi da

sammarTveloebi.

energetikis saministro warmarTavs dargis ganviTarebis

strategias, politikasa da programas, igi axdens energeti-

kis sferos sxvadasxva interesebis gamoxatvas kerZod

ukanaskneli 2 wlis ganmavlobaSi saministros mier gamocxa-

debul interesebs miekuTvneba:

_ potenciuri alternatiuli wyaroebis nusxaSi Semava-

li hesebis mSeneblobis, operaciebisa da flobis mizniT.

38

_ saqarTveloSi asaSenebeli didi hesebis nusxa.

_ ganaxlebadi energo potenciuri wyaroebis ganTavse-

bis gegma.

_ saqarTvelos mdinareebis hidroenergetikuli

teqnikuri potencialis kadastri.

saqarTvelos qaris energiis atlasi da sxva interesebi.

energetikis saministro warmarTavs energetikul

politikas da amuSavebs urTierTobebis strategias mezobeli

da evropis qveynebis energetikis saministroebTan da organi-

zaciebTan, sainvesticio kompaniebTan urTierTsargebliani

saqmianobis warmarTvis mizniT. misi uSualo xelmZRvane-

lobiT viTardeboda `baqo-Tbilisi-jeihanis~, `baqo-sufsis~

navTobsadenebis mSenebloba da eqspluataciis sakiTxebi.

amuSavebs da partniorebTan erTad axorcielebs gazsade-

nebisa da gazmomaragebis sqemebis marTvas, xelmZRvanelobs

mimdinare proeqtebis ganxorcielebas, maT Soris engurhesis

sareabilizacio proeqts, 500 kv-iani gadamcemi xazis

aRdgenis proeqts, Tbilsresi-samxreT saqarTvelo-zestafoni,

400 kv-iani gadamcemi xazis mseneblobas.

energetikis saministro misi saqveuwyebo organiza-

ciebis navTobis da gazis erovnuli saagentos, saqenergoge-

neraciis meSveobiT uzrunvelyofs qveynisaTvis aucilebel

da saWiro eleqtroenergiis warmoebasa da bunebrivi gazis

rogorc mopovebis aseve imports.

energetikis saministros bolo periodis efeqtiani

menejmentisa da moqmnili politikis Sedegia saqarTvelodan

eleqtroenergiis eqsportis ganxorcieleba da dadebiTi

sainvesticio saqmianoba.

energetikis saministros ZiriTadi funqciebi mocemulia

saqarTvelos kanonSi èlqtroenergetikisa da bunebrivi

gazis Sesaxeb~. maT Soris:

39

სამინისტრო შეიმუშავებს ენერგეტიკის დარგში სახელ-მწიფო პოლიტიკის ძირითად მიმართულებებს და საქართველოს პარლამენტის მიერ დამტკიცების შემდეგ უზრუნველყოფს მათ განხორციელებას. ამ ამოცანის გადაწყვეტის პროცესში სამინი-სტროს ძირითადი ფუნქციებია: (27.12.2005 N 2537)

ა). ენერგეტიკის დარგში განვითარების მოკლე-, საშუალო- და გრძელვადიანი სტრატეგიისა და პრიორიტეტების, აგრეთვე მათზე დაფუძნებული ენერგეტიკული სექტორის პროგრამების შემუშავება და მათი განხორციელების კოორდინაცია;

ბ). ენერგეტიკის დარგში რეაბილიტაციისა და განვითარების მიზნით მოკლე-, საშუალო- და გრძელვადიანი ინვესტიციებისა და საკრედიტო რესურსების მოზიდვის ხელშეწყობა, აგრეთვე სახელმწიფო ინვესტირების განხორციელება;

გ). ენერგეტიკის დარგში სახელმწიფო საწარმოების რესტრუ-ქტურიზაციისა და პრივატიზაციის პროცესების ოპტიმალურად წარმართვისა და ელექტროენერგიისა და ბუნებრივი გაზის ბაზარებზე კონკურენციის განვითარების ხელშეწყობა, აგრეთვე ამ დარგებში ობიექტების კონსერვაციისა და ლიკვიდაციის სტრატეგიისა და წესების შემუშავება;

დ). ენერგეტიკის დარგში საკანონმდებლო და ნორმატიული ბაზის შექმნასა და განვითარებაში მონაწილეობა, დარგის ტექნიკური და ეკონომიკური მდგომარეობის მონიტორინგი;

ე). ელექტროენერგიის წარმოების, გადაცემის, დისპეტჩერი-ზაციის, განაწილების, იმპორტის, ექსპორტისა და მოხმარების, აგრეთვე ბუნებრივი გაზის მიწოდების, იმპორტის, ექსპორტის, ტრანსპორტირების, განაწილებისა და მოხმარების ეფექტიანობის ამაღლების გაზრდის ღონისძიებათა ერთიანი სახელმწიფო პროგრამის შემუშავებისა და განხორციელების კოორდინაცია;

ვ). ენერგეტიკის დარგში სამეცნიერო-კვლევითი, საპროე-ქტო-საკონსტრუქტორო და საგანმანათლებლო მიმართულებების განვითარების ხელშეწყობა, მათ შორის, ინვესტიციებისა და საკრედიტო რესურსების მოზიდვის ხელშეწყობა, აგრეთვე სახელმწიფო ინვესტირების განხორციელება;

40

ზ). ენერგეტიკის დარგში ბუნების დაცვის უზრუნველყოფის ხელშეწყობა, პროგრამების შემუშავებისას და განხორციელებისას ეკოლოგიური ასპექტების ოპტიმალურად გათვალისწინება;

თ.) ლიცენზიატებს, იმპორტიორებს, ექსპორტიორებს, მიმწოდებლებსა და უცხო ქვეყნების ენერგეტიკულ საწარმოებს შორის ურთიერთობის დამყარების ხელშეწყობა,. აგრეთვე, ელექტროენერგეტიკისა და ბუნებრივი გაზის სექტორში დარგებში სატრანზიტისაო და ექსპორტ-იმპორტის ურთიერთობების ხელშეწყობა;

ი). საგანგებო მდგომარეობისთვის ენერგეტიკის დარგში სახელმწიფო სტრატეგიის შემუშავება;

კ). ენერგეტიკის დარგის უსაფრთხოების უზრუნველყოფის სტრატეგიის განსაზღვრა, რეკომენდაციების შემუშავება, ასევე მომხდარი ავარიებისა და სხვა ტექნიკურ გაუმართაობათა მიზეზების შესწავლა და სათანადო დასკვნების მომზადება;

ლ). ენერგეტიკული რესურსების მოპოვების გაფართოების, განახლებადი (ალტერნატიული) ენერგიის წყაროების უპირატესი ათვისების, ენერგოეფექტურიანი ღონისძიებების ხელშეწყობა, რომლებიც დაკავშირებულია წარმოების ეფექტიანურობის გაზრდასთან.

მ) განახლებადი და ალტერნატიული ენერგიის წყაროების ათვისებისა და ამ კუთხით განხორციელებული ინვესტიციის ამოღების ხელშეწყობის მიზნით, ახლად აშენებული ელექტროსადგურის (წარმოების ლიცენზიატი ან/და მცირე სიმძლავრის ელექტროსადგური) განსაზღვრა, რომლის მიერ წარმოებული ელექტროენერგია (სიმძლავრე) ექვემდებარება სრულად ან ნაწილობრივ სავალდებულო წესით შესყიდვას და რომელსაც კომისია წინასწარ უდგენს სისტემის კომერციული ოპერატორის მიერ შესყიდვის გრძელვადიან ტარიფებს (ამ ქვეპუნქტით განსაზღვრულ შემთხვევებზე არ ვრცელდება ამ მუხლის მე-4 პუნქტით გათვალისწინებული უფლებამოსილება). (8.06.2007. N4911)

41

$2.2. energokompaniebis ZiriTadi daniSnuleba

da Tvisebebi

energokompaniebi warmoadgenen im energosawarmoebs an

energosawarmoTa gaerTianebas, romelTa ZiriTadi saqmianobaa

eleqtroenergiis an siTbos warmoeba, misi transportireba

da ganawileba. energokompaniaTa mier produqciis warmoeba,

transportireba da ganawileba ZiriTadi ganmasxvavebeli

maxasiaTebelia sxva samrewvelo organizaciebisagan, sadac am

funqciebs sxvadasxva dargisa da xarisxis organizaciebi

asruleben. saerTod eleqtroenergiis warmoeba xdeba: hidro-

eleqtrosadgurebze, Tboeleqtrosadgurebze, atomur eleq-

trosadgurebze, Tboeleqtrocentralebze, hidroakumuli-

rebul eleqtrosadgurebs, geoTermalur da sxva eleqtrosa-

dgurebze; siTbos warmoeba xdeba saqvabeebsa da Tboeleq-

trocentralebze; eleqtroenergiis gadacema _ dispetCireba

da gadanawileba xdeba energokompaniebis mier, romlebsac

gaaCniaT Sesabamisi simZlavrisa da Zabvebis gadacema-

ganawilebis saWiro xazebi da qvesadgurebi.

energokompaniebis mier warmoebuli eleqtroenergia Tu

siTbo unda Seesabamebodes im saxis Zabvas, simZlavresa da

sixSires, romelic misaRebia da saWiroa momxmareblisaTvis.

eleqtroenergiis warmoebisa da moxmarebis procesis

uwyvetoba xasiaTdeba Semdegi movlenebiT: aq am SemTxvevaSi

SeuZlebelia warmoebuli produqciis romelime nawilis an

mTliani gamowuneba da misi ukan dabruneba SesakeTeblad an

Sesasworeblad; saerTod ar arsebobs gasaRebis problema am

TvisebebiT mtkicdeba erTi yvelaze mniSvnelovani sakiTxi,

rom energiis gamomuSavebis raodenoba mTlianad eqvemdebareba

momxmareblis moTxovnas Tanac manamde, sanam is miaRwevdes

mis energiamimRebebamde da momxmareblis moTxovnebis cvli-

lebebis Sesabamisad icvleba mwarmoeblis gegmac. amasTan

42

mwarmoebeli mudmivad unda awodebdes xarisxian energias e.i.

igi unda icavdes momxmarebelTan SeTanxmebul parametrebs

farglebSi da isini SesabamisobaSi unda iyos dadgenil

normebTan.

bazarze orientirebuli samrewvelo sawarmo marTalia

produqciis gamoSvebamde atarebs momxmareblebis moTxovni-

lebebis marketingul gamokvlevebs da amis safuZvelze

awarmoebs im raodenobas, rac gaTvlilia potenciur

myidvelze magram is amavdrulad araa damokidebuli rome-

lime erTeuli momxmareblis survilebsa da moTxovnilebaze,

rasac aucileblad iTvaliswinebs energokompania.

TavisTavad cxadia momxmareblebis moTxovnilebis

SesabamisobaSi unda iyos energokompaniebis mier warmoebuli

Zabvisa da sixSiris (eleqtruli energia), wnevisa da

temperaturis (Tboenergia) xarisxis maCveneblebi, xarisxis

sididis umniSvnelo Semcirebas mosdevs energomimRebi

momxmareblis warmoebuli produqciis xarisxis gauaresebis

Sedegi SeiZleba zaraliani iyos da aranakleb saxarbielo,

rodesac ecema mwarmoeblisa da aseve gamyidvelis imiji,

mogebis Semcirebaze rom araferi vTqvaT.

energokompaniebis saqmianobis pasuxismgebloba gansakuT-

rebiT maRalia ara marto warmoebuli energiis xarisxze,

aseve momxmarebelTa uwyvet da maRalsaimedo energiamoma-

ragebaze. es gansakuTrebuleba gansazRvravs energiis

warmoebis mkveTr damokidebulebas momxmareblebze maTi

moxmarebis grafikis cvlilebebze. ris gamoc gamoricxulia

eleqtroenergiis miaxloebiT mainc mudmiv warmoebaze wlis

droebis, Tveebis, dReebisa da gnebavT saaTebis mixedviT, rac

advilad gadasawyvetia samrewvelo sawarmoebSi. am

TvalsazrisiT sainteresoa, energokompaniebis, romlebic

awarmoeben eleqtroenergias, paraleluri erToblivi

muSaoba da Sesabamisad kompaniebis menejmenti unda flobdes

43

aucilebel gansazRvrul simZlavris rezervs. energo-

kompaniebSi saqmianoba, upirvelesad `warmoeba-transporti-

ganawileba-moxmareba~ mimdinareobs swrafad, praqtikulad

erTdoulad da uwyvetad. amitomac didi mniSvneloba eniWeba

calkeuli eleqtrosadgurebis muSaobis marTvas, romelsac

moqnilad warmarTavs operatiuli dispetCirebis samsaxurebi.

energokompaniebi Tavisi energosawarmeobis meSveobiT

mWidrodaa dakavSirebuli qveynis ekonomikis wammarTvel

dargebTan da sawarmoebTan: soflis meurneobis, mrewvelobis,

kavSirgabmulobis, transportis (pirvel rigSi sarkinigzo)

sawarmoTa energomimRebebTan, romelTa teqnologiuri da

sawarmoo-saeqspluatacio procesebi, muSaobis grafiki,

energomimRebebisa da sxvadasxva teqnologiuri danadgarebisa

da energomanqanebis saremonto ciklebis periodebi mniSvne-

lovnad gansxvavdeba erTmaneTisagan, rac kidev ufro ganam-

tkicebs energokompaniebis mimarT moTxovnebs energomoma-

ragebis uwyvetobasa da saimedobaze.

energokompaniebis sawarmoTa gamarTuli muSaoba yovel-

Tvis eyrdnoba eleqtrosadgurebis, rogorc izolirebul

aseve erTobliv paralelur muSaobas, rac energokompaniebs

saSualebas aZlevs hqondeT gansazRvruli raodenobis

simZlavris rezervi, romlis gamoyeneba operatiulad xdeba

eleqtrul qselSi an mis romelime nawilSi avariebi an

gaTiSvebis SemTxvevaSi.

energokompaniebis eleqtruli sadgurebis eqspluata-

ciis procesi operatiulad imarTeba da aucileblobis

SemTxvevaSi xdeba sawarmoo programebis koreqtireba da

cvlileba warmodgenili teqnikuri, sawarmoo Tu ekonomi-

kuri situaciis Sesabamisad.

Cven gamovkveTeT energokompaniebisa da maTi energo-

obieqtebis ZiriTadi daniSnuleba da saqmianobis Tavisebu-

rebebi, ris safuZvelzec aucilebelia ganisazRvros energo-

44

kompaniebis misia da misi arsi, romliTac xdeba misi saqmia-

nobisa da muSaobis principebis gamoxatva. energokompaniebis

misia gamoxatavs maT miswrafebas momavalze, strategiaze

Camoyalibdes maRalsaimedo da Tanamedrove teqnologiebis

mqone kompaniad, romlis arssa da Sinaarss warmoadgens

qveynis ekonomikisa da mosaxleobis uwyveti da saimedo

energomomarageba. misi Camoyalibeba xdeba energokompaniebis

umaRlesi mmarTvelobis mier, romlebic pasuxismgeblebi

arian am misiis cxovrebaSi gatarebaze energokompaniebis

miznebisa da amocanebis Camoyalibebisa da Sesrulebis gziT.

energokompaniebis misiis centralur da ganmsazRvrel

midgomas warmoadgens misi Sinaarsi da is rac aris maTi

ZiriTadi interesi da mizani. pirvel rigSi esaa energiebis

momxmarebelTa moTxovnilebebis Sesrulebaze molodini,

romelic orientirebulia perspeqtivaze: mosaxleobisa da

qveynis ekonomikis uwyveti momarageba eleqtro da Tburi

energiebiT. misiis yuradRebis qveSaa energokompaniebis mier

warmoebuli eleqtro da Tburi energiebis marTvis

moqniloba, marTveli menejerebis xelmZRvanelobis stili,

saqmianobis xasiaTi da Tavisebureba; yvela donis menejerebis

mier miRebuli mmarTveluri gadawyvetilebebis drouloba,

siswore da samarTlianoba.

saqarTvelos kanoni èleqtroenergetikisa da bunebrivi

gazis Sesaxeb~ m.2. mixedviT (damtkicebulia 9.06. 2006 w.

#3292, ZalaSia 2006 w 1 seqtembridan) Seqmnili

kvalificiuri sawarmoebi, romelbic uflebamosilni arian

monawileoba miiRon eleqtroenergiiT sabiTumo vaWrobaSi.

isini warmoadgenen sxvadasxva organizaciul-samarTlebrivi

formis sajaro da kerZo samarTlis subieqtebs. cxrilSi

mocemulia kvalificiuri sawarmoebi-energokompaniebi.

45

Tbosadgurebi wliuri

dadgmuli simZlavre gamomuSaveba

dasaxeleba kvt kvtsT

Tbilsresi 950 127.16

TbilTeci 18 0.63

ei-i-es mtkvari 600 1126.41

hidrosadgurebi

dasaxeleba kvt kvtsT

TvTrixevhesi 13.6 18.03

xerTvisihesi 0.304

kinkiSahesi 0.904

aWihesi 1.028

sanaliahesi

dmanisihesi 0.4

orbelihesi 0.44

RireSahesi 0.145

kexvihesi

yazbegihesi 0.3

TaTaraSvili (ind. mewarme)

`bgm~ suramula

awhesi 16 46.39

bJuJhesi 12.24 50.86

gumaThesebis kaskadi 66.8 180.91

varcixehesi 184 651.34

kaxareThesi 2.08 0.00

lajanurhesi 111.84 184.58

rinhesi 48 256.11

riceulahesi 6.056 22.81

Saorhesi 38.4 88.32

Cxorowyuhesi 5.35 3.71

kabalihesi 1.5 3.39

alazanhesi 4.8

engurhesi 1300 2332.06

vardnilhesi 340 453.62

Jinvalhesi 130 358.31

46

enguris TaRovani kaskadi 1.85

igoeThesi

martyofhesi 3.87 3.00

misaqcilhesi 3.0

sacxenhesi 14 26.86

sionhesi 9.14 21.96

CiTaxevhesi 21 92.77

xramhesi-2 113.45 236.49

xramhesi-1 110 157.02

Zevrulhesi 80 69.76

mawaxelahesi 1.6

kurzuhesi

anhesi 2.008 3.76

zvareTihesi 0.304

daSbaShesi 1.26 1.30

orTaWalhesi 18 70.90

zahesi 36.8 142.18

squrhesi 1.032 2.04

tirifonhesi 3.2

meqvenahesi 0.12

inwobahesi 11

maSavarahesi 9 0.67

momsaxure organziaciebi _ energokompaniebi

dasaxeleba

dispetCerizacia-2000

saqenergo

gadacema

saqrusenergo

pontoeli

gamanawilebeli energokompaniebi _ kvalificiuri sawarmoebi

dasaxeleba

Sps `roba (quTaisi)

wyaltubos energia-98

qelasi

47

mcxeTis energia

cxinvali

relasi

rusTavmSeni-200

ei-i-es Telasi

bimo

afxazeTi

mestia

aWaris energokompania

kaxeTis `sinaTle~

feri

viCnaSi

mcxeTa-mTianeTis energokompania

Sida qarTlis energokompania

samegrelo-zemo svaneTis energokompania

qvemo qarTlis energokompania

imereTis energokompania

samcxe javaxeTis energokompania

nakaduli-90

guriis energokompania

irakli-2000

salome (rusTavi)

patara kaxi

raWa-leCxumis energokompania

Sumi

sinaTle-2 (quTaisi)

aeqsi (quTaisi)

gaerTianebuli sadistribucio energokompania

pirdapiri momxmareblebi _ kvalificiuri sawarmoebi

dasaxeleba

WiaTurmanganumi

tyibulis saqnaxSiri

quTaisi avtoqarxana

foTis wyalkanalizaciis samarTvelo

foTis porti

48

agaris Sqaris kombinati

kaspicementi

mamuli 97

ebasi

barisaxo

xaSuris minis tara

rustavis metalurgiuli kombinati

azoti

rusTavcementi

fero

qimboWko

kavkaspetkompani

saqarTvelos rkinigza

madneuli

kasteli qsani

Tbilmetropoliteni

TbilganaTeba

tramvai-troleibusebis sawarmo

alioni pliusi

amalTea

Tbilwyalkanali

wisqvili #402953

moqmedi

zugdidis manqanaTmSenebli

zugdidis `kolxa-98~

zugdidis `purproduqtebis kombinati~

zugdidis Cais qaRaldi

zugdidis softeqnika

zugdidis faifuri

zugdidis `saqTur zugdidi~

zugdidis argo

martin-bauer kolxa

zugdidis sagzai avtokolona #2676

zugdidis Sps enguri

martin-bauer odiSi

martin-bauer inguri

bartin-bauer yuliskari

49

zugdidis caiSi-98 Cais firma

zugdidis #1 Cais fabrika

zugdidis eqstra Cais fabrika

wnori elmega

odiSi-21-saukune

ei-i-es transenerji

quTaisis puris mimrebi

Zevrulhesi

Savi zRvis terminali

onis saxerxi qarxana dbv

riceulahesis kuTvnili sawarmo

borjomis #2 Camosaxmeli qarxana

lobat jorjia

gorgota

pirdapiri kontraqtebi _ energokompaniebi-kvalificiuri

sawarmoebi

50

2.3. energokompaniebis menejmentisa da saqmianobis

daxasiaTeba

kompaniis struqtura esaa misi Siga rgolebis Semadgen-

loba, romlis qveS moiazreba sawarmoo teqnikuri, safinan-

so-ekonomikuri, marTvis organizaciisa da momuSaveTa momsa-

xurebis qvedanayofebis kompleqsi.

energokompaniebis strategiuli, mimdinare da operati-

uli xelmZRvanelobisaTvis gamokveTilia menejmentis mimar-

51

Tulebebi, rac Seesabameba kompaniis interesebs, miznebsa da

motivirebas. nax. 2.1-ze mocemulia saqarTvelos energetikis

saministros marTvis organizaciuli struqtura. nax.2.2-ze

gvsurs warmovadginoT kompaniis menejmentis ZiriTadi

niSnebi, rac gamoxatavs misi saqmianobis mimarTulebebs (nax.

2.2):

nax. 2.2. menejmentis ZiriTadi niSnebi

energetikul kompaniebSi SromiTi saqmianobis saxeebis

organizacia emyareba Sromis danawilebisa da integrirebis

gansazRvrul formebs.

Sromis danawilebis dros xdeba adamianebis gamijvna

erToblivi procesis dros. nebismierma organizaciam

warmatebas rom miaRwios mas aucileblad unda hqondes

marTvis organizaciis Camoyalibebuli sistema. am sistemas,

romeli saxis organizaciaSi ar unda moqmedebdes yvelas

gaaCnia saerTo maxasiaTeblebi. aqedan gamorCeulad migvaCnia

52

faqtorebi: adamianebi, kapitali, masalebi, teqnologia da

informacia.

es faqtorebi gamoiyeneba uwyvetad. produqciis

(momsaxurebis) realizaciis (gawevis) siswrafe da moculoba

saSualebas aZlevs xelmZRvanelobas gadawyvitos ramdenad

warmatebiT moqmedebs kompaniebi sasurveli miznis miRwevis

gzaze.

menejmenti (nax. 2.2.) Tavisi arsiT moicavs im qvedana-

yofebs, romlebic Tavis saqmianobaSi aRweven specifikur

konkretul miznebs. ise rogorc mTlianad energokompaniaSi,

aseve calkeul qvedanayofebSi moqmedeben adamianebi, romelTa

saqmianoba Segnebuladaa mimarTuli da koordinirebulia

energokompaniis saerTo miznis misaRwevad. Tavis mxriv es

qvedanayofebi Sedgebian TavianTi saqmianobis specifikis

gaTvaliswinebiT specialurad Seqmnili mcire jgufebisagan,

romlebic asruleben maTze dakisrebul konkretul

davalebebs. amis gamoa, rom marTva warmoadgens kompaniis

arsebiTad mniSvnelovan saqmianobas.

Cvenis azriT energokompaniis magaliTze Cven SegviZlia

ganvsazRvroT misi marTvis struqturis efeqtianoba mis

winaSe dasmuli mmarTveluri amocanebis warmatebiT

Sesrulebis saqmeSi.

sse

SezRuduli pasuxismgeblobis sazogadoeba `saqarTve-

los saxelmwifo eleqtrosistema~ (sse) Seiqmna 2000 w.

èleqtrogadacemisa~ da Sps èleqtrodispetCerizaciis~

Serwymis Sedegad da warmoadgens mis samarTalmemkvidres.

misi damfuZnebeli partniori saxelmwifoa, romlis ufleba-

mosilebebs axorcielebs sajaro samarTlis iuridiuli piri

_ `sawarmoTa marTvis saagento~, xolo wilebis privatize-

basa da uflebamosilebas axorcielebs saqarTvelos

ekonomikis ganviTarebis saministro.

53

2002 wlis dekembridan sse-as menejments axorcielebs

irlandiuri kompania ì-es-bi~ interneiSenali~ kompaniis 5

wliani marTvis ufleba moipova `msoflios mier

gamocxadebul tenderSi~ _ eleqtroenergiis bazris

mxardamWeri proeqti~.

2007 wlis noembridan aRniSnuli proeqti dasrulda

da sse-is marTva qarTulma direqtoratma Caibara.

sse axorcielebs saqmianobas Semdegi mimarTulebiT:

• saqarTvelos mTel teritoriaze eleqtroenergiis

gadacemis (transportireba, tranzitis uzrunvelyofa);

• eleqtroenergiis dispetCerizacia.

gadacema

saqarTvelos energosistemis eleqtrogadamcemi xazebis

saerTo sigrZe Seadgens 11296.7 km-s `saqarTvelos

saxelmwifo eleqtrosistemis~ balansze iricxeba 35-110-220

kilovatis xazebi sigrZiT 3009.8 km, maT Soris:

• 220 kv. xazebis sigrZe _ 1609 km.

• 110 kv. xazebis sigrZe _ 863.4 km.

• 35 kv. xazebis sigrZe _ 53 km.

qvesadgurebis sruli raodenoba Seadgens 89 erTeuls,

dadgmuli simZlavriT _ 8030.5 mgvt. maT Soris:

• 500 kilovoltiani qvesadguri _ 3 (dadgmuli

simZlavre 3014.6 megavati faqtiuri)


simZlavriT 4355.1 megavati faqtiuri)


simZlavriT 467.2 megavati faqtiuri.

• 35 kilovoltiani qvesadguri _ 45 (193.6 megavati

faqtiuri)

dispetCerizacia

saqarTvelos energosistemis centraluri sadispetCero

centri ganlagebulia `saqarTvelos eleqtrosistemis~

54

SenobaSi, Tbilisis centrSi. is pasuxismgebelia saqarTvelos

energetikis operatiul marTvaze. 500-220-110-35 kilovol-

tiani gadamcemi obieqtebis gamarTul muSaobaze energo-

sistemis mdgradobaze. centraluri sadispetCero centri

uzrunvelyofs energosistemis, rogorc obieqtis muSaobas

normalur, aseve avariul reJimSi. nax. 2.3.

nax. 2.3. Sps `sse~-s zogadi organizaciuli struqtura

კომპანიის მისია ვუზრუნველყოთ გადაცემისა და დისპეტჩერიზაციის

ეფექტianი და უწყვეტი მომსახურება მომხმარებლის მოთხოვ-ნის შესაბამისად.

კომპანიის ხედვა: მომავალში სსე მსოფლიო სტანდარტების შესაფერისი და

მომგებიანი გადაცემისა და დისპეტჩერიზაციის კომპანიად

55

ჩამოყალიბდება; მუდმივად iqneba სიახლეების შესწავლის და ათვისების პროცესში დააკმაყოფილებს მომხმარებლის მოთხო-ვნებს და iqceva საზოგადოებისათვის სასურველ სამუშაო ადგილად იქცევა.

კომპანიის ფასეულობები: ყველა ქვემოთ ჩამოთვლილი ფასეულობა ერთნაირად

მნიშვნელოვანია; პატიოსნება; ერთგულება; ერთიანობა; გამჭვირვალობა; პატივისცემა; მომხმარებელზე ორიენტირება; პროფესიონალიზმი; დისციპლინა; გუნდური მუშაობა ადაპტაცია/პრო-აქტიურობა კომპანიის სტრატეგიული ამოცანები: სსე-ს ფინანსურად მყარ და დამოუკიდებელ კომპანიად

ჩამოყალიბების მიზნით, ფონდების მოპოვება და მათი ეფექტiani მართვა;

სსე-თვის კვალიფიცირებული თანამშრომლების ეფექ-ტianad დაქირავების, მათი შესაფერის თანამდებობებზე დასაქმებისა და შენარჩუნებისათვის, დაჩქარებული ტრეინინგე-ბისათვის მეთოდებისა და პროცედურების შემუშავება და განხორციე-ლება;

სსე-ის გადამცემი ქსელის გრძელვადიანი მუშაობისა და მდგრადობის შენარჩუნების მიზნით, აქტივების ეფექტianad მართვა;

საიმედო ტელეკომუნიკაციის საშუალებებისა და “სკადა” სისტემების მეშვეობით კომპანიის მიერ საქართველოს ელექტროსისტემის ეფექტianad მართვა;

სსე-ს პროდუქტიულობის გაზრდის მიზნით, უახლესი ტექნიკისა და მოწყობილობების შეძენა, მონტაჟი და სათანადო მართვა;

56

57

ელექტროენერგიის გადაცემისა და დისპეტჩერიზაციასთან დაკავშირებულ საერთაშორისო მომსახურებაში სსე-ის როლის განვითარება;

სსე-ს გადაადგილება დინამიურ პოლიტიკურ და სოციალურ-ეკონომიკურ გარემოში;

სსე-ის პროდუქტიულობის ამაღლების მიზნით უფლება-მოსილებების მართებულად დელეგირება.

ზოგადი სტრუქტურა კომპანიის მართვისა და ხელმძღვანელობის ორგანოს

წარმოადგენს: პარტნიორთა კრება რეაბილიტაციის მმართველი მმართველთა საბჭო მმართველთა საბჭოს მოადგილეები მმართველთა საბჭოს წევრები

eleqtroenergiis xelSekrulebebis registraciis, balansebis

formirebis da kontrolis samsaxuri

(mokle aRweriloba da struqtura)

eleqtroenergiis xelSekrulebebis registraciis,

balansebis formirebis da kontrolis samsaxuri warmoadgens

Sps `saqarTvelos saxelmwifo eleqtrosistemis~ erTerT

sakvanZo samsaxurs da igi Camoyalibda saqarTvelos kanonSi

èleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis Sesaxeb~ da

eleqtroenergiis (simZlavris) bazis wesebSi~ 2006 wlis

agvistos TveSi Setanili cvlilebebis safuZvelze da igi

emsaxureba im funqciebis Sesrulebas, romelic sse-s

daekisra, rogorc dispetCerizaciis licenziants.

samsaxuri eqvemdebareba uSaulod dispetCerizaciis

aRmasrulebel menejers da misi funqcia SeiZleba or

ZiriTad jgufad daiyos:

1. eleqtroenergiis yidva-gayidvis pirdapir xelSekru-

lebebis registracia da masTan arsebuli procedurebi;

58

2. miwodeba-moxmarebis grafikebis Sedgena, amisaTvis

informaciis mopoveba, misi analizi. grafikebis dagzavna

kvalificiur sawarmoebTan. maTi Sesrulebis analizi a.S.

samsaxuris SigniT dayofa mizanSewonilia da logiku-

ria da igi gamomdinareoba bazris wesebidan da fuqnciebidan.

samsaxuris struqtura

_ kvalificiur sawarmoebs moaqvT saregistraciod

xelSekrulebebi Sps `saqarTvelo saxelmwifo eleqtrosi-

stema-Si.

_ samsaxuri ganixilavs mis Sesabamisobas bazris

wesebTan da axdens mis registracias an mabobs argumenti-

rebul uars.

_ xelSekrulebebi gadaecema monacemTa mogrovebis

analizis da kvalificiur sawarmoebTan urTierTobis ganyo-

filebas raTa maTi asaxva moxdes moxmarebis-miwodebis

grafikebSi.

xelSekrulebis registracias aregulirebs bazris

wesebis me-9 Tavi:

muxli 9. pirdapiri xelSekrulebis savaldebulo

registracia.

59

dispetCerizaciis licenziantTan

1. pirdapiri xelSekruleba savaldebuloa saregistra-

ciod waredginos dispetCerizaciis licenziants xelSekru-

lebis moqmedebis dawyebamde araugvianes 4 samuSao dRisa

(25.04.2007 #31).

2. registraciisaTvis aucilebelia Semdegi dokumente-

bis warmodgena:

a) saregistracio ganacxadi damtkicebuli formis

Sesabamisad;

b) orive mxaris Sesabamisi uflebamosili pirebis mier

pirdapiri xelSekrulebis yvela gverdsa da danarTebze

xemowerili da damowmebuli ori dedani;

g) am wesebis me-6 Tavis Sesabamisad ganawilebis

licenziantebis da pirdapiri momxmareblebis mier sarezervo

simZlavris uzrunvelyofis damadasturebeli dokumentebi;

d) ganawilebis licenziantis kuTvnili qselis

meSveobiT eleqtroenergiis (simZlavris) miwodebisa an/da

miRebis SemTxvevaSi ganawilebis licenziantTan gaformebuli

xelSekruleba eletqroenergiis (simZlavris) gatarebis

momsaxurebaze.

3. pirdapiri xelSekruleba ZalaSi Sedis dispetCeri-

zaciis licenziatTan registraciis Semdeg.

4. eleqtroenergiis dispetCerizaciis licenzianti

valdebulia, pirdapiri xelSekrulebis registraciaze

ganacxados uari im SemTxvevaSi, Tu:

a) pirdapiri xelSekrulebis mxare ar warmoadgens

kvalificiur sawarmos;

b) darRveulia pirdapiri xelSekrulebis saregistra-

ciod warmodgenis vadebi;

g) darRveulia am muxlis me-2 punqtis moTxovnebi;

d) pirdapiri xelSekrulebiT gaTvalsiwinebuli eleq-

troenergiis (simZlavris) dispetCireba SesaZlebelia an/da

60

am pirdapiri xelSekrulebis ganxorcielebam SesaZlebelia,

xeli SeuSalos sistemis operatiul-dispetCerul marTvas;

e) pirdapir xelSekrulebaSi ar aris miTiTebuli misi

moqmedebis dawyebisa da dasrulebis zusti dro da zusti

moculobebi;

v) Sesabamisi kvalificiuri sawramos mier ar aris

daregistrirebuli Sesabamisi xelSekruleba eleqtro-

energiis gadacemis, dispetCerizaciis an/da gatarebis

momsaxureobis nasyidobaze;

z) eleqtroenergiis Semsyidvel kvalificiur sawarmos

ar aqvs uzrunvelyofili sarezervo simZlavre moqmedi

kanonmdeblobisa da winamdebare wesebis Sesabamisad;

T) eleqtroenergiis Semsyidvel kvalificiur sawarmos

pirdapiri xelSekrulebit ar aqvs Sesyiduli, kanonmdeb-

lobis Sesabamisad gansazRvruli savaldebulod Sesasyidi

eleqtroenergiis mTliani moculoba.

5. kvalificiuri sawarmoebi valdebulni arian

dispetCerizaciis licienziants warudginon maT mier

gaformebuli xelSekrulebebis Sesabamisad momavali dRis,

Tvis, kvartlisa da wlisaTvis eleqtroenergiis (simZlav-

reebis) miwodebisa da moxmarebis ganacxadebi am wesis

Sesabamisad, maT Soris 31-e muxlSi mocemuli wesis dacviT

(25.04.2007 #31).

6. Tu eleqtroenergiis dispetCerizaciis licenzianti

xelSekrulebis warmodgenidan 4 samuSao dRis vadaSi orive

mxares ar gaugzavnis Setyobinebas xelSekrulebis registra-

ciaze uaris Sesaxeb, xelSekruleba iTvleba registrire-

bulad da igi valdebulia dauyovnebliv moaxdinos

xelSekrulebis registracia da mianiWos mas saregistracio

nomeri (25.04.2007 #31).

61

7. nebismeiri cvlilebebis ganxorcieleba pirdapir

xelSekrulebaSi saregistracio saWiroebs igive procedu-

rebs, rac pirdapiri xelSekrulebis registracia.

ènergo-pro-jorjia~

ss ènergo-pro-jorjia~ saqarTvelos energobazarze

erT-erTi yvelaze didi gamanawilebeli kompaniaa, romelic q.

Tbilisis garda saqarTvelos mTels teritoriaze maRali

(110 kv) saSualo (35-10 kv) da dabali (6-0,4 kv) Zabvis

qsels flobs (nax. 2.4, 2.5)

kompaniia saqmianobis ZiriTadi saxeebia:

• eleqtroenergiis gasaReba (eleqtroenergiis Sesyidva-

gayidva);

• sawarmoo-teqnikuri saqmianoba (eleqtruli qselebis

momsaxureba da eqspluatacia).

amasTan erTad, kompania axorcielebs eleqtroenergiis

tranzitis momsaxurebas da abonentTa teqnikur

momsaxurebas.

momxmarebelTa momsaxureba da eleqtruli qselebis

eqspluatacia xorcieldeba abonentTa momsaxurebis 7 regio-

nuli filialis da 55 servis centris meSveobiT.

ènergo-pro-jorjia~ weliwadSi 2.150 miliardi kvt/sT

eleqtroenergiiT amaragebs 850000 abonents. kompaniis mier

eleqtroenergiis gayidvebi utoldeba qveyanaSi eleqtroene-

regiis saerTo moxmarebis 40%-s.

kompaniis muSaobis ZiriTadi mimarTulebebia: energomo-

maragebis saimedooba, momxmarebelTa momsaxurebis gaumjobe-

seba, axal teqnologiaTa danergva da qselis sruli

modernizacia.

62

nax. 2.4.

63

nax. 2.5.

64

`saqarTvelos gaerTianebuli sadisertacio energoko-

mpania~ da aWaris energogamanawilebeli kompania Cexurma

kompaniam ènergo-prom~ 2007 wlis ivnisSi iyida gamanawi-

lebel kompaniasTan erTad ènergo-prom~ eqvsi hidroeleq-

trosadguri; maT Soris: rioni, gumaThesebis kaskadi, Zevri,

Saori, lajanuri da aWi iyida, romelTa jamuri dadgmuli

simZlavre 350 megavats aRemateba.

energo-pros მიზანი: ჩვენი მიზანია უზრუნველვყოთ ეფექტiani და სანდო

ენერგიის წარმოება, რომელიც განაპირობებს ჩვენი აბონენტების უსაფრთხო, 24 საათიან უწყვეტ ენერგო მომარაგებას.

ხედვა: ემსახურება რა საქართველოს მოსახლეობის 2/3, ენერგო-

პრო ჯორჯია საქართველოს ენერგეტიკული სექტორის ყველაზე დიდი მოთამაშეა. ჩვენი კომპანიის მიერ ენერგეტიკაში წლების მანძილზე დაგროვილი გამოცდილება განაპირობებს მომსახუ-რების მაღალ ხარისხს და საქართველოს ენერგო სისტემის წარმატებულ მუშაობას. კარგი ფინანსური შედეგების მიღწევა ხელს შეუწყობს საქართველოს ეკონომიკის გრძელვადიან ზრდას და სასურველ შედეგებს მოიტანს როგორც აქციონერთათვის, ასევე მთელი ქართული საზოგადოებისთვის.

ს.ს. “ენერგო-პრო” დაარსდა 1994 წელს ჩეხეთის რესპუბ-ლიკის ქ. სვიტავში. იგი წარმოადგენს ჩეხეთის კერძო პირების მიერ დაფუძნებულ კომპანიას, რომლისთვისაც ელექტრო-ენერგიის წარმოება მათი წარსული საქმიანობის გაგრძელებაა. თავდაპირველად კომპანია ჰიდრო ტურბინების წარმოებითა და ჰესების მშენებლობით იყო დაკავებული.

კომპანია დღესაც აქტიურად მონაწილეობს ჩეხეთის რესპუბლიკაში ჰესების პრივატიზაციის პროცესში. რის შედეგადაც “ენერგო-პრო” გახდა მოწინავე კერძო მწარმოებელი

65

ენერგეტიკის დარგში. ამჟამად, ის ფლობს და ამუშავებს 11

ჰიდროელექტრო სადგურს ჩეხეთის რესპუბლიკაში. ქვეყანაში კომპანიის წარმატებული მოღვაწეობის პარალე-

ლურად “ენერგო-პრო” დაინტერესებული იყო საზღვარგარეთ

ახალი ბაზრების მოძიებით.

”ენერგო-პრომ” ქვეყნის ფარგლებს გარეთ საქმიანობა 2000 წელს დაიწყო. 2002 წელს ბულგარეთთან გააფორმა პირველი საპრივატიზაციო ხელშეკრულება ამჟამად “ენერგო-პრო” ფლობს და ამუშავებს 8 ჰიდროელექტრო სადგურს ბულგარეთში და ქვეყანაში ელექტროენერგიის პირველი მწარმოებელია. ფლობს რა მთლიანი პრივატიზებული ჰესების დადგმული სიმძლავრის 40%-ს, ”ენერგო-პრო” აგრძელებს ახალი ბაზრების მოძიებას. კომპანიის განსაკუთრებული ინტერესის სფეროს წარმოადგენს სამხრეთ-აღმოსავლეთ ევროპა და შავი ზღვის რეგიონი.

”ენერგო-პროს” ჯგუფის აქტივების საბაზრო ღირებულება ამაჟამად შეადგენს დაახლოებით 300 მილიონ ევროს.

საქართველოში “ენერგო-პრო” ჯგუფის პროექტი განხორ-ციელდა ჩეხეთის ექსპორტ ბანკის მხარდაჭერით, რომელიც სახელმწიფო საკუთრებაა. მის სპეციალიზაციას წარმოადგენს ექსპორტისა და ჩეხური კომპანიების უცხოური ინვესტიციების ფინანსური უზრუნველყოფა. 2002 წლიდან, ჩეხეთის ექსპორტ ბანკი აფინანსებს “ენერგო-პრო” ჯგუფის საერთაშორისო საქმიანობას. “ენერგო-პროს” საინვესტიციო საქმიანობის მხარ-დამჭერია _ ჩეხეთის რესპუბლიკის ექსპორტის გარანტიის და სადაზღვევო კომპანია, რომელიც უზრუნველჰყოფს საქართვე-ლოში “ენერგო-პროს” და ჩეხეთის ექსპორტ ბანკის ინვესტი-ციების რისკის დაზღვევას.

èneრგო-პრო ჯორჯია”-ს განაწილების (დისტრიბუციის) არეალი მოიცავს საქართველოს ტერიტორიის 70 პროცენტზე მეტს, კერძოდ: აბაშის, ადიგენის, ამბროლაურის, ასპინძის, ახალქალაქის, ახალგორის, ახალციხის, ბაღდათის, ბოლნისის, ბორჯომის, გარდაბანის, გორის, დმანისის, დუშეთის, ვანის, ზესტაფონის, ზუგდიდის, თერჯოლის, თიანეთის, თეთრიწყა-

66

როს, კასპის, ლანჩხუთის, ლენტეხის, მარტვილის, მარნეულის, მესტიის, მცხეთის, ნინოწმინდის, ოზურგეთის, ონის, სამტრედიის, საჩხერის, სენაკის, ტყიბულის, ქარელის, ყაზბეგის, ჩოხატაურის, ჩხოროწყუს, ცაგერის, წყალტუბოს, წალკის, წალენჯიხის, ჭიათურის, ხონის, ხარაგაულის, ხობის, ხაშურის მუნიციპალიტეტების, დიდი და პატარა ლიახვის ხეობების, ქ. ქუთაისის, ქ. რუსთავის, ქ. ფოთის და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის ადმინისტრაციულ ტერიტორიებს. კომპანიას საკუთარი მომსახურეობის არეალზე ყავს 875 000 აბონენტი.

ტესტირების საფუძველზე დავასაქმეთ დაახლოებით 5,600

ადამიანი; სწრაფ რეაგირებას ვახდენდით ელექტროენერგიის

გათიშვების დროს; მოვემზადეთ ზამთრის პერიოდში მოსალოდნელი სირთუ-

ლეების დასაძლევად - მიმდინარეობს კომპანიის აქტიური მზადება ზამთრის პერიოდისათვის: (1) უხვი ელექტროენერგიის მარაგის შექმნა, ზამთარში ელექტროენერგიაზე მოთხოვნის სრულად დაკმაყოფილების მიზნით; (2) კომპანიის მფლობე-ლობაში არსებული ჰიდროელექტროსადგურების შემოწმება და მომზადება ზამთრის პირობებში მუშაობისათვის; (3) ინვენ-ტარის შეძენა უამინდობით გამოწვეული ზიანის სწრაფი ლოკალიზაციის მიზნით;

სრულიად შევისწავლეთ ენერგოსისტემაში არსებული პრობლემები და დავისახეთ საინვესტიციო პრიორიტეტები მათ

გადასაჭრელად - მიმდინარე წელს ჩვენს მიერ შემუშავებული იქნა რიგი პროგრამებისა 30 მილიონი ლარის ღირებულებით

და ეს მარტო დისტრიბუციაში. ამჟამად, მიმდინარეობს მორიგი პროექტების დაგეგმva.… ინდივიდუალური გამრიცხველიანება, ქსელის რეაბილიტრაციასთან ერთად კვლავ პრიორიტეტულია. პირველ ეტაპზე ჩვენ ვგეგმავთ გამრიცხველიანების პროცესის დასრულებას ქუთაისსა და ფოთში, რომელთაც მოსდევს რუსთავის გამრიცხველიანება; კომპანიის მომსახურების

67

არეალში მყოფი ყველა ქალაქის ტიპის დასახლების გამრიცხველიანება სამი წლის მანძილზე:

ინდივიდუალური გამრიცხველიანების პრიორიტეტები მნიშვნელოვანი ყურადღება დავუთმეთ აბონენტთა

მომსახურების გაუმჯობესებას - ჩვენს პირველ დიდ მიღწევად

შეიძლება ჩაითვალოს ურჩგადამხდელთა ინდივიდუალური გათიშვა, მათ შორის კომუნალურად გამრიცხველიანებულ

რაიონებშიც. მართალია, ინდივიდუალური გათიშვები ჩვენგან მოითხოვს მეტ ძალისხმევას და რესურსებს, მაგრამ ამით ჩვენ საშუალება გვეძლევა გარანტირებულად მოვახდინოთ ყველა 100%-ანი გადამხდელი აბონენტის 24 საათიანი მომარაგება.

ლაჯანურჰესი – დადგმული სიმძლავრე 113 მეგავატი -

ლაჯანურჰესი განთავსებულია ცაგერის მახლობელ ტერიტო-რიაზე. იგი წარმოადგენს მდინარე ლაჯანურაში მდინარე ცხენისწყლის გადმოგდებით მიღებულ საერთო წყალჩამო-ნადენზე აშენებულ ჰესს, 25 მილიონი მ3 წყალსაცავით.

მიწისქვეშა ჰიდროელექტროსადგური დეკადური რეგული-რებისაა. ლაჯანურჰესი ექსპლუატაციაში გადაეცა 1960 წელს. რიონჰესი - დადგმული სიმძლავრე 48 მეგავატი -

რიონჰესი წარმოადგენს დერივაციული ტიპის ჰიდროელექ-ტროსადგურს. სადგურზე გამოიყენება მდინარე რიონისა და მდინარე ცხენისწყლის საერთო წყალჩამონადენი. სათავე ნაგებობანი განთავსებულია იმ მიდამოებში, სადაც მდინარე რიონი ქ. ქუთაისის საზღვრებში შედის, ხოლო ძალური კვანძი - რკინიგზის სადგურ `რიონის~ მახლობელ ტერიტორიაზე. ელექტროსადგური ექსპლუატაციაში გადაეცა 1933 წელს.

გუმათჰესი- დადგმული სიმძლავრე 67 მეგავატი - გუმა-თჰესების კასკადის შემადგენელი ჰიდროელექტროსადგურები გუმათჰესი I და გუმათჰესი II ითვალისწინებენ მდინარე რიონის შუა წელის ენერგეტიკულ გამოყენებას 12 კმ მონა-კვეთზე სოფელ ჟონეთიდან რიონჰესის წყალსაცავამდე. ქ. ქუთაისიდან 7 კილომეტრის დაშორებით, ჩრდილო-დასავლე-თის მიმართულებით, მდინარე რიონზე აგებულია 30 მ სიმაღ-

68

ლის ბეტონის გრავიტაციული კაშხალი, რომელიც ქმნის 13 მლნ მ3 სასარგებლო მოცულობის წყალსაცავს. ელექტროსადგური ექსპლუატაციაში გადაეცა 1958 წელს. შაორჰესი- დადგმული სიმძლავრე 38 მეგავატი _ შაორ-ტყიბულის ჰესების კასკადის პირველ საფეხურს წარმოადგენს წლიური რეგულირების ჰიდროელექტროსადგური _ შაორჰესი. სადგურზე გამოიყენება მდინარე შაორის წყალი. წყალსაცავს ქმნის შაორის ტაფობში, სოფელ ხორგას მიდამოებში აგებული კაშხალი. ძალური კვანძი განთავსებულია ქ. ტყიბულში. სადგური ექსპლუატაციაში გადაეცა 1955 წელს.

ძევრულაჰესი- დადგმული სიმძლავრე 80 მეგავატი -

შაორ-ტყიბულის ჰესების კასკადის მეორე საფეხურია წლიური რეგულირების ჰიდროელექტროსადგური _ ძევრულაჰესი. სადგურზე გამოიყენება შაორჰესის ნამუშევარი წყლის მდინარე ტყიბულაში გადაგდებით მიღებული ერთობლივი წყალჩამონადენი. 82 მილიონი მ3 მოცულობის წყალსაცავს ქმნის ახალსოფლის ტაფობში აგებული კაშხალი. ძალური კვანძი განთავსებულია თერჯოლის რაიონში. სადგური ექსპლუატაციაში გადაეცა 1956 წელს.

აწჰესი _ დადგმული სიმძლავრე 16 მეგავატი - სეზო-ნური რეგულირების ჰიდროელექტროსადგური. მდებარეობს აჭარაში, ბათუმთან 30 კმ–ში, მდინარე აჭარისწყალზე. სადგური ექსპლუატაციაში გადაეცა 1941 წელს.

abonentTa momsaxureoba

აბონენტის მრიცხველზე დასარიცხი თანხის გამოთვლა ხორციელდება შემდეგი გზით:

1. გარდა მოსახლეობისა: მრიცხველის მიმდინარე ჩვენებას უნდა გამოაკლდეს წინა

ჩვენება. მიღებული სხვაობა მრავლდება აღრიცხვის კვანძის

ტრანსფორმაციის კოეფიციენტზე. მიღებული სიდიდე მრავლდება შესაბამის ტარიფზე.

69

თუ გარკვეული მიზეზის გამო აბონენტს გაუფორმდა აქტი, მას აგრეთვე დაერიცხება შესაბამისი კილოვატსაათი და თანხა.

თუ გარკვეული მიზეზით ვერ მოხერხდა მრიცხველის წაკითხვა, წინა თვის საშუალო მოხმარებაზე დაყრდნობით

განხორციელდება შეფასებითი ჩვენების გამოყვანა. შემდგომ საანგარიშო პერიოდში მრიცხველის წაკითხვის შემდეგ ავტომატურად განხორციელდება შეფასებით დარიცხული კილoვატსაათების და თანხის კორექტირება (გაზრდა ან შემცირება).

2. გამრიცხველიანებული მოსახლეობა: მრიცხველის მიმდინარე ჩვენებას უნდა გამოაკლდეს წინა

ჩვენება. მიღებული კვტსთ სიდიდისა და მრიცხველის წაკითხვებს

შორის დღეების რაოდენობის მიხედვით განისაზღვროს საფეხურეობრივი ტარიფის მნიშვნელობა (იმის შეფასებით თუ რა შეიძლება ყოფილიყო მოხმარება 30 დღის განმავლობაში).

მიღებული სიდიდე მრავლდება ტარიფის შესაბამისი საფეხურის მნიშვნელობაზე.

თუ გარკვეული მიზეზის გამო აბონენტს გაუფორმდა აქტი, მას აგრეთვე დაერიცხება შესაბამისი კილოვატსაათი და თანხა.

თუ გარკვეული მიზეზით ვერ მოხერხდა მრიცხველის წაკითხვა, წინა თვის საშუალო მოხმარებაზე დაყრდნობით

განხორციელდება შეფასებითი დარიცხვა. შემდგომ საანგარიშო პერიოდში მრიცხველის წაკითხვის შემდეგ ავტომატურად

განხორციელდება შეფასებით დარიცხული კილივატსაათების და თანხის კორექტირება (გაზრდა ან შემცირება).

თუ აბონენტი სარგებლობს სუბსიდიით, მოხდება დარიცხული თანხის კორექტირება (შემცირება) სუბსიდიის შესაბამისი თანხით.

3. საერთო მომხარების მრიცხველზე მიერთებული უმრიცხველო აბონენტები (მოსახლეობა):

70

უმრიცხველო მოსახლეობის იმ ნაწლისათვის, რომელიც მიერთებულია საერთო მომხარების მრიცხველზე დარიცხვა წარმოებს სემეკის მიერ დადგენილი თანდართული წესის მიხედვით.

$2.4. marTvis struqturis efeqtanoba s.s.

`TelasSi~

ss `Telasi~ saqarTvelos energobazarze erT-erTi

yvelaze didi gamanawilebeli kompaniaa. romelic q.

Tbilisisa da mis mimdebare teritoriaze maRali (110 kv)

saSualo (35-10 kv) da dabali (6-0,4 kv) Zabvis qselebs

flobs.

kompaniis saqmianobis ZiriTadi saxeebia:

• eleqtroenergiis gasaRebis saqmianobas

(eleqtroenergiis Sesyidvas da gayidvas);

• sawarmoo-teqnikur saqmianoba (eleqtroenergetikuli

qselebis momsaxureba da eqspluatacia).

amasTan erTad, sazogadoeba eweva Semdegi saxis

momsaxurebas:

• eleqtroenergiis tranzitis momsaxurebas;

• abonentTa teqnikur momsaxurebas;

• bilingisa da gadasaxadebis Segrovebis momsaxurebas

gareSe servisuli organizaciebisaTvis.

momxmarebelTa momsaxureba da eleqtruli qselebis

eqspluatacia xorcieldeba abonentTa momsaxurebis 17

centrSi, fuladi saxsrebis Segrovebis 4 damatebiT punqtSi

da 14 saeqspluatacio servisis centri. romelic qalaqis

yvela administraciul raionSi mdebarebs.

ss `Telasi~ weliwadSi 2 miliardi kvt/sT eleqtroe-

nergiiT amaragebs 427974 abonents; aseve sabiujeto

71

seqtori 1196 abonents, komerciuli seqtori 17837

abonents. gasuli wlebis krizisuli dReebisagan gansxvavebiT

eleqtroenergiis SezRudvisa da avariebis raodenoba

dedaqalaqSi mniSvnelovnad Semcirda, gaizarda energomoma-

ragebis saimedoobis xarisxi, aseve moxmarebuli eleqtro-

energiis safasuris amoRebis maCvenebeli. ori wlis

ganmavlobaSi sabiujeto valdebulebis saxiT kompaniam 200

milion larze meti Tanxa gadaixada.

gamanawilebeli qselis struqtura

ss `Telasis~ gamanawilebeli qseli moicavs:

• 110 kv qvesadgurebi _ 23 qvesadguri, 45 transformatori;

• 35 kv qvesadgurebi _ 12 qvesadguri, 23 transformatori.

• 6-10/0,4 qvesadgurebi _ 1512 qvesadguri, 2032

transformatori;

• 110 kv sahaero eleqtrogadamcemi xazebi _ 33 xazi sigrZe

247 km;

• 35 kv sahaero eleqtrogadamcemi xazebi _ 14 xazi, sigrZe 88

km;

• 35 kv sakabelo xazebi _ 10 xazi, sigrZe 17 km;

• 6/10 kv sahaero eleqtrogadamcemi xazebi _ 37 xazi, sigrZe

265 km;

• 6/10 kv sakabelo xazebi _ 2098 xazi, sigrZe 1208 km;

• 0,4 kv sahaero eleqtrogadamcemi xazebi _ 1431 xazi, sigrZe

762 km (TviTmziri izolirebuli sadenebi);

• 0,4 kv sakabelo xazebi _ 6569 xazi, sigrZe 739 km.

• 0,4 kv sahaero xazebi (araizolirebadi sadenebis 500 xazi,

sigrZe 160 km);

kompaniis muSaobis ZiriTadi mimarTulebebia:

energokompaniebis saimedooba, momxmarebelTa momsaxurebis

gaumjobeseba, axal teqnologiaTa danergva da qselis sruli

modernizacia.

72

ss “Telasi” (Semdgom “kompania”) aris qarTuli

saaqcio sazogadoeba, “mewarmeTa Sesaxeb” saqarTvelos

kanonis gansazRvrebis Tanaxmad. kompania daarsda 1937 wels

saxelmwifo sawarmos saxiT. 1998 wels ganxorcielda

kompaniis privatizacia da gardaqmna saaqcio sazogadoebad,

“saaqcionero sazogadoeba “Telasis” yvela aqciis samocda-

TxuTmeti procentis (75%) nasyidobis xelSekrulebis”

Tanaxmad, romelic daido 1998 wlis 21 dekembers

saqarTvelos mTavrobis (saxelmwifo qonebis marTvis

saministros saxiT), da Silk Road Holdings B.V.–s Soris. 2003 wlis agvistoSi ZiriTadma mflobelma - Silk Road

Holdings B.V., korporacia AES, mihyida Tavisi aqciebis

100% Silk Road Holdings B.V.-Si SezRuduli pasuxis-

mgeblobis finur kompanias RAO Nordic OY-s, romelsac

mTlianad flobs ruseTSi dafuZnebuli saaqcio sazoga-

doeba “inter rao ees”-i.

uSualo saTao kompania aris Silk Road Holdings B.V., xolo ZiriTadi mflobelia – rao ees ruseTi (“ZiriTadi

aqcioneri”). ZiriTadi aqcioneris kontrols axorcielebs

ruseTis federaciis mTavroba.

kompanias mTlianad akontroleben rao ees-is jgufis

wevrebi (“aqcionerTa jgufi”). kompaniis sakredito riskebi

exeba aqcionerTa aRniSnul jgufs. aRniSnulis Sedegad

kompania damokidebulia aqcionerTa jgufze da misi

saqmianoba saqmianoba uSualodaa dakavSirebuli aqcionerTa

jgufis moTxovnebze.

kompaniis registrirebuli ofisi mdebareobs vanis q. 3,

Tbilisi 0154, saqarTvelo. kompaniis saqmianobis ZiriTadi

saxeobaa eleqtroenergiis Sesyidva da ganawileba

sayofacxovrebo da samrewvelo momxmareblebze TbilisSi,

saqarTvelo.

kompaniis TanamSromelTa raodenoba, 2007 wlis 31 dekembris

mdgomareobiT, Seadgens 2,206 (2006: 2,200).

direqtorTa sabWo uflebamosilia Seitanos cvlilebebi

finansur angariSSi misi gamocemis Semdeg.

73

saqmiani garemo

kompania ZiriTad biznes-saqmianobas axorcielebs

saqarTvelos farglebSi. gasuli wlebis ganmavlobaSi

saqarTvelos biznes-garemoSi aRiniSna gaumjobesebis niSnebi,

magram misTvis jer kidev damaxasiaTebelia ganviTarebadi

bazris garkveuli Tvisebebi, maT Soris – valutis arseboba,

romelic ar aris konvertirebadi qveynebis umetesobaSi.

saqarTveloSi momavali ekonomikuri stabilurobis

perspeqtivebi mniSvnelovanwilad damokidebulia mTavrobis

mier gatarebuli ekonomikuri zomebis efeqtianobaze,

samarTlebriv, maregulirebel da politikur ganviTarebasTan

erTad, romelic ar eqvemdebareba kompaniis kontrols.

ganviTarebadi bazrebisaTvis damaxasiaTebelma, ekonomi-

kuri xasiaTis xangrZlivma sirTuleebma SeiZleba uaryofiTi

gavlena iqonios saqarTveloSi kompaniis finansur mdgomare-

obasa da momaval saqmianobaze. xelmZRvanelobas ar ZaluZs

winaswar gamoicnos ekonomikuri sirTuleebis arc moculoba

da xangrZlivoba, arc zemoqmedebis xarisxiT.

axlo warsulSi globaluri finansuri bazrebis

arastabiluroba, romelic 2007 wlis meore naxevridan

daiwyo aSS-is saipoTeko bazrebze da dafiqsirda daqira-

vebuli qonebis gamsesxeblis sakuTrebaSi gadasvlis mkveTri

zrdiT. Sedegebi gavrcelda aSS-is sacxovrebeli saxlebis

bazris gareT, vinaidan globalurma investorebma xelaxla

Seafases sakuTari midrekileba riskebisadmi, romlebic

iwvevs mudmivi Semosavlebis, sakuTari kapitalis,

warmoebuli fasiani qaRaldebis bazris gazrdil

arastabilurobas da dabal likvidurobas.

aseTma garemoebebma SeiZleba gavlena iqonios kompaniis

SesaZleblobaze axali sesxebi miRebis dros da xelaxla

daafinansos arsebuli sesxebi iseTi pirobebiT, romlebic

gamoyenebuli iyo bolo tranzaqciebisaTvis.

dabali likvidurobis mdgomareobam SeiZleba, aseve

gavlena iqonios kompaniis debitorebze, rasac, Tavis mxriv,

74

SeuZlia zemoqmedeba moaxdinos maT SesaZleblobaze

daabrunon vali. xelmZRvanelobas ar SeuZlia utyuarad

Seafasos finansuri bazrebis likvidurobis nebismieri

Semdgomi gauaresebis zemoqmedeba kompaniis finansur

mdgomareobaze.

s.s. `Telasis~ ZiriTadi saqmianobaa eleqtroenergiis

gayidva da momsaxurebis gaweva, am mizniT mis meir SeZenili

iqna eleqtruli energia Semdegi RirebulebiT.

aTasi lari 2007 2006

eleqtroenergia 82,864 98,551

eleqtroenergiis gadacema da dispetCerizacia 16,481 623

sarezervo simZlavris sakomisio 4,822 -

sul Sesyiduli eleqtroenergia 104,167 99,174

kompania eleqtroenergias yidulobs, masTan organiza-

ciulad da interesebiT dakavSirebuli firmebisagan anu

inter rao ees-is Svilobili kompaniebisgan an am kompaniebis

mier marTuli kompaniebisgan.

• Sps “mtkvari energetika”

• ss “xramhesi 1”

• ss “xramhesi 2”

2007 wlamde eleqtroenergiis gadacemisa da dispetCe-

rizaciis Rirebuleba Setanili iyo eleqtroenergiis

tarifSi riTac xdeboda eleqtrosistemis komerciuli

operatorisagan Sesyidvis dros. 2007 wels kompaniam dado

pirdapiri xelSekrulebebi eleqtroenergiis mwarmoebel da

gadacemis kompaniebTan, xolo gadacemisa da

dispetCerizaciis Rirebuleba gamoiyo Sesyiduli eleqtro-

energiis tarifisagan.

2007 wels saqarTvelos kanonSi “eleqtroenergetikisa

da bunebrivi gazis Sesaxeb” Sesuli cvlilebebisa da

damatebebis da eleqtroenergiis bazris gadasinjuli wesebis

75

Sesabamisad, kompanias daericxa sarezervo simZlavris

sakomisio wlis ganmavlobaSi moxmarebuli eleqtroenergiis

Rirebulebis 10% odenobiT. 2008 w. 4 dekembers

saqarTvelos energetikisa da wyalmomaragebis mareguli-

rebeli erovnuli komisiis #33 dadgenilebiT s.s. `Telass~

daudginda gatarebis, ganawilebisa da Sesyidvis tarifebi.

kompaniisTvis mogebis gadasaxadis ganakveTia – 20%.

2008 wlis 1 ianvridan korporaciuli mogebis gadasaxadi

20%-dan Semcirda 15%-mde. 2007 wlis 31 dekembris

mdgomareobiT gadavadebuli gadasaxadi gamoangariSebulia

15%-iani sagadasaxado ganakveTiT, radgan misi daricxva

xdeba aqtivis realizaciis an valdebulebebis gadaxdis

periodze.

s.s. `Telasis~ ZiriTadi kapitalis mdgomareoba da

struqtura mocemulia 2006 w. 2007 w. monacemebis

mixedviT.

saTadarigo nawilebSi igulisxmeba sagnebi, romlebic

gamoiyeneba kompaniis ZiriTadi saSualebebis elementebis

remontis an Secvlisas, magaliTad, satransformatoro

sadgurebis komponentebi da kabelis CamonaWrebi. Sesabamisad maTi klasifikacia xdeba ZiriTadi saSualebebis farglebSi,

magram maTze ar xdeba amortizaciis daricxva maTi ZiriTad

saSualebebTan gaerTianebis periodSi da isini ar

eqvemdebareba gaufasurebas am aqtivis darCenili

vargisianobis mixedviT.

76

ZiriTadi saSualebebi

aTasi lari

miwis

nakve-

Tebi da

Seno-

bebi

Mmanqanebi

da

danadga-

rebi

xelsa-

wyoebi

da inven-

tari

avto-

trtr.

daus-

rule-

beli

mSene-

bloba

saTada-

rigo

nawi-

lebi

sul

Rirebuleba 2006 w. 1 ianvris mdgomareobiT

19,120 28,730 3,794 2,382 2,368 62,316

ZiriTadi

saSualebebis namati 624 9,102 390 567 8,881 12,875 32,439

aqtivebis gasvla - (322) (10) (370) (5,827) (8,881) (15,410)

fizikuri daTvlis

Semdeg Camowerili

aqtivebi

(579) (916) (176) - - - (1,671)

aqtivebis sxva

Camowera (43) (486) (29) - - - (558)

2006 w. 31 dekembris

mdgomareobiT

19,122 36,108 6,097 3,991 5,436 6,362 77,116

dagrovili

amortizaciis da

gaufasurebis

amoReba

(9,147) (19,441) (2,315) (2,013) (5,035) (5,652) (43,603)

gadafasebis rezervi 32,755 15,157 1,441 1,345 - - 50,698

ZiriTadi

saSualebebis namati

821 19,889 665 90 13,643 25,019 60,127

aqtivebis gasvla (26) (420) (52) (8,020)(13,643) (22,161)

fizikuri daTvlis

Sedeg Camowerili

aqtivebi

(315) (162) (40) - - - (517)

2007 w. 31 dekem-bris mdgomareobiT

43,210 51,131 5,796 3,413 6,024 12,086 121,660

dagrovili

amortizacia

2006 w. 1 ianvris mdgomareobiT

286 2,201 722 - - 4,365

77

saamortizacio

anaricxebi 476 1,539 809 514 - - 3,338

aqtivebis gasvla - (34) (5) (129) - - (168)

fizikuri daTvlis

Sedeg Camowerili

aqtivebi

(12) (45) (38) - - - (95)

aqtivebis sxva

Camowera (43) (486) (29) - - (558)


mdgomareobiT

707 3,175 1,107 - - 6,882

anaricxebi

gaufasurebaze 8,477 16,266 422 906 5,035 36,758

dagrovili

amortizaciis da

gaufasurebis

amoReba

(9,147) (19,441) (2,315) (2,013) (5,035) (5,652) (43,603)

saamortizacio

anaricxebi 188 2,030 995 470 3,683

aqtivebis gasvla - (104) (6) (110)

fizikuri daTvlis

Sedeg Camowerili

aqtivebi

- (25) (3) (28)

2007 w. 31 dekembris mdgomareobiT

225 1,901 986 470 3,582

sabalanso

Rirebuleba

2006 w. 1 ianvris

mdgomareobiT

18,834 26,529 3,072 2,382 2,368 57,951

sabalanso Rirebu-leba 2006 w. 31

dekembris

mdgomareobiT

18,415 32,933 2,884 5,436 6,362 70,234

sabalanso

Rirebuleba


mdgomareobiT

42,985 49,230 2,943 6,024 12,086 118,078

78

kompaniis ZiriTadi saSualebebis umravlesoba speciali-

zirebulia da iSviaTad iyideba Ria bazarze an moqmedi

biznesis SemadgenlobaSi. msgavsi ZiriTadi saSualebebisTvis

saqarTveloSi ar arsebobs bazari, romelic uzrunvelyofs

analogiuri ZiriTadi saSualebebis gayidvebis sakmaris

moculobas maTi sabazro Rirebulebis dadgenisa da

samarTliani Rirebulebis Sefasebis mizniT. aqedan gamomdinare, ZiriTadi saSualebebis samarTliani

Rirebuleba dadgenili iyo Canacvlebis Rirebulebis

gamoyenebiT. es meTodi iTvaliswinebs ZiriTadi saSualebebis

aRdgenis an CanacvlebisTvis saWiro xarjebs fizikuri,

funqcionaluri an ekonomikuri cveTis da daZvelebis

koreqtirebiT.

Canacvlebis Rirebuleba dadgenili iyo Sidakorpora-

ciuli informaciis, saqarTvelos, ruseTis da saerTaSoriso

analogiuri ZiriTadi saSualebebis bazrebis analizis

safuZvelze. sxvadasxva sabazro monacemebi miRebulia

gamoqveynebuli imformaciidan, katalogebidan, statistikuri

monacemebidan da a.S. aseve miRebuli iyo informacia am

dargis specialistebisgan saqarTveloSi da sazRvargareT.

ZiriTadi saSualebebi – faqtobrivi RirebulebiT

aTasi lari

miwis

nakve-

Tebi da

Senobebi

Mmanqa-

nebi da

dana-

dgarebi

xelsa-

wyoebi da

inven-

tari

avto-

tran-

sporti

dausru-

lebeli

mSene-

bloba

saTada-

rigo

nawi-

lebi

sul

Rirebuleba 19,122 36,108 6,097 3,991 5,436 6,362 77,116 dagrovili amortizacia 707 3,175 1,893 1,107 - - 6,882

sabalanso (narCeni)

Rirebuleba 2006 w. 31

dekembris mdgomareobiT 18,415 32,933 4,204 2,884 5,436 6,362 70,234

Rirebuleba 20,295 65,080 7,153 4,189 6,024 12,086 114,827

dagrovili amortizacia 853 5,564 2,844 2,258 - - 11,519

sabalanso Rirebuleba


mdgomareobiT 19,442 59,516 4,309 1,931 6,024 12,086 103,308

79

sakuTari kapitali

saaqcio kapitali 31 dekemberi 2007 w. 31 dekemberi 2006 w .

gamoSvebuli da

bolomde gadaxdili

aqcibis raodenoba 81,147,886 81,147,886

aTasi lari 81,148 81,148

Cveulebrivi aqciebis sanqcionirebuli raodenobaa

81,147,886, TiToeuli aqciis nominaluri Rirebulebaa 1

lari. aqciebi erTnairi klasisaa da yovel aqcias Seesabameba

erTi xma. wlis ganmavlobaSi gamoSvebuli aqciebis raodenoba

iyo ucvleli (2006: nuli).

aqcionerebi 31 dekemberi 31 dekemberi Silk Road Holding B.V. 75.00% 75.00%

saxelmwifo qonebis marTvis

saagento 24.53%

24.53%

kerZo pirebi (daaxloebiT 300 kaci) 0.47% 0.47%

sul 100.00%

100.00%

s.s. `TelasSi~ sakmaod moqnilad gamoiyeneba ramdenime

saxis finansuri riskebi: kerZod sakredito, sabazro,

geografiuli, savaluto, likvidurobis da saprocento

ganakveTis riskebi, aseve saoperacio da iuridiuli riskebi.

kompaniisTvis finansuri riskebis marTvaSi yvelaze

80

mniSvnelovania riskis zRvrebis dadgena da Semdeg riskebis

SenarCunebis uzrunvelyofa mocemul sazRvrebSi. kompania

ganagrZobs Tavisi funqciebis ganviTarebas saoperacio da

iuridiuli riskebis marTvaSi. kompaniis mier dReisTvis

miRebuli zomebi, maT Soris aqcionerTa jgufis

zedamxedveloba da miRebuli gaumjobesebebi mizans isaxaven

uzrunvelyon Sida wesebis da procedurebis Sesabamisi

funqcionireba raTa saoperacio da iuridiuli riskebi

dayvanili iyos minimumamde, rogorc mimdinare periodSi

aseve momavalSi.

sakredito riski (gadauxdelobis riski)

kompaniaze moqmedebs sakredito riski, roca

kontragenti ver gadaixdis vals droulad da sruli

moculobiT. finansuri aqtivebi, romlebic potenciurad

ayeneben kompanias sakredito riskis qveS, ZiriTadad Sedgeba

savaWro debitoruli davalianebidan, fuladi saxsrebisa da

fuladi saxsrebis ekvivalentebisgan. kompaniaSi moqmedi

procedura, uzrunvelyofs momxmareblebze momsaxureobis

gawevas, romlebsac gaaCniaT Sesabamisi sakredito istoria,

sxva SemTxvevebSi gamoiyeneba gadaxdis alternatiuli

procedura (magaliTad winaswar gadaxda). debitoruli

davalianebis sabalanso Rirebuleba, debitoruli

davalianebis, fuladi saSualebebis da fuladi saSualebebis

ekvivalentebis gaufasurebis rezervis gamoklebiT

warmoadginen maqsimalur Tanxas, romelic warmoadgens

sakredito risks. miuxedavad imisa, rom debitoruli

davalianebis amoRebaze moqmedeben ekonomikuri faqtorebi,

xelmZRvaneloba Tvlis, rom kompanias ar emuqreba

81

mniSvnelovani gadauxdelobis riski, romelic gadaaWarbebs

dadgenil rezervebs. kompanias ar gaaCnia sakredito riskis mniSvnelovani

koncentracia, radgan samomxmareblo portfeli

diversificirebulia didi raodenobis momxmareblebs Soris.

2007 wlis 31 dekembris mdgomareobiT kompanias hyavda 450

aTasi abonenti (2006: 438 aTasi).

sabazro riski

kompania iRebs Tavis Tavze sabazro risks, romelic

ZiriTadad exeba tarifebs, romlebic dadgenilia

kompaniisTvis da romlebic moqmedeben Sesasyidi

eleqtroenergiis fasze da fasze, romelic SeiZleba iyos

daricxuli abonentebis mier moxmarebul eleqtroenergiaze.

miuxedavad imisa, rom kompania axdens zemoqmedebas am

tarifebis garkveuli doneebis dadgenaze, gadawyvetilebebi

tarifebis dadgenaze aRemateba misi kontrolis farglebs.

tarifebis saboloo gansazRvraSi did rols TamaSobs

politikuri faqtorebic.

garda amisa, kompanias gaaCnia Ria pozicia procentuli

ganakveTis da savaluto poziciis mimarT, romelzedac

gavlenas axdens bazris saerTo da specifiuri cvlilebebi.

direqtorebi adgenen riskis misaReb limitebs, romelTa

regulireba xdeba aucileblobis SemTxvevaSi.

geografiuli riski

kompaniis aqtivebi ganTavsebulia saqarTveloSi da misi

operaciebic am qveynis farglebSi xorcieldeba. saqarTveloSi

bazari isev avlens ganviTarebadi bazris Tvisebebs.

82

saqarTveloSi saqmiani garemos nebismieri gauareseba

zemoqmedebas axdens kompaniaze.

savaluto riski savaluto riski gamoixateba imaSi, rom finansuri

instrumentebi SeiZleba meryeobdes savaluto kursis

cvlilebis gamo. ZiriTadi ucxouri valutis kursis

cvlileba moqmedebs kompaniis finansur poziciaze da

fuladi saxsrebis moZraobaze.

kapitalTan dakavSirebuli riskis marTva

kapitalis marTvisas kompaniis mizans warmoadgens

sawarmoos funqcionirebis uzrunvelyofa aqcionirebisTvis

mogebis da sxva dainteresebuli pirebisTvis sargeblobis da

kapitalis optimaluri struqturis uzrunvelyofa

kapitalis Rirebulebis Semcirebis mizniT.

jamuri kapitalis ganoangariSeba xdeba sabuRaltro

balansSi asaxuli “sakuTari kapitalis” saxiT, plus wminda

vali. gadauxdeli vali ZiriTadad gadasaxdelia ZiriTadi

aqcionerebisTvis, rac metyvelebs maT survilze aRmouCinon

kompanias saWiro mxardaWera kompaniis gamarTuli muSaobis

uzrunvelsayofad.

likvidurobis riski

likvidurobis riskis gonivruli marTva gulisxmobs

sakmarisi raodenobis fuladi saxsrebis SenarCunebas da

finansirebis misawvdomobas Cadebuli adekvaturi sakredito

TanxebiT. kompaniis moklevadiani valdebulebebi (sesxebi)

83

gadasaxdelia an misaRebia xelSekrulebiT dakavSirebuli

pirebisgan. kompaniis xelmZRvaneloba Tvlis, rom es aniWebs

kompanias garkveul moqnilobas dafarvis grafikTan mimarTe-

baSi, rac aucilebelia biznesSi adekvaturi likvidurobis

uzrunvelsayofad momavalSic da amitom kompania ar aCerebs

mniSvnelovan Warb fulad naSTs. xelmZRvaneloba akontrolebs prognozebs sawarmos

likvidur rezervze mosalodneli fuladi saxsrebis brunvis

safuZvelze.

procentuli ganakveTis riski

procentuli ganakveTis riski gamoixateba kompaniis

finansur poziciaze saprocento ganakveTebis moZraobis

uaryofiT gavlenaze, rac gamoixateba procentuli Tanxebis

zrdaSi mozidul finansur saSualebebze an mogebis

Semcirebaze ganawilebuli Tanxebidan. kompaniis finansuri

mdgomareoba da fuladi saxsrebis nakadi damokidebulia

sabazro dominirebuli saprocento ganakveTis meryeobaze.

kompanias ar gaaCnia oficialuri politika kompaniisTvis

dasaSvebi fiqsirebuli an cvalebadi ganakveTebis

gansazRvrebisTvis. magram axali sesxis miRebisas kompania

TviTon iRebs gadawyvetilebas mosalodneli periodis

ganmavlobaSi sesxis dafarvamde Tu ra ufro momgebiania

kompaniisTvis – fiqsirebuli Tu cvalebadi ganakveTi. procentebis ganakveTebi SeiZleba gaizardos aseTi

cvlilebebis Sedegad, magram SeiZleba Semcirdes da

gamoiwvios zarali gauTvaliswinebeli dinamikis Seqmnis

SemTxvevaSi. kompania ar axorcielebs saprocento ganakveTis

riskebis xejirebas. kompania aanalizebs risks dinamikis safuZvelze,

ZiriTadad, alternatiuli finansuri wyaroebis safuZvelze.

84

s.s. `Telasis~ saqmianobis organizacia da menejmenti

s.s. `TelasSi~ saqmianobis organziacia da menejmenti

awyobilia iseTi sqemiT, romelSidac CarTulia yvela

menejeri: umaRlesi mmarTveluri, anu generaluri menejmenti,

saSualo donis anu departamentebisa da ganyofilebis

samsaxurebis menejmenti da menejmentis procesi.

kompaniis marTvis organizacia agebulia erTis mxriv

struqturuli midgomiT, roca sawarmoo mmarTveluri

movaleobebi ganawilebulia, rogorc wrfivi ase

horizontaluri marTvis meTodi anu ganxorcielebulia,

rogorc vertikaluri, aseve horizontaluri integrireba

e.i. xdeba uflebamosilebisa da pasuxismgeblobis gadacema

mTeli sistemis farglebSi. meores mxriv win aris

wamoweuli menejerTa qcevis maxasiaTeblebi da amitom

kompaniaSi marTvis organizaciuli struqtura Camoyali-

bebulia imdenad saguldagulod, rom kompaniis yuradRebis

centrSi ayvanilia adamiani, romlis unariTa da motivaciis

safuZvelze saqmianoba warimarTeba kompaniaSi.

umaRlesi mmarTveloba: maT miekuTvneba yvela menejeri

(mniSvneloba ara aqvs is direqtoria Tu departamentis

xelmZRvaneli, romlebic pasuxismgebelni arian kompaniis

politikis, strategiis amocanebsa da miznebze, maT

SemuSavebasa da cxovrebaSi gatarebaze, maTi mniSvnelobiT

xorcieldeba dagegva, kordinacia, organizacia da kontroli.

umaRles mmarTvelobas miakuTvneben generalur direqtors,

saqmianobis mimarTulebebis direqtorebs, romlebic Sedian

direqtorTa sabWos SemadgenlobaSi, amis garda kompania,

rogorc saaqcioneri sazogadoeba, mis umaRles mmarTvelur

organos miekuTvneba sameTvalyureo sabWo da aqcionerTa

kreba.

85

kompanias Tavisi interesebis mixedviT xelmZRvanelobs

damfuZnebeli kompania `raoees~, romlis saqmianobas

akontrolebs ruseTis federaciis mTavroba. amrigad

saqmianobis organzacia da menejmenti ganicdis ramdenime

Siga da gare organizaciuli formaluri da araformalur

zemoqmedebas, rac zogierT SemTxvevaSi SeiZleba

Semaferxebeli iqnas drouli da swori mmarTveluri

gadawyvetilebis miRebisa da misi gatarebis organizaciis

dros.

amis gaTvaliswinebiTa da aseve kompaniis mier

gadasawyveti problemebis sirTulis, momcveli garemos

gavlenis, kompaniis amocanebis cvlilebebis safuZvelze

SeiZleba Seicvalos umaRlesi mmarTvelobis funqcionirebis

xasiaTi.

kompaniis saqmianobis strategiis Sesabamisad genera-

luri direqtoris, direqtorTa sabWosa da sameTvalyureo

sabWos saqmianobis organizacia, koordinacia da kontroli

xorcildeba metad originaluri menejmentiT romelic

saukeTeso mxridan gamoxatavs da gansazRvravs kompaniis

mimarT sazogadoebisa da mis sawarmoo, safinanso,

strategiul moTxovnebs. kompaniis umaRlesi mmarTvelobis

organizaciuli sqema mocemulia nax. 2.6-ze.

86

ss. `Telasis~ umaRlesi mmarTvelobis

organizaciul-struqturuli sqema

damtkicebuli

s.s. `Telasis~ sameTvalyureo

sabWos mier 2009 w. Tavmjdomare a. vagneri

generaluri direqtori

gen. direqtoris saqmeTa

mmarTveli

s.s. `Telasis~

warmomadgeneli

ruseTSi

adminis-

traciuli departa-

menti

centra-

luri ofisi

iuridiuli

departamenti

xelisuflebis organoebTan urTierTobis

departamenti

Sigaauditis

departamenti

sazogadoebasTan urTierTobis

departamenti

teqn.

direqtori

finansuri

direqtori

komerciuli

direqtori

korpora-tiuli

marTvisa da ganviTa-

rebis

direqtori

usafrT-

xoebis direq-

tori

logistikisa sameurneo

uzrunvelyo-fis

direqtori

87

kompaniis saqmianobis ZiriTad mimarTulebebs marTvis

organizaciuli strquturebs xelmZRvaneloben direqtorebi:

teqnikuri direqtori, romelic xelmZRvanelobs

kompaniis teqnikur saqmianobas, strategiasa da investiciebs,

romelic Tavis mmarTvelobas axorcielebs Semdegi

departamentebis, ganyofilebebisa da samsaxurebis meSveobiT:

naxazze mocemulia teqnikuri direqtoris saqmianobis

organizaciis marTvis sqema.

teqnikuri direqtori, teqnikuri saqmianobis strategiisa da investiciebis

marTvis xelmZRvaneli

Sromis dacvisa da saxanZro

usafrTxoebis departamenti

• teqnikuri da saxanZro usafr-Txoebis zedamxedvelobis gan-

yofileba

• teqnikuri pretenziebis ganyo-fileba

• saswavlo centri – Sromis dacvis kabineti

• samedicino momsaxurebis kabi-neti gamanawilebeli qselebis

departamenti

• maRalZabviani qselis ganyofi-leba

• dabalZabviani qselis ganyofi-leba

• qselis ganviTarebis ganyofi-leba

• mTavari metrologis samsa-xuri

• strategiisa da investiciebis ganyofileba

• samSeneblo-samontaJo

samsaxuri;

teqnikuri marTvis departamenti

• 6-10 kv sadispetCero samsaxuri

• 35-110 kv sadispetCero samsaxuri

• eleqtruli reJimebisa da balansebis ganyofileba;

• informaciuli uzrunvelyofis ganyofileba

• marTvis avtomatizirebuli sistemis ganyofileba

transportis departamenti

• eqspluataciis ganyofileba

• teqnikuri ganyofileba

88

finansuri direqtori _ warmoadgens kompaniis

finansuri saqmianobis marTvis xelmZRvanels da Tavis

saqmianobas axorcielebs Semdegi departamentebis,

samsaxurebisa da ganyofilebebis meSveobiT.

finansuri dimetris saqmianobis marTvis organziaciuli

struqtura mocemul naxazze.

finansuri direqtori finansuri

saqmianobis marTvis xelmZRvaneli

safinanso saqmianobis marTva

buRaltruli aRricxvisa da angariSgebis departamenti

• kontragentebTan angariSsworebis samsaxuri • xelfasis angariSworebis ganyofileba

• ZiriTadi saSualebebis aRricxvis ganyofileba

materialuri faseulobebis aRricxvis ganyofileba

ekonomikisa da finansebis departamenti

• safinanso ganyofileba

• ekonomikis ganyofileba

• saxazino • qonebis departamenti

89

komerciuli direqtori _ komerciuli saqmianobis

marTvis xelmZRvaneli da Tavis saqmianobas axorcielebs

Semdegi departamentebis, ganyofilebebisa da samsaxurebis

meSveobiT.

komerciuli direqtori komerciuli

saqmianobis marTvis xelmZRvaneli

komerciuli saqmianobis marTva

• eleqtroenergiis Sesyidvis departamenti

• eleqtroenergiis tranzitis ganyofileba

• eleqtroeneregiis Sesyidvebis ganyofileba

• eleqtroeneregiis balansebis ganyofileba

energogasaRebis departamenti

• akrefis uzrunvelyofis samsaxuri

• komerciuli samsaxuri

• komerciuli pretenziebis samsaxuri

• abonentebis momsaxurebis biznes-centrebi • abonentebis momsaxurebis centrebi

energozedamxedvelobis departamenti

• 220/110/35/10/6 kv qselebis zedamxedvelobis ganyofileba

• 0,4 kv qselebis zedamxedvelobis ganyof.

• aqtebze daricxvis ganyofileba

• eleqtromricxvelebis laboratoria

gare servisis departamenti

• Semosavlebis ganyofileba

• daricxvebis ganyofileba

90

korporaciuli marTvisa da organizaciuli ganviTarebis

marTvis xelmZRvaneli, romelic Tavis saqmianobas

axorcielebs masze daqvemdebarebuli qvedanayofebis

meSveobiT.

naxazze gamosaxulia direqtoris saqmianobis marTvis

organizaciuli struqtura.

korporaciuli marTvisa da organziaciuli

ganviTarebis marTvis xelmZRvaneli

korporaciuli politikis marTva korporaciuli da

organizaciuli ganviTarebis departamenti

• korporaciuli marTvisa da sameTvalyureo sabWos

Tanxlebis ganyofileba

• organizaciuli ganviTarebis ganyofileba personalis marTvis departamenti

• personalis miRebisa da Tanxlebis ganyofileba

• personalis motivaciisa da ganviTerebis ganyofileba

• saSvTa biuro

informaciuli teqnologiebis departamenti

• kompiuteruli sistemebisa da komunikaciebis ganyofileba

• qselis aRweris jgufi

• programebis damuSavebis jgufi • biznes-analizis jgufi

91

usafrTxoebis direqtori usafrTxoebisa da dacvis

martvis xelmzRvaneli, romelis Tavis saqmianobas

axorcielebs Semdegi ganyofilebis meSveobiT

usafrTxoebis da dacvis marTvis

xelmZRvaneli

usafrTxoebisa da dacvis marTva

• sazogadoebis finansebisa da ekonomikis monitoringis ganyofileba

• sazogadoebis obieqtebis usafrTxoebis uzrunvelyofis ganyofileba

• sainformacio-analitikuri ganyofileba

• piradi dacvis ganyofileba

• dacvis samsaxuri

92

logistikisa da sameurneo uzrunvelyofis direqtori

_ Semsyidveli saqmianobisa da sameurneo uzrunvelyofis

marTvis xelmZRvaneli, romelic Tavis saqmianobas

axorcielebs Sedmegi departamentebisa da ganyofilebebis

meSveobiT.

naxazze mocemulia direqtoris saqmianobis martvis

organziaciuli struqtura.

logistikisa da sameurneo uzrunvelyofis

direqtori _ Semsyidveli saqmianobisa da

sameurneo uzrunvelyofis marTvis

xelmZRveneli

sameurneo uzrnvelyofisa da Sesyidvebisa

saqmianobis marTva

• sameurneo uzrunvelyofis ganyofileba

• Senobebis eqspluataciisa da meTvalyureobis ganyofileba

logistikis departamenti

• Sesyidvebis ganyofileba

• dagegmvisa da analizis ganyofileba

• sasaqonlo-materialuri faseulobebis aRricxvis ganyofileba

93

94

q. TbilisSi s.s `Telasis~ abonentTa momsaxurebis

centrebis gadaadgileba

Tanamdeboba

1. a/m centris ufrosi _ didi diRomi

a/m centris el.energiis aRricxis mowyobilobaTa

teqnikuri momsaxurebis ubnis ufrosi

2. a/m centris ufrosi _ mTawminda-krwanisi



3. a/m centris ufrosi _ saburTalo



4. a/m centris ufrosi _ veZisi



5. a/m centris ufrosi _ varazisxevi



6. a/m centris ufrosi _ nucubiZe



7. a/m centris ufrosi _ avWala



8. a/m centris ufrosi _ gldani



9. a/m centris ufrosi _ sanzona



10. a/m centris ufrosi _ didube



95

11. a/m centris ufrosi _ lotkini



12. a/m centris ufrosi _ samgori



13. a/m centris ufrosi _ varkeTili



14. a/m centris ufrosi _ isani



15. a/m centris ufrosi _ avlabari



16. a/m centris ufrosi _ oqros ubani



17. a/m centris ufrosi _ CuRureTi



$2.5. energokompaniebSi mmarTvelobiTi gadawyvetilebis

miRebis efeqtianobis Sesaxeb

marTva es aris mmarTveli sistemis mizanmimarTuli

saqmianoba gadawyvetilebis misaRebad, romliTac xdeba

marTvadi sistemis mdgradobis SenarCuneba, misi darRvevebis

likvidacia an gadahyavs is erTi mdgomareobidan meoreSi,

ufro optimalurSi. anu Cvenis azriT, energokompaniebSi

marTvis procesi aris informaciuli procesi, operatiul-

dispetCeruli, ekonomikuri, finansuri da sxva informaciis

96

Segrovebis, gadacemis, damuSavebis da mmarTvelobiTi

gadawyvetilebis miRebis procesi, romelic warmoadgens

`marTvis sferos mza produqcias~ (farTo mniSvnelobiT).

sxvagvarad marTva warmoadgens sawarmoo Sromis

nairsaxeobas, romelic xasiaTdeba imiT, rom obieqti aris

marTvadi sistema, Sromis sagani _ informacia, Sromis

produqti _ miRebuli gadawyvetileba.

marTvis procesSi gadamwyveti mniSvneloba eniWeba

mmarTvelobiTi gadawyvetilebis miRebas, vinaidan miRebuli

gadawyvetilebis optimalurobis xarisxzea damokidebuli

energokompaniis sameurneo-sawarmoo da ekonomikuri

saqmianobis efeqtianoba.

energokompaniis marTvis procesSi miiReba sxvadasxva

gadawyvetileba. mmarTvelobiTi sistemis efeqtiani funqcio-

nirebisaTvis mmarTvelobiTi gadawyvetilebebis klasifikacias

gaaCnia didi mniSvneloba. is iZleva energokompaniis calkeu-

li qvedanayofebis funqcionaluri amocanebis ufro zusti

gansazRvrisa da maTi muSaobis xarisxis Sefasebis saSuale-

bas, miRebuli da realizebuli mmarTvelobiTi gadawyveti-

lebebis struqturis da Sesrulebis Sedegis safuZvelze.

energosawarmos marTvis zogadi efeqtianobis

gansazRvrisaTvis ekonomikur mecnierebas dResdReobiT ar

gaaCnia saimedo saSualeba da meTodi.

amasTan erTad arsebobs midgoma, romlis drosac

marTvis efeqtianoba utoldeba energosawarmos saerTo

efeqtianobas. Cven ganvixilavT swored aseT midgomas da

SevecdebiT vupasuxoT SekiTxvaze, rogor unda Sefasdes

marTvis organizaciis gavlena energosawarmos saerTo

efeqtianobaze.

efeqtianoba warmoadgens saWiro danaxarjebTan misi

miRwevisaTvis ekonomikuri da socialuri efeqtis

damokidebulebas. ekonomikuri efeqti gulisxmobs warmoebis

97

moculobis zrdas, moxmarebis moculobas, warmadobis zrdas

da a.S. energosawarmos mimarTebaSi momxmareblebis saWiro da

aucilebeli eleqtroenergiis warmoeba da sabolood da

uwyvetad miwodeba saerTo danaxarjebis Semcirebas. mais

safuZvelze miRebuli solidaruli efeqti gulisxmobs

mosaxleobis cxovrebis, kulturisa da ganaTlebis donis

amaRlebas, jandacvis gaumjobesebas, Tavisufali drois

zrdas, politikuri da ekonomikuri miznebis miRwevas.

am damokidebulebidan Cans, rom rac naklebia

danaxarjebi warmoebaze, organizebas da marTvaze. miT ufro

maRalia sawarmoo sistemis efeqtianoba. rac Seexeba

socialur efeqts, esaa Sromis zrdis tempebis, simyarisa da

Tanafardobis SenarCuneba. Cveni azriT, yvela es maCvenebeli

ZiriTadad misaRebia energosawarmoo sistemisTvisac.

meurneobis praqtikaSi amJamad ganzogadebis saxiT

marTvis sistemaSi gamoiyeneba marTvis efeqtianobis iseTi

maCveneblebi, rogoricaa produqciis realizaciis Tanxis

moculoba daxarjul larze; mogebis jami; marTvis sistemaSi

ganxorcielebuli danaxarjebis wili; energosawarmos

danaxarjebis jami; marTvis aparatis xelfasebis wili

saerTo saxelfaso fondSi; marTvis sistemaSi gamoyenebuli

ZiriTadi fondebis Rirebulebis wili, energoobieqtis

ZiriTadi sawarmoo fondebis saerTo RirebulebaSi.

98

cxrilSi mocemulia marTvis efeqtianobis gaangariSeba

marTvis sistemis

SedarebiTi Sefasebis

maCvenebelebi

gaangariSebis formulebi

marTvaze saWiro xvedriTi

danaxarjebi )( danaxУ 21

100KФKФ

ЗУ⋅+

⋅=

sabr.Zir.

marTdan.

mmarTvelobiTi saqmianobis

Sedegi )( marTP 2

1

TTP =mar.

marTvis efeqtianobis

kriteriumi )( marT.Э dan.

marT.marT. У

PЭ =

marT.З - marTvaze saWiro danaxarjebi;

AZir.Ф - ZiriTadi sawarmoo fondebis Rirebuleba;

sabr.Ф - normirebuli sabrunavi saSualebebis

Rirebuleba;

1K - koreqtirebis koeficienti sawarmos

koncentraciis donis mixedviT;

2K - koreqtirebis koeficienti kooperirebis donis

mixedviT.;

100 – Setanilia maCveneblis absoluturi sididis

gasazrdelad;

1T - Sromis nayofierebis zrdis tempi;

2T - fondSeiaraRebis zrdis tempi;

1K - warmoadgens koncentraciis donis gadaxris

sidides mocemuli sistemis mixedviT marTvis Sesadarebeli

sistemebis koncentraciis ufro maRali donisagan.

analogiurad ganisazRvreba 2K .

99

2

1

TT

-s rogorc mmarTvelobiTi saqmianobis Sedegis

arCeva ganpirobebulia marTvis yvela donis gavleniT

energosawarmos ZiriTad ekonomikur maCvenebelze, sidide

pirvel rigSi damokidebulia marTvis Sedegianobaze swored

es damokidebuleba gvaZlevs saSualebas analizis gakeTebis

periodSi vimsjeloT marTvis efeqtianobaze.

Sromis nayofierebis gansazRvrisas mizanSewonilia

pirobiTad wminda mogebis maCveneblis gamoyeneba erT

TanamSromelze gaangariSebiT.

zemoaRniSnulidan gamomdinare, marTvis efeqtianobis

kriteriums gaaCnia Semdegi saxe:

100100:

2

1

2

1

⋅

⋅=

⋅==

marT.

saw.

saw.

marT.

dan.

marT.marT. ЗT

ФTФ

ЗTT

УPЗ , sadac

sabrZirsaw. ФФФ += .

garda amisa, marTvis efeqtianobis gansazRvrisas

aucilebbelia marTvaze saWiro danaxarjebis dasabuTeba.

marTvaze saWiro danaxarjebi statistikur angariSgebaSi ar

iTvaliswinebs yvela danaxarjs. finansTa saministrosa da

statistikuri sammarTvelos miTiTebis Tanaxmad, mmarTvelo-

biTs miakuTvneben muSakebs, rogorc administraciul-

mmarTvelobiTi personals, da aseve saamqros personalis

muSakebs Tanamdebobebis specialuri nomeklaturis mixedviT.

Cveni azriT, energosawarmos marTvis aparatis TanamSromlebs

unda miekuTvnebodes isini romlebic monawileoben warmoebi-

saTvis saWiro resursebis SeqmnaSi ..3 pK ; am maCvenebelSi

sruladaa asaxuli Sromis danaxarjebi eleqtroenergiis

erTeulze. 0,1>res.danK _ danaxarjebis efeqtianoba

Semcirdeba; Tu es maCvenebeli Semcirda anu ( 0,1<res.danK )

100

maSin efeqtianoba amaRldeba. energosawarmos marTvis

efeqtianoba pirvel rigSi damokidebulia misi organizebis

doneze. amitom energosawarmos marTvis organizebis donis

SefasebisaTvis rekomendebulia Semdegi maCveneblebi.

1. eleqtroenergiis _ sawarmos marTvis aparatis

muSaobis maCvenebeli regularulad warmoebis uzrunvelsa-

yofad kalendaruli drois garkveuli periodis ganmavlo-

baSi (dRe-Rame, dekada, Tve). riTmulobis keoficienti

gamoiangariSeba rogorc Tvis dReebis raodenobis damokide-

buleba, saangariSo Tvis samuSao dReebis saerTo raodeno-basTan, rodesac gamoSvebis gegma Sesrulebulia.

2. mmarTvelobiTi gadawyvetilebebis Sesrulebis xaris-

xis koeficienti ( ).saerT.efK axasiaTebs marTvis aparatis

rols mmarTvelobiTi funqciebis droul da xarisxian

SesrulebaSi.

cmi

nmTEtntEK

11/1−=.marT.funqc

sadac: mE1-energosawarmos qvedanayofebSi dakarguli

samuSao drois jamia saangariSo periodis ganmavlobaSi

arasaTanado marTvelobiTi funqciis gamo;

m _ marTvis fuqnciebis raodenoba;

cmiT - drois fondis cvladi jami Sesabamis energo-

sawarmos qvedanayofSi;

n - energosawarmos qvedanayofebis raodenoba. 3. marTvis aparatis operatiuli muSaobis koeficienti

(op. muS). esaa dadgenilebebis, brZanebulebebis, gankargule-

bebis drouli Sesrulebis maCvenebeli mmarTvelobiTi

saqmianobis ganxorcielebisas. es maCvenebeli gamoiTvleba

formuliT

101

332211

3332211 )()()(KEDKEDKED

KqDEKqDEKqDK++

−+−+−=op.muS

sadac: 321 ,, DDD _ Sesabamisi dokumentebis

Sesrulebis dadgenili vadaa, dro;

321 ,, qqq _ Sesabamisi dokumentebis Sesrulebis

dadgenili vadis gadacileba;

dokumentaciis saxe mniSvnelobis Sefasebis

koef.

zemodgomi organizaciebis

dokumentebi (saministroebi,

uwyebebi) 1K

1,0

energokompaniis marTvis

dokumentebi 2K sawarmoo,

funqcionaluri, struqturuli

0,8

qvedanayofebis dokumentacia 3K 0,6

optimalurobis koeficientis gaangariSebisas gamoiye-

neba is sabuTebi, romelTa Sesrulebis vada gansazRvrulia.

sabuTebis Sesrulebisas zustad gansazRvrul vadaSi an

vadaze adre _ maCvenebeli nulis tolia.

4. kadrebis stabilurobis koeficienti, romelic

ganisazRvreba drois gansazRvrul periodSi energosawar-

modan sakuTari surviliTa da SromiTi disciplinis

darRvevisaTvis gaTavisuflebuli TanamSromlebis ricxviT;

saangariSo periodis wina periodis TanamSromlebis

raodenoba, saangariSo periodSi miRebuli TanamSromlebis

ricxviT.

5. marTvis aparatis ekonomiurobis koeficienti

( ap.ekonK ) aris sawarmoSi Camoyalibebuli struqturisa da

marTvis aparatis raodenobis Sesabamisoba tipobrivi

102

struqturebiT gaTvaliswinebul moTxovnebTan, aseve marTvis

aparatis rgolebis TanamSromlebis raodenobasTan.

nor.f.r.

nor.t.q.

ap.ekon. EE

K⋅Π

⋅Π=

sadac t.q.Π - tipobrivi struqturebiT gaTvaliswine-

buli qvedanayofebis raodenoba;

f.r.Π - struqturuli qvedanayofebis saerTo

faqtobrivi raodenoba;

faqE - TanamSromlobis faqtobrivi raodenoba.

6. energosawramos koleqtivis marTvis arsebuli

sistemiT dakmayofilebis done.

marTvis aparatis muSaobis efeqtianobis Sefasebas

aRniSnuli raodenobrivi maCveneblebis safuZvelze, saWiroa

davamatoT xarixobrivi maCveneblebis Sefaseba (sawarmoo

programis Sesruleba, energosawarmos sawarmoo-sameurneo

saqmianobis procesSi gansazRvruli produqciis TviTRire-

bulebis, mogebis, rentabelobis maCvenebeli da paralelurad

Sefasebas aZleven calkeuli mmarTvelobiTi rgolebis

Senatans koleqtivis saerTo miRwevebSi.

amasTan erTad, litaraturaSi mocemulia marTvis

efeqtianobis gansazRvris ramdenime saSualeba. erT-erTi

saSualebaa marTvis efeqtianobis gansazRvra rogorc

efeqtis Sefardeba marTvaze danaxarjebTan.

mar.

efeqt.

mar. З

PЭ =

marTvis efeqtianobis gansazRvra SesaZlebelia aseve

marTvis aparatis saqmianobis Sedegebis uSualo Sepirispi-

rebiT marTvaze saWiro danaxarjebTan.

103

mar.

Sed.mar.

mar. ЗP

Э =

marTvis aparatis saqmianobis Sedegebi gulisxmobs

jamur efeqts, romelic miRebulia energosawarmos organi-

zebis Sromis da marTvis gaumjobesebasTan dakavSirebuli

yvela RonisZiebis realizaciis Sedegad miRebuli jamuri

efeqtiT. marTvis saWiro danaxarjebi warmoadgens marTvis

aparatis Senaxvis saWiro danaxarjebis jams, rac moicavs

anazRaurebas, mmarTvelobiTi Sromis avtomatizirebasa da

meqanizacias, sakancelario nivTebs. es midgoma saSualebas

gvaZlevs miviRoT marTvis efeqtianobis zogadi Sefaseba,

magram ar iZleva saboloo Sedegis mixedviT marTvis

aparatis muSaobis Sefasebis saSualebas.

marTva CaiTvleba efeqtianad maSinac, rodesac marTvaze

saWiro xarjebi Semcirda da marTvis maCvenebeli ar

Secvlila, magram arsebobs situacia,rodesac marTvaze

saWiro xarjebi ar Semcirebula, magram mmarTvelobiTi

saqmianobis xarisxi gaumjobesda, an marTvaze saWiro xarjebi

gaizarda da bunebrivia ufro metad gaizarda marTvis

xarisxis maCvenebeli.

es, e.w., marTvis viwro efeqtianoba da misi praqtikuli

gamoyeneba moiTxovs im maCveneblebis SemuSavebas, romlebic

axasiaTeben marTvasa da mmarTvelobiTi saqmianobis xarisxs.

farTo efeqtianoba ganisazRvreba marTvaze saWiro

danaxarjebis mmarTvelobiTi sistemis zogadad muSaobasTan

Sedarebis gziT: mogebis mateba, Sromis nayofiereba,

TviTRirebulebis done, sawarmoo fondebis gamoyeneba da a.S.

da bolos, kidev erTi rekomendacia mdgomareobs imaSi,

rom sawarmos marTvis sistemis efeqtianobis kriteriumebis

saxiT gvTavazoben xarjebs mmarTvelobiTi kadrebis Senaxvaze

104

calkeuli operaciebis Sesrulebisas da zogadad marTvis

procesis gasaumjobeseblad.

praqtikaSi, yoveli dasaxelebuli kriteriumi aris

garkveul wilad damoukidebeli danarCeni kriteriumebisagan.

ase, energosawarmom SesaZloa ar Secvalos gegmiuri

maCveneblebi saangariSo periodis farglebSi, magram amasTan

hqondes mniSvnelovani saStato cvlilebebi, gamoirCeodes

ariTmuli muSaobiT, koleqtivis naklebi dainteresebiT

saboloo raodenobriv da xarisxobriv maCveneblebze,

TanamSromlobis dabali iniciativiT, TanamSromlebis mier

mecnierebisa da teqnikis siaxleebis arasakmarisi gamoyenebiT.

meores mxriv, energosawarmos SeuZlia hqondes marTvis

mcire ekonomikuri aparati, magram dro da dro ver

arTmevdes Tavs sakuTari interesebis Sesabamisad gegmiuri

davalebis Sesrulebas. amitom marTvis aparatis

mravalmxrivi da obieqturi SefasebisaTvis saWiroa yoveli

dasaxelebuli kriteriumis gamoyeneba, sadac yovels gaaCnia

raodenobirivi da xarixobrivi maCvenebeli.

100% ⋅Π

=mar

wl

ЗR

sadac: wlΠ _ mogeba

marЗ - marTvaze saWiro danaxarjebi, romelic

gamoiTvleba formuliT

n.sawx.mar EФЗЗ ⋅+=

sadac x.З - aris mmarTveluri aparatis (top-

menejerebisa da sxva momuSaveTa wliuri xelfasi, maT Soris

mowveuli da droebiT momuSaveTa raodenoba), romlebic

qmnian informaciebs, Rebuloben gadawyvetilebas da

monawileoben marTvis procesSi.

105

Zir.Ф _ marTvaSi gamoyenebuli sawarmoo fondebis

wliuri Rirebuleba.

n.E _ ZiriTadi kapitalis gamoyenebis efeqtianobis

koeficientia da miiReba 15,012,0 ÷ tolad.

mmarTveluri personali esaa sawarmoo-saeqsploatacio,

dispeCeruli da mmarTveli kadrebi, romlebic ZiriTadi

sawarmoo faqtoria energokompaniebSi, imisda mixedviT Tu,

rogoraa da ra xerxebiTaa SerCeuli isini, ra motivebi

amoZravebT maT energokompaniaSi arian Tu ara isini Rrmad

motivirebulni kompaniis miznebis, amocanebisa da interesebis

miRwevaze, metadaa damokidebuli maT mier Sesrulebuli

movaleoobisa da gansazRvrul saqmeebze miRebuli

gadawyvetilebebis efeqtianoba.

Cvenis azriT maTi SerCeva unda moxdes

energokompaniebis saWiroebis Sesabamisad, kerZod maTTvis ara

marto cnobili unda iyos, aramed maRal doneze erkveodnen

da dauflebuli iyvnen energokompaniebis mokle, saSualo da

grZelvadian strategiaSi, specializaciaSi, struqturasa daa

urTierTmoqmedebis sistemaSi.

$2.6. hesis marTvis organizaciuli struqtura

hesebis marTva xdeba ramdenime variantiT. pirvel rigSi

es exeba hesis mesakuTris mier Seqmnil mmarTvelur

sistemas. saqarTveloSi dRes sakuTrebis mikuTvnebis

mixedviT moqmedeben saxelmwifo, Sereuli da kerZo hesebi,

msxvili, saSualo da mcire, maTi organizaciul-samarTle-

brivi formebic sxvadasxvaa. saxelmwifo eleqtrosistemas

miekuTvneba engurhesi, romelic saaqcionero sazogadoebaa,

106

xramhesebi SeiZleba CaTvalos Sereulad, radganac igi 25

wlis ijaris uflebiT gadacemuli aqvs s.s. `Telass~ da

misi ZiriTadi kapitalis mmarTvel-ganmkargulebelia,

arsebobs mcire hesebi (mag. `sioni~ hesi igi kerZo

mesakuTris sakuTrebaa) romelTa organizaciul formebad

miRebulia rogorc SezRuduli pasuxismgeblobis sazoga-

doeba, aseve individualuri mewarme.

hesis marTva aseve xorcieldeba gaerTianebis saxiT Tu

ramdenime hesi mdebareobs erT wyalsacavidan gamomdinare

wylis dinebaze, magaliTad sionis wyalsacavidan, an erT

mdinareze agebulia ramdenime hesi. maT uwodeben gaerTianebas

an kaskadebs mag. vardnilhesebi, mtkvris, rionis kaskadi da

a.S.

saqarTveloSi miRebuli iyo hesis (kaskadis) marTva.

struqturis dadgena xdeboda dadgmuli simZlavris

mixedviT. Sesabamisad xvdeboda maTi Semadgenlobis

gansazRvra jgufebis mixedviT. mag. Tu simZlavre 3000 mvt-

ze meti iyo maSin hesis marTvis struqtura pirvel jgufs

miekuTvneboda, 1000-3000mvt-mde meore jgufs da maT

struqturaSi gaTvaliswinebuli iyo eleqtruli, saturbine

da hidroteqnikuri saamqroebi mesame jgufs miekuTvneba

hesebi simZlavriT 350-1000 mgvt. meoTxe jgufs ki 100-350

mvt. da maT struqturaSi. gaiTvaliswineboda eleqtrotur-

binuli da hidroeleqtruli saamqroebi.

mcire simZlavris anu 25 – 100 mgvt simZlavris hesebi

mexuTe jgufs miekuTvneboda, aq marTvis struqtura

warmoadgenda saamqros gareSe struqturis, magram Sesabamisi

saqmianobis ubnebis organizaciiT, xolo meeqvse jgufs

miekuTvneboda 25 mgvt-mde simZlavris hesebi (kaskadebi) da

marTva xorcieldeboda operatiuli saremonto personalis

meSveobiT.

107

hesis kaskadebis organizaciis dros SeirCeva mmarTveli

hesi, is sadac ufro meti simZlavrea dadgmuli, igi iTvleba

bazurad, saidanac xorcieldeba kaskadis marTva da

ganlagebulia menejmentis saqmianobis samsaxurebi, ganyo-

filebebi, sawyobebi, saxelosnoebi, saamqroebi. saamqruli

marTvis struqturis SemTxvevaSi TiToeuli saamqro

emsaxureba yvela hesis danadgarebsa da nagebobebs, xolo

personali imyofeba an bazur hesze an ganawilebulia hesebs

Soris, im emTxvevaSi Tu kaskadis hesebi bazuri hesidan

daSorebulia didi manZiliT, maSin TiToeuli hesze unda

dainiSnos pasuxismgebeli warmomadgeneli, romelic

warmarTavs hesis saqmianobas.

saqarTveloSi moqmedi hesebis umravlesoba ganlagebu-

lia dasavleTSi da maTi marTvis struqturebi, gansakuTre-

biT dadgmuli simZlavris gaTvaliswinebiT, identuria Cvens

mier miTiTebuli sqemebis, magram, rogorc aRvniSneT hesebis,

marTvis struqtura da Semadgenloba, yalibdeba pirvel

rigSi energosawarmos-hesis ZiriTadi saqmianobis

gaTvaliswinebiT da energokompaniis interesebis Sesabamisad.

hesebis marTvis struqturis saamqruli sistema

moqmedebaSi engurhesze (dadgm. simZlavre 1260 mgvt)

vardnilhesebze (340 mgvt), xramhesze (223 mgvt) varcixe

hesebis kaskadze (184 mgvt) lajanurhesze (112 mgvt).

Jinvalihesi (134 mgvt) rionis kaskadi (gumaThesebi

66,8 mgvt rionhesi 49 mgvt, sul 115,8 mgvt) SeiZleboda

Saoris hesis da Zevrula hesis kaskadis (120 mgvt) Seqmna

da marTvis organziacia.

hesis marTvis struqturis ubnebis organizebis sqemiT

SeiZleba saqmianoba warmarTos zahesma (36,8 mgvt), samgoris

hesebma (29,7 mgvt); operatiul-saremonto prsonalis

meSveobiT hesis marTva SeiZleba warmarTos orTaWala hesma

108

(18 mgvt) bJuJhesma (12,2 mgvt). awhesis (16 mgvt), CiTaxevi

hesma (21,6 mgvt).

nax. 2.7. hesis marTvis organizaciuli struqtura

109

$2.7. Tboeleqtrosadgurebis marTvis organziaciuli

struqtura

eleqtrosadgurebis ZiriTad struqturul erTeuls

warmoadgens saamqro Tboeleqtrosadgurebze (Tes) ganasxva-

veben ZiriTad da damxmare warmoebasa da arasamrewvelo

meurneobas.

ZiriTadi sawarmoo saamqro awarmoebs produqcias,

romlis gamosaSvebadac iqmneba mocemuli sawarmo. Tes-bze

ZiriTadad iTvleba is saamqroebi, romlebSidac mimdinareobs

sawarmoo procesebi saTbobis qimiuri energiis

gardasaqmnelad Tbur da eleqtrul energiebad.

damxmare warmoebis saamqroebi uSualod araa dakavSi-

rebuli Tboeleqtrosadguris ZiriTadi produqciis gamoSve-

basTan, isini emsaxurebian ZiriTad warmoebas, xels uwyoben

produqciis gamoSvebas da uzrunvelyofen pirobebs ZiriTadi

warmoebis normaluri muSaobisaTvis. am saamqroebs miekuT-

vnebian: saremonto, saiaraRo-aRWurviloba, saTadarigo nawi-

lebi, wyalmomarageba (samrewvelo) da sxva saxis energiebi

satransporto da a.S.

arasamrewvelod iTvleba meurneoba, romlis produqcia

da momsaxureba ar warmoadgens Tes-is ZiriTad saqmianobis

maT funqciaSi Sedis sawarmos _ Tes-is personalis sayofac-

xovrebo saWiroebis uzrunvelyofa.

Tes-is sawarmoo struqturebi ganisazRvreba ZiriTadi

agregatebis (turboagregatebis, orTqlqvabebis, transfor-

matorebis) simZlavreebis fardobiTa da maT Soris

teqnologiuri kavSirebiT. marTvis struqturis SerCevisas

gadamwyvets warmoadgens simZlavreTa fardoba da turbinebsa

da saqvabe agregatebs Soris kavSirebi. mcire da saSualo

simZlavris arsebul Tes-Si erTsaxa agregatebi erTdebian

erTmaneTTan wylis milsadenebiT (orTql-saqvabesTan ikribeba

110

saerTo Semkreb magistralSi, saidanac igi nawildeba

calkeul saqvabeebs Soris). aseT teqnologiur sqemas

uwodeben centralizebuls. farTodaa gavrcelebuli

seqciuri sqema, romlis drosac turbina erTi an ori

uzrunvelmyofi saqvabeebis meSveobiT qmnian eleqtro-

sadgurebis seqcias.

aseTi sqemebisas danadgarebi nawildeba saamqroebis

mixedviT, romlebic gaerTianebulni arian erTsaxa danadga-

rebis saxiT. saqvabe saamqroSi _ saqvabe agregatebi damxmare

danadgarebiT, turbinis saamqroSi _ turboagregatebi

damxmare danadgarebiT da sxv. am principis mixedviT msxvil

Tes-bze xdeba Semdegi saamqroebis organizeba: saTbob-

satransportos saqvabe, turbinuli, eleqtruli (eleqtro-

teqnikuri laboratoriiT) saamqro (laboratoria) avtomati-

kisa da Tburi kontrolis, qimiuri (qimiuri laboratoriis)

meqanikuri (Tes-is remontis Sesrulebisas es saamqro xdeba

saremonto-meqanikurad) saremonto-samSeneblo. romlis funq-

ciaSi Sedis gzebis, nagebobebis da Senobebis remonti da

meTvalyureoba, Tes-is mTeli teritoriis saWiro

mdgomareobaSi Senaxva.

Tes-ebze teqnologiuri sqemis cvalebadobas mivyavarT

marTvis sawarmoo struqturis SecvlasTan, romlis ZiriTad

pirvelad sawarmoo qvedanayofs warmoadgens bloki. blokuri

tipis Tes-isaTvis marTvis racionalur struqturas

warmoadgens saamqros gareSe (funqcionaluri) struqtura,

sadac organizebulia remontisa da eqspluataciis samsaxu-

rebi, romlebsac xelmZRvaneloben samsaxuris ufrosebi, Tes-

is mTavari inJinris moadgileebi.

funqconaluri ganyofilebebi eqvemdebarebian Tes-is

direqtors, xolo funqcionaluri samsaxurebi da labora-

toriebi _ Tesis mTavar inJiners.

111

blokuri tipis da Tes-bze gamoiyeneba marTvis saSua-

ledo struqtura _ blokuri-saamqros tipis. saqvabe da

saturbino saamqroebi, erTdebian erT da organziacias uweven

Semdeg saamqroebs:

saTbob-satransporto, qimiuri, Tboavtomatikisa da

gazomvebis, centralizebuli remontisa da sxva. Tesis gazze

muSaobisas saTbob-satransporto saamqro ar arsebobs. nax.

2.8.-ze gamosaxulia Tbo-eleqtrosadguris marTvis organiza-

ciis struqtura.

nax. 2.8. Tboeleqtrosadguris marTvis organizaciis struqtura

112

Tavi 3. energokompaniebSi safinanso saqmis

organziacia, saqmianobaTa mimarTulebebis

biujetebi, mogeba da rentabeloba

$.3.1. energokompaniebis da energosawarmoTa safinanso

saxsrebi

energokompaniebsa da masSi Semavali sawarmoebis

eleqtrosadgurebis, eleqtruli qselebis, sadistribucia

kompaniebis da sxva saqmianobis erTerT mniSvnelovan

mimarTulebas mikuTvneba safinanso saxsrebis formireba

iseTi ZiriTadi miznis Sesasruleblad, rogoricaa sawarmoo

procesis warmarTva, mogebis zrdis uzrunvelyofa, sawarmos

gadaxdisunarianobisa da finansuri stabilurobis ganmtki-

ceba da momuSaveTa socialuri mdgomareobis gaumjobeseba.

kompaniebis finansuri mdgomareoba damokidebulia sami

ZiriTadi sakuTar, nasesxeb da mozidul finansur wyaroebze.

energokompaniebis finansuri resursebis ZiriTad wya-

ros warmoadgens: gaunawilebeli mogeba, sarezervo fondis

gaunawilebeli nawili, produqciis (samuSaoebi, momsaxureba)

realizaciidan miRebuli amonagebi, ZiriTadi fondebis,

nameti materialuri resursebis realizaciiT miRebuli

sargebeli, sakuTari da sxva sawarmoebis fasiani qaRaldebis

realizaciiT miRebuli sargebeli, sainvesticio da

sadazRvevo fondebidan miRebuli saxsrebi, iuridiuli da

fizikuri pirebis sapaio (wilis) Semonatanebi, saxsrebi,

romelebic miiReba kompaniis qonebis ijariT gacemiT da sxva

saxsrebi. energosawarmoTa Semqnisas saWiroa sakuTari

saxsrebis warmodgena sawesdebo-aqcionerul kapitalSi. rac

Seexeba saxelmwifo energokompaniebs maT damatebiT sakuTar

saxsrebs miekuTvneba saxelmwifosagan gacemuli energosa-

113

warmoebis reabilitaciisaTvis sabiujeto an finansuri

donorebisagan gadmocemuli miznobrivi saxsrebi.

nasesxeb wyaroebs miekuTvneba sabanko kreditebi aseve

sxva sawarmoebisagan aRebuli sesxebi (komerciuli sesxi)

saxelwmifo subsidiebi, sazRvargareTuli kapitali, saxsrebi

romelic miiReba obligaciebis, sadazRvevo polisebis rea-

lizaciiT. moziduli saxsrebis formireba xeba TanamSrom-

lebze xelfasebis gacemis periodulobis sadazRvevo

gadasaxadebisa da sxvaTa meSveobiT. sagadasaxado periodebSi

daricxuli, magram jer kidev gadauxdeli saxsrebi SeiZleba

gamoyenebuli iqnas energokompaniis mier sxva sameurneo

saqmianobaze. saerTod am SemTxvevaSi mizanmimarTulia aseTi

saxsrebiT sainvesticio aqtivebis SeZena (dabandeba): fasiani

qaRaldebi, safinanso valdebulebebi da sxva SeZena.

energokompaniebSi finansuri resursebiT Tavisdrouli

da saqmianobis dadgenili gegmebis dafinansebis uzrunvel-

yofa warmoadgens metad mniSvnelovans da amitom TiToeul

energosawarmoSi muSavdeba saqmianobis dawvrilebiTi safi-

nanso gegma. praqtikaSi farTod gamoiyeneba safinanso gegmis

damuSaveba sami ZiriTadi da umniSvnelovanesi formebis gaT-

valiswinebiT, romlebic Tavis mxriv warmoadgenen energo-

sawarmos finansuri Sefasebis bazur formebs: 1. gegma anu

biujeti mogebis mixedviT, 2. finansuri saxsrebis ganawi-

lebisa da moZraobis gegma, anu sawarmos finansuri biujeti,

3. gegmiuri balansi. finansuri Sefaseba gansxvavdeba finan-

suri (buRaltruli) angariSgebisagan mxolod imiT, rom igi

energokompaniis momavali ganviTarebis prognozia. TavisTavad

cxadia Sefasebis bazur TiToeul formas gaaCnia saukeTesi

energokompaniis faqtobrivi mdgomareobis finansuri inter-

pretacia, miuxedavad imisa, rom Sefasebis yvela forma

iyenebs energosawarmos saqmianobis erTidaigive informacias,

magram Tvisebrivad gansxvavebuli azriT.

114

energokompaniebis samqianobis ganviTarebis saqmeSi didi

roli eniWeba mogebas. mis dagegmvas, gamoyenebisa da

ganawilebis sakiTxebs, rogorc energokompaniebs sameurneo,

sawarmoo da soacialur-ekonomikuri politikis efeqtianad

ganviTarebis safuZvels. energokompaniebisaTvis mogebis

dagegmva warmoadgens mimdinare saqmianobis Sefasebis wyarosa

da ZiriTadi da sabrunavi kapitalis fondebis droulad

Sefasebis dokuments, rac ganawilebuli unda iyos gansaz-

Rvruli drois periodSi. mogebis dagegmvamde xdeba energo-

kompaniis saqmianobidan Semosavlebisa da gasavlebis analizi,

rac saSualebas iZleva SevafasoT sakuTari kapitalis

Sevsebis finansuri rezervebi, gaviangariSoT sagadasaxado

gadaxdebisa da dividendebis sidideebi. amis garda energo-

kompaniis momxmareblebis mimarT valdebulebebis Sesasru-

leblad sWirdeba aucilebeli materialuri sawarmoo

rezervebis Sevseba da amis sesabamisad saWiro xdeba aseve

daigegmos aramarto ZiriTadi kapitalis, aseve sabrunavi

kapitalis moTxovnilebaTa moculoba. amisaTvis aucileb-

lobas warmoadgens gasavlebisa da Semosavlebis drois

dagegmva, es imiT aris ganpirobebuli, rom energokompaniebis

saqmianobaSi xdeba sezonuri cvlilebebi, Sesabamisad icvleba

Semosavlebisa da gasavlebis maCveneblebi. imis gamo, rom

energokompaniis mogebis dagegmvisaTvis gamoiyeneba realize-

buli produqciis moculoba, danaxarjebi warmoebasa da

realizaciaze, sxvadasxva saxis amocanebis sidide

(produqciis realzaciiT, safinanso-sameurneo saqmianobiT,

servisuli momsaxurebiT, miRebuli mogeba), sabalanso

mogeba, mogebaze gadasaxadebi, wminda (sufTa) mogeba, saWiro

xdeba amomwuravi da dazustebuli sxvadasxva saxis

informaciis miReba.

mogebis dagegmvisas energokompaniis safinanso menej-

mentis ZiriTad amocanas warmoadgens dafinansebis saukeTeso

115

wyaros povna mocemuli im droisaTvis da yoveli

moTxovnilebisaTvis, rodesac warmoiqmneba aseTi saWiroeba,

Tanac ara marto Tavisdroulad aramed aseve fasad (pirvel

rigSi esaa sakuTari Semosavlebi, Semdeg ki sabanko krediti

sakmaod dabali procenti) amisaTvis saWiroa moZiebuli

iqnas iseTi finansuri instituti, romelic miawodebs

energokompanias misTvis saWiro da aucilebel saxsrebs,

Tanac SesabamisobaSi unda moiyvanos finansebis sidide im

miznebTan, risTvisac unda iqnas gamoyenebuli isini,

daabalansos sxvadasxva wyaroebi, radganac Znelia endo erT

sabanko kredits an mxolod aqciebis gamoSvebiT mxolod

Semosaval amonagebs. mokled energokompaniam sworad unda

SearCios dro. es niSnavs, rom mogebis dagegmva CarTuli

unda iqnas kompaniis safinanso gegmaSi, saqmianobis strate-

giuli dagegmvis procesSi Tu energokompaniis saqmianoba

yovelTvis mimarTuli iqneba bazarze anu momxmarebelTa

moTxovnilebebis saimedo da uwyvetad dakmayofilebaze da

cdilobs gaafarTovos saqmianoba da ganaviTaros kompania,

maSin gaZlierebuli unda iqnas mcdeloba kapitalis moTxov-

nebze sawarmo procesebisa da realizaciis grZelvadiani

gegmebis formirebis procesSic.

$.3.2. energokompaniebSi saqmianobis mimarTulebaTa

krebsiTi gegmiuri balansi

energokompaniebSi fuladi saxsrebis moZraobisa da

ganawilebis gegma gamoxatavs am saxsrebisa da gadasaxadebis

miRebas romelTa SemadgenlobaSi Sedis: fuladi saxsrebi

wlis dasawyisSi, energokompaniis sakuTari zrda,

produqciis realizaciiT miRebuli Tanxa. likvidirebuli

ZiriTadi kapitalis realizaciiT miRebuli amonagebi, sxva

116

Warbi materialur faseulobaTa realizaciiT miRebuli

amonagebi, fasiani qaRaldebisagan dagegmili amonagebi, mokle

da grZelvadiani sesxebi. sabazro pirobebSi energokompaniaTa

saqmianoba regulirdeba momxmareblebis moTxovnebisa da

pirobebis gaTvalsiwinebiT da amis Sesabamisad energo-

kompaniis saerTo biujeti warmoadgens saqmianobis Sesabamisi

mimarTulebebis biujetebis erTobliobas anu krebsiT

gegmiur balanss, rac warmatebuli da efeqtiani saqmianobis

Sedegad utoldeba faqtiur maCvenebels.

sqemaze mocemulia energokompaniis saerTo biujeti. anu

saqmianobis mimarTulebaTa biujetebis erToblioba _

krebsiTi gegmiuri balansi.

117

energokompaniis biujeti esaa saqmianobisa da

ganviTarebis gegmis raodenobrivi maCveneblebis nakrebi,

romelic axasiaTebs saerTod kompaniisa da misi Semadgeneli

energiiswarmoebis aseve qvedanayofebis Semosavlebsa da

gasavlebs. maTi meSveobiT SesaZlebeli xdeba ganisazRvros

finansuri Sedegebi da is kapitali, romelic aucilebelia

movizidoT mocemul periodSi dagegmili amocanebis

gadasawyvetad da miznebis misaRwevad.

saerTo biujetebi arsebobs sxvadasxva saxisa da

formis. calkeuli biujetebi gansazRvraven energokompaniis

saqmianobis saSualedo operaciebs (nedleulisa da masalebis

Sesyidva, warmoebis biujeti, saremonto samuSaoebis biujeti

da sxva) maT meSveobiT vRebulobT informacias mxolod

gasavlebze an mxolod Semosavlebze (gayidvebis biujeti),

xolo gamsxvilebuli biujetebi (mogebasa da zaralze,

fuladi saxsrebis biujeti) gviangariSeben energokompaniis

rogorc Semosavlebs aseve gasavlebs.

biujetebis Sedgena sakmaod Sromatevadi saqmea da igi

moicavs ramdenime etaps: warmoebuli produqciis gayidvebis

prognozis momzadeba da biujetis Sedgena; produqciis

warmoebis mosalodneli (dagegmili) moculobis gamoTvla;

fuladi nakadebis gaTvla da analizi; dagegmili safinanso

angariSgebaTa Sedgena.

sawarmoebis, aseve maTi qvedanayofebis saqmianobis

mimarTulebaTa biujetebis erToblioba aris sawarmoo-

safinanso dagegva sawarmos saerTo biujetis aseve qvedana-

yofebi biujetebis meSveobiT, maTi finansuri xarjebisa da

Sedegebis gansazRvris mizniT. biujetebi saSualebas iZleva

kontols davuqvemdebaroT da vmarToT energokompaniisa da

misi energosawarmoebis materialuri da finansuri resursebi

da SevafasoT maTi saqmianobis Sedegebi. sawarmoebis

biujetebs ar aqvT standartuli saxe, arc saqarTveloSi da

118

arc qveynebis saxelmwifo organoebis mier araa gansaz-

Rvruli maTi forma, magram farTod gamoiyeneba saerTo

biujetis struqtura, saidanac dawvrilebiT gamoyofen mis

operatiul da finansur biujetebs.

saerTo biujetis Sedgena iwyeba operatiuli biujetiT,

romlis ZiriTadi nawilia produqciis realizaciis biujeti

da moZiebisa da zaralis biujeti, Sesabamisad formirdeba

sxva danarCeni mimarTulebebis biujetebi: warmoebis, nedleu-

lisa da masalebis Sesyidvisa da gamoyenebis, saremonto

samuSaoebis, Sromisa da xelfasis, energosawarmoebisa da

saamqroebis, TviTRirebulebis, komerciuli saqmianobisa da

mmarTveluri xarjebis biujetebi; saerTo biujetSi

Seitaneba sxvadasxva gadasaxdelebi:

momwodeblebze, romlebic kompaniebs awodeben saTbobs,

damxmare masalebs, remontisaTvis saTadarigo nawilebs

rezervebis Sesavsebad; xelfasis anazRaurebaze, saxelmwifo

biujetSi gadaricxvebi, sxvadasxva sameurneo da komerciuli

xarjebis dafarvaze saxsrebi, kapitaluri xasiaTis Semsru-

lebel moijaradreebis xarjebi, kreditebis gadasaxdelebi,

sabanko procentis gadasaxadebi, gadasaxadebi aqciebze,

dividendebi da sxva.

realizaciis (gayidvebis) biujeti aerTianebs informa-

cias produqciis realizaciis moculobaze, tarifebsa da

momsaxurebasa da samuSaoebis Rirebulebaze da Sesabamisad

realizaciiT miRebul amonagebze realizaciis biujetis

safuZvelze yalibdeba biujetebi, romliTac ganisazRvreba

da xasiaTdeba xarjebi produqciis warmoebasa da realiza-

ciaze, axali teqnologiebis danergvaze da sxva. mocemuli

biujetis Sedgenisas monacemebi muSavdeba Semdegi rigiT:

xarjebis moculobis gansazRvra, xarjebis dajgufeba

produqciis warmoebis procesisa da realizaciis moculobis

cvlilebasTan kavSirSi, gaTvaliswinebul periodSi

119

administraciuli, saerTo sawarmoo, komerciuli da sxva

danaxarjebis wilis gansazRvra.

saerTo biujetis Semadgenel safinanso biujeti

warmoadgens gegmas, romelSidac gansazRvrulia saxsrebis

gaTvaliswinebuli wyaroebis struqturebi da moculoba da

maTi gamoyenebis dagegmili mimarTulebebi. igi moicavs

fuladi saxsrebis moZraobisa da ganawilebis biujetsa da

kapitaldabandebaTa biujets. safinanso biujetis Sedgena

xdeba drois periodis WrilSi, raTa SeTanxmebuli iqnas

aramarto arsebuli fuladi saxsrebis sidideebi da

mosalodneli gadaxdebi, aseve maTi vadebi. aucilebeli

pirobaa anu saangariSo wlis arc erT periodSi ar unda

iqnas dakavSirebuli saxsrebis Semosavlebze gadaxdebis

mateba. winaaRmdeg SemTxvevaSi Tavisdroulad unda iqnas

miRebuli zomebi finansirebis damatebiTi wyaroebis mosazi-

dad _ kerZod moklevadiani kreditebi.

$3.3. enargokompaniebis mogeba da rentabeloba

energokompaniebis saqmianobis Sedegs warmoadgens

sxvadasxva Semosavlebi, romlebic yalibdebian kompaniis

aqtivebisa da finansuri saxsrebis gamoenebis Sedegad.

kompaniebis saqmianobis warmarTvisa da ganviTarebis saqmeSi

did rols asrulebs kompaniis mier miRebuli mogeba. Cven

wina masalebSi davaxasiaTeT kompaniis mogebis dagegmvis

sakiTxebi da amjerad ganvixilavT TviT mogebis formirebisa

da misi kompaniis miznebis, interesebisa da valdebulebebis

mixedviT ganawilebas.

TavisTavad cxadia sakuTari saqmianobis Sedegad

energokompaniebis ZiriTadi interess warmoadgens sakmao

moculobis mogebis miReba. mogebis meSveobiT kompania zrdis

120

sakuTar aqtivebs. kerZod es warmoadgens: realizaciisagan

miRebul amonagebs, maragebs, danadgarebs, Senoba-nagebobebs,

miwas, yvelaferi es jamSi aqtivebia. miRebuli mogebis

Sedegad kompanias SeuZlia Seamciros pasivebi, anu is rac

gasacemia mevaleebsa Tu valdebulebebze: bankis sesxebi,

momwodebelze gadasaxdeli da gadasaxadebi. mas Semdeg, rac

kompaniam miRebuli mogebiT gazarda aqtivebi da Seamcira

pasivebi da darCenili mogebis nawiliT axdens misi

organizaciul-samarTlebrivi formis mixedviT ganawilebas;

Tu partnioruli formisaa TiToeul partniors miecema misi

wilis mixedviT, Tu korporaciulia (aqcioneruli)

nawildeba aqcionerebze dividendebis saxiT.

energokompaniis saqmianoba mravalmxrivia. saqarTveloSi

moqmedi energokompaniebi:

saxelmwifo eleqtrosistema _ misi saqmianobis mimar-

Tuleebia: eleqtroenergiis warmoeba sakuTari eleqtrosa-

dgurebis gamoyenebiT, eleqtruli energiis gadacema

sakuTari eleqtrogadamcemi xazebiT sadispeCero-operatiuli

saqmianoba, saremonto samuSaoebis Catareba, eleqtruli

xazebisa da qvesadgurebis eqspluatacia da marTva saqselo

da satransformacio meurneobis marTva da sxva.

`saqrusenergo~ – mis balanszea zemaRali eleqtroga-

damcemi xazebi da qvesadgurebi, romelTa meSveobiT

xorcieldeba eleqtroenergiis gadacema momxmareblamde.

s.s. `Telasi~ - gamanawilebeli energokompaniia, romlis

balanszea sahaero da sakabelo eleqtrogadamcemi xazebi,

2206÷ kv qvesadgurebi da satransformatoro punqtebi. misi

ZiriTadi saqmianobaa q. Tbilisis mosaxleobisa da biznesis

da saxelmwifo organizaciebis eleqtroenergiaze moTxovne-

bis dakmayofileba.

ènergopro~ gamanawilebeli energokompaniaa, romlis

ZiriTad saqmianobas warmoadgens saqarTvelos regionebis

121

eleqtroenergiiT uzrunvelyofa da momsaxureba, risTvisac

gaaCnia 6-110 kv eleqtrogadamcemi xazebi, qvesdgurebi,

satransformatoro punqtebi.

eleqtokompaniebis saqmianobidan gamomdinare maTi

mogebis gamoTvla xdeba Semdegnairad:

produqciis (saqoneli, momsaxureba, samuSaoebi) reali-

zaciis miRebuli mogeba warmoadgens sxvaobas realizaciiT

miRebul Semosavalsa (damatebiTi Rirebulebis gamoklebiT)

da warmoebasa da realizaciaze gaweul xarjebs Soris,

romlebic CarTulia produqciis TviTRirebulebaSi.

saerTosaS DSM −= (1)

sadac saSM mogebaa, S -Semosavali, D -danaxarjebi.

saxelmwifo eleqtrosistemis mier warmoebuli produ-

qciis realizaciis miRebuli Semosavali iqneba

sxvamomsTb. RCQES iii ++ΦΣ+ΦΣ= (2)

sadac E -aris momxmabelze gacemuli eleqtroenergiis

raodenoba; aΦ - aris eleqtroenergiaze semek-is mier

dadgenili tarifi; Q -Tboenergiis raodenoba; momC -

sxva organizaciebze gaweuli momsaxureba; TbQ -siT-

boze tarifi; sxvaR -kompaniis mier sxva produqciis

realizaciis Rirebuleba.

eleqtroenergiaze tarifebi regulirdeba semek-is mier

da dadgenilia momxmarebelTa mier moxmarebuli eleqtoene-

rgiis raodenobis Sesabamisad. relizebul produqcias am

energokompaniis magaliTze miekuTvneba: ses-is eleqtrosad-

gurebidan gaSvebuli eleqtroenergiis tarifi, ses-is opera-

tiul-dispeCeruli momsaxureba da ses-is kuTvnili eleqt-

rogadamcemi xazebis gamoyeneba.

energokompaniis sufTa (wminda) mogeba warmoadgens

122

balgadbalwm MHMM ⋅−= (3)

sadac wmM -wminda (sufTa) mogebaa anu mogeba, romelic

gasufTavebulia valdebulebeisagan; balM -sabalanso

mogebaa (ix. formula 1); gadH - mogebaze gadasaxadis

norma; saqarTveloSi miRebulia 15% energokompaniis

saqmianobis efeqtianobis erT-erTi maCvenebels warmoadgens

wminda (sufTa) mogebis done, romelic ganisazRvreba

rogorc fardoba wminda mogebisa realizaciiT miRebul

amonagebTan. mogebis es nawili energokompaniis sakuTrebaa

da mas iyenebs misi interesebisa da valdebulebebis

Sesabamisad; ise rogorc esaa Cadebuli energokompaniis

wesdebaSi.

ses-Si maszed daqvemdebarebul energosawarmoebsa da

eleqtrosadgurebze wminda mogebis ganawilebis gaangariSeba

eyrdnoba produqciis warmoebaze xarjebis anazRaurebas,

(rac mocemulia xarjTaricxvaSi), rekonstruqciisa da

warmoebis ganviTarebaze. muSa simZlavresa da salteebidan

gaSvebuli eleqtroenergiis anazRaurebas, energiis

gadacemasa da ganawilebas, dispeCirebas da a.S. xarjebs

energokomanias ufleba aqvs Camoayalibos sarezervo fondi,

rogorc wminda moebis nawili energosawarmoebis stabiluri

finansuri mdgomareobis uzrunvelsayofad.

energokompania momxmareblebis eleqtroenergiasa da

simZlavreze moTxovnilebebis dasakmayofileblad moTxovnis

drois periodSi safuZvlad iyenebs dagegmil, gaangariSebul

muSa simZlavris mniSvnelobas.

seztkonimremdadm NNNNNNN −−−−−=

sadac mN - muSa simZlavrea; dadN -dadgmuli simZlavrea;

remN - simZlavris Semcirebaa gegmiuri saremonto

123

samuSaoebis Casatareblad; iZN - iZulebiTi saxis

remontebis CatarebiT simZlavris Semcireba; konN -

danadgarebis konervaciis gamo simZlavris Semcireba;

tN - teqnikuri gadaiaraRebis gamo simZlavris

Semcireba; sezN - simZlavris SezRudva sezonuri

xasiaTis teqnikuri mizezebis gamo.

energokompaniis saqmianobis ufro srulad Sesafa-

seblad gamoyeneba rentabeloba da ara mogeba, radganac

warmoadgens ra fardobiT maCvenebels ufro ukeTesad

axasiaTebs energokomaniis an misi energoobietebis mier

kapitalis gamoyenebis xarisxsa da maT Semosavlianobas.

ukeTesad migvaCnia rentabeloba gamoTvlili iqnas mTlianad

eleqtrosistemis an sadistribucio Tu gamanawilebeli

energokompaniis doneze da ara maTSi Semaval energoobie-

qtebis, regionuli qvedanayofebis an filialebis doneze.

arsebobs rentabelobis mravali maCvenebeli, yvela

SemTxvevaSi saSualeba gveZleva ganisazRvros danaxarje-

bisagan ra amonagebia miRebuli, rogor gamoiyeneboda

resursebi. rentabelobis koeficientis dadgenil safuZvlad

gamoiyeneba mogebis (angariSebSi xSirad gamoiyeneba sufTa

mogeba) fardoba an gaweuli danaxarjebTan, realizaciiT

miRebul amonagebTan, an sawarmoo aqtivebTan. imis gamo, rom

saqarTveloSi energokompaniebis umravlesoba saaqcionero

sazogadoebis formisaa, amitom fasdeba saaqcionero kapita-

lis rentabeloba. es maCvenebeli axasiaTebs saaqcionero

kapitalis 1 laridan amonagebis procents. kapitalis

Semosavlianobis done gavlenas axdens aqcionerebis mier

miRebul dividendebze. energokompaniis jamuri saaqcionero

kapitalis rentabeloba ganisazRvreba formuliT

/ aqcsufren KMA = (5)

124

sadac sufM - sufTa mogeba; aqcK - saaqcionero kapitalia.

Sesabamisad ganisazRvreba aqtivebis, produqciis, 1

laris xarjebis rentabeloba.

/ aqtsufaqt CMA = ; / realsufpr VMA = ;

/ realsufl VMA = (6)

sadac aqtC - aqtivebis saSualo wliuri Rirebulebaa,

realV -realizaciis Semosavali.

cxrilSi mocemulia rentabelobis maCenebeli

energokompaniis saqmianobis sxvadasxva Sedegebis mixedviT.

produqciis calkeuli saxis rentabeloba, romelic

gansazRvravs sxvadasxva saxis produqciis momgebianobas.

gamoiyeneba, rogorc bazuri mogebis gasaangariSeblad

fasebis analizuri miznebisaTvis gansazRvris mizniT.

1. 100ΧlebazeTviTRirebu produqciis erTeuli

mogeba eproduqciaz erTeul ;

2. 100Χxarjmat. dakrebuli. produqciiserT.

mogeba eproduqciaz erTeul ;

3. 100Χxelfasi muSebis sawarmoo produqciiserT.

mogeba eproduqciaz erTeul .

realizaciis rentabeloba gviCvenebs, Tu mogebis romel

procents Rebulobs sawarmo realizaciis TiToeul larze.

1. 100ΧSemosavali srealizacii

mogeba miRebuli Trealizacii produqciis ;

125

aqtivebis rentabeloba kompleqsuri maCvenebelia da

viCvenebs amonagebs, romelic modis Sesabamisi aqtivebis 1

larze.

1. aqtivebis (kapitalis) rentabeloba 100Χ=aqtivebi jamuri

mogeba ;

2. mimdinare aqtivebis rentabeloba 100Χ=aqtivebi mimdinare

mogeba ;

3. sufTa aqtivebis rentabeloba = 100Χ=aqtivebi sufTa

mogeba ;

4. sakuTari investirebuli kapitalis rentabeloba

100Χaqtivebi sakuTari

mogeba sufTa .

saerTod es gansazRvravs im mogebas, romelic modis

Sesabamisi kapitalis (sakuTari, saaqcionero, korporatiuli,

investirebuli, kerZo) erT larze kreditze procentebisa

da gadasaxadebis gadaxdis Semdeg.

$3.4. energokompaniebSi saqmianobis Sefasebis

Taviseburebebi

saqarTveloSi Tavis droze eleqtroenergiis sabiTumo

bazris amoqmedebiT ufro moqnili gaxda saqmianobis

organizacia da menejmenti, radganac sabazro urTierTobebSi

saqmianoba moiTxovs bazris TiToeuli monawilisagan

100Χ+sganoperaciebic. ararealiza darealizac. sxva Semosavali

amonagebs sufTa miRebuli Trealizacii produqciis

mogeba sabalanso2.

126

sabazro wesebis piruTvnelad Sesrulebas, partniorul

urTierTobebSi gamWirvalobas, sityvisa da saqmis ucilobel

Tanxvedras. energokompaniebis sabazro urTierTobebSi

saqmianobam moiTxova maTi sawarmoo, safinanso-ekonomikuri

da sameurneo saqmianobis amsaxveli maCveneblebis dazusteba,

Semowmeba, kontroli da dawvrilebiTi analizi. es imitom,

rom mniSvnelovnad gaizarda am saqmianobis saboloo

maCveneblebis roli da mniSvneloba (dRes moqmedebaSia

komerciuli operatori, romelic sakmaod moqnilia).

TaviaTi Sinaarsis mixedviT energokompaniebis saqmia-

nobis maCveneblebi SeiZleba davajgufoT da gamovxatoT

Semdegi mimarTulebebis mixedviT.

1. ekonomikur-socialuri maCveneblis jgufi, romelSi-

dac Sedis Semdegi maxasiaTeblebi: realizebuli produqciis

raodenoba, energiis TviTRirebuleba momuSaveTa Sromis

anazRaurebis done da wili mTlian TviTRirebulebaSi,

mogebebi (saxeebis mixedviT). mogebidan, xelfasidan da sxva

saxis gadasaxadebi, mogebis gamoyenebis mimarTulebebi

(moxmarebis, dagrovebis fondebSi, aqciebis proporciulad

dividendebze, saxelmwifo biujetSi, ganviTarebaze da a.S.).

2. sawarmoo: eleqtro da Tboenergiis gamomuSaveba da

maTi momxmarebelze sasargeblo gaSveba; eleqtroenergiis

gadadineba, eleqtrosadgurebze sakuTari saWiroebisaTvis

energiis xarji, eleqtroenergiis eleqtruli qselebis

meSveobiT sistemaSi gaSveba momxmareblis droulad da

saimedod uzrunvelyofis mizniT.

3. masalebis xarji: sxvadasxva saxis damxmare masalebi,

saTbobi, marag-nawilebi remontisaTvis.

4. ekologiuri-myari, Txevadi da airnairi amofrqvevebi

momcvel garemoSi, dasaxadebi maTze, danaxarjebi axali

garemos damcav teqnologiebsa da kvlevebze.

127

Semfasebeli – eleqtrosistemisaTvis muSa simZlavris

gamoyenebis efeqtianobis koeficienti da eleqtrosadgure-

bisaTvis muSa simZlavre energokompaniebis menejmentis

efeqtianoba.

energokompaniebis saqmianobis amsaxveli maCveneblebi

SeiZleba iyos da sxva saxis, imisda mixedviT, Tu rogori

midgomaa maT mimarT sazogadoebis mxridan, rogori

moTxovnebi waeyeneba maT saqmianobas da rogor sruliad

xdeba am maCveneblebiT saqmianobis efeqtianobis asaxva.

miTiTebuli maCveneblebi uSualo kavSirSia erTmane-

TTan, Tumca es ar niSnavs imas, rom maCveneblebis gansaz-

Rvuli jgufis raime mniSvnelobis miRweva avtomaturad

iwvevs Semdegi jgufis maCveneblebis analizSi an SefasebaSi

CarTvas. meore jgufis maCveneblebi qmnian eleqtroenergiisa

da Tboenergiis sabalanso gaangariSebis formulebis

sistemas. energokompaniebisaTvis eleqtoenergiis balansi

gamoiTvleba Semdegi formulebi.

esdansaxSel EEEEEE +++=+ (6)

bTel EEE += ; imS EE = ; ;)( sasSeld EEEE −+=

sadac sasE - sasargeblod moxmarebuli elenergia; SE -

importiT SeZenili elenergia; elE - eleqtrosadgu-

rebis mier gamomuSavebuli jamuri eleqtroenergia;

danE - qselebSi elenergiis danakargebi, sE -elsadgu-

rebis sakuTari saWiroebisaTvis moxmarebuli elener-

gia; eE -eqsporti. imE -importi; TE -Tbosadgurebze

warmoebuli elenergia; hE - hesebze warmoebuli

energia.

igive damokidebulebaa Tboenergiis balansis

formulebSi.

128

teqTbwyvengaTsas QQQQQQ ++++=

;SemgaSqs QQQ += .sasgaSvdan QQQ += (7)

sadac sasQ - Tbeleqtrosadgurebidan momxmarebelze gaSvebu-

li Tboenergia. gaTQ -wliuri Tburi gaTbobis datvir-

Tva; venQ -wliuri Tburi saventilacio datvirTva;

wyQ - wyalmomaragebis wliuri Tburi datvirTva;

TbQ - cxeli wyalmomaragebis wliuri Tburi datvir-

Tva; teqQ -wliuri Tburi teqnologiuri datvirTva;

gaSQ - Tboeleqtrosadgurebidan momxmarebelze wliu-

ri gaSvebuli Tboenergia. qsQ -qselSi gaSvebuli

Tboenergia; danQ - Tboenergiis danakargebi.

materialuri resursebis xarjebi ZiriTadad dakavSire-

bulia energokompaniis sawarmoo programaze mag. Tboele-

qtrosadgurebze saTbobis (gazi, mazuTi, naxSiri, fiqali,

biomasa, nagavi) xarjis sidide ganisazRvreba ZiriTadi

energodanadgarebis reJimuli maxasiaTeblebiT:

eleqtroenergiis jamuri warmoebiT, eleqtroenergiis

warmoeba Tbofikaciuri cikliT, turbinebidan qvabebidan an

reduqciul-gamacivebeli danadgarebidan siTbos gaSvebiT;

remontisaTvis maragnawilebze xarjiT, upirvelesad ki

danadgarebis teqnikuri mdgomareobiT da maTi eqsploataciis

xangrZlivobiT.

pirveli jgufis anu ekonomikur-socialuri maCveneble-

bi ZiriTadad emyareba sawarmoo da masalebis xarjis

maCveneblebs, romlebzec damatebiT viyenebT RirebulebiT

maxasiaTeblebs; fasebi, tarifebi, ekonomikuri normebi da

129

normativebi amitom energokompaniis realizebuli produq-

ciis moculoba gamoixateba formuliT.

sxvTe WFQFEW i +⋅Σ+Σ= (8)

sadac E - moxmarebuli eleqtroenergiaa da i-uri jgufis

momxmareblebis mier gamoyenebuli elenergiaze gadax-

dili Tanxa; iE - aris i-uri jgufis momxmareblebis

elenergiaze fasebi (tarifebi); mQ -Tboenergiis

moxmarebaa da momxmareblebis mier gadaxdili Tanxa;

TF - aris Tboenergiis i-uri momxmareblebi gadasa-

xdeli fasi. sxvW - energokomaniis mier sxva reali-

zebuli produqciaa.

ekologiuri maCveneblebi ZiriTadad dakavSirebuli

sawarmoo maCveneblebTan moxmarebuli bunebrivi resursebisa

da momcveli garemos gamabinZurebeli nivTierebebis mocu-

lobebis meSveobiT, xolo ekonomikuri maCveneblebiT ki –

garemos dabinZurebaze gadaxdis raodenobis gansazRvriT

arsebuli RirebulebiTi normativebis gaTvalisinebiT. aqve

gvsurs davamatoT is xarjebi, rac aucilebelia garemo-

sdacviTi mdgomareobis gasaumjobeseblad axali teqnolo-

giebis SesaZenad.

Semafasebeli maCveneblis gamoyeneba saSualebas iZleva

CavataroT energokompaniebis saqmianobis analizi da Sefaseba,

riTac advildeba energokompaniaSi Semavali energosawarmo-

ebTan urTierTobebi, aseve mimwodeblebTan, saxelmwifo

biujetTan da partniorebTan valdebulebebis droulad da

sworad Sesruleba.

energokompaniebSi samerneo, ekonomikuri, safinanso,

operatiul-dispeCeruli menejeruli saqmianobis analizis

organizaciis donis amaRleba SesaZlebeli gaxda kompiu-

teruli qselebisa da marTvis avtomatizirebuli sistemebis

130

da ekonomikur-maTematikuri meTodebisa da modelebis

farTod gamoyenebis meSveobiT. saqmianobis analizi warmoad-

gens energokompaniis mmarTveli organosa da menejerebis erT

erT mniSvnelovan funqcias. igi saSualebas gvaZlevs miviRoT

amomwuravi informacia energokompaniis saqmianobis vela

mimarTulebaze, riTac xdeba gadawyvetilebebis miRebaSi

marTvis sxvadasxva safexurebis menejerTa CarTva, maTi

mmarTvelobis garemos Sesaxeb mravalmxrivi informaciis

mokrebis, damuSavebisa da moTxovnis mixedviT ukukavSiris

gadagzavnis gziT.

energokompaniis top menejerebis (umaRlesi mmarTve-

luri organo) mier saqmianobis mimarTulebebis Sesaxeb

otimaluri mmarTveluri gadawyvetilebebis miReba da gada-

wyvetilebebis Sesrulebis RonisZiebebis gatarebisa da

kontrolis organizacia xdeba Semdegi amocanebis Sesru-

lebis safuZvelze.

_ dadgenili gegmebis Sefaseba.

_ sabazro situaciis, momxmareblebis moTxovnebisa da

warmoebis pirobebis cvlilebisas dagegmili gegmebis

Tavisdrouli, xandaxan ki gegmisagan gadaxrebis operatiuli

koreqtireba.

_ momxmareblis moTxovnebis Sesabamisi realizebuli

produqciis moculobis gazrdis, mogebis, danaxarjebis

Semcirebis rezervebis Zieba da gatareba.

_ energetikuli warmoebis organizaciisa da marTvis

gaumjobeseba, amis safuZvelze energokompaniis menejmentis

efeqtianad amoqmedeba.

_ socialur-ekonomkuri, ekologiuri da energousaf-

rTxoebis faqtorebis gaTvaliswineba.

energokompaniebSi Semavali sawarmoebisaTvis pirvel

rigSi xdeba energetikuli saqonlis TviTRirebulebis

analizi, romlis drosac aucilebelia davadginoT: Tu moxda

131

faqtiuri TviTRirebulebis gegmiurisgan gadaxra, vipovoT

is mizezebi ramac gamoiwvia es gadaxra, gamovavlinoT is

SesaZleblobebi, riTac moxdeba TviTRirebulebis Semcireba;

mTlianad gegmis da aseve misi Semadgeneli mimaTulebebis

Sesrulebis mdgomareoba. TviTRirebulebis gadaxra gamowve-

ulia, rogorc raodenobrivi aseve RirebulebiTi faqtore-

biT. raodenobriv faqtorebs miekuTvneba. Tboeleqtro-

sadgurebis koleqtorebisa da elsadgurebis salteebisagan

gaSvebuli Tbo da eleqtroenergiis moculobebis cvlileba,

rac gamowveulia datvirTvis dispeCeruli grafikis

cvlilebebiTa da eleqtroenergiaze sakuTar saWiroebaze

moxmarebuli eleqtroenergiis xarjiT, importiT miRebuli

energiis raodenobis cvlilebiT. saTbobis xvedriTi xarjvis

fardobis cvlilebiT gaSvebul energiaze.

RiebulebiTi faqtorebi moqmedeben pirobiT mudmiv an

pirobiT cvlad danaxarjebisa da maTi Sefardebis doneze.

ganixileba Semdegi faqtorebi: fasebis cvlileba saTbobis

moxmarebasa da importiT miRebul energiaze.

energiis TviTRirebuleba cvlilebis namdvili

mizezebis dasadgenad energokompaniaSi Catardes analizi

yvela faqtoris mixedviT. saxelmZRvaneloSi

SemoTavazebulia Semdeg Tanmimdevroba.

1. mTliani TviTRirebulebis mixedviT gegmis

Sesrulebis analizi.

fsasgf EXXX )( −=Δ (9)

sadac fX da gX aris eleqtroenergiis warmoebaze faqti-

uri da gegmiuri xarjebi Sesabamisad, fsasE - momxmare-

blebze faqtiurad miwodebuli sasargeblo eleqtro-

energia. amis Semdeg tardeba TviTRirebulebis

faqtorebis mixedviT analizi, raTa gamovlenili

iqnas jamuri ekonomiis an gadaxarjvis mizezebi.

132

2. TviTRirebulebis saTbobis Semadgenelze faqtorebis

gavlenis Seswavla.

fsas

ge

Ze

fe

fe EXbXbXa )( −=Δ (10)

sadac fb da gb Sesabamisad aris saTbobis xvedriTi faqti-

uri da gegmiuri xarjebi. fX da gX - Sesabamisad

eleqtroenergiis warmoebisaTvis saWiro saTbobis

faqtiuri da gegmiuri fasebi.

3. qselebSi energiis kargvebis aRricxva

100/)( gffqsdan KKEE −=Δ (11)

sadac fqsE - qselSi faqtiurad gaSvebuli eleqtroenergia;

fK da ZK - qselSi eleqtroenergiis kargvebis

faqtiuri da gegmiuri koeficientebia.

4. Seiswavleba faqtoebi, romlebic gavlenas axdenen

importze gansakuTrebiT yuradReba eqceva TviTRirebulebis

im cvlilebas, romelic xdeba sasargeblo gacemuli

elenergiis raodenobis rxeviTa da importiT Sesyiduli

energiis cvlilebiT.

5. energokompaniaSi Semaval Tboeleqtrosadgurebze

energokompaniis TviTRirebulebis gegmis Sesrulebis

gavlenis analizi.

6. energokompaniaSi Semavali hidroeleqtrosadgurebze

gegmis Sesrulebis gavlenis Sefaseba energokompaniis

TviTRirebulebaze.

7. energokompaniis TviTRirebulebis pirobiTad mudmivi

Semadgenlis aRricxva.

Tboenergiis TviTRirebulebis analizi mimdinareobs

analogurad.

133

energokompaniis saqmianobis analizis dros aseve

yuradReba eqeva eleqtro da Tboenergiaze tarifebis

cvlilebis gavlenas.

me-9 formulaSi eleqtroenergiaze faqtiuri da

gegmiuri fasebis magivrad Seitaneba saSualo faqtiuri da

gegmiuri tarifis maCvenebeli aseve saWiro xdeba

eleqtroenergiis mixedviT saabonento davalianebis naSTis

cvlilebis gavlenis gamoTvla realizebul produqtze,

romelic ganisazRvreba Semdegi formulis mixedviT.

ge

fa AAW −=Δ (11)

sadac fA da gA Sesabamisad aris saabonento davalianebis

faqtiuri da gegmiuri naSTebi.

sabalanso mogebaze calkeul faqtorebis gavlena

SeiZleba ase ganvsazRvroT:

))(( ge

fsaS

Zsas

fsas SXEEM −−=Δ (12)

mogebaze saSualo tarifis cvlilebis gavlena

ganisazRvreba Semdegnairad.

)( gegsaS

fsaS

fsastar XXEM −=Δ (13)

mogebaze TviTRirebulebis cvlilebis gavlena SeiZleba

davaxasiaToT

)( Ze

fe

fsas SSEM S −=Δ (14)

sadac fS da ZS - Sesabamisad aris erTeuli. eleqtroener-

giis faqtiuri da gegmiuri TviTRirebuleba. mogebis

mixedviT analizis Catarebis dros energokompaniebma

unda gaiTvaliswinon misi ganawilebis mimarTulebebi.

134

Tavi 4. eleqtronergetikisa da simZlavris

balansebi da hesebze elenergiis TviTRirebulebis

gaangariSeba

$4.1. enerogosistemaSi energiisa da simZlavris

balansebi

energetikuli balansi moicavs energetikuli meurneo-

bis yvela Semadgenel nawils energiaSemcveli resursebis

pirveladi wyarodan dawyebuli maTi momxmareblebis mier

gamoyenebamde damTavrebuli.

energetikuli balansi yovelTvis gamoxatavs drois

mocemul konkretul SemTxvevaSi energiis Semosavali da

gasavali nawilebis Sesabamisobas. balansis gasavali nawili

gansazRvravs moTxovnebs eleqtroenergiasa da sxva saxis

energiebze maT Soris energiaSemcvelebze, Semosavali nawili

gamoxatavs energiaSemcveli resursebis mopovebisa da

warmoebis im dones, romelic aucilebelia momxmarebelTa

moTxovnebis dasakmayofileblad.

energetikis mimarTulebebis, misi Semadgeneli nawile-

bis da erTiani (krebsiTi) energetikuli balansi naTlad

gamoxatavs qveynis energetikuli meurneobis ganviTarebis

donesa da perspeqtivebs, es balansi ki iyofa kerZo

balansebad: siTbo, saTbobi da eleqtruli energia. drois

procesebis mixedviT ganasxvaveben: mimdinare (gegmiuri da

saangariSo) erTwliansa da perspeqtiuls _ ramdenime

welze.

sainteresoa gegmiuri balansis damuSaveba, amisaTvis

saWiroa gaTvalsiwinebuli iqnas: mrewvelobis dargebisa da

mosaxleobis moTxovnebi, momxmarebelTa gadaxdisunarianoba,

eleqtroenergiis warmoebis moculobebi da struqtura,

135

eleqtroenergiisa da simZlavris regionebs, qyveynebs Soris

gadinebebi da saeqsporto miwodeba.

Cven ZiriTadad ganvixilavT eleqtroenergiisa da

simZlavris balansebs, romelTa warmoebisa da miwodebis

gegmiuri balansi dgeba eleqtroenergiisa da simZlavris

momwodeblebisa da momxmareblebis winadadebebis safuZvelze.

saerTod eleqtroenergiis balansi SeiZleba gamov-

saxoT Semdegnairad

eqs.sdansasSesw EEEEEE +++=+ (1)

sadac wE _ aris eleqtrosadgurebze warmoebuli elenergia

SesE _ Sesyiduli elenergia.

sasE _ momxmareblebis mier sasargeblod moxmare-

buli elenergia.

danE _ energiis danakargebi.

eqE _ eqsportze gacemuli elenergiis raodenoba.

balansis gasavlis (saxarjo) nawilis Camoyalibeba esaa

safuZveli energetikis, energokompaniebisa da eleqtrosi-

temebis ganviTarebisaTvis, rodesac warmoiSoba eleqtrosi-

stemebis ganviTarebis idea, maSin misi daproeqtebisaTvis

unda ganisazRvros momxmarebelTa jgufebis mixedviT energo-

momxmareblebis ganviTarebis moculobebi da amis safuZvelze

unda moiZebnos simZlavrisa da eleqtrosadgurebis mier

gamomuSavebis gazrdis racionaluri gzebi anda eleqtro-

sistemebis perspeqtiuli balansis Sedgena.

saqarTvelos masStabiT eleqtroenergiis momxmareblebs

warmoadgenen:

_ samrewvelo sawarmoebi

_ soflis meurneoba

_ rkinigzis transporti

_ sacxovrebel-komunaluri meurneoba

136

_ biznes obieqtebi

_ arasamrewvelo sawarmoebi

eleqtroenergiaze moTxovnebis daangariSeba specifi-

kuria da iTvaliswinebs gamoyenebis saxes: samrewvelo sawar-

moebSi moTxovna ganisazRvreba produqciis raodenobisa da

erTeul produqciaze eleqtroenergiis xvedriTi xarjis

mixedviT. mSeneblobaSi samSeneblo-samontaJo samuSaoebis

1000 laris moculobaze elenergiis xarji; rkinigzis

transportze moxmareba damokidebulia eleqtroficirebuli

gzis manZilze da ganisazRvreba xvedriTi eleqtromoxmarebis

safuZvelze. soflis meurneobis momxmareblebis mier

eleqtroenergiis moxmareba sawarmoo saWiroebaze ganisaz-

Rvreba xvedriTi elmoxmarebis ganzogadoebuli maCveneblebis

gamravlebiT soflis erT mcxovrebze. eleqtroenergiis mox-

mareba sayofacxovrebo saWiroebaze da momsaxurebaze fasdeba

qalaqis, sasoflo dasaxlebuli obieqtis mcxovrebTa

raodenobisa da erT mosaxleze xvedriTi moxmarebis normis

gamravlebiT. biznes organizaciebze moxmareba ganisazRvreba

maT mier gamoSvebuli saqonlisa an momsaxurebis warmoebaze

xvedriTi xarjis mixedviT. eleqtrosadgurebSi sakuTari

sawarmoo saWiroebaze eleqtroenergiis xarji damokide-

bulia eleqtruli da Tboenergiebis warmoebaze da icvleba

0,3-10%-mde eleqtrosadguris saxis mixedviT. elenergiis

teqnologiuri xarji (kargvebi qselebSi) SeiZleba gansaz-

Rvruli iqnas, rogorc sxvaoba eleqtrosistemis qselSi

gadacemuli saerTo eleqtroenergiisa da am qselebidan

sasargelod gaSvebuli saerTo eleqtroenergias Soris.

eleqtrosistemis aqtiuri simZlavris balansis Semosa-

vali nawilSi Sedis eleqtrosadgurebis gankargulebaSi

myofi jamuri aqtiuri simZlavre, aseve sxva energo-sisteme-

bisagan miRebuli aqtiuri simZlavre. balansis gasaval

nawili Sedgeba mocemuli eleqtrosistemebis maqsimaluri

137

aqtiuri simZlavrisagan, sakuTar saWiroebaze aqtiuri

simZlavris xarji, simZlavris kargvebi qselebSi da sxva

energosistemebisaTvis gadacemuli aqtiuri simZlavre. igive

saxiT xdeba reaqtiuli simZlavris Sedgena.

saerTod simZlavris balansis Sesadgenad gamoiyeneba

eleqtruli datvirTvebis grafikebi, romlebic gamosaxavs

gansaxilveli drois monakveTSi moxmarebuli simZlavris

cvlilebas. Tanac eleqtroenergiis moxmarebis reJimze (gan-

rigi) damokidebulia momxmarebelTa energomimRebebis muSao-

bis reJimebi: eleqtrosadgurebis ZiriTadi danadgarebi,

gadamcemi xazebi, satransformatoro qvesadgurebi. gansaxi-

lveli drois xangrZlivobisagan damokidebulebiT ganasxva-

veben datvirTvis dReRamur, sakvirao, Tvisa da wliur, aseve

zamTris, gazafxulis, zafxulisa da Semodgomis grafikebs.

datvriTvis grafikebi xasiaTdebian: moxazulobiT, maqsima-

luri, saSualo da minimaluri datvirTvebiT, am datvirTve-

bis SefardebebiT. eleqtrosistemebis menejerTa yoveldRiur

saqmianobaSi yvelaze metad gamoiyeneba dReRamuri grafikebi,

romelSidac arCeven sam nawils pikuri, naxevrad pikuri da

bazisuri. dReRamuri grafikis Sevsebis koeficienti gamoixa-

teba SefardebiT

potdRmaqssaSmaqssaSdR ββ /)24/(24/ EPPPP === .

sadac dRE _ dReRamuri moxmarebaa.

pocE _ aris elenergiis potencialuri moxmareba.

saSualo datvirTvis koeficientia maq.minmin ααα /=

minα da dRβ maCveneblebiT gamoixateba eleqtromoxma-

rebis reJimi da saSualebas gvaZlevs SevadaroT da

gavaanalizoT sxvadasxva masStabis grafikebi.

kviris grafiki gamoxatavs datvirTvis rxevebs kviris

dReebis ganmavlobaSi, ZiriTad yuradRebas imsaxurebs

138

dasvenebis dReebi, magram gansakuTrebulia sadResaswavlo

dReebi. arsebobs rxevebi calkeul kvireebSi, rac

gamowveulia dReRamis naTeli dReebis raodenobis cvlile-

biT anda datvirTvis nametiT. saerTod ise rogorc Tveebs

Soris aseve kvireebs Soris datvirTva ara Tanabaria da

gansxvavebuli. Tvis grafiki gamoxatavs saSualokvireuli

datvirTvis rxevebs Tvis kvireebis mixedviT. wliuri

datvirTvis grafikis gamoxatva xdeba ramdenime variantiT,

kerZod: saSualoTviuri rxevis an regularuli saSualo-

Tviuri maqsimumebis mixedviT, regularuli yvelaze meti

saSualoTviuri maqsimumebiTa da wlis Tveebis mixedviT

saSualoTviuri absolituri maqsimumebis meSveobiT.

wliuri grafikis ZiriTadi maCveneblebis gamoTvla

swarmoebs Semdegi damokidebulebis mixedviT.

1. wliuri grafikis Sevsebis koeficienti.

maqs.wl

lmaqs.saS.w

maqs.wl

Tvemaqs.

wl PP

p

pn

i ==∑=

⋅

121

i

β

sadac iTvemaqs.⋅p _ aris eleqtrosistemebis TiToeuli Tvis

maqsimaluri datvirTva;

maqs.wlP _ eleqtrosistemis datvirTvis wliuri

maqsimumi.

wlmaqs.saS. P _ saSualo wliuri maqsimaluri datvirTva.

2. zrdis koeficienti _ igi axasiaTebs mocemuli

(mimdinare) wlis maqsimaluri datvirTvis gazrdas gasul

welTan SedarebiT.

1maqs.

12maqs.

zr PP

K =

139

1maqs. P , 12maqs. P _ aris maqsimaluri Tviuri datvirT-

vebi ganxiluli wlis ianvarsa da dekemberSi.

Tu 1=zr.K , maSin eleqtrosistemis datvirTvis

wliuri grafiki statistikuri saxisaa, xolo Tu zr.K >1 _

dinamikuri, romlebic gamoxatavs datvirTvis zrdas wlis

ganmavlobaSi.

eleqtrosistemebis datvirTvis maqsimumis gamoyenebis

wliuri saaTebis raodenoba

maq.

wl.

PE

H =

wl.E _ energiis wliuri raodenoba

maq.P _ sistemis maqsimaluri datvirTva

H _ maCvenebliT ganisazRvreba saaTebis saaangariSo

raodenoba, romlis drosac eleqtroenergiis wliuri

moTxovna daifareba mudmivi datvirTvis dros. misi gamoTvla

aseve SesaZlebelia Semdegi formulis meSveobiT

wlTvkvdR ββββ ⋅⋅⋅= 8760H

sadac 8760 _ saaTebis raodenoba weliwadSi, ,, kvdR ββ

wlTv ββ , datvirTvis dReRamuri, kvireuli, Tviuri da

wliuri grafikebis Sevsebis koeficientebia.

eleqtrosistemaSi operatiuli saqmianoba moiTxovs

simZlavris rezervis Seqmnas, rac aucilebelia maqsimaluri

saimedobisa da uwyveti energomomaragebis uzrunvelsayofad,

aseve igi sistemidan agregatebis avariuli gamoyvanis Sede-

gad inarCunebs energiis xarisxobrivi parametrebis

stabilurobas. energomomaragebis ganrigis darRvevas

mosdevs, rogorc momxmareblebis aseve eleqtrosistemis

didi ekonomikuri zarali. saerTo sasistemo simZlavris

140

rezervis arseboba saSualebas aZlevs energokompaniebis

menejerebs Tavidan aicilon finansuri zarali, xolo

sadispetCero samsaxuris menejerebs moqnili manevrebiT

SeinarCunon saimedo energomomarageba.

amgvarad, eleqtrosistemas unda hqondes aucilebeli

simZlavris rezervi, romelic Sedgeba avariuli, saremonto,

saxalxo meurneobrivi da datvirTvis araregularuli

gadaxrebisas saWiro simZlavre mocemuli donis SesanarCu-

neblad. rezervis sidide yovelTvis damokidebulia

momxmareblebis moTxovnebis masStabsa da struqturaze da

icvleba 1-5%, farglebSi. sistemis maqsimaluri datvirTvis

araregulirebuli gadaxrebisas sixSiris mocemul donis

SesanarCuneblad, yovelTvis mudmiv mzadyofnaSi unda iyos

da nawildeba im agregatebze, romlebic mTlianad ar arian

datvirTuli, pirvel rigSi hidroeleqtrosadgurebSi.

sixSiris donis SesanarCunebeli sarezervo simZlavris

miaxloebiTi sidide ganisazRvreba

maqs.reg.maqs.reg.sixS.reg. β26,101,0 +=Δ PP

maqs.r.P _ esaa saangariSo (regulirebuli) datvirTvis

maqsimumi normatiul samuSao dReebSi aseTebad miRebulia

orSabaTi, samSabaTi, oTxSabaTi, xuTSabaTi, paraskevi.

avariuli rezerviT xdeba simZlavris Semcirebis

kompensacia, rac gamowveuli iqna danadgaris avariuli

SeCerebiT, igi gamoiyeneba sadgurSi an gadasacem xazebSi

avariis Sedegad mwyobridan gamosulis Semcvlelad

magenirirebeli simZlavreebis swrafad SeyvanisaTvis.

avariuli rezervis sidide ar unda iyos sistemaSi yvelaze

didi simZlavreze naklebi.

saremonto rezervi aucilebelia eleqtrosistemaSi

gegmiur-mafrTxilebeli remontebis Casatareblad, am

rezervis gamoyenebiT remontebi mimdinareobs momxmareblebis

141

gamorTvisa da energomomaragebis saimedobis Semcirebis

gareSe.

saxalxo meurneobrivi rezervi iTvaliswinebs axlad

Seyvanil obeiqtebze energiebiT uzrunvelyofas anda moqmedi

sawarmoebis zegegmiuri moTxovnebis dasakmayofileblad, am

rezervis sidide aiReba eleqtrosistemis datvirTvis

maqsimumis 1-2% odenobiT.

eleqtroenergiisa da simZlavreebis balansebis, datvir-

Tvis grafikebi, rezervebi, warmoadgenen eleqtrosistemis

iseT maCveneblebs, romelTa arseboba, gamarTulad da sworad

warmarTva, energokompaniebis interesebis gaTvalsiwineba da

eleqtrosistemis saqmianobis organizaciisa da menejmentis

efeqtianoba uSualodaa erTmaneTTan kavSirSi da gviCvenebs

energetikuli organizaciis mzadyofnas droulad, gamarTu-

lad, saimedod da samarTlianad gadawyvetos yvela mis

winaSe mdgari problema da amocana.

$4.2. warmoebis xarjebis gaangariSeba

hidroeleqtrosadgurebze

hesebze wliuri saeqsploatacio xarjebi ganisazRvreba

danaxarjebis muxlebis, elementebisa da warmoebis ZiriTadi

stadiebis mixedviT. xarjebis elementebi da stadiebi igivea

rac Tboeleqtrosadgurebze danaxarjebisa, sadac ganxvave-

bulia saTbobze danaxarjebi, transportirebisa da

momzadebaze xarjebi.

eleqtroenergiis warmoeba hesebze xorcieldeba or

stadiad. 1. hidroteqnikur saamqroSi; 2. saturbine da

eleqtroteqnikur saamqroebSi. im SemTxevaSi Tu hesis sim-

Zlavre mcirea maSin TviTRirebulebis gamoTvla swarmoebs

142

ara or stadiad, aramed mTlianad erTjeradi gaangariSebis

safuZvelze. warmoebaze xarjebis ganawileba xdeba Semdegi

TanmimdevrobiT:

hidroteqnikuri saamqro-hidroteqnikuri nagebobebis

eqspluatacia. am SemTxvevaSi warmoiqmneba Semdegi saxis

xarjebi. eqsploataciaze, remontebze, Senoba-nagebobebisa da

danadgarebis amortizacia, personalis xelfasi, sarezervo

nawilebi da kvanZebi remontisaTvis da sxva. saturbine da

eleqtroteqnikur saamqroebSi hidroagregatebis mTeli

Tavisi damxmare mowyobilobebis eqsploatacia (maT Soris

fari da saketi) am SemTxevaSi adgili aqvs Semdeg danaxar-

jebs. eleqtroenergiis warmoebasa da transformaciaze aseve

hesis salteebidan mis gaSvebaze xarjebi, saamqroebis

danadgarebis, Senobebisa da nagebobebis remontze da

eqsploataciaze xarjebi, saamortizacio anaricxebi.

TviTRirebulebis struqturis Camoyalibebisas

danaxarjebis ZiriTad Semadgenels Seadgens Semdegi:

- saamortizacio anaricxebi (energetikaSi aiReba 7-

8,5% ZiriTadi fondebis narCeni Rirebulebidan).

- damxmare masalebi.

- saSemosavlo gadasaxadi (aiReba 20% momuSaveTa

xelfasebidan).

- sawarmoo xasiaTis momsaxureba, maT Soris:

a) xarjebi remontze.

b) sarezervo nawilebisa da masalebis Rirebuleba,

romlebic gamoiyeneba am saxis remontisaTvis.

g) sxva xarjebi (maT Soris: miwis gadasaxadi, ekolo-

giuri gadasaxdelebi, anaricxebi saremonto fondSi, bankis

kreditze sabanko %-ze gadasaxadi, samecniero-kvleviT,

sacdel sakonstruqtoro samuSaoebis dafinansebis fondSi

anaricxebi, sinvesticio saxsrebis Seqmna, sxva xarjebi).

d) sxva xarjebi; amgvarad

143

hesze saerTo danaxarjebi ganisazRvreba formuliT

saeqspsaerTo DAD += 1.

saeqspD - aris saeqsploatacio xarjebi.

TviTRirebulebis struqturaSi yvelaze maRal

mniSvneloba uWiravs saamortizacio anaricxebs, Sromis

anazRaurebasa da sawarmoo xasiaTis momsaxurebaze.

ganvsazRvroT hesze warmoebis danaxarjebis Semadge-

neli nawilebi:

1. saamrotizacio anaricxebi gamoiTvleba formuliT

narC

am KxHA Σ= 2.

sadac amH - aris amortizaciis norma da misi sidide

dadgenilia saqarTvelos kanoniT `sagadasaxado

kodeqsiT~ da energetikaSi icvleba 7-8% Soris;

sagK - aris ZiriTadi kapitalis narCeni Rirebuleba

anu sabalanso – aRdgeniTi Rirebuleba, sadac gaTva-

liswinebulia cveTis sidide da Rirebuleba.

2. Sromis anazRaurebaze xarjebi. daproeqtebis stadia-

ze xelfasi ganisazRvreba saSualo Tanrigis safuZvelze,

romelic SesabamisobaSia normativebTan da gansakuTrebiT

dmokidebulia hesis simZlavreze, agregatebis erTeul simZ-

lavreze, maT raodenobaze, eqsploataciis Taviseburebebze,

gaiTvaliswineba Semasworebeli koeficientebis meSveobiT.

xelsangan Φ⋅= NX 3.

sadac sangN - aris momuSaveTa saangariSo raodenobaa; xelΦ

- erTi momuSaves saSualo wliuri xelfasia;

3. damxmare masalebze xarjebi. esaa saizolacio

masalebi dabalfasiani da swrafadcveTi saqoneli, sxvadasxva

zeTebi da a.S. isini Seadgenen hesis saerTo danaxarjebis 1-

2%.

144

4. sawarmoo xasiaTis momsaxureba. misi angariSi

tardeba imis mixedviT Tu ra aucileblobas warmoadgens

saremonto samuSaoebis Catareba, rogor xdeba misi

prognozireba da dagegmil periodSi reglamentirebuli

samuSaoebis Sesruleba, mocemul samuSaoebze fasebisa da

tarifebis regulirebis pirobebSi.

5. socialur saWiroebaze anaricxebSi Sedioda

sxvadasxva saxis gadasaxadebi da amjerad es gamokveTilia

saSemosavlo gadasaxadSi, romlis sidide etoleba 20%

xelfasis fondidan.

6. sxva xarjebSi Sedis samecniero-kvleviTi da

sacdeli-sakonstruqtoro samuSaoebze xarjebi, axali

teqnikisa da teqnologibis moZieba-mokvlevasa da danergvis

xarjebi (sainvesticio xarjebi), efeqtiani da usafrTxo

teqnologiebze xarjebi, sadazRvevo fondi; sainvesticio

saxsrebi.

7. sabanko kreditis saprocento ganakveTis gadaxda.

8. kadrebis momzadebasa da gadamzadebaze xarjebi

9. gadaricxvebi saremonto fondSi Tu ki am fondis

Camoyalibeba xdeba energokompaniebSi, magram remontis

Casatareblad gamoiyofa saxsrebi saqarTvelos kanonis

`sagadasaxado kodeqsis~ mixedviT, romlis formireba xdeba

energokompaniis ZiriTadi kapitalis narCeni Rirebulebis

5%-is moculobiT.

saerTod energokompaniebSi arsebobs remontebis Catare-

bis wliuri gegmebi, romelic emyareba saremonto

samuSaoebis normebsa da programebs, aseve SromiT da

materialuri danaxarjebis normebs. saerTod TviTRirebule-

baSi monawileobs kanoniT miRebuli norma narCeni

Rirebulebidan, xolo remontebis srulad dasafinanseblad

gamoiyeneba energokompaniis sufTa mogeba da saWiroebis

SemTxvevaSi moziduli saxsrebi.

145

10. arasawarmoo xarjebi. aq Seitaneba is aucilebeli

mosakrebeli, romlebic mikuTvnebulia TviTRirebulebas.

11. komunaluri da sxva xarjebi, romlebsac miekuTvneba

xarjebi energokompaniisa da masze daqvemdebarebul

energosawarmoTa Senobebis gaTbobasa da ventilaciaze,

Sromis dacvasa da usafrTxoebis teqnikasa da sxva.

hesebi Tavisi saeqsploatacio-sawarmoo TvisebebiT

warmoadgens maRalsaimedo swarmos, sadac moqmedebs maRali

donis avtomatizacia, amis gamo aq saeqsploatacio-

saremonto momsaxureba SedarebiT mcire moculobisaa da

danaxarjebis winaswari gaTvlebis dros ganisazRvreba

gasaSualebuli jamuri xvedriTi maCvenebliT.

),(/ xseqdadeq XXfNXX == 4.

es sidide miT ufro naklebia rac metia dadgmuli

simZlavre.

hesze xarjebis yvela Semadgeneli pirobiTad mudmivia

da araa damokidebuli gamomuSavebuli eleqtroenergiis

periodebis mixedviT warmoebaze. hesze gamomuSavebuli

eleqtroenergiis TviTRirebuleba exeba hesis saaltebidan

(kvartalSi, welSi) gaSvebuli eleqtroenergias.

)]100/1(/[/ sak.heshesgaSvheseq β−== FXEXS 5.

sadac sak.β - sakuTar saWiroebaze gamoyenebuli elnergiis

xarjia %-Si.

$4.3. hesebze warmoebuli eleqtroenergiis

TviTRirebulebaze moqmedi faqtorebi

saqarTveloSi moqmed hesebze xarjebis sidide TiTqmis

mudmivia. TviTRirebulebis sidideze did gavlenas axdens

iseTi faqtorebi rogoricaa wyalmodineba. imis da mixedviT

146

Tu rogori donisaa wliuri wyalmodineba, icvleba

TviTRirebulebis sidide, misi zrdiT izrdeba warmoeba,

xolo Semcirebisas mcirdeba warmoeba. saqarTveloSi

ramdenime wyalsacavia da maT mzadyofnazea damokidebuli

mag. engurhesi, vardnilhesis, lajanurhesisa da sxvaTa

eleqtroenergiis warmoebis moculoba da Sesabamisad

TviTRirebulebac. saqarTvelos mdinareebSi wyaluxvobis

periodSi xandaxan zeWarbi modinebaa da Sesabamisad xdeba

import-eqsportis regulireba, rac ukanasknel wlebSi

mniSvnelvnad gamoikveTa da gazarda importis sidide.

hesze TviTRirebulebis gansazRvraze moqmedeben sxva

faqtorebi hesis dadgmuli simZlavre, agregatebis erTeuli

simZlavre kapitaldabandebebis moculoba, wliuri da

dReRamuri muSaobis reJimi (dadgmuli simZlavris gamoyene-

bis saaTebis raodenoba) wylis dinebis daregulirebis

xarisxi, wylis wyalmodineba.

hesis TviTRirebulebis sidide mcirdeba, roca izrdeba

dadgmuli simZlavre, mcirdeba xvedriTi kapitaldabandebebis

sidide, izrdeba wylis wyalmodineba da dinebis dareguli-

rebis xarisxi.

hesebze xarjebis Semcireba SesaZlebelia hesis daproe-

qtebis stadiidan, rodesac xdeba daproeqtebis xarisxis

gaumjobeseba da mSeneblobis Rirebulebis Semcireba. dadgmu-

li danadgarebis xarisxis gaumjobeseba, danadgarebis

gawyobasa da montaJze xarjebis Semcireba, riTac xdeba

kapitaluri da mimdinare remontebis xarjebis Semcireba;

hesis marTvis gaumjobeseba (Sromis anazRaurebaze xarjebis

Semcireba); wyalmodinebis efeqtianad gamoyenebis amaRleba

danadgarebis mqk amaRleba muSaobis optimizaciis meSveobiT,

remontebis Tavisdroulad Catarebisa da sxva.

danadgarebis eqsploataciis donis amaRlebiT (turbine-

bSi kombinatoruli damokidebulebaTa Tavisdrouli gawyo-

147

bas, kvanZebi Tavisdrouli gasufTaveba da SezeTva, zeTis

donis Tavisdrouli Semowmeba da sxva.

hesebis mier gamoSvebuli eleqtroenergiis realizacia

SeiZleba moxdes Semdegi Taviseburebebis gaTvaliswinebiT.

1. Tu hesi Sedis energokompaniis SemadgenlobaSi (mag.

xramhesi 1,2 s.s. Telasis SemadgenlobaSia ijaris periodSi)

maSin mis yvela xarjs anazRaurebs energokompania, maTze

warmoebul eleqtroenergiaze tarifs adgens semeki, xolo

realizacias uwevs energokompania.

2. Tu hesi saaqcionero sazogadoebaa, (mag. engurhesi)

maSin igi warmoadgens eleqtroenergiis gamyidvels da am

SemTxvevaSi mas tarifs udgens semek-i da misi fasi (tarifi)

Sedgeba misi saqonlis sruli TviTRirebulebisa da

mogebisagan.

mogebisagan iqmneba saxsrebi, romlebsac iyeneben Semdegi

xarjebis dasafinanseblad.

- warmoebis ganviTareba, kapitaldabandeba.

- dividendebi aqciebze.

- saWiroebis SemTxvevaSi kapitaluri remontis

dafinanseba.

- gadasaxadebi moqmedi kanonmdeblobis esabamisad.

- qonebis gadasaxadi.

- gadasaxadi ekologiuri mdgomareobis gasaumjobese-

blad.

- mogebis xarjze aRebuli sabanko kreditis procentis

dafarva.

$.4.4. momsaxure personalis raodenobis dagegmva hesebze

hesebis (kaskadis) momsaxure personali SeiZleba

davyoT personalad, romelic uSualodaa dakavSirebuli hes-

148

ze eleqtroenergiis warmoebasTan, momsaxurebasa Ta

marTvasTan pirobiTad mas vuwodoT samrewvelo anu ZiriTadi

personali, romelsac miekuTvneba:

1. hesis (kaskadis) dadgmuli simZlavris Sesabamisad

samqroebis anu ubnebis saeqspluatacio da saremonto

personali

2. mmarTveli personali (menejerebi)

3. mowveuli saremonto personali, romelis meSveobiT

xdeba danadgarebis, gare Tbo da eleqtruli qselebis

teqnologiuri procesebis marTvis avtomatizirebuli

sistemebis, avtotransportis remontebi.

4. kapitaluri mSeneblobiT dakavebuli danadgarebis

kompleqtaciis personali.

5. sadispetCero da teqnologiuri marTvis

saSualebebis kavSiris ubnebis personali.

6. dacvisa da saxanZro dacvis personali.

7. nagebobebis, arxebis, wyalmodinebis gamwmendi

personali. amis garda hesebze SeiZleba muSaobdes

hidroteqnikuri nagebobebis remontis personali, sxva

damxmare personali romelic emsaxureba hesis komunalur

meurneobas.

hesze personalis raodenobis gansazRvrisaTvis saWiroa

davadginoT samuSaoebis moculoba da amis Sesabamisad

gamoiangariSeba ZiriTadi personalis ricxvi. gansazRvris

ZiriTad safuZvels warmoadgens hesis dadgmuli simZlavre

da agregatebis ricxvi, magram personalis gamoTvalze

gavlenas axdens mravali saxis faqtorebi:

_ turbinis saxe (sabrun-lapotiani-frTiani, radialur-

RerZuli, cicxviani).

_ samanqano darbazis gareT agregatebis saremontod

ZiriTadi tvirTamtani amwis adgilmdebareoba.

149

_ miwis zedapiris donis qveS samanqano darbazis

adgilmdebareoba.

_ samanqano darbazis sigrZe.

_ hesis Senobisa da kaSxlis wyalgamSvebi naxvretebis

SeTavseba.

_ miwisqveSa satransporto gvirabebi.

_ turbinis muSa borblis diametri.

_ hesis mSeneblobisaTvis asawyobi rkinabetonis didi

wili, rac iwvevs damatebiT SromiT xarjebs hesis eqsplua-

taciis dros.

_ kaSxliT ori samanqano darbazis gayofa.

_ maRaldawneviT hesebze diskoseburi da sferuli

saketebi.

_ hidroteqnikuri nagebobebis dawneviTi frontis

sigrZe.

_ hidroteqnikur nagebobebze sakontrolo-sazomi

aparatebis erTeulebis raodenoba.

_ hesis Senobidan qvesadguris daSorebis manZili.

_ xazebis ricxvi.

yvelaze damaxasiaTebeli faqtorebi dadgmuli

simZlavre da agregatebis raodenobaa, romelic icvleba

1-6400 mvt-mde da 1-24 agregatamde, Sesabamisad maTi

meSveobiT icvleba momuSaveTa raodenoba erTi kacidan

ramdenime aseulamde. am SemTxvevaSi mcire hesebisaTvis

xvedriT sidided miRebulia Sesabamisad 2-2,5 kaci/mgvt-ze

da 0,1 kaci/mvt-ze didi da mcire hesebisaTvis.

1991 wlamde saqarTveloSi moqmedebda personalis

ricxovnebis gamsxvilebuli normativebi, magram energosa-

warmoTa aqcionerebisa da privatizebis Semdeg normativebs

savaldebulo xasiaTi aRara aqvs da rogorc aRvniSneT

damokidebelia mesakuTris gadawyvetilebasa da mecnierul-

teqnikur siaxleebze, romlebmac Tavsieburi gavlena moxdi-

150

nes dargis ganviTarebaze. miuxedavad amisa personalis

ricxovneba mainc eqvemdebareba gansazRvrul normativebsa da

im faqtorebis arsebobas, romlebic Tavisebur gavlenas

axdenen personalis ricxovnebis gamoTvlaze. praqtikaSi

gamoiyeneba Semasworebeli koeficientebi, romlebsac gaaC-

niaT miTiTebuli faqtorebis Sesatyvisi mniSvnelobebi:

_ 0,85 _ hes-ze sadac gamoyenebulia radialur-RerZuli da

cicxvis msgavsi turbinebi.

_ 1,02 _ hesis agregatebi, romlebic ganlagebulia kaSxlis

tanSi.

_ 1,02 _ mosabrun-lapotiani (frTiani) tipis turbinebis

muSa borblebis diametri 9 m-ze meti da radialur-

RerZulis tipisa 5 m-ze meti.

_ 1,08 _ miwis zedapiris donis 47 qveviT samanqano

darbazis ganlageba.

_ 1,05 _ hesis Senobis sigrZe 1000 m-ze meti

_ 1,05 _ hesis nagebobis 30%-ze meti aSenebulia asawyobi

rkinabetoniT.

_ 1,03 _ mTian an seismurad arakeTilsaimedo raonebSi

gzebis momsaxureba TiToul gzis 5 km-ze.

_ 1,02 _ generatoris statorisa da rotoris wyliT

uSualo gaciveba.

hesebze personalis SerCevisas didi mniSvneloba eniWeba

hesis operatiuli momsaxurebis maRalkvalificiuri kadrebis

uzrunvelyofas. operatiul momsaxurebisas gamoiyeneba

Sromis organizaciis brigaduli (vaxturi) forma. brigadis

(vaxtis) SemadgenlobaSi Sedis hesis cvlis ufrosi,

samanqano darbazis cvlis ufrosi, marTvis faris

eleqtrozeinkali, hidroagregatebis memanqaneebi, qvesadguris

morige inJineri.

morige personals, aseve eleqtrosadguris muSaobis

mTel reJims xelmZRvanelobs morige inJineri _ cvlis

151

ufrosi, romelic administraciulad eqvemdebareba sadguris

mTavar inJiners da Tavis movaleobas asrulebs misi

miTiTebebis Sesabamisad. amasTan cvlis ufrosi operatiulad

daqvemdbarebul eleqtrosistemis morige dispeCerze,

romelic sadguris reJimis, misi datvirTvis, mierTebaTa

sqemis mixedviT, mTavar inJinerTan erTad gascems Sesabamis

gankargulebebs. analogiur daqvemdebarebaSi imyofeba mTeli

operatiuli personali _ operatiulad eqvemdebareba sadgu-

ris cvlis ufross, xolo administraciul-teqnikurad Tavi-

si saamqros ufross. morige personalis ormagi daqvemde-

bareba miRebuli Taviseburebaa energetikul sawarmoebSi, es

ganpirobebulia eleqtrosadgurebis ZiriTadi amocanis _

momxmarebelTa dReRamuri uwyveti eleqtromomaragebis

uzrunvelyofa.

operatiuli personalis movaleobani gansazRvrulia

Tanamdebobrivi instruqciebiTa da debulebebis, xolo

Sesasrulebeli samuSaoebis moculobebi _ hesis komutaciis

mTavari sqemiT, danadgarebiTa da mdgomareobiT, saremonto

samuSaoebis moculobiT, hesis avtomatizaciis doniTa da

operatiuli daqvemdebarebiT, eleqtrosistemaSi hesis

gansakuTrebulobiTa da sxva faqtorebiT. morigeoba

mimdinareobs sam cvlaSi TiToeuli 8 sT-is xangrZlivobiT

mag. 0-08-mde Ramis, 8-16 dRis, 16-24 saRamos cvlebi.

morigeobis grafikis uzrunvelyofa xdeba 4 Tavisi

SemadgenlobiT ucvleli vaxtebiT (brigadebiT); aucileblo-

bis SemTxvevaSi yalibdeba mexuTe _ sarezervo vaxta

(brigada).

152

Tavi 5. biznes-gegmis ekonomikuri mniSvneloba

energo-sitemisa da hasebis daproeqtebis saqmeSi

$5.1. daproeqtebis Taviseburebebis arsi, sazRvrebi

nebismieri saqmis warmarTvisaTvis aucileblobas

warmoadgens misi daproeqteba anda masTan uSualo kavSirSi

myofi gegmis Sedgena.

proeqti warmoadgens urTierTdakavSirebul moqmede-

bebis Tanmimdevrobas, romelic xdeba drois dadgenil magram

gansazRvrul periodSi da mimarTulia ganumeorebeli magram

amasTan erTad gansazRvruli Sedegis miRwevaze. e.i. Cven am

SemTxvevaSi proeqts vixilavT, rogorc gamiznuli Sedegebis

miRwevis erT-erT saSualebas.

gamiznuli Sedegis miRebisaTvis saWiroa Catardes

proeqtirebis iseTi moqmedebebi, romlebic warmoadgens

jamurad proeqtis realizaciis arss, radganac yvela misi

procesi urTierTdakavSirebulia da araa erTmaneTisagan

gancalkevebuli, imitom, rom gaZlierebulia menejmentis

ZiriTadi mimarTulebebiT: marTva, dagegmva, Semowmeba da

kontroli.

nax. 5.1. proeqtis realizaciis procesi

153

proeqtebis mravalsaxeobisa da Sinaarsis gaTvalis-

winebiT, aseve misi masStabebis, xarjebis Tu Rirebulebebis

sididiT yvela proeqts gaaCnia xuTi saerTo maxasiaTebeli.

1. proeqtebs gaaCnia erTjeradi xasiaTi. am maxasiaTe-

blis sawinaaRmdegod SeiZleba iyos msjeloba mag. hidroele-

qtrosadgurebis mSenebloba, aq mizani erTia, proeqtirebis

Semadgenlobac erTnairi iyos, davuSvaT nagebobis samSeneblo

arqiteqturuli saxec. magram saqarTvelos magaliTze

TiToeuli aSenebuli hesis proeqti mainc unikaluria da am

SemTxvevaSi mxolod Saoris hesisa, engurhesis da sxva.

gamodgeba magaliTad amitomac aqedan gamomdinareobs meore

zogadi maxasiaTebeli.

2. yoveli proeqti Taviseburad ganumeorebelia radga-

nac ar arsebobs ori erTnairi proeqti da TiToeul

proeqtSi miuxedavad misi Sedegebisa Tavis arsSi devs raRac

ganumeorebeli, romelic damaxasiaTebelia mxolod misTvis,

zogierTebSi aseTi unikaluroba mniSvnelovnad gamokveTilia,

magaliTad engurhesis kaSxali.

3. proeqtebi SezRudulia mkveTri droiTi vadebiT.

proeqti esaa raRacis Seqmna dadgenil droSi. mas gaaCnia

dagegmili damTavrebis vada. proeqtis realizaciis Sedegebi

gadaecema maT vinc iyenebs maT. proeqtirebis dro erT

SemTxTvevaSi SeiZleba iyos ramdenime weli, zogSi ki

ramdenime dRe an kvira.

4. yvela proeqtebi kavSirSia cvlilebebTan. proeqtis

realizaciis procesSi iqmneba raRac axali da ispoba Zveli,

cvlilebebi SeiZleba iyos Zalian didi an mcire.

5. proeqtebi yovelTvis iZlevian gansazRvrul

Sedegebs.

Sedegi SeiZleba iyos mravalsaxa da mravalgvari. Cvens

SemTxvevaSi eleqtrosistemis proeqti mniSvnelovan Sedegebs

gvaZlevs arsebulis gardaqmnis SemTxvevaSi. igi cvlis Cvens

154

yoveldRiur saqmianobas, operatiul azrovnebas, qcevas

avariis wina, dros Tu Semdgom periodebSi, marTvis struq-

turasa da saqmianobis organizaciis moTxovnebs mmarTvelo-

bis menejerebisa da momuSaveebis mimarT, aseTi Sedegebis

miRwevis gzebi Sedgeba ramdenime etapisagan, sadac TiToeul

etapi Taviseburad xasiaTdeba konkretul moqmedebebiTa da

gaaCnia Tavisi saSualedo Sedegi an saSualedo mizani. aseT

etapobriv moqmedebebs xels uwyobs proeqtis dagegmva,

gakontroleba da marTva. iqmneba situaciebi, roca calkeuli

etapis misaRwevad aucilebelia damTavrdes misi wina etapi.

yvela saSualedo Sedegebis SesrulebiT mTavrdeba obieqtis

mSenebloba an eqspluataciaSi gaSveba an sxva Sedegiani

moqmedebebi. yvela proeqtis Semadgenlad iTvleba monacemebis

sami ZiriTadi faqtori, romlebic gviCveneben proeqtis

Sedegs: esaa xarjebi, vadebi, realizacia. am SemTxvevaSi

mniSvnelovnad migvaCnia ganvixiloT proeqtis sicocxlis

cikli. aq miTiTebulia proeqtirebis sawyisi, saSualedo da

damamTavrebeli fazebi, romlebic erTiaanad moicavs oTx

etaps. teqnikur-ekonomikuri dasabuTeba, damuSaveba da

dagegmva, sawarmoo, damamTavrebeli.

energosistemis proeqtirebis teqnikur-ekonomikuri

dasabuTebam dasawyisSi unda Camoayalibos TviT proeqtirebis

idea, sadac ganisazRvreba misi amocanebi, gaanalizdeba misi

ganxorcielebis SesaZlebloba, dgindeba danaxarjebis

savaraudo xarjTaRricva, moixazeba konkretuli Sesrulebis

xerxebi, saSualebebi da vadebi. es etapi saSualebas

gvaZlevs misi sawyisi Sedegebis sxva an arsebul proeqte-

bTan Sesadareblad. amis Semdeg dadebiTi gadawyvetilebis

miRebisas gadavdivarT meore etapis dagegmvis Sesrulebis

dros.

dagegmvisa da damuSavebis etapi moicavs proeqtis

Semadgeneli nawilebis Semdgomi damuSavebis sakiTxsa da

155

gansazRravs. mis saboloo Sedegebs, anawilebs

valdebulebebsa da amtkicebs vadebs, azustebs xarjebis

moculobasa da drois vadebs.

6. sawarmoo etapi warmoadgens proeqtze muSaobis

aqtivobis zenits, sadac xorcieldeba dagegmili

RonisZiebebis ZiriTadi nawili – efeqtiani Semowmebisa da

kontrolis awyoba, romelTa meSveobiT menejmenti gansaz-

Rvravs ra Sesrulda da ra ara. am etapis damTavrebisas

proeqtis saboloo Sedegebi miRweulia da igi SeiZleba

gadaeces gamomyenebels.

7. damamTavrebeli etapi – am dros xdeba proeqtis

yovelmxrivi Semowmeba da analizi.

amgvarad proeqtirebis etapebis daxasiaTeba gvaZlevs

saSualebas ganvsazRvroT, romeli etapia yvelaze aqtiuri

da romels, ra dros unda mivaqcioT didi yuradReba, aseTad

miCneulia sawarmoo etapi.

naxazze 5-2 naCvenebia energosistemebis daproeqtebis

realizaciis procesi, romelic gamoricxavs proeqtis

sicocxlis ciklis kavSirs moqmedebis procesebTan.

nax. 5.2-ze mocemul SedegebSi sainteresos warmoadgens

proeqtis analizi. am dros ukve mocemuli proeqtis varian-

ti Sedarebulia, SerCeulia, mowonebulia da momxmarebelzea

gadacemuli, magram rCeba mniSvnelovani detali, rogori

iqneba amogeba, ra droSi xdeba investiciebis amoReba?

amisaTvis gamoiyeneba meTodi, romelic damyarebulia

amonagebis periodis xarjze esaa is periodi, rac

aucilebelia pirvelsawyisi investiciebis amosaRebad –

dasafaravad, risTvisac gamoiyeneba proeqtis Sedegebis

realizaciis moculoba.

mag. energosistemis mocemuli proeqtis realizaciaze

gamoyenebuli iqna 25 ml lari da misgan yovelwliurad

156

amoRebuli iqna 5 mln lari maSin amogebis periodi iqneba

(25:5)mln = 5 weli.

proeqtis variantebis Sedarebisas upiratesoba eZleva

im variants, romlis realizacias naklebi periodi sWirdeba,

meTodi, romelic damyarebulia mocemul dargSi

gansazRvruli mogebis sidideze, romelic SeiZleba proeqtis

Sedegebis gamoyenebis xarjze miRebuli iqnas Cadebuli

investiciebiT, mag. saqarTvelos energetikis maregulirebeli

erovnuli komisia eleqtroenergetikis seqtoris licenzian-

tebs (warmoeba, gadaecema, ganawileba, dispetCerizacia)

warmoebisa da momsaxurebis tarifSi amonagebis (mogebis)

normas udgens 20%-s. amgvarad mogebis normis gamoTvlac

SeiZleba konkretuli energosistemis proeqtis realizaciiT

miRebuli wliuri mogebis SefardebiT sarealizacio

xarjebTan. e.i. Tu wliuri mogeba miRebuli iqna am

operaciis Sedegad. mag. 3,5 mln lari, xolo xarjebma

Seadgina 175000 lari mogebs norma iqneba 20%. aqac ise,

rogorc wina meTodSi ar icvleba fuladi Sefaseba drosTan

erTad.

rac Seexeba mimdinare periodSi amonagebis Sefasebis

gamoyenebas mimdinare diskontirebuli Rirebulebis meTodiT,

romlis drosac momavali naRdi Semosavlebi daiyvaneba

mimdinare drois Sefasebaze.

diskontireba esaa momavali Semosavlebis sididis

gansazRvris meTodi, romelic daiyvaneba mimdinare droze,

rac pirdapir proporciulia rTuli procentebis daricxvis

procesisa, romelic saSualebas iZleva ganvsazRvroT naRdi

fulis dRevandeli sidide momavali periodis SefasebaSi.

157

Sedegebi moqmedebebi sasicocxlo etapebi

nax. 5.2. energosistemis proeqtis sicocxlo ciklis

etapebi, moqmdebebi, Sedegebi

158

gaangariSebisaTvis gamoiyeneba Semdegi toloba:

biinvesticie

ganakveTi

procentuli

SefasebaSi periodis momavali

moZraoba fulis naRdi

sidide

saerTo

Rirebuleba

bulidiskontire

mimdinare

−

−

⎥⎥⎥⎥⎥

⎦

⎤

⎢⎢⎢⎢⎢

⎣

⎡

⎟⎟⎠

⎞⎜⎜⎝

⎛ += n1

sadac n – wlebis raodenobaa

r _ procentuli ganakveTi. 1/(1+procentuli ganakveTi) mniSvneloba SeiZleba

vipovoT diskontirebis cxrilebSi

moyvanili toloba gamoxatavs, rom energosistemis

proeqtisaTvis, romlisTvisac saprocento ganakveTi 10%-ia

da proeqtis realizaciaze xarjebi Seadgens 8175000 lars

energosistemis momgebianoba SeiZleba gamoiTvalos

Semdegnairad davuSvaT n=5.

wlebi 1 2 3 4 5

wliuri 1,8 mln 2,2 mln 2,5 mln. 3 mln. 3,5 mln

mogeba

mimdinare diskontirebuli Rirebuleba SeiZleba

gamovTvaloT

1/(1+r)r

mniSvneloba 0,9091 0,8264 0,7513 0,6830 0,6209

wliuri mogeba mimdinare drois SefasebaSi

1,636 mln 1,818 mln 1,875 mln 2,049 mln 2,173 mln

amgvarad dRevandeli droiT wliuri mogeba jamSi

Seadgens 9,551 mln lars, romelic metia energosistemis

159

proeqtis realizaciis xarjebze kerZod 9551000-

8175000=1376000 lari

e.i. proeqti misaRebia

rentabelobis koeficienti

am meTodiT Tu mimdinare diskontirebuli Rirebulebis

jamis Sefardeba im kapitalTan, romelic aucilebelia

energosistemis proeqtis realizaciisaTvis da es sidide

metia erTze, maSin proeqtis es varianti misaRebia, Cvens

magaliTSi rentabelobis koeficienti Seadgens 9,551mln/

8,175mln=1,15.

kapitaldabandebaTa (investiciebis) amogebis Sida

koeficienti

proeqtebis Sefasebis es meTodi iTvaliswinebs sxvada-

sxva saprocento ganakveTebis sididis momavali periodis

diskontirebas da amis Semdeg TiToeuli ganakveTisaTvis

mimdinare diskontirebuli Rirebulebis gamoTvlas (drois

gansazRvruli periodisaTvis) am SemTxvevaSi Tu saprocento

ganakveTi izrdeba mimdinare diskontirebuli Rirebulebis

mniSvneloba mcirdeba iseTi saprocento ganakveTis dros,

roca mimdinare diskontirebuli Rirebulebis mniSvneloba

nulis tolia. aseT movlenas ewodeba kapitaldabandebaTa

amoRebis Siga koeficienti, rac ufro maRalia saprocento

ganakveTi miT momgebiania proeqti.

energosistemis proeqtis variantis SerCevac damokide-

bulia maszed, maRalia Tu ara kapitaldabandebaTa amogebis

Siga koeficientis sidide organizaciis xarjebTan

SedarebiT, Tu maRalia maSin proeqti misaRebia.

sabolood energosistemis proeqtis varianti

miRebulia, mowonebulia da proeqtirebis Sefasebebi

Setanilia proeqtis xarjTaRricxvaSi anu biujetSi.

proeqti am dros oficialurad damtkicebulia. biujetSi

gamoixateba proeqtirebis Tanmimdevroba misi dawyebidan

160

proeqtis Sedegebis realizaciamde. Sedgenilia gegma da misi

kavSiri biujetTan uSualoa. am kavSiriT xdeba proeqtis

marTvis regulireba.

naxazze 5.3 mocemulia energosistemis daproeqtebis

gegma, Sefaseba, energosistemis biujeti.

nax. 5.3. hesis proeqtis biznes-gegmiT damuSavebuli

biujetis Sevseba

161

$5.2. energosistemebis daproeqtebis safuZvlebi

energetikuli sistemebis daproeqtebis ekonomikuri

meTodebis ekonomikuri interesi pirvel rigSi unda

gamosaxavdes TviT qveynis eletroenergetikis seqtoris

interess da aucileblad Sesabamisi unda iyos energetikis

samTavrobo politikisa da energetikis programisa.

proeqtirebis ekonomikuri meTodi aseve unda iTvalis-

winebdes eleqtroenergetikis struqturasa da arss. imis da

miuxedavad vis mflobelobaSia am seqtoris romelime

nawili. am SemTxvevaSi saqarTveloSi moqmedi eleqtroener-

getikis yvela obieqti, romlebic dakavSirebulia eleqtru-

li energiis warmoebasTan, gadacemasTan, ganawilebasa da

dispetCerul marTvasTan yvela erTianad warmoadgens qveynis

erTian eleqtrul qsels, romelic eqvemdebareba qveynis

energetikul politikis mizans da asrulebs samTavrobo

energetikuli programis Sesabamis an Sesatyvis davalebas.

am TvalsazrisiT anu energetikuli sistemis dapro-

eqtebisas amosaval sawyis safuZvels unda warmoadgendes

saqarTvelos erTiani eleqtruli qseli. es aris mTeli

kompleqsi, romelSic Sedis eleqtruli qselebis rTuli

sistema da sxva energetikuli obieqtebi, romlebic

sakuTrebis uflebiT saqarTvelos kanonebis safuZvelze

ekuTvnis eleqtroenergetikis seqtoris subieqtebs da isini

valdebuli arian uzrunvelyon eleqtroenergiiT

momxmareblebis saimedo da uwyveti momarageba; saqarTvelosa

da sazRvargareTis qveynebis eleqtrul qselebTan

paraleluri muSaoba.

eleqtruli energiis nakadebis regulirebis gamSvebi

SesaZleblobebis maxasiaTeblebi da Zabvis nominaluri klasi

Tanmxdeba energetikis saministrosa da sxva kompetentur

organoebTan. rac Seexeba eleqtroqseluri obieqtebis

162

sxvadasxva teqnologiur maxasiaTeblebs, romlebic Sedian

saqarTvelos erTiani eleqtruli qselis SemadgenlobaSi

(arastruqturulad da arainstituciurad) maTi SeTanxmeba

xdeba Sesabamisi energoobieqtebis mmarTvelobis doneze,

magram gaTvaliswinebuli unda iqnas kanoniT dadgenili

moTxovnebi.

eleqtruli qselis ganviTarebis saqmeSi mniSvnelovans

warmoadgens dargobrivi sainvesticio saqmianobis organiza-

cia da regulireba. am SemTvevaSi dargis doneze muSavdeba

axali simZlavreebis mSeneblobisa da eqspluataciaSi

Seyvanis gegmebi, mSeneblobis proeqtireba xdeba saproeqto

maxasiaTeblebis safuZvelze. im pirebs (iuridiuli) romle-

bic axorcieleben energoobieqtebisa da simZlavreebis

mSeneblobas, ufleba unda mieces kerZod aSenebuli

eleqtrogadamcemi xazebis tieqnologiur mierTebebze ukve

arsebuli da moqmed eleqtrul qselebTan.

energosistemis daproeqtebisas didi mniSvneloba

eniWeba arsebuli simZlavreebis bazaze Seqmnili eleqtuli

qselis ganviTarebas – kerZod axali simZlavreebis mSeneb-

lobas. aseT SemTxvevaSi dargis politika mimarTulia am

procesebis ganviTarebasa da xelSewyobaze da igi

gansazRvravs eleqtroenergetikis obieqtebis dafinansebisa

da mSeneblobis pirobebsa da wesebs; adgens energo-mimRebi

mowyobilobebis teqnologiuri mierTebis pirobebs eleq-

trul qselebTan. amyarebs urTierTsargeblian kavSirs

eleqtroenergetikis subieqtebis sainvesticio proeqtebis

SeTanxmebis dros; gansazRvravs ekonomikurad dasabuTebuli

danaxarjebis Sefasebis kriteriumebs, aseve axdens sainves-

ticio kapitalis Semosavlianobis gaangariSebis meTodis

SerCevas. energosistemis proeqtirebis pirobebi unda

iTvaliswinebdes teqnikur kontrols (zedamxedvelobasa) da

163

dargSi miRebuli teqnikur reglamentebs, romlebic miiReba

Semdegi sakiTxebis regulirebis dros:

_ teqnikuri da teqnologiuri usafrTxeba eleqtro-

energetikaSi.

_ eleqtruli da Tburi energiis xarisxi;

_ energetikuli simZlavreebis rezervebis normativis

dadgena;

_ eleqtruli da Tbodanadgarebis mowyobilobebi;

_ eleqtroenergetikis subieqtebis saqmianoba, romelic

dakavSirebulia Tbo da eleqtrodanadgarebis eqspluata-

ciasTan, maT Soris usafrToxoebis dacva maTi eqsplua-

taciis dros.

energosistemebis proeqtirebis ganviTarebis saqmeSi

didi roli eniWeba qveyanaSi Seqmnil sainvesticio garemos.

saqarTveloSi miRebulia da efeqtianad moqmedebs kanoni

investiciebis Sesaxeb, romelic aregulirebs sainvesticio

saqmianobas da uqmnis privilegirebul mdgomareobas yvela

investoris, gansakuTrebiT ki ucxoel investorebs.

saqarTvelos eleqtroenergetikaSi saxelmwifos sainvesti-

cio politika mimarTulia misi mdgradi ganviTarebis

uzrunvelyofaze energoSemnaxveli politikis ganviTarebaze,

investiciebis efeqtianobis gaZlierebaze, eleqtroenerge-

tikis efeqtianobis gazrdaze.

$5.3. energetikaSi hesebis daproeqtebis procesSi

saxelmwifo regulirebis sakiTxebi

energetikaSi daproeqtebis procesSi gansakuTrebuli

mniSvneloba eniWeba energosistemaSi saqmianobis organiza-

cias, marTvis struqturis organizacias, marTvis sistemasa

da mis funqciebsa da principebs.

164

gardamavali ekonomikis qveynis dargobrivi ekonomikis

marTvis organizacia aucileblad mimarTuli unda iqnas

bazris moTxovnebis mimarT, rogorc saqmianobis ZiriTad

ganmsazRvreli movlena.

energosistemis marTvis sistema ZiriTadad mimarTulia

ori mimarTulebis marTvaze kerZod safinanso-ekonomikuri da

operatiul-dispetCeruli marTva. teqnikuri saSualebebis

gamarTuli muSaoba, energosistemis generaciis, gadacemisa da

ganawilebis funqciebi ZiriTadad eqvemdebareba operatiul

dispetCeruli marTvis sistemas.

operatiul-dispetCeruli marTva eleqtroenergetikaSi

warmoadgens mTel kompleqsur saqmianobas, romelic

mimarTulia eleqtroenergetikis obieqtebisa da momxmare-

belTa energomimRebi danadgarebis muSaobis teqnologiuri

reJimebis centralizebul marTvaze.

operatiul-dispetCeruli sistemis saqmianobis mizans

warmoadgens saimedo eneromomaragebisa da eleqtroenergiis

xarisxis uzrunvelyofa, romlebic Seesabameba teqnikur

reglamentebs da sxva aucilebel moTxovnebs, rac

dadgenilia sxvadasxva normatiuli aqtebis safuZvelze.

operatiul-dispetCeruli marTvis sistemis meSveobiT

xdeba operatiuli brZanebebisa da gankargulebebis gacema,

romelic savaldebuloa am sistemis yvela subieqtisaTvis.

operatiul-dispetCeruli marTvis ZiriTad principebs

miekuTvneba:

_ eleqtroenergiis warmoebisa da moxmarebis balansis

uzrunvelyofa;

_ operatiul-dispetCeruli marTvis umaRles doneze

dabali rgolis subieqtebis daqvemdebareba.

_ eleqtroenergetikisa da eleqtroenergiis momxmare-

belTa mier operatiul-dispetCeruli marTvis subieqtebis

miTiTebaTa ucilobeli Sesruleba.

165

_ yvela zomebis ganxorcieleba, romlebic mimarTulia

eleqtroenergetikis funqcionirebis usafrTxoebis uzrun-

velyofaze da avariuli situaciebis warmoSobis Tavidan

acileba.

_ zomebis miReba, romelic mimarTulia energetikuli

simZlavreebis rezervebis Seqmnaze;

_ eleqtroenergiis warmoebisa da moxmarebis

moculobis grZelvadiani da moklevadiani prognozireba;

_ eleqtruli da Tburi energiis gamomuSavebis

kombinirebuli reJimebis prioritetuloba Semodgoma-zamTris

periodSi magenerirebeli danadgarebis muSaobis reJimebis

regulireba.

_ operatiuli sadispetCero brZanebebisa da gankargu-

lebebis ekonomikuri efeqtianoba, rac damyarebulia

eleqtruli qselis muSaobis reJimebis optimizaciaze.

_ ekonomikurad efeqtiani operatiul-dispetCeruli

gaawyveti-lebis amorCeva warmoadgens iseT moqmedebas,

romelic uzrunvelyofs eleqtroenergetikis teqnologiuri

infrastruqturis usafrTxo da avariis gareSe funqcioni-

rebasa da eleqtroenergiis xarisxs, rac unda Seesabamebodes

teqnikur pirobebs da sxva moTxovnebs.

_ energosistemebis daproeqtebis procesSi yuradRmi-

saRebia, gasaTvaliswinebelia da gamosayenebelia saxelmwifo

regulirebisa da kontrolis Semdegi principebi da

meTodebi.

_ saqarTvelos erTiani eleqtruli qselis teqnolo-

giuri marTvis erTianobis uzrunvelyofa.

_ eleqtroenergetikaSi saxelmwifo sakuTrebis efeq-

tiani marTva.

_ eleqtruli energiis mimwodebelTa da momxmare-

belTa ekonomikuri interesebis balansis miRweva;

166

_ eleqtroenergiis momxmareblebisaTvis misawvdomobis

uzrunvelyofa da maTi uflebebis dacva;

_ saqarTvelos moqalaqeebis socialuri dacvis

uzrunvelyofa eleqtroenergiaze fasebis (tarifebis)

dausabuTeblad zrdaze;

_ yvela aucilebeli pirobebis Seqmna investiciebis

mosazidad eleqtroenergetikuli sistemis funqcionirebsa

da ganviTarebis mizniT;

_ eleqtroenergiis konkretuli bazris ganviTareba,

eleqtroenergetikis calkeuli subieqtebis monopoluri

saqmianobis SezRudva;

_ eleqtroenergetikaSi bunebrivi monopoliebis obieq-

tebis momsaxurebis uzrunvelyofa da masze diskriminaciis

akrZalva;

_ eleqtroenergetikis sferoebSi saxelmwifo reguli-

rebis elementebis SenarCuneba, sadac ar arsebobs anda

SezRudulia konkurenciisaTvis aucilebeli pirobebi;

_ eleqtroenergetikis subieqtebis funqcionirebaze

informaciis miRebaze momxmareblebis daSvebisa da maTTvis

saWiro informaciis daubrkoleblad miRebis uzrunvelyofa.

daproeqtebisas aucileblad migvaCnia saxelmwifo

regulirebisa da konotrolis Semdegi meTodebis

gaTvaliswineba;

_ eleqtroenergetikis seqtoris im subieqtebis saqmia-

nobis regulireba da kontroli, romlebic mikuTvnebulia

kanonis ZaliT bunebriv monopoliebs, maT Soris obieqtebis

sainvesticio saqmianobis regulireba;

_ damoukidebeli maregulirebeli organoebis saqmia-

nobaze saxelmwifo kontrolis ganxorcieleba prduqciis

(momsaxurebis) calkeul saxeebze maT mier fasebis –

tarifebis dadgenaze.

167

_ saxelmwifo antimonopoluri regulireba da

kontroli, maT Soris erTiani wesebis dadgenaze

eleqtroenergiis gadacemis momsaxurebaze da sxva.

_ eleqtroenergetikaSi saxelmwifo sakuTrebis marTva;

_ eleqtroenergetikis seqtorSi calkeuli saxis

saqmianobaze licenzirebis da nebarTvebis gacema;

_ eleqtroenergetikaSi teqnikuri regulireba;

_ mezobeli qveynebis sistemaTaSorisi kavSirebis, maT

Soris urTierTCaTvlebis sistemaTaSorisi eleqtruli

qselebis urTierTobis wesebis damtkiceba.

_ gansazRravs eleqtro momaragebis sferoSi

saxelmwifo politikis ZiriTad mimarTulebebs;

_ amuSavebs eleqtroenergetikis perspeqtiuli ganviTa-

rebis programebs, qveynis energousafrTxoebis moTxovnebis

Sesabamisad da misi socialur-ekonomikuri ganviTarebis

prognozebis safuZvelze;

_ amtkicebs eleqtruli qselebSi eleqtruli energiis

kargvebis gansazRvrisa da kompesaciis wesebis meTodikas;

_ eleqtroenergetikaSi zedamxedveloba da teqnikuri

kontroli.

$5.4. biznes-gegmis ekonomikuri mniSvneloba energo

obeiqtebis daproeqtebis saqmeSi

TiToeuli saqmianobas, TiToeul dargs gaaCnia Tavisi

specifikuri warmoebisa da kapitaldabandebebis efeqtianobis

amaRlebis gzebi. amasTan yvela SemTxvevaSi am amocanis

praqtikuli ganxorcieleba efuZneba, gegmiuri, samecniero-

teqnikuri, ekonomikuri, inovaciuri da organizaciuli

sakiTxebis sistemis damuSavebasa da ganxorcielebas, rac

mimarTuli unda iyos energosistemis sawarmoo da sameurneo

168

saqmianobis marTvis gaumjobesebaze, xarjebis Semcirebasa da

efeqtianobis amaRlebaze.

am debulebis dakonkretebisas unda gaviTvaliswinoT,

rom energosistemaSi warmoebisa da kapitaluri dabandebebis

efeqtianobis amaRlebis gzebad iTvleba Sromis nayofierebis

amaRleba mTlianad energosistemasa da mis sawarmoebSi,

inovaciuri procesebis ganviTareba da warmoebis

struqturis gaumjobeseba, gamosaSvebi produqciis xarisxis

amaRleba misi saeqsporto saqonlad gadaqceva; prioritetul

mimarTulebad unda CaiTvalos sawarmosa da energosi-

stemaSi, produqciis warmoebaze xvedriTi xarjebis

Semcireba, sawarmoo simZlavreebis ufro efeqtianad gamoye-

neba, ufro meti yuradReba mieqces nedleulis, masalebis,

saTbobisa da energiis ekonomikurad gamoyenebas, marTvis

meTodebis gaumjobesebas, dagegmvisa da organizaciis axali

meTodebis gamoyenebas, saproeqto simZlavreebis droulad

eqspluataciaSi Seyvanas, yovelmxrivad unda moxdes

korporaciuli Sromis kulturisa da marTvis meTodebis

danergva.

energetikul sawarmoebSi efeqtianobis amaRlebis

problemebis ZiriTad aspeqtebs Soris ganixileba:

_ efeqtianobis Sefasebis meToduri principebis

gaumjobeseba da amis safuZvelze kapitaldabandebisa da

warmoebis efeqtianobis amaRlebis gzebis gamokvleva.

energosistemis kerZod da Semdgom mTlianad energetikis

dargsa da qveynis ekonomikis mimarT. energetikis specifikis

gaTvaliswinebiT efeqtianobis maCveneblebis jgufis

gaumjobesebis amocanebisa da gzebis gaanalizeba warmoadgens

erT-erT gamokveTil nawils. am maCveneblebis sistema

gamoiyeneba aseve investiciebisa da inovaciuri saqmianobis

efeqtianobis gasaangariSeblad.

169

saerTod cnobilia, rom TiToeul dargSi, Cvens

SemTxvevaSi eleqtroenergetikul sistemaSi, warmoebisa da

investiciebis gamoyenebis efeqtianobis gansazRvra da

gaangariSeba aucileblad Sexamebulia saqmianobis saxesa da

mis mier warmoebuli prduqciis adgilze qveynis ekonomikis

ganviTarebis saqmeSi.

eleqtroenergetikul sistemaSi warmoebisa da inves-

ticiebis gamoyenebis efeqtianobis amaRlebis amocana misi

kapitaltevadobis, masStabebisa da ganviTarebis tempebis

gamo warmoadgens qveynis erT-erT mniSvnelovan amocanas.

amasTan erTad energetikaSi didi teqnologiuri Tavisebu-

rebebisa da sainovacio pirobebis gaTvaliswinebiT am

amocanis gadawyveta xasiaTdeba arsebuli specifikiT da

mniSvnelovnadaa damokidebuli teqnikur ekonomikuri

gaTvlebis meTodis srulyofaze.

investiciebis (kapitaldabandebebis) efeqtianobis

maCveneblebi axasiaTebs faqtiur an mosalodnel kapital-

tevadobas energosistemaSi aseve calkeul proeqtirebaSi

(mSeneblobaSi) myof obieqtebSi amas garda es maCveneblebi

gamoiyeneba sawarmoo-sameurneo saqmianobis Sedegebis

SefasebisaTvis, mogebis, xarisxis donis da rentabelobis

saxiT.

miRweuli (mosalodneli) efeqtianobis sididis

SefasebisaTvis saangariSo sidideebi SeiZleba SevadaroT

Sesabamis normatiul sidideebTan, saukeTeso monacemebTan

raTa movaxdinoT droSi maTi cvlilebis dinamikis analizi.

investiciebis SedarebiT efeqtianobis maCveneblebi

gamoiyeneba Sesadar teqnikur-ekonomikur gaTvlebSi gegmiuri

saproeqto da teqnikuri gadawyvetilebebis, inovaciebis

efeqtianobis SefasebisaTvis ZiriTadi fondebis rekons-

truqciisa da modernizaciisaTvis, marTvis struqturuli

mdgomareobis gardaqmnisaTvis menejmentis gaumjobesebis

170

mizniT. amasTan aucilebladaa gasaTvaliswinebeli is

faqtori, rom nebismieri gegmiuri, teqnikuri Tu saproeqto

gadawyvetileba SeiZleba realizebuli iqnas mxolod maSin,

rodesac igi Rrmad iqneba gaanalizebuli da mocemuli

varianti iqneba ekonomikurad mizanSewonili. amitom aseT

SemTxvevaSi srulebiT araa sakmarisi SevasruloT

eleqtroenergetikuli sistemis proeqtis erTi varianti,

romelic SeiZleba erTi SexedviT Tavisi teqnikur-

ekonomikuri maCveneblebiT warmoadgendes damakmayofilebels.

amgvarad yvela sagegmo da gansakuTrebiT saproeqto

namuSevrisaTvis ganuyofel nawils unda warmoadgendes

teqnikuri gadawyvetilebebis ramdenime variantis ekonomi-

kuri Sedareba, raTa SerCeuli iqnas optimaluri varianti,

razedac Semdeg unda moxdes dafinanseba.

aseTi analizis aucilebloba saWiroa, radganac saqme

exeba did kapitaltevad dargs, rogoricaa eleqtroener-

getikuli seqtori da misi nawili eleqtruli qselebi. am

SemTxvevaSi araswori da ekonomikurad dausabuTebeli

variantis realizaciam SeiZleba gamoiwvios didi sameurneo

xarjebi.

eleqtroenergetikaSi investiciebze Sesadari gansa-

zRvris meTodi farTod gamoiyeneba misi obieqtebis

daproeqtebis procesSi axali an moqmedi obieqtis

gafarToebis an mSeneblobis optimaluri variantis SerCevis

mizniT. rogorc wesi eleqtroenergetikuli sistemis

daproeqtebis ZiriTad mizans warmoadgens axlad aSenebuli

simZlavreebis eqspluataciaSi SeyvaniT mosaxleobisa da

warmoebis, aseve mewarmeobisa da biznesis eleqtroenergiis

mudmivi da saimedo uzrunvelyofa. am SemTxvevaSi saqme exeba

ramdenime teqnikurad misaReb variantebs, romlebic

akmayofileben daproeqtebis moTxovnebs mag. saWiroa

imereTis regionis moTxovnis dakmayofileba gansazRvruli

171

raodenobis siTbosa da eleqtroenergiaze, am moTxovnebis

Sesruleba SesaZlebelia Tboeleqtrocentralis aSenebiT

quTaisis an samtrediis siaxloves organul-tyibulis

qvanaxSirze an kolxeTis torfze an bilogiur masaze da

energomomarageba saqvabebiT (qalaqebSi) da raionuli

Tboeleqtrosadguris danawilebuli muSaobiT, rac SeiZleba

regionis gareTac SeiZleba aSendes da Tburi energiis

mowodeba moaxinos mocemul regionSi.

proeqtirebis stadiaze teqnikur-ekonomikuri gaTvle-

bis Catarebis procesSi uzrunvelyofili unda iqnas mWidro

meToduri kavSiri da warmoebisa da investiciebis

efeqtianobis gansazRvraze gaTvlebis Tanmimdevroba. esaa

Zalian rTuli sakiTxi, romelic mTlad Rrmad araa

mecnierulad damuSavebuli, radganac optimaluri variantis

gamosaTvlelad jer tardeba teqnikur-ekonomikuri gaTvlebi

proeqtirebis stadiaze da misgan gancalkevebiT SerCeuli

warmoebisa da investiciebis efeqtianobis gaangariSeba.

mosalodnelia ekonomikurad araefeqtian saproeqto

gadawyvetilebis miReba.

Cvenis azriT SedarebiTi investiciebis efeqtianobis

maCveneblebis gaTvlebis safuZvelze SeirCeva ukeTesi

Sesadarebeli saproeqto obieqtis (eleqtroenergetikuli

sistema, qvesadgurebi, gadamcemi xazebi da sxva) varianti.

magram mainc araa garantia imisa, rom es SerCeuli varianti

uzrunvelyofs efeqtianobis misaReb maCveneblebs, amitom

meore etapi anu warmoebis efeqtianobis maCveneblebis

gansazRvra da investiciebis efeqtianobis gaTvla. amis

Semdeg keTdeba daskvna, akmayofilebs Tu ara SerCeuli

varianti efeqtianobis minimalurad dasaSveb pirobebs da

SerCeuli varianti SeiZleba rekomendebuli iqnas

sarealizaciod.

172

eleqtroenergetikuli sistemis daproeqtebis ekono-

mikur erT-erT safuZvels am SemTxvevaSi warmoadgens

eleqtroenergetikul sistemaSi Tburi da eleqtruli

energiisa da proeqtirebisaTvis moziduli investiciebis

gamoyenebis efeqtianoba da misi maCveneblebi.

am TvalsazrisiT hesebis daproeqtebisa da mSeneblo-

bis, xolo SemdgomSi eqspluataciaSi gaSvebisa da muSaobis

biznes-gegmis damuSavebas eniWeba gadamwyveti mniSvneloba.

biznes-gegma Tavisi moculobiT moqmedebis xangrZlivo-

biTa dasagegmavi masalebis moculobiT yovelTvis efuZneba

saproeqto obieqtis mniSvnelobas, samuSaobis moculobasa da

mis adgils regionis adgilobrivi mmarTvelobis teritori-

uli erTeulis ekonomikasa da socialuri politikis

ganviTarebis saqmeSi.

$5.5. biznes-gegma da misi Taviseburebebi

sabazro ekonomikaSi biznes-gegma warmoadgens samuSao

dokuments, romelic gamoiyeneba mewarmeobis yvela sferoSi.

igi aRwers firmis funqcionirebis process, gviCvenebs misi

xelmZRvanelebi rogori xarisxiT aRweven Tavis miznebsa da

interesebs _ kerZod pirvel rigSi mxedvelobaSi miiReba

firmis momgebianobis donis amaRleba.

biznes-gegma aris samuSao dokumenti romelSic

mudmivad Seitaneba is cvlilebebi, romelic dakavSirebulia

firmaSi mimdinare movlenebTan (bazris urTierTobaze, sadac

moqmedebs firma da saerTod ekonomikaSi). biznes-gegma

erTmaneTs akavSirebs Siga safirmo da makroekonomikur

analizs, romelic tardeba specializebuli samecniero an

sakonsultacio organizaciebis mier. biznes-gegmas, rogorc

wesi amuSavebs yvela sawarmo, Tumca aseTi dokumentis

173

Sesadgenad SesaZleblobebi SeiZleba iyos sxvadasxva, mcire

sawarmo iwvevs sakonsultacio firmas da masTan

urTierTobiT amuSavebs gegmis ZiriTad parametrebs kargad

damuSavebuli biznes-gegma exmareba firmas, gaizardos,

moipovos axali poziciebi bazarze, miiRos investiciebi da

kreditebi, Seadginos Tavisi ganviTarebis perspeqtiuli

gegmebi axali saqonlisa da momsaxurebis warmoebis konce-

fcia da SearCios misi realziaciis racionaluri meTodebi.

biznes-gegmis mizania Seiswavlis firmis saqmianobis

konkretuli mimarTulebebi (saqoneli, momsaxureba) gansaz-

Rvrul bazarze Camoyalibebul organizaciul-ekonomikur

pirobebSi da igi eyrdnoba:

_ warmoebis konkretul proeqts gansazRvruli saqon-

lisaTvis (momsaxureba) _ Cvens SemTxvevaSi mcire hesis

konkretuli proeqti da konkretuli saqoneli _ eleqtro-

energiis warmoeba.

_ sawarmoo-sameurneo da komerciuli saqmianobis

yovelmxrivi analizi, romlis mizans warmoadgens misi susti

da Zlieri mxareebis gamovlena, specifikisa da gansxvavebisa

sxva firmebTan SedarebiT.

_ konkretuli proeqtis (amocanebis) realizaciisaTvis

konkretuli finansuri, teqnikur-ekonomikuri da organiza-

ciuli meqanizmebis Seswavla, romlebic gamoiyeneba ekono-

mikaSi.

Cvens SemTxvevaSi firmis saxiT warmodgenilia sainves-

ticio proeqti mikrohesis mSeneblobis gansaxorcieleblad.

biznes-gegma warmoadgens erT-erT ZiriTad dokuments,

romelic gansazRvravs firmis funqcionirebis strategias.

strategiis realizacia emyareba farTo sainvesticio

programebs, romelis Sedgenilia gansazRvrul periodSi

urTierT dakavSirebuli teqnikur, organizaciul da

ekonomikur cvlilebebze. biznes-gegma moicavs sainvesticio

174

programis erT nawils, romlis realizaciis vada yovelTvis

SezRudualia ramdenime wliT, rac saSualebas gvaZlevs

gaTvaliswinebul RonisZiebebze mogvces sakmarisad zusti

ekonomikuri Sefaseba.

biznes-gegmis Taviseburebas, rogorc strategiuli

dokumentisa warmoadgens misi dabalansebuloba amocanebis

dayenebaze firmis realuri finansuri SesaZleblobebis

gaTvaliswinebiT. biznes-gegma miRebuli, rom iqnas masSi

gaTvaliswinebuli RonisZiebebi uzrunvelyofili unda iyos

aucilebeli safinanso resursebiT; aseTi proeqtebi unda

iyvnen aramarto inovaciuri e.i. gamoirCeodes samecniero-

teqnikuri monacemebiT, aseve sakmaod kargad damuSavebuli,

gviCvenebdes rogori xarjebia gasawevi maT realizaciaze da

ekonomiurad ras mogvcems es saqme. inovaciurobisa da

sarisko dones gansazRvravs kapitalis mozidvis xerxebi.

biznes-gegmis ZiriTadi funqciebi warmodgenilia ori

mimarTulebiT: 1. Sigasafirmo saqmianoba, romelic moicavs

Semdeg mimarTulebebs: a) firmis ganviTarebis (koncefcia)

strategiis damuSaveba da misi saqmianobis calkeuli

mimarTulebebis dakonkreteba. b) axali produqciis (momsa-

xurebis) Seqmnis ganxorcieleba da damuSaveba. g) firmis

Siga samecniero, teqnikuri, sawarmoo da komerciuli

potencialis Sefaseba da rezervebis gamovlena. d) axali

teqnologiebis danergvaze RonisZiebebis momzadeba da

ganxorcieleba da danadgarebis SeZena. e) sakuTari muSebisa

da specialistebis gadamzadeba da axali kadrebis SerCeva. v)

firmis saqmianobis finansuri Sedegebis kontroli. z)

firmis saqmianobaSi riskebis Semcirebaze RonisZiebebi. T)

firmis keTilsasurveli imijis Camoyalibeba. 2. gare

funqciebi, romlebsac miekuTvneba: a) proeqtebis sareali-

zaciod investiciebis mzidva. b) saxelwmifo (regionalur)

programebSi proeqtis CarTvis dasabuTeba da centrali-

175

zebuli wyaroebidan saxsrebis miReba. g) sabanko kreditis

miReba. e) erToblivi sawarmoebis Seqmnis aucileblobis

organizaciul-finansuri dasabuTeba da moziduli kapitalis

gamoyeneba. RonisZiebebis damuSaveba da ganxorcieleba

safiananso-samrewvelo jgufebis Sesaqmnelad.

amgvarad mikrohesis biznes-gegma warmoadgens ara marto

firmis Siga dokuments aseve SeiZleba gamoyenebuli iqnas

kreditorTa da investorTa mosazidad.

$5.6. biznes-gegmis momzadeba da gamoyeneba

biznes-gegmis momzadeba SeuZlia menejerebs, mewarmes

firmaSi, anda firmebis jgufis sakonsultacio firmis

meSveobiT. nebismieri axli saqonlis momsaxurebis, warmoebis

marTvisa da organziaciis axali meTodis ideis warmoSobisas

aucilebelia biznes-gegma.

biznes-gegma axdens perspeqtiuli situaciis Sefasebas

rogorc firmis SigniT aseve mis gareTac. igi aucilebelia

firmis xelmZRvanelobisaTvis saaqcionero sakuTrebis

pirobebSi firmis orientirebisaTvis. amis safuZvelze

xelmZRvanelobas gamoaqvs gadawyvetileba, firmis mogeba

rCeba firmaSi, romelsac iyeneben warmoebis ganviTarebi-

saTvis da organizaciul-sawarmoo struqturis ganxorci-

elebisaTvis.

biznes-gegma aqtiurad exmareba partnioruli firmebis

erToblivi saqmianobis koordinirebas, organizacias uwevs

firmebis jgufis erTobliv dagegmas. yvela SemTxvevaSi isini

erToblivad afinanseben proeqts biznes-gegmis damuSavebis

organziaciis sqema naCvenebia nax. 5.4.

176

nax. 5.4. biznes-gegmis organizaciuli sqema

mocemuli biznes-gegmis damuSavebis organizaciuli

sqema gvaZlevs warmodgenas biznes-dagegmvis mTel procesze,

romelic moicavs biznes-gegmis damuSavebis yvela elements.

imis gamo rom biznes-gegma es aris mtkicebulebaTa

mTeli sistemis Tavmoyra, romlis gacnobiT investori

rwmundeba proeqtis sargeblianobaSi, amiT sazRvravs

177

momavali warmoebis mdgradobisa da sicocxlisunarianobis

xarisxs iTvaliswinebs samewarmoe saqmianobis riskebs,

akonkretebs am biznesis perspeqtivebs misi ganviTarebis

raodenobrivi da xarisxobrivi maxasiaTeblebis meSveobiT,

ayalibebs perspeqtiuli (struqturuli) Sexedulebis

firmebaze, mis muSa garemos da dagegmavs RirebulebiTi

gamocdilebis safuZvelze. nax. 5.5. mocemulia biznes

dagegmvis procesi.

nax. 5.5. biznes-dagegmvis procesi

178

nax. 5.4 da 5.5 safuZvelze warmovadgenT biznes-gegmis

damuSavebis processa da monawileobis saqmianobas dagegmvis

TiToeul etapze nax. 5.6 mocemuli biznes-gegmis procesi.

nax. 5.6. biznes-gegmis damuSavebis procesi da monawileni

179

biznes-gegmis damuSavebis Tanmimdevroba saSualebas

gvaZlevs davrwmundeT biznes-ideis perspeqtiulobaSi, amitom

moqmedebebi, romlebic unda ganxorcieldes ise unda iyos

erTmaneTTan misadagebuli, rom adgili ar hqondes

dadgenili miznidan gadaxvevas. biznes-gegmis damuSavebisaTvis

Sesasrulebelia Sedmegi etapebi:

1. saqonlis Sesaxeb informaciis Segroveba da analizi;

2. warmoebuli produqciis (momsaxurebis) gasaReba

marketingi.

3. firmis mdgomareobis, SesaZleblobebisa da perspeqti-

ulobis analizis, firmis arwera.

4. sawarmoo gegma: moTxovnilebaTa da uzrunvelyofis

gzebi, farTobebiT, danadgarebiT, kadrebiTa da sxva

resursebiT, saWiroa Sesruldes angariSebi mogebasa da

zaralze, fuladi saxsrebis moZraobaze.

5. moTxovnili kapitalis angariSi da finansirebis

wyaroebis moZieba safinanso gegma.

6. proeqtis mizanmimarTuleba da maStaburobis gansaz-

Rvra. efeqtianobis gansazRvra.

7. proeqtis organziaciuli struqturis, samarTlebrivi

uzrunvelyofisa da realizaciis mimdinareobaTa gansaz-

Rvra. organizaciuli gegma.

8. riskebisa da garantiebis sakiTxebis gadawyveta.

9. masalebis Sekreba da danarTis Sedgena.

10. proeqtis mokle Sinaarisis Sedgena. reziume.

11. anotaciis Sedgena proeqtze. 12. satitulo furclis Sevseba.

rodesac vangariSobT mosaTxovn kapitals saWiroa

gaangariSebuli iqna saprognozo balansi, gadasaxadebis gada-

ricxva da finansuri Sedegebi amogebis vada, momgebianobis

indeqsi, rentabelobis Siga norma. sufTa dayvanili mogeba.

proeqtis mrgZnobiarobis analizi. yvela etapze sadac

180

vatarebT analizs an gaangariSebebs yuradReba mivaqcioT

xarjebs, riskebisa da proeqtis realizaciis drois

Semcirebas.

$5.7. hesebis daproeqtebis da biznes-gegmiT gaTvlili

gamoyenebuli investiciebis efeqtianoba

ekonomikuri efeqtianobis gansazRvras didi mniSvne-

loba eniWeba da igi aris aramarto eleqtroenergetikuli

sistemis aseve nebismieri energetikuli sawarmos, maT Soris

hesebis sameurneo saqmianobis menejmentis aucilebeli

safuZveli. TviT ekonomikuri efeqtianobis swori daanga-

riSeba aucileblobas warmoadgens pirvel rigSi proeqti-

rebis processa da misi realizaciis dros, Semdgom warmo-

ebaSi sawarmoo saqmianobasa da menejmentSi.

sabazro pirobebSi moqmedi nebismieri sawarmos (firma,

organizacia) ZiriTad mizans warmoadgens gamoSve-buli

porduqciis (momsaxurebis) raodenobrivi da xarisxo-brivi

maCveneblebis gaumjobeseba, kerZod warmoebisaTvis

(momsaxurebisaTvis) saWiro Sromis, masalebisa da resur-

sebis maqsimaluri ekonomia, gamosakveTia Sromis pirobebis

gaumjobesebis, axali teqnikisa da teqnologiebis danergvis

meTodebi, romlis drosac minimizirebuli xdeba Sromis

danaxarjebi.

eleqtroenergetikul sistemaSi hesebis daproeqtebiTa

da biznes-gegmis damuSavebiT xdeba Tvisobrivi cvlileba da

ganviTareba mocemuli saqmianobisa, rac SeiZleba ganxorcie-

ldes sxvadasxva gziT an SerCeuli variantiT, romelic

TavisTavad gansxvavdeba rogorc danaxarjebis raodenobiT,

aseve maTi Sesrulebis periodebiT.

181

eleqtroenergetikul sistemaSi hesebis daproeqtebiTa

da biznes-gegmis damuSavebiT dakmayofilebuli unda iqnas

mravalmimarTulebiani da sxvadasxva ganzomilebiani moTxo-

vnebi. pirvel rigSi energetikis ganviTarebis saxelmwifo

politikis, mTavrobis energetikuli programisa, mosaxle-

obis ZiriTadi moTxovna aucilebeli eleqtroenergiisa da

siTbos miwodebaze, rac unda iyos uwyveti da saimedo.

parametrebis dakmayofileba, romlebic SesabamisobaSi unda

iyos saerTaSoriso da dargobriv standartebTan,

adgilobrivi resursebis maqsimalurad gamoyenebaze, xarjebis

optimizacia da sxva.

e.i. energosisitemaSi hesebis daproeqtebisas gamoyene-

buli unda iqnas menejmentis ZiriTadi moTxovna minimaluri

Sromis danaxarjebiT maqsimaluri Sedegis miReba, rac

mimaCnia mTavar miznad anu ekonomikur efeqtad Tu amas

davumatebT sworad gaTvlil biznes-gegmas miT ufro

ukeTesi.

aseve, rogorc Cven aRvniSneT wina masalebSi,

energosistemaSi hesebis daproeqtebisas da biznes-gegmis

daproeqtebisas SeiZleba gamoyenebuli iqnas efeqtianobis

gansazRvris orive forma absoluturi anu saerTo da

SedarebiTi an SefardebiTi efeqtianoba.

absoluturi efeqtianobis meTodi saSualebas gvaZlevs

daviangariSoT rogorc energosistemis aseve calkeuli misi

obieqtebis proeqtirebasa da mSeneblobaze investiciebis

efeqtianoba. jer proeqtirebis procesSi variantis SerCevis

dros da inovaciuri procesisa calke (axali teqnologiis,

axali teqnikis danergva) Tu SedarebiTi efeqtianobis

meTods gamoviyenebT energosisstemaSi hesebis daproeqebisa

da biznes-gegmis damuSavebis dros da ekonomikuri

upiratesoba eniWeba mas, romelic arCeulia saproeqto

variantis optimaluri xarisxis gansazRvris dros.

182

energosistemaSi hesebis daproeqtebisa da biznes-gegmis

damuSavebis ekonomikur safuZvlad gamoikveTeba efeqtianobis

meTodi – absoluturi ekonomikuri efeqtianoba, romelic

eyrdnoba mis Semdeg ZiriTad maCveneblebs: mogeba, rentabe-

loba, fondamogeba fondkapitaltevadoba, fondSeiaraReba,

TviTRirebuleba, Sromis nayofiereba da sxva.

efeqtianobis saproeqto maCvenebeli energosistemaSi

hesebis proeqtirebisas ganisazRvreba wliuri da perspeqti-

uli proeqtebis yvela etapze, magram roca energosistemaSi

hesebis proeqtis SerCeuli optimaluri variantis realiza-

ciis efeqtianobis faqtiuri da saprognozo maCvenebeli unda

SevadaroT maT normatiul mniSvnelobebs da gasuli perio-

dis analogiur maCveneblebs, TavisTavad cxadia Sesabamisi

energetikuli warmoebis mowinave sawarmoTa maCveneblebs.

energosistemaSi hesebis proeqtirebis realizaciis

procesSi absoluturi ekonomikuri efeqtianobis umTavres

maCveneblad gamoiyeneba sabazro pirobebisaTvis saintereso

maCvenebeli mogebis nazrdis fardoba da am mogebis miRebaze

gaweuli danaxarjebTan da aseve misi Sebrunebuli sidide

mogebis miRebaze gaweuli kapitaluri xarjebis gamosyidvis

vada.

praqtikaSi cnobilia saproeqto da proeqtis

realizaciis procesSi – mSenebare sawarmoebSi investiciebis

absoluturi ekonomikuri efeqtianobis maCvenebeli ganisaz-

Rvreba rogorc am obieqtebis eqspluataciisas erTi wlis

ganmavlobaSi miRebuli mogebis fardoba proeqtirebisa da

biznes-gegmis proeqtis realizaciis procesSi saxarjTaR-

ricxvo RirebulebasTan, aseve saproeqto da mSenebare

hesebze investiciebis gamosyidvis vada rogorc saxarjTaR-

ricxvo Rirebulebis fardoba wliur mosalodnel mogebas-

Tan.

183

fardobiTi ekonomikuri efeqtianobis angariSi gamoiye-

neba Semdegi saxis saqmianobebsa da samuSaoebSi:

1. qveyanaSi axali eleqtroenergetikuli sistemis,

axali hesebis, energosawarmoebisa da obieqtebis ganlagebis

raionis dasabuTebisas (energotevadi da Tbotevadi).

2. ekonomikur regionebSi eleqtroenergetikul siste-

maSi hesebisa da sxva obieqtebis ganviTarebis mimarTulebis

SerCevisas;

3. energetikis masStabiT axali hesebisa da energe-

tikul sawarmoTa investiciebis racionaluri gzebis

gansazRvrisas; mag. saqarTvelos eleqtroenergetikis ganvi-

Tarebis ekonomikurad mizanSewonil mimarTulebad miCneulia

kondensaciuri tipis eleqtrosadgurebisa da hidroeleq-

trosadgurebis mSenebloba.

4. saproeqto da teqnikur gadawyvetaTa ekonomikurad

mizanSewonili SerCevisas – ZiriTadi energetikuli danadga-

rebis raodenobis gansazRvrisas eleqtroenergetikul siste-

maSi, energetikuli danadgarebis erTeuli simZlavreebis

ganszaRvrisas, eleqtrogadamcemi xazebis Zabvebis SerCevisas,

hesebis eqspluataciis Tanamedrove teqnologiebis gamoye-

nebisas da sxva.

$5.8. hesebSi inovaciuri procesebis ekonomikuri

efeqtianoba

yovelgvari teqnikuri siaxle moiTxovs ekonomikur

dasabuTebas. ekonomikuri efeqtianoba SeiZleba ganvsazRvroT

teqnikis danergviT miRebuli ekonomiis SefardebiT mis

warmoebaze gaweul danaxarjebTan.

WAE =

184

sadac E _ efeqtianobis koeficientia; A _ miRebuli ekonomikuri efeqti;

W _ am efeqtis miRebaze gaweuli danaxarjebi.

efeqtianoba da efeqti sxvadasxva mcnebaa. efeqti (A) gviCvenebs, Tu ras aZlevs sazogadoebas mocemuli teqnikis

da RonisZiebebis danergva, xolo efeqtianoba (E) gviCvenebs efeqtis Tanafardobas danaxarjebTan.

axali teqnikis danergviT miRebul efeqtSi (A) Sedis sazogadoebrivi Sromis danaxarjebis ekonomika; produqciis

xarisxis gaumjobeseba; qveynis Tavdacvisunarianobis zrda;

warmoebis kulturis amRleba da sxv.

agreTve saWiroa gavarCioT maCveneblebi, romlebic

gazomvas eqvemdebarebian da romlebic gazomvas ar

eqvemdebarebian. pirvelni, SeiZleba gamovsaxoT cifrebiT.

amasTan, SeiZleba isic ver gamovsaxoT fulad formaSi.

amitom gaangariSebisas saWiroa maTi dayeneba erT

safuZvelze – sazogadoebrivi Sromis danaxarjebis

ekonomiaze.

ekonomikuri efeqtis yvela saxe naCvenebi unda iyos

axsna-ganmartebiT baraTSi, romelic Tan axlavs proeqts,

ris safuZvelzec SeiZleba gamovsaxoT sazogadoebrivi

Sromis danaxarjebis ekonomia da Tu efeqti gamosaxuli

iqneba sazogadoebrivi Sromis danaxarjebis ekonomiiT maSin

A=W da efeqtianobis formula SeiZleba gamovsaxoT

formuliT:

WΔWE =

sabolood, yovelgvari danaxarji daiyvaneba fulad

formaze.

hesebSi axali teqnikis danergvisa da eqspluataciis

yvela xarjebi SeiZleba gavaerTianoT or jgufad:

1. kapitaluri dabandebani;

185

2. saeqspluatacio xarjebi.

kapitaldabandebebSi Sedis: manqanis Rirebuleba; mis

transportirebasa da montaJze gaweuli xarjebi; mis mier

dakavebuli sawarmoo farTis Rirebuleba.

hesebSi kapitaldabandebebi xorcieldeba im momentSi,

roca erTi Tu ori manqana esqpuataciaSi Sedis, xolo

saeqspluatacio xarjebi ki moicavs manqanis gamoyenebis

mTeli drois manZilze gaweul xarjebs. masSi Sedis

momsaxure personalis xelfasi, momavalSi mis remontze

gaweuli xarjebi SeiZleba miviRoT produqciis

TviTRirebulebis tolad.

umartives SemTxvevaSi, roca vamuSavebT biznes-gegmas

da xdeba ori variantis Sedareba (erTi nayofierebiT da sxva

ekonomikuri maCveneblebiT), ekonomikuri efeqtianobis

gaangariSeba xdeba kapitaldanaxarjebiTa da saeqspluatacio

xarjebiT.

1. SemTxveva

K2<K1 lari

C2 = C1 lari/weli

meore variantis efeqtianoba SeiZleba gaviangariSoT

kapitaldabandebis SefardebiTi ekonomiiT

100%ККК

КΔK100μ 21

1

э ⋅−

=⋅

=

sadac μ _ kapitaldabandebis SefardebiTi ekonomiaa;

эΔK _ kapitaldabandebis absoluturi ekonomia.

2. SemTxveva

K2<K1 lari

C2 < C1 lari/weli

meore variantis efeqtianoba SeiZleba gamovsaxoT

saeqspluatacio xarjebis damatebiT rentabelobis saSuale-

biT;

186

(%)E

C100(CEΔC100Δρ

1

21

1

ЭE

−=

⋅=

EΔρ _ saeqspluatacio xarjebis damatebiTi

rentabeloba;

ЭΔC _ saeqspluatacio xarjebis absoluturi

ekonomia;

igi gviCvenebs, Tu ramdenad Semcirda saeqspluatacio

xarjebi meore variantSi pirvelTan SedarebiT.

3. SemTxveva

K2<K1 lari

C2 < C1 lari/weli

aseT SemTxvevaSi meore varianti aris ekonomiurad

maRalefeqtian, ramdenadac igi iZleva ekonomias, rogorc

kapitaldabandebaSi, aseve saeqspluatacio xarjebSi.

ekonomiuri efeqtianoba SeiZleba ori maCvenebliT

gaviangariSoT.

1. kapitaldabandebis SefardebiTi ekonomiiT:

100K

KKμ1

21 ⋅−

=

2. saeqspluatacio xarjebis damatebiTi rentabelobiT

100C

CCΔρ 21E ⋅

−=

3. SemTxveva

K2>K1 lari

C2 < C1 lari/weli

pirveli variantisas naklebi kapitaldabandebebia

saWiro, magram meti saeqspluatacio danaxarjebi. meore

varantisas ki saWiroa iseTi maCveneblis gaangariSeba,

rogoricaa damatebiTi kapitaluri xarjebis gamosyidvis

vadaG(τ ).

187

meore variantis ekonomiuri efeqtianoba gaiangariSeba

saeqspluatacio xarjebis damatebiTi kapitaluri dabandebis

gamosyidvis vadis maCvenebliT:

21

12

CCKK

ΔCΔK

−−

==faq.τ (weli)

sadac ΔK _ aris damatebiTi kapitaluri xarjebi (lari)

ΔC _ aris wliuri saeqspluatacio xarjebis

ekonomia (lari/weli);

faq.τ _ aris damatebiTi kapitaluri xarjis

gamosyidvis faqtiuri vada, wlebi.

rogorc Cans, gamosyidvis faqtiuri (saangariSo) vada

aris drois monakveTi, romlis ganmavlobaSic ufro srulyo-

fili teqnikuri variantis gatarebiT miRebuli warmoebis

danaxarjebis ekonomia an produqciis TviTRirebulebis

Semcireba gamoisyidvis kapitaltevadi variantis gatare-

bisaTvis saWiro damatebiT kapitalur xarjebs.

e.i. hesebis biznes-gegmaSi dasabuTebis teqnikur-

ekonomikuri gaangariSebisas gamosyidvis vadis meTodis

angariSi saSualebas gvaZlevs erTmaneTs SevuTanazomoT

saproeqto variantis damatebiTi kapitaluri xarjebi da

wliuri saeqspluatacio xarjebi, ris safuZvelzec virCevT

ufro racionalur variants.

damatebiTi kapitaluri xarjebis Sebrunebul sidides

uwodeben SefardebiTi ekonomikuri efeqtianobis

koeficients:

21

12

KKCC

ΔKΔC1E

−−

===faq.

faq. τ

ekonomikurad mizanSewonili variantis SerCeva

SeiZleba damatebiTi kapitaluri xarjebis gamosyidvis

faqtiuri vadisa da faq.E -is feqtis SedarebiT maT

normatiul mniSvnelobebTan.

kapitaluri xarjebis gamosyidvis faqtiuri vadisa da

ekonomiuri efeqtianobis faqtiuri koeficientebis SedarebiT

188

maT normatiul mniSvnelobebTan nom.T da nom.E e.i. ori

Sesadari variantidan is varianti iqneba ekonomikurad

mizanSewonili, romlis damatebiTi kapitaluri xarjebis

gamosyidva warmoebs danaxarjebis SemcirebiT ekonomikurad

misaReb droSi. am vadis maqsimaluri done aris gamosyidvis

nomratiuli vada, agreTve, ori Sesadari variantidan

ekonomikurad misaRebia is varianti, romlis warmoebis

danaxarjebis ekonomia damatebiTi kapitaluri xarjebis

gamoangariSebiT, metia mis normatiul sidideze. winaaRmdeg

SemTxvevaSi upiratesoba eZleva im variants romelic nakleb

kapitalur xarjebs moiTxvos, Tundac adgili hqondes

TviTRirebulebis zrdas, e.i. gamosyidvis vadis maCvenebeli

gansazRvravs teqnikuri RonisZiebebis yvelaze kapitaltevadi

variantis SesaZleblobas. dasaSvebi normatiuli

maCveneblebis umciresi mniSvnelobis dros damatebiTi

kapitaluri xarjebis gamosyidvis nomratiul vadad erovnul

meurneobaSi mTlianad udris 3-4 wels.

avtorebis mier, n. samsonia, d. ComaxiZe, m. gudiaSvili

`saTbob-energetikuli kompleqsis sawarmoTa ekonomika~,

mtkicebiT damatebiTi kapitaluri xarjebi da SefardebiTi

ekonomikuri efeqtianobis nomatiuli maCveneblebi jer kidev

moklebulia mecnierul safuZvels – igi miaxloebiTi

mniSvnelobebisaa. ekonomikuri mecnierebis winaSe dgas

amocana dargobrivi normativebis Semdgomi srulyofisaTvis,

romlis drosac mxedvelobaSi miiReba normatiuli

maCveneblebis gansazRvruli ZiriTadi faqtorebi: ZiriTadi

fondebis dargobrivi struqtura, kapitaltevadoba da

fondtevadoba da sxv. warmoebis rentabelobis done

sxvadasxvaa agreTve iseT dargebSi, sadac teqnikuri

progresi sxvadassxvaa, sadac teqnikuri progresi sxvadasxva

raodenobis ekonomikuri stimulirebis fondebs moiTxovs.

magaliTad, rac ufro maRalia damatebiTi kapitaluri

xarjebis nomratiuli vada (da Sesabamisad naklebia

SefardebiTi ekonomikuri efeqtianobis normatiuli

maCvenebeli), mocemul dargSi iqneba ukeTesi pirobebi

189

teqnikuri progresis ekenomikuri stimulirebisaTvis.

srulyofili teqnikis danergva dakavSirebulia kapitaluri

xarjebis gadidebasTan. gamosyidvis vadis SedarebiT maRali

normatiuli maCvenebeli ekonomikurad gamarTlebulia iseT

dargebSi, sadac teqnikuri progresi iwvevs Sromis

mwarmoeblurobis mkveTr amaRlebas da produqciis

TviTRirebulebis mniSvnelovan Semcirebas.

jamuri xarjebis meTodi

ekonomikurad efeqtiani variantis SerCeva damatebiTi

kapitaluri xarjebis gamosyidvis vadis gaangariSebis

meTodiT martivia da srulyofili mxolod im SemTxvevaSi,

roca saWiroa orive variantis Sefaseba. Sesadari

variantebis ricxvis gadidebisas ekonomikurad xelsayreli

variantis SerCevis samuSaoebi tardeba. im SemTxvevaSi, roca

saWiroa sami an meti variantis an teqnikuri RonisZiebebis

ekonomikuri Sefaseba, gamoyeneba jamuri dayvanili xarjebis

minimumis formula

Зi = Enorm. K⋅ + Ci = min.

sadac _ Зi aris dayvanili xarjebi TiToeuli i-uri

variantisaTvis;

Ci da Ki _ i-uri variantisaTvis yovelwliuri

saeqspluatacio xarjebi lari/weli; da

erTdrouli kapitaluri xarjebi;

Enorm. K⋅ axasiaTebs kapitaluri xarjebis (K) im

nawils, romelic kompensirdeba wliuri

saeqsplutacio xarjebis ekonomiiT.

masasadame, TiToeuli variantis jamuri kapitaluri

xarjebi esaa mimdinare danaxarjebis (TviTRirebulebisa) da

erTdrouli kapitaluri danaxarjebis jami erTdrouli

kapitaluri xarjebi gamravlebulia efeqtian normatiul

190

koeficientze (Enorm), wliur saeqspluatacio xarjebTan

(produqciis TviTRirebulebasTan) SeTanazomvis mizniT.

Tu I variantis jamur dayvanil xarjebs aRvniSnavT З1-iT, II variantis _ З2 –iT da a.S. i-uri variantisaTvis _ Зi

–iT,

З1 = Enorm. 1K⋅ + l1



------------------------

Зi = Enorm. iK⋅ + li

aseT SemTxvevaSi ekonomikurad efeqturi iqneba is

varianti, romlis jamuri dayvanili xarjebi iqneba minima-

luri, Tu SesarCevi gvaqvs erTi varianti, sami teqnikuri

variantidan, romelTa kapitaluri da saeqspluatacio

xarjebia:

K1 = 12 mln lar. l1= 2 mln l/weli

K2 = 15 mln lar. l2= 1 mln l/weli

K3 = 20 mln lar. l3= 0,8 mln l/weli

roca efeqtianobis normatiuli koeficienti udris

0,15-s, TiToeuli variantis jamuri dayvanili xarjebi

iqneba:

З1 = 80,221215,0 =+⋅ mln lar.

З2 = 25,311515,0 =+⋅ mln lar.

З3 = 08,38,02015,0 =+⋅ mln lar.

rogorc Cans, ekonomikurad efeqtiania 1 varianti.

aseTi gaangariSebis Catareba mizanSewonilia im SemTxvevaSi

Tu hesebis biznes-gegmis gaTvlili variantebi axlosaa

erTmaneTTan mniSvnelobebiT.

191

Tavi 6. energomeurneobis struqtura sawarmoo

procesis organizacia da remontebis

marTva energokompaniebSi

$6.1. energosawarmoebSi sawarmoo procesis organizacia

energomeurneobaSi sawarmoo procesi Sedgeba energi-

ebis warmoebis, gadacemis, ganawilebisa da moxmarebisagan.

momxmarebeli, gardamqmneli da magenerirebeli danadgarebi

dakavSirebulia samrewvelo kvanZebis energomomaragebis

sistemebTan, aseve erTmaneTs Soris _ qselebiTa da gamanawi-

lebeli mowyobilobebiT da qmnian sawarmos energomoma-

ragebis sistemas.

sawarmoo procesis gansazRvra xdeba sawarmoTa

energomeurneobis sawarmoo struqturiT. Sromis nayofiereba

da warmoebis xarjebic aseve uSualod dakavSirebulia

energomeurneobis SigniT Sromis danawilebasa da mis

sawarmoo struqturaze, rac moiTxovs mis mudmiv

gaumjobesebasa da Sesabamisad gansazRvrul xarjebs. es

mdgomareoba yovelTvis warmoadgens sawarmoo procesis

efeqtiani marTvis Ziebis process.

Tanamedrove sawarmoebis (maT Soris energosa-

warmoebSi) energomeurneobis sawarmoo struqtura warmoad-

gens sawarmoo qvedanayofebis Semadgenlobas (saamqroebi,

ubnebi), marTvis organoebs (biuroebi, jgufebi), maT ricxvsa

da urTierTobas produqciis warmoebis procesSi. struq-

turis marTvac swored Seadgens energomeurneobis qvedana-

yofebs Soris Sromis danawilebas, rac gamiznulia produ-

qciis warmoebisa da momsaxurebis gawevis mizniT.

energomeurneobaTa saxeebi, rogorc avRniSneT

mniSvnelovnadaa dakavSirebuli dargobriv mikuTvnebasTan,

192

produqciis saxesTan, sawarmoo urTierTobebsa da

teqnologiebTan da sxva faqtorebTan.

sawarmoo struqtura gamoxatavs energomeurneobis

organizaciul da teqnologiur Taviseburebebs, rogorc

marTvis obieqtisas. igi gviCvenebs procesebis, saSualebebisa

da Sromis sagnebis gaerTianebis xasiaTs sxvadasxva saxis

energiebis warmoebisas, gadacemisas, ganawilebisas da

moxmarebisas, aseve samontaJo da saremonto samuSaoebis

Sesrulebas.

energomeurneobis sawarmoo struqtura organiza-

ciuli TvalsazrisiT warmoadgens saamqroebsa da ubnebis

urTierTkavSirs sawarmos struqturaSi, xolo teqnolo-

giuri midgomiT ki xasiaTdeba konkretuli danadgarebiTa da

qselebis ganlagebis wesiTa da SemadgenlobiT, romlebic

uzrunvelyofen energiis warmoebis, gadacemisa da

ganawilebis process, saremonto da samontaJo samuSaoebs,

aseve maT momsaxurebas.

energomeurneobis sawarmoo struqtura dinamiuri

unda iyos da icvlebodes sawarmos ganviTarebis pirobebSi.

es Tviseba saSualebas iZleva kompleqsurad gadavwyvitoT

energomeurneobis sawarmoo struqturis formire-bis

amocanebi.

sawarmoebis energomeurneoba sawarmoo TvalsazrisiT

iyofa Semdegi mimarTulebebis mixedviT:

saerTo sawarmoo (sasadguro, saqselo, saqarxno da

a.S.) energomeurneoba, romelSic Sedis: magenerirebeli da

gardamsaxi danadgarebi, energoqselebi, saerTosaqarxno da

sasadguro daniSnulebis Senobebisa da nagebobebis

gamanawilebeli qselebi da energomimRebebi.

saamqros energomeurneobaSi Sedis sawarmoo saamqro-

ebis energomimRebebi, saamqros gardamsaxi danadgarebi,

Sidasaamqrouli, gamanawilebeli qselebi, gamaTbobel-

193

saventilacio xelsawyoebi.

saerTo sawarmoo (sasadguro, saqselo, saqarxno da

a.S.) energomeurneobis eqspluatacia xorcieldeba specia-

lurad organizebuli energosaamqroebis meSveobiT, romlebic

Tavisi saqmianobis xasiaTiT iyofa sam ZiriTad jgufebad:

saeqspluatacio saamqroebi, romlebic axorcieleben

saeqspluatacio momsaxurebas energomomxmarebel danadga-

rebze, qselebsa da magenerirebel mowyobilobebze.

saremonto saamqroebi, sadac swarmoebs speciali-

zebuli danadgarebis montaJi da remonti.

Sereuli saamqroebi, sadac xdeba energodanadgarebis

saeqspluatacio momsaxureba, montaJi da remonti.

praqtikaSi cnobilia energomeurneobis sxvadsaxva

formebi da rodesac sawarmos energomomarageba centrali-

zebulad xorcieldeba anu Cvens SemTxvevaSi igi pirdapiri

momxmarebelia da pirdapiraa fideriT mierTebuli hes-is an

Tec-is salteebze am SemTxvevaSi energomeurneobaSi Sedis

mxolod energomimRebebi, gamanawilebeli qselebi da

gardamsaxi danadgarebi da SeiZleba gaerTianebuli iqnas or

saamqroSi eleqtruli (eleqtruli qselebisa da

energodanadgarebis eqspluatacia da remonti) da TboZaluri

(TboZaluri danadgarebis, sakompresoro da satumbi,

kanalizaciisa da orTqlis, Tbofizikuri, wylisa da sahaero

xazebis eqspluatacia da remonti), kavSirisa da

signalizaciis (sadispetCero kavSiri, radiokavSiri,

signalizacia da a.S.)

saremonto-saeqspluatacio samuSaoebis organizaciis

formis amorCeva unda xdebodes yovel calkeul SemTxvevaSi

teqnikur-ekonomikuri gaTvlebis safuZvelze sxvadasxva

maCveneblebis gaTvaliswinebiT.

194

$6.2. energosawarmoebis sawarmoo struqtura

sawarmoo struqtura Tavisi arsiT warmoadgens

sawarmoo qvedanayofebis erTobliobas, maT urTierTkavSirsa

da gaaadgilebas. sxvadasxva samrewvelo sawarmoebSi teqno-

logiuri procesebis moTxovnebi konkretul SemTxvevebSi

iwvevs aucileblobas daiyos sawarmo ufro wvril sawarmoo

qvedanayofad _ saamqroebi, ubnebi (saamqros SigniT), samuSao

adgilebi.

samuSao adgilad gamoixateba sawarmoo farTobis

nawili, sadac momuSave anda momuSaveTa jgufi asrulebs

calkeul operaciebs produqciis Sesaqmnelad, warmoebis

procesis momsaxurebis mizniT, meTvalyureobisa da kontro-

lis aseve sawarmoo-teqnologiuri procesis marTvis mizniT,

amisaTvis gamoiyeneba Sesabamisi danadgarebi, teqnikuri

aRWurviloba Tu kompiuteruli teqnologiebi. samuSao

adgilebis jgufebi sawarmoo aucileblobis SemTxvevaSi

erTiandebian, msxvildebian, izrdeba samuSao fronti da

iqmneba sawarmoo ubnebi, sadac xorcieldeba SedarebiT

lokaluri nawili sawarmoo procesisa an mzaddeba mza

produqciis nawilebi (kvanZebi, detalebi) an teqnologiuri

procesis stadiis Sesruleba anda marTvis procesi

Sesatyvis marTvis ierarqiis safexurze. am SemTxvevaSi

sawarmoo ubani warmoadgens sawarmos pirvelad sawarmoo

erTeuls anu sawarmos marTvis faqtiuri ierarqiuli

struqturis umdables safexurs. mdgradad gaerTianebuli

sawarmoo ubnebi qmnian sawarmoo saamqroebs. saamqro es aris

sawarmos administraciulad gancalkevebuli sawarmoo

qvedanayofi, romelSidac mzaddeba produqcia an misi nawili,

an sruldeba warmoebis gansazRvruli stadiebi, ris

Sedegadac iqmneba naxevarfabrikati, romelic gamoiyeneba

amave an sxva saxis sawarmoebSi anda warmoadgens am

195

sawarmosaTvis bazarze orientirebul saqonels romelime

produqciis makompleqtebel nawilad moxmarebis mizniT.

saamqro es ukve sawarmos struqturuli erTeulia

Tavisi Camoyalibebuli marTvis organizaciis struqturiT,

momzadebuli kadrebiTa da profiliT. ganasxvaveben ZiriTad,

damxmare (momsaxurebis gamwev) da arasamrewvelo saamqroebs.

rogorc cnobilia ZiriTadi warmoebis funqcias warmoadgens

dasamuSavebuli masalis mdgomareobis xarisxobrivad,

cvlilebis sawarmoo procesis ganxorcieleba mis mza

produqciad gardaqmnis mizniT. magaliTad Tboeleqtro-

sadgurebSi ZiriTadia yvela saamqro, romelSidac mimdina-

reobs sawarmoo procesebi saTbobis qimiuri energiis

gardasaqmnelad Tbur da eleqtrul energiad.

damxmare warmoebis saamqroebad moiazreba isini,

romlebic uSualod ar arian dakavSirebuli sawarmos

ZiriTadi produqciis warmoebasTan da emsaxurebian ZiriTad

warmoebas. isini uzrunvelyofen ZiriTad warmoebas Seuqmnan

normaluri muSaobis aucilebeli pirobebi. maTi meSveobiT

xdeba danadgarebis yovelgvari SekeTeba, masalebiT, iaraRiTa

da aRWurvilobiT, sarezervo nawilebiT, sxvadasxva saxis

energiebiT, saproeqto-sakonstruqtoro samuSaoebiT, marke-

tinguli kvlevebiTa da sxva uzrunvelyofa.

damxmare saamqroebidan gamovarCevdiT saremonto

samuSaoebis saamqroebs, sawarmos struqturaSi, saremonto

saqmianobis organizacias didi mniSvneloba eniWeba da igi

warmoadgens erTerT rTul da mravalmxrivi saqmianobis

obieqts. Tavis mxriv mis mier warmoebuli produqcia da

momsaxureba iTvleba misTvis ZiriTad warmoebad da aseve

bazarze saqmianobis saukeTeso saSualebas.

teqnikuri eqspluataciis wesebis mixedviT TiToeul

eleqtrosadgurSi, energetikul sawarmoSi an msxvil

samrewvelo sawarmoSi (korporaciis) aucileblad ganawi-

196

lebuli unda iyos mTeli dadgmuli danadgarebi, Senobebi,

komunikaciis sawarmoo saamqroebs Soris da gansakuTrebiT

saremonto samuSaoebis sworad da gegmiurad Catarebis

mizniT, maTi simZlavreebisa da remontis Sesrulebis

Sromatevadobis mixedviT.

TiToeuli sawarmoo saamqros maT Soris, energo-

danadgarebis saremonto saamqroebis sawarmoo struqtura

ganisazRvreba danadgarebis dadgmuli simZlavris SefardebiT

maT Soris teqnologiur kavSirebTan. praqtikiT dasturdeba,

rom mxolod struqturuli erTeulebis TanafardobiT igi

Seadgens 9:12 anu mTel 3/4¾anu 75%-s, amgvarad nebismier

energosawarmoSi msxvili samrewvelo sawarmos energomeur-

neobaSi saremonto samuSaoebis saqmianobis moculoba

Seadgens 75%. Aamitomac eqceva didi yuradReba saremonto

samuSaoebis organizaciisa da misi mimdinareobis marTvas.

$6.3. energetikuli danadgarebis remontis organizacia

remontebis ZiriTad amocanas warmoadgens agregatebis

muSa mdgomareobis dacva, misi normaluri saeqspluatacio

maxasiaTeblebis SenarCunebiT. remontebis racionaluri

organizaciis safuZvels warmoadgens profilaqtikisa da

gegmiurobis principi, amitomac remontebs uwodeben gegmiur-

mafrTxilebels.

gegmiur-mafrTxilebeli remonti ggr warmoadgens

samuSaoTa kompleqss, romelic mimarTulia saimedo eqsplu-

ataciis uzrunvelsayofad da ZiriTadi agregatebis muSaobis

teqnikur-ekonomikuri maCveneblebis miyvana damtkicebuli

normatiuli maCveneblebis donemde. remontebis Seruleba

xdeba gegmiur periodSi. samuSaoTa moculobebis mixedviT

197

gegmiur-mafrTxilebeli remontebi iyofa kapitalur,

mimdinare da saSualo (gafarToebuli mimdinare) remontebad.

kapitaluri remontis dros moiTxoveba agregatebis

SedarebiT xangrZlivad gaCereba, mimdinareobs periodulobiT

aranaklebi erTi wlisa.

danadgarebis eqspluataciis procesSi xdeba energo-

danadgarebis cveTa. cveTis sidide damokidebulia sxvadasxva

faqtorebis zemoqmedebaze: samuSaoebis xangrZlioba, datvir-

Tvis reJimebi, energomatareblis an pirveladi energiis

xarisxsa da parametrebze, masalebis xarisxze da konstru-

qciul Sesrulebaze. eqspluataciis pirobebze saeqplu-

atacio momsaxurebis xarisxze. agregatebis cveTaze

mniSvnelovan gavlenas axdens maTi muSaobis xangrZlivoba.

orTqlgeneratorebis muSaobaze moqmedebs datvirTvis reJimi

da saTbobis xarisxi. maTi calkeuli kvanZebis cveTaze

mniSvnelovnad moqmedebs aseve eqspluataciis pirobebi.

orTqlis turbinebis cveTaze gavlenas axdens calkeuli

kvanZebis konstruqciuli Sesruleba da masalebis xarisxi.

masalebis xarisxi ki ufro metad did gavlenas axdens gazis

turbinebze. hidravlikur tumboebsa da hidroteqnikur

danadgarebze (hesebze) cveTis done damokidebulia maT

saxeze, nagebobaTa konstruqciul Taviseburebebsa da

eqspluataciis pirobebze. Tbo da eleqtruli qselebis

cveTaze gavlenas axdens eqspluataciis pirobebi.

TboqselebSi unda gaviTvaliswinoT gare da Siga koroziis

zemoqmedeba, rac aseve aCqarebs eleqtroqselebSi kabelebis

cveTas. eleqtroZravebisa da eleqtroteqnikuri danadgarebis

cveTa damokidebulia momcvel garemoSi mtvris, nestis,

mJavaTa da sxva arsebobaze.

energetikuli danadgarebis cveTas mivyevarT

saimedobis Semcirebasa da maTi muSaobis ekonomiurobis

dacemasTan. normaze meti cveTis sidide iwvevs avariul

198

mdgomareobas agregatebSi da gamohyavs mwyobridan.

gegmiur-mafrTxilebeli remontebis organizaciis

safuZvels warmoadgens energetikuli danadgarebis aRricxva,

saTadarigo nawilebis samsaxuris organizacia, normatiuli

bazis damuSaveba.

aRricxvis monacamebSi Seitaneba:

1. energetikuli danadgarebis Semadgenloba;

2. gaaadgilebis adgili;

3. mdgomareoba;

4. saeqspluatacio monacemebi;

5. SeniSnuli defeqtebi;

6. calkeuli nawilebis msaxurobis vadebi;

7. Casatarebeli saremonto samuSaoebi.

saTadarigo (sarezervo) nawilebis meurneobis

organizeba xdeba remontebis vadebis da masze xarjebis

Semcirebis mizniT. sawyobebSi, rogorc wesi inaxeba iseTi

nawilebi, romelTa msaxurebis vada SedarebiT mcirea, inaxeba

iseTi detalebic, romlebic remontebis dros gamoiyeneba

didi raodenobiT.

iseTi nawilebi, razedac moTxovna momavali

remontebisaTvis ganisazRvreba SedarebiT xangrZlivi drois

SualedSi, amzadeben specialuri SekveTis safuZvelze.

gegmiur-mafrTxilebeli remontebis Casatareblad da

organizaciisaTvis aucilebelia dasabuTebuli normatiuli

baza. am bazaSi Setanili unda iqnas Semdegi saxis

informacia:

1. remontis perioduloba;

2. saremonto gaCerebis xangrZlivoba;

3. saremonto samuSaoebis Sromatevadoba;

4. moTxovnili saWiro raodenobis saremonto personali;

5. masalebisa da saTadarigo nawilebis moTxovnileba;

6. instrumentebsa da aRWurvilobaze moTxovnileba;

199

7. specialur meqanizmebze moTxovnileba.

remontebis periodulobis gansazRvra xdeba maTi

saxeebisa da moculobebis mixedviT dReebsa da wlebSi.

remontSi danadgarebis gaCereba gamoiTvleba kalendarul

dReRameebSi. sadResaswaulo dReebi gaCerebis vadidan

amoiReba. gaCerebis xangrZlivobis dasadgenad agregatis

remontis dawyebad iTvleba misi gamorTvis dro, xolo

remontis damTavrebis drod iTvleba misi muSaobaSi CarTvis

dro.

saremonto gaCerebis drois da periodulobis dadgena

xdeba remontTa Sorisi periodebis (saremonto ciklebis)

xangrZlivobis, remontebis Semadgenlobisa da moculobis

dadgenis safuZvelze. calkeuli nawilebis cveTis donis

Seswavla saSualebas gvaZlevs davadginoT maTi gamoyenebis

dro (cveTis norma). remontebis periodulobisa da

xangrZlivobis dadgena xdeba swored nawilebis gamoyenebis

droisa da cveTis monacemebis eqspluataciis periodSi

danadgarebis danagvianebis mixedviT. agregatebis mixedviT

SeiZleba dadgindes:

1. Semowmebisa da gasufTavebis vadebi;

2. regulirebis dro;

3. kvanZebis, nawilebis remontebisa da gamocvlis

perioduloba.

rac saSualebas iZleva davicvaT danadgarebis

muSaobis teqnikur-ekonomikuri maCveneblebi mocemul doneze

da uzrunvelyoT saimedoba. es mimarTulebebi gamoiyeneba

safuZvlad, ama Tu im saxis remontebis Catarebis droisa da

xangrZlivobis gansazRvrisaTvis.

eleqtrosadgurebisa da qvesadgurebis ZiriTadi

agregatebis gaCerebis normebi gegmiur-mafrTxilebel

remontSi muSavdeba kapitaluri samuSaoebis moculobisa da

nomeklaturis safuZvelze. nomeklatura ki warmoadgens

200

samuSaoebis CamonaTvals, romelic sruldeba agregatis

TiToeuli kapitaluri remontebis dros. maTSi Seitaneba

aseve Semowmebebisa da gawyobis samuSaoebi, aseve yvela saxis

sacdeli samuSaoebi. kapitaluri remontis samuSaoebis

moculoba damokidebulia danadgarebis konstruqciuli

Taviseburebebis, misi komponentebisa da eqspluataciis

pirobebze. moculoba SeiZleba gansxvavebuli iyos erTi da

igive saxis agregatebisaTvisac ki.

saerTod turboagregatebis kapitaluri remontebi

swarmoebs erTjer 4-5 weliwadSi. kapitalur remontebs

Soris SeiZleba periodis gagrZeleba im SemTxvevebSi, roca

orTqlis turbina da generatori muSaoben normalurad da

Tavisi mdgomareobiT SeuZliaT uzrunvelyon xangrZlivi da

saimedo muSaoba. remontTaSoris periodSi SeiZleba

Sesruldes erTi saSualo remonti. saremonto gaCerebis

xangrZlivoba orTqlis turbinebze damokidebulia maT

simZlavresa da saxeze, orTqlis parametrebsa da

cilindrebis raodenobaze. saerTod generatoris remontSi

gaCerebis dro ar unda aRematebodes turbinebis remontSi

gaCerebis dros.

Tes-is orTqlgeneratorebisaTvis remontTaSorisi

periodi Seadgens 3-4 wels. aqac Tu ki agregats SeuZlia

uzrunvelyos saimedo muSaoba daiSveba kapitalur remontebs

Soris periodis gagrZeleba. maTTvis aucilebelia gaCerebebi

saSualo da mimdinare remontebis dros. am gaCerebebis

perioduloba damokidebulia konstruqciaze saTbobis saxesa

da eqspluataciis pirobebeze.

Tes-is energoblokebis kapitaluri remonti

swarmoebs 3-4 wlis Semdeg. misi saremonto gaCerebis

xangrZlivoba ganiszRvreba blokis nominaluri simZlavriT,

orTqlgeneratorebis mwarmoeblobiT, saTbobis saxiT,

eqspluataciis pirobebiTa da agregatis konstruqciuli

201

TaviseburebebiT.

hes-Si hidroagregatis remonti swarmoebs 4

weliwadSi erTjer. saremonto gaCerebis xangrZlivoba

damokidebulia maT saxeebze da hidroturbinis muSa borblis

diametrze.

eleqtrosadguris ZiriTadi agregatebis saremonto

gaCerebis xangrZlivoba dgindeba specialuri gankargulebis

Sedegad eleqtrosistemis an gamanawilebeli kompaniis

mmarTvelobaSi. eleqtrul qvesadgurSi sinqronuli

kompensatorebis remontTaSorisi periodi Seadgens 4-5

wels. eleqtrosadgurebsa da qvesadgurSi damxmare

danadgarebis remonti swarmoebs ZiriTadi agregatebis

kapitaluri mimdinare da saSualo remontebis Catarebis

dros.

Tboqselebis nagebobebisa da danadgarebis remonti

swarmoebs ZiriTadad maTi daTvalierebis Sedegad.

daTvalierebis vadebi gaTvaliswinebulia winaswar. maTi

gansazRvra xdeba orientirebuli (miaxloebiTi) monacemebis

safuZvelze danadgarebi calkeuli nawilebis gamoyenebis

drosa da danadgarebis danagvianebis donis Sesaxeb.

daTvalierebis Semdeg dgindeba kapitaluri (saSualo)

remontis vada, misi Semadgenloba da moculoba.

Cveni SexedulobiT aseTi midgoma iseT

ZviradRirebul kapitalur remontebze kerZod Tboqselebze

remontebis Catarebis safuZvlad miaxloebuli monacemebis

gamoyeneba arasworia, aseve mxolod daTvalierebis

maCveneblis gadaqceva remontebis warmoebasa da dafinansebis

safuZvlad aseve arasworia, amitomacaa, rom remontebis

xangrZlivoba da periodulobac ver dadgindeba sworad, rac

gamoiwvevs kapitaluri xarjebis arasworad daangariSebasa

da Sesabamisad gamoyenebas.

eleqtruli qselebis danadgarebisa da nagebobebis

202

remontebis perioduloba ganisazrvreba cveTis intensivobiTa

da maTi muSaobis saimedobis pirobebiT, xolo saimedoba ki

damokidebulia nagebobebis, konstruqciebisa da danadgarebis

Sesrulebis xarisxze.

samrewvelo sawarmoTa energodanadgarebis saremonto

ciklebis (remontSorisi periodis xangrZlivoba) gaaCnia

Tavisi specifika.

$.6.4. remontebis klasifikacia da energosaremonto

warmoebis ekonomikuri maCveneblebi

saremonto samuSaoebis klasifikaciis ZiriTad miznad

migvaCnia sawarmos mmarTvelobas Seuqmnas warmodgena da

miewodos dazustebuli informacia sadgurebsa da

sawarmoebSi ganlagebuli danadgarebisa da eleqtruli

qselebis saeqspluatacio mzadyofnis potencialze da

remontebis klasifikaciis Semadgenlobis rolze, remontebze

drouli dafinansebis ganxorcielebis mizniT.

Cvenis azriT remontebis klasifikacia ar SeiZleba

erTnairi iyos sawarmoebSi ganlagebuli sxvadasxva saxis

energodanadgarebis, eleqtruli qselebisa da eleqtro-

mowyobilobebis saremonto samuSaoebis mimarT, aq yvelaze

mTavarsa da amosavals warmoadgens cveTis xarisxi,

profilaqtikuri samuSaoebi da daTvalierebebi. daTvali-

ereba, rogorc wesi sruldeba saremonto muSebis mier da

maT xelmZRvanelobs marTvis dabali rgolis menejeri,

romelsac gaaCnia misi pasuxismgeblobis qveS arsebuli

danadgarebisa da qselebis daTvalierebis Catarebis grafiki

da rogorc pirveladi rgoli igi qmnis pirvelad

informacias saremonto samuSaoebisa da cveTis xarisxis

Sesaxeb da aqedan iwyeba Zalisxmevis gaweva saremonto

203

samuSaoebis Catarebasa da danadgarebisa da qselebis

datvirTvis mzadyofnis uzrunvelyofa.

energodanadgarebisa da eleqtruli sadgurebis

remontebis ekonomikuri analizis dros didi yuradReba

eqceva iseT ekonomikur maCveneblebs rogoricaa:

1. reJimuli, romelic gamoxatavs remontSi mocdenis

xangrZlivobas;

2. saeqspluatacio mzadyofnis koeficienti, romelic

ganisazrvreba rogorc fardoba agregatis muSaobasa da

rezervSi yofnis droisa, gansaxilveli periodis

(saremonto cikli, wlis) mTlian xangrZlivobasTan;

3. RirebulebiTi _ esaa energiis TviTRirebulebis

saremonto Semadgeneli (TeTrebSi 1kvtsT-ze, erTeuli

dadgmuli simZlavris remontze gaweuli xarjebi

larebSi 1kvt-ze);

4. saremonto sawarmos produqciis TviTRirebuleba

(TeTri 1 larze);

5. Sromis nayofiereba gamomuSavebis saxiT (saxarjTaR-

ricxvo Rirebulebis mixedviT) erT momuSaveze.

reJimuli maCveneblebi ganisazRvreba saremonto

ciklis struqturiT. misi xangrZlivoba tc, gamoixateba

mocemuli kapitaluri remontis dawyebisa da Semdgom

pirvel kapitalur remonts Soris droiT. igi moicavs

Semdeg Semadgenlebs:

1. saeqspluatacio mzadyofnis dro tmz, romelic

Sedgeba danadgaris muSaobaSi yofnis drosa tm da

rezervSi yofnis drosagan trez:

tmz = tm + trez (3.1.)

2. remontSi mocdenis droSi tmoc Sedis mocdena

gegmiuri remontis dros tm.g.r. da gegmiur

(aragegmiur) mimdinare da saSualo remontSi

mocdenis dro tm.m.r;

204

3. avariuli mocdenis dro tav. maSin agregatis saeqs-

pluatacio mzadyofnis koeficienti gamoiTvleba

formuliT:

Rmz.=(tm + trez)/tc= tmz/tc (3.2.)

analogiurad SeiZleba ganisazRvros agregatis yofnis

koeficientebi mocdenis sxvadasxva saxeSi. agregatis

muSaobaSi Rm, rezervSi Rrez, remontSi Rr da avariebSi Rav

yofnis koeficientebis jami 1-is tolia.

produqciis (energiis) TviTRirebulebis saremonto

Semadgenelis maCvenebeli ganisazRvreba, rogorc remontebis

danaxarjebis (kapitaluri, sSualo, mimdinare ∑Srem fardoba produqciis gansazrvrul periodSi (magaliTad weli)

gaSvebaze:

STv.Sem.= ∑Srem/Эwl. (3.4.)

saremonto ciklis xangrZlivoba tc am maCvenebels gaaCnia naklovaneba, kerZod misi sidide

mniSvnelovnadaa damokidebuli iseT faqtorebze, romlebsac

araviTari kavSiri ara aqvT remontebTan, magaliTad Tu

remontze danaxarjebi ar icvleba da am dros Seicvala da

Semcirda dadgmuli simZlavris gamoyenebis saaTebis ricxvi,

maSin izrdeba TviTRirebulebis saremonto Semadgeneli da

piriqiT am maCvenebelSi ar gamoixateba CvenTvis mTavari_

reJimuli maxasiaTeblebi remontisa, kerZod: mzadyofna.

erTeul dadgmul simZlavreze danaxarjebis maCvenebeli

ganisazrvreba rogorc sawarmo obieqtebis (agregatebi,

eleqtrosadguri) remontze xarjebis fardoba gansazRvrul

kalendarul periodSi (weli) dadgmul (an nominalur)

simZlavresTan N: STv.rem.= ∑Srem/N (3.4.)

am maCveneblis uaryofiT mxares Cven mivakuTvnebT mas,

205

rom aqac araa gamoxatuli reJimis _ teqnikuri maCveneblebi,

remontisa _ saeqspluatacio mzadyofna da remontSi

mocdenis xangrZlivoba.

ekonomikuri maCveneblebis erTerT mniSvnelovan

parametradaa miCneuli saremonto produqcia. imis gamo, rom

energetikuli danadgarebisa da qselebis remonti

uzrunvelyofs maT mzadyofnas datvirTvis dafarvisTvis

aucilebeli saeqspluatacio potencialis SenarCunebis

pirobebSi, amitom saremonto warmoebis naturaluri

produqcia SeiZleba davaxasiaToT garemontebuli danadgaris

mier Teoriulad SesaZlebeli produqciis gamomuSavebiT an

misi saeqspluatacio mzadyofnis droiT. formula 3.2.-is

meSveobiT SegviZlia ganvsazRvroT Rmz calkeuli agregatis

saeqspluatacio mzadyofnis maCveneblisa da misi nominaluri

simZlavris namravliT mocemuli agregatis saremonto

produqciis naturalur erTeulebSi drois gansazRvruli t periodisaTvis.

turboagregatisaTvis: Qt=NtnomŒ*tmz (3.4.)

qvabebisaTvis: Qqv=Nqv.nom*tmz (3.5.)

eleqtromeqanikuri saamqrosa da eleqtrosadguri-

sTvis mTlianad saremonto produqciis raodenoba

iangariSeba formuliT:

∑ Qc =∑(Nn* tmz) (3.6.)

aqve gvsurs gamovkveToT erTi Tavisebureba,

eleqtrosadguris ZiriTadi kapitali _ obieqtebis saremon-

to ciklis xangrZlivoba ar emTxveva sadguris saqmianobis

sameurneo periods (wels) Tu eleqtrosadgurSi ZiriTadi

warmoebis danaxarjebi mTlianad modis eleqtro an

Tboenegiis warmoebaze, maSin saremonto samuSaoTa xarjebi

unda gavigoT, rogorc ZiriTadi kapitalis (fondebis)

saeqspluatacio mzadyofna.

206

$.6.5. remontze danaxarjebisa da saremonto samuSaoebis

TviTRirebuleba

remontis Taviseburebebis, rogorc sawarmoo

saqmianobis erTerTi saxis, gaTvaliswinebiT ganzogadoebuli

ekonomikuri maCveneblis saxiT SeiZleba miRebuli iqnas

fardoba remontze xarjebisa miRebul sawarmoo Sedegze_

produqciaze, romelsac gaaCnia sawarmoo momsaxurebis

specifikuri xasiaTi da SeiZleba Sefasebuli iqnas, rogorc

garemontebuli danadgarebis mzadyofnis uzrunvelyofis

doniT sawarmoo gamoyenebaze _ datvirTvis dafarvisaTvis.

mzadyofnis done SeiZleba gaizomos agregatis

muSaobasa da saeqspluatacio rezervSi yofnis saaTebSi,

maSin vRebulobT 1 saaTze saeqspluatacio mzadyofnaze

xvadriT xarjebs:

Smz=∑Srem/ tmz=∑Srem/(Tm-∑tmocd)=∑Srem/(Trem*Rmz) (3.7.)

sadac, ∑Srem _ sawarmoo obieqtis yvela saxis remontze

danaxarjebi mocemul saangariSo periodSi

(weli, saremonto cikli) larebSi;

tmz _ saeqspluatacio mzadyofnis dro anu

agregatis muSaobasa da saeqsoluatacio

rezervSi yofnis jamuri droa;

∑tmocd _ remontSi agregatis jamuri mocdenis dro Trem periodSi;

Rmz _ Trem-is periodSi mzadyofnis koeficienti.

saremonto personalis muSaobis sawarmoo Sedegebis

Sefaseba xdeba garemontebuli danadgarebiT uzrunvel-

yofili samuSao resursis mixedviT, anu garemontebuli

agregatis nominaluri simZlavris gamoyenebiT, potencialu-

rad SesaZlebeli produqciis gamomuSavebiT, mTeli

207

saeqspluatacio mzadyofnis periodSi.

SresmuS=∑Srem/tmz*Nn=∑Srem/(Trem*Rmz*Nn)=∑Srem/(Prem) (3.8.)

sadac, Prem aris saremonto produqciis raodenoba.

danaxarjebis Semadgenlobis mixedviT, romelic

gansazRvrulia (3.7.) da (3.8.) formulebiT, xvedriTi

xarjebiT xasiaTdeba TviTRirebulebis saxeebi (sawarmosi,

mTliani) anu saremonto produqciis Rirebuleba (saremonto

qvedanayofisaTvis). am maCveneblebis gansazRvra xdeba an

saangariSo monacemebis anda remontebze gegmis damuSavebis

monacemebis mixedviT.

saremonto produqciis xvedriTi TviTRirebulebis

maxasiaTeblebis struqtura iseTia, rom masSi zustad

gamoixateba sxvadasxva faqtorebis erToblivi gavlena:

1. remontSi danadgarebis mocdenis xangrZlivoba;

2. remontebze xarjebi;

3. remontis xarisxi.

imisaTvis, rom SevamciroT saremonto produqciis

xvedriTi TviTRirebuleba saWiroa Semdegi moTxovnebis

Sesruleba:

1. remontebis racionaluri organizaciis RonisZieba;

2. saTadarigo nawilebisa da gamoyenebuli masalebis

Rirebulebis Semcireba;

3. zednadebi xarjebis Semcireba;

4. remontebSi mocdenis xangrZlivobis Semcireba;

5. saremonto personalis Sromis nayofierebisa da

danadgarebis eqspluataciis kulturis amaRleba;

gansaxilvel periodSi sawarmoo da energoda-

nadgarebis yvela saxis remontebze danaxarjebis gansazRvris

dros (3.7. da 3.8.) formulebis safuZvelze, mxedvelobaSia

208

misaRebi, is rom sameurneo periodebi, romelTa mixedviT

mimdinareobs sagegmo maCveneblebis dadgena anu dagegmarebis

procesi, danaxarjebis aRricxva da analizi, ar eTanxmeba

ZiriTadi kapitalis elementebis remontebis ciklebs. Amis

gamo saremonto xarjebi gadanawildeba sameurneo periodebze

(Sesabamisad uzrunvelyofili iqneba saeqspluatacio

mzadyofnaze xarjebiT) da gaiangariSeba saangariSo

periodisaTvis sakalkulacio xarjebi.

amgvarad, saremonto xarjebs, romlebic sameurneo

periodebze iqneba gadanawilebuli (weli) uwodeben

saremonto sakalkulacio xarjebs.

saremonto xarjebis sakalkulacio gadanawileba

warmoebs saremonto samuSaoTa cikluri kalendaruli

grafikebiT, sadac mocemulia ara marto remontis sxvadasxva

saxeobaTa rigiToba, Tanmimdevroba, aramed danaxarjebic

calcalke saxeobis mixedviT.

saremonto xarjebi, romlebic xorcieldeba gansaxi-

lvel sameurneo wels da remontTaSorisi periodebi,

romlebic am wlis farglebSi Tavsdeba mTlianad unda

miekuTvnos saremonto sakalkulacio xarjebs.

saremonto produqciis xvedriTi TviTRirebuleba

ganisazRvreba rogorc saremonto momsaxurebis sakalku-

lacio xarjebis fardoba saangariSo wlis saremonto

produqciasTan.

saremonto produqciis TviTRirebulebis maCveneblis

gamoyeneba qmnis pirobebs energetikuli danadgarebis

saremonto samsaxurSi sameurneo angariSis gasatareblad da

minimaluri danaxarjebiT maRali saeqspluatacio Tvisebebis

misaRwevad.

TviTRirebulebis kalkulaciis dros remontze

xarjebis klasifikacia warmoebs sxvadasxva niSniT: esaa

pirobiTad mudmivi da cvladi xarjebi. pirobiTad mudmivi

209

xarjebis sidide araa damokidebuli saremonto samuSaoebis

moculobis sididesTan, amitom isini ukuproporciuli

xasiaTis xarjebia. qselur sawarmoSi misi sididea 95%.

pirobiTad cvaladi xarjebia is, romelic icvleba saremon-

to samuSaoebis moculobis cvlilebis proporciulad da

amitom mas proporciul xarjebs uwodeben.

xarjebi aseve iyofa martiv da kompleqsur xarjebad.

xelfasze, amortizaciaze, mimdinare remontze, momsaxurebasa

da marTvaze xarjebi komleqsuri xarjebia. magaliTad

mimdinare remontis xarjebSi Sedis: saremonto personalis

xelfasi, saTadarigo nawilebis Rirebuleba, damxmare

masalebis xarjebis da sxva Rirebuleba.

saremonto samuSaoebze wliur danaxarjebs vajgufebT

Semdegi mimarTulebebis mixedviT:

1. xelfasi (ZiriTadi, damatebiTi, saSemosavlo), yvela

saxis premia;

2. masalebi ZiriTadi da damxmare;

3. energiebi: Tburi, eleqtroenergia, civi da Tbili haeri,

orTqli;

4. makompleqtebeli nawilebi da nayidi naxevarfabrikatebi;

5. satransporto xarjebi;

6. iaraRebi, aRWurviloba;

7. saTadarigo nawilebi.

amortizaciis xarjebis sidide damokidebulia

sawarmoebSi gamoyenebuli ZiriTadi kapitalis Rirebulebasa

da amortizaciis saSualo normaze. saqarTvelos kanoniT

“sagadasaxado kodeqsis” mixedviT energetikul danadgarebsa

da energoobieqtebze amortizaciis saSualo norma 7-8%,

maSin amortizaciis xarjebis sidide gamoiTvleba Semdegi

formuliT:

A=∑Ham* Ken (3.9.)

210

sadac, Ham amortizaciis saSualo normaa da igi energetikaSi

etoleba 7,5 %;

Ken sawarmoSi dadgmuli ZiriTadi kapitalis

Rirebulebaa.

amortizaciis fondi sawarmoSi warmoadgens kapita-

luri remontis dafinansebis erTerT wyaros da amitom mis

zust gaTvlasa da dagenas didi mniSvneloba eniWeba.

mixedviT saTadarigo nawilebis moculoba

energetikuli warmoebis normirebuli sabrunavi saxsrebis

struqturaSi saTadarigo nawilebis moculoba Sesabamisad

Seadgens: energetikul sistemebsa da Tes-ebSi 20-22%,

hesebSi-33%, eleqtrul qselebSi ki 25%.

$6.6. ZiriTadi faqtorebi romlebic gavlenas axdenen

energodanadgarebis remontis ekonomiurobaze

sapasuxismgeblo amocanad migvaCnia gamovkveToT

saremonto momsaxurebis sxvadasxva sistemebis SedarebiTi

ekonomiurobis Sefaseba, romelic moiTxovs sxvadasxva

ZiriTadi faqtorebis gavlenis raodenobriv aRricxvas: esaa

eleqtrosadguris, energosistemis, saxalxomeurneobrivi da

saremonto-sawarmoo faqtorebi, rac poulobs optimizaciis

miznobriv funqciaSi gamoxatvas. (nax. 3.3.)

optimalurobis mocemuli kriteriumebi

iTvaliswineben energosaremonto warmoebis Taviseburebebs:

1. saremonto produqciis gansakuTrebuli xasiaTi da

misi gazomvis specifika naturalur erTeulebSi;

2. remontebis cikluroba;

3. yvela saxis remontebis erTianoba da maT gatarebaze

xarjebi;

4. saremonto xarjebis avansuri xasiaTi;

211

5. eleqtrosadguris ZiriTadi saqmianobis ekonomikuri

maCveneblebTan remontis organuli urTierTkavSiri;

remontis momsaxurebis sistemebis SedarebiTi

ekonomikuri efeqtianobis variantebis SefasebisaTvis gamoi-

yeneba jamuri wliuri dayvanili xarjebis minimumi, romelic

moicavs rogorc uSualod remontze xarjebs, aseve masTan

dakavSirebul xarjebs Semdegi saxiT:

∑∆Зe=∑ΔSkrem+∑∆Зsaw.f.±∑∆ЗTb.±∑∆ЗN (3.9.)

sadac, ∑∆Зe jamuri dayvanili xarjebis cvlilebaa mocemuli

variantis mixedviT;

∑∆Skrem sakalkulacio saremonto xarjebis

cvlilebaa;

∑∆Зsaw.f. dayvanili xarjebis sawarmoo fondebis

Semadgenlis mixedviT (kapitaluri

Semadgeneli) cvlileba;

∑∆ЗTb Tburi efeqti; ∑∆ЗN simZlavris efeqti.

remontis momsaxurebis sistemis yvela gansaxilveli

variantebisaTvis ZiriTadi da magenerirebeli danadgarebis

remontSi gayvanis kalendarul grafikSi ∑∆ЗTb da ∑∆ЗN sxvaobebi nulis tolia, xolo masalebisa da saTadarigo

nawilebis xarjebi praqtikulad Tanabaria, amitom remontze

danaxarjebis ZiriTad cvlad Semadgenels warmoadgens

xelfasis danaxarjebi da misi proporciuli (zednadebi

danaxarjebi mivlinebebTan erTad), romlebic arsebiTad

gansxvavdebian sxvadasxva saremonto qvedanayofebisa da

jgufebisaTvis. cvlads warmoadgenen agreTve saxvadasxvaoba

kapitaldabandebebisagan gadaricxvebis, amortizaciis normisa

da efeqturobis koeficientis mixedviT, magram maCveneblebis

sidide imdenad mcirea remontis xarjebTan SedarebiT, rom

212

maTi gavlena SeiZleba CavTvaloT TiTqmis nulis tolad.

amgvarad yvelaze mniSvnelovan gavlenas remontis

momsaxurebis sistemebis ekonomiurobaze axdens swored

xelfasebisa da maTi proporciuli done. Sesabamisad

rodesac arsebobs danadgarebis remontSi gayvanis erTnairi

kalendaruli grafikebi, optimalurad CaiTvleba sxvadasxva

saremonto jgufebisa Tu qvedanayofebis saremonto muSebis

Sromis kooperaciis is varianti, romelsac aqvs Sromis

anazraurebis SedarebiTi minimumi, romelic gankuTvnilia

remontebis Sesasruleblad.

∑∆Sxr=∑∆Sxsam+∑∆Sxsan+∑∆Sxen+∑∆Sxmon (3.10.)

sadac, ∑∆Sxsam, ∑∆Sxsan, ∑∆Sxen, ∑∆Sxmon aris

Sesabamisad xelfasze anazraureba saremonto jgufebisa Tu

qvedanayofebisa, romlebic saqmianoben sameurneo angariSis,

sanardo anazRaurebis pirobebiT, ekuTvnian sawarmos

energosaremonto Tu specialur samontaJo qvedanayofebs Tu

jgufebs.

Cvens mier Catarebuli kvlevisa da analizis

safuZvelze SevecadeT dagvedgina, rom saremonto

momsaxurebis organizaciis formebis SedarebiTi ekonomikuri

efeqtianobis Sesafaseblad saWiroa Catardes teqnikur-

ekonomikuri analizi Semdegi TanmimdevrobiT:

1. eleqtrosadgurisa Tu sawarmos danadgarebisa da qsele-

bis remontis kalendaruli grafikebis Sedgena energomo-

maragebis sistemis mier datvirTvebis dafarvis pirobis

gaTvaliswinebiT (rodesac erTdroulad remontSi

gahyavT ramdenime agregati da SeizRudeba jamuri

simZlavris sidide);

2. saremonto muSa Zalis balansis gaangariSeba da

gaTvaliswineba, agregatebisa da danadgarebis calkeuli

213

nawilebisa Tu kvanZebis tipiuri saremonto sqemebi;

3. sxvadasxva saremonto jgufebisa da qvedanayofebis

saremonto muSebis Sromis optimaluri kooperirebis

gansazRvra, romlebic mowveuli an daqiravebulia

eleqtrosadgurebisa da sawarmos danadgarebisa da

qselebis mocemuli saremonto samuSaoebis moculobis

Sesasruleblad;

4. wlis ganmavlobaSi saremonto muSebis xelfasis gansaz-

Rvra, romelSic gaTvaliswinebuli unda iqnas mocemuli

wlis remontis grafikis mixedviT. TiToeuli saremonto

obieqtebisa da remontis jamuri sididis mixedviT

xelfasze zednadebi xarjebisa da samivlinebo Tanxebis

miTiTebiT;

5. saremonto momsaxurebaze materialuri xarjebis

gansazRvra;

6. sameurneo periodebis mixedviT remontze xarjebis

ganawileba remontebis periodulobis gaTvaliswinebiT;

7. energo da samrewvelo sawarmoebis mixedviT remontebze

kapitaluri dabandebis gansazRvra;

8. simZlavris efeqtis gansazRvra (simZlavreTa balansis

analizis safuZvelze);

9. variantebis mixedviT dayvanili xarjebis gaTvliT, maTi

Sedareba da yvelaze efeqturis amorCeva misi Semdgomi

gamoyenebis mizniT.

$.6.7. saremonto samuSaoebis vadebis, moculobisa da

TviTRirebulebis dagegmva

energodanadgarebisa da qselebis remontebis dagegmva,

aucileblad unda mimdinareobdes sawarmoSi misi organi-

214

zaciis formis miuxedavad. samrewvelo sawarmoebSi mTavari

energetikosis ganyofileba, xolo mTavari energetikosi

eleqtrosadgurebze (sxva danarCen SemTxvevaSi mTavari

inJineri anda mTavari meqanikosis ganyofileba) ZiriTad

sawarmoo saamqroebis monawileobiT yovelwliurad adgens

magenerirebeli danadgarebis, agregatebis, sawarmoo

saamqroebis energodanadgarebis (yoveli saamqrosaTvis

calcalke gamoyofilad) da qselebis remontis wliur

gegmebs, aseve mTeli sawarmos krebsiT gegmas.

mTavari energetikosis (meqanikosis) ganyofileba

axorcielebs:

1. energodanadgarebisa da qselebis remontis dagegmvaze

meTodur xelmZRvanelobas;

2. energodanadgarebisa da qselebis remontebis krebsiTi

gegmebis Sedgenas;

3. muSa resursebze moTxovnis gansazRvras;

4. remontebisaTvis aucilebeli iaraRebis, aRWurvilobasa

da masalebze moTxovnis gaangariSebas;

5. gegmiuri saremonto samuSaoebis vadebisa da

nomeklaturis Sesrulebaze kontrols;

6. saTadarigo nawilebis damzadebisa da Sesyidvis gegmebis

Sedgenas.

remontebisa da saremonto samuSaoebis dagegmva

swarmoebs saremonto samuSaoebis nomeklaturis, teqnolo-

giuri ruqebisa da danadgarebis uSualo daTvalierebebis

safuZvelze, remontebis periodulobisa da maTi warmoebis

drois gaTvaliswinebiT.

remontebis dagegmva moicavs:

1. kalendaruli gegmebis Sedgenas;

2. remontebis moculobisa da TviTRirebulebis dadgena.

kalendaruli gegma dgeba sawarmos yvela saamqros da

ubnisaTvis yvela energodanadgarze da qselebisa da

215

sawarmoo saamqroebisaTvis calcalke.

sawarmoo saamqroebis energodanadgarebis remontis

kalendaruli gegma SeTanxmebuli unda iqnas am saamqroebis

sawarmoo danadgarebis remontis gegmasTan.

magenerirebeli da gardamsaxi danadgarebis remontis

kalendaruli gegma da aseve qselebisa dgeba sawarmos

energomomaragebis gegmasTan SeTanxmebiT. rogorc wesi

qselebisa da energomagenerirebeli danadgarebis remonti

swarmoebs sawarmoSi datvirTvis Semcirebis periodSi,

ZiriTadad es exeba zafxulis TveebSi.

kalendaruli gegmebis Sedgenis sawyis masalebad

gamoiyeneba:

1. energodanadgarebisa da qselebis aRricxvis

pirveladi dokumentacia;

2. profilaqtikuri cdebisa da daTvalierebebis

Sedegebi;

3. teqnikuri momsaxurebis masalebi;

4. saremonto ciklebisa da remontTaSorisi periodebis

normativebi;

5. saministros mier am mimarTulebiT gacemuli

brZanebebi da sxva normatiuli dokumentebi;

6. sxvadasxva formis remontebSi danadgarebis mocdenis

normebi;

7. TiToeul kvartalSi sawarmoo danadgaris muSaobis

saaTebis gegmiuri raodenoba.

kalendaruli gegma Sedgeba:

1. saamqros (ubnis) energodanadgarebis inventaruli

aRwerisagan;

2. energodanadgaris TiToeuli erTeulisa da qselis

erTeulis gaSlili gegmisagan;

3. remontis saxe da Sromatevadobisagan, rogorc

ZiriTad, aseve makompleqtebeli danadgarisaTvis.

216

qselebisa da energodanadgarebis remontis

kalendarul gegmaze xels aweren: mTavari energetikosis

ganyofilebis gegmiur-mafrTxilebeli remontebis biuros

ufrosi, saamqros (ubnis) ufrosi, mTavri energetikosi da

amtkicebs sawarmos mTavari inJineri. es gegma gamoiyeneba

ZiriTadad iseTi maCveneblebis gansazRvrisaTvis rogoricaa:

1. personalis raodenoba, teqnikuri momsaxurebisa da

remontze muSaobis wliuri moculobis

Sesasruleblad;

2. masalebze wliuri moTxovna;

3. saTadarigo nawilebi;

4. makompleqtebeli aparatura da Sesasyidi nakeToba;

5. remontsa da teqnikur momsaxurebaze danaxarjebi.

remontebis TviTRirebulebisa da moculobis

dagegmvis dros yvela saremonto samuSaoebi mizanmimarTulad

migvaCnia daiyos sam ZiriTad jgufad:

1. kapitaluri, saSualo (periodulobiT erT welze meti)

da mimdinare remonti magenerirebel danadgarebsa da

gardamsax mowyobilobasa da qselebze. remontebis

dagegmva xdeba defeqtur-saxarjTaRricxvo uwyisis

safuZvelze, romelic dgeba TiToeul agregatze.

uwyisebis SedgenisaTvis pirvel rigSi gaiTvaliswineba

tipiur samuSaoTa moculoba da gamoiyeneba

teqnologiuri ruqebi, agregatis mdgomareobis Sesaxeb

monacemebi da Canawerebi saamqros JurnalebSi im

defeqtebis Sesaxeb, rac SemCneuli iyo danadgarebis

eqspluataciis dros, saremonto samuSaoebze normebi da

Sefasebebi, masalebsa da saTadarigo nawilebze

preiskurantebi.

defeqtur-saxarjTaRricxvo uwyisi magenerirebeli

danadgarebis mimdinare remontze unda Sedges rogorc

tipiuri erT remontze, danadgaris TiToeul saxeze.

217

viciT ra kalendarul gegmiT dadgenili mimdinare

remontebis raodenobiT, ganisazRvreba danaxarjebi

dasagegmav periodze. samuSaoTa tipiuri moculobebi

saSualebas gvaZleven ara marto ganvsazRvroT aseve

davazustoT samuSaoTa Sinaarsi, romelic exeba remontis

calkeul saxes.

2. kapitaluri, saSualo da mimdinare remontebi energoda-

nadgarebsa da qselebze gaTvaliswinebuli gegmiur-

mafrTxilebeli remontebi. energomimRebTa da qselebis

gegmiur-mafrTxilebeli remontebis TviTRirebulebisa da

moculobis dagegmva damyarebulia normatiuli remontis

sirTuleze.

3. gegmiur-mafrTxilebeli remontiT gauTvaliswinebe-li

saremonto samuSaoebi. gauTvaliswinebeli saremonto

samuSaoebis Sesasruleblad gegmaSi datovebuli unda

iqnes rezervad samuSao drois gansazRvruli raodenoba,

xelfasi da masalebi. gauTvaliswinebeli samuSaoebis

dagegmvis dros gamoiyeneba angariSgebis masalebi.

energodanadgarebis remontis gegmebi mtkicdeba

mTavari energetikosis mier. energosaremonto saamqroebis

sawarmoo programis Sedgena dakavSirebulia saremonto

samuSaoebis moculobisa da nomeklaturis zustad

gansazRvris sirTuleebTan. energosaremonto saamqroebi

(ubnebi) danadgarebis remontis garda asruleben samontaJo

(demontaJis) samuSaoebs da amzadeben saTadarigo nawilebs.

samuSaoTa moculobis dagegmva xdeba SekveTebis

safuZvelze. saamqroebis (ubnebis) sawarmoo SesaZleblobebis

dakavSireba SekveTebTan da danadgarebisa da muSa brigadebis

Tanabari datvirTvis sakiTxebi wydeba mTavari energetikosis

ganyofilebaSi, romelic ganixilavs SekveTebs da adgens misi

Sesrulebis rigiTobas.

saTadarigo nawilebis damzadebis gegma muSvdeba

218

mTavari energetikosis ganyofilebaSi da eyrdnoba remontis

gegmasa da sawyobebis moculobas. yvela saTadarigo nawili,

romelic damzadebulia energosaremonto saamqroebSi

(ubnebSi) unda Setanili iqnas saTadarigo nawilebis

sawyobSi. amiT xdeba yvela informaciis dagroveba calkeuli

nawilebis gamoyenebis Sesaxeb da SesaZlebloba misi

gamoyenebisa remontebis moculobisa da TviTRirebulebis

dagegmvisas.

energosaremonto saamqroebSi (ubnebSi) gegmiuri

danaxarjebi unda ganisazRvros saremonto samuSaoebis saxis

mixedviT, aseve samontaJo (demontaJis) samuSaoebisa da

saTadarigo nawilebis damzadebaze.

mTavari energetikosis ganyofilebaSi gansakuTrebuls

warmoadgens remontebis gegmis mimdinareobaze yoveldRiuri

kontroli da teqnikuri-ekonomikuri maCveneblebis

perioduli analizi, maT Soris:

1. gegmiur-mafrTxilebeli remontis gegmis Sesruleba

danadgarebis saxis mixedviT;

2. xarisxi;

3. remontis xangrZlivoba;

4. saremonto samuSaoebis TviTRirebuleba da a.S.

naxazze mocemulia defeqtur-saxarjTaRricxvo uwyisi

defeqtur-saxarjTaRricxvo uwyisi # ------

agregatis (danadgaris) remontis warmoebaze

dadgmis dro ------------ inventarizaciis # -----------------

dasaxeleba da nomeri ----------------------------------------------------

muSaobis dro saaTebSi: eqspluataciis dawyebidan --------------

bolo gegmiur-mafrTxilebeli remontidan ------------------------

219

saTadarigo nawilebi masalebi

raode-

noba

erTe-

ulis

fasi

lari

saerTo

Rirebu-

leba

lari

dasaxe-

leba

marka

masa

kg. an

raode-

noba

cali

erTe-

ulis

Rirebu-

leba

lari

jamuri

Rirebu-

leba

$6.8. energodanadgarebisa da qselebis remontis

xangrZlivobis aRricxva da dagegmva

remontis xangrZlivobis aRricxva swarmoebs remon-

tSi agregatis gamorTvis momentidan miRebis momentamde.

remontis Semdgomi saeqspluatacio Semowmebebi ar CaiTvleba

remontis xangrZlivobaSi Tu agregati gamocdis procesSi

muSaobda normalurad. energodanadgarebis remontis xangr-

Zlivoba damokidebulia remontis saxesa da sirTuleze,

saremonto brigadis raodenobriv Semadgenlobaze, saremonto

samuSaoebis teqnologiaze.

remontis xangrZlivoba igegmeba teqnologiur pro-

cesSi muSa manqanebis saxiT saSualod monawile energoda-

nadgarebisaTvis. liTonmWreli Carxebis samWedlo-sawnexo,

saCamomsxmelo, xisdamamuSavebeli da amwe-satransporto

danadgarebis eleqtruli nawilis remontis xangrZlivoba

igegmeba mTavari energetikosis ganyofilebaSi. aris

SemTxvevebi, roca zogierTi teqnologiuri danadgarebis

remontis dagegmva erToblivad xorcieldeba orive

ganyofilebaSi. saerTo-saqarxno ZiriTadi magenerirebeli

danadgarebis remontis xangrZlivoba igegmeba mxolod im

SemTxvevaSi, roca ararsebobs am danadgaris saWiro resursi.

sxva danarCeni saxis energodanadgarebis remontis

xangrZlivoba rogorc wesi ar igegmeba, mxolod gamona-

220

klisis saxiT xangrZlioba igegmeba iseTi energodanadgarebis

remontze, romlebic muSaoben sam cvlaSi, ar gaaCniaT

rezervi sawarmoo programis Sesasruleblad da remontis

saWiro moculoba, romlis Sesruleba SeuZlebelia

gamosasvlel dReebSi an cvlaTaSoris periodSi Sesvenebebis

dros.

remontis xangrZlivobis aRricxva warmoadgens

saremonto danadgaris gaCerebisa da remontis Semdeg miRebis

drois dafiqsirebas. amasTan kapitaluri remontis dros

xangrZlivoba mrgvaldeba mTeli dReRamiT, mimdinare

remontisa ki mTeli cvliT, Tanac damrgvaleba xdeba

metobiT. kapitaluri remontis dros modernizaciis

warmoebis dros xangrZlivobis normebi SeiZleba gaizardos

modernizaciis samuSaoebis moculobis Sesabamisad. am

SemTxvevaSi xangrZlivobis normebis dadgena xdeba mTavari

energetikosis mier da mtkicdeba mTavari inJineris mier.

qselebisa da energodanadgaris muSaobaSi yoveli

avaria da wuni unda gamokvleuli iqnas da aRricxuli

instruqciis Sesabamisad. am mizezebis gamokvlevis safuZ-

velze unda damuSavdes avariis sawinaaRmdego RonisZiebebi.

rogorc wesi avariuli remontebi warmoebs riggareSe.

remontisa da teqnikuri momsaxurebis Tviuri gegma-

angariSi dgeba energodanadgarebisa da qselebis remontisa

da teqnikuri momsaxurebis safuZvelze. wina TveSi samuSao-

ebis Sesrulebis msvlelobis gaTvaliswinebiT, danadgarebis

faqtiuri teqnikuri mdgomareobiT, daTvalierebebis Sedege-

bisa da profilaqtikuri Semowmebebis Sedegebis, Catarebuli

teqnikuri momsaxurebis safuZvelze.

remontebis dagegmvisas mTavari energetikosis ganyo-

filebaSi Semodis mravali saxis ekonomikuri, finansuri,

teqnikuri informacia. aq mimdinareobs didi analitikuri

muSaoba da Tu xdeba, rom ZiriTad sawarmoSi an energo-

221

saremonto saamqroSi dadga sakiTxi, rom erTi remontis saxe

SeiZleba Seicvalos meore saxeTi, magram mcire moculobis

mixedviT, maTSi daiSveba aseTi gadaxra mxolod sawarmos

mTavari inJineris nebarTvis Semdeg. Tu ki energodanadgari

imyofeba aradamakmayofilebel teqnikur mdgomareobaSi,

xolo remontis dro jer ar damdgara, maSin daiSveba misi

Catareba vadaze adre mTavari energetikosis ganyofilebis

warmomadgenelis wardginebis safuZvelze remontis vadaze

adre Catarebis mizniT.

energodanadgarebisa da qselebis remontebis wliuri

da Tvis gegmebis Sedgenis dro aucilebelia daangariSebuli

iqnas danadgarebis mocemuli jgufis remontis yoveli

saxisaTvis Sromatevadoba, gamoyenebuli iqnas remontebis

gamsxvilebuli SromatevadobiT.

222

danarTi

perspeqtiuli obieqtebis nusxa 1991-2010 wlebisaTvis savaraudo teqnikur-ekonomikuri maCveneblebiT

hesebis dasaxeleba mdinare

dad

g.simZl

avre

/mgvt

/ saSualo wliuri gamom.

mln.kvtsT

saang

ariS

o d

awneva

/m/

saang

ariS

o x

arji

/m3/wm/

turbinis tipi

dad

g.kvt

s R

ir-ba

/dolar

i/

mSeneb

lobis

Rir

. /aT.dol/

1 2 3 4 5 6 7 8 10 12

I. afxazeTis regioni

1. soxumis raioni

1 gumisTa hesi - 5 gumisTa 418 86,6 210 10,8 K400/560-b-84 1000 18000

2 axipo hesi gumisTa 10 50,6 280 4,04 K400/560-b-84 1000 10000

3 bavius hesi - 2 baviu 13,2 74,5 200 1,2 K400/56-b-84 1000 13200

4 gumisTa hesi - 1 gumisTa 6 37,1 150 5 RO230/7-G-50 1500 9000

5 baulis hesi - 2 bauli 10,9 62,5 300 6,7 K400/560-b-84 1000 10900

6 bzifis hesi bzifi 13 72 140 12 RO230/79G-84 1200 15600

7 bavius hesi - 2 baviu 8,9 48,2 300 3,7 K400/560a-b-84 1500 13350

8 baulis hesi - 1 bauli 6,15 32,5 350 2,2 K400/560-b-84 1500 9225

223

9 gumisTa hesi - 3 gumisTa 8,8 38,9 60 1,8 RO230/1-G-50 1500 13200

10 vardnil hesi - 1 gumisTa 8,1 3,9 15 66 P20/548-225 1500 12150

11 vardnil hesi -2 gumisTa 8 31,9 15 66 PL20/548-225 1500 12000

2. gudauTis raioni

12 laSifse hesi - 2 laSifse 19,4 109,3 280,5 8,5 K400/560-b-84 1000 19400

13 qveda gegis hesi gega 14 96 105 16 RO230/1-G-100 1200 16800

14 laSifse hesi - 1 laSifse 14,8 83,4 288 6,4 K400/560-b-84 1200 17760

15 fsou hesi - 1 fsou 15 73 360 5 K400/560-b-84 1000 15000

16 vardnil hesi - 1 fsou 4 20 16 32 PL20/81-B-160 1000 4000

17 vardnil hesi - 2 fsou 4 20 16 32 PL20/81-B-160 1500 6000

18 zemo gegis hesi gega 9,6 63 190 6 K400/560-b-84 1200 11520

19 TeTri wyali hesi - 1 TeTri wyali 15,2 81 557 3,4 1500 22800

20 TeTri wyali hesi - 2 TeTri wyali 12,7 68 310 5,1 K400/560-b-84 1200 15240

21 TeTri wyali hesi - 3 TeTri wyali 5,7 39,4 80 9,2 RO230/2-G-100 1500 8550

22 igri hesi - 1 igri 13,3 73,2 600 2,7 1000 13300

23 igri hesi - 2 igri 4 21 140 3,4 RO30/71-G-50 1500 6000

24 baklanovka hesi - 1 baklanovka 5 34,8 260 2,4 K400/560-b-84 1500 7500

25 baklanovka hesi - 2 baklanovka 7,8 58,5 200 4,8 K400/560-b-84 1400 10920

224

26 baklanovka hesi - 3 baklanovka 5,9 33,5 100 7,6 RO230/7-B-84 1500 8850

3. gulrifSis raioni

27 amtyelis hesi - 1 amtyeli 5 27,4 320 1,9 K400/560-b-84 1400 7000

28 amtyelis hesi - 2 amtyeli 5,8 31,4 250 2,9 K400/560-b-84 1500 8700

29 sakenis hesi sakeni 20 102,5 225 13 K400/560-b-84 1000 20000

30 kalasuri hesi - 1 gelasuri 10,9 53,8 350 3,9 K400/560-b-84 1200 13080

31 kalasuri hesi - 2 gelasuri 10,1 54 154 8,2 RO230/79-B-84 1200 12120

32 ptiSi hesi - 1 samxreT ptiSi 10,8 54,6 375 3,6 K400/560-b-84 1200 12960

33 ptiSi hesi - 2 samxreT ptiSi 11,1 56,3 320 4,3 K400/560-b-84 1200 13320

34 amtyelis hesi - 3 amtyeli 14 76 145 13 RO230/7-G-100 1200 16800

35 amtyelis hesi - 4 amtyeli 7,2 13 90 14 RO230/1-G-120 1500 10800

36 jampali hesi - 1 jampali 11,6 58,9 148 9,2 RO2330/1-G-84 1200 13920

37 jampali hesi - 2 jampali 11,8 63,5 140 10,5 RO2330/7-G-84 1200 14160

4. oCamCiris raioni

38 brambis hesi - 1 bramba 9,7 55,5 300 4 K400/560a-b-84 1400 13580

39 brambis hesi - 2 bramba 10,7 54 120 12 RO230/7-G-100 1200 12840

40 viamiSis hesi viamiSi 6,7 35 210 4,5 K-400/560a-b-84 1500 10050

41 butixaxis hesi butixaxi 16,5 95 300 7 K-400/560a-b-84 1000 16500

225

42 hesi - 1 Ralizga 4,5 19 240 2,5 K-400/560a-b-84 1500 6750

43 hesi - 2 Ralizga 1,5 6 30 11,5 RO230/1-G-100 1500 2250

44 Ralizga hesi - 2 Ralizga 17,5 100 150 14,7 RO230/7-G-100 1150 20125

45 Ralizga hesi - 4 Ralizga 10,1 55 230 22,5 K400/560a-b-84 1300 13130

46 Ralizga hesi -1 Ralizga 13,4 78 287 5,75 K400/560a-b-84 1200 16080

5. galis raioni

47 oqumis hesi -1 oqumi 8,4 54,3 426,5 2,5 K400/560a-b-84 1400 11760

48 oqumis hesi - 2 oqumi 11,4 84,3 310 4,7 K400/560a-b-84 1100 12540

II. svaneTis regioni

6. mestiis raioni

49 nakra hesi - 2 nakra 19,6 95 249 9,8 K400/560a-b-84 1200 23520

50 ifari hesi enguri 20 94 247 9,7 K400/560a-b-84 1500 30000

51 leSuri hesi leSuri 7,32 48,7 408 2,26 K400/560a-b-84 1500 10980

52 loknari loknari 18,6 83,8 369 6,2 K400/560a-b-84 1000 18600

53 darCi hesi - 1 darCi 16,8 81,5 300 7 K400/560a-b-84 1200 20160

54 nenskras hesi - 1 nenskra 16,4 80 310 6,4 K400/560a-b-84 1200 19680

55 kasleTi hesi - 2 kasleTi 11,9 70,8 630 2,35 1000 11900

56 TxeiSi hesi - 1 TxeiSi 13,7 69,5 268 6,3 K400/560-b-84 1000 13700

226

57 kasleTi hesi - 1 kasleTi 15 65 475 4 K400/560-b-84 1000 15000

58 mulxras hesi mulxra 14,1 64,8 135 12,1 RO230/1-G-100 1500 21150

59 adiS-Walas hesi adiS-Wala 14 65,1 240 6,2 K400/560-b-84 1200 16800

60 mestia-Walas hesi mestia-Wala 20,8 95,8 301 8,8 K400/560-b-84 1000 20800

61 larkvakvas hesi larkvakva 16,5 63,6 430 4,75 K400/560-b-84 1200 19800

62 xaldesis hesi xaldes Wala 10 44 285 4,5 K400/560-b-84 1200 12000

7. lentexis raioni

63 sasaSasis hesi cxeniswyali 17 92 90 30 RO230/7-G-140 1000 17000

64 leqsuris hesi cxeniswyali 13 74 65 29 RO75/72-B-120 1200 15600

65 xeledulas hesi cxeniswyali 11,2 65,3 477 2,8 K400/560a-b-50 1200 13440

66 laskanuras hesi cxeniswyali 12,2 60,6 497 2,9 K400/560a-b-50 1200 14640

67 skiliris hesi cxeniswyali 10,2 55 510 2,4 1200 12240

III. samegrelos regioni

8. abaSis raoni

68 namwareulis hesi cxeniswyali 2,3 17 4 67,8 PL20/5-GT-225 1500 3450

9. walenjixis raioni

69 managas hesi - 1 magana 1,6 11 40 5 RO 75/728-b-59 1500 2400

227

70 Wanis wyalis hesi Waniswyali 5,96 50,2 210 3,69 K400/560-b-84 1500 8940

10. Cxorowyus raioni

71 xobis hesi - 1 xobi 18 105 385 6,4 K400/560-b-50 1000 18000

11. martvilis raioni

72 Cxorowyus hesi texura 10 67 180 7,5 RO230/7-G-100 1500 15000

73 lebardes hesi texura 5,4 37 266 2,8 K400/560-b-84 1500 8100

74 CeCenis hesi texura 6,4 43 100 9,3 RO230/71-G-84 1500 9600

75 taleris hesi texura 9,4 64 116 12 RO230/79-G-84 1500 14100

76 leCexis hesi texura 5 33 170 3,8 RO230/71-G-50 1500 7500

77 caCxuris hesi caCxuri 4,6 30 76 8,5 RO230/7-G-100 1500 6900

12. xobis raioni

78 xobis hesi - 3 xobi 15 112,1 100 11,8 RO230/79-G-100 1000 15000

IV. raWa-leCxumis regioni

13. cageris raioni

79 janeulas hesi cxeniswyali 20,8 112,4 581 4,3 1000 20800

14. ambrolauris raioni

80 lexuris wyalis hesi lexuriswyali 20,5 116 395 7,72 K-400/560a-b-50 1000 20500

228

81 riceulas hesi rioni 4,8 25 95 6,8 K-400/560a-b-84 1500 7200

15. onis raioni

82 sakaos hesi sakao 10 53 840 1,07 1400 14000

83 glolis hesi CanCa 11 53 190 9 K-400/560a-b-84 1300 14300

84 hesi - 1 rioni 9,55 45 311,6 3,84 K-400/560a-b-84 1500 14325

85 WeSuris hesi WeSura 5,7 27 200 3,52 K-400/560a-b-84 1500 8550

86 molibdenis hesi kvarCxuxi 1,8 12 375 0,6 K-400/560a-b-50 1500 2700

V. imereTis regioni

16. quTaisis zona

87 rionis hesi - 1 rioni 17 66 10 194 1200 20400

88 quTaisi hesi - 1 rioni 7 48 15 60 PL20/54-GT-225 1500 10500

89 quTaisi hesi - 2 rioni 10 65 20 60 RO45/820-b-225 1400 14000

90 mesxeTis hesi rioni 10 65 20 60 RO45/820-b-225 1400 14000

17. tyibulis raioni

91 wyalwiTelas hesi wyalwiTela 10,5 69,3 260 8,4 K-400/560a-b-84 1200 12600

18. Terjolis raioni

92 dzusas hesi dzusa 4,8 32,4 110 3,65 RO230/291-G-59 1500 7200

229

93 buja hesi -1 buja 5 32,4 155 4,23 RO230/291-G-50 1500 7500

94 buja hesi -2 buja 8,2 52,5 142 8,75 RO230/291-G-71 1500 12300

19. saCxeris raioni

95 yvirila hesi - 4 yvirila 12,2 83 80 25,84 RO230/29-G-120 1200 14640

96 yvirila hesi - 3 yvirila 9,75 60,5 123 10,42 RO230/291-G-84 1500 14625

97 Zirulas hesi Zirula 5,6 30 165 5,2 RO230/291-G-50 1500 8400

20. baRdaTis raioni

98 qvedamaiakovskis hesi xaniswyali 2,8 18 21 20 RO45/820-b-140 1500 4200

99 rokiTis hesi xaniswyali 2,6 17 20 20 RO45/820-b-140 1500 3900

100 didvelis hesi xaniswyali 3 20,5 25 20 RO45/820-b-140 1500 4500

101 xanis hesi xaniswyali 4 25 25 20 RO45/820-b-140 1500 6000

102 sairmis hesi wablariswyali 3,5 21 215 2,2 K 400/560a-b-84 1500 5250

103 wablaris hesi wablariswyali 7,2 40,3 250 4 K 400/560a-b-84 1500 10800

104 wyalTaSuas hesi wablariswyali 5,8 35 190 4,7 K 400/560a-b-84 1500 8700

105 laiSuris hesi laiSura 7,32 48,7 408 2,26 K 400/560a-b-50 1500 10980

106 qerSaveTis hesi qerSaveTi 12 81 215 2,19 K 400/56a-b-84 1500 18000

107 maikaovskis hesi xaniswyali 4,9 30 52 15 RO75/728-B-100 1500 7350

230

21. zestafonis raioni

108 yvirila hesi - 5 yvirila 14,5 101 70 29,54 RO230/71-G-100 1300 18850

109 SroSis hesi Zirula 2,5 13 20 16 RO 45/820-b-120 1500 3750

22. xaragaulis raioni

110 ubisis hesi Zirula 9,5 53 165 16 RO230/71-G-100 1500 14250

111 Cxerimelas hesi - 1 Cxerimela 5,4 35,5 80 9,2 RO230/91-G-100 1500 8100

112 Cxerimelas hesi - 2 Cxerimela 5,1 35,1 73,7 9,6 RO230/91-G-100 1500 7650

113 bJolis xevis hesi bJolis xevi 9,5 56,4 674,6 1,67 1500 14250

114 dumalas hesi dumala 7,1 42,7 401 2,2 K-400/560a-b-50 1500 10650

VI. guriis regioni

23. ozurgeTis raioni

115 bereJoulis hesi sufsa 2,7 16 24 17 RO45/820-b-120 1500 4050

116 vakijvaris hesi natanebi 2,8 19 170 4,5 RO230/71-G500 1500 4200

117 bJuJas hesi - 1 bJuJa 8 58 282 3,5 K400/560a-b-84 1500 12000

118 bJuJas hesi - 2 bJuJa 2,7 18 75 4,5 RO230/91-G-71 1500 4050

119 bJuJas hesi - 3 bJuJa 4,5 30 90 6,3 RO230/71-G-84 1500 6750

120 qobuleTis hesi natanebi 4 25 85 3 RO230/79-G-59 1500 6000

231

121 purnibis hesi natanebi 4 25 37 1,6 1500 6000

122 baxvis hesi natanebi 16 95 240 9 1300 20800

24. Coxatauris raioni

123 xcisis hesi sufsa 15 85 286 7,2 K400/560a-b-84 1200 18000

124 baramiZiswyalis hesi baramiZiswyali 11,5 73,5 750 1,92 1400 16100

125 yvirilis hesi yviriliswyali 8,45 54 720 1,45 1500 12675

126 bukiscixis hesi - 1 sufsa 9,4 54 124 11,6 RO230/791-G-71 1500 14100

127 Tavlataris hesi sufsa 6,9 50 190 5 K400/560a-b-84 1500 10350

128 teplolovanis hesi gubazeuli 7 41 324 3 K 400/560a-b-84 1500 10500

129 surebis hesi sufsa 7,1 40 122 8,8 RO230/791-G-84 1500 10650

130 nabeRlavis hesi gubazeuli 8,1 50 195 6 K 400/560a-b-84 1500 12150

131 botinis hesi gubazeuli 5 36 230 2,4 K 400/560a-b-84 1500 7500

132 qeCnaris hesi baxviswyali 6,5 35 170 5 RO230/791-G-50 1500 9750

133 foqvinis hesi baxviswyali 6,5 35 170 5 RO230/791-G-50 1500 9750

134 saxaripinis hesi sufsa 3,4 19 256 1,8 K400/560a-b-84 1500 5100

135 bukiscixis hesi - 2 sufsa 3,5 20 36 14,1 RO75/728-B-100 1500 5250

136 baxmaros hesi baxviswyali 5 20 145 4,5 RO230/791-G-50 1500 7500

232

137 Caxatis hesi - 1 sufsa 2,1 13 22 15 RO45/820-b-120 1500 3150

138 Caxatis hesi - 2 sufsa 2,1 13 22 15 RO45/820-b-120 1500 3150

VII. aWaris regioni

25. qobuleTis raioni

139 aWiswyali hesi aWiswyali 5,8 11,3 328 2,23 K 400/560a-b-84 1500 8700

140 mesxisqedis hesi kintriSi 5,9 37 280 3,8 K 400/560a-b-84 1500 8850

141 qobalauris hesi kintriSi 8 51 110 10 RO230/79-G-100 1500 12000

142 Caxatis hesi kintriSi 5,9 37 58 13 RO 75/728-B-100 1500 8850

143 qoxis hesi kintriSi 4,2 26 45 14 RO 75/728-B-100 1500 6300

144 Caqvis hesi Caqviswyali 1 7 158 0,8 K 400/560a-b-84 1500 1500

145 sagorelis hesi sagoreli 1,3 10 169 1 K 400/560a-b-84 1500 1950

146 cxemlovanis hesi kintriSi 5,9 37 280 3,8 K 400/560a-b-84 1500 8850

26. xelvaCauris raioni

147 maWaxelas hesi - 1 maWaxelaswyali 17,9 123,8 140 16,4 RO230/79-G-100 1500 26850

148 maWaxelas hesi - 2 maWaxelaswyali 16,7 115,7 105 20,7 RO230/79-G-120 1200 20040

27. qedis raioni

149 cxmorisis hesi aWariswyali 10,8 74 41 35 RO75/728-B-160 1500 16200

233

150 abukeTis hesi aWariswyali 10,4 70 36 38 RO75/728-B-160 1300 13520

151 merisis hesi merisi 11,2 66,1 54 2,59 1500 16800

152 zasepelis hesi aWariswyali 9,2 65 40 40 RO75/728-B-190 1500 13800

153 sagoreTis hesi aWariswyali 11 75 45 42 RO75/728-B-190 1500 16500

154 xoxnas hesi xoxna 0,89 4,5 52 2,1 RO 75/791-G-50 1500 1335

155 selimis hesi qv. Zubze 0,47 3,6 15 0,37 1500 705

28. Suaxevis raioni

156 Cvaniswyalis hesi Cvaniswyali 6,6 40 391 2,1 K 400/560a-b-84 1500 9900

157 Ciruxiswyalis hesi 1 Ciruxiswyali 7,2 48,1 295 3,1 K 400/560a-b-84 1500 10800

158 Ciruxiswyalis hesi 2 Ciruxiswyali 10 60,9 231 5,5 K 400/560a-b-84 1400 14000

29. xulos raioni

159 sxalTas hesi sxalTa 9,4 74 391 31,3 K 400/560a-b-50 1500 14100

VIII. samaCablos regioni

30. javis raioni

160 kvaisis hesi - 2 jejora 18,3 86,8 322 7,2 K 400/560a-b-84 1000 18300

161 hesi - 2 11,3 75 547 2,6 1200 13560

162 kvaisis hesi - 1 jejora 12 97 103 8,5 RO 230/79-G-84 1200 14400

234

163 caritis hesi didi liaxvi 13 62 140 13 RO230/79-G-100 1100 14300

164 facas hesi faca 9 48,3 248 4,7 K 400/560a-b-84 1500 13500

165 keSeltis hesi keSelta 7,8 41 340 2,9 K 400/560a-b-84 1500 11700

166 hesi 5,6 37 440 1,6 K 400/560a-b-50 1500 8400

167 koniatis hesi didi liaxvi 9,3 44 210 6 K 400/560a-b-84 1500 13950

168 javis hesi didi liaxvi 5,4 27 30 24 RO230/791-G-84 1500 8100

31. cxinvalis raioni

169 kexvis hesi didi liaxvi 16 77 80 29 RO75/791-G-140 1200 19200

170 belotis hesi patara liaxvi 10,3 64 240 6,4 K 400/560a-b-84 1400 14420

171 vanaTis hesi patara liaxvi 7 33 65 15 RO75/791-G-140 1500 10500

172 Caparukis hesi patara liaxvi 8,4 38 554 2 1500 12600

173 sianitis hesi patara liaxvi 2,7 13 76 4,8 RO 230/791-G-71 1500 4050

174 xaSuris hesi patara liaxvi 2,5 12 45 8,2 RO 75/728-B-84 1500 3750

175 inauris hesi patara liaxvi 2 9,3 80 3,2 RO230/791-G-59 1500 3000

176 cxinvalis hesi vanaTissarwyavi 3,65 26,5 150 3 RO230/791d-GM 1500 5475

177 TamaraSenis hesi kexvis s/s 1,35 8,5 56 3 RO230/791d-GM 1500 2025 32. axalgoris raioni

178 qsanis hesi - 1 qsani 18 97,9 425 5,3 K 400/560a-b-84 1000 18000

235

179 qsanis hesi - 3 qsani 14 75,5 185 10,3 RO230/791-G-84 1100 15400

180 qsanis hesi - 4 qsani 8,2 46 98 12,2 K 400/560a-b-84 1500 12300

181 qsanis hesi - 2 qsani 6,6 35,2 160 5,4 RO230/791-G-50 1500 9900

IX. xevi-mTiulis regioni

33. yazbegis raioni

182 kobis hesi Tergi 17 84 190 12 RO 30/79-G-100 1000 17000

183 mleTis hesi aragvi 15 69 360 5,5 K 400/560a-b-84 1000 15000

34. duSeTis raioni

184 mucos hesi andaki 3,5 17,6 70 4,5 RO230/791d-GM 1500 5250

185 fasanauris hesi aragvi 11 71 180 11 RO230/791-G-84 1200 13200

186 andakis hesi - 1 andaki 9,2 48,9 200 5,7 K400/560a-b-84 1500 13800

187 Savi aragvis hesi - 2 Savi aragvi 8,8 44,6 130 9,1 RO230/791-G-84 1500 13200

188 Savi aragvis hesi - 1 Savi aragvi 8,4 42,6 250 4,2 K400/560a-b-84 1500 12600

189 Savi aragvi Savi aragvi 9,8 43,8 67 4,98 RO230/791-G-71 1500 14700

190 andakis hesi - 2 andaki 4,2 2,9 212 2,55 K 400/560a-b-84 1500 6300

191 arRunis hesi - 1 arRuni 4,9 25 248 3,8 K 400/560a-b-84 1500 7350

192 fSavis aragvi hesi 3 fSavis aragvi 19,5 104,9 96 27,3 RO230/79-G-140 1000 19500

236

193 xorxeTis hesi aragvi 14 73 290 7 K 400/560a-b-84 1000 14000

194 asas hesi asa 11,3 60 170 4,5 RO230/791-G-50 1200 13560

195 xevsureTaragvi hesi xevs. aragvi 10,2 54,1 377,5 4,73 K 400/560a-b-50 1200 12240

X. Sida qarTlis regioni

35. TianeTis raioni

196 arbokis hesi arbokis xevi 2 12,5 200 1,5 K 400/560a-b-84 1500 3000

197 makastaxis hesi makastaxisxevi 3,3 16,8 400 1 K 400/560a-b-50 1500 4950

198 aonis hesi aonisxevi 2,3 11,7 140 2 K 400/560a-b-84 1500 3450

199 beRelas hesi beRelasxevi 2,9 23,4 700 0,5 1500 4350

200 liCanuris hesi liCanuris xevi 0,83 6,6 330 0,3 K 400/560a-b-50 1500 1245

201 zasepelis hesi iori (z/w) 10,1 6,2 275 7,9 K 400/560a-b-84 1500 15150

202 ioris hesi iori (z/w) 6,6 40,3 275 3,1 K 400/560a-b-84 1500 9900

36. mcxeTis raioni

203 diRmis hesi - 1 mtkvari 19,5 102 10,5 235 PL20/548-280 1000 19500

204 diRmis hesi - 2 mtkvari 13 66 10,5 150 PL20/548-T-280 1200 15600

205 aragvis hesi aragvi 7,8 53 23 50 RO 45/ 829-225 1500 11700

206 Zegvi hesi mtkvari 12 60 10 152 RO 45/829-225 1200 14400

237

XI. qvemo qarTlis regioni

37. rusTavis zona

207 rusTavis hesi - 1 mtkvari 12 48 4,25 390 K 400/560a-b-84 1200 14400

208 rusTavis hesi - 2 mtkvari 14 43,5 6,22 285 K 400/560a-b-84 1000 14000

38. dmanisis raioni

209 maSaveras hesi - 1 maSavera 8,2 59,9 349,3 3 1500 12300

210 maSaveras hesi - 2 maSavera 5,5 40,1 210,7 3,4 1500 8250

39. marneulis raioni

211 Sulaveris hesi - 1 xrami 18 37 140 60 RO230/1-G-100 1000 18000

212 Sulaveris hesi - 2 xrami 18 37 140 60 RO230/1-G-100 1000 18000

XII. kaxeTis regioni

40. axmetis raioni

213 alaznis hesi - 2 alaznis (z/w) 13,6 92 155 11,3 RO230/7-G-100 1000 13600

214 alaznis hesi - 1 alaznis (z/w) 14,2 86,9 425 2,94 K-400/560-b-50 1000 14200

215 samyuriswyalis hesi samyuriswyali 3,9 59 310 3,6 K-400/560-b-50 1500 5850

216 TuSeTis alaznis hesi TuSeTisalazani 6,5 36,7 155 5,4 RO 230/71-G-71 1500 9750

217 piriqiTA alznis hesi

piriqiTa alazani 6,5 36,7 155 5,4 RO 230/7-G-71 1500 9750

238

41. Telavis raioni

218 stori hesi - 1 stori 18,2 103 810 2,85 1000 18200

219 stori hesi - 2 stori 20 118 310 8,2 K-400/560a-b-84 1000 20000

220 lopotas hesi lopota 9,5 59 320 3,9 K-400/560a-b-84 1500 14250

221 usaxelos hesi - 1 stori 7,2 42,5 582 1,55 1500 10800

222 usaxelos hesi - 2 stori 8,5 50,5 408 2,6 K-400/560a-b-50 1500 12750

223 Saqrianis hesi nourdis hesi 2,1 9,8 48 5,5 RO230/-GM-71 1500 3150

42. gurjaniis raioni

224 muxianis hesi alaznis arxi 1 6,7 13 10 PL 20/820-B-84 1500 1500

43. siRnaRis raioni

225 xirsas hesi alaznis arxi 2,2 16 2,5 11 RO 46/820-B-84 1500 3300

44. yvarlis raioni

226 durujis hesi duruji 9,4 56,8 625 1,9 1500 14100

227 avanis hesi avanis xevi 10,3 62,5 720 1,8 1100 11330

228 CelTis hesi CelTi 9,9 59,6 490 2,5 K-400/560a-b-84 1500 14850

229 Soros xevis hesi Soros xevi 6,7 40,6 340 2,5 K-400/560a-b-84 1500 10050

230 nafareuli hesi - 1 sarwyavi arxi 0,65 4,7 15 6 PL 20/811-B-100 1500 975

239

231 nafareuli hesi - 2 sarwyavi arxi 2,4 16,7 48 6 RO230/7-GM-71 1500 3600

45. lagodexis raioni

232 kabalas hesi kabali 7,6 48,1 82,4 5,4 RO 230/71-G-84 1500 11400

233 Sromis xevis hesi Sromis xevi 5,1 31,2 752 0,8 1500 7650

46. sagarejos raioni

234 koCbanis hesi iori 3,6 26 37 14 RO230/7-G-100 1500 5400

235 oTaraoni hesi iori (z/w) 5 36,2 44,5 14 RO230/1-G-100 1500 7500

236 kudras hesi iori 2,4 12,7 21,7 12 RO230/1-G-100 1500 3600

237 omaraulis hesi iori 3,1 19,9 33,2 14,2 RO230/1-G-100 1500 4650

XIII. mesxeTis regioni

47. adigenis raioni

238 focxoviswylis hesi focxoviswyali 1 8 47 3 RO230/791-B-71 1500 1500

239 qoblianis hesi qoblianiswyali 6 34,6 142 4,5 RO230/791-B-50 1500 9000

240 aralis hesi qoblianiswyali 1,2 10 60 2,6 RO230/791-B-59 1500 1800

241 valenis hesi focxoviswyali 1 8 47 3 RO230/791-B-59 1500 1500

48. axalcixis raioni

242 awyuris hesi mtkvari 18 96 25 120 RO45/820-b-225 1000 18000

243 urovelis hesi urovela 5,8 39,5 688,5 1,1 1500 8700

240

244 focxoviswylis hesi focxoviswyali 5,3 35 56 15,95 RO75/728-B-100 1500 7950

49. borjomis raioni

245 sakaCaos hesi borjomula 1,4 11 263 0,7 K-400/560a-b-50 1500 2100

246 weros hesi Wobis xevi 5,9 21,2 60 11,4 RO75/728-B-100 1500 8850

247 laSas hesi 2,1 6,2 15 16,4 PL20/811-B-100 1500 3150

248 ioris hesi iSorakumi 8,3 250 600 16,4 1500 12450

249 Toris hesi 1,6 4,4 10 18,5 K-400/560a-b-84 1500 2400

250 bWobis hesi - 1 4,8 135 300 18,5 K-400/560a-b-84 1500 7200

251 bWobis hesi - 2 5,5 14,4 30 18,5 RO45/820-B-100 1500 8250

252 borjomis hesi - 1 borjomula 6,13 21,25 231 3,9 K-400/560a-b-6 1500 9195

253 tabawyuris hesi 2,8 35 175 1,85 K-400/560a-b-84 1500 4200

254 cixeTubnis hesi gujrisxevi 4,7 13,8 300 1,82 K-400/560a-b-50 1500 7050

255 dgvaris hesi sakirula 2 5,9 130 1,82 K-400/560a-b-54 1500 3000

256 melTubnis hesi - 1 kodiani 0,03 0,08 65 0,05 1500 45

257 melTubnis hesi - 2 0,04 0,13 65 0,08 1500 60

258 Savis hesi 0,14 0,93 35 0,47 RO230/791-G-71 1500 210

259 sabatknis hesi - 1 0,2 1,3 50 0,47 K-400/560a-b-50 1500 300

260 sabatknis hesi - 2 0,16 0,93 40 0,47 RO230/791-G-59 1500 240

241

261 zvareTis hesi mtkvari 18 1,3 25 120 RO 45/820-B-225 1000 18000 262 taZrisis hesi dvirula 0,23 1 130 0,21 1500 345

263 sakiris hesi dvirula 0,339 96 80 0,49 K-400/560a-b-50 1500 508,5 264 dviris hesi dvirula 0,88 2 210 0,49 K-400/560a-b-84 1500 1320 265 neSveras hesi neSvera 1 2 210 0,6 K-400/560a-b-84 1500 1500 266 axaldabis hesi neSvera 0,64 5,2 85 1 K-400/560a-b-50 1500 960

267 moliTis hesi qcia 1,2 3,9 160 0,85 K-400/560a-b-84 1500 1800 268 CiTaxevsi hesi mtkvari 5,5 2,4 31,6 18,5 RO 75/728-B-100 1500 8250 269 borjomis hesi - 2 borjomula 0,88 10,3 140 0,75 K-400/560a-b-84 1500 1320 270 platos hesi borjomula 0,5 16 75 0,8 K-400/560a-b-50 1500 750 271 sadgeris hesi - 1 borjomula 0,47 10,2 140 0,4 K-400/560a-b-84 1500 705

272 sadgeris hesi - 2 borjomula 0,37 5,7 45 1 RO230/791-G-50 1500 555 273 tbis hesi borjomula 0,85 3,4 85 1,2 RO230/791-G-50 1500 1275

274 moldenhaueris hesi borjomula 0,82 3,5 70 1,4 RO230/791-G-42 1500 1230

275 sakoWavis hesi bakurianula 0,82 6,6 120 0,82 K-400/560a-b-50 1500 1230 276 sakoWavis hesi borjomula 0,35 5,5 85 0,5 K-400/560a-b-50 1500 525

XVI. javaxeTis regioni

50. ninowmindis raioni 277 faravnis hesi - 3 faravani 19 155 254 10 K-400/560a-b-84 1000 19000 278 faravnis hesi - 1 faravani 9,6 72,5 250 5,7 K-400/560a-b-85 1500 14400

sul 2261,7 12890,5 2917278,

5

aqedan N<10mgvt 932,54 5651,2

242

literatura

1. saqarTvelos kanoni èleqtroenergetikisa da bunebrivi

gazis Sesaxeb~, Tb. 2006.

2. n. samsonia, d. ComaxiZe, m. gudiaSvili. saTbob-

energetikuli kompleqsis sawarmoTa ekonomika, stu,

Tbilisi 2003.

3. elizbar erisTavi, demur ComaxiZe, paata cincaZe

ènergetikis regulirebis safuZvlebi~ wigni 1, 2

Tbilisi 2000.

4. d. ComaxiZe `saqarTvelos energetikuli usafrTxoeba~,

Tbilisi 2003.

5. d. ComaxiZe, saqarTvelos energetikuli balansi~ stu,

Tbilisi 2006.

6. g. TavaZe, d. ComaxiZe, i. qavTaraZe, d. menabde. energetikis

regulireba: Teoria da praqtika, Tb. 2006.

7. arCil frangiSvili (xelmZRvaneli da pasuxismgebeli

Semsrulebeli), saqarTvelos energetikis ganviTarebis

koncefcia. Tbilisi 2002.

8. d. laoSvili `zogadi energetika~, Tbilisi 2004.

9. g. CigovaZe, g. yaisaSvili. saqarTvelos eleqtroener-

getikis istoria, Tb. 1998.

10. n. WiTanava, gardamavali periodis socialur-ekonomikuri

problemebi~ wigni 1, 2, 3, Tbilisi 2000-2003.

11. saqarTvelos kanoni `mewarmeTa Sesaxeb~ Tb. 2006.

12. saqarTvelos kanoni `saxelmwifo qonebis provatizaciis

Sesaxeb~ 1997.

13. saqarTvelos kanoni `sainvesticio saqmianobis xelSewyo-

bisa da ganviTarebis Sesaxeb~, Tb. 1997.

14. r. arvelaZe saqarTvelos energetikosTa kadrebisa da

maTi socialuri mdgomareobis Sesaxeb Jurn. `nergia~ #3,

2000.

243

15. d. ComaxiZe ekonomikuri leqsikoni energetikaSi~, Tb.

2002.

16. g. svaniZe `saqarTvelos hidroenergetikuli potenciali~

J. energia #2, 1991.

17. m. gudiaSvili òrganizacia da dagegmva energetikaSi~ Tb.

2001.

18. i. vorseti, p. reventlou `firmis ekonomika~ m. 1992.

19. n. lorTqifaniZe, g. amyolaZe ènergokompaniebis

mmarTvelobiTi moRvaweobis efeqtianobis Sesaxeb~ Jurn.

`nergia~ #3(51) 2009.

20. d. jafariZe, `sainvesticio proeqtebis momzadeba da

ganxorcieleba energetikaSi~ Tbilisi, teqn. universi-

teti, 2009.

21. n. xaraZe `lideroba da adamianTa marTvis xelovneba~

Tbilisi `meridiani~, 2009.

22. àxali teqnologia da organziaciuli struqturebi~ i.

piningsisa da a. biutandamis redaqciiT, rus. en. Targmani

inglisuridan m. ekonomika~ 1990.

23. i. aleqseevi, v. kuzmini, v. melexini, v. savaSinskaia

òrganizacia, dagegmva da marTva energetikaSi~ moskovi,

`visSaia Skola~ (rus. en), 1982.

24. m. kolesniki `menejmenti~, `priori~ moskovi. 2001.

25. s. pruzneri, a. zlatopolski, a. nekrasovi `nergetikis

ekonomika~ moskovi `visSaia Skola~, 1984.

26. v. mixailovi èleqtromoxmarebis tarifebi da reJimebi~

m. energoatomizdati~ 1986.

27. n. fedoreva `sawarmos marTvis organizaciuli

struqtura m. `knorus~ 2003.

28. d. jafariZe èleqtroenergiis tarifebis zrdaze moqmedi

faqtorebi da misi Semcirebis gzebi~ Tb. 2006.

29. firmis ekonomikuri strategia~ a. gradovis redaqciiT

sankt-peterburgi~ 1995.

244

30. kempel r. makkoneli, stenli l. briu èkonomiqsi~ m.

`respublika~ 1992.

31. m. gudiaSvili, m. arabiZe ènergetikuli warmoebis

ekonomika da menejmenti `teqn. universiteti~ Tb. 2007.

32. m. gudiaSvili, m. arabiZe ènergetikuli warmoebis

dagegmva-ganviTareba~, Tb. `teqn. universiteti~, 2009.

33. g. amyolaZe, T. amyolaZe, n. giorgiSvili, m. lomsaZe-

kuWava `konkurentunarianoba, xarisxisa da proeqtis

menejmenti~, Tbilisi `teqn. un~. 2008.

34. n. samsonia g. amyolaZe, m. lomsaZe. `teqnologia da

sazogadoeba~, `teqn. universiteti~ 2005.

35. g. amyolaZe. samewarmeo saqmianoba da mewarmis unarCvevebi

Tb. `teqn. un.~ 2005.

36. li iakoka `menejeris kariera~ m. `progresi~ 1990.

37. g. amyolaZe, i. amyolaZe, m. Cxenkeli. `sawarmoTa

ekonomikis, samewarmeo saqmianobisa da marketingis

ganmartebiTi leqsikoni~ Tb. 2006 `teqn. un~.

38. g. amyolaZe, T. CxeiZe èleqtroteqnikuri mrewvelobis

ekonomika~ Tbilisi, spi 1986.

39. g. amyolaZe, l. boWoriSvili `samrewvelo sawarmoTa

eleqtromomaragebis ekonomika~, Tb. spi, 1987.

40. g. amyolaZe, d. papava `saTbob-energetikuli kompleqsis

struqtura~ Tb. 1987.

41. m. maskoni, m. alberti, f. xnedouri `menejmentis

safuZvlebi~ moskovi, 1992.

www.minenergy.gov.ge – energetikis saministro www.energo-pro.ge – energo-pro saqarTvelo www.esco.ge – eleqtroenergiis sistemis komerciuli

operatori

www.gse.com - saqarTvelos saxelmwifo eleqtrosistema

245

www.gnerc.org – saqarTvelos eleqtroenergiis

maregulirebeli komisia www.gwem.org.ge – saqarTvelos eleqtroenergiis

sabiTumo bazari www.telasi.ge - Telasi

navTobisa da gazis seqtori

www.gogc.ge - saqarTvelos navTobisa da gazis korporacia

www.canargo.com - kanargo www.fronteraresources.com - frontera samTavrobo organizaciebi

www.president.gov.ge – saqarTvelos prezidenti

www.government.gov.ge – saqarTvelos mTavroba www.parliament.ge – saqarTvelos parlamenti www.privatization.ge – saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis

saministro.

ibeWdeba avtorTa mier warmodgenili saxiT

gadaeca warmoebas 03.07.2009. xelmowerilia dasabeWdad

16.07.2009. qaRaldis zoma 60X84 1/16. pirobiTi nabeWdi Tabaxi 16.

tiraJi 100 egz.

sagamomcemlo saxli `teqnikuri universiteti~, Tbilisi,

kostavas 77

Date post:	02-Mar-2018
Category:	Documents
Upload:	doandieu
View:	260 times
Download:	9 times

energokompaniebis saqmianobis organizacia da menejmentipublishhouse.gtu.ge/book4/amkoladze,...

Documents